Nieuwsbrief Slachtofferbeleid

Nieuwsbrief Slachtofferbeleid Nr 39, augustus 2009

In dit nummer

Actueel: Per 1 juli 2009: uitbreiding tweedelijns rechtsbijstand Actueel organisaties: Slachtofferhulp Nederland bestaat 25 jaar en viert op 30 september haar jubileum. Interview met algemeen directeur Jaap Smit. Project Versterking positie slachtoffers: - Stand van zaken werkgroep informatieverstrekking straf verloop - Pilot vernieuwd slachtofferloket: verbindingen tussen loketten: Samenwerking parket Middelburg en parket Breda in pilot. Jaarverslagen 2008: Schadefonds Geweldsmisdrijven, Slachtoffer in Beeld en het Fonds Slachtofferhulp.

De Nieuwsbrief Slachtofferbeleid wordt maandelijks verspreid en is bedoeld om betrokkenen bij het slachtofferbeleid op de hoogte te houden van actuele ontwikkelingen. Meer informatie over het slachtofferbeleid is te vinden op www.justitie.nl onder ‘recht en rechtsbijstand’.

Actueel: Per 1 juli 2009: uitbreiding tweedelijns rechtsbijstand De tweedelijns rechtsbijstand binnen het stelsel van de gesubsidieerde rechtsbijstand, artikel 44, vijfde lid van de Wet op de rechtsbijstand, is ten behoeve van slachtoffers van ernstige geweldsmisdrijven die een civiele vordering willen instellen op de dader. De regeling geldt nog niet voor nabestaanden van deze slachtoffers in het geval het slachtoffer ten gevolge van het misdrijf overlijdt. Om de regeling ook te laten gelden voor nabestaanden is een wijziging van de Wet op de rechtsbijstand noodzakelijk. Vooruitlopend op deze wetswijziging wordt als experiment per 1 juli 2009 geanticipeerd op deze

uitbreiding van de regeling. Dat betekent dat vanaf deze datum ook nabestaanden van slachtoffers van levensdelicten in aanmerking komen voor gratis tweedelijns rechtsbijstand door een advocaat conform de huidige regeling voor slachtoffers.

Actueel organisaties: Slachtofferhulp Nederland bestaat 25 jaar en viert op 30 september haar jubileum. Interview met algemeen directeur Jaap Smit van Slachtofferhulp Nederland “Slachtofferhulp is geen luxe, maar één van de pijlers van onze rechtstaat” Wat zijn volgens u de belangrijkste ontwikkelingen in de 25 jaar Slachtofferhulp Nederland? Jaap Smit: Slachtofferhulp heeft zich ontwikkeld van goed georganiseerde burenhulp, geboden door betrokken burgers die zich het lot van slachtoffers aantrokken, naar een normale (semi) professionele dienstverlening. Er was destijds niets. In de afgelopen 25 jaar heeft een emancipatie van het slachtoffer plaatsgevonden en deze beweging vindt nog steeds plaats. Gedurende deze emancipatiebeweging werd gestreden voor de rechten van slachtoffers en gevochten voor een volwaardige plaats. Deze emancipatiebeweging heeft ook haar neerslag gehad op de dienstverlening van Slachtofferhulp. In 2002 is Slachtofferhulp van een verzameling van 25 regionale stichtingen omgevormd tot 1 landelijke organisatie Slachtofferhulp Nederland. Dat is een uitstekende zet geweest die ertoe heeft bijgedragen dat Slachtofferhulp Nederland zich verder kon ontwikkelen. Wij noemden onszelf lange tijd een vrijwilligersorganisatie met alle beelden die daarbij horen. In een vrijwilligersorganisatie gaat het echter heel vaak om de vrijwilliger en niet altijd om de klant. Vragen als: vinden we voldoende vrijwilligers, kunnen en willen ze wat wij van hen vragen etcetera, spelen dan een belangrijke rol. Bovendien worden de grenzen van wat de organisatie aankan, in dat geval bepaald door de grenzen van de vrijwilliger. Wij noemen onszelf al jaren een slachtofferhulp organisatie die werkt met betaalde en vrijwillige krachten. In die organisatie staat de klant, in casu het slachtoffer centraal en worden de grenzen van de hulpverlening bepaald door de noden en rechten van het slachtoffer. Jaap Smit vervolgt: De afgelopen zes jaren hebben we ingezet op vier hoofdlijnen: Strafrechtsketen: versterking van de positie van Slachtofferhulp Nederland in de strafrechtsketen. We willen ervoor zorgen dat Slachtofferhulp Nederland volledig meetelt in de strafrechtsketen. Nieuwsbrief | Nummer 39 augustus 2009

Slachtofferhulp Nederland heeft daarbij bepaalde taken naar zich toegetrokken waaronder de begeleiding van spreekrecht ter terechtzitting en het controleren van voegingsformulieren. Er komen nog taken bij. Dit geeft Slachtofferhulp Nederland een volwaardige plek in de strafrechtsketen. Letselschade: versterking van de positie van Slachtofferhulp Nederland bij de afwikkeling van letselschade. Slachtofferhulp Nederland is ook lid van de Letselschaderaad en heeft daarmee een belangrijke rol in de ontwikkeling rond de afhandeling van letselschade. Vooral verkeersslachtoffers en slachtoffers van rampen en calamiteiten worden daarmee geconfronteerd. Zo zijn wij ook zeer nauw betrokken geweest bij de oprichting van het Keurmerk Letselschade, die de kwaliteit van een rechtshulpverlener garandeert. Rampen en Calamiteiten: Slachtofferhulp Nederland heeft als crisisorganisatie een grote verantwoordelijkheid voor slachtoffers van rampen, calamiteiten en incidenten. In de afgelopen jaren is Slachtofferhulp Nederland daarin een steeds belangrijkere rol gaan spelen. Internationaal : Slachtofferhulp Nederland speelt internationaal een belangrijke rol. Met 26 organisaties uit 22 landen is ze onderdeel van Victim Support Europe, waarvan ik zelf voorzitter ben.

De positie van het slachtoffer is gedurende de laatste jaren aanzienlijk verbeterd. Welke rol heeft Slachtofferhulp Nederland hierbij gespeeld? Jaap Smit: Eén van de dingen die we hoog in het vaandel hebben staan is de belangenbehartiging van slachtoffers. Aan die verbetering van de positie van het slachtoffer heeft ook Slachtofferhulp Nederland een flinke bijdrage geleverd. We hebben regelmatig contact met politici en Justitie om te praten over de ontwikkelingen. Een goed voorbeeld dat hierdoor tot stand is gekomen is het casemanagement nabestaanden van levensdelicten. We zijn met een aantal nabestaanden om tafel gaan zitten en hebben gevraagd wat zij aan onze hulp hadden gehad. Op basis van die uitkomsten zijn wij intern om tafel gaan zitten hoe de hulpverlening aan Slachtofferbeleid | Ministerie van Justitie

nabestaanden verbeterd kan worden. Vervolgens hebben we samen met Justitie en nabestaanden het casemanagement ontwikkeld. Dit is een enorme vooruitgang voor de hulpverlening aan deze slachtoffers. Deze vorm van hulpverlening is vervolgens uitgebreid naar slachtoffers van zware delicten. Maar slachtofferhulp blijft een ‘vak onder de streep’. Ik vergelijk het vaak met een vak als maatschappijleer op de middelbare school. Heel belangrijk, maar niemand blijft erop zitten. Mijn streven is dan ook het vak ‘boven de streep’ te krijgen. Naast de eerste twee pijlers van de rechtstaat repressie en preventie is er een derde pijler: goede slachtofferhulp. Indien slachtoffers niet geholpen worden zullen ze denken: ‘wat heb ik aan deze rechtstaat, ik trek toch aan het kortste eind’. De beste ambassadeur voor een goede rechtsstaat is een tevreden slachtoffer. Er zullen altijd slachtoffers blijven, dus moet de slachtofferhulp goed zijn. Slachtofferhulp is net zo belangrijk als het vangen van boeven! Wat is de bijdrage van Slachtofferhulp Nederland geweest om het slachtofferbeleid in Nederland vorm te geven? Jaap Smit: Samenwerking. Door samenspel van de ervaringen uit de praktijk en de politieke opdracht en kennis van Justitie zorgen we er gezamenlijk voor dat het slachtoffer in Nederland beter wordt bediend. De samenwerking verloopt prima, we weten elkaar te vinden. Wat is uw visie op de toekomst? Wat zou u nog verbeterd/veranderd zien? Jaap Smit: Met betrekking tot de organisatie rijst de vraag op welke terreinen we in de komende jaren goed geschikte vrijwilligers kunnen werven en inzetten. De eisen die aan de organisatie worden gesteld worden hoger. Dit noopt ons om na te denken over de vraag op welke terreinen vrijwilligers worden ingezet, niet omdat de kwaliteit van een vrijwilliger minder is, maar om de continuïteit te waarborgen. Een aantal taken komt naar Slachtofferhulp Nederland toe waarvoor vaste krachten nodig zijn; begeleiding bij het voegen, casemanagers voor nabestaanden van levensdelicten en slachtoffers van zware zaken, en naar het zich laat aanzien zullen wij een belangrijke rol gaan spelen in het project ‘veilige publiek taak’. Daarnaast moeten we ons beraden over wat we voor de slachtoffers van een aantal nieuwe typen misdrijven, zoals cybercrime kunnen doen. Kortom: de voortschrijdende emancipatie van het slachtoffer doet ons voortgaan op de weg die we al in hebben gezet. U kunt het jaarverslag van Slachtofferhulp Nederland vinden op www.slachtofferhulp.nl.

Project Versterking positie slachtoffers: Stand van zaken werkgroep informatieverstrekking strafverloop Eén van de maatregelen ten gevolge van de wet versterking positie slachtoffers is het verbeteren en uitbreiden van de informatieverstrekking aan slachtoffers over de invrijheidstelling van de veroordeelde. De maatregel houdt in dat een bepaalde groep slachtoffers er recht op heeft geïnformeerd te worden over de invrijheidstelling van de veroordeelde. De nieuwe wetgeving beoogt een grotere groep slachtoffers en nabestaanden te informeren dan de groep die tot op heden werd geïnformeerd. Was voorheen vooral het type straf (tbs, jeugddetentie, gevangenisstraf ) en de strafmaat van belang, nu omvat de groep alle slachtoffers van spreekrechtwaardige delicten. Daar kunnen ook zaken onder vallen met korte vrijheidsstraffen. Het doel van de maatregel is de confrontatie met de veroordeelde te voorkomen. De werkgroep heeft een informatiematrix opgesteld met daarin opgenomen wie wanneer en door wie geïnformeerd wordt. Zodoende is inzichtelijk gemaakt welke bestaande informatiemomenten er zijn en wat er nodig is om aan de nieuwe situatie te voldoen. Uit deze informatiematrix blijkt dat de informatieverstrekking uit een aantal complexe processen bestaat. De mogelijkheid om de informatieverstrekking te realiseren en/of verbeteren hangt nauw samen met de mogelijkheden om de processen automatisch te ondersteunen. Er wordt bij sommige processen nog handmatig gewerkt, wat het proces kwetsbaar maakt. Om de informatieverstrekking conform het wetsvoorstel te realiseren dient derhalve de automatisering aangepakt te worden. Tevens dient het Landelijk Informatiepunt Justitiële Verloven (LIJV) in Arnhem versterkt te worden en wordt hiervoor een business case gemaakt. Hierover vindt reeds overleg plaats tussen het departement, DJI en OM.

Samenwerking parket Breda en parket Middelburg in pilot Vernieuwd Slachtofferloket Het slachtofferloket Breda neemt deel aan de pilot Vernieuwd Slachtofferloket. Al een aantal jaren voor de start van deze pilot was een samenwerkingsverband opgezet tussen het parket Breda en het parket Middelburg. Middelburg draait door dit samenwerkingsverband voor een groot gedeelte mee in de ontwikkelingen van het vernieuwd slachtofferloket.

Slachtofferbeleid | Ministerie van Justitie

Nieuwsbrief | Nummer 37 | Augutus 2009

Waar is het mee begonnen? In 2005 hebben medewerkers van parket Breda samen met medewerkers van parket Middelburg een project gestart om tot afstemming en uniformisering te komen van de slachtofferwerkzaamheden op beide parketten. Om een effectieve samenwerking te kunnen garanderen, zijn eerst de werkwijzen bij beide parketten onder de loep genomen en op elkaar afgestemd. Met de start van het project is eerst het proces schadebemiddeling opgepakt. Beide arrondissementen hebben in goed overleg de OM processen en werkwijzen op elkaar afgestemd. In de loop van het project is samenwerking gezocht met Slachtofferhulp Nederland. Deze samenwerking is begonnen met het onderbrengen van de voegingsadviseurs op beide slachtofferloketten. Al gauw ontstond vanuit Slachtofferhulp Nederland de wens om meer inhoud te geven aan de samenwerking met het OM en de politie binnen het slachtofferloket. Hierna is ook de samenwerking met de politie intensiever geworden. Waar al iemand vanuit de politie binnen het slachtofferloket een taak had in de informatieverstrekking naar slachtoffers, heeft de politie binnen de slachtofferloketten ook een taak gekregen in het bemiddelen en afhandelen van schadeclaims. Ontwikkeling binnen pilot vernieuwd slachtofferloket In 2008 heeft het parket Breda een verzoek gedaan aan het Parket Generaal om mee te mogen gaan draaien als pilotregio en daarmee het slachtofferloket nog verder uit te bouwen. Op deze manier kan dan ook voortdurend worden ingespeeld op de politieke ontwikkelingen en de wens tot uitbreiding van samenwerking met de ketenpartners. De uitbouw van de fysieke samenwerking met drie partners zal adequate slachtofferzorg ten goede komen en maakt afstemming, snelle verwijzing en samenwerking makkelijker. Met de pilot Vernieuwd Slachtofferloket willen Breda en Middelburg graag voortborduren op de al bestaande samenwerking tussen deze twee parketten. De landelijke ontwikkelingen worden op beide parketten door de collega’s van de slachtofferloketten enthousiast ontvangen. Regionale stuurgroep Door al die landelijke ontwikkelingen en de pilot Vernieuwd Slachtofferloket is inmiddels een regionale stuurgroep slachtofferzorg in het leven geroepen voor beide arrondissementen. In deze stuurgroep nemen vertegenwoordigers van politie, OM en Slachtofferhulp Nederland deel. Zij houden onder andere de ontwikkelingen van de loketten richting een vernieuwd slachtofferloket in het kader van de pilot in de gaten. Door de gezamenlijke stuurgroep kunnen de ontwikkelingen nog beter op elkaar worden afgestemd.

zouden willen verbeteren. Kijkend naar de samenwerking tussen Breda en Middelburg op het gebied van slachtofferzorg zou men bijvoorbeeld kunnen denken aan één telefonisch informatiepunt (0900 nummer bijvoorbeeld). Hier wordt ook in de landelijke werkgroep van de pilot Vernieuwd Slachtofferloket over nagedacht. Dit is voor Breda en Middelburg onder andere het overwegen waard omdat het OM-systeem GPS het mogelijk maakt om in elkaars systemen te kijken en om dingen voor elkaar te kunnen doen. Door de afstemming van werkprocessen op het gebied van schadebemiddeling, worden door Breda en Middelburg nu al over en weer bepaalde werkzaamheden voor elkaar gedaan in GPS.

Jaarverslagen 2008 Schadefonds Geweldsmisdrijven keert ruim € 12 miljoen uit Slachtoffers van geweldsmisdrijven ontvingen in 2008 van het Schadefonds een gemiddeld uitkeringsbedrag van € 2.650,-. In totaal keerde het fonds een bedrag uit van meer dan € 12 miljoen. Van dit bedrag werd bijna € 8 miljoen voor immateriële schade (smartengeld) toegekend en ruim € 4,5 miljoen voor materiële schade. In 2008 besliste het Schadefonds over 5.600 aanvragen van slachtoffers. Hiervan werd in 4.459 de aanvraag toegewezen. Het Schadefonds slaagde er in de behandeltijd van de aanvragen substantieel te bekorten tot 121 dagen (ongeveer 17 weken). Dit is nog steeds een lange periode, maar bedacht moet worden dat het Schadefonds voor een goede beoordeling van de aanvragen, afhankelijk is van informatie van politie, justitie en medisch behandelaars. In 2008 liet het Schadefonds een doelgroeponderzoek uitvoeren. Hieruit bleek dat er per jaar ongeveer 35.000 slachtoffers van geweldsmisdrijven zijn, die mogelijk in aanmerking komen voor een tegemoetkoming uit het Schadefonds. Omdat het fonds jaarlijks ongeveer 7.000 aanvragen binnenkrijgt, betekent dit dat een groot deel van de slachtoffers geen aanvraag indient. Het Schadefonds spant zich daarom ook dit jaar weer extra in, om de groep slachtoffers van geweldsmisdrijven te bereiken. Het fonds doet dit onder meer door intensief samen te werken met Slachtofferhulp Nederland en met de politie. In het najaar verwacht het Schadefonds de resultaten van een vervolgonderzoek. Hierin staat de vraag centraal waaróm slachtoffers geen aanvraag indienen bij het Schadefonds. Voor een deel gebeurt dit overigens niet, omdat de schade al door de dader of via een verzekering vergoed wordt. De resultaten van het vervolgonderzoek zullen gebruikt worden om slachtoffers beter te bereiken. U kunt het jaarverslag van het Schadefonds Geweldsmisdrijven vinden op www.schadefonds.nl .

Toekomst Ondanks de vele ontwikkelingen die al in gang gezet zijn, blijven er aspecten waar Breda en Middelburg nog verder in Nieuwsbrief | Nummer 37 | Augustus 2009

Slachtofferbeleid | Ministerie van Justitie

Slachtoffer in Beeld: Verdubbeling aantal slachtofferdadergesprekken  In 2008 kreeg Slachtoffer in Beeld (SiB) 1078 aanmeldingen binnen en werden er 904 zaken afgesloten. Ten opzichte van 2007 is dat een verdubbeling van zowel het aantal aanmeldingen als afgesloten zaken. Ook andere partijen, zoals nabestaanden en getuigen, vroegen gesprekken aan. Dat waren echter maar 6 zaken, meldt het jaarverslag. Van de 904 afgeronde zaken is het in 371 zaken tot een daadwerkelijk contact gekomen tussen slachtoffer en dader. Dat komt neer op een slagingspercentage van 41 procent. Van de aanmeldingen kwam 12% tot stand op initiatief van het slachtoffer tegenover 87% vanuit de dader. SiB wil dit jaar onderzoeken hoe het komt dat slachtoffer zich veel minder vaak aanmelden voor een slachtoffer-dadergesprek. Daarnaast wordt er ook meer ingezet op communicatie en beleid naar Slachtoffferhulp Nederland om het aantal aanmeldingen positief te beïnvloeden. U kunt het jaarverslag van Slachtoffer in Beeld vinden op www.slachtofferinbeeld.nl.

Volgende maand in de nieuwsbrief: Project Versterking positie slachtoffers: Pilot vernieuwd slachtofferloket: -- Verbinding tussen Maastricht, Den Bosch, Roermond en Eindhoven -- Verslag van het werkbezoek van de Directeur Generaal aan het slachtofferloket in Utrecht Actueel onderzoeken: Informatieverstrekking TBS en slachtoffers

Fonds Slachtofferhulp Fonds Slachtofferhulp zet zich in voor slachtoffers van een misdrijf, verkeersongeval of ramp binnen Nederland. Voor slachtoffers, maar ook voor hun nabestaanden en getuigen, kunnen deze gebeurtenissen grote consequenties hebben. Fonds Slachtofferhulp financiert projecten ter verbetering van de positie van slachtoffers van misdrijven, verkeersongevallen en rampen. In 2008 waren dat o.a. projecten op het gebied van directe hulpverlening aan slachtoffers, maar ook onderzoeksprojecten om de hulpverlening te verbeteren. Voorbeelden zijn de projecten Kind en Trauma (posttraumatische reacties bij kinderen), AWARE (innovatieve hulp bij levensbedreigende belaging), Preventie en gevolgen van meisjesbesnijdenis, de opleidingen en onkosten van vrijwillige hulpverleners en de leerstoel Victimology, Human Security and Safety. Daarnaast hecht Fonds Slachtofferhulp veel waarde aan lotgenotencontact en belangenbehartiging. Het Fonds financiert op dat gebied verschillende lotgenotengroepen voor (nabestaanden van) verkeersslachtoffers en slachtoffers van geweldsmisdrijven en steunt organisaties als Vereniging Ouders Vermoord Kind, Aandacht Doet Spreken en Stichting Zijweg. U kunt het jaarverslag van het Fonds Slachtofferhulp vinden op www.fondsslachtofferhulp.nl.

Slachtofferbeleid | Ministerie van Justitie

Colofon Dit is een publicatie van: Ministerie van Justitie | Directie Sanctie- en Preventiebeleid Schedeldoekshaven 100 | 2511 EX Den Haag Postbus 20301 | 2500 EH Den Haag T 070 370 7086 | F 070 370 7250 [email protected] | www.justitie.nl onder ‘recht en rechtsbijstand’.

Nieuwsbrief | Nummer 37 | Augutus 2009