oksebarse
5,
33e jaargang iar,4, december 2000 verschijnt 4x per jaar
. -
—--
Aold Hoksebarge ARCHIEF:
Souterrain gemeentehuis Markt 3 tel. 053-5742374
Openingstijden: Maandag Dinsdag Donderdag Vrijdag
19.00-22.00 uur 14.00-17.00 uur 19.00-22.00 uur (alléén na afspraak) 09.30-11.30 uur
LEDENADMINISTRATIE: B.F. Leferink, M.A. de Ruyterstraat 34,7482 BZ Haaksbergen Postbankrekening nr. 2547699 Bankrekening Rabobank nr. 32.42.29.917 beide t.n.v. Penningmeester Historische Kring Haaksbergen "Aold Hoksebarge" wordt vier keer per jaar toegezonden aan de leden van de "Historische Kring Haaksbergen". Zij betalen voor lidmaatschap en abonnement fl. 35,- per jaar. Publikatie of overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is alleen toegestaan met toestemming van de auteur(s) en bronvermelding. REDAKTIEADRES: Blekerstraat 5, 7481 JT Haaksbergen
Bestuur van de Historische Kring Haaksbergen G.J. Leppink L.P.F.M.C. Leeters J.G. Hofste op Bruinink B.F. Leferink G.P.Wes J.H. Scholten E.J.H. Ooink
ISSN:
Uiterhoevestraat 11,7481 DH Haaksbergen voorzitter Spoorstraat 32,7481 HZ Haaksbergen secretaris Blekerstraat 5,7481 JT Haaksbergen vice voorzitter, voorz. wg. hist. onderzoek M.A. de Ruyterstraat 34,7482 BZ Haaksbergen penningmeester Wiedenbroeksingel 88,7482 BD Haaksbergen voorz. wg. archief/genealogie Bizetstraat 31,7482 AM Haaksbergen algemeen bestuurslid Enschedesestraat 153,7481 CN Haaksbergen algemeen bestuurslid
1384-76
tel. 5721728 tel 5725757 tel. 5723553 tel. 5740625 tel. 5722814 tel. 5722937 tel. 5726989
2249 VAN HET BESTUUR Op het moment dat uw secretaris zich over dit kwartaalbericht buigt, naderen de verkiezingen in de Verenigde Staten hun spannende ontknoping. De historici zullen waarschijnlijk boekenkasten vol gaan schrijven over deze opmerkelijk verlopen race naar de macht, de verkiezingen, kiesmannen, strategieën, geld, kortom over alles wat deze typisch Amerikaanse verkiezingen zo bijzonder maakt. Gore of Bush, de geschiedenis zal het leren. Dichter bij huis, in onze eigen kring, is er nog al wat gaande. Het goede nieuws is, dat steeds meer mensen de weg naar de Historische Kring Haaksbergen weten te vinden. Ofwel als lid, ofwel door een bezoek aan ons Historisch Centrum Achterom; mogelijk is het een het gevolg van het ander. Deze groeiende belangstelling voor de historie van Haaksbergen en voor alles wat daarmee samenhangt, heeft een aangename bijwerking. Uw bestuur verkrijgt meer financiële armslag om al langer bestaande plannen te ontwikkelen. Nog meer goed nieuws komt van ons redactionele front. De redactie van Aold Hoksebarge is intussen versterkt met de heren A. van Leeuwen en W. Kikkers. De vakkundige inbreng van beiden zal de kwaliteit van Aold Hoksebarge ongetwijfeld ten goede komen. U hebt al uitvoerig kunnen lezen, ook in de plaatselijke media, over de portretten van de voormalige burgemeester van Haaksbergen, Schaepman en zijn echtgenote Schaepman-Van den Biesen. Op 11 oktober 2000 zijn deze portretten overgedragen aan de huidige burgervader van Haaksbergen, de heer drs. T. Schouten. De portretten zijn overhandigd door de heer M.J. Leppink, directeur van Unipro B.V. Deze Haaksbergse firma heeft als jubileumgeschenk aan de Historische Kring de restauratie van de schilderstukken bekostigd. In zijn dankwoord aan o.m. de Historische Kring Haaksbergen heeft de heer Schouten toegezegd, dat de schilderijen in het gemeentehuis op een plaats komen te hangen, die voor iedereen toegankelijk is. Degenen die nog niet in de gelegenheid waren de schilderijen te bewonderen, roepen we op dat alsnog te doen. Ze zijn zeer fraai gerestaureerd en een bezichtiging meer dan waard. Tenslotte wijst het bestuur nog op de uitgifte van de jaarkalender 2001. Wegens het groot succes van de jaarkalender 1999 heeft het bestuur besloten op herhaling te gaan. Maar, wees er snel bij, want de oplage blijft beperkt en de belangstelling is groot. L. Leeters, secretaris.
2250 NIEUWE LEDEN Wij heten de volgende leden van harte welkom: W.Th. ten Asbroek, De Els 24,7482 BB Haaksbergen G.J. Hissink, Oldenzaalsestraat 138 A, 7514 DT Enschede R. Wilgenkamp, De Els 14,7482 BB Haaksbergen H. A J. ter Braak, Meidoornhof 14,7621 CL Borne H.J. ten Vaarwerk, Van Brakelstraat 34,7482 VT Haaksbergen Th.L.M. Looman, Blankenburgerstraat 39 a, 7481 EA Haaksbergen J. Hummelink, Sloezenweg l a, 7495 PC Ambt Delden A. van Leeuwen, Veldkampstraat 7,7481 CZ Haaksbergen W. Kikkers, De Morsboer 11,7482 GN Haaksbergen M J. Leppink, Cornelis Tolstraat 54,7482 VZ Haaksbergen W.K. van Deursen, Molenstraat 68,7481 GN Haaksbergen Th.M. ter Braak, Eibergsestraat 10,7481 HK Haaksbergen J.G. Velthuis, Frans Halsstraat l, 7482 XK Haaksbergen H.J. Weustink, Past. Brandsmastraat 4,7481 BP Haaksbergen H J.G. Reimerink, Hofweg 10 B, 7481 SV Haaksbergen W.H. Ottink, Peddemors 2,7481 DG Haaksbergen G. Meijerink, Wiedenbroeksingel 83,7482 BE Haaksbergen G. Horck-Menzing, Broekheurnerweg 21,7481 PX Haaksbergen G.W.C. Broekhuis, Hondelink 113,7482 KR Haaksbergen H. Buursen, Werfheegde 7,7481 JB Haaksbergen J.H. van Beek, Windmolenweg 32,7548 BM Enschede H.B. Slotman, Kievitstraat 8,7481 BW Haaksbergen M. ter Beeke, Van Kriekenstraat 65,7481 DR Haaksbergen
SCHENKINGEN In de afgelopen periode mochten we de volgende schenkingen ontvangen, waarvoor we de gevers van harte dank willen zeggen: Mevr. Tuchter-Hollink: 2 knipmutsen, gedragen door mevr. Dina RietmanBrummelhuis (Speken-Dina) Gemeente Haaksbergen: l ex. "Over Schoonheid; architectuur, omgeving, landschap"; l ex. Boekje Monumentendag "Op zoek naar water"
2251 De heer Anton Molenveld: l foto van het jubileum van de heer G. van Lochem voor het kantoor van de oude fabriek ten Hoopen, met namenlijst en nummers Johan ter Huurne (Zaandboer); Archiefstukken van Ter Braak's Aannemersbedrijf betreffende barakkenbouw voor de "Deutsche Wehrmacht" in Eppenzolder (St. Isidorushoeve). Winter/voorjaar 1940/1941, werkstaten, kasrekeningen, materiaallijsten, rekeningen, correspondentie Nieuwe aanwinsten: afscheidsrede ds. J.A.van Krieken; boek "Beken in Twente"
BERICHTEN UIT HET HISTORISCH CENTRUM "ACHTEROM" Het aantal bezoekers van het "Centrum" is nog steeds groeiende: van 43 bezoekers in augustus tot al meer dan 100 in oktober. Veel geïnteresseerden komen voor het eerst in ons centrum; soms naar aanleiding van krantenartikelen of alleen maar om eerst eens gewoon even te kijken. De meesten hebben op papier gegevens bij zich en komen met vragen over hun voorouders. Enkelen hebben al de nodige ervaring, maar veruit de meesten willen een begin maken met een genealogie. Wij hebben de mooie taak hen daarbij te helpen. Het is verrassend te ontdekken wat er allemaal nog meer gevonden kan worden. En als men ziet wat er bovendien is aan boeken, foto's en krantenartikelen, dan krijgen we dikwijls te horen: "Binnenkort kom ik vast en zeker terug. Nu ik dit gezien heb, wil ik er toch meer van weten en kan ik ook lid worden? Wat dat laatste betreft, in de rubriek "Nieuwe leden" vindt u ze terug. Ook zijn er bezoekers die al jaren lid zijn, maar nog nooit in ons Centrum zijn geweest. Dus lid of geen lid: Kom en kijk en zie wat er door ongeveer 25 vaste medewerkers wekelijks wordt opgeborgen en bewaard voor nu en voor later, voor u en uw nageslacht. Voor degene die met genealogie wil beginnen een advies: Vraag nu aan oudere mensen wat ze weten van hun voorouders en familie en schrijf dat op! De geboortegegevens die we in ons Centrum mogen opslaan, moeten minstens 100 jaar oud zijn. Voor huwelijken geldt een termijn van 80 en voor overlijden van 60 jaar. Dus gegevens van na de 2e wereldoorlog moet u proberen los te krijgen van die ouderen. Velen komen tot de ontdekking dat ze daar net even te laat mee zijn! In ons Centrum gaan gelukkig steeds meer gegevens de computer in: ongeveer 2200 boeken, 900 foto's en 22000 personen in pro-gen, een genealogisch computerprogramma .
2252 Buiten het Centrum zijn werkgroepen of instellingen werkzaam, die gegevens op internet vrij geven. Zo is er een bestand van het Rijksarchief in Overijssel met 723.036 namen van overledenen uit de periode 1811-1932, te bereiken via de website van het Historisch Centrum Overijssel (HCO) i.o. www.hcov.nl. Aan de lijst met huwelijken tot 1922 wordt reeds gewerkt! Gerrit Wes, coördinator hist. centrum "Achterom"
EXCURSIE MONUMENTENDAG 2000 Een "natte" negende september. Na een welkom bij de verzamelplaats aan de Molenstraat gingen zo' n 35 mensen "op zoek naar water", zoals Jan Put naast de Pancratiuskerk wist te vertellen. Hier heeft vroeger de beek gelopen en is Haaksbergen ontstaan. Verder ging het via de Klaashuisbrug naar de Oostendorper watermolen. Daar stond inmiddels wethouder Roetenberg al klaar om aan de vrijwilligers van
'7
Wethouder W. Roetenberg (geheel links) overhandigt de Monumentenprijs 2000 aan de molenaars H.Natter (1) en W. Knippers (r). In het midden de heer G. Waanders, een prominent medewerker van de vereniging "De Hoksebargse Möll'n".
2253
de Vereniging Hoksebargse Möll'n de Monumentenprijs 2000 uit te reiken. Gesterkt door koffie en een plak krentenwegge startte de karavaan weer. Even dreigde de hemel nog te vertellen waar al dat water vandaan kwam. Gelukkig maar even. In Eibergen werd ingegaan op de loop van de Berkel, het werk van de Waterschappen en de wenselijkheid van fietspaden langs beken en rivieren. De Mallumse molen bezichtigen was een logisch vervolg. Maar aan een historische club liet men natuurlijk eerst de grachten zien van het reeds lang verdwenen "Hof te Mallum", waartoe de molen heeft behoord. Ook een "echte zompschipper" wist enthousiast te vertellen over de sluizen, de zompen en het vervoer over de Berkel. Na brood en koffie in het Muldershuis werd de watertoren van Eibergen beklommen. Terug naar Haaksbergen stonden we even stil bij een oude waterput en bij de herstelwerkzaamheden aan de vloeiweiden waar we in de toekomst nog wel meer van zullen horen. Het laatste water dat we zagen, lag nog op de terrasstoelen van restaurant de Watermolen. Bij een glaasje werd gezellig nagepraat. De commissie Monumenten heeft eer van zijn werk gehad. Dank je wel commissie. Rineke ten Hagen.
MIDDAGEXCURSIE NAAR BORNE "Het Bussemakershuis" aan de Ennekerdijk in Borne was het beginpunt van een geslaagde middagexcursie op zaterdag 14 oktober jl. Om 14.00 uur verzamelden wij ons in dit rijksmonument uit 1655, dat vroeger dienst deed als woning en handelshuis. In het jaar 1779 heeft het doopsgezinde echtpaar Jan Bussemaker en Trijntjen Hulshoff het huis tot de huidige vorm verbouwd. Dit pand is het enige origineel bewaard gebleven fabrikeurshuis in Overijssel. Hier werden we onthaald op een lekkere bak koffie als inleiding op een lange wandeling. Omdat de "Historische Kring" met 47 personen goed vertegenwoordigd was, werd besloten de groep te splitsen. Op een plek waar heden en verleden samen komen, lukte het twee enthousiaste rondleidsters om bij ons de situatie van weleer op te roepen. Bornenaren als Bussemaker, Hulshof, ten Cate en Hemmelder (Tusveld) hebben grote invloed gehad op de werkgelegenheid in Twente; denk aan de eerste elektriciteitscentrale eind 1800 (later de IJsselcentrale), de brouwerij in Hengelo en dan nog Stork en Holec. De route leidde over de nog oorspronkelijke, slingerende klinkerstraatjes langs
2254
Een deel van het gezelschap tijdens de excursie in Borne. (Foto: H.G. Eppink.) de doopsgezinde kerk, het joodse complex met synagoge en "de Meijershof' van waaruit het beheer van de ongeveer 20 hofhorige boerderijen van de bisschop van Utrecht plaatsvond. Verder langs de klopjeshuizen en de restanten van de oude rooms-katholieke schuurkerk, zoals het geruimde kerkhof met daarop de in de jaren zeventig in oude stijl illegaal opgetrokken kapel en de nog bestaande pastorie. Op de terugweg werd de hervormde kerk aangedaan. Deze van oorsprong rooms-katholieke Stephanuskerk heeft nog enkele authentieke muurschilderingen in "al secco" (muurschildertechniek waarbij op de droge, verharde ondergrond (pleister) wordt geschilderd; dit in tegenstelling tot "al fresco" waarbij de schildering met een kwast op een natte kalkpleisterlaag wordt opgebracht). Kortom: een voorbeeld van beschermd dorpsgezicht dat door een verantwoorde aanpak van de overheid gespaard is gebleven. De rondwandeling werd afgesloten in "Het Bussemakershuis" met de mogelijkheid om een kijkje te nemen in de weefkamer in het achterhuis met een demonstratie van een werkend weefgetouw, de ingerichte eetkamer, de expositie van oude kleding in de opkamer, de tuinkamer met zicht op de Franse Stijltuin en de tuin zelf. Ondanks de korte tijdsspanne werden we deze middag getrakteerd op een compleet programma. Organisatoren, bedankt!. Harry Eppink.
2255 LEZERS REAGEREN Op onze vraag "Wat is een spikke?" (blz. 2246) ontvingen we enkele reacties: De heer H. Grefte maakte ons deelgenoot van de volgende aantekening: "Later werden bruggen over de beken gelegd, de munsterspikke was wel de goedkoopste brug, daar hij spits van boven was. Gewone spikken waren platte bruggen over de beek. Ze werden van houten liggers aan gelegd, daar dik rijshout overheen, daar over dikke heideplaggen en dan verder aangevuld met zand". De heer W. Diepenmaat komt tot dezelfde omschrijving maar voegt er aan toe dat de brug van tijdelijke aard is. Waar de Steger brugge lag, is ons nog steeds niet bekend. Wie helpt ons uit de droom? Hartelijk dank voor de informatie.
RICHT UW BLIK OMHOOG Weet u waar zich deze bijzondere gevelversiering bevindt?
De oplossing vindt u op blz.2267
2256 H A J*. SCHAEPMAN, BURGEMEESTER VAN HAAKSBERGEN (18291844) EN ZUN LAATSTE JAREN IN TUBBERGEN (1844-1850). Na zijn installatie gaat Schaepman eerst inwonen bij Herman Rattink aan de weg naar Goor, dicht bij de Markt (huis no. 4), nu Spoorstraat 4. Zijn gezin blijft voorlopig in Zwolle achter. Op 8 mei 1830 koopt de Gemeente Haaksbergen van de erven Willem Waanders op de veiling een huis aan de Markt (huis no. 7, waar nu het "oude" gedeelte van het gemeentehuis staat). Het is bestemd als ambtswoning voor de nieuwe burgemeester. Zo kunnen diens vrouw, mevrouw J.C. Schaepman-van den Biesen, en de 4 kinderen na ongeveer een jaar uit Zwolle naar Haaksbergen overkomen. Schaepman komt in Haaksbergen niet in een opgemaakt bedje. Waarschijnlijk was dat in Zwolle niet onbekend en had hij de opdracht meegekregen om orde op zaken te stellen. Vooral in de eerste jaren van zijn burgemeesterschap zien we dan ook, dat Schaepman de gouverneur van de provincie regelmatig over problematische zaken rapporteert en een beroep op ondersteuning doet. Hij wordt dan ook vrijwel direct met grote bestuurlijke en financiële problemen geconfronteerd: Een onderwijzer uit Buurse, die wegens regelmatige dronkenschap niet functioneert en een arts of chirurgijn, die officieel niet bevoegd is deze functie uit te oefenen. Hij neemt de maatregelen, die naar zijn mening genomen moeten worden, maar die op korte termijn niet tot een oplossing leiden. Ook heeft hij het al spoedig aan de stok met de Goedsheren en boeren van de Marke Buurse over de naar zijn mening achterstallige belastingen over de jaren 1828 en 1829. Op 14 maart 1830, een zondag, vindt een voorval plaats, dat wekenlang de gemoederen in Haaksbergen bezig zal houden. Wat is het geval: Burgemeester Schaepman is op bezoek bij pastoor Groothuis in diens pastorie aan de Braak. Terwijl de heren zitten te praten, klinkt er een schot en de burgemeester valt getroffen door een lading schroot neer. Schaepman wordt, naar het zich laat aanzien, zwaar gewond naar huis gevoerd. In een rapport, opgemaakt door G.W. Buursinck, med. doctor, J.A. Wietz, med. doctor en vroedmeester en P.J. Hanzon, de niet bevoegde chirurgijn, verklaren zij: "Wij hebben zijn Ed. gevisiteerd en bevonden verwond te zijn door een schot, dat navolgende verwondingen teweegbracht: 1. Een wond in het achterhoofd, niet doorgaand, veroorzaakt door een uitgehaald stuk lood.
2257 2. Een wond achter de rechteroorschelp ter diepte van één en een halve duim, Nederlandsche maat. 3. Een wond in de rechterbovenarm. 4. Schouderwonden". Dezelfde avond Iaat Schaepman het voorval aan de gouverneur rapporteren door het raadslid W.J. Fransen. Het rapport sluit af met het volgende persoonlijke post scriptum: "Ik leef, dat is genoeg". Op 18 maart schrijft het gemeentebestuur aan de gouverneur: "De heer Schaepman verkeert bij voortduring in gunstige omstandigheden. Weliswaar blijven de ontstekingskoortsen voortduren, maar de doctoren vlijen zich, dat het gevaar niet groter zal worden. De stukken lood zijn nog niet uit den schouder, doordien dezelve zeer verre daarin gedrongen zijn". Op 21 maart blijkt de toestand van de patiënt een verontrustende wending te hebben genomen en wordt aan de gouverneur geschreven: "Gisternacht omstreeks 2 uren was de heer Schaepman in enen ergen toestand, na drie uren nam het gevaar langzaam af en de koortsen verminderden, doch de hoofdpijn blijft voortduren. Zijne Ed. denkt teveel aan andere moordaanslagen, die verkeerd afliepen. Dit doet hem het bloed gisten en ontsteken Op het ogenblik, dat ik Uw Exc. dit meld ('s morgens om 4 uur) bevindt zijn Ed. zich zeer wel naar omstandigheden". Hij gaat de daarop volgende dagen goed vooruit en kan zijn werkzaamheden spoedig weer hervatten, al blijft hij steeds bevreesd, dat hem zoiets weer zal overkomen. Ondanks uitvoerige naspeuringen en het uitloven van een voor die tijd grote beloning van "honderd en vijftig Nederlandsche Guldens aan degene(n), die de dader(s) zal of zullen aanwijzen of bekend maken", door de Prokureur Generaal bij het Hoog Geregtshof te Den Haag, gedateerd 26 juli, word(t)(en) de dader(s) van de aanslag nooit gevonden. Hoewel Christiaan Waanders verdacht wordt hierin een rol gespeeld te hebben, is dat nooit bewezen. Dat hij verdacht wordt is niet zo vreemd. Hij toonde in het verleden al vaker onaangepast gedrag. De laatste paar jaar voordat Schaepman naar Haaksbergen komt, neemt Christiaan Waanders als loco-burgemeester het burgemeesterschap van zijn vader Willem Waanders waar. Hij maakt dan op diverse manieren misbruik van zijn positie. Sinds 1828 mocht er niets meer in en om de kerk begraven worden. Bij de verwerving van grond ten behoeve van een nieuwe begraafplaats blijkt hij gepoogd te hebben zich zelf te verrijken ten koste van de gemeente. Ook beheert deze Christiaan Waanders de penningen van de R.K. Kerk. Op 22 april doet het kerkbestuur van deze kerk aangifte bij de burgemeester van het ontbreken van een aanzienlijk geldbedrag uit de kerkekas.
Deze schrijft daarover aan de gouverneur: "Ik vind mij in de onaangenaamste verplichting Uw Exc. te moeten berigten, dat de zaken van de Heer C. Waanders deerlijk in de war zitten en wel zoodanig, dat men niet weet hoe of wat er van teregt zal komen. Als ontvanger van de R.C. -Kerk en kerkeraad komt hij volgens zijne opgegeven rekening ca. ƒ. 1400,— te kort buiten en behalve hetgeen nog niet bekend is en mits dan nog, dat de kwitantiën, daarbij overgegeven conform en echt verklaard zijn, waaraan ik nog twijfel". Schaepman meldt deze zaak op 24 april 1830 aan de Officier van Justitie in Almelo. Een langdurig proces volgt en uiteindelijk wordt Waanders veroordeeld en failliet verklaard.
hukibergeo Achter de bomen het huis waar burgemeester Schaepman woonde. Foto uit 1916 waarop rechts het toenmalige gemeentehuis. (Foto: Archief Historische Kring Haaksbergen.) Eind 1830 treden ernstige ongeregeldheden op bij het zich melden van lotelingen op 30 december 1830 en hun transport naar Deventer in verband met de Belgische opstand. Met als gevolg, dat eerst op 3 januari 1831 35 van de 85 opgeroepen schutters naar Deventer vertrekken. Schaepman heeft hulp ingeroepen bij de burgemeester van Eibergen, die geen halve maatregelen neemt en er voor zorgt, dat de Haaksbergse burgers inkwartiering krijgen van 100 Gelderse schutters, waarbij de burgerij ook voor de kosten moet opdraaien. Burgemeester Schaepman protesteert, daar er onvoldoende mondbehoefte is en er gebrek geleden wordt. Tevens schrijft hij, dat alle schut-
ters vertrokken zijn, al weet hij dat het niet zo is. In 1832 blijkt de gemeenteontvanger Trip zijn zaken niet voor elkaar te hebben. Hij wordt door Schaepman gesommeerd orde op zaken te stellen. Schaepman blijkt deze druk niet aan te kunnen, want hij schrijft op 9 februari 1832 aan de controleur te Enschede: "Het oogenblik, dat den ontvanger alhier zijn leven moede was, was heden daar. Ik verwittig Uw Ed., dat hij hedenavond ca. half acht door ons gevonden is en verzoek Uw Ed. over te komen om de kantoorwerkzaamheden over te nemen". Een wel heel tragische ontwikkeling. Uit alles blijkt, dat burgemeester Schaepman een streng, ambtelijk en autoritair burgemeester moet zijn geweest. Hij weet geen contact met de bevolking op te bouwen en zich evenmin bemind te maken, zeker niet in zijn eerste Haaksbergse jaren. In de latere jaren treffen we weinig opvallende gebeurtenissen meer aan in de gemeentelijke notulen en stukken, voor zover aanwezig, want over de jaren 1836 tot 1844 ontbreken deze volledig. Per l januari 1844 is Schaepman, naar we aannemen, teruggetreden uit zijn functie als burgemeester van Haaksbergen. Wat opvalt in de stukken is, dat hij op 30 december 1843 nog een gemeenteraadsvergadering voorzit, waarin niets over zijn a.s. vertrek gemeld wordt. In de stukken vinden we een brief van de kennelijk nieuw benoemde burgemeester H. Verbeek, die op 2 januari 1844 aan de officier van Justitie te Almelo schrijft: "Door het defungeren van den Heer H.A .P. Schaepman als Burgemeester en Secretaris dezer gemeente ...", enz. Wat hier heeft plaatsgevonden is niet duidelijk. Moeten we de term "defungeren" opvatten als "niet goed functioneren" of als "uit zijn functie zijn getreden"? Het Haaksbergse gemeente-archief meldt hierover niets naders, maar de onverwachte vervanging op zo korte termijn maakt wel nieuwsgierig. Mogelijk dat verdergaand onderzoek in het provinciaal archief ons een antwoord op deze vraag kan opleveren. Schaepman en zijn vrouw vertrekken naar Tubbergen, om te gaan inwonen bij hun oudste zoon, die daar juist benoemd is tot burgemeester, na dezelfde functie vervuld te hebben in Hellendoorn. Daar heeft hij op het huis "de Eeschhof'nog een paar goede jaren gehad, zo lezen we in de biografieën gewijd aan zijn beroemde kleinzoon, al ontviel zijn vrouw hem al op 25 oktober 1847. Hij geniet van zijn nu nog beroemde vlinder- en insectencollectie, die zich in het British Museum in Londen schijnt te bevinden en waarover Harmen Boom in 1846 schreef. Hij overleeft zijn vrouw 3 jaar en overlijdt in Tubbergen op "de Eeschhof' op 14 augustus 1850. G J. Leppink
2260 BURGEMEESTER SCHAEPMAN TERUG IN HET GEMEENTEHUIS Het lijkt op een familiereiinie, die in de trouwzaal van het gemeentehuis van Haaksbergen plaatsvindt. Vrijwel alle gasten kennen elkaar of gaan op zn minst erg vriendschappelijk en ongedwongen met elkaar om. Ook de aanwezigheid van enkele notabelen, onder leiding van burgemeester Th. Schouten, doet niets af aan de betrekkelijke feeststemming. Daar is dan ook geen enkele aanleiding voor, want het is op woensdag 11 oktober letterlijk een beetje feest in het huis van de gemeente. Het is de dag, dat burgemeester Hermannus Antonius Petrus Schaepman terugkeert in het huis, waar hij van 1829 tot 1844 "de baas" is; zij het niet lijfelijk, maar geportretteerd samen met zijn echtgenote Johanna Catherina van den Biesen. Het huidige college van Burgemeester en Wethouders heeft de historische waarde van deze gebeurtenis juist in weten te schatten, waardoor er een bescheiden feestje gevierd kan worden. Dat de beide hoofdrolspelers zelf niet lijfelijk aanwezig zijn, laat zich begrijpen. Wel zijn enkele andere hoofdrolspelers van de partij: Evert van Dijk en zijn echtgenote Elisabeth van Dijk-Melchior en hun beide dochters en John Polder. De familie Van Dijk heeft als vinders van de beide schilderijen en het herkennen van de waarde daarvan voor de gemeente en de gemeenschap Haaksbergen de belangrijkste rol gespeeld. Zij informeerden de Historische Kring Haaksbergen en overhandigden beide portretten "om niet". Vader en dochter Polder zetten daarna alles op alles om van de oude, vieze en sterk-verwaarloosde schilderijen iets moois te maken. Als erkend restaurateurs slaagden zij daarin wonderwel. De door Charles Delin - de Historische Kring was inmiddels door het echtpaar De Vos tot Nederveen Cappel uit Rekken op het juiste spoor van de schilder gezet gemaakte portretten stralen nu weer alsof ze gisteren zijn gemaakt. En tenslotte is er ook een hoofdrol weggelegd voor lijmfabrikant Unipro. In het kader van het veertigjarig bestaan heeft het bedrijf, of liever gezegd het personeel ervan, een prachtige geste gedaan door de kosten van de restauratie van beide schilderijen op zich te nemen. Daarom is ook Unipro met een flinke delegatie in het gemeentehuis. Directeur Maarten Jan Leppink krijgt de eer beide vernieuwde schilderijen aan te bieden. Dat doet hij door het ene schilderij te laten onthullen door burgemeester Theo Schouten en Herma Bijvank, de voorzitter van de personeelsvereniging van Unipro, en het andere door zijn vader Jan Leppink, tevens voorzitter van de Historische Kring, en Elisabeth van DijkMelchior. Daarbij spreekt Maarten Jan de wens uit, dat beide schilderijen op een goed zichtbare en voor alle Haaksbergenaren toegankelijke plaats opgehangen zullen worden. Leppink sr. kan, als voorzitter van de Historische Kring, er natuurlijk niet omheen de geschiedenis, voor zover die te achterhalen is geweest, van burgemeester Schaepman en zijn vrouw in het kort weer te geven. In een vorige uitgave
2261
De gerestaureerde Schaepman-portretten direct na de onthulling. (Foto: B.F. Leferink.) van Aold Hoksebarge is daarover al het een en ander geschreven, terwijl in dit nummer het verhaal gecompleteerd wordt. Opmerkelijk in zijn betoog is een zinsnede, dat acht jaar geschiedschrijving uit de tijd van Schaepmans burgemeesterschap ontbreekt. Burgemeester Schouten laat merken ad rem te kunnen reageren met zijn opmerking: "Het zou een aardig karwei voor de Historische Kring zijn eens uit te zoeken hoe dat kan en wat er in die acht jaar is gebeurd". En op de wens van Maarten Jan Leppink - over de plaats van de schilderijen - maakt de burgemeester duidelijk dat deze in zijn kamer komen. "Dat is een openbare plaats, dus iedereen mag daar naar binnen. Tenminste, als ik er niet ben". De officiële plechtigheid duurt al met al een uur. Dan krijgt iedereen alle tijd om nog eens goed naar de kunstwerkjes te kijken en elkaar geluk te wensen met deze artistieke en historisch waardevolle portretten. W. Kikkers
2262 DE KEIZER-ERVEN IN STEPELO (DEEL 2) De vorige aflevering van De Keizer Erven ging over Rondeel Deze keer vervolgen we de serie met HALF KEISERS LATER HULST A.
Hendrik Keisers, gehuwd ca 1650 met TONNISKE BRUMMELHUIS en hertrouwd 1667 2/6 met LIJSE TEMMINK, dochter van Hendrik uit Neede. Landbouwer op Half Keisers later Hulst in Stepelo. Kinderen uit het eerste huwelijk: 1. Aaltje Keisers, gehuwd 1683 31/5 met Jan Witveld Engbertszoon in Beckum. 2. Hilleke Keisers, gehuwd 1684 31/8 met Harmen Hiddink Wesselszoon in Oele. 3. H ARMEN KEISERS, zie B 4. Jan Keisers, gehuwd 1699 1/4 met Jenneke NN, weduwe van Hendrik Boomkamp in Bentelo. Kinderen uit het tweede huwelijk: 5. Gerrit Keisers, gehuwd 1704 3/2 met Lambertje Meijerink, dochter van Jan. 6. TONNIS KEISERS, gehuwd 1705 22/11 met GEERTJE PELLEN, dochter van Herman. ZIE HALF KEISERS, later ZIKMAN. 7. Hendrik Keisers, gehuwd Delden 1711 7/11 met Anna Leferink Berendsdochter die voordien 1705 7/11 getrouwd was met Jan Klein Hobbenschot. Anna hertrouwde 1729 14/7 met Jan Reeks Janszoon, weduwnaar van Gese Hassink, met wie hij 1715 10/3 gehuwd was. Alle mannen waren landbouwer op Klein Hobbenschot in Eppenzolder. Gerichtsprotocollen: 1648 18/9 Hendrik Keisers arresteert Arend ten Brummelhuis wegens zijn schoonmoeders goed. 1654 27/11 Hendrik Keisers is erfgenaam van wijlen Arend ten Brummelhuis. 165729/11 Berndt Keisers alias Rondeel en vrouw Stine Rengerink uit Gelselaar verkopen aan hun broer Hendrik Keisers alias Rondeel en vrouw Tonniske ten Brummelhuis hun erfdeel van wijlen vader Gerrit Rondeel en moeder Aaltje Eeftink. 1659 14/3 Wolter ten Brummelhuis en Hendrik Keisers cederen mede namens hun zusters ouderlijke erfdelen van de Kosenkamperbraak aan Claas ten Brummelhuis Schulte Oosterhof. 1661 16/12 Dezelfden, erfgenamen van Arend ten Brummelhuis, verkopen deel Ellenveld in Boekelo. 1668 15/6 Lij se vrouw van Hendrik Keisers. 1677 15/10 Hendrik Keisers is veertiene van Eppenzolder.
2263 1696 12/4 1709 15/7 1710 16/9 1719 29/9 1728 16/2
Arent Meijerink leent 300 daalder van de broers Getril, Tonnis en Hendrik, kinderen en erfgenamen van wijlen Hendrik Keisers (uit het 2e huwelijk). Erfgenamen en kinderen van Hendrik Keisers zeggen kapitaal van 300 daalder op aan Arent Meijerink, als geleend op 12 april 1696. Zij panden de rente. Dezelfden doen opboedinge aan het halve Sonderen in Boekelo. Arent Meijerink zal betalen. Hendrik Keisers en vrouw Anna Leferink lenen ƒ. 800,— van Jan en Hendrik Leferink. Onderpand Landerijen van Klein Hobbenschot.
B.
HARMEN KEISERS, gehuwd maart 1690 met GEERTJE BRINKHUIS, dochter van Lambert. Landbouwer op Half Keisers later Hulst. Kinderen: 1. HENDRIK KEISERS, zie C. 2. Zoon bij de volkstelling 1748 vermeld als knecht bij zijn broer Hendrik. Gerichtsprotocollen: 1714 20/2 Hendrik Jansen op Keupers in Hengevelde leent ƒ.300,— van Hendrik ten Breteler. Onderpand de Kerkemaat tussen Harmen Keisersmaat en Klein Hobbenschot. Zoutgeldregisters 1693 en 1701 Harmen Keisers. Register op de 500e penning: 1693 Harmen Keisers ƒ.800,— 1711 idem ƒ.1100,Verpondingsregister 1720: Harmen Keisers. C.
HENDRIK KEISERS, gehuwd 1720 26/9 met WERNERTJE HANNINK. Kinderen: 1. GEERTRUID KEISERS, zie D. 2. Marlen Keisers, gehuwd 1744 21/6 met Janna Klein Swerink. Woonde in het dorp. 3. Hendrika Keisers, gehuwd Hengevelde 1748 10/6 met Jannes Hellekate Albertszoon in het kerspel Goor. 4. GERRIT KEISERS, overleden 1806 8/8, gehuwd 1754 11/8 met MARIA WEIJENBORG, dochter van Hendrik en hertrouwd 1771 18/8 met JANNA TEN ASBROEK. ZIE DODDEN. Gerichtsprotocollen: 1736 24/9 Harmen Pothold verbiedt Hendrik Keisers de boekweit op Schootkate te maaien voor de kosten van de bandijk betaald zijn. (Blijkbaar berustte op Keisers de plicht de bandijk te Goor te helpen onderhouden). Register op de 500e penning: 1733 en 1738 Hendrik Keisers ƒ. 500,— 1750 en 1757 Hendrik Keisers ƒ. 1200,-
2264 Volkstelling 1748: Hendrik Keisers en vrouw, l zoon boven 10 jaar, l broer als knecht en l meid. D.
GEERTRUID KEISERS, gehuwd 1747 3/9 met JAN NIJHUIS, Landbouwer op Half Keisers later Hulst. Kinderen: 1. MARIA NIJHUIS, zie E. 2. Joannes Antonius Nijhuis, gedoopt 1756 13/6 Vreemd is, dat het echtpaar Jan Nijhuis-Geertruid Keisers bij de volkstelling 1748 niet onder Haaksbergen te vinden is. Mogelijk woonden zij eerst elders en kunnen daarom hun oudste kinderen niet gevonden worden. Het is wel zeer waarschijnlijk, dat zij later op Half Keisers woonden. Hun dochter Maria heette bij haar huwelijk in 1754 reeds Keisers. Haar man Bernardus Lansink was in ieder geval landbouwer op Half Keisers later Hulst. E.
MARIA KEISERS, gedoopt 1754 28/5, gehuwd 1774 7/8 met BERNARDUS LANSINK, landbouwer op Half Keisers later Hulst. Kinderen: 1. Joanna Lansink, gedoopt 1776 21/1 2. Joannes Lansink, gedoopt 1778 28/10 3. Wilhelma Lansink, gedoopt 1782 20/3 4. Gerhardus Lansink, gedoopt 1786 10/2 5. JOHANNES LANSINK, zie F. 6. Joanna Lansink, gedoopt 1791 28/2 7. Gertrudis Keisers, gedoopt 1794 1/3, overleden 1806 17/6 8. Gerardus Keisers, gedoopt 1797 4/6 Gerichtsprotocollen: 1788 16/6 Bernardus Lansink op Keisers 1799 15/4 Bernardus Lansink op Keisers en vrouw Maria Keisers zijn ƒ. 100,— schuldig aan Toone Witveld. Register op de 50e penning: 1780 2/3 Familieleden Hullesheim verkoper half Keisers aan burgemeester Herman Bos te Oldenzaal. 1783 4/3 Herman Bos is overleden. Erfgenaam is zijn weduwe Aleida Michorius. 1785 7/11 Aleida Bos-Michorius verkoopt half Keisers aan haar pachter Bernardus Lansink alias Keisers. Volkstelling 1795: B. Keisers, karman, 8 personen. F.
JOHANNES LANSINK, gedoopt 1788,29/12, overleden 1831, gehuwd 1814 24/11 met JANNA OTTINK. Kinderen: 1. Bernardina Keisers, geboren 1816 l/ 2 , gehuwd 1837 17/11 met Frederik Rouwenhorst.
2265 2. Gerrit Jan Keisers, geboren 1817 24/11 3. Wilhelmina Keisers, geboren 1819 10/9, overleden 1848 8/12 4. Joanna Lansink op Keisers, geboren 1823 21/2 5. Gerrit Jan Lansink op Keisers, geboren 1825 3/2 6. Hermannus Keisers, geboren 1828 6/6 Notarieel archief: 1814 29/9 Bernardus Lansink op Keisers en vrouw Maria Keisers verkopen aan de bij hun inwonende zoon Jannes Lansink het plaatsje Keisers no. 82 in Stepelo voor/. 575,— en de inboedel voor/. 152,— Vanaf ca 1810 werd dit deel Keisers medebewoond door Gerrit Hulst (zie G.). Kort voor 1830 vertrok Johannes Lansink naar Schreurs Rouhof in Holthuizen. Zoals vermeld op de oudste kadasterkaart was omstreeks 1830 Gerrit Hulst ook eigenaar van het door hem bewoonde deel Keisers. G.
GERRIT HULST uit Beckum, overleden 1844 6/12, gehuwd RK Delden 1805 11/7 met HENRICA SCHOPPEN uit Buurse, overleden in 1831. Kinderen: 1. JOHANNA HULST, zie H 2. Gerrit Jan Hulst, gedoopt Haaksbergen 1810 2/9 3. Clara Gesina Hulst, gedoopt Haaksbergen 1812 25/10 4. Catharina Hulst, gedoopt 1814 29/3 5. Hendrikus Hulst, gedoopt 181631/3 6. Joanna Geertruida Hulst, gedoopt 1818 9/10 Gerichtsprotocollen: 1808 2/12 Jan ten Asbroek in Beckum pandt ƒ. 60,— pacht van het wonershuis bij Gerrit Hulst op de Keiserij. Pachtcontract was van 9 mei 1807. Notarieel archief: 1835 8/12 Gerrit Hulst weduwnaar van Hendrika Schoppen en minderjarige kinderen Hendrikus, Geertruid en Catharina en Gerrit Jan Hulst, milicien, verpachten voor 9 jaar het plaatsje Keisers aan Jan Belderink en vrouw Johanna Hulst voor ƒ.23,— . H.
JOHANNA HULST, gedoopt Delden 1808 19/7, overleden 1854 5/9, in 1835 gehuwd met GERRIT JAN BELDERINK, gedoopt 1810 12/1. Overleden 1881 22/5. Kinderen: 1. Hendrik Jan Belderink, geboren 1837 4/10 2. JOHANNA BELDERINK, zie J 3. Gerrit Jan Belderink, geboren 1848 16/3, overleden 1851 17/2
J.
JOHANNA BELDERINK, geboren 1840 9/1, overleden 1909 3/6, gehuwd 1881 met JOHANNES POT, geboren Hengelo 1841 5/4, overleden 1900 7/2. Geen kinderen bekend. Vanaf ca. 1900 werden zij opgevolgd door:
2266 K.
JAN TEN THIJE, geboren 1871 30/7, in 1900 gehuwd met JOHANNA GEERTRUI WEKDAM, geboren Ambt Delden 1872 23/11, overleden 1905 10/5. Jan hertrouwde in 1906 met JOHANNA WEKDAM, geboren Ambt Delden 1879 25/2 Enkele jaren geleden is de boerderij verkocht. Het huis wordt bewoond door R. Lintsen. W.E. ten Asbroek t
J.G.L. Overbeeket
(wordt vervolgd)
HET DODENHUISJE OP DE BEGRAAFPLAATS AAN DE ENSCHEDESESTRAAT Bij Koninklijk Besluit van 22 augustus 1828 werd het verbod uitgevaardigd om met ingang van l januari 1829 zowel in als rondom de kerk te begraven. De reden van dit verbod was onder meer, dat de vloeren in de kerk verzakten. Maar het was veeleer een hygiënische maatregel vanwege de grote stankoverlast. Na uitvoerige discussie in de gemeenteraad werd op 24 juni 1828 al besloten een ten noorden van het dorp gelegen stuk grond, genaamd "de Hoge Weide", groot 7090 m2, aan te kopen voor de aanleg van een kerkhof. Het terrein werd in tweeën verdeeld: rechts het algemene gedeelte en links het gewijde deel voor de begraving van de R.K.-burgers. In de loop van de tijd ontstond een probleem, dat steeds meer voelbaar werd. Het opbaren van de overledenen werd vooral in de doorgaans kleine arbeiderswoningen een steeds grotere belasting. Op 30 augustus 1873 besloot de gemeenteraad dan ook een dodenhuisje op het kerkhof te laten bouwen. Aannemer Langezaal kreeg de opdracht en bouwde het voor ƒ. 474,— op de scheiding van de beide oorspronkelijke delen van het kerkhof.
Het in verval geraakte dodenhuisje. (Foto: Archief Historische Kring Haaksbergen.)
2267
Het was bestemd voor de opbaring ten behoeve van beide gemeenschappen en had dan ook aan beide kanten een ingangsdeur. Ook de baar en het materiaal, benodigd voor het delven van een graf, kon er worden opgeborgen. Het is als zodanig nog in gebruik geweest tot ongeveer 1950. Het dodenhuisje raakt nu evenals het kerkhof totaal in verval. Het mag dan niet op de lijst van landelijke monumenten staan, maar het prijkt wel op die van de 98 Haaksbergse monumenten. Volgens de heer G. Kok, ambtenaar bij de gemeentelijke dienst Grondgebiedzaken, zal bouwbedrijf Brevink binnenkort beginnen met de restauratie van het historische gebouwtje. Op termijn zal mogelijk ook de begraafplaats worden opgeknapt. Met deze aanpak zal een lang gekoesterde wens van de Historische Kring wellicht in vervulling gaan. Henk Leferink
RICHT UW BLIK OMHOOG Oplossing van blz. 2255 Deze bijzondere ge vel versiering prijkt op het pand Markt 14
DIJKSTRA PLASTICS BV Fabrikant van kunststof verpakkingsemmers en -potten
|>TfV DIJKSTRA TE» PLASTICS BV
Industriestraat 30-34 7482 EZ Haaksbergen, Holland Tel. O53-S723884 Fax 053-5727845
Dactylo Uitzendburo koploper in tijdelijk werk
De winnende opstelling voor kantoor en bedrijf.
HAAKSBERGEN Eibergsestraat 17 - 7481 HE Haaksbergen tel. 053 572 55 00 - fax 053 572 91 38
HAAKSBERGEN .^iHMM^i:Mi.-B:Mt'«a«i.i:iaajniia.'nt-J
Tolstraat 35, 7482 DC Haaksbergen. Tel. 053 - 573 30 00. Fax 053 - 572 70 75. Internetadres www.leferink.nl
Reken op méér. Reken op Leferink.
\l
