Murakami-leesclub-informatie-map p. 2 – Draaiboek p. 3 – Quizvragen p. 4 – Leesclub- c.q. discussievragen p. 5 - Achtergrondinformatie
Murakami-leesclub-avond Voorbereiding We hebben heel goede ervaringen opgedaan met de leesclubs op het Murakami-festival. Het boek De kleurloze Tsukuru Tazaki en zijn pelgrimsjaren is bijzonder geschikt voor een leesclub. Het is een beetje geheimzinnig en veel thema’s. Het nodigt uit tot discussie! Ter ondersteuning hebben we voor de leesclubleider discussievragen & een informatiemap ter beschikking. Onze ervaring leert dat lezen & eten een geweldige combinatie is. Als er hapjes en drankjes worden geserveerd is men over het algemeen bereid daarvoor een goede prijs te betalen. Dat varieert van een wijntje en borrelhapjes (€ 7,50) tot en met complete sushi-maaltijden (€ 40). Vergelijk het met een museum, waar men morrend € 8,50 voor een kaartje betaalt, maar fluitend € 10 voor koffie met een broodje neertelt. Uiteraard verkoop je elke deelnemer ook nog het boek!
Tijdpad Reken op minimaal 6 – 8 weken vanaf het moment dat je de leesclub aankondigt. Dan heb je een aantal weken voor de kaartverkoop. Wij gaan uit van ongeveer vier weken leestijd bij deelnemers.
De tasjes & boeken Geef vantevoren aan hoeveel kaartjes je denkt te verkopen, wij sturen tasjes, boeken & een fles sake. Alleen voor de boeken krijg je een factuur. De tasjes & sake zijn voor onze rekening. De fles sake is voor op de avond zelf (zie onder).
De leesclubleider Voor de leesclubavond heb je een locatie nodig en een leesclubleider. Het zoeken van een leesclubleider is wellicht de grootste uitdaging. Informeer bij de bibliotheek of ze mensen weten, of bij een bekende leesclub, of wie weet ken je een klant die Murakami-fan is? Wil je een leesclubleider die op het Murakami-festival is geweest? Zoals Luk Van Haute, Auke Hulst, Joost de Vries, Ellen Deckwitz of A.H.J. Dautzenberg? Benader ze via SSS!
De avond zelf Het idee achter de fles sake die we opsturen is als volgt: aan het begin van de leesclubavond, stelt de leesclubleider een aantal quizvragen over het boek. (wij leveren die quizvragen aan). De deelnemer die de vraag goed beantwoordt, krijgt een glaasje sake. Het is een manier om even het ijs te breken.
Quizvragen 1. Welke componist schreef het muziekstuk waar de titel van De kleurloze Tsukuru tazaki en zijn pelgrimsjaren naar verwijst? a. Beethoven b. Mozart c. Richard Strauss d. Franz Liszt 2. a. b. c. d.
Welk boek vernoemde Murakami naar een beatles-liedje? Ten zuiden van de grens Spoetnikliefde Norwegian wood After dark
3. a. b. c. d.
Hoe spreek je 1Q84 uit? Negentienvierentachtig Kuutienvierentachtig Eenkuuvierentachtig Iekuuvierentachtig
4. a. b. c. d.
Aan welke universiteit doceert Murakami een gedeelte van het jaar? Academie van Sotsji Universiteit van Hawaii Universiteit van Tokyo Harvard
5. Hoeveel exemplaren van De kleurloze Tsukuru Tazaki zijn er in 2013 in Japan verkocht? a. 985.000 b. 795.000 c. 595.000 d. 1.985.000 6. a. b. c. d.
Wat was de naam van het jazz-café dat Murakami had? Peter Cat Peter Mouse Peter Rabbit Peter Dog
7. a. b. c. d.
Welke schrijver werd door Murakami niet in het Japans vertaald? Raymond Carver Ernest Hemingway J.D. Salinger F. Scott Fitzgerald
8. Welke literaire prijs won Murakami nooit? a. Tanizaki Prijs for Hard-Boiled Wonderland en het einde van de wereld b. Yomiuri Prijs for De opwindvogelkronieken. c. World Fantasy Award for Kafka op het strand d. Yumiyochi Prijs voor 1Q84
Leesclub- cq discussievragen 1. Wie is de kleurloze en waarom wordt hij zo genoemd? Vind jij hem ook kleurloos? 2. Alle personages hebben kleuren als bijnaam, passen de kleuren waarnaar ze genoemd zijn ook bij hun karakters? 3. Wat is de betekenis van het verhaal van Haida 4. En zijn kleur? Wat zegt die over hem? 5. Wat is betekenis van stations in het leven van Tsukuru? 6. Waarom vraagt hij zich niet af waarom hij zo plotseling uit zijn vriendengroep wordt verstoten? 7. Wat vindt je van de verklaring van de drie overgebleven vrienden voor de gebeurtenissen uit hun jeugd? Verklaren die echt wat er is gebeurd? 8. Is Tsukuru Tazaki schuldig aan wat er met Witje is gebeurd? 9. Wat gebeurt er aan het einde met Tsukuru?
C10
NRCHANDELSBLAD BOEKEN
Non-fictie
VRIJDAG 10 JANUARI 2014
Barbara van Vonderen: Deftig en ondernemend. Amsterdam 1870-1910. Meulenhoff, 390 blz. € 27,95 * 3
Elitair Amsterdam Hoe functioneerde de grachtengordel tussen 18701910? In oude families met macht drongen in die tijd échte ondernemers binnen. Liefdadigheid en roddelzucht hielden niet op, net als het antisemitisme.
BOEKEN maandag première | dinsdag media | woensdag film | donderdag cultureel supplement | vrijdag boeken
Historica Barbara van Vonderen bestudeerde de 19de-eeuwse elite van Amsterdam. Haar boek is vooral de moeite waard vanwege de familieverhalen – roddels op hoog niveau. Maar het wemelt van de slordigheden.
Nieuwkomers verdreven de deftige maffia Vrijdag 10 januari 2014
FOTO JORNE DAEMS
W
ie trouwt met wie, wie schuift elkaar baantjes en bestuursfuncties toe, waar woont men, waar treft men elkaar? In negentiende-eeuws Amsterdam was het voor ieder die wilde weten waar de macht zat, van groot belang om te doorgronden hoe deftige families als Dedel en Backer, Van Loon en Van Lennep, Heldring en Boissevain onderling verweven waren. Voor de historicus die aan elite-onderzoek doet, is dat nog steeds essentiële kennis: geschiedschrijving komt soms neer op roddelverhalen. Barbara van Vonderen lijkt een speciale antenne voor dat soort verhalen te hebben. Zij las talloze oude familiebrieven en aantekenboekjes om een beeld te krijgen van de Amsterdamse grachtengordel-elite tussen 1870 en 1910, en ze weet daar op een levendige manier over te schrijven. De ons-kent-ons-toon uit haar archiefmateriaal combineert zij met ingehouden moderne verbazing. Aan het begin van de negentiende eeuw had een besloten groep oude families, afstammelingen van het regentenpatriciaat uit de tijd van de Republiek, het nog helemaal voor het zeggen. Maar allengs drongen nieuwkomers door in de hoogste kringen. Die waren ondernemender en konden beter overweg met vernieuwingen die vanaf 1848 waren ingevoerd, zoals gemeenteraadsverkiezingen, waar de oude elite van gruwde. De deftige maffia die jarenlang de stad had beheerst alsof die van haar was, begon zich terug te trekken. Intussen brachten de nieuwkomers Amsterdam tot grote bloei. Bedrijven, musea, ziekenhuizen werden opgericht, nieuwe wijken gebouwd: hoe dat ging, staat in dit boek tussen de familiegeschiedenissen door beschreven. Maar ook de nieuwe families, zoals de
Huize Bartolotti, Herengracht
Boissevains (pater familias Jan richtte in 1870 de Stoomvaartmaatschappij Nederland op), waren deftig en vormden familienetwerken. Hun kinderen trouwden met leden van andere machtige families, jonge en oude. De lijst met honderden namen en adressen waar het overlijdensbericht van Boissevains oudste zoon Gideon (18631881) naar toe ging, noemt Van Vonderen een indrukwekkend egodocument: ‘Heel Amsterdam stond rond de kist op het kerkhof,’ schrijft zij. Dat zij niet vermeldt op wélk kerkhof, noch dat op zo’n begrafenis traditiegetrouw alleen mannen kwamen, is op zichzelf een kleinigheid, maar het is kenmerkend voor de vreemde lacunes in dit boek. Zo wordt uitvoerig verteld over
Je kunt niet verzwijgen dat ook aanzienlijke Joden nauwelijks toegang hadden tot sociëteiten
de sleutelrol die de bals van de exclusieve Casino-vereniging speelden in het sociale leven, maar nergens staat dat ook Den Haag zo’n Casino had. En terwijl we voortdurend lezen in welke grachtenhuizen de families wonen, blijft onvermeld waar die roemruchte Casinobals dan wel plaatsvonden. Vreemd is ook dat Van Vonderen vrijwel geen woord vuil maakt aan het wijdverbreide antisemitisme: ook aanzienlijke Joden hadden nauwelijks toegang tot sociëteiten en andere gezelschappen. Dit was in de rest van Nederland niet anders, maar wie een beeld wil oproepen van het sociale leven in een stad, kan het niet verzwijgen. Er zijn meer bezwaren tegen dit boek:
redactionele slordigheden, een incompleet en onduidelijk personenregister en gebrekkige bronvermeldingen. De literatuurlijst bevat nogal wat verouderde bronnen, terwijl nieuwe, eveneens zeer relevante, ontbreken. Van Vonderens boek kan dan ook niet in de schaduw staan van het monumentale Plaatsen van beschaafd vertier door Jan Hein Furnée (Bert Bakker 2012, niet in haar literatuurlijst). Dat boek, ondertiteld Standsbesef en stedelijke cultuur in Den Haag 1850-1890, is eveneens een poging om sociale netwerken in een stad bloot te leggen. Furnée gaat daarbij niet uit van families, maar van de ontmoetingsplaatsen – sociëteiten, schouwburgen, de badplaats Scheveningen – waar burgerij en beau monde zich uitleefden in sociale distincties. Deftig en ondernemend is vooral de moeite waard vanwege de familieverhalen – roddels op hoog niveau. Bijvoorbeeld over het gezin van de bankier Balthasar Heldring, de grootvader van ‘onze’ mr. J.L. Heldring, die trouwde met een meisje Sillem, uit een oud Amsterdams regentengeslacht, en na haar dood met haar zuster. Of dat van Jan Boissevain, wiens echtgenote Nella Brugmans iedere maandagochtend ‘een heelen stoet oude vrouwtjes of hun nabestaanden’ ontving, aan wie ze turfkaarten, bruine en witte bonen en meel uitdeelde. Liefdadigheid was een belangrijke sociale verplichting, en werd vooral door vrouwen gedragen. Het laatste hoofdstuk gaat over de buitenplaatsen, waar men genoot van lange zomers: de oude elite vooral in Kennemerland, de nieuwe meer in de omgeving van Doorn en het Gooi. Ook hier weer veel verhalen, niet alleen over het goede leven, maar vooral over de verwevenheid van de machtige families van het toenmalige Amsterdam. Vergeleken daarbij is de hedendaagse ‘grachtengordel’ maar een vaag en rommelig gezelschap.
Thuis bij Murakami op Hawaii Ter gelegenheid van de vertaling van de nieuwe roman van Haruki Murakami (zondag 65) een extra boekenbijlage met een lang interview over zijn leven en werk. Plus portretten van zijn lezers, recensies, columns en natuurlijk het eerste Murakami-ganzenbord.
Dankzij algoritmes neemt de computer uw besluiten Christopher Steiner: Automate This. Penguin Books, 248 blz. € 25,* 4
B
egin 1987 bracht een man die voor de technologiebeurs Nasdaq werkte een routinebezoek aan een van zijn snelst groeiende klanten. Het was het bedrijf van beurshandelaar Thomas Peterffy. Tot zijn verbazing was het op de vloer van Peterffy niet de gebruikelijke chaos van rinkelende telefoons, ratelende printers en schreeuwende handela-
ren, maar heerste er een serene rust. Peterffy liet de Nasdaqman zien hoe dat kwam. Hij had het Nasdaq-scherm waarop de recentste koersen werden getoond, met een bundel draden verbonden met een IBM-computer. Die computer was gevoed met een grote verzameling instructies en besliste op grond daarvan over koop en verkoop van een setje aandelen. Die beslissingen werden vervolgens niet ingetikt op een toetsenbord, maar onmiddellijk aan de beurs doorgegeven. Er kwam geen mensenhand meer aan te pas en het was sneller dan een mens ooit kon zijn. Het was het eerste geheel geautomatiseerde koop- en verkoopsysteem ter wereld. Peterffy zou er uiteindelijk miljardair door worden. Zo begint Automate This. How algorithms took over our markets, our jobs
and the world, een boek over de invloed van het algoritme, de set instructies die van een computer een beurshandelaar, een componist, een arts of een advocaat kan maken. Christopher Steiner sprak met een groot aantal pioniers op dit gebied en tekende met veel gevoel voor sprekende details de sterke staaltjes op. Het principe klinkt eenvoudig. Je moet in een enorme hoeveelheid gegevens het patroon zien te vinden waarnaar je op zoek bent. Dus: welke beurskoersen bieden het beste uitzicht op winstgevende transacties? Wat is het kenmerkende van de muziek die een toptien-notering haalt? Welke symptomen voorspellen het beste de ziekte X? Vervolgens moet je dat patroon vertalen in computercode. Dat komt voornamelijk neer op het intikken van on-
telbare IF… THEN-instructies. Tenslotte voer je de gegevens uit de actualiteit in. De computer beslist dan of je Apple moet kopen of juist verkopen, of je misschien longontsteking hebt en of het gitaarnummer dat je zojuist voorspeelde enige hitpotentie heeft. Wall Street is lange tijd de grote aanjager van de algoritmisering geweest. Tot aan 2008 slaagden de grote banken en handelshuizen erin de slimste afgestudeerde computerwetenschappers en wiskundigen naar hun bedrijven te lokken. Na de ondergang van Lehman Brothers werd dat anders. De wizzkids werken nu ook bij organisaties als Facebook en Twitter, of ze adviseren call-centers. Ook daar kunnen computers helpen, zegt Steiner. De mededeling die je tegenwoordig vaak hoort: ‘dit gesprek kan worden opge-
nomen’, kan erop duiden dat een computer meeluistert en bezig is een paar terabytes aan zijn dataverzameling toe te voegen. Zodat hij zijn algoritmes over de meest efficiënte aanpak van lastige klanten of moeilijke vragen nog wat kan bijslijpen. Steiner legt alles helder uit, hij heeft de gevallen die hij noemt zelf onderzocht en beschrijft met aanstekelijk enthousiasme de brainwaves en de uitvindingen van de algoritmepioniers. Daar zit ook een minpuntje: heel kritisch is hij niet. Algoritmes hebben de wereld veel gebracht, maar ze hebben ons ook opgezadeld met internetadvertenties die je hinderlijk volgen, financiële producten die niemand begrijpt en de formulepop van Sky Radio. Warna Oosterbaan
MURAKAMI SPECIAL
C12 Interview ‘De kiezen de storm niet, de storm kiest ons’| C15 Recensie Een omgekeerde Don Quichot | C16 Column A.H.J. Dautzenberg prijst de sprinter |C17 Engagement Murakami en de wereld | C18 Ganzenbord
ILLUSTRATIE VIOLA LINDNER
Door Ileen Montijn
Publicatie Datum cm2
: Volkskrant Boeken : 11 jan 2014 Pagina :2 : 1.415 Advertentiewaarde : € 38.624,00
ATLAS - UITGEVERIJ
alleen voor intern/eigen gebruik
Regio : Nederland Frequentie : wekelijks Oplage : 259.968
Publicatie Datum cm2
: Volkskrant Boeken : 11 jan 2014 Pagina :2 : 1.415 Advertentiewaarde : € 38.624,00
ATLAS - UITGEVERIJ
alleen voor intern/eigen gebruik
Regio : Nederland Frequentie : wekelijks Oplage : 259.968
Publicatie Datum cm2
: Volkskrant Boeken : 11 jan 2014 Pagina :2 : 1.415 Advertentiewaarde : € 38.624,00
ATLAS - UITGEVERIJ
alleen voor intern/eigen gebruik
Regio : Nederland Frequentie : wekelijks Oplage : 259.968
