Osteoporose – Botontkalking Hou je je broze botten heel?
Vakgroep Reumatologie P. van Oijen, reumatoloog J. van der Donk, osteoporoseverpleegkundige
Wat is botontkalking?
Definitie osteoporose Een systemische aandoening van het skelet die wordt gekarakteriseerd door een lage botmassa en verlies van de microarchitectuur van het bot, met als gevolg een toegenomen risico op fracturen.
Normaal
Osteoporose
Normaal en osteoporotisch bot
Hoe werkt bot?
Botombouw A. Rustfase
B. Afbraak
C. Afbraak voltooid 1. aflijningscellen 2. botweefsel 3. osteoclast
D. Vorming (herstel)
4. lacuna van Howship 5. osteoblasten 6. nieuw botweefsel
E. Ombouw voltooid
Botombouw en botverlies
piekbotmassa Botmassa
menopauze
0
10
20
30
40
Leeftijd (jaren)
50
60
70
80
Wat zijn de gevolgen van botontkalking?
Belangrijke fractuurplaatsen POLS
WERVEL
HEUP
Fractuurrisco
Het cumulatieve risico van een persoon van 50 jaar (met normale levensverwachting om tijdens de rest van zijn leven een osteoporotische fractuur te krijgen
Osteoporose • 800.000 mensen in NL hebben osteoporose
• jaarlijks 83.000 mensen boven 55 jr botbreuk: • 15.000 heup • 12.000 pols/onderarm • 16.000 wervel • 40.000 andere • 1 op 4 vrouwen boven 55 jr • 1 op 12 mannen boven 55 jr -
- Iedere 35 minuten in Nederland heup # - Iedere 6 minuten # bij 55-plusser
Osteoporose
Waarom is het belangrijk mensen met verhoogd risico op botontkalking op te sporen?
GEVOLGEN VAN OSTEgevOPggeOROTISCHEFRACTUREN
• Ziekenhuisopname • Langdurige pijn • Moeilijk ter been; stok en rollator nodig • Verslechtering algemene conditie • Minder zelfstandig, afhankelijk van hulp • Bedlegerig; verpleeghuis • Angst voor een volgende fractuur • Depressie
KWALITEIT VAN LEVEN GAAT ACHTERUIT
Effect van fracturen op mortaliteit (1999) Tijdens ziekenhuisopname wegens heupfractuur overleed:
• 6,5% van de vrouwen en 11,1% van de mannen
Wat weten we nu van fracturen?
veel fracturen op basis van osteoporosis
grote morbiditeit en mortaliteit van fracturen
hoge kosten (heup € 25.000)
Hoe kunnen we mensen met verhoogd risico op botontkalking opsporen?
Risicofactoren
leeftijd geslacht erfelijke factoren (osteoporose in de familie) vroege menopause laag lichaamsgewicht medicijngebruik o.a. corticosteroiden ziekten zoals reumatoïde artritis (bij)schildklierlijden en diabetes bedlegerigheid roken overmatig alcoholgebruik
Risicofactor •
doorgemaakte fractuur > 50 jaar
•
wervelfractuur
Fracturen •
Bij 80% van alle mogelijk osteoporotische fracturen wordt geen nader onderzoek naar osteoporose verricht en vindt geen behandeling plaats!
Doel osteoporose fractuur polikliniek
Het identificeren van patiënten met een verhoogd risico op een 2e osteoporotische #
Deze patiënten informeren over OP en behandeling aanbieden
Huisartsen adviseren over behandelingen
Opsporing • Vragenlijst, anamnese - vooral gericht op risicofactoren • Lichamelijk onderzoek gericht op waarneembare afwijkingen, zoals: - lengteverlies - kyfose
• Aanvullend onderzoek, o.a. - DEXA (Botdichtheidsmeting, BMD meting) - Röntgen - Laboratoriumonderzoek
Wat is een BMD-meting?
DEXA: dual energy X-ray absorptiometry (1)
Klinische definitie van osteoporose Botdichtheid wordt uitgedrukt in T-score: De T-score is de afwijking in standaarddeviaties (SD) van de gemeten botmassa ten opzichte van de piekbotmassa van gezonde 30-jarige vrouwen. SD Normaal
> -1,0
Osteopenie
-1,0 tot -2,5
Osteoporose
< -2,5
Ernstige osteoporose
< -2,5 met fractuur
Wat kunnen we aan botontkalking doen?
Leefregels en dieetadviezen
voldoende calcium en vitamine D
goede voeding en in beweging blijven
niet roken
weinig alcohol
Botaanmaak
It takes two to tango
• Calcium • Vitamine D3
Calcium
Vitamine D3
Niet-medicamenteus: valpreventie Oorzaken van vallen wegnemen: • Omgevingsgebonden factoren, zoals: - losse kleedjes - drempels - gladde vloeren - obstakels
• Individueel gebonden oorzaken: - visusstoornissen - onvoldoende spierkracht - coördinatie en balans - medicatie
Medicamenteus: bisfosfonaten • Bisfosfonaten: - hechten aan bot en remmen botafbraak zowel voor voorkómen als voor behandeling - inname advies belangrijk wegens lage biologische beschikbaarheid - afname kans op fracturen • Denosumab (Prolia) • Strontiumranelaat (Protelos) • Teriparatide (Forsteo)
3. Tweede herziene richtlijn osteoporose, CBO, 2002
Percutane Vertebroplastiek
• percutane cementvulling aangedane wervellichaam • doel: pijnbestrijding
MRI scan L1 L1
L2
L1
L1 L2
L3
L2
L3
L2
L3
L3
X-LWK
T1
STIR
vertebro
L1/L2 fractuur
ook L3 op MRI
L1/L3 oedeem L2 niet!!
blijvend pijnvrij
Ik dank u voor uw aandacht!
