no. 1 januari 2016 Kenniscentrum zwerfafval

     no. 1 | januari 2016

Kenniscentrum zwerfafval

• • • • •

Geen fastfoodverpakkingen in Amsterdam-Centrum Op weg naar een schone avondvierdaagse met ROVA Ede experimenteert dankzij langlopende vergoeding De handen ineen voor een schone zee Uitblinker zet medewerkers in het zonnetje

Geen fastfoodverpakkingen in Amsterdam-Centrum Het Damrak, de Damstraat en de Leidsebuurt behoren tot de drukste plekken van Amsterdam. Voor veel mensen zijn deze straten de eerste kennismaking met Amsterdam, zelfs met Nederland. Dit gebied zit vol met eettentjes, mini-supermarkten en fastfoodketens. En dat laat zijn sporen na: zwerfafval. Een doorn in het oog van zowel de gemeente als de ondernemers. ‘Maak het probleem visueel. Want wat je ziet, kun je niet ontkennen.’

Hilde Koppert

Het grootste deel van het zwerfafval in het centrum van Amsterdam is te herleiden naar fastfood. En zeker in de weekenden en tijdens evenementen neemt de hoeveelheid zwerfafval door fastfood zorgelijke vormen aan. ‘Het is ons al jaren een doorn in het oog,’ vertelt Hilde Koppert, strategisch beleidsadviseur Schoon en Heel bij de gemeente Amsterdam. ‘We hebben een sorteeronderzoek gehouden, waaruit bleek dat 60 tot 80 procent van het zwerfafval bestaat uit verpakkingen van fastfood. En met fastfood bedoelen we niet alleen patat en hamburgers, maar al het eten om mee te nemen. Dus ook warme wafels of het eten dat je haalt bij een zogeheten ‘to-gosupermarkt’.’ Lastige kwestie De behoefte om dit probleem aan te pakken was er dus al een tijdje. Maar dat bleek best lastig, zo ondervond Koppert: ‘Het centrum heeft én een heleboel bezoekers – dus je hebt met een enorme doelgroep te maken – én er zitten ontzettend veel verschillende ondernemers. We moesten dus eerst goed de verschillende gebieden in het centrum onderzoeken om precies te weten waar de knelpunten zitten. Zo bleek dat het probleem in de Leidsebuurt vooral in het weekend speelt, want dat is echt een uitgaansgebied.’ En misschien, denkt Koppert, was de tijd er eerder nog niet rijp voor. ‘Je ziet nu dat steeds meer bedrijven bezig zijn met ‘duurzaam’ en ‘schoon’. Dat was een aantal jaren geleden nog niet zo.’

Bestel een afvalbak! Wilt u ook een opvallende afvalbak van Supporter van Schoon bestellen? Dat kan! Bedrijven en gemeenten kunnen de afvalbak voor € 75,- bestellen via de webshop van NederlandSchoon: webshopschoon.nl.

Straatmanagers De gemeente Amsterdam besloot gebruik te maken van straatmanagers. ‘Straatmanagers worden voor de helft door de gemeente betaald, en voor de helft door de ondernemers,’ legt Koppert uit. ‘Ze zetten zich in voor de ondernemers, maar hebben ook een duidelijke ‘luikfunctie’ naar ons. Ze vertalen het gemeentebeleid naar de ondernemers en ze vertellen ons wat er bij de ondernemers speelt. Heel

handig voor ons, want wij kunnen zo met de straatmanagers sparren, in plaats van met 20 verschillende ondernemers.’ Samen om tafel Na deze oriëntatiefase ging de gemeente met de ondernemers om tafel. ‘We zochten contact met mensen ‘hoog in de boom’. Bij grote multinationals is dat vaak de enige manier om iets gedaan te krijgen. Tijdens deze bijeenkomst lieten we ze een film zien waarbij je ziet wat er op straat ligt na een drukke dag of uitgaansavond. Toen de ondernemers dat zagen, zeiden ze allemaal dat ze deze rommel op straat niet wilden. Ze namen hier ook snel hun verantwoordelijkheid voor. Dit is meteen een tip aan andere gemeenten: maak het visueel! Want wat je ziet, kun je niet ontkennen.’ Pilot Samen met de ondernemers kwam de gemeente vervolgens tot een opzet voor een pilot met als doel een schoner stadscentrum. De ondernemers gaven aan graag extra afvalbakken voor de deur te willen. Koppert: ‘Amsterdam heeft uniforme grijze bakken. In sommige gevallen worden die zes keer per dag geleegd – er zit een maximum aan wat je kunt doen en hoe vaak je het afval kunt ophalen. Het idee van andere, meer opvallende bakken vonden wij goed. Op voorwaarde dat de ondernemers verantwoordelijk zijn voor de bakken. Zij moeten de bakken legen, schoonhouden en na sluitingstijd binnen zetten. Je moet samenwerken, anders is het voor beide partijen niet te behappen.’ Op 1 september 2015 begon de pilot en hij loopt tot september 2016. Alle ondernemers van fastfoodbedrijven aan het Damrak, in de Damstraat en in de Leidsebuurt hebben maximaal twee bakken gekregen van NederlandSchoon. ‘De bakken hebben allemaal dezelfde boodschap, bijvoorbeeld ‘De Leidsebuurt en Gemeente Amsterdam

zijn Supporter van Schoon’,’ vertelt Koppert. ‘De gemeente levert de zakken en die haalt de volle zakken ook elke avond en op zondagochtend op.’ Contact houden In het jaar van de pilot houdt Koppert maandelijks contact met de ondernemers. ‘Dat zou ik elke gemeente aanraden: blijf in contact. Niet alleen fijn voor de gemeente, maar ook voor de ondernemers – ze wisselen tips uit en leren van elkaar. Ik heb door deze contactmomenten ook geleerd dat ondernemers vaak wel willen, maar niet weten hoe ze zoiets praktisch aan moeten pakken. Bij wie ze van de gemeente moeten zijn en of ze zomaar bakken mogen neerzetten.’ Koppert grijpt deze pilot ook aan om wat andere dingen uit te proberen: ‘We doen ook onderzoek naar de mogelijkheden op het gebied van gedragsbeïnvloeding. Op dit moment bekijken we welke interventies ervoor kunnen zorgen dat we het gedrag van bezoekers kunnen beïnvloeden.’ Winst Voor de start van de pilot heeft de gemeente een nulmeting gehouden. Koppert: ‘Het doel is heel simpel: een schonere straat. En we willen weten of deze extra bakken werken. Het zou natuurlijk heel mooi zijn als deze pilot ook leidt tot nieuwe initiatieven van ondernemers. Dat ze manieren bedenken om het samen schoon te houden. Op termijn hopen we dat dit iets structureels wordt, dat het onderdeel is van de bedrijfsfilosofie. Dat de omgeving schoonhouden net zo belangrijk wordt als het eten dat je wilt verkopen. Op dit moment vinden de ondernemers het fijn om hieraan bij te dragen. Dat is al winst.’ Meer weten? Lees meer over de pilot op amsterdam.nl/ afval/afval-nieuws/aanpak-zwerfvuil. Of neem contact op met Hilde Koppert van de gemeente Amsterdam: [email protected].

Op weg naar een schone avondvierdaagse ‘Ik heb een pooooootje met vet… retteketet!’ Al jarenlang zingen basisschoolleerlingen dezelfde liedjes tijdens de avondvierdaagse. In het repertoire zit weinig verandering. Maar wat kinderen eten en drinken tijdens het wandelen, dat is de afgelopen jaren wel behoorlijk veranderd. Veel pakjes drinken en koek en snoep in plastic verpakkingen. En die belanden heel vaak op de grond. Dat kan ook anders, vindt ROVA. Daarom hebben zij afgelopen jaar een pilot gehouden om zwerfafval tijdens de avondvierdaagse terug te dringen. ROVA is de afvaladvies-, regie- en verwijderingsorganisatie van 23 gemeenten in Oost- en Midden-Nederland. Met 15 van die gemeenten voert ROVA het zwerfvuilprogramma ‘Mooi Schoon’ uit. Ze bespraken vorig jaar een aantal ‘pijnpunten’ op het gebied van zwerfafval. Wat bleek? Het zwerfafval tijdens en na de avondvierdaagse was bij alle gemeenten een doorn in het oog.

Petra Streng

Bijeenkomst en handreiking Op 11 februari 2016 is er in Utrecht weer een bijeenkomst over schone evenementen. Wat zijn goede voorzieningen en wat kunt u doen op het gebied van gedragsbeïnvloeding? Tijdens deze sessie maakt u een concreet plan om samen met organisatoren tot schone evenementen te komen. Meer informatie over deze bijeenkomst vindt u op gemeenteschoon.nl. Wilt u nog meer informatie? Bekijk ook eens de Handreiking schone evenementen. Hierin staan maatregelen, voorbeelden en suggesties voor de beïnvloeding van gedrag op evenementen. Kijk op kenniswijzerzwerfafval.nl.

Lesprogramma Om te testen welke aanpak werkt, koos ROVA voor een pilot in de gemeente Olst-Wijhe, vertelt Petra Streng, projectmanager ‘Mooi Schoon’ bij ROVA. ‘Hier deden ruim 700 leerlingen aan mee. Een mooie groep om onze ideeën in de praktijk te brengen.’ Maar hoe pak je dat aan, het opzetten van zo’n pilot? ‘Allereerst hebben we gekeken welke partijen betrokken zijn bij een avondvierdaagse. Dat zijn natuurlijk leerlingen, maar ook leerkrachten, ouders en leveranciers hebben een rol.’ Elke rol kreeg vervolgens een aanpak op maat. ‘De leerlingen moeten iets weten, om hun gedrag te veranderen. Daarom hebben we een lesprogramma ontwikkeld. In de week voor de avondvierdaagse kregen zij les over zwerfafval: wat is het, wat gebeurt er met afval op straat en waarom is het erg? Er waren drie verschillende pakketten: een voor groep 1, 2 en 3, een voor 4, 5, 6 en een wat diepgaander programma voor de bovenbouw.’ Om leerkrachten te ontlasten zorgde ROVA voor een kant-enklaar programma. ‘We hebben ze echt ontzorgd. Ze konden de lessen zo geven, via het digibord.’ En als de kinderen na zo’n les uit school komen, dan is het ook handig dat de ouders weten waar het over gaat. ‘We hebben hiervoor een bestaand, vertrouwd kanaal ingezet: de nieuwsbrief van de scholen. Die wordt redelijk veel gelezen. Zo weten ouders ook wat er speelt en kunnen ze er met de kinderen over praten.’

dit is een schone avondvierdaagse.’ Op de pauze- en finishplekken stonden ook afvalbakken waardoor je je afval gescheiden weg kon gooien. ‘Thuis is het gebruikelijk om je afval te scheiden, dus waarom dan niet bij een (school)evenement? De avondvierdaagse en de pilot vonden we een mooi moment om te koppelen aan afvalscheiding.’ En dat scheiden ging bijzonder goed, merkte Streng. ‘Het mooie was dat er eigenlijk heel weinig afval was, ook omdat in het lesprogramma was opgenomen om zo weinig mogelijk verpakkingen mee te nemen.’ Broodtrommel met koek In 2016 wordt de pilot uitgebreid. Dan komt er ook in de 14 andere gemeenten een schone avondvierdaagse. Gaat ROVA dan iets veranderen aan de aanpak? ‘Dit jaar gaat het om ongeveer 20.000 kinderen. We willen nog meer aandacht voor snoep in papiertjes. En we willen ouders uitnodigen een bewuste keuze te maken bij het kopen van een versnapering. Idealiter kies je voor een appel of een banaan, maar als je toch iets zoets wilt meegeven, denk dan eens aan ontbijtkoek in een broodtrommel, in plaats van koek in een plastic zakje of losse snoepjes in papiertjes. We willen die bewustwording op gang brengen.’ De Doppers komen helaas niet meer terug, dat wordt met 20.000 kinderen te duur. Eén organisatie De pilot in 2015 had een redelijk overzichtelijke groep deelnemers. Volgend jaar hebben ze te maken met veel meer partijen. ‘Daarom is het belangrijk dat dit jaar één organisatie de scholen benadert. In 2015 was er een partij die contact had met alle scholen, tijdens vergaderingen met scholen aanwezig was en de aanpak kon uitleggen. Scholen reageerden daar heel positief op.’

Drinkfles ROVA heeft betrokkenen gevraagd zo zuinig mogelijk te zijn met verpakkingen tijdens de vierdaagse. Streng: ‘Deel bijvoorbeeld geen pakjes drinken uit, maar vul een jerrycan met limonade. En om te voorkomen dat er daarna overal plastic bekertjes liggen, hebben we alle kinderen tijdens de pilot een Dopper (herbruikbare plastic drinkfles, red.) gegeven.’

Positieve sfeer Streng zou elke gemeente aanraden met dit thema aan de slag te gaan. ‘Ga het gewoon doen! Alles zit erin: je hebt te maken met veel partijen – daar leer je van. Je kunt zorgen voor bewuste en onbewuste gedragsbeïnvloeding. En het is een hele leuke manier om kinderen met het onderwerp in aanraking te brengen. De sfeer om de avondvierdaagse is heel positief – maak daar gebruik van!’

Herkenbaarheid Daarnaast is herkenbaarheid een belangrijk element van de pilot. ‘De campagneposters die de leerlingen in de klas hebben gezien, hebben we overal terug laten komen,’ vertelt Streng. ‘De posters hingen op scholen en bij de finish hingen spandoeken met hetzelfde logo. Die waren voor deelnemers én publiek bedoeld, zodat zij nogmaals zagen:

Meer weten? Kijk op mooi-schoon.nl of neem contact op met Petra Streng van ROVA: [email protected].

Experimenteren dankzij langlopende vergoeding Elke gemeente kan tot 2023 een vergoeding krijgen voor de extra aanpak van zwerfafval. Maar hoe pak je zo’n langetermijnproject aan? Hoe zorg je ervoor dat je een goed meerjarenplan opstelt en je doelen haalt? De gemeente Ede heeft daar al flink wat ervaring mee opgedaan. ‘Maak gemeentebreed gebruik van je collega’s.’

Sigrid Keek

Cursus meerjarenplan Gemeente Schoon organiseert in het voorjaar een cursus over het opzetten van een meerjarenplan zwerfafval. We maken hierbij gebruik van de Quickscan zwerfafvalaanpak. Bekijk de Quickscan op kenniswijzerzwerfafval.nl.

De vergoeding vanuit het Afvalfonds Verpakkingen is bedoeld om iets extra’s te doen, naast de al bestaande aanpak van zwerfafval. ‘Het bijzondere van de vergoeding is dat hij zo lang loopt, tot 2023,’ vertelt Sigrid Keek, medewerker beleidsuitvoering bij de gemeente Ede. ‘Dat geeft je de vrijheid om meer te experimenteren. Een project dat niet meteen vlammend van start gaat, kan nu de kans krijgen om de aanpak te wijzigen en zo alsnog tot een succes te komen.’ Focusgebieden Keek: ‘We hebben eerst onze focusgebieden bepaald: wat vinden wij als gemeente belangrijk? Juist collega’s uit andere vakgebieden, zoals Duurzaamheid, kunnen door hun blik een nieuw perspectief bieden. Uit deze gesprekken kwamen drie focusgebieden: duurzaamheid, betrekken van kwetsbare groepen en burgerparticipatie.’

Concrete doelstellingen ‘Die focusgebieden hebben we uitgewerkt in concrete doelstellingen. In 2023 willen we zorgen voor 10% meer herbruikbaar zwerfafval. En we willen 3000 ‘Ede-Schoonhouders’ die zich actief bezighouden met het voorkomen en opruimen van zwerfafval. De doelstellingen moeten zoveel mogelijk concreet en meetbaar zijn, zodat we in de gaten kunnen houden of we onze doelen gaan halen. Uiteindelijk moet elk project bijdragen aan de doelen. Dat betekent dat je soms hele leuke initiatieven moet afslaan, omdat ze niet, of niet voldoende, bijdragen aan het behalen van onze doelen. Zo was er een actie om na oudejaarsavond vuurwerk op te ruimen. Een hartstikke mooi initiatief natuurlijk, maar het hielp ons niet onze doelstellingen te halen.’

Win-winsituatie Ede kiest ervoor om het geld alleen in nieuwe projecten te steken. ‘Zo is er nu budget voor een zakgeldproject: jongeren verdienen zakgeld door na schooltijd zwerfafval te prikken. En met dit budget kunnen we nu ook dak- en thuislozen inzetten om onder begeleiding afval op te ruimen. Hierdoor kunnen we mensen die hulp nodig hebben hulp bieden, en daarnaast krijgen we er een schonere stad voor terug. Een fantastische win-winsituatie.’ Meer weten? Kijk op kenniswijzerzwerfafval.nl voor het meerjarenplan van Ede. Of neem contact op met Sigrid Keek van de gemeente Ede: [email protected].

Nieuws & Agenda Verslag Zwerfafvalcongres online Woensdag 18 november 2015 vond het Landelijk Zwerfafvalcongres ‘Het Rendement van Schoon’ plaats. Met meer dan 350 bezoekers was het een groot succes. Ga voor een verslag van het congres naar hetrendementvanschoon.nl. Ook in 2016 is er een Landelijk Zwerfafvalcongres, en wel op 16 november. Landelijke Aanpak Zwerfafval Staatssecretaris Sharon Dijksma van Infrastructuur en Milieu (IenM) heeft in december 2015 de definitieve Landelijke Aanpak Zwerfafval naar de Tweede Kamer gestuurd. In dit plan staat hoe partijen als gemeenten, Rijkswaterstaat, het ministerie van IenM, NederlandSchoon, NVRD en bedrijven samen zwerfafval gaan bestrijden. U leest de hele aanpak op rijksoverheid.nl. Benchmark In april 2016 start de Benchmark weer! Daarin vergelijken gemeenten hun doelen, resultaten en kosten op het gebied van schoon. Leden van Gemeente Schoon doen gratis mee.

Verkiezing Schoonste Winkelgebied Ook dit jaar organiseert NederlandSchoon weer de Verkiezing van het Schoonste Winkelgebied en Schoonste Stationsgebied. Het onderzoek vindt plaats in zo’n 475 winkelgebieden en circa 60 stations door heel Nederland. In de zomermaanden worden de gebieden bezocht en in oktober wordt de winnaar bekendgemaakt. Gemeenten en commerciële partijen kunnen meedoen aan de verkiezingen. Ga naar nederlandschoon.nl voor meer informatie en om uw gemeente aan te melden. Bijeenkomst schone evenementen 11 februari 2016, 9.30-13.00 uur, Utrecht Evenementen kunnen voor veel zwerfafval zorgen. Inmiddels is er veel kennis over hoe je zwerfafval kunt voorkomen en aan schone evenementen kunt werken. Bijvoorbeeld met goede voorzieningen en slimme gedragsbeïnvloeding. In deze bijeenkomst lopen we die mogelijkheden met u door en helpen we u bij de vertaling van die mogelijkheden voor uw situatie. U gaat naar huis met een concreet plan om samen met organisatoren tot schone evenementen te komen.

Landelijke Opschoondag 19 maart 2016, Nederland Zaterdag 19 maart 2016 is de Landelijke Opschoondag (LOD). Door het hele land zijn buurtverenigingen, scholen, bedrijven én gemeenten bezig om Nederland samen schoner te maken. Meld uw actie aan via supportervanschoon.nl. Bijeenkomst snoeproutes en afvaleducatie 23 maart 2016, 10.00-16.00 uur, Utrecht Deze bijeenkomst in maart bestaat uit twee delen. In de ochtend hoort u alles over de pilot snoeproutes van NederlandSchoon en Gemeente Schoon. De resultaten van de pilot zijn opgenomen in de Toolbox snoeproutes; ook deze wordt gepresenteerd. En ‘s middags gaan we in op het thema afvaleducatie. Tijdens deze bijeenkomst vertellen wij u meer over de projecten die van start gaan en hoe u hierbij aan kunt haken. U kunt een of beide onderdelen bijwonen.

Bijeenkomsten gedragsbeïnvloeding 30 maart, 20 april, 11 mei 2016, Utrecht Ook in 2016 is er weer een training over de mogelijkheden van gedragsbeïnvloeding. U leert over onder andere de thema’s onbewust gedrag, omgaan met weerstand, belonen en onderzoek. Meer info of aanmelden? Wilt u meer weten of deelnemen aan een bijeenkomst? Kijk op gemeenteschoon.nl of mail naar [email protected].

De handen ineen voor een schone zee De Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM) is een grote Europese richtlijn. Maar wat betekent die eigenlijk voor gemeenten in Nederland? En hoe wordt de richtlijn vertaald naar projecten? ‘Met de Kaderrichtlijn kunnen bestaande initiatieven nét dat stapje verder gaan.’ ‘De Kaderrichtlijn Mariene Strategie zegt in het kort dat in 2020 alle Europese wateren een goede milieutoestand moeten hebben,’ vertelt Johanna Minnaard, senior adviseur bij Rijkswaterstaat. ‘Eén van de onderwerpen van een goede milieustand is zwerfafval, een belangrijk punt voor Nederland. Hier gaan we een extra tandje bijzetten. Zodat we in 2020 echt kunnen zien dat ons water schoner is.’ Wim van Urk

Johanna Minnaard

Netwerkdag Kennis opbouwen en kennis uitwisselen, elkaar weten te vinden en samenwerken. Dat zijn belangrijke woorden voor komende jaren. Daarom organiseert Rijkswaterstaat, samen met andere partijen, kennisbijeenkomsten en houdt geïnteresseerden op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. Een voorbeeld hiervan is de Netwerkdag Water op 17 maart met als thema ‘Van pionieren naar beleid’. Die dag is gericht op partijen die al bezig zijn met schoon water, of die daar serieus mee aan de slag willen. Meer informatie of meedoen? Kijk op gemeenteschoon.nl

Werken met bestaande initiatieven Het vertalen van een grote Europese regeling naar praktische maatregelen is een proces dat jaren duurt. Minnaard: ‘We zijn in 2010 gestart en eind 2015 is het uiteindelijke programma aan maatregelen vastgesteld. In de tussentijd is er veel onderzoek gedaan, zijn projecten uitgevoerd en werken we samen met alle denkbare partijen om te bepalen hoe we de hoeveelheid zwerfafval in ons water kunnen verminderen. Er is gekozen om vooral aan te haken bij bestaande initiatieven. En die te ondersteunen en motiveren om net wat verder te gaan en wat groter te denken. We denken dan vooral aan initiatieven die afval bij de bron aanpakken en zwerfafval proberen te voorkomen.’ Wim van Urk, beleidsverantwoordelijke voor de KRM bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu, verwoordt het als volgt: ‘De overheid kan faciliteren, belemmeringen wegnemen en reguleren waar het moet. Het kabinet is heel duidelijk in zijn standpunt: zwerfvuil hoort simpelweg niet thuis in onze zee en rivieren.’ Schone Maas Een voorbeeld is de aanpak ‘Schone Maas’. Minnaard: ‘Veel afval in zee komt van land en wordt via binnenwateren en rivieren naar zee getransporteerd. Daarom werken we met onder andere 50 riviergemeenten samen aan schonere rivieren en daarmee aan een schonere zee. De samenwerking is begonnen met gezamenlijke opruimacties aan de rivieroevers,

maar gaat inmiddels verder in bijvoorbeeld het samen uitvoeren van afvalanalyses en het opzetten van educatieve projecten.’ Ondersteunen van gemeenten Bij ‘Schone Maas’ viel op dat veel organisaties wel iets wilden doen, maar niet alle middelen in huis hadden. Minnaard: ‘Zo kunnen gemeenten bijvoorbeeld grote groepen vrijwilligers motiveren, maar hadden ze geen eenvoudige toegang tot de rivier. Andere partijen als Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten hadden daarentegen wel de toegang tot de terreinen, maar niet de vrijwilligers. Vanuit Rijkswaterstaat kunnen we helpen zulke partijen samen te brengen en daarnaast andere belemmeringen weg te nemen. Zo is er in Limburg een ophaalregeling van Rijkswaterstaat voor zwerfafval. Die willen we de komende jaren opschalen naar andere rivieren. Ook organiseren we bijvoorbeeld bijeenkomsten om van elkaar te leren. Gemeenten hebben veel kennis en ervaring op het gebied van zwerfafvalaanpak in hun openbare ruimte. Door die te koppelen aan kennis van terreineigenaren en waterbeheerders ontstaat er meerwaarde. En zo delen alle partijen het werk en de kosten, in plaats van dat één deelnemer ervoor opdraait.’ Het concept is zo’n succes dat het inmiddels wordt uitgerold naar andere grote rivieren, zoals de Rijn, Schelde, Waal en IJssel. Lesmateriaal Een andere manier om aan te haken bij bestaande initiatieven is onderwijs. Er wordt nu al lesmateriaal gemaakt en aan scholen geleverd over onder andere plastic soep (zie het interview met Daphne van den Berg in de vorige editie van dit magazine). Minnaard: ‘We werken juist niet aan nieuwe lespakketten, maar vooral om de onderwerpen zwerfafval en afvalscheiding in het curriculum te krijgen. Er zijn al zoveel belangrijke onderwerpen waar scholen kinderen over moeten informeren,

zoals gezond eten, genoeg bewegen en veilig naar school gaan. Door ervoor te zorgen dat we onderwerpen als de plastic soep in de normale lesstof krijgen, blijft het thema leven en hoef je niet te vechten om aandacht. Bijvoorbeeld door bij wiskunde een berekening te maken van hoeveel afval er in zee ligt. Dat is een project van de lange adem. Maar de signalen vanuit het onderwijs en de koepelorganisaties zijn positief.’ Green Deal Schone Stranden Een ander voorbeeld van hoe de KRM in de praktijk doorwerkt, is de Green Deal Schone Stranden. Deze is eind 2014 ondertekend door een groot aantal kustgemeenten, paviljoenhouders, overheden en andere partijen en zorgt via schone stranden voor minder afval in zee. ‘Het voordeel van een Green Deal is dat er andere partijen aan meedoen dan je normaal tegenkomt,’ vertelt Minnaard. ‘Zo werken bijvoorbeeld strandpaviljoenhouders mee, omdat zij ook belang hechten aan een schoon strand. Zij komen dan met nieuwe initiatieven, zoals een kleine beloning voor vrijwilligers, of met ideeën hoe we afval op terrassen kunnen beperken. Omdat je in een Green Deal samenwerkt, kun je dit soort initiatieven ook veel makkelijker opzetten en faciliteren.’ Delen van kennis De kennis die binnen deze Green Deal wordt opgedaan, is ook interessant voor bijvoorbeeld de aanpak van afval langs rivieren. Minnaard: ‘Denk bijvoorbeeld aan recreatiestranden aan de Waal, de Veluwerandmeren of andere recreatieplassen. Uiteindelijk zijn het deze samenwerkingen die ervoor zorgen dat we onze Europese richtlijnen gaan halen.’ Meer weten? Neem contact op met Johanna Minnaard van Rijkswaterstaat: [email protected].

Uitblinker zet medewerkers in het zonnetje Uitblinkers: dat zijn straatreinigers, straatvegers en medewerkers groenbeheer en afvalbeheer die op een bijzondere manier zorgen voor schone straten en tevreden burgers. Met de verkiezing van de Uitblinker van het Jaar zet de NVRD deze medewerkers in het zonnetje. In 2015 hebben de stemmen van de jury en het publiek samen de winnaars bepaald: Wout van Geest uit Brielle en het Vierdaagseteam van Nijmegen.

Michelle Stuiver, medewerker Communicatie bij afvalverwerker Dar: ‘Onze gouden methode? We werken in treintjes!’ Wie heeft dit team genomineerd en waarom? ‘Dar heeft zijn Vierdaagseteam zelf genomineerd,’ vertelt Michelle Stuiver. ‘De Vierdaagseweek is een flinke klus en hard werken, maar de medewerkers willen deze week voor geen goud missen. Het is een klus die ieder jaar door dit team met veel plezier geklaard wordt en daar zijn we heel erg trots op. Door hun medewerking kunnen inwoners en bezoekers iedere dag weer genieten van een schone en frisse stad. We zijn als Dar natuurlijk supertrots dat we uiteindelijk ook echt gewonnen hebben. Zeker omdat de concurrentie bestond uit andere prachtige evenementen, zoals de Tour de France!’ Waarom is het Vierdaagseteam verkozen tot Uitblinker 2015? ‘Het team van Dar zorgt er al jaren voor dat het centrum van Nijmegen spic en span is bij het grootste vrij toegankelijke evenement van Nederland. In 2015 kwamen er maar liefst 1,5 miljoen mensen naar Nijmegen.’ aldus Stuiver. Deze enorme prestatie was ook de jury opgevallen, zo blijkt uit het rapport: ‘Er ligt ‘s avonds nog veel rommel, maar de volgende dag is alles schoon, alsof er niks aan de hand is. Het is niet zichtbaar dat er de dag ervoor gefeest is.’ Stuiver: ‘In de feestweek zorgen we met een team van ongeveer 60 medewerkers voor de inzameling van zo’n 400 ton afval. Werkelijk iedereen binnen de organisatie levert op de voorof achtergrond zijn of haar bijdrage aan het evenement.’ Wat is jullie ‘gouden’ methode? ‘De Vierdaagse is voor ons hét evenement van het jaar. Elke dag starten de medewerkers vroeg en werken ze hard om ervoor te zorgen dat de inwoners in een schone stad kunnen wonen en werken. Teamwork staat bovenaan! De medewerkers zijn zo op elkaar ingespeeld dat de dagelijkse schoonmaak loopt als een trein. We spreken bij Dar dan ook van treintjes die dagelijks rijden tijdens de Vierdaagse. In totaal zijn er dagelijks vijf treintjes. Alle medewerkers horen bij een onderdeel van deze treintjes. Denk hierbij aan reiniging en het inzamelen van afval. Eerst zamelt een team van medewerkers kunststof (PET) in. Een ander team zamelt vervolgens restafval in. Hierna gaat een team met bladblazers aan de slag, gevolgd door middelgrote veegmachines die het afval opzuigen en de straat reinigen. Als laatste volgen de kleine veegmachines voor het laatste fijne werk en de natte reiniging. Het is echt vakwerk dat er geleverd wordt!’

Wout van Geest, medewerker Buitendienst bij de gemeente Brielle: ‘Deze erkenning is echt heel bijzonder’ Wie heeft jou genomineerd en waarom? ‘Mijn chef, Leo den Braber, heeft mij genomineerd voor Uitblinker van het Jaar. Hij stuitte op deze verkiezing en gaf mij direct op,’ vertelt Wout van Geest. Den Braber, hoofd Openbare ruimte: ‘Wout is een uniek mens. Hij is iemand die zich betrokken voelt bij de héle openbare ruimte. Ik hoefde dan ook niet lang na te denken toen ik hoorde over deze verkiezing. Wout pakt ook dingen aan die niet direct bij zijn functie horen. Staat er frituurvet bij een container? Wout ruimt het op. Ik heb 25 man lopen, maar als Wout ooit weggaat, dan moet ik drie nieuwe mensen zoeken om hem te vervangen. Hij heeft een keer zijn been gebroken, toen kon hij niet werken. En dat zag je op straat meteen! Zó goed is-ie!’ Waarom is Wout van Geest verkozen tot Uitblinker 2015? Wout van Geest: ‘Ik heb gewonnen op basis van het rapport van de vakjury en het aantal publieke stemmen. Dat laatste vind ik erg bijzonder: die waardering van al die mensen uit Brielle en omgeving, dat is het allermooiste.’ Het juryrapport loog er inderdaad niet om: ‘Wout is een zeer gedreven medewerker, hij rijdt dagelijks in Brielle rond en ledigt alle afvalbakken in de gemeente met een grote lach op zijn gezicht en heeft met iedereen wel een praatje. Een erg gemotiveerde reiniger, die schoon in zijn DNA heeft. Iemand die het verdient om landelijke waardering te krijgen voor wat hij lokaal zo goed doet!’ Van Geest: ‘Ik werk al ruim 30 jaar bij de gemeente: deze erkenning is heel bijzonder.’ Wat is jouw ‘gouden’ methode? Van Geest: ‘Ik ben altijd alleen op pad en ik heb mijn eigen route en methode ontwikkeld. En dat is vooral: meteen vuil weghalen als ik het tegenkom, niet laten staan.’ Den Braber vult aan: ‘Wout is ongelofelijk. Hij heeft altijd en overal zijn ogen open. Als hij ’s avonds na werk iets ziet liggen, bijvoorbeeld grofvuil naast een ondergrondse container, dan rijdt hij dat diezelfde avond nog naar de milieuplaats. Want door het direct weg te halen, voorkomt hij dat het een zootje wordt en hoeft hij het de dag erna niet op te ruimen.’ Volgens Den Braber is de invloed van Wout op de andere medewerkers en het beleid goed voelbaar: ‘Iedereen weet nu: vuil maakt vuil. Dus als je ergens wat ziet liggen, maar je ruimt het niet op, dan kun je er zeker van zijn dat het de dag erna een nog grotere bende is. Dit brengen we ook bij de rest van de medewerkers onder de aandacht en dit doet de onderhoudsploeg nu ook zoveel mogelijk. Zo brengen we ons onderhoudsniveau steeds een beetje hoger en ziet het er in de hele gemeente gelikt uit.’

Colofon

Vraag

Antwoord Brummen: ‘Hoe kunnen vrijwilligers afval gescheiden opruimen?’

‘Met gescheiden zwerfafval opruimen is ervaring. Cambio in Deventer heeft bijvoorbeeld een karretje ontwikkeld voor gescheiden prikken. Lees meer over hun ervaringen op cambiodeventer.nl. Ook Almere en Schoonhoven hebben ervaring met inwoners die deze karretjes gebruiken. De gemeente Venlo heeft zelf zo’n karretje gemaakt en stelt die beschikbaar voor inwoners om hun buurt op te ruimen. Wil je gewoon met zakken aan de slag? Het is best lastig

‘De gemeente Brummen oriënteert zich op het

om mensen maar één soort afval te laten opruimen,

gebied van afvalscheiding in de buitenruimte. Er

omdat ze dan dingen moeten laten liggen. Een

is een gestaag groeiende groep vrijwilligers die

oplossing zou zijn om mensen in tweetallen te laten

zwerfafval prikken. Weet jij of er gemeenten zijn

opruimen, met karretjes of zakken. Op

waar vrijwilligers gescheiden opruimen, en op

kenniswijzerzwerfafval.nl staat een productoverzicht

welke manier zij dat ingericht hebben?’

van verschillende zwerfafvalkarretjes.’

– Michel Beijer, Brummen

– Jacobine Meijer, Gemeente Schoon

Dit magazine is een uitgave van Rijkswaterstaat, de uitvoerder van Gemeente Schoon kenniscentrum zwerfafval. Het blad wordt viermaal per jaar gratis verstuurd aan gemeenten die deelnemen aan Gemeente Schoon. Niet-deelnemers kunnen zich abonneren via de website: gemeenteschoon.nl. Een jaarabonnement kost 60 euro per jaar. Wilt u het blad niet meer ontvangen? Meld dit dan aan de redactie via [email protected]. ISSN 2010-7541 • januari 2016

Redactieadres

Rijkswaterstaat Gebouw Westraven, Griffioenlaan 2, 3526 LA Utrecht en [email protected]

Postadres

Postbus 2232, 3500 GE Utrecht

Redactie

Frederieke Knopperts, Jacobine Meijer, Tappan Communicatie

Vormgeving en opmaak

Robert Vulkers / Pictomotion, Tappan Communicatie

Fotografie

Rijkswaterstaat, Frank van der Burg, Mooi Schoon/ROVA, gemeente Amsterdam, Geert Fotografie, NederlandSchoon De redactie van Gemeente Schoon is niet verantwoordelijk voor meningen van externe respondenten die in dit blad zijn gepubliceerd. Het geheel of gedeeltelijk overnemen van artikelen is toegestaan op voorwaarde van bronvermelding.

Over Gemeente Schoon

Gemeente Schoon is een onafhankelijk kenniscentrum dat gemeenten ondersteunt bij de zwerfafvalaanpak. Het deelt ervaringen, nieuwe bevindingen en instrumenten over alle aspecten van de lokale zwerfafvalbestrijding. Gemeenten die deelnemen aan Gemeente Schoon vinden hier een uitgebreid netwerk van collega’s, onderzoekers en experts. Samen werken zij effectief aan een openbare ruimte zonder zwerfafval, waar mensen zich prettig en veilig voelen.

Kenniscentrum zwerfafval