of efficiënt?

Christen Forum Gent 1 februari 2016

Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt? A. Decoster (CES – KU Leuven)

Deze slides zijn vrij beschikbaar voor persoonlijk gebruik. Ze mogen echter niet publiek gebruikt worden zonder voorafgaande toestemming van de auteur. Met dank aan Bart Capéau, Willem Sas, Kevin Spiritus en Toon Vanheukelom voor gedachtenwisselingen over belastingen, rechtvaardigheid en tax shift.

non starter in het debat (1)

voor: • alleenstaande • geen kinderen • voltijds werkend • aan gemiddeld brutoloon Christen Forum Gent

1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt

2/50

non starter in het debat (2)

Christen Forum Gent


3/50

kader: ‘welvaartseconomie’  waartoe dienen belastingen?  om overheidsuitgaven te financieren  rol van overheid in markteconomie?  is ‘markt’ niet het beste systeem?  ja, ...  onder heel welbepaalde voorwaarden  soms (vaak?) niet voldaan: marktfaling Christen Forum Gent


4/50

‘welvaartseconomie’ (2)  marktfalingen: •

publieke goed. (veiligheid, rechtssysteem,...)

•

externaliteiten: prijs ≠ juiste signaal

•

informatie: bvb. verzekeringsmarkten

 overheid: kàn welvaartsverhogend zijn •

algemene middelen (PB, BTW, VB, ...)

•

externaliteiten: o.a. accijnzen, transactiebel.

•

informatie: o.a. sociale bijdragen

Christen Forum Gent


5/50

van waar die hoge lasten op arbeid? 70% 60% % van bruto inkomen

Roerende voorheffing

50%

Onroerende voorheffing Inkomensbelasting

40%

Zelfstandigen SSC

30% Werkgevers SSC

20%

Werknemers SSC

10%

Accijnzen BTW

0%

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Deciel van geëquivaliseerd bruto inkomen Christen Forum Gent


6/50

Indeling ontvangsten 2014

Totale fiscale en parafiscale lasten 189,4 mia

Bron: NBB.Stat Christen Forum Gent


7/50


Belastingen

Sociale premies

122,5 mia

66,9 mia



8/50


Belastingen op inkomen en vermogen

Werkgeversbijdrage (werkelijke)

64,9 mia

35,2 mia

Werkgeversbijdragen (toegerekende) 9,7 mia

Belastingen op productie & invoer Werknemersbijdrage

51,8 mia

21,9 mia Vermogensheffingen

3,9 mia



9/50


51,1 mia

12,8 mia

15,4 mia

Werkgevers (toegerekende) 9,7 mia Niet‐ product‐ gebonden

Werknemers

3,7 mia

8,9 mia

16,7 mia Vermogensheffingen

Zelfst .

1,5 mia

27,5 mia

35,2 mia

Andere

Andere product‐ gebonden

BTW

Werkgevers (werkelijke)

1,0 mia

Personenbelasting

Andere inkomsten

Ven noot‐ schap belast ing

3,9 mia



10/50


4,3 mia

44,1 mia

Andere

PB

12,8 mia

Werkgevers (werkelijke)

1,0 mia

PB (Bedrijfsvoorheffing)

Ven noot‐ schap belast ing

Andere inkomsten

RV

35,2 mia

2,7 mia Invoer, accijnzen en verbruiks‐ belastingen

BTW

27,5 mia

7,2 mia Successierechten

2,3 mia

Schenking 0,5 mia

Andere niet‐ product‐ gebonden

3,9 mia

Zelfst .

16,7 mia

3,7 mia

1,5 mia

Andere product‐ gebonden

Werknemers

Andere

8,2 mia

OV 5,0 mia

Werkgevers (toegerekende) 9,7 mia

Andere 1,1 mia



11/50

‘welvaartseconomie’ (3)  ander licht op “hoge lasten op arbeid” •

zijn – deels –verzekeringspremies

•

vandaar – historisch - gelinked met arbeid

•

én proportioneel

 maar:

Christen Forum Gent


12/50

BESLUIT 1 Is er een dwingende reden om alle sociale verzekeringen te blijven financieren met een bijdrage i.f.v. arbeidsinkomen?  niet het kader van huidige tax shift  verlaging sociale bijdragen (33→25%) •

verlaging op zich

•

hoe gefinancierd (1,3 mia)

Christen Forum Gent


13/50

BESLUIT 2 Houd de discussie over omvang overheid gescheiden van de discussie over hoe de middelen daarvoor moeten verzameld worden

of: redeneer opbrengstneutraal  zeker niet kader huidige tax shift Christen Forum Gent


14/50

‘welvaartseconomie’ (4)  marktfalingen: welvaartsverhogend •

publieke goed.

•

externaliteiten → accijnzen, transactiebel.

•

verzekering

→ sociale bijdragen

 accijnzen omwille van negatieve external. •

twee keer winst (double dividend)

•

hoe hoog is empirische vraag

Christen Forum Gent


15/50

BESLUIT 3 Vergroening + “gezonder” maken van de fiscaliteit is een evidentie  in tax shift: •

BTW electriciteit(712 mio)

•

accijns diesel

(313+300 mio)

•

accijns tabak

(325+225 mio)

•

alcohol

(51+383 mio)

•

suikertaks

Christen Forum Gent


16/50

‘welvaartseconomie’  marktfalingen: welvaartsverhogend •

publieke goed.

•

externaliteiten

•

verzekering

→ algemene middelen

 zie Besluit 2: opbrengstneutraal  structuur: gebaseerd op twee principes •

verdeling: rechtvaardigheid

•

efficiënt: laagst mogelijke kost

Christen Forum Gent


17/50

de welvaartskost van belastingen

rechtvaardig



onrechtvaardig



 slechte belasting

inefficiënt (hoge welvaartskost) Christen Forum Gent

goede belasting

 efficiënt (lage welvaartskost)


18/50

een ‘goede’ belasting  verzamelt gegeven overheidsopbrengsten  op een rechtvaardige manier •

altijd ethisch

•

gelijkheid “uitkomst” vs. gelijkheid “kansen”

•

verdienste/verantw. versus handicap

 met kleinste welvaartsverlies •

vb. belasting op ramen

•

opbrengst=0 ...

•

... wel “welvaartsverlies” (donker, ongezond)

Christen Forum Gent


19/50


rechtvaardig



 

onrechtvaardig inefficiënt (hoge welvaartskost) Christen Forum Gent



hoofdelijke belasting

efficiënt (lage welvaartskost)


20/50

rechtvaardigheid  onderliggend ethische intuitie: •

niet (meer): “draagkracht”

•

wel: corrigeer (o.a.) ongelijkheid in talenten

•

of: verdiencapaciteit

 valt niet samen met arbeidsinkomen:

Christen Forum Gent


21/50

rechtvaardigheid uren

arbeidsinkomen

Ann

200

2000

Bert

200

20000

Christen Forum Gent


22/50

rechtvaardigheid “loon”

uren

arbeidsinkomen

Ann

10

200

2000

Bert

100

200

20000

Christen Forum Gent


23/50

rechtvaardigheid loon

uren

arbeidsinkomen

Ann

10

200

2000

Bert

100

200

20000

talent

inspanning

arbeidsinkomen

Cindy

40

75

3000

Dirk

20

150

3000

Christen Forum Gent


24/50

rechtvaardigheid  (puur) talent: •

geen verdienste, wel “geluk”

•

is ongelijk verdeeld

 leidt tot •

ongelijke uitkomst (= arbeidsinkomen)

•

die we willen bijsturen (ethische keuze!)

•

dus:

Christen Forum Gent


25/50

BESLUIT 4

De progressieve belasting op arbeidsinkomen blijft een goed instrument om – binnen belastinginstrumentarium – het objectief verdeling na te streven

Christen Forum Gent


26/50

rechtvaardigheid  De Standaard 12/10/2013: “vanuit theoretisch oogpunt zouden we arbeid sowieso beter helemaal niet belasten” •

we belasten niet “arbeid”, maar arbeidsinkomen

•

als indicator van verdiencapaciteit

•

daarom kiezen we voor progressiviteit

•

maar arbeidsinkomen is imperfecte indicator

•

=> welvaartskost

Christen Forum Gent


27/50

welvaartskost van belastingen  praktisch zien we die “kost” als: •

mensen gaan minder werken

•

dan ze zouden werken bij lump sum belast.

•

dat is wat “distortie” genoemd wordt

 maar er is dus een goede reden voor •

indicator van verdiencapaciteit

•

verdeling corrigeren

Christen Forum Gent


28/50


rechtvaardig

• stel fiscale uitgaven in vraag • versterk werkbonus





progressieve belasting op arbeidsinkomen

 onrechtvaardig inefficiënt (hoge welvaartskost) Christen Forum Gent






29/50

BESLUIT 5 Versterk fiscale en sociale werkbonus

 progressieve belasting arbeidsinkomen •

subsidie onderaan (werkbonus)

•

tariefstructuur aanpassen

Christen Forum Gent


30/50

BESLUIT 6 Stel alle fiscale aftrekken in vraag. Gebruik de opbrengst van de afschaffing om tarieven te verminderen  fiscale uitgaven – base broadening? •

woonbonus (regionaal...)

•

bedrijfswagens

•

pensioensparen

•

niet-indexering

Christen Forum Gent


31/50

verschuiven naar consumptie?  bestedingen: aanwending zelfde inkomen •

kan dus nooit een fundamentele shift vormen

•

mensen werken voor reëel loon

 BTW •

even distortief als proport. belasting arbeid

•

behalve

1. tijdstip belasten van wat gespaard wordt 2. en gebeurt proportioneel (niet progressief)

Christen Forum Gent


32/50


rechtvaardig



progressieve belasting op arbeidsinkomen

 BTW onrechtvaardig inefficiënt (hoge welvaartskost) Christen Forum Gent








33/50

BESLUIT 7

De lasten op arbeid verlagen door te verschuiven naar BTW is, in grote mate, “lood om oud ijzer” en zeker geen wondermiddel

Christen Forum Gent


34/50

verschuiven naar inkomen uit vermogen?  moeilijkste vraag, ook theoretisch

 reden: vermogen volgt (deels) uit sparen •

nu consumeren? later consumeren?

•

verband met investeren (en dus groei)

•

welvaartskost: (veel) moeilijker

Christen Forum Gent


35/50

wat we wél weten (1)  inkomen: gecreëerd door productie •

arbeid: productiefactor

•

enige andere productiefactor is kapitaal

•

=> enige echte shift: naar kapitaalinkomsten

Christen Forum Gent


36/50

BESLUIT 8

De lasten op arbeid kunnen enkel écht verlaagd worden door te verschuiven naar inkomsten uit kapitaal (voor gegeven opbrengst)

Christen Forum Gent


37/50

wat we wél weten (2)  in realiteit: •

vermogen volgt niet enkel uit sparen

•

ook uit erfenissen, meerwaarden, “windfall profits”, pure ‘luck’, monopolie-rentes ...

 verschil is belangrijk omwille van •

efficiëntie (vb. windfalls, monopolie-rente)

•

rechtvaardigheid (geen verdienste)

 => kandidaat voor tax shift •

maar empirisch moeilijk te onderscheiden

Christen Forum Gent


38/50

wat we wél weten (2)  geen reden om niet te belasten •

meerwaarden

•

pure ‘rentes’ (windfalls) (vb. George tax waardevermeerdering grond)

•

erfenissen, maar: schenkingen inter vivos

 algemeen: •

RRA (boven normaal rendement)

•

tarief: dicht bij, maar iets lager dan arbeidsinkomen (in reële termen)

Christen Forum Gent


39/50

wat we wél weten (3)  veel transactiebelastingen •

die zijn inefficiënt

•

altijd beter toegevoegde waarde (inkomen) te belasten

 ook belastingdruk zeer verschillend •

income shifting

•

is een gedragsreactie => welvaartskost

•

beter uniformer tarief

Christen Forum Gent


40/50

wat we wél weten (4)  vennootschapsbelasting: •

inefficiënt (dure belasting)

•

‘voorheffing’ op belasting dividenden

•

notionele intrestaftrek: in principe ok

 internationale coordinatie: BEPS

Christen Forum Gent


41/50

verschuiven naar inkomen uit vermogen?



rechtvaardig progressieve belasting op arbeidsinkomen

 VB?



 BTW

onrechtvaardig inefficiënt (hoge welvaartskost) Christen Forum Gent

meerwaarden

 George tax






42/50

BESLUIT 9 nood aan tax shift binnen de belasting op diverse vormen van kapitaalinkomen  minder transactiebelastingen  herwaardering K.I.  verschillende vormen gelijk belasten  (iets) lager tarief dan arbeidsinkomen  bvb.vrijstelling normaal rendement (RRA) Christen Forum Gent


43/50

Besluit (1)  drie verschillende vragen: •

wat moet de overheid doen? omvang

•

hoe moet ze haar middelen verzamelen?

•

hoeveel moet ze herverdelen?

 niet het kader van huidige tax shift

Christen Forum Gent


44/50

Besluit (2)  verlaging sociale bijdragen •

verlaging op zich

•

hoe gefinancierd

 fiscale uitgaven – base broadening? •

woonbonus (regionaal!)

•

bedrijfswagens

•

pensioensparen

•

niet-indexering

Christen Forum Gent


45/50

Besluit (3)  progressieve belasting arbeidsinkomen •

subsidie onderaan (werkbonus)

•

progressief voor werkenden

•

niet-actieven

•

tariefstructuur aanpassen

 vergroening + gezonder •

BTW electriciteit

•

accijns diesel, tabak

•

suikertaks

Christen Forum Gent


46/50

Besluit (4)  BTW •

geen systematische verhoging

•

BTW electriciteit

•

uniformer maken

Christen Forum Gent


47/50

Besluit (5)  inkomen uit vermogen •

minder transactiebelastingen

•

herwaardering KI

•

uniformere belasting

•

meerwaarden belasten

•

vennootschapsbelasting

Christen Forum Gent


48/50

Besluit (6)  empirisch werk nodig  een belasting is niet wat ze lijkt: finale incidentie verschillend van statutaire incidentie  bevoegdheidsverdeling in federale België  échte LT-uitdaging: •

“groei”

•

waarbij belastingen slechts beperkte rol

Christen Forum Gent


49/50

Dank voor uw aandacht

Bijkomend materiaal

Christen Forum Gent


51/50

Taxshift vandaag

“Tax Shift” (nieuw beleid) 7,0 mia

Christen Forum Gent


52/50

Tax shift 2

Regeerakkoord: Besparingen

verbetering saldo 7,1 mia

8,61 mia

Regeerakkoord: Fiscaliteit 2,8 mia

Compet.pact 1,0 mia Regeerakkoord 3,3 mia

Tax shift (meer inkomsten)

Tax Shift (minder inkomsten)

3,6 mia

3,7 mia

Christen Forum Gent


53/50

Tax shift 2 Compet.pact 1,0 mia

Regeerakkoord: Fiscaliteit 2,8 mia

Regeerakkoord 2,3 mia

Tax shift

Tax Shift

3,6 mia

3,7 mia

Accijnzen Kapitaal 2,0 mia BTW 0,9 mia Christen Forum Gent

Lastenverlaging

Belastingverlaging

1,9 mia

3,1 mia

2,8 mia


Andere 1,1 mia

1,6 mia

Andere

54/50

of efficiënt?

Recommend Documents