parochie?

   

Start de Klimaatloop ook in uw gemeente/parochie?  

Handreiking voor vieringen en aanvullende activiteiten  voor Scheppingszondag (6 september) of een andere dag      INLEIDING  Van 30 november tot en met 11 december 2015 vindt in Parijs de eenentwintigste  klimaatconferentie van de Verenigde Naties plaats. In Parijs moet een nieuw klimaatverdrag  ondertekend worden als vervolg op de afspraken die in 1997 in Kyoto (Japan) zijn gemaakt. Een  belangrijk moment in de strijd tegen de klimaatverandering.    Kerken uit heel Europa, ook uit Nederland, organiseren in de aanloop naar de conferentie een  ‘klimaatloop’ naar Parijs. Daarmee drukken zij hun zorg uit over klimaatverandering én hun hoop dat  er dit jaar internationaal goede afspraken over gemaakt kunnen worden. Zo dagen zij de  klimaatonderhandelaars uit om ook moed te tonen. De moed de gebaande paden te verlaten en op  weg te gaan naar een eerlijk en effectief klimaatbeleid.     De Klimaatloop bestaat in Nederland uit een vijftal etappes, verspreid over Nederland en over het  hele najaar, en een aantal landelijke evenementen (zie www.klimaatloop.nl). Vanuit de Klimaatloop  zal er eind november een vertegenwoordiging naar Parijs gaan.     In Nederland start de Klimaatloop op 6 september. De eerste zondag van september wordt door  1 kerken in Europa wel Scheppingszondag genoemd , een passend moment voor de start van deze  activiteit.  De Klimaatloop start niet met een groot landelijk evenement, maar lokaal, in allerlei  gemeenten en parochies. Zoals die van u. Om in allerlei kerken in Nederland een gezamenlijke start  te geven aan de Klimaatloop zou het mooi zijn als in veel kerken Scheppingszondag hiervoor als  moment wordt gekozen. Maar uiteraard bent u vrij ook op andere momenten aandacht te geven aan  de Klimaatloop.     De Klimaatloop houdt het midden tussen een pelgrimage en een protestmars. Met de mars drukken  we onze zorg uit en ons besef van urgentie: er moeten nu ingrijpende maatregelen worden genomen  om klimaatverandering en vernietiging van het milieu een halt toe te roepen. De pelgrimage drukt de  hoop uit dat er dit jaar echt iets kan gebeuren én de moed om zelf stappen te zetten. Pelgrimage  betekent: durven wegtrekken uit het bekende en de moed tonen het onbekende te betreden.     Christenen zijn mensen van de Weg, mensen die de weg volgen die Jezus hen heeft gewezen. Op weg  naar een wereld waar mensen in verbondenheid leven met elkaar en met de gehele Schepping. Hoe  die er uit ziet, weten we niet precies. Dat die anders is wel. Daarnaar zoeken vergt moed. Duidelijk is  dat die wereld niet alleen van ons afhangt. Maar ook dat we er zelf wel stappen voor kunnen en                                                               1

 Zie http://www.scheppingvieren.nl/klimaat‐en‐schepping/. Het idee van een scheppingszondag en een  periode voor de schepping – 1 september tot 4 oktober ‐ is afkomstig uit de orthodoxe kerken. 1 september  wordt ook wel de dag van de Schepping genoemd. Zie bijv. http://www.ecen.org/uploads‐ public/Folder%20Sch%C3%B6pfungstag_engl%20aktuell.pdf. In 2015 valt Scheppingszondag op 6 september.  

moeten zetten, in beweging moeten komen. Letterlijk in deze Klimaatloop. En daarnaast met grote of  kleine persoonlijke stappen in de richting van een duurzame leefstijl.     Concreet roepen we alle kerken op om, bij voorkeur op 6 september:   stil te staan bij hun roeping om zorg te dragen voor de schepping, in het bijzonder op het  punt van klimaatverandering;   in viering, gebed en verkondiging te spreken over de christelijke opdracht om de Schepping,  Gods grootste gave aan mensen, zorgvuldig te koesteren en beschermen;    mensen uit te nodigen en uit te dagen mee te doen aan de Klimaatloop naar een  rechtvaardig klimaatbeleid;   op zondag 6 september als lokale kerkelijke gemeenschap zelf ook een korte pelgrimage in  de eigen omgeving te houden, een groter of kleiner ‘klimaatrondje om de kerk’.     Op deze website treft u daarvoor materiaal en suggesties aan:   suggesties voor lezingen   liederen   gebeden   andere tekstsuggesties voor in vieringen   suggesties voor een ‘klimaatrondje om de kerk’   andere handelingsmogelijkheden   voorbeelden van overwegingen   achtergrondmateriaal en links naar bruikbare websites         

SUGGESTIES VOOR LEZINGEN      Lezingen gericht op het thema schepping en klimaat verandering   (volgen)      Lezingen voor zondag 6 september (RK)  Jes. 35, 4‐7a  Jacobus 2, 1‐5  Mc. 7, 31‐37    Lezingen voor zondag 6 september (oecumenisch leesrooster)  Deuteronomium  4,1‐2,9‐20    Psalm 54    (Jakobus 1,17‐27)     Marcus  8,27‐9,1         

SUGGESTIES VOOR LIEDEREN EN GEZANGEN     ‐  Liedboek zingen in huis en kerk (NLB)  ‐  Gezangen voor liturgie (Gvl)   ‐  Randstadbundel (Rsb)   ‐  Liedboek der kerken 1973 (Lbk)      Aan u behoort, o Heer der heren nr. 978 NLB, nr. 574 Gvl, 479 Lbk   De vogels van de bomen nr. 979 NLB,    Het lied van Gods aanwezigheid, nr 456 Gvl,  nr. 275 NLB, nr. 375 Rsb   Lieve boetseerder nr. 983 NLB, 490 Gvl   Zolang er mensen zijn op aarde nr.981 NLB, 567 Gvl, nr. 401/481 Rsb, 488 Lbk      Psalmen en kantieken   Psalm 8, Heer onze Heer, hoe machtig is uw naam Gvl, nr. 8c NLB, nr 358 Rsb   Psalm 19‐2, Gvl,    Psalm 72‐2, Voor kleine mensen… Gvl, nr. 476 Rsb, 72a NLB, nr. 476 Rsb   Het lied in de vuuroven nr. 491 Gvl, nr. 255 Rsb   Almachtige, verheven Heer nr. 400 Lbk    Opwekking  Opwekking 70     Heer, onze God, hoe heerlijk is Uw naam  Opwekking 174   Juicht, want Jezus is Heer  Opwekking 329   U bent de Heer van de schepping  Opwekking 401   Koning Jezus, wij verhogen U  Opwekking 461   Mijn Jezus, mijn redder  Opwekking 475   Majesteit, Koning in eeuwigheid  Opwekking 492   Wie kleurt de zon als de dag openbloeit?  Opwekking 505   Vader van de schepping volvoer uw plan  Opwekking 586   Heel de schepping geeft U eer  Opwekking 675   Vader, ik kom Uw heiligdom binnen    Zie ook bij Micha Nederland en de website Scheppingvieren.nl (zie onder Nuttige websites) 

SUGGESTIES VOOR GEBEDEN     Openingsgebeden    God, vader en moeder van al wat bestaat,   U heeft ons naar Uw beeld geschapen en ons een plaats gegeven   te midden van al die andere broeders en zusters.   Wij vragen u dat we ons steeds verder openen   voor de rijkdom van uw schepping   en haar naar vermogen tot haar recht laten komen   als uitdrukking van uw liefde.   Door Christus onze Heer.    (www.francisc35.org )    ‐ Hemelse Vader, die de wereld vol schoonheid hebt gemaakt, open onze ogen om in al uw werken  uw genadige hand te herkennen opdat we ons verheugen in uw schepping en leren om u met  blijdschap te dienen; omwille van hem door wie alles geschapen werd, uw zoon Jezus Christus, onze  Heer. Amen  (Prayers for the World 1. For Joy in God’s Creation)    ‐ Almachtige en eeuwige God, U hebt de prachtige structuur van het universum gemaakt: de atomen,  werelden, melkwegstelsels, en de oneindige complexiteit van levende schepselen. Wilt u geven dat  we u bij het onderzoek naar de raadselen van uw schepping steeds beter leren kennen, en onze rol in  uw eeuwige plan met meer overtuiging kunnen vervullen. In de naam van Jezus Christus, onze Heer.  Amen  (Prayers for the Natural Order 40. For Knowledge of God’s Creation)    Gebed om vergeving  God, wij hebben geprobeerd te heersen over Uw Schepping,   maar wij hebben haar respectloos behandeld.   Geef ons ogen, die zien wat juist is. Ogen, die herkennen wat veranderbaar is.   Ogen, die een vergezicht zien en dromen van een wereld,   waar het goede der aarde eerlijk gedeeld wordt.   Amen.   (www.francisc35.org )      Gebed over de gaven (rk)  God, schepper van al het goede, u gaf ons graan en druiven om ze te maken tot brood en wijn voor  onderweg. Wij vragen u: zie welwillend neer op deze gaven die wij u aanbieden om ze te maken tot  een sacrament van Eeuwig leven. Dat vragen wij u om Christus onze Heer.    Prefatie (rk)  Het is goed en passend Heer U, Allerhoogste,  te loven en te danken, tezamen met heel uw schepping.   U hebt onze aarde en heel het heelal in het bestaan geroepen   en het onderworpen aan de wisseling der tijden.   Ons mensen hebt U geschapen naar uw beeld  

om uw scheppingswerk voort te zetten.   U gaf ons de mogelijkheid de grootsheid   van uw scheppingswerk te doorgronden   en de liefde te onderkennen waarmee u dit alles tot stand heeft gebracht.   En dat dan heel bijzondere in Uw zoon, onze Heer Jezus Christus   in wie u uw scheppingswerk tot zijn hoogtepunt hebt gebracht.   Daarom willen we met Hem en met alle Engelen en heiligen,   met alle mensen van goede wil en met al wat adem heeft   instemmen met het loflied: Heilig, heilig, heilig.  (www.francisc35.org )    Voorbeden   God van liefde, Schepper van het heelal, U kent ieder schepsel   en weet wat een ieder nodig heeft.   Wij vertrouwen U onze voorbeden toe en vragen U,    'God, die met liefde al het leven omgeeft, verhoor ons.'      * Voor kerken, en kerkelijke gemeenschappen, dat zij acht slaan op de tranen van Moeder Natuur,  beschadigd als zij is door het menselijke onvermogen zorg te dragen als een verantwoordelijke  rentmeester.  Laat ons bidden…  'God, die met liefde al het leven omgeeft, verhoor ons.'     * Voor internationale organisaties, dat zij zich blijvend verzetten  tegen uitputting van de aardse bronnen, die ons zo genereus werden verstrekt.    Laat ons bidden...   'God, die met liefde al het leven omgeeft, verhoor ons.'     * Voor de vele broeders en zusters bidden wij, die dagelijks tekort komen,   doordat wij dagelijks verspillen.    Laat ons bidden...   'God, die met liefde al het leven omgeeft, verhoor ons.'    * Voor politici en stemgerechtigden, dat zij beseffen dat respectloos omgaan met de Schepping   onze naasten beschadigt en de vrede ondermijnt.    Laat ons bidden...   'God, die met liefde al het leven omgeeft, verhoor ons.'      * Voor gelovigen, dat zij hun rentmeesterschap in woord en daad uitdragen    en daardoor bijdragen aan een wereld vol liefde, gerechtigheid en vrede.   Laat ons bidden...   'God, die met liefde al het leven omgeeft, verhoor ons.'      * Voor ons, hier bijeen, dat wij  bewuste keuzes maken   in hoe wij omgaan met het milieu en met de mensen om ons heen.    Laat ons bidden...   'God, die met liefde al het leven omgeeft, verhoor ons.'     Genadige God,  

Schenker van al het Goede, dank U dat U ons in gemeenschap met Uw andere schepselen laat leven.  Door hen en met hen loven wij U en vragen wij U Uw Heilige Geest over deze wereld uit te storten,  zodat Uw heerlijkheid zichtbaar wordt. Wij vragen U dit in de naam van Jezus Christus, onze Heer.  Amen   (www.francisc35.org )    Slotgebeden    ‐ Onze God, wij bidden u  dat de viering van dit sacrament ons steeds dieper zal verbinden met Uw  geheim zoals zich dat openbaart in uw schepping en in Uw zoon Jezus Christus.   Help ons dienaren te zijn van Vrede en Gerechtigheid en dat wij U eren in onze eerbied voor uw  schepping die u bestemd hebt voor het welzijn van heel uw volk op aarde.   Dat vragen wij u in Christus onze Heer.  (www.francisc35.org )      Zie ook bij Micha Nederland en de website Scheppingvieren.nl (zie onder Nuttige websites)       

 

VERDERE TEKSTSUGGESTIES VOOR IN VIERINGEN    Credo voor de Aarde  Ik geloof in de heiligheid van de aarde,  de heelheid van de schepping,  en de waardigheid van alle schepselen.    Ik geloof in een genadige God,  die de mensheid, man en vrouw,  schiep naar zijn beeld  en hen de mogelijkheid en de verantwoordelijkheid gaf  de aarde te onderhouden.    Ik geloof dat wij, mensen,  gefaald hebben voor God en voor onszelf.  Wij hebben de aarde overheerst  in naam van hebzucht en ’ontwikkeling’,  mensen en schepselen hebben wij gekleineerd,  bossen verwoest, lucht, rivieren en zee verontreinigd  en de toekomst van onze kinderen op het spel gezet.    Ik geloof dat we onszelf vernietigen  als we de aarde verwoesten.  Wij moeten zuinig zijn op de aarde  en haar beschermen,  niet alleen voor ons eigen overleven  maar vanwege de zaak van Moeder Aarde.    Ik geloof dat wij ons omgaan met de schepping,  onze waarden en onze leefstijl moeten veranderen.  Daarom: toon berouw, vast en bid,  consuminder, verspil niets,  werk aan gerechtigheid en vrede.    Begeer niet het bos van je naasten,  noch de vlinders, de witte stranden  of de bijna uitgestorven dieren.    Begeer geen goedkope arbeidskrachten,  onderdruk geen kinderen, geen vrouwen.  Koester de inheemse volkeren,  de daklozen, vluchtelingen,  de slachtoffers van oorlogen.    Ik geloof dat alles in het leven  met elkaar verweven is :  Schepper en schepsels,  adem en gebed, 

de kosmos en het individu,  voedsel en vrijheid,  West, Noord, Oost en Zuid,  seksualiteit en spiritualiteit,  ecologie en theologie.    Ik verbind mij er daarom toe  om samen met alle betrokken mensen  overal ter wereld  zorg te dragen voor Moeder Aarde,  vrede en gerechtigheid te bevorderen,  te kiezen voor het leven  en dat te vieren.    In deze dingen geloof ik. Amen    (Tekst: Elisabeth S. Tapia, Filipijnen)      Lofzang der schepselen  Allerhoogste, almachtige, goede Heer, van U zijn de lof, de roem, de eer en alle zegening.   U alleen, Allerhoogste, komen zij toe en geen mens is waardig U te noemen.    Geloofd zijt Gij, mijn Heer, met al uw schepselen, vooral heer broeder zon,   die de dag is, en door wie Gij ons verlicht.   En hij is mooi en stralend met grote luister.   Van U, Allerhoogste, draagt hij het zinnebeeld.      Geloofd zijt Gij, mijn Heer, door zuster maan en de sterren.   Aan de hemel hebt Gij ze gemaakt, schitterend, kostbaar en mooi.      Geloofd zijt Gij, mijn Heer, door broeder wind en door de lucht en de wolken,   het helder weer en ieder jaargetijde,  waardoor Gij uw schepselen in leven houdt.     Geloofd zijt Gij, mijn Heer, door zuster water, die heel nuttig is, nederig, kostbaar en kuis.     Geloofd zijt Gij, mijn Heer, door broeder vuur, door wie Gij voor ons de nacht verlicht.   En hij is mooi en vrolijk, stoer en sterk.      Geloofd zijt Gij, mijn Heer, door zuster aarde, onze moeder die ons in leven houdt   en leidt en allerlei gewassen met kleurige bloemen en kruiden voortbrengt.     Geloofd zijt Gij, mijn Heer, door hen die vergiffenis schenken door uw liefde, en ziekte en verdrukking  dragen. Gelukkig zij die dat dragen in vrede, want door U, Allerhoogste, zullen zij worden gekroond.      Geloofd zijt Gij, mijn Heer, door onze zuster de lichamelijke dood, waaraan geen levend mens  ontsnappen kan. Wee hen die sterven in doodzonde.   Gelukkig wie zij aantreft in uw allerheiligste wil, want de tweede dood zal hun geen kwaad doen.    

Loof en zegen mijn Heer en dank en dien Hem met grote nederigheid.    (Tekst: Franciscus van Assisië)      Zie ook bij Micha Nederland en de website Scheppingvieren.nl (zie onder Nuttige websites)     

 

EEN ‘KLIMAATRONDJE OM DE KERK’  Dit kan in allerlei verschillende vormen. Wij geven alvast een paar algemene voorzetten. Voor de  uitwerking zult u lokaal uw contacten moeten gebruiken, eventueel door te zoeken via internet:    Bezoek andere kerken in uw omgeving waar al actief wordt gewerkt aan vergroening van de  kerk en laat u inspireren. Kijk daarvoor bijvoorbeeld op www.groenekerken.nl.    Stippel een route uit langs plekken in de buurt van de kerk, in uw stad of dorp, waar de inzet  voor natuur en milieu duidelijk zichtbaar is.  Zoals een voedseltuin in de stad, een kerk‐ of  kloostertuin, kerken of kantoren met zonnepanelen, een windturbine bij een  bedrijventerrein, een boer met een landwinkel met regioproducten, een laadpaal voor een  elektrische auto of een parkeerplek voor een deelauto, een lokaal Thuisafgehaald‐initiatief,  een plek waar een Repaircafé wordt georganiseerd etc. Ga op zoek in je eigen buurt, wijk,  dorp of stad. En nodig een betrokkene uit om te vertellen wat hij of zij doet en waarom.  (http://www.samen‐aan‐tafel.nl/kerktuinen/, http://samen‐aan‐tafel.nl/kloostertuinen/,  http://repaircafe.nl/ en http://www.thuisafgehaald.nl/)    Ga op zoek naar een plek waar de natuur al haar schoonheid toont – een uitnodiging tot  verwondering en dank voor Gods Schepping: een imposante oude boom, een overdadig  groeiende tuin, bijzondere planten midden in de stad. Vraag de eigenaar of de lokale  groenbeheerder om suggesties en nodig hem of haar uit er iets over te vertellen. Vraag het A  Rocha netwerk om ideeën (http://nederland.arocha.org/nl/). Soms is er ook een  stadsbioloog die kan meedenken.    Zoek plekken waar te zien is hoe het klimaat of onze leefomgeving wordt of dreigt te worden  aangetast. Vraag de lokale milieubeweging om suggesties.     Uiteraard kunt u deze dag gebruiken om een groepje te formeren dat gaat deelnemen aan een of  meer etappes van de Klimaatloop (zie www.klimaatloop.nl).        

ANDERE HANDELINGSMOGELIJKHEDEN  Uiteraard kunt u deze dag ook de start laten zijn van een langduriger inzet voor duurzaamheid en een  rechtvaardig klimaatbeleid. Wij noemen maar weer een paar mogelijkheden in het algemeen. Steeds  zult u lokaal uw contacten moeten gebruiken om daar invulling aan te geven:   Sluit u als kerk aan bij de Groene Kerken campagne en ga stap voor stap op weg naar een  duurzame kerk: www.groenekerken.nl   Start een werkgroep ‘kerk en duurzaamheid’ en kijk op www.kerkenvoordetoekomst.nl voor  een aanpak   Start een lokale ‘kerk en natuur’‐groep en kijk op http://nederland.arocha.org/nl/start‐een‐ lokale‐groep/ voor suggesties en aanknopingspunten   Adopteer een project van Cordaid, ICCO Kerk in Actie of het FairClimateFund dat zich inzet  voor klimaatvriendelijke energievoorziening of een grotere weerbaarheid tegen  klimaatverandering in ontwikkelingslanden.   Formulier met elkaar een oproep voor een rechtvaardig en effectief klimaatbeleid in uw dorp  of stad en richt u daarmee tot de lokale politiek. Zoek daarbij eventueel aansluiting bij lokale  maatschappelijke organisaties die zich hier al voor in zetten.      

VOORBEELDEN VAN OVERWEGINGEN [misschien eerder als link naar een andere webpagina]      Horen en Zien    Deze overweging is samengesteld op een moment waarop de inhoud van de nieuwe encycliek van  paus Franciscus over milieu nog niet bekend is. Inmiddels is de encycliek Laudato Si (Geprezen zijt Gij,  de eerste regel van het Zonnelied van Franciscus) verschenen. Er wordt gewerkt aan een Nederlandse  vertaling en een handreiking daarbij. Daarvoor kunt u contact opnemen met Gerard Moorman, KNR,  www.knr.nl, of via www.rkkerk.nl. Uiteraard kunt u onderstaande overweging aanpassen aan de  hand van de verschenen  encycliek en de handreiking.    Het moet een wonderlijk schouwspel zijn geweest. Jezus die zijn vingers in de oren van iemand  anders steekt en die spuwt en zucht. Paul Verhoeven zal er vast, als hij ooit zijn Jezus‐film gaat  produceren, een mooi shot van maken.    Maar het wonderlijke gedrag van Jezus werkt, hij bewerkstelligt een wonder. Een doofstomme man  gaat weer horen en kan weer spreken. En het is zeker geen wonder dat dit gedrag en deze daad van  Jezus tot de verbeelding spreken. Dat mensen er met elkaar over praten en het verder vertellen.  Wie de wonderen van Jezus in het Nieuwe Testament aan een nader onderzoek onderwerpt, zal snel  bemerken dat de kern van ieder wonder is dat communicatiemogelijkheden van mensen hersteld  wordt. Blinden kunnen weer andere mensen en de natuur zien, stommen kunnen weer spreken,  doven kunnen weer horen. Kortom, er is opnieuw een goed contact van mens tot mens mogelijk. En  ook contact met de omgeving waarin de nu genezen mens verblijft.    Kunnen zien en horen is niet alleen belangrijk voor intermenselijk contact. Het geeft ook de  mogelijkheid om onze leefomgeving, de natuur te bewonderen. De mooie en kleurrijke bloemen, de  fluitende vogels, alles wat God ons in zijn Schepping geschonken heeft.  Paus Johannes Paulus II zegt  daarover: ‘In het contact met de schepping kan iemand de eeuwige waarden, waarop het leven is  gegrondvest, beter begrijpen. Dat zijn, onder andere, waarden als schoonheid en waarheid,  eenvoud  en liefde, trouw en solidariteit’.2     Wie zijn ogen goed de kost geeft en zijn oren te luister legt, zal dra ook bemerken dat Gods  Schepping bedreigd wordt.  Bedreigd door een neo‐liberaal kapitalisme dat bereid is alles en dus ook  het milieu op te offeren als er maar winst gemaakt wordt. Bedreigd door de uitstoot van  broeikasgassen en opwarming, door klimaatverandering. Wie kijkt en luistert naar wat er gebeurt en  wie een spiritualiteit van de schepping serieus neemt, zal ook instemmen met wat paus Johannes  Paulus II in, let wel, 1988, al zei: ‘De bedreiging voor onze leefomgeving, voor de planten en dieren,  voor water en lucht wordt steeds groter. De Heilige Schriften geven ons het beeld van Kaïn, die zijn  verantwoordelijkheid niet op zich wilt nemen: ‘‘Moet ik soms waken over mijn broer?’. De Bijbel  toont ons de menselijke persoon inderdaad als degene die waakt over zijn broer en die de schepping  die aan hem is toevertrouwd, in stand houdt’. 3   

                                                            

2

 Paus Johannes Paulus II tijdens de uitreiking van de Franciscaanse Milieuprijs in Costa Rica, 1991.   Toespraak van paus Johannes Paulus II tot leerkrachten op het gebied van wetenschap, kunst en journalistiek,  op 26 juni 1988 in Salzburg.  3

Wie ziet en hoort, moet zijn verantwoordelijkheid nemen en handelen. Naar het aloude schema van  kardinaal Cardijn: zien, oordelen, handelen. We moeten allemaal op een meer duurzame manier  gaan leven. En daar is meer voor nodig dan het gebruik van spaarlampen en het apart buiten zetten  van papier en plastic. Met een beetje nadenken zult u zeker voor uzelf een aantal manieren vinden  om meer duurzaam en groen door het leven te gaan. En anders zijn er op internet legio manieren te  vinden. Wie weet, brengt u er al een aantal in de praktijk. Ook onze parochie probeert meer  duurzaam te opereren (aanvullen met enkele voorbeelden vanuit de parochie en het kerkgebouw).  Het Vaticaan geeft het goede voorbeeld. Vaticaanstad met al zijn kantoren voor kardinalen en  bisschoppen functioneert nu helemaal CO2‐neutraal en meer dan 20% van alle benodigde energie  wordt opgewekt door zonnepanelen.    De doofstomme in het Evangelieverhaal kan weer spreken en hij zal daar zeker gebruik van gemaakt  hebben. Ook wij kunnen, nee, moeten onze stem verheffen, vooral richting onze politieke leiders. Op  30 november 2015 begint in Parijs de Milieuconferentie waaraan bijna alle landen van deze wereld  deel zullen nemen. Een belangrijke conferentie, er moeten dringend nieuwe afspraken gemaakt  worden om klimaatverandering en opwarming tegen te gaan. Heel veel kerken en kerkelijke  instanties in Nederland hebben gezamenlijk een aantal initiatieven genomen om onze stem te laten  horen. Zo zijn er pelgrimswandelingen richting Parijs en op zaterdag 24 oktober is er een nationaal  evenement vanuit de kerken in Utrecht. U bent van harte uitgenodigd om mede uw stem te  verheffen en om deel te nemen aan deze activiteiten.    Als we nu, ieder individueel en gezamenlijk als bewoners van deze wereld, onze  verantwoordelijkheid nemen, juist vanwege ons geloof in God, dan kan zeker waar worden dan we in  de eerste lezing bij Jesaja hebben gehoord: ‘En water welt op in de woestijn, rivieren in het dorre  land. Het verschroeide land wordt een meer,  de dorstige grond een waterrijke fontein’.      Guus Prevoo, Vastenaktie     

Enkele overwegingen over Duurzaamheid en Spiritualiteit     Beste mensen,    Ik wil vanmorgen een pleidooi houden voor een  spiritualiteit van duurzaamheid, die bewust wil  putten, ja sterker zelfs nog, die bereid is gehoor te geven en gehoorzaam te zijn,  aan de spirituele  bronnen die aan de kerk zijn toevertrouwd,  nl. de geschriften van het Oude en Nieuwe Testament.    Daarmee is het beslist niet mijn bedoeling andere bronnen voor duurzame spiritualiteit te  diskwalificeren. Maar voor christenen mag de bijbel nog altijd gezaghebbend zijn, en bovendien  hebben deze Schriften ook eeuwenlang een bijdrage aan de vorming van onze cultuur gegeven.  Een vorming die misschien niet in alles altijd positief uitgepakt heeft…maar  waarvan  de waarde,  naarmate ze minder vanzelfsprekend wordt, volgens mij, des te sterker gaat oplichten.  Ik wil in mijn pleidooi voor een bijbelse spiritualiteit van duurzaamheid, drie ankers uitwerpen, die  m.i. alle drie verrassende actueel zijn en waar we m.i. goed aan zouden doen, om die als christenen  en kerken serieus te nemen.    A.  Het eerste anker dat ik uitwerp is de sabbath, de rustdag !  De zevendaagse week met haar bekroning in de zevende dag als rustdag ! 

Of zoals de kerk dit omgezet heeft naar de eerste dag, de opstandingsdag, als opmaat van de week.  De sabbath als bron van duurzaamheid is feitelijk een grote paradox.  Want dit betekent immers  dat  duren, voortduren,  niet mogelijk is zonder ‘ophouden, stoppen,  staken’…!  Dat ‘behouden’ niet houdbaar is, zonder ‘inhouden’ !    Hoe bijzonder die rustdag is, realiseerde ik me, toen ik tot de ontdekte, dat onze klassieke talen, het  Grieks en Latijn, feitelijk geen woord kennen voor onze week, als eenheid van zeven dagen. Deze  talen gebruiken daarvoor noodgedwongen een hebraïsme:  sabbaton/ sabbata.  De sabbat, durf ik wel te zeggen, is één van de grootste geschenken van Israël aan onze cultuur, aan  deze wereld…aan al het geschapene. En ten diepste is het  natuurlijk niet Israël, maar de God van  Israel, die deze sabbath geschapen en ons geschonken heeft.  De Sabbath is maatgevend.  Ordent en accentueert de tijd en onze activiteit.  Zes dagen zal je arbeiden, al je werk doen, de zevende zal je rusten….  En niet alleen jijzelf, maar niet  minder je gezinsleden, je personeel, je vee…en de vreemdeling in de poort…  De sabbath is een genade….maar niet als een individuele gunst, maar bedoeld als een structuur voor  heel de samenleving.   Terwijl onze menselijke behoeften onuitputtelijk zijn en de inspanningen om die behoeften te  bevredigen dus ook onophoudelijk door moeten gaan, roept de sabbath ons een halt toe…  Mens waar ben je mee bezig..?  In die onafzienbare keten van omzetting van materie, de natuurlijke kringloop, waar ook de mens  deel van uitmaakt, valt dan een hiaat, een onderbreking, een uitsparing voor de Geest. De sabbath is  ons menselijke tegoed op de blinde, onverbiddelijke natuurprocessen, ook al worden die  tegenwoordig met  superieure techniek en flitsend grootkapitaal gerealiseerd.  Maar juist daarom is de sabbath ook mogelijkheid tot verandering, belofte van genezing, bevrijding  en voltooiing, zoals Jezus ons zo indrukwekkend in het evangelie laat zien.    Een samenleving die de rustdag niet in eer houdt, doet het menszijn tekort, levert zich uit aan de  natuurlijke kringloop, en de pure strijd om het bestaan en zal dus niet rusten voordat deze aarde aan  roofbouw ten onder is gegaan. Voor een duurzame samenleving en een duurzame aarde is de  sabbath onmisbaar. Moment van onthouding en bezinning ! Als u nog niet weet wat u 19 maart moet  gaan stemmen, kijk dan eens naar een partij die nog enig besef van sabbath heeft. Het zijn er niet  veel.    B  Dat brengt ons meteen ook al bij het tweede spirituele anker dat ik uit wil werpen. Waarmee we ook  het hart raken van het bijbelse Godsgeloof,, zoals dit in de eerste van de Tien Woorden van Mozes  verwoord is: ‘Ik, de EEUWIGE, jullie God, ben jullie bevrijder, die jullie uit het slavenhuis van Egypte  weggeleid hebt. Je zult geen andere goden voor mijn aangezicht hebben…’    Voor Israël zal dus de duurzaamheid van de bevrijding, van het ontkomen aan slaafse, knellende  machten en het binnengaan in een goed en wijd land,  gekoppeld zijn aan dit eerste gebod: Geen  andere goden dienen voor mijn  aangezicht …!  Volgens mij is dit geen achterhaald overblijfsel uit lang vervlogen tijden van veelgodendom, maar een  nog altijd zeer actuele werkelijkheid.  Immers mensen zijn onopgeeflijk religieus.  We zoeken het transcendente, dat wat het leven meerwaarde geeft, én we willen er tegelijk de hand  op kunnen leggen, het binnen ons eigen machtsgebied trekken, er een identiteit aan ontlenen, die 

totaal, absoluut, onvoorwaardelijk bevestigend is en niets meer te vragen of te denken overlaat. Die  andere god kan je nationaliteit, je ras, je kerk of je postzegelverzameling zijn….  Het kan ook onze heilige moeder aarde zijn, die het leven voortbrengt en het leven neemt. Ook zij  voldoet aan alle voorwaarden om tot  ‘andere god’ te worden…!  Eén van de uitdagingen voor een gelovig‐spiritueel concept van duurzaamheid is, volgens mij aan die  claim van goddelijkheid te ontkomen. Een duurzaamheid dus die zichzelf niet absoluut stelt…  Niet voor niets spreekt het scheppingsverhaal over onze verhouding tot de natuurlijke omgeving   met twee woorden:  ‘bewaren’, dat voor nu zeker in de eerste plaats, maar ook ‘bewerken’ ! In het  concept van duurzame natuur kunnen we de ethiek en ook techniek niet missen…  Anders vervallen we tot barbarij en milieuterrorisme !  Maar de eerste afgod, van deze tijd is natuurlijk ons allesbeheersend financieel‐economisch systeem  ! Ook uit het evangelie welbekend:  de Mammon !  Hoe kunnen we elkaar helpen aan dit onverzadigbare monster te ontkomen, zonder aan de andere  afgod te gaan offeren van een heerszuchtig moralisme ?    Op zeer bescheiden schaal doen we dat in Tiel door in de Veertigdagentijd met elkaar  een wekelijkse  vastenmaaltijd te houden. We eten dan uitsluitend brood ‐ zonder beleg ‐ en drinken alleen water,  omsloten door een eenvoudige liturgie van enkele liederen, een gebed en ook een bijbellezing.  En vanuit deze lezing bevragen we ook onszelf en elkaar….Bijv. naar aanleiding van Math. 4: Wat is  voor jou een beproeving ? Wat brengt jouw leven in verleiding ? Dit vind ik nog altijd zeer  veelbelovend en, ik denk, ook onmisbaar:  met elkaar de Schriften horen,  je daardoor laten bevragen  om zo de demonen te ontmaskeren.    C  Een laatste anker wil ik tenslotte nog uitwerpen: het anker van de hoop !  Een spiritualiteit van duurzaamheid kan ik me eigenlijk niet voorstellen zonder levende hoop.   Inderdaad  ‘voorstellen’, zoals we ons van een boom de wortels onder de grond moeten voorstellen.  ‘Want hoop die gezien wordt is geen hoop’ zegt de apostel Paulus. Maar als de boom kwijnend is,  zou er met die wortels wel eens iets mis kunnen zijn.   Om te hopen voor de aarde, is de hemel onmisbaar, zegt het evangelie  De onzichtbare werkelijkheid van God, waar Christus Jezus is, en de glorie van zijn nieuwe schepping,   die zich als doorbrekende Paaswerkelijkheid heeft gemanifesteerd, die werkzaam is als de Geest  onder ons. De hoop is een onzichtbare en soms toch al bijna tastbare realiteit.  Zeker als we die bezien in het licht en het kruis en de opstanding van Jezus Christus. Immers  wereldwijd draagt zijn leven nog altijd vrucht.     Terwijl ik met de voorbereiding van deze inleiding bezig was, kreeg ik op de koop toe ook al het  thema voor m’n Paasoverdenking cadeau…!  Maria van Magdala die volgens Johannes 20 de levende Heer voor de hovenier, de tuinman aanziet !   Dat was juist gezien…!  Jezus als nieuwe Adam in de hof. De tuinman van een nieuwe schepping.  Maar zonder dat we daar beslag op kunnen leggen.   ‘Houd me niet vast…’, zegt dan de Verrezene tot Maria.    Daarom is de bron van onze hoop onzichtbaar, verborgen in hemelse glorie…  Maar tekenen van hoop mogen altijd zeer concreet gezien worden.  Zo zijn we in Tiel momenteel bezig met een Stadstuin in ontwikkeling. 

Een stuk grond, 1300 m2 , midden in de stad  dat aan de katholieke begraafplaats behoorde. Wordt  tot moestuin bestemd…onder begeleiding biologisch bewerkt door mensen van het Inloophuis….  Met als doel om verse groenten te leveren voor o,a. de Voedselbank.  De stadstuin zal de Franciscushof gaan heten.  Grenzend aan een dodenakker een teken van levende hoop  !    Leen de Ronde, predikant St. Maartenskerk Tiel (tijdens Netwerkdag  op zaterdag 8 maart  2014  te  Bennekom)   

Lezing over duurzaamheid en spiritualiteit  Uitgenodigd om een inleiding te houden over duurzaamheid en spiritualiteit kan ik als dominee niet  anders dan maar meteen mijn zonde te belijden: ik ben niet duurzaam.   Ik heb een I‐phone, een I‐pad, en een computer; ik rijd met mijn auto overal naar toe; Mijn  huis  heeft geen zonnepanelen en de muren zijn niet geïsoleerd; ik produceer met mijn kleine gezin  (bestaande uit drie personen mij inlcuis) wekelijks zakken vol huisvuil..... Kortom, de aarde heeft aan  mij een slechte als het om duurzaamheid gaat.     Een tijdje geleden zag ik op de televisie een echt duurzaam gezin. In een half jaar tijd zet dit gezin ‐  bestaande uit een vader, moeder en twee kleine kinderen ‐ slechts één kleine vuilniszak buiten.  Onvoorstelbaar. Alles wat zij kopen, kopen ze bewust: alles zonder verpakkingen ‐ grote balen als het  kan. Ze eten puur biologisch. Dus geen zakken snoep met elk snoepje verpakt in een apart papiertje  en zo......Er komt daar geen shampo, zeep of wasmiddel in huis. Alles ‐ inclusief huid en haar ‐ wordt  alleen met water gewassen. Over de aanschaf van speelgoed werd ook heel bewust nagedacht.  Plastic is uit den boze. Natuurlijke materialen. En de verwarming nooit warmer dan 16 graden,  gewoon een dikke trui aan.......  Kijk, dat is duurzaam. Dat oogst mijn grote bewondering. Maar aan de andere kant ‐ en daar komt  mijn zonde weer om de hoek kijken ‐ voel ik eerlijk gezegd ook medelijden met die kinderen: hun  ouders maken een keuze waardoor zij wel heel anders zijn dan de andere kinderen in hun klas....  neem alleen al de traktatie waar zij mee naar school gaan als ze jarig zijn.... dat is niet precies waar  de meeste kinderen op hopen, zeg maar.    Zo erg is het dus met mij gesteld als het om duurzaamheid gaat.   Het grote verschil tussen mij en die mensen waarover ik net vertelde is dat duurzaamheid bij hen van  binnenuit komt.   Zij zijn er vast van overtuigd dat deze levenswijze alles beslissend is. Deze levenswijze is voor hen de  enige levenswijze die zij kunnen kiezen. Zo voelen zij dat, diep van binnen. Met het oog op de aarde  en haar behoud moeten zij dit doen. En doen zij het ook. Duurzaamheid vraagt om volharding. En  hun volharding oogst mijn bewondering.     Ik neem u mee in mijn gedachten als ik mijzelf voor de keuze geplaatst zie: de levenswijze kiezen  zoals deze mensen laten zien of leven zoals de meeste mensen dat doen.   Nu, dan bekruipt mij al heel snel een gevoel van zinloosheid: wat heeft het voor zin als ik mij alles  ontzeg en zo een strenge levenswijze kies als alle andere mensen gewoon doorleven alsof er niets  aan de hand is. Dat heeft toch helemaal geen zin. Er verandert dan helemaal niets in de wereld. Alles  blijft bij het oude. Alleen ik lijdt..... met een lange ij. 

Duurzaamheid moet toch niet alleen van mij komen. In onze samenleving is duurzaamheid een bijna  onmogelijke opgave. Er is zoveel waaraan je je bijna niet meer kunt onttrekken. En laten we eerlijk  zijn: alle maatregelen die van bovenaf worden genomen om onze duurzaamheid te bevorderen, zijn  een kwestie van geld: we doen het als het ons geld oplevert, we doen het niet als het ons te veel geld  gaat kosten.    Ik weet het: zondige gedachten.   Gedachten waarachter ik me mooi kan verschuilen om maar niet duurzaam te hoeven zijn. Ik weet  het.   Maar dat brengt me volgens mij wel bij een heel belangrijk punt: Duurzaamheid lukt alleen als de  drijfveer van binnenuit komt. Niet alleen bij de gewone mensen, maar ook bij overheden en  bedrijven en.....  Duurzaamheid lukt alleen als wij van binnenuit overtuigd zijn dat het anders moet. Duurzaamheid  lukt alleen als wij zo van deze levenswijze overtuigd zijn dat wij bereid zijn heel veel ‐van wat wij  hebben en kunnen ‐ op te geven. Duurzaamheid lukt alleen als het veel mag kosten.    Hoe krijgen we mensen zo ver?  En stel dat we ze zo ver krijgen, hoe kunnen zij dit dan volhouden?  Want een duurzame levenshouding vraagt volharding, dat kan ik u verzekeren. Zonder volharding  geen duurzaamheid.    Duur... ... komt van durare, duren, blijven, duurzaamheid bezitten, zich uitstrekken.   Zonder volharding geen duur, geen duurzaamheid. Zonder volharding fladder je van het een naar het  ander, net hoe het het makkelijkst uitkomt. Je nipt aan alles, maar er kan niets groeien. Maar iets  bezit alleen duurzaamheid als het kan wortelen.   En is dat nu niet het probleem van veel mensen ‐ in ieder geval wel dat van mij: wij zijn vlinders,  fladderen van het een naar het ander, gebruiken dat wat ons aangereikt wordt en handig lijkt zonder  er bij na te denken hoe het gemaakt is, waarvan het gemaakt is, of het duurzaam is of niet.....   De meeste mensen zijn helemaal geen stevige bomen,  geworteld in een bewust gekozen  levenswijze. Welnee, we leven gewoon.     En daar raak ik aan spiritualiteit.     Jezus vergelijkt mensen zonder volharding met rotsgrond waarop het woord van God valt. Wanneer  ze het woord hebben gehoord, nemen ze het meteen met enthousiasme op, maar in hen schiet het  geen wortel, ze zijn te oppervlakkig en als ze vanwege het woord worden beproefd, houden ze geen  ogenblik stand.   Weer anderen zijn als het zaad dat tussen de distels is gezaaid: ze hebben het woord wel gehoord,  maar de zorgen om het dagelijks bestaan en de verleiding van de rijkdom en hun verlangens naar  allerlei andere dingen komen ertussen en verstikken het woord, zodat het zonder vrucht blijft.     Zo zijn veel mensen, overheden en bedrijven als het om duurzaamheid gaat.     Gelukkig zijn er ook mensen die zijn als het zaad dat op goede grond is gezaaid: zij horen het woord  en aanvaarden het en dragen vrucht, sommigen dertigvoudig, anderen zestigvoudig en weer anderen  honderdvoudig.    En dan is dus de vraag: hoe worden wij duurzame mensen, hoe worden wij 

als het zaad dat op goede grond is gezaaid en wat vrucht draagt. Honderdvoudig is mooi, maar laten  we eerst eens beginnen met vijfvoudig.... Dat zou al heel wat zijn.     Ik geloof dat wij heel klein moeten beginnen.   Allereerst in onszelf: Wat wordt er van mij gevraagd. Welke levenshouding past mij als Christen. Wat  in mij kan er werkelijk veranderen. Wat kan ik om mij heen veranderen.    Ik kan in ieder geval mijn kind anders leren kijken. Voor mijn generatie en jonger is de aarde meer en  meer een gebruiksvoorwerp geworden. Het levert ons van alles wat we nodig hebben om lekker en  makkelijk van te kunnen leven.    Maar als Christen past ons die houding in het geheel niet. De aarde is een geschenk! Ons gegeven om  door te leven. Niet om van te leven, maar om door te leven. Wij leven dankzij de aarde. Als we dat  alleen al diep van binnen zouden beseffen en daarna gaan leven!    Want wie deze levensovertuiging van binnenuit heeft en leeft, die is bereid bewust en met  volharding te kijken wat het ons mag kosten, wat wij kunnen opgeven.   Zo kunnen we dan in duurzaamheid groeien.     Agnès Gilles, predikante te Bennekom (tijdens Netwerkdag  op zaterdag 8 maart  2014  te Bennekom) 

Inleiding Duurzaamheid en Spiritualiteit    Toen ik gevraagd werd om als pastor over duurzaamheid te spreken, hoefde ik niet lang na te  denken. De zorg om duurzaamheid in de brede zin is voor mij ooit mede de reden geweest om te  kiezen voor een leven als  minderbroeder franciscaan.  Als jongere voelde  ik mij al geroepen om pastor te worden, vanwege de ervaringen in mijn  ouderlijke parochie. Een parochie in de stad Utrecht waarin  de leefomgeving  van de wijk werd  weerspiegeld.   Ik ben opgegroeid in Utrecht. In en wijk waar sociaal veel te doen was.  In de wijk kon je duidelijk de  tekenen zien van een wegwerpcultuur.  Ik denk dan niet alleen aan het vuil op de straat,  het eten in  de vuilnisbakken, maar ook  de materiële armoede en gebroken gezinnen, die de kwetsbaarheid van  duurzame relaties zichtbaar maakt .   Het aantal gevallen van inbraak en geweld gaf aan, dat de wijk met haar lage huren,  een  aantrekkelijke plek was voor de gemeente om sociaal –en financieel zwakkere stadsbewoners  een  woning te geven. Weggeworpen uit de binnenstad en de zogenaamde betere/duurdere wijken.     De zorg om duurzaamheid vanuit de parochie en de protestantse gemeente werd zichtbaar in de  samenwerking op sociaal en cultureel gebied. Duurzaamheid heeft voor mij dus meerdere kanten,  maar ik zal me beperken tot gebruik van aardse goederen in –en door de kerkgemeenschap.     Als uitgangspunt voor mijn spreken over duurzaamheid, ga ik uit van franciscaanse waarden. Zoals  Franciscus van Assisi (1182‐1226) op een voor mij (en velen) inspirerende wijze volgens het Evangelie  wilde leven, in de wijze waarop hij met de aardse goederen omging.     Voordat ik minderbroeder franciscaan was, ben ik 10 jaar als  priester van het bisdom Utrecht  werkzaam geweest.  Het hebben van een eigen woning, een auto en een eigen salaris, voelde voor  mij niet goed. Het was niet zozeer voor mij een probleem dat ik een groot deel van mijn salaris aan  een woning en een auto kwijt was. Maar wat voor mij wel woog was de belasting van het milieu en   de overtuiging dat het geld toch veel beter gebruikt zou kunnen worden. 

 Waarbij dan het verlangen naar soberheid, gemeenschapsleven en de keuze voor zwakkeren in de  samenleving, waar Jezus Christus mij in aansprak dan eigenlijk de  onderstroom was.     Maar eerst iets over Franciscus    Franicscus sprak mij aan, in het verlangen om  zuiniger, soberder en met zorg voor gezonde  duurzame relaties tussen mensen onderling en met de schepping te leven.    Franciscus was voor mij het beeld van hem, die niet voor verspilling koos, maar voor soberheid  die niet de mens voor alles stelde, maar oog had voor alle schepseltjes Gods,   die de zijde van de kwetsbare armen koos en niet voor de rijken.    Franciscus is immers niet voor niets de patroon van ecologen, op zijn sterfdag, (waar de katholieken  vieren dat wij thuisgekomen is  bij zijn Schepper) is toch niet voor niets , als dierendag uitgeroepen,  en Franciscus leefde in armoeiige versleten kleding zonder vaste woon of verblijfplek?     Bij Franciscus’ soberheid, zijn dierenliefde als zijn keuze voor de armen, zijn echter nogal wat  opmerkingen te maken. Opmerkingen die m.i. helder maken, in welk perspectief duurzaamheid voor  Franciscus stond.     Vanuit Franciscus’ Evangelische spiritualiteit wil , ik  het thema duurzaamheid daarom   op 3 punten benaderen:         Franciscus keuze voor armoede,    Franciscus’ keuze voor de armen   En zijn relatie met de geschapen werkelijkheid    1. De keuze voor armoede: als invalshoek voor Duurzaamheid    Franciscus die ooit als een verkwistende dandy door het leven ging, gooide zijn leven om en gold als  zeer karig in zijn eten, drinken en leefstijl. Zijn keuze voor een leven in armoede had echter weinig te  maken met zuinigheid of ecologisch motieven zoals we die nu kennen.    Voor Franciscus lag het verlangen om ‘arm’ te zijn, en sober te leve,  in het verlangen om dichter bij  Christus te komen en Hem na te volgen.  Het was het  verlangen om net als Christus arm te worden. “Hij kwam immers arm in de wereld. ‘     Een keuze voor Christus,w as een keuze om de aardse rijkdom op te geven. Je kon immers geen twee  heren dien: en “God en de mammon”. En moest niet  de rijke jongeling eerst  alles verkopen om een  schat in de hemel te verkrijgen?    Jezus Chrisus gaat ons  voor in een leven in armoede,  en Franicscus  verwijst hierin naar de  Bijbeltekst uit de Filipenzen:    “Hij die bestond in goddelijke majesteid heeft zich niet wille vastklampen aan de gelijkheid  met God. Hij heeft zichzelf ontledigt en een  bestaan van een slaaf aangenomen en is mens  geworden door gehoorzaam te worden tot de dood, tot de dood op het kruis”     een totale ontlediging dus van al zijn rijkdom in de ogen van de wereld.      Het verlangen om dichter bij Christus te komen ... dreef Franciscus dan ook  om alles op te geven …    De zorg om het aardse, om de mammon om  lijfsbehoud zag hij als een bedreiging voor zijn relatie  met God. 

  Voor Franciscus ging  het in zijn keuze voor de  armoede om een leven waarin je je niets toe‐eigent:  omdat het leven simpelweg niets van jou is. Alles hebben we van God gekregen.    Franciscus  dacht hierbij aan het verhaal  van de man, die zoveel geoogst had, dat hij zijn schuren  afbrak om grotere te bouwen,  Zodat hij in lengte van dagen niet zou hoeven te werken.      Maar nog diezelfde nacht zou God het allemaal van hem opeisen. Want het al dat aarde goed, wás  niet van hem. Want aan God alleen behoort het leve en alle leeftocht toe.    Zijn keuze voor armoeder, had voor Franciscus ook te maken met Gods vertrouwen:    “Maak u geen zorgen over de dag van morgen    God weet wel wat u nodig heef.    Kijk naar de vogel des hemels     Ze zaaien niet, maaien niet, God weet wel wat ze nodig hebben.        Het oppotten van reserves voor oude dag, of slechtere tijden, was Franciscus onbekend. Franciscus  potte geen geld op, of levensmiddele. Voor hem was het een teken wantrouwen. En  een mogelijk  belemmering om  zich volop aan God over te geven.Tegelijk was hij zich bewust dat een keuze voor  een leven zonder bezit , ook een gevaar schuilt. Armoede/soberheid mag  nooit een doel in zich  worden. Ik wil dit toelichting met een verhaaltje van Franciscus metgezel.    Op een ndacht Rivotorto.. broeders aan het salpen.. .gewoonte… vasten, bidden,, korte  nachten… broeder ontberingen.. “ik ga dood” Franciscus s’nachts wakkeer.. ging naar broeder  toe, vroeg wat er aan de hand was… …. Zoveel gevast… ik houd het niet vol, ga terug naar  mijn ouders… Franciscus bedacht zich geen moment,,. Alle broeders wakker… samen eten…     Na maaltijd zei hij… vasten en waken is belangrijk. Evenals het gebed… ,maar het  allerbelangrijkste is de liefde Gods. .. en als vasten. Waken.. gebed ons afleid van de liefde  Gods… dan moeten we daarmee stoppen/ maat houden….     1b Wat heeft Franciscus’ keuze voor armoede,  nu  met duurzaamheid te maken?    Franciscus keuze voor armoede, als een leven zonder bezit was een levenshouding waarin hij zich  bewust was dat alles wat er is, van God komt.     Als we zeggen dat iets  alleen voor ons is, laat staan als  we meer nemen, dan we nodig hebben, dán  eigenen we ons iets toe, wat aan God toebehoort.    Waar we echter doorschieten en teveel nemen of juist te zuinigheid leven, ontstaat ergens gebrek   en dat kan leiden tot onvrede, irritaties en geweld. We zien dat in het klein en in het groot in onze  wereld.     Duurzaamheid heeft  te maken, met de juiste maat houden.     Als ik denk aan het werk binnen een parochie of gemeente, stelt dat vragen aan de wijze waarop we  ons vermogen beheren. Hoe verhoudt zich dat wat we hebben, tot hetgeen we nodig hebben? In  hoeverre leven we nog duurzaam en hebben we niet té veel aan goederen? Wat doen we als er meer  geld, tijd en energie gaat naar het voortbestaan van de parochie of gemeente, dan naar het invullen  en vervullen van de pastorale taken. Is dat nog te verantwoorden? Hoe maken we dat bespreekbaar  in onze gemeente/parochie? 

      2. De keuze voor de armen:  als invalshoek voor duurzaamheid    Franciscus had een voorkeur voor de armen.  Het zou vandaag de dag vanzelfsprekend zijn, als dat  betekende dat hij de levensstandaard voor de armen wilde verbeteren. Voor Franciscus stond dat  laatste echter niet centraal.     Franciscus herkende in de arme en noodlijdende allereerst  de arme  Christus, die om onzentwil arm  is geworden. Het was voor hem  een herinnering, dat Christus in zijn armoede een appèl op ons doet.  Om onze broeders hoeder te zijn.     Hij zag Christus in de arme, de noodlijdende, want stond er niet in Mattheus 25 … ik had honger …ik  had dorst… ik was vreemdeling… ik was naakt… ik was ziek… ik was in de gevangenis.…    Voor hem werd daar concreet hoe je dichter bij Christus kon komen.     De zorg voor noodlijdenden en met name melaatse zag Franciscus als een groot goed. In dienst aan  de naaste, de aalmoes, gaven we aan God, wat God toekomt.     In de tijd van Franciscus gold melaatsheid nog als besmettelijke en dodelijk ziekte.  Franciscus beval  de zorg voor melaatsen zelfs aan als een belangrijk vorming voor hen die als broeder Christus wilde  volgen.  Bijna aan den lijve werden degene die net als Franciscus wilde leven gevraagd, iIn hoeverre  ze bereid,  waren hun  leven te geven omwille van de liefde Gods.      De zorg van melaatsen kon een echte beproeving zijn. Zo wordt er verhaald hoe een enkele broeder  uitgescholden werd  en moest verduren hoe God vervloekt werd, omdat een melaatse  zoveel pijn en  teleurstelling in zijn leven had ervaren en alle zorg pijn deed.     Naast de zorg voor de mensen die fysiek leden, rekenden Franciscus ook degene tot zijn zorg,  die  aangetast waren door melaatsheid van de zonde. Ook voor de rovers moesten de broeders een  broeder en hoeder zijn. De voorkeur voor de armen en noodlijdenden ging zelfs zover, dat hij in de  regel van de franciscanen  formuleerde, dat wie er ook naar hun toekwam, vriend of vijand, dief of  moordenaar, vriendelijk ontvangen diende te worden.     Het lijfsbehoud als christen zag hij  uiteindelijk als ondergeschikt aan opdracht God in de lijdende  mens te dienen.      2b Wat heeft Franciscus’ keuze voor de armen,  nu  met duurzaamheid te maken?    Voor Franciscus had de keuze voor de armen en noodlijdende te maken, met de zorg en rekenschap  die we aan Christus in onze lijdende medebroeders en zusters verschuldigd zijn.    Als ik het vertaal naar  het onderwerp  duurzaamheid, dan denk ik aan de verantwoording die  parochies en gemeente, hebben voor noodlijdenden in wereld. In hoeverre  beleggen of kopen wij op  een duurzame wijze?      In hoeverre zijn wel  als parochie en gemeente  bewust dat we  niet iets kopen ,  of  iets beleggen,  maar dat we altijd iets kopen ván iemand,  en dat wij altijd iets beleggen  in de toekomst ván  mensen, of juist ten koste van toekomst van mensen. We kunnen er niet aan voorbijgaan, als door  onze aankopen of beleggingen,  mensen en dieren door milieu= verontreining omkomen, omdat we 

bij bedrijven kopen, die over rug van weerloze mensen en milieu ons goedkopere producten en  diensten verlenen.    In de parochie waarin ik werk  hebben we daarom eens akkoord moeten gaan met   minder dividend, omdat we kozen om zuiver te bankieren en meer geld te willen betalen voor  zuivere producten. We zijn broeders hoeders, en dan mag ons handelen niet ten koste  gaan van de  ander.      3. De relatie met de geschapen werkelijkheid als invalshoek voor duurzaamheid    Franciscus geld als grote dierenvriend. 4 oktober is zelfs tot wereld dierendag uitgeroepen.  Er zijn  verhalen te over, die iets vertellen over zijn goede verstandhouding met de dieren. Het oudste  voorbeeld is de zogenaamde vogelpreek.    Toen Franciscus in Bevagna tevergeefs opriep tot bekering van de mensen, schudde hij het stof van  zijn voeten en trok verder.  In het bos bemerkte hij hoe zwerm vogels hem omringde. Hij werd daar  zo door geraakt da hij  spontaan tot de vogels preekte. Hij roemde hen dat zij met hun lied en hun  verenpracht, meer God eer bewezen, in de wijze dat zij  geschapen waren, dan de mens, die zijn  vermogens zelfs  tégen  Gods wijze gebruikte.     Franciscus herkende in alle  schepselen de hand van God. Voor Franciscus was daarmee ook gegeven,  dat de schepping ook in vele facetten naar God verwees.  Als hij bijvoorbeeld en worm zag, moest hij  gelijk aan Christus denken, bij een rots, aan Gods woord. En bij een lammetje, kon hij niets anders  dan aan het Lam Gods denken. Hij heeft dan ook verschillende lammetjes en duiven losgekocht, met  spullen die anderen hem uit medelijden en zorg hadden gegeven.     Voor Franciscus waren dieren, maar ook alle schepselen, tot stenen toe, meer dan alleen zaken die  enkele ten dienst van de mens stonden. Ze verwezen naar Gods zorg voor ons, maar het betekende  ook dat de mens op zijn beurt in Genesis de  zorg kreeg om  de schepping te behoeden en beheren,  en er in de juist mate gebruik van te maken.    Een voorbeeld van goed beheer klinkt in het verhaal van Franciscus en wolf. Dat wat kwaadaardig  lijkt en misschien ook is, zo gebruiken, dat het omgebogen wordt tot iets goeds, ten dienste van ons  heil. Heb ik dit werkelijk nodig? En dat waar we het nodige onttrekken aan anderen, daar waar  honger of tekort geleden wordt, brengen we anderen tot zonde, tot geweld om zich iets toe te  eigenen…    Voor Franciscus was belangrijk referentiekader, gebruiken we het aardse zo,  dat het ons meer richt  op hemelse werkelijkheid, of gaan we er ons aan te buiten?! Met alle ravage van dien?! Het  betekende niet alleen zuinig omgaan met wat je is toevertrouwd, maar ook om zorg te dragen voor  wat je  dichter bij God brengt.      Een goed voorbeeld daarvan is Franciscus zorg voor de Heilige Schrift, de Bijbel. De zorg voor het  Woord van God verdiende extra aandacht en dat drukte hij zijn medebroeders en iedereen op het  hart. De Schrift  diende bewaard te worden op een kostbare en vooraanstaande plek.    Hoe arm de broeders ook waren, het gebruik van een getijdenboek en de Schrift waren hierop een  uitzondering.     Maar hoe kostbaar het Evangelieboek ook voor Franciscus was, één ding was nog veel belangrijker.   Zo wordt verhaald dat op een dag  een arme vrouw aanklopt  bij de broeders. Ze hadden niets in huis  dan een Evangelie boek. Hierop gaf Franciscus de opdracht het Evangelieboek aan haar te geven,  zodat zij het kon verkopen en leven.  

3b Wat heeft Franciscus’  relatie met de geschapen werkelijkheid,  nu  met duurzaamheid te  maken?    Vertaald naar duurzaamheid, neem ik in de zorg van het parochiebestuur ook mee dat ook al hebben  we genoeg financiële middelen, we altijd vraag moeten stellen: “hebben we dit werkelijk nodig, en  zijn we bereid datgene wat we hebben ook ter beschikking te stellen van anderen of durven we een  beroep op anderen te doen?“ De zorg om de schepping staat net als de duurzaamheid ten dienst van  onze gerichtheid op God.      In de parochie waar ik werk was er bijvoorbeeld sprake om te kijken of we geen beamer aan kunnen  schaffen. Het zou het maken van liturgieblaadjes overbodig maken en dus beter zijn voor het milieu.  Er is toen niet eenduidig voor gekozen, omdat een aantal  ouderen de viering niet meer konden  volgen, of de Schriftteksten, gezangen en gebeden niet meer konden volgen. Het belang om iedereen   het Woord Gods te horen vonden we belangrijker vonden we opwegen tegen de extra kosten en de  milieu belasting van het maken van boekjes en liturgieën.     Duurzaamheid  is een heel belangrijk uitgangspunt maar staat echter evenzeer ten dienst van onze  gerichtheid op de gever van alle goeds: God zelf.      Ik heb nu:    de keuze voor de armoede   de keuze voor de armen   en de relatie met de geschapen werkelijkheid  belicht als invalshoeken vanuit Francisus’ Evangelische spiritualiteit waar het gaat om het thema  “Duurzaamheid”. Laat ik de drie vragen daarbij nog kort samenvatten.    1. In hoeverre leven we nog duurzaam en hebben we niet té veel     als er meer geld, tijd en energie gaat naar het voortbestaan van de parochie of gemeente,  dan naar het invullen en vervullen van de pastorale taken?     2. In hoeverre  leven we duurzaam, en gaat het niet tegen de naaste liefde    als we bij onze beleggingen en aankopen niet voorop stellen dat het ten goede komt van, of in ieder  geval niet ten koste gaat van het milieu en zwakkeren in onze samenleving?     3. In hoeverre leven we duurzaam, in het  hoeden en beheren van de schepping    als we niet regelmatig bezien of we iets echt nodig hebben omwille van het delen ‐ en leven naar het  Woord van God?     Ronald Putman, franciscaan en pastoor van de St Eloyparochie in Beverwijk (tijdens Netwerkdag  op  zaterdag 8 maart  2014  te Bennekom)      Zie voor meer ‘groene overwegingen’: http://www.kerkenmilieu.nl/category/archief/groene‐ overwegingen/      

ACHTERGRONDMATERIAAL    Verklaring van de Werkgroep van de Pauselijke Academie van wetenschappen, Vaticaan 2011   Wij roepen alle mensen en alle volken op om de ernstige en mogelijk onomkeerbare effecten van de  opwarming van de aarde als gevolg van het broeikaseffect en andere vormen van milieuvervuiling en  als gevolg van ontbossing en uitbuiting van de aarde serieus te nemen.   Wij doen een beroep op alle volken om, zonder uitstel, effectieve en eerlijke maatregelen te  bedenken en te treffen en de oorzaken van klimaatverandering aan te pakken en de effecten ervan  op gemeenschappen en ecosystemen, inclusief het smelten van de ijskappen en de daaruit  voortvloeiende stijging van de zeespiegel, te verminderen. Wij leven immers allen in hetzelfde huis.  Door nú iets te doen, ‐ieder naar zijn eigen verantwoordelijkheid,‐ geven wij gehoor aan onze  opdracht richting onze naaste en geven wij uitvoering aan ons rentmeesterschap over deze planeet,  die ons leven geeft.    Zo zorgen we ervoor dat alle bewoners van deze planeet hun dagelijks brood ontvangen, zuivere  lucht kunnen inademen, en schoon water te drinken hebben.   We zijn ons ervan bewust, dat we, om gerechtigheid en vrede te verkrijgen, onze leefwereld moeten  beschermen.         

NUTTIGE WEBSITES    Concrete handreikingen voor preken, liturgie en gebed zijn o.a. te vinden op:    www.michanederland.nl : Micha Nederland werkt aan draagvlak voor sociale en ecologische  gerechtigheid binnen het christelijke deel van onze samenleving. Onder ‘downloads’ vindt u liturgisch  materiaal voor Micha Zondag, met een schat aan preekschetsen, suggesties voor liturgie,  jongerenwerk, etc. Met name het themapakket uit 2014 sluit goed aan bij dit thema.     www.arocha.nl : A Rocha is een beweging van christenen die vanuit hun geloof zorgen voor Gods  schepping. In Nederland adopteren elf lokale groepen natuurgebieden en dragen er zorg voor  natuurbeheer en monitoring. A Rocha motiveert kerken om te zien naar de schepping. Jaarlijks  plaatst A Rocha op haar site een themapakket voor kerken.    www.scheppingvieren.nl : verhalen en gebeden, liederen en rituelen. Deze kunnen vrij worden  gebruikt in vieringen en bijeenkomsten, en voor persoonlijke bezinning.    www.kerkenmilieu.nl : actuele informatie over kerken en het milieu, met columns, agenda en links  naar andere christelijke ‘groene websites’.    www.ecen.org : ECEN is het oecumenische netwerk van Europese kerkelijke organisaties op het  terrein van milieu en duurzaamheid. Op hun website staat liturgisch materiaal (in het Engels, Frans  en Duits) dat kan worden gedownload en voor eigen gebruik mag worden bewerkt.    www.groengeloven.com : GroenGeloven wil mensen inspireren, om al of niet vanuit het geloof, na te  denken over duurzaamheid.     www.ecokerk.be: Een Vlaamse site met actuele informatie over kerk en ecologie.    www.groenekerken.nl : Steeds meer Nederlandse kerken kiezen voor duurzaamheid. De  GroeneKerken‐actie brengt al deze kerken en hun inspanningen in kaart. Om van elkaar te leren en  anderen enthousiast te maken.    www.kerkenvoordetoekomst.nl: Een site met een methode / routeplan om een kerkelijke  duurzaamheidsgroep krachtig te organiseren.     http://www.oikoumene.org/en/what‐we‐do/pilgrimage‐of‐justice‐and‐peace