NIEUWSBRIEF
december 2014
pag.
1 St. CNME 't Pakhuis, Boelenhamsestraat 7, 6672 MC HEMMEN; tel. 0488 453312 Email Algemeen:
[email protected] / Website: www.pakhuishemmen.nl
Openingstijden:
iedere zondag van 13.00 -16.00 uur;
VAN DE REDACTIE Deze keer besteden wij aandacht aan de vele plannen die wij gesmeed hebben om ’t Pakhuis een nieuw elan te geven. De plannen voor het jaar 2015 zijn gereed en worden in deze Nieuwsbrief gepresenteerd. Tegelijkertijd lanceren wij een actie om meer donateurs, dus “Vrienden van ’t Pakhuis” te werven. Wij denken dat deze vrienden een belangrijke bijdrage aan ons ontmoetingscentrum kunnen verlenen, niet alleen financieel maar ook door hun betrokkenheid bij onze Stichting. De volgende editie van onze Nieuwsbrief zal verschijnen rond 1 maart. Uw reactie op deze Nieuwsbrief is zoals altijd welkom op ons email adres :
[email protected]. Liselotte Tap en Ton Janssen.
VAN HET BESTUUR
door
Ries Euser
Activiteiten kalender 2015 De afgelopen weken zijn we met elkaar druk bezig geweest om voor het jaar 2015 een jaarkalender te maken met daarin velerlei activiteiten waarvan in principe iedereen: jong en oud, gebruik kan maken. Alles bij elkaar een mooie lijst waar we, zoals dat tegenwoordig heet, als Pakhuis voor gaan. Uiteraard hopen we dat veel mensen hieraan gaan deelnemen en ook tegelijk “vriend van ‘t Pakhuis” willen worden. Als “tegenprestatie” kan men dan het hele jaar gratis deelnemen aan alle activiteiten in 2015. De kalender voor 2015 staat zo goed als vast, dus U kunt ze alvast in Uw nieuwe agenda noteren. Zoals altijd kunt U hierover t.z.t. meer informatie vinden op onze website.
Activiteiten in december. Als eerste: de kerstmarkt in Hemmen op zaterdag 13 december van 13.30 -18.30 uur. Wij waren daar ook vertegenwoordigd met een kraam. .
Winterwandeling. Op zaterdag 27 december om 14.00 uur is er een (begeleide) wandeling vanaf het Pakhuis naar het landgoed. Een goede gelegenheid om na de kerstdagen weer eens de benen te strekken en met een beetje geluk lekker in de sneeuw banjeren. Na afloop is er iets “warms” te consumeren in het warme knusse Pakhuis. De kosten van deze wandeling zijn €3,00. Maar “Vrienden van ’t Pakhuis” gaan gratis mee, ook als zij zich ter plekke opgeven.
NIEUWSBRIEF
december 2014
pag.
2
BIJDRAGE CULTUURHISTORIE
door Ton Janssen
Dreigende Rivieren. Tot ver in de negentiende eeuw werd de Betuwe en dus ook het plaatsje Hemmen geteisterd door overstromingen van de Rijn en de Waal. Ofschoon de bewoners van het gebied al in de twaalfde eeuw begonnen waren om hun woonplaatsen te beschermen tegen het water braken de dijken regelmatig. De oorzaak was onder andere dat de strijd tegen het water erg versnipperd was. Iedere buurtschap zorgde voor zijn eigen dijk, die ook nog niet erg sterk en hoog was. In de 18e en 19e eeuw hebben een flink aantal watersnoden het gebied geteisterd. Meestal ontstonden de dijkdoorbraken in de winter. Veel meer dan nu vroren de rivieren dicht. Dat was niet het probleem. Maar zodra het begon te dooien brak het ijs en begon de rivier te kruien. De losgebroken ijsschotsen gingen drijven. Als er een obstakel in de rivier was bleef een of meerdere schotsen steken. Doordat de drijvende ijsschotsen er tegenaan kwamen te liggen ontstonden de beruchte ijsdammen. Stroomopwaarts werd het water door die dammen opgestuwd. Door het extra smeltwater steeg het waterpeil nog meer. Als het waterpeil te hoog werd stroomde het water over de dijken die aan de binnenkant uit gingen spoelen en daarna braken. Een gat in de dijk spoelde in zeer korte tijd uit, werd erg groot en het water stortte zich in het achterliggende land. Alle gebouwen, maar ook de bomen werden met de grond gelijk gemaakt en mens en vee verdronken jammerlijk. De binnenstromende ijsschotsen maakten het alleen maar erger. De watersnood van 1809 is een van de grootste die de Betuwe gekend heeft. De dijken braken in Oosterhout en Loenen en het water stroomde binnen. Tot in Andelst en Herveld verdronken mensen. Een van de voorzorgsmaatregelen die de bewoners tegen dit latente gevaar troffen was het opwerpen van terpen. Duidelijk zichtbaar tot op de dag van vandaag is de terp van boerderij de Hucht (1800) aan het eind van de Dorpsstraat in Hemmen. Een ander bekend voorbeeld is de vluchtheuvelkerk in Zetten uit omstreeks 1870. De terp die onder die kerk ligt is bewust iets meer dan een meter hoger opgeworpen dan de hoogste waterstand die in Zetten in de negentiende eeuw is gemeten. Zowel de boerderij als de kerk werden geschikt gemaakt voor het herbergen van mensen en van vee! Ook de kerk in de Schoolstraat in Herveld is van ouds een dergelijke vluchtplaats evenals de kerk in Andelst. De laatste overstroming van de Betuwe dateert van 70 jaar geleden. Op 2 december 1944 vernielden de Duitsers de Rijndijk in Elden. De Betuwe liep onder. Gelukkig waren veruit de meeste mensen uit het gebied vertrokken, zodat het aantal menselijke slachtoffers gering was. De materiële schade was echter immens. In 1995 was de dreiging voor dijkdoorbraken levensgroot. Zodanig, dat een groot aantal inwoners werd geëvacueerd. Toen zag men echter kans de dijken te behouden. Dat werd mede mogelijk gemaakt door het moderne materieel van vrachtwagens en shovels dat massaal werd ingezet om in allerijl de dijk te beschermen. In vroeger tijden kon men daarover natuurlijk nog niet beschikken. De zandzak was toen echter vervangen door een vrachtwagen die kubieke meters zand per keer achter de dijk stortte.
NIEUWSBRIEF
december 2014
pag.
3
DONATEURSACTIE
door Bestuur.
De stichting CNME ’t Pakhuis is een organisatie die uitsluitend op vrijwilligers “draait”. Zij ontvangen daarvoor geen vergoeding. Uitzondering zijn de twee beheerders die extreem veel uren besteden aan ’t Pakhuis. Zij ontvangen daarvoor een fiscaal geregelde tegemoetkoming, die bescheiden van aard is. ‘t Pakhuis maakt, uiteraard, de nodige kosten om alle activiteiten te kunnen organiseren. Activiteiten in het kader van NME (Natuur en Milieu educatie) worden door scholen vergoed. Omdat onze gidsen hun werk belangeloos doen, is dit een belangrijke bron van onze inkomsten. Dat doen we door bijvoorbeeld ’t Pakhuis te verhuren voor allerlei activiteiten zoals familiefeestjes, uitjes van buurtverenigingen of andere clubjes, de verkoop van boeken, wandel- en fietsroutes etc. Voor bedrijven die in ’t Pakhuis willen vergaderen of plannen willen opstellen hebben wij de mogelijkheid een arrangement inclusief excursies en catering aan te bieden. Indien U belangstelling heeft om ’t Pakhuis te huren als particulier of bedrijf kunt U altijd contact opnemen met onze beheerders. In de nieuwe opzet van ’t Pakhuis gaan we voortaan iedere maand een activiteit organiseren. Voor deelname aan deze activiteiten zullen we een bescheiden bijdrage (meestal € 3, -) per deelnemer vragen. Echter al die activiteiten leveren onvoldoende baten op om onze exploitatie kostendekkend te houden. Daarom zoeken we donateurs die zich willen aanmelden als “Vriend van ’t Pakhuis”. Vrienden van ’t Pakhuis ontvangen 4 keer per jaar de Nieuwsbrief en hebben gratis toegang tot alle activiteiten. U bent al donateur voor € 25,- per jaar als persoon. Een gezin betaalt € 50,- per jaar. Als blijk van waardering ontvangt iedere nieuwe vriend gratis het prachtige fotoboek over Hemmen van Jannemieke Termeer. Bovendien kunt U dan aan alle activiteiten gratis meedoen. Als U zich wilt aanmelden als vriend van ’t Pakhuis kunt U deze link: http://pakhuishemmen.nl/organisatie/donateurs/ aanklikken. Op de website vindt u de nodige aanwijzingen. Door uw aanmelding wordt u één van de steunpilaren voor onze organisatie die er naar streeft een belangrijke rol te spelen in de regio als ontmoeting- en informatiecentrum voor Cultuur, Natuur en Milieu educatie. En daarmee wordt de leefomgeving van onze mooie streek aantrekkelijker voor haar inwoners.
BIJENVERENIGING
door Henk Oosterom
JAN SWAMMERDAM (1637-1680) Grondlegger der bijenteelt Een bij is een dier, dat bij koningen en keizers het hoofd op hol kan brengen en bij wetenschappers een geloofscrisis kan veroorzaken zoals gebeurde in het leven van Jan Swammerdam. Wie was deze man? Opgeleid tot arts oefende hij dat beroep nooit uit. Hij was een volhouder en een begenadigd anatoom van insecten. Hij was wetenschappelijk onderzoeker een beroep dat men in die tijd nog niet kende. Hij had niet de behoefte om zijn ontdekkingen wereldkundig te maken. Hij is 43 jaar oud geworden en waarschijnlijk overleden aan malaria. Later is in Amsterdam een instituut naar hem genoemd.
NIEUWSBRIEF
december 2014
pag.
4
BIJENVERENIGING (vervolg)
door Henk Oosterom
Zijn voorliefde voor insecten was in zijn tijd zeer opmerkelijk. Hij richtte geestdriftig zijn aandacht op het rijk van de insecten, van mot tot horzel en van rups tot neushoornkever. Insecten werden algemeen als verachtelijke wezens beschouwd die spontaan ontstonden. Hij was in staat, toen Christiaan Huygens in de zeventiende eeuw de microscoop perfectioneerde, sectie op insecten te verrichtten. Het ontleden van een insect was absoluut een wetenschappelijke topprestatie in die dagen. Hij vervaardigde piepkleine ontleedmessen en schaartjes, waarmee hij de ingewanden van bijen en luizen even precies en met evenveel onderscheidingsvermogen kon ontleden als anderen dat bij grotere dieren deden. Daarnaast maakte hij van zijn bevindingen uiterst fijne tekeningen. De heersende gedachte in die tijd was nog steeds dat de sociale structuur in een bijenvolk gezien werd als de ideale staatsvorm. De moer werd daarbij aangezien als de veldheer/koning van het volk. Bovendien had deze koning een angel evenals zijn volgelingen. Zo ontdekte hij dat het achterlijf van ‘de koning der bijen’ grotendeels bezet was door een paar eierstokken en dat hij het was die met het leggen van eitjes het gehele volk in stand hield. De darren leverden de zaadjes om de eitjes van de moer te bevruchten. Hoe dat in zijn werk ging? Daar kwam hij niet achter. Hij schreef: ‘Ik geloof niet dat de mannelijke bijen eigenlijk copuleren met de vrouwtjes.’ Hij is nooit imker geweest. Toch waren zijn ontdekkingen voor de bijenteelt een essentiële sprong voorwaarts. In de wonderlijke verfijning van het insectenlichaam zag Swammerdam de grootheid van de Schepper. Zijn ontdekkingen lieten hem zien dat alles in de natuur door Gods hand een hoge mate van perfectie vertoont. De natuur was wonderlijk leesbaar, als ‘een Bijbel Gods’. Dat wilde hij overbrengen, daaraan wilde hij zijn leven wijden. Dat was zijn talent. Als zeer religieus mens kwam hij ook voor een groot dilemma te staan, want was hij niet bezig het bestaan van God te ondergraven? En was hij niet te eenzijdig met werelds onderzoek bezig? In toenemende mate vond hij van wel. De bij stelde zijn geloof op de proef. Hij werkte van zes uur ‘s morgens tot diep in de nacht. Vijf jaar van zijn leven gaf hij aan de bestudering ervan, waarna hij aan het eind van zijn leven een zenuwinstorting kreeg en geen wetenschappelijk werk meer deed. Zijn belangrijkste rijk geïllustreerde boekwerk ‘Bybel der natuure, of Historie der insecten’ (Boek over de natuur en verhalen over insecten) had hij nog net voor zijn dood af gekregen. Herman Boerhaave kwam dit werk van Swammerdam in 1727 op het spoor, 47 jaar na zijn dood, en kocht het voor 2000 gulden (toen een ruim jaarsalaris). Door de publicatie van deze uitgave in 1737 is het werk van Jan Swammerdam, dankzij Boerhaave, nog steeds bij ons bekend. Door zijn studies van insecten wordt hij heden ten dage erkend als de grondlegger van de entomologie, de studie van insecten. Henk P. Oosterom (bhbs– Hemmen) P.S. In de vitrine in de zijwand ‘Achter de Wilgen’ zitten de bijen nu schijnbaar bewegingsloos op de raat.De komende maanden ‘verbranden’ ze de wintervoorraad suiker en houden daarmee het broednest op temperatuur.
NIEUWSBRIEF
december 2014
pag.
5
Jaarkalender 2015.
Overzicht Activiteitenkalender van CMNE 2015 De dag zo zo za za zo zo zo za za zo zo vr/za za zo zo zo zo zo za zo za zo zo zo za zo zo
Datum Omschrijving activiteiten 25-jan Winterwandeling met erwtensoep 22-feb Start expositie vogels ( tot 3 mei ) en vogel wandeling 28-feb Nestkastjes maken 7-mrt Workshop snoeien 29-mrt Lammetjespad voor kinderen en ouders 12-apr Wandeling vogels in het bos 26-apr Voorjaarsfietstocht ± 20 km 2-mei Excursie naar proefstation ppo. 9-mei Start expositie botanisch tekenen (t/m 28-6) 31-mei Workshop botanisch tekenen 14-jun Hardloopcross in het landgoed Hemmen 26/276 Nachtvlinders kijken 27-jun Activiteit voor ouderen en/of gehandicapten 28-jun Zomerwandeling 26-jul GPS wandeling in Hemmense bos 16aug Start expositie Hist. Kring Midden-Betuwe 30aug Wandeling Natuurstudieterrein over grassen 6-sep Start exposities appels(oogst) t/m 20 sept. 19-sep Appel-pluk-dag en diverse activiteiten 27-sep Start expositie paddestoelen/herfstvruchten (t/m 15--11)en wandeltocht vruchten en zaden 24-okt Pompoenen uithalen voor Halloween 25-okt Wandeltocht - Paddestoelen 1-nov Kabouterpad voor kinderen en ouders 22-nov Start fotoexpositie Overbetuwse natuur 28-nov Voederplankjes maken. 29-nov Historische wandeling 27-dec Winterwandeling met Oliebollen + Appelflap.
1 december Tijd(en) 14:00 - 16:00 14.00-16.00 13:00 - 16:00 13.00-16.00 14.00-16.00 14.00-17.00 14.00-17.00 14:00 - 17:00 13:00 - 17:00 14.00 - 17:00 14.00-17.00 vr. 21.00 uur 13.00-17.00 14.00-17.00 14.00-17.00 14:00 uur 14:00 - 17:00 14.00 uur 11:00 - 17:00 14:00 - 17:00 16:00 - 18:00 14:00 - 16:00 14.00-16.00 14.00 uur 13:00 - 16:00 14.00-16.00 14:00 - 16:00
NIEUWSBRIEF
december 2014
pag.
6
WANDEL- en FIETSROUTES Er zijn op dit moment twee wandelroutes (natuur + natuur en cultuur) en één fietsroute door Hemmen. Deze routes zijn verkrijgbaar (à € 2,00 per stuk) bij de balie tijdens openingstijden (zie kop pag. 1).
Deze Nieuwsbrief is mede mogelijk gemaakt door Loodgietersbedrijf DOELEMAN uit ZETTEN
WIST U DAT ……………………………. ? • wij zeer blij zijn met een reactie van u op deze Nieuwsbrief; • u altijd tijdens openingstijden kunt binnenlopen in 't Pakhuis; • de entree gratis is en • de koffie en thee klaar staat; • dit Fairtrade koffie en thee is; • er ook een winkeltje is in 't Pakhuis; • en een 'bibliotheek' met naslagwerken; • wij altijd nieuwe vrijwilligers kunnen gebruiken; • u hiervoor van harte bent uitgenodigd.
BESTUUR , bestaande uit: Ries Euser (voorzitter + contactpersoon NME) Albert Olde Daalhuis (penningmeester + contactpersoon voor Beheer en Horeca) Liselotte Tap ( PR en communicatie) Ton Janssen (contactpersoon Nieuwsbrief en ICT) Madeleine Oirschot Administrateur: Marco Knaap BEHEERDERS: Marjo Broekman en Luuk Mombers Coördinatoren WERKGROEPEN: NME: Hans Cornelissen Bijenvereniging: Henk Oosterom Activiteiten: Kathy Luchies – Hendriksen PR: Liselotte Tap Exposities: Henny Wolters Baliedienst: Beheerders Nieuwsbrieven: Ton Janssen Contact en Openingstijden: zie kop van pagina 1.
