M.S. ORANJE NASSAU - PRINS DER N EDERLAN DEN

5

C

H

I

P

E

N

W

e

r

f

1 4 -D A A G S T I JD S C H R I F T , G E W IJD A A N S C H E E P S B O U W , S C H E E P V A A R T EN H A V E N B E L A N G E N

ORGAAN VAN

DE VEREENIGING V AN TECHNICI OP SCHEEPVAARTGEBIED DE CENTRALE BOND VAN SCHEEPSBOUWMEESTERS IN NEDERLAND HET INSTITUUT VOOR SCHEEPVAART EN LUCH TVAART HET NEDERLANDSCH SCHEEPSBOUWKUNDIG PROEFSTATION

IN „SCHIP EN WERF" IS OPGENOMEN HET MAANDBLAD „D E TECHNISCH E KRONIEK”

REDACTIE:

MEDEWERKERS:

ir. J. W . HEIL w.i., prof. dr. ir. W . P. A. V A N LAMMEREN, ir. G. DE ROOIJ s.i., prof. ir. L. TROOST en G. ZANEN Redactie-adres: Heemraadssingel 194 , Rotterdam, Telefoon 52200 ERE-COMITÉ: A . T . B R O N SIN G , O u d -D ire c teu r d er N .V . Sto o m vaart-M aatsch ap p ij „ N e d e rla n d ” , A m ste rd a m ; Ir. M . H . D AM M E, D ire cte u r d er N .V . W erksp o o r, A m ste rd a m ; ir . M . EIKELEN BO O M , O u d -D ire c teu r V an N ie v e lc , G o u d riaan & C o’s Sto om vaart M ij., R o tte r d a m ; J . W . B . E V E R T S , L id v an de R aa d v an B estu u r d er K o n in k lijk e P a k e tv a a r t M aatschappij, A m ste rd a m ; P. GOEDKOOP D z n ., D ire cte u r N ed erlan d sch e D ok - en S cheepsbouw -M aatsch appij ( v .o .f . ) , A m sterd am ; M . C . K O N IN G , O u d -lid v a n de R aad v an B estu u r der K on. P a k e tv a a rt M ij., A m sterd am ; W . H . DE M Ó N C H Y , D ire cte u r der H o lla n d -A m erik a L ijn , R o tte rd a m ; C . P O T , O u d -D ire c teu r der N .V . E le ctro tech n . In d u strie v/h W . S m it & C o ., S lik k e rv e e r; F . G. S T O R X , D ire cte u r der N .V . K on. M ac h in efa b riek G ebr. S to rk & C o., H en gelo ; ir . H . C . W E SSELIN G , C om m issaris der N .V . K o n in k lijk e M aatsch ap p ij „D e S c h eld e ” , V lissin g e n ; S. V A N W E ST , O u d -D ire c teu r d er N .V . D ok- en W erf-M aatsch ap p ij „ W ilto n -F ije n o o rd ” , S ch ied am . Jaar-A b o n n em en t (b ij v o o r u itb e ta lin g ) ƒ 15,— , b u ite n N ed erlan d ƒ 20,— , losse num m ers ƒ 1,—

UITGEVERS WYT-ROTTERDAM Telefoon 54 500 (8 lijnen), Telex 2 1 403 , Postrekening 5 8 458 , Pieter de Hoochweg 111 VIERENTWINTIGSTE JAARGANG

J . B A K K E R , i r . W . V A N BEELEN , p r o f. d r . i r . C . B . BIE Z E N O , W . V A N D E R B O R N , ir . B . E. C A N K R IE N , P . F . D E D E C K E R , i r . C . A , P . D E L L A E R T , L . F . D E R T , J . P . D R IE S S E N , G . FIG EE, ir . W . G E R R IT S E N , T H . V A N D E R G R A A F , J . F . G U G E L O T , F. C . H A A N E B R IN K , P. IN T V E L D , p r o f . i r . H . E. JA E G E R , ir . J . JA N S Z E N , ir . M . C . D E JO N G , i r . C . K A P S E N B E R G , J. V A N K E R SE N , p ro f. d r . i r . J . J . K O C H , ir . H . J . K O O Y Jr., ir. W. K R O P ­ H O L L E R , ir . W . H . K K U Y F F , p ro f. i r . A . J. T E R L I N D E N , m r. G . J . L Y K L A M A a N IJE H O L T , d r. ir . W . M . M E IJE R , i r . J. C . M IL B O R N , J . J . M O E R K E R K , ir . A . J . M O L L IN G E R , A . A . N A G E L K E R K E , in g . L . V A N O U W E R K E RK J .M .z n ., i r . J . S . P E L , J . C . P IE K , ir . K . V A N D E R P O L S, B. P O T , m r. d r. ir . A . W . Q U I N T , i r . W. H . C . E. R Ö SIN G H , ir . J . R O T G A N S, i r . D . T . R U Y S , C, J . R ÏJN E K E , ir . W . P . G. S A R IS , ir . R . F . SC H E L T E M A D E H E E R E , i r . A . M . SC H IP P E R S , d r . P . SC H O E N M A K E R , ir . R . S M ID , i r . H . C . S N E T H L A G E , d r . J . S P U Y M A N , in g . C . A . T E T T E L A A R , p r o f . i r . E . J. F . T H IE R E N S , i r . J . W . V A N D ER V A L K , C . V E R M E Y , C . V E R O L M E , i r . J . V E R S C H O O R , in g . E. V L IG , A . H . H . V O E T E L I N K , i r . G . D E V R IE S , I J . L . D E V R IE S , J . W . W IL L E M S E N , m r . J . W IT K O P , p ro f. ir . C . M . V A N W IJN G A A R D E N .

Overnemen van artikelen enz. zonder toestemming van de uitgevers verboden

M.S. „ORANJE NASSAU” De K.N.S.M . heeft 2 nieuwe passa­ giersschepen in de vaart gebracht, het m.s. O r a n je Nassau, gebouwd bij Gebr. Pot te Bolnes, en het m.s. P rins d e r N e d e r la n d e n , gebouwd bij P. Smit te Rotterdam . Vóór de tweede wereldoorlog bestond de passagiersvloot van de K.N.S.M . voor de verbinding m et de Nederlandse A n ­ tillen en Suriname u it 7 schepen met een totale bruto-tonnage van ca. 44.500 reg. ton en een vervoerscapaciteit van ca. 1100 passagiers totaal. N a de oorlog w aren nog slechts 3 schepen beschikbaar m et een totale bruto tonnage van ca. 11.400 reg. ton en plaats biedend aan totaal ca. 210 pas­ sagiers. De behoefte tot uitbreiding van haar vloot van passagiersschepen was dan ook na de oorlog dermate groot dat daarin op korte term ijn moest worden voor­ zien. In het voorjaar van 1941 w erd beslo­ ten 2 vrachtschepen om te bouwen tot passagiersschepen, de huidige O r a n je sta d en W illem sta d . (Zie „Schip en W erf” no. 13 d.d. 23 jun i 1950).

„PRINS DER N EDERLAN DEN ”

bureau plannen uitgew erkt voor een passagiersschip ingericht voor het ver­ voer van ± 1 0 0 passagiers in één klasse met een behoorlijke salonruimte, grote kinderkam er en kinderdek voor ± 30 kinderen en een overdekte ruim te voor privé auto’s, alsmede een groepsaccommodatie voor ± 7 0 passagiers. De ladinginhoud zou 205.000 v t 3 moeten be­ dragen, w aarvan 15.000 vt3 koel- en vriesruim te en de voorste ruim en ge­ ïsoleerd. De m axim um snelheid zou 15,5 kn. moeten zijn. In december 1954 waren de plannen en het bestek gereed en kon de opdracht aan genoemde werven worden verstrekt. De afm etingen van de schepen zijn als volgt: Lengte over alles 131,60 m = 431/-9 // Lengte tussen 1.1. 120,00 m — 393/-8 l/ z " Breedte op sp. . . 17,20 m = 56'-5" Holte t. dek „F” 9,90 m == 32/-5 % // Holte t. dek „G” 7,45 m = 24/- 5 I/4// Max. diepgang . . 6,92 m = 22 '-8 7/ i y // Draagvermogen 5620 ton a 1000 kg. Inhoud laadruimen 195.000 c.ft. Inhoud koel- en vriesruimen 14.680 c.f.

O n tw er p en in d elin g In ju n i 1954 besloot de K.N.S.M. tot nieuwbouw en werden door haar Bouw­

15 NOVEMBER 19 5 7 — No. 23

(excl. lobby) Bruto reg. ton 7220 Netto reg. ton 3 820 Motor-vermogen 4500 apk.

U it de gestelde eisen bleek w e l dat het hier niet ging om een z u iv e r passagiers­ schip of om een vrachtschip m et be­ perkte passagiersaccom m odatie, m aar om een half vracht- h a lf passagiersschip, w aarbij zowel het lad in gged eelte als het passagiersgedeelte even b e la n g rijk is. Er moest dus worden g ezo c h t naar een zo goed m ogelijk com prom is tussen deze beide eisen, met als re su lta a t een zo harmonisch m ogelijk geheel. N agegaan werd of het voor d it schip nog m ogelijk zou zijn om de passagiers­ accommodatie v rij te houden v an de W .D . schotten en -deuren. Een voor­ lopige berekening toonde spoedig aan dat de W .D . schotten to t aan h e t boven­ ste doorlopende dek m oesten w orden opgetrokken. De passagiersaccom m oda­ tie zou dus bij het voldoen aan boven­ genoemde voorwaarde, geheel in de opbouwen moeten worden o n dergebracht. Een relatief hoge opbouw zo u hiervan het gevolg zijn m et alle consequenties van dien ten aanzien v an de stab iliteit. A l in een vrij vroeg stadium w e rd dan ook, mede om deze redenen, besloten op de top gewichten te sparen en de sloe­ pen, de schoorsteen en het stu u rh u is g e­ heel in alum inium te doen uitvoeren. Een relatief hoge opbouw betekent hoge laadschachten. W aar h ier de passa­ giersaccommodatie niet p rev aleert boven

1/ i p - / r‘

?n,s. „Oranje Nassau’

7».5. „Prins der Nederlanden’

Behoort bij „Schip en W erf” van 15 november 19 57, 24e jaargang no. 2 3, Uitgevers W yt-Rotterdam

.ORANJE NASSAU" ,PRINS DER NEDERLANDEN' HO O FDAFM ETIN G EN LEN G TE O.A -----------I3I.60 M .4 3M >“ L EN G TE T.L.L ........120.- M.393-B/» BREEDTE O P SPT._________I72 0M .56 '-S tii HO LTE TO T F D E K ----------- 9 9 0 M . 3 2 - S W HOLTE T O T G.DEK______ _.745 M .2 4 -5 Yi' DIEPGANG M A X I _____ 6.92M .22'- 8 H." SN E L H E ID .

_1__________

15 KN-

AAN TAL P A S S A G IE R S ......... 116 G R O E P S A C C O M M _________ . . . 68

OEK.A' TOP STUURHUIS

D E K £ “SL O E P E N D E K

D ESC 9"C O M M BRUGDEK

ré-

O£K,D"PRCM£NA0EO£S«

nïïïïïïïïTTmTfTïïïïTii)!iüilIiï:ninQ.J DEK.F'BOVENDEK

, DEK G „TUSSENDEK

D E KH ..O N D ER TUSSENDEK

.' •A '

---- A '

O

ALGEMEEN PLAN

q%-

*4 /'

4à’ ■-c3-—-

•-

Behoort bij „Schip en W e rf” van 15 november 1957, 24e jaargang no. 23, U itgevers W yt-R otterdam

asgrn; i <.watjutxaan eutaiw n ^ae fts i-iica -'*T A »4 i

ESa?)0&^qptaw4c >«ooaAsaAss*»T

m , s_

isn

I I‘

V 1- .

TSS

agagg_

”-~My

\

,

■ __

lü iM ïS ja t- .

J S E iL J -

0 0 - S

5WttA3l.'*/SS«,ftAASTAMX Hj^pMST. _ C>om sa.a ai.itxas8.P-AA3TA.HK. EPHtHO^tf-miHEWAt.«

ia.

.2 1 * - É ,

smg8Sï.iio*mtrAHi: rtfuocert»».

J&fLLL

>:■&

A»-waeT^ugH’f& E t.^?|P * w m Snm O LU Puaif.H

Iw M M H

ATfRPCWP COHI>*t*»a**

m ^ JÊ L “K EEETXIn-j

^ jf c a a a s a s L

"

...

«gj> E«»M0t.iE»aiEt»l.a..lg»uplFlB«

— ;r!(

-ïrf~H

Z\;

,

t '1 '•*

I

tW EEAauUPgaiFUfg» TlfBascO HPA tCtgaVE&
‘

'arci'f5 i*öM P n g tg M t c u m B t fc g m iL Bi 5g 8vt - mUAATKU PWV. tt w |e»R3E*Vy$TAN1c CCKBENSOA vA‘IHM STALLATit VlOEitTOFVAf xai£5iU.STALlATlE j*. IBSMAtHIHA a^Xtt.OLigKtATtA tl. waeTBWOT»a

MPOMP VAIil.e*3AMPEPS

L b b k s iJ

i ä

tS7ai,*»'rpsw3 VAU vEftgAHPEai 6KHWPCM» v<*» »EESAMPm

,

vsrA»rttiaeTw«Tt»B»ai>ofoia»pof'p

B303teHAit.Et.aoaa

8CUTWATE*ny&H3X38ATAH*

BKAHSSTprprasFi lter

iTiamsAsrssaTAwn

ZJETw*rt»wr3A3f;0ATA»
ï-OtTusELWATEBHatLEB, 3CTA3t^>W»7lfcA.otHft com»R»i <ERiTuolR*OELP>.H«Oai.a»

t y. = LUCHTKOKER.

INRICHTING MACHINEKAMER ms..PRIMS

-

SM NEOERIANDEN

5E wASfTAHK,

V A

OATUM a AUfi. a i ; WABHWATtBHAA LQOftSNECE

■ SÜU C

MtBC

SC HOORSTEEN

fcK. .

II.

INRICHTING MOTORKAMER M.S. „PRIN S DER NEDERLANDEN”

t—r ” i j— [—i—r~i—I—[—i—r~~T

cs® Z wta»r : a l. <

tB iT ® Sp

f f lB 1 i »

iptia» ®7üi

I

• & s tä » s £ .

Z^+'A.?}*

oi{ M g

'o

ü sD C SS

C

I

m

‘

é

&

CC'

0

ljZ Z D

~r

n:

I

f _

ü

1 ttè

ü

,»

j r ™ -:;r Tü>‘i

■

- ïr

j f = :j & . . .

Itsf^Ê L

S S

I ;-'N‘ U /

a i;s

'‘ “ ^ ~ 3 * w i | ------- }

, I— 'T----- 1

X.

...

.

....

L - i- J

id [X D H x r f jl n ]j] t i-lLJ-id

L d l l j ji^ a

I

riTj r«i 1 ** ] ■[ :..., : [ _ 1— t r; r .

- -

T

Xs~

L3 1

«T T T -

l ... ■ p -j xr ,..._ ; ,7 j!

['d—U'

©I

ZC l X-L^J

;.i

'

' "" ’

......

P "i y J . ’■

1

.Cnir»Jw.Zia>ilkoel-««lpam

d ~ ^

.lO ; % /S 'y ( d j • p j.r- ■

d f _ ii. • s„

- D *K . D’

1

L j;

i

\

_ i

1................. ' t r * Ê ^ ' S {y I r 0 ° d --"f~

C .'L

..

.-

- 2 S - L ..... . ... y v a o L .................................. Ff*rnl ■*

/ -»/

O p n t R w iK a

u i

3

- f i i ^ , - D . ig r ^ L jo ro ji--------XI IK.. C ’

s ■-' •

a

Ä E r i P r l iH G

5 a - / '-

La.

/

rts

A
C O* FlefcH.««

!

O T> rttR «lN (3

r

D ek . 6 ' tJF K ..r‘

. H i a ll a i s L .ja a « « » ^ .... ........ .12 -E .hfl A A reJ»*-Ja n » p ____— .2 . _U* £ & ___, .... ............. ... <

V

..i/oaxmoclln»W „ .1_

A ^ / n _.

in i J E a f lja a r a ls r c pcu»|3__ _ . 2 ............................ .£2 V .□ ifiJw tloiiekiottL p ------------- ± l£ ..£:cii£tiQe.XULe43n»Ja........... 2 . - ätZ ................................. d s ^.£alud^a..Jannrtb_______ _, _l2_Vh______ ___ ______ ?n .X3.alsan.„itB*l\«
w

sr

------

I ___L

S

L .......................... l< l ! ó w

L i;: t :

..L .-.

..

S3

L . .. _ L _ .

r

L

?/, 7 b ..'öir.^n.'pciMMja._____ ______ __ 2i ArflaLiü.pQtop.... V ..VoeJana^»*»Bop...................... 2 „ 0 ]m ^ « ? » U w k U -k « V » l...... .23 —uindumfcl, {t.üCaiQl.A-p.ttmJs.

„

b JP ” M C C 'M '

m

r”U n m _ p r ; % ,

~ W F

rU

1 é l! If»

CCte E t t t U iu m f U E

-L _ L - f

"

. E>*lwd».L«..Jaon»Ja....

r a ö ï : w ®.ß CÜJL n A ,. Ce.l. A L J :xr: 8f OIj ■h r i ïUUi«!''1"-' I‘rt t f-V'j L- 1 ;=ÉS® r ®2i SM I.iiia i

t

t e

:

, „

J -—— • -■

Q

—

/

,

,

. a,p

—

,.,.

... C H X ;-

.

... t%. —. .. . . . . . _ ....,--------

I S

- 0 bL.._ -' -

b

“f lüfiji

i a m5i.

q

:O S 3 E

J :l.u !” 1

.... ... ....

— ■

j Cv

pAi'r

\

::a

0j!

-

W Jc

-.

.

.

1

ep•■<• " ■ ■* j^Enrra ‘SÉD i

H f

u

! in

'T^y'yiï.

z

-. d

<w

N!

*?

EEB3

Ä A S e .-.* ..

delßn

J i

3H □□UXE

g 'j p

ff

H o ^ e tK jjw

I

ïl É*®*§ 'S

•

GT

T—c—r

3 oT

'Lal *Ö

'q Tq -'

irU'

:C )

#^rp

L lJ _

INRICHTING MOTORKAMER M.S. „O RAN JE N ASSAU”

m

AL - W

--------------------------

: ^ r c ; : : : : ' : ...." £ . .ïin a n k ^ d . . . . .................

”

H / rtrp '^ o ' n r iT .. Za »kiwC H ya ra jat» t. Fiojo p. .

IOO

yvO' ;-b: \ ©o

...................

. i V i u . •• ______ ____

'••i id .15» .S i tY .s ä Si id

-Üh&cOnt.C.' .vour. e.:.C.n..c a i n f t . . .<xiuaa.L................................ _ / nr d n r n .’f * Br.. — ...........__ .2 . _!b*to/acje.AanU --------- . . . . Ä A o l ----- — ________ ---- ...... £ R t -------------V ru ü »m «c iu n £ ....................... 2 . l2 .a u licjk ijlt__l.i PA... ..C ai»J»sLati£i»v.kel*liniiisiiL ji* a f itia » v U — -------------- -—

4 1 -S lu d d e . .iajm W .... .

.

-1.

i * u l ---- -----------------

-~2s«LiatL^iLA»-.

A,

_

______

Kdn_ H ad . S lo o » ~ b , H ll.

in d c b l i a ^ H o c k i Kt k n m t r

<3«i

Ü

het ladinggedeelte, moeten de laadschachten een behoorlijk en verantwoord oppervlak hebben. Een gevolg van een en ander is d at de inhoud van de laadschachten relatief groot werd, hetgeen ook weer een na­ delige invloed heeft op de stabiliteit. De vraag werd nu van belang of en in hoeverre de inhoud van deze door haar grote hoogte m inder effectief voor lading te benutten schachten, bij de ge­ vraagde inhoud m ag worden gerekend. H et antwoord op deze vraag is ook weer van invloed op de stabiliteit. De passagiersaccommodatie geheel in de opbouw onder te brengen is, weder­ om in verband m et de stabiliteit, eigen­ lijk alleen aanvaardbaar, indien het ladingzw aartepunt relatief laag kan worden gehouden, m .a.w . dat geen la­ ding in het shelterdeck behoeft te w or­ den ondergebracht. Een gelukkige omstandigheid is het in dit verband dat de moderne eisen om­ trent het aantal en de behuizing der bemanningsleden veel ruim te vragen. Ook de zgn. groepsaccommodatie kan

w

in het shelterdeck worden onderge­ bracht. Ruim te voor lading zou naar bleek in de shelterdeckruimte niet overblijven. De verticale indeling van het schip is hiermede in grote trekken bepaald. Betreffende de horizontale indeling bleek u it een voorlopige schottenbereke­ ning dat met 4 laadruimen kon worden volstaan. Door de eis van 15.000 v t3 koel/ vriesruimte kwam de gedachte op deze ruim te te combineren met de koelvriesruim ten voor scheepsgebruik, pro­ viand enz. en hiervoor een afzonderlijk ruim te creëren. H et aantrekkelijke hier­ van is dat deze speciale lading vrij w ordt gehouden van de overige lading. Met afzonderlijk laadgerei boven dit ruim , waarbij de keuze op 2 dekkraantjes is gevallen, zal het mogelijk zijn deze speciale lading geheel onafhankelijk van de overige lading te behandelen, hetgeen het vlot laden en lossen ten goede komt. Teneinde de passagiersaccommodatie zo min m ogelijk door laadschachten te

storen is dit speciale ladingruim als 3e ruim geplaatst vóór de motorkam er resp. brug. Hierdoor werd een langsindeling verkregen van 3 ruimen vóór, waarvan het 3e ruim relatief kort is, en 2 ruimen achter de M.K. Als gevolg van deze praktische oplossing gaf de W .D .-inde­ ling geen moeilijkheden en is ten aan­ zien daarvan ruimschoots aan de wet en de veiligheid voor het schip voldaan. Hiermede is ook de horizontale inde­ ling vastgelegd en daardoor de plaats van de masten en het laadgerei. D it laatste is vrij eenvoudig gehouden met twee 6-tons laadbomen boven de ru i­ men I, IV en V en twee 10-tons bomen boven het grote ruim II. De kraantjes zijn tussen de ruimen II en III geplaatst, waarmede de mogelijk­ heid is geschapen, dat zij onder om­ standigheden ook het groot-ruim II zul­ len kunnen bedienen. H et voor gewoon stukgoed moeilijk te bereiken en te beladen achterste ge­ deelte van ruim V w erd bestemd voor het postruim en de bootsman’s berg­ plaats. Het achterste ruim is het klein­

ë è ë ê ê m

M È Ë m Ê sË M i H.M. K oningin fuliana en 'L.K.H. Prins Bernhard op de w e r f van P. Smit Jr. te Rotterdam voor h et verrichten van de doopplech­ tigheid van het m.s. „Prins der Nederlanden”

ste ruim en daardoor bij gelijke beladingsm ogelijkheid het eerste gereed, waardoor ten opzichte van de overige ruimen nog tijd over blij ft voor het be­ handelen van de mail. De vloeistofberging kan nog van in­ vloed zijn op de verticale- en/of hori­ zontale indeling. Vooral bij een passa­ giersschip waar de te bergen d rin k­ water hoe veelheden relatief groot zijn. Inderdaad waren de oorspronkelijk benodigde vloeistofhoeveelheden niet in de dubbele bodem te bergen en zou als aanvulling een dwarsbunker of tunnelzijtanks moeten worden gem aakt. Te meer w aar uit overwegingen van trim de pieks het liefst voor w aterballast worden bestemd en het met het oog op de stabiliteit voor een passagiersschip gewenst is dat een w aterballasttank in de dubbele bodem ter beschikking b lijft. De invloed op de stabiliteit indien relatief grote hoeveelheden vloeistoffen al of niet aan boord zijn is belangrijk. Kan d it worden beperkt dan kan hier­ mede worden vermeden dat zgn. uiterste toestanden met te kleine of te grote M .G .-waarden optreden. De stabiliteit en het ruim te-vraagstuk zijn w el de voornaamste overwegingen geweest dat werd besloten u it zoutw ater zoetwater te distilleren. Echter zou vei­ ligheidshalve de tankcapaciteit voor drinkw ater zodanig moeten zijn dat daarmede de grootste afstand tussen twee havens w aar drinkw ater kan w or­ den ingenomen m et een vol geboekt schip kan worden overbrugd. Eveneens om stabiliteitsredenen w er­ den de grootste dubbele bodemtanks dwarsscheeps in drie delen uitgevoerd, teneinde het M.G. verlies ten gevolge van vrije vloeistof-oppervlakken te be­ perken. H et ladinggedeelte van het schip is hiermede in grote trekken vastgelegd. Voor de passagiersaccommodatie daaren­ tegen liggen voor w at betreft de inde­ lin g nog verschillende mogelijkheden, vooral waar hier deze accommodatie niet door W .D .-schotten w ordt ge­ stoord. De indeling van een passagiersaccom­ modatie draait veelal om de plaats van de eetsalon met al of niet aangrenzend de kombuis. Deze ruim ten vragen nl. in de regel een relatief groot oppervlak; het liefst niet gestoord door schachten en anderszins. Van belang is ook de verbinding eet­ salon - kombuis - proviand ruim en dienstgang - messroom. In verband m et een vlot functioneren van de civiele dienst werd de voorkeur gegeven aan een gecentraliseerde ligging van bovengenoemde ruim ten. Teneinde de passagiersaccommodatie niet te storen door een zo grote dienst­ ruim te als de kombuis is en m et het oog op een ongestoorde verbinding m et de overige dienstruimten, nl. buiten de

passagiersaccommodatie om, was de voorkant van het brugdek rondom laadschacht III de meest geschikte plaats hiervoor. O nder laadschacht III liggen immers ook de proviandruimen. Daarmede was ook de plaats van de eetsalon bepaald, aangezien de voorkeur werd gegeven aan een gelijkvloerse lig ­ gin g van kombuis-eetsalon. H et is vanzelfsprekend dat ook de messrooms voor het personeel in de dienstgang v lak onder de kombuis een plaats vonden. Een probleem bij deze opstelling nog­ al diep in het schip vormt de ventilatie van deze ruim ten. De eetsalon is dan ook air-conditioned terw ijl een gesloten kunstm atige luchtcirculatie-systeem er

voor zorgt dat de kombuis n iet te warm w ordt. H et is mogelijk gebleken de kombuislucht af te voeren op het boven­ sten dek. Door deze opstelling werd ook ver­ kregen dat aansluitend aan de eetsalon een centraal trappenhuis kon worden geprojecteerd m et daarachter een vol­ komen symmetrische p assagiersaccommodatie. Bij laadschacht V en onder het sportdek bleef nog een mooie ruim te be­ schikbaar voor de kinderkam er, het kinderdek en de overdekte ruim te voor privé auto’s. Eveneens aan de achterzijde van de passagiersaccommodatie, echter één dek lager, is het hospitalen-com plex gepro­ jecteerd. De liggin g daarvan is zodanig

De „Prins der Nederlanden3’ g lijd t te water

DO O RSN ED E O VER LAADRUIM EN

D O O R S N E D E OVER MOTORKAMER

M.S. „ORANJE N A SSA U ” EN „PRINS DER NEDERLANDEN”

gekozen dat deze ruim ten zowel voor de passagiers als voor de bem anning on­ afh an k elijk van elkaar bereikbaar zijn . Teneinde top-gew icht te sparen en de shelterdeck ruim te te v u lle n 'is de ac­ com modatie voor officieren gedecentra­ liseerd. De hogere rangen op het sloe­ pendek en de lagere rangen op het benedendek. Deze opstelling biedt de m ogelijkheid dat de messroom zo dicht m ogelijk bij de kom buis kan w orden gelegd en het eten niet via lifte n over vele dekken naar boven behoeft te worden gevoerd. De recreatieruim te voor de officieren is geprojecteerd op het sloependek voor een luchtige ligg in g. De consequentie van een en ander was w el een liftv erb in d in g . Teneinde deze lif t nog meer verantw oord te doen zijn , zullen ook passagiers hiervan ge­ b ru ik kunnen m aken en zijn het bagage­ ruim en de linnenkam er op het onder­ ste dek bij deze lif t geprojecteerd, zo­ dat hiermede ook de bagage kan worden vervoerd.

de tankproefresultaten in zgn. dwarskrom m en u it te zetten.

een W .D.-compartiment na het.lekstoten volloopt, zodanig moeten zijn dat geen of weinig slagzij kan ontstaan door onvoldoende stabiliteit. Zelfs moet aandacht worden besteed aan de aanvankelijke slagzij, nl. bij het begin en tijdens het binnenstromen van het water, al zal dan het schip zich later weer oprichten. Het voldoen aan een schottenkromme alleen is geen waarborg voor een veilige vaart. Voor alle compartimenten afzonder­ lijk moet dus worden nagegaan hoe groot het verlies aan metacenter hoogte

Lekstabiliteit

Vanzelfsprekend is aan de veiligheid van het schip en opvarenden de grootste zorg besteed en is aan de w ettelijke be­ palingen te dien aanzien ruimschoots voldaan. Eén van deze bepalingen waaraan reeds in een vroeg stadium van het ont­ werp aandacht moet worden besteed is naast de schottenkromme, de stabiliteit in lekke toestand. Deze zal nl. indien

Tankp ro even H et was wel vanzelfsprekend dat de door het Bouw bureau van de K .N .S.M . ontw orpen scheepsvorm en schroef in de stilw atertan k v an het N ed. Scheeps­ bouw kundig Proefstation te W ageningen zouden worden beproefd voor het bereiken van een zo hoog m ogelijk voortstuw ingsrendem ent. Een m oeilijkheid hierbij was dat in de twee zusterschepen verschillende moto­ ren zouden worden geïnstalleerd, w aar­ van het toerental bij gelijk blijvend verm ogen nogal uiteen loopt. De O r a n je N assau is uitgerust met een enkelw erkende 2 -tak t 9-cil. Storkm otor m et oplading, m ax. vermogen 4500 apk bij 140 om w/m in. De P rin s d e r N e d e r l a n d e n is u itg e­ rust m et een enkelw erkende 2 -ta k t 6cil. B. & W -m otor m et oplading, m ax. verm ogen 45 00 apk bij 128 omw/min. Door d it verschil in toerental werd de optim ale diam eter van de 2 schroe­ ven niet gelijk. Daardoor zouden de schroefram en en daarm ede ook de vorm van de achterschepen ongelijk worden. Voor een economische bouw is het echter van belang dat de scheepsvorm der twee schepen wel g elijk w ordt. De schroefdiam eter van de schroef voor 128 toeren is tenslotte beperkt u it­ gevoerd en wel zodanig dat het rende­ m ent g elijk w erd aan dat van de schroef voor 140 toeren. Bij g elijk blijvende scheepsvorm werd op deze w ijze een zelfde voortstuw ings­ rendem ent bereikt van 76 % . Ter v erk rijg in g van een goede corre­ latie tussen de proeven in de sleeptank en de latere bedrijfsgegevens zijn naast de proeven voor de m ax. diepgang ook nog proeven uitgevoerd op twee lagere diepgangen, waardoor het m ogelijk werd

O ______________________ ,______________________ 5000

6000

— ---- .—

7000

WA,TE?.VE.KPt-KKT£1 N 4 IN ZEEWATER IN TON

"

Fig. 1.

------- 1--------------------------- — ----------------------------------- * 6 00 0 6000 J 10001

'

Grens kromme v o o r M.G. i.v.m. lekstabiliteit

Aauwau-a.EA.u m.n.vh.--< MJ6U&TUS-165?. .

®

© örEW ONE L A H IN G

?o

H O M O *. 7 e > 'CK a « H O M O *

K O E LL M SlN G

Ba

SC H AC H TEN

100

..

_

100

7 8 4 io« (VOL)

511 io »

rm iN K W A T E -R

a s M o » (v o l )

2 « a i o » (v o l )

W A T E R V E R P L A A T S IN G in

cm

_ 5 6 7 4 io « 74

© H0MQ6-.

4 5 6 io«

© 4B & Io *

-

_ _

511 -lo«

2 2 2 le>*

7 8 4 io» ( jo l )

640 Un

1 8 5 io « Cv Ol)

2 B 3 U * (v o l )

2 8 8 io« ( v o l )

Z E S U * (VOL)

80

—

.

B*ANT3S»TO?GU&

B A L L A S T W AT EP,

70

Boa U «

Eo

.

©


100

-

_

4 o l io « ( vo l ) 8551 U «

6153 io «

B o S E io *

6 3 1 3 ia«

54

68

BB

86

U m 76

© 4 8 6 ion _ -

6 4 0 io « 50 io « 401 io « 6 3 2 1 io « 67

A a u TAL Z»&fc&AfrK.N A O u^aU Ä tA U

Fig. 2. is in geval van het lékworden, respec­ tievelijk welke M.G.-waarde in onbe­ schadigde toestand nodig is om een eventuele slagzij binnen de vereiste grenzen te houden. Dit moet vanzelfsprekend voor ver­ schillende diepgangen worden nagegaan. De uitkomst van deze uitvoerige en omslachtige berekeningen is moeilijk van te voren te voorspellen, hetgeen voor de ontwerper een handicap is. De inhoud van het lekke comparti­ ment is hier opgevat als een verlies aan waterverplaatsing. Bij het lekworden blijven dan de waterverplaatsing en de ligging van het hoogte zwaartepunt van het schip -f- lading gelijk aan de betreffende waarden vóór het lekwor­ den. Aan deze methode werd de voor­ keur gegeven boven het geval dat het ingestroomde water als lading wordt beschouwd. U it de gang van de berekeningen blijkt dat de vereiste minimum M.G.waarden in onbeschadigde toestand toe­ nemen met het afnemen van de w ater­ verplaatsing. Dit is een moeilijkheid omdat een passagiersschip nu eenmaal in lege toestand minder stabiel is en het bij een geringe belading in het algemeen moeilijker is een bepaalde M.G.-waarde te verkrijgen dan bij een vol beladen schip. (Zie fig. 1.) N atuurlijk kan de M.G.-waarde van het lege schip worden verbeterd door vergroting van de breedte, waardoor gemakkelijker aan de eisen om trent de lekstabiliteit bij geringere waterver­ plaatsing kan worden voldaan. Hierin zit echter het gevaar dat bij grotere diepgangen, dat is in normaal bedrijf, aan een overmaat aan stabiliteit niet is te ontkomen, hetgeen zeker voor een

Stabilzteits-verloop gedurende de reis

passagiersschip niet wenselijk moet wor­ den geacht. Dit probleem is door w ijziging van de dwarsafm etingen in het algemeen niet oplosbaar. H et projecteren van een extra ballasttank, welke tank bij ge­ ringe diepgang kan worden gevuld ter verkrijging van een grotere M.G.waarde en meer diepgang, kan een op­ lossing zijn. In wezen betekent dit een vergroting van het schip. De eisen om trent de lekstabiliteit heb­ ben een belangrijke invloed op het ont­ werp en de indeling van een passagiers­ schip. Deze invloed is wel zodanig dat de ontwerper m in of meer genoodzaakt is de lekstabiliteits-berekeningen in eigen hand te houden, w il hij later niet voor onaangename verrassingen komen te staan. Teneinde er verzekerd van te zijn dat de kapitein redelijkerw ijze aan de eisen omtrent de m inim um M.G.-waarden in verband met de lekstabiliteit zal kunnen voldoen, is een prognose gemaakt van het stabiliteitsverloop gedurende de reis. (Zie fig . 2.)

Rookhinder proeven

H et schip beschikt over mooie ruim e sportdekken op het achterschip. Voor­ komen dient te worden dat de zich daarop bevindende passagiers last zouden ondervinden van onreinheden komende u it de schoorsteen. Teneinde hieromtrent meer zekerheid te krijgen zijn m et een model van het schip uitgebreide proeven gehouden in de luchttunnel van het N at. L uchtvaart Laboratorium te Am sterdam . H et mo­ del w erd in de luchttunnel geplaatst op een draaibare schijf, zodat elke moge­ lijk e invalshoek van de w ind kon w or­ den verkregen. Gevarieerd werden verder de w in d ­ snelheid alsmede de snelheid van de u it­ stromende gassen u it de schoorsteen. Tevens werd nagegaan in hoeverre de ventilatie-inlaten van de m otorkam er invloed zouden hebben op het stromingsbeeld rond de schoorsteen en of geen rook door deze inlaten zou w or­ den aangezogen. Onderzocht werden 3 schoorstenen van gelijke vorm, echter verschillend

Een h o u ten model v. h. schip in de w in dtun nel van het N.L.L. te Addam

Rooksalon

van hoogte. Daarnaast nog een schoor­ steen van geheel afwijkende vorm. Dit onderzoek heeft tot niet onbe­ langrijke conclusies geleid ten aanzien van de rookgassensnelheid van de ketels, de plaats van de uitlaten in de schoor­ steen en de plaats van de aanzuig lucht­ kokers voor de M.K. De schoorsteen van het ontwerp moest met behoud van de vorm 1,40 m worden verhoogd. Nevenstaand beeld toont het resulstaat der rook hinde r proef waarbij de wind recht van voren inkomt met een relatieve snelheid van 20 m/sec. P assagiersacco m m o d a tie •Be passagiersaccommodatie bestaat uit 1 klasse, zodat'de gehele accommodatie voor alle 116 passagiers toegankelijk is. De hutten zijn zeer verschillend van oppervlak en aantal bedden, zodat de passagier een ruime keuze heeft en zijn

accommodatie zal kunnen kiezen in overeenstemming met zijn wensen. De hutaccommodatie strekt zich uit over 2 dekken en is aan SB en BB vol­ komen gelijk. Op het bovenste dek zijn de hutten met privé sanitair geprojec­ teerd, op het dek daaronder liggen o.m. de grotere zgn. familiehutten. Op dit dek ligt ook de kinderkamer met speeldek en de eetsalon. De overige salons liggen op het pro­ menadedek, welk dek in de zijden is be­ schut door grote opklapbare glazen ramen. Ter bevordering van de rust in de passagiersaccommodatie zijn alle schei­ dingswanden en dekken tussen de motorkamer en de passagiersaccommodatie voorzien van geluiddempende isolatie. Het interieur van de salons en vesti­ bules van de O ra n je Nassau is ontwor­ pen door architect J. A. v. Tienhoven en dat van de Prins d e r N ed erla n d en

jLounge m,$. „Oranje Nassau”

door het architectenbureau Schönau & Schuil te Rotterdam (M utero N .V .). I n te r ie u r m.s. „ O ra n je N assau” De entree vestibule is in essenhout uitgevoerd en tam elijk licht gehouden om een overgang te vormen van buiten naar binnen. De vestibule bij de eetsalon is in teak­ hout uitgevoerd en heeft een spiegel­ wand met een eenvoudige lijndecoratie van Forrer. Op het trapbordes tussen deze vesti­ bules en de entree vestibule is een schil­ derij geplaatst van H.M . de Koningin, geschilderd door Piet v. d. Hem. In de eetsalon zijn 96 stoelen. De salon is uitgevoerd in kersenhout, es­ doornhout en kunstleer. In het hart van de salon is een kleine dôme w aarin een lichtornam ent met Venetiaans glas is geplaatst. Guno v. d. Steene m aakte een acht­ tal schilderingen op kersenhouten pane-

3

7 ^

len; Nico N agier sneed vier reliefs die een plaats kregen boven de dressoirs. De lounge bestaat eigenlijk u it drie delen, nl. de middensalon in teakhout uitgevoerd en door een glaspui verbon­ den met de achterliggende vestibule,, en de twee zijbeuken die door een lichtere uitvoering van wanden en meubelen een verandah-achtig karakter kregen. De verbinding van deze drie delen ge­ schiedde door grote togen die gedeelte­ lijk door planten en een roosterwerk ge­ sloten werden. Door deze verdeling van de lounge ontstonden verschillende intieme hoek­ jes. In het centrum van de lounge ligt de dansvloer, uitgevoerd in teak-, wenge- en ahornhout. H et midden is een ster, de rand w ordt gevormd door een neander. Op de teakhouten achterwand van de vestibule grenzende aan de lounge is een beeld aangebracht van Nico N agier. D it stelt Prometheus voor die het vuur op de aarde bracht. Aan S.B. lig t de schrijfsalon, uitge­ voerd in kersenhout. Erné v. d. Linden’t H ooft m aakte voor deze ruim te een

Eetsalon m.s. „Prins der Nederlanden”

wanddoek in kunstnaaldwerk voorstel­ lende: „De brieven”. De rooksalon, die donker gehouden werd, in notenhout en kunstleer, is ook visueel in tweeën gedeeld nl. de werke­ lijke rooksalon en het bar-gedeelte. Dit werd bereikt door een langsscheepse in ­ snoering. Aan de rookkamerkant wordt deze insnoering gevormd door een gebogen perkamenten wand waarvoor een bank staat. Het grootste deel van de achter­ wand wordt gevormd door een gobelin volgens ontwerp van Huub van Hierck en uitgevoerd door Edmond de Cneudt. Tegenover de bar zijn drie gedreven figuurtjes van W itteman aangebracht. De uitvoering van de kinderkamer is geheel in kunstleer, W arerite en alum i­ nium geschied. De helft van de kinder­ kamer is speelruimte, de andere helft is met tafels en stoelen ingericht voor maaltijden en huisvlijt. De wanden werden beschilderd door Rie Kooiman, die ook de decoraties in de rubbervloer ontwierp en een stem had in de stoffen- en kleurenkeuze.

in te r ieu r m .s. „Prins d e r N e d e r la n d e n ” De vestibules en trappen zijn uitge­ voerd in teakhout. De vloeren en trap­ treden zijn bekleed met rubber. De wanden van het trappenhuis zijn be­ kleed met twee kleuren kunstleer, de traphekken en de puien zijn vervaar­ digd van geanodiseerd aluminium. In de eetsalon zijn de kleuren helder en licht gehouden. De betimmering is uitgevoerd in Japans essenhout (T am o). De vloerbedekking bestaat uit rubber. Het meubilair zoals dressoirs, tafels en armstoelen zijn van teakhout. De ver­ laagde plafondgedeelten zijn uitgevoerd in essenhout en de hogere plafond­ gedeelten in schilderwerk. Cuno v. d. Steene maakte op twee ge­ boden wanden in het midden van de zaal een wandschildering, voorstellende de legende van het „Vrouwtje van Sta­ voren”. In de lounge, welke een ruim uitzicht biedt naar alle kanten, is langs de ramen een verhoogde vloer aangebracht, be­ dekt met rubber. Hierop zijn rotan

Lounge m.s. „Prins der Nederlanden”

banken en fauteuils geplaatst, welke van schuimrubber kussens zijn voorzien. De m iddenvloer is b ed ek t m et moquette tap ijt, met een w egneem baar gedeelte over de dansvloer. Deze dansvloer is vervaardigd van een in m arm oleum uitgevoerd „Intarsia”. H et ontw erp hiervoor w erd ge­ m aak t door W . J . M . A kkerm ans, even­ als de ontwerpen, voor de in rubber uitgevoerde in ta rsia ’s der tafelbladen. De betim m ering, h e t verlaagde gedeelte van het plafond en het m eub ilair op de m iddenvloer zijn v a n b lan k kersenhout. De metalen glaspuien z ijn van geanodi­ seerd aluminium. H e t glas in de grote m iddenpui is van een decoratie voor­ zien, voorstellende dansende en m usi­ cerende figuren. H e t ontw erp hiervoor is van P. Starreveld. De fra ai m et de hand bedrukte go rd ijn en stellen een exotisch bos voor. De wanden van de rooksalon zijn u it­ gevoerd in notenhout en kunstleer. Een der wanden is in z ijn geheel als decora­ tie uitgevoerd in d e vorm van een „in-

*

- xrw.'i ■

Rooksalon m.s. „Prins der Nederlanden:

tarsia” in verschillende fineersoorten. Deze decoratie stelt een rokende dame voor, omgeven door tabaksplanten. O ntwerp en uitvoering is van P. Starreveld. De bar is uitgevoerd in een mooie combinatie van kunstleer, roestvrij staal, mipolam en rubber. De bar kan worden afgesloten door een vouwhek van geanodiseerd alum inium . De tafelbladen werden ook in deze salon versierd met „intarsia’s” in rubber welke zijn ont­ worpen door W . J. M. Akkerm ans. De vloer is bedekt met een moquette tap ijt, het plafond is geschilderd. De gordijnen zijn bedrukt met scheepsmotieven. De schrijf salon is betimmerd gedeel­ te lijk in blank kersenhout en kunstleer. H et m eubilair is van kersenhout. Eén der wanden bevat een geschilderde decoratie, uitgevoerd door Gisèle W ater­ schout v. d. Gracht. Zij werd geïnspi­ reerd door de hier aanwezige gordijnen, welke zijn voorzien van Etruskische motieven. In de ruime kinderkam er, waarvan de wanden in w arerite zijn uitgevoerd,

Kinderkamer m.s. „Prins der Nederlanden”

kunnen de kinderen hun fantasie bot­ vieren. De kastdeuren hebben het aan­ zien van „wolkenkrabbers”. In de ach­ terwand is een aantal pakhuisjes inge­ bouwd, terw ijl in de rubber vloerbedek­ king motieven van straten met een pleintje zijn verwerkt. De ramen zijn opgenomen in een decoratie van spoorwagons. In de rubbervloer werd tevens een hinkelspel aangebracht. De stoeltjes zijn uitge­ voerd in rotan. Op de langsscheepse wand zijn over de volle hoogte 5 teken­ borden aangebracht. C o n s tru c tie De schepen zijn gebouwd volgens de voorschriften van Lloyds Register of Shipping, class. 100 A 1 w ith the special quotation — Longitudinal fram ing at bottom. U it het bovenstaande b lijkt reeds dat de schepen, uitgezonderd de dubbele bodem, geheel volgens het dwarsspanten-systeem zijn gebouwd. De huidplaten en de spanten zijn op wens van de rederij geklonken o.a. ter verkrijging van een strak geheel. Hoe­ wel hierdoor uiterlijk de indruk wordt gewekt van een geheel geklonken schip is overigens op de meest uitgebreide schaal gebruik gem aakt van elektrisch lassen. Aan de motor fundaties is bijzondere aandacht besteed om een goed door­ gaand langsverband te verkrijgen. Behalve laadhoofd I in het tussendek zijn alle laadhoofden voorzien van sta­ len pontonluiken. S ch eep s trillin g e n Het is zeker voor een passagiersschip van groot belang dat hinderlijke scheeps­ trillingen al of niet aangestoten door de motor en/of de schroef, worden ver­ meden. De K.N.S.M. heeft dan ook verlangd dat door de werven in samenwerking met de fabrikanten van de motoren, de nodige berekeningen worden overge­ legd, w aaruit met enige w aarschijnlijk­ heid zou kunnen volgen in hoeverre te dien aanzien moeilijkheden kunnen worden verwacht, resp. welke maatrege­ len ter vermindering van dit euvel zou­ den moeten worden genomen. Hoewel een exact antwoord moeilijk kan worden gegeven omdat er nu een­ maal onzekerheden bestaan ten aanzien van de aan de berekeningen ten grond­ slag liggende gegevens, mocht wel w or­ den verwacht dat aanwijzingen werden verkregen inzake de te nemen m aat­ regelen. U it de berekeningen is o.m. gebleken dat het wenselijk was de Stork-motor van het m.s. O ra n je Nassau zodanig te balanceren dat alle vrije momenten tot nul werden gereduceerd. Ook is de invloed berekend van het aanbrengen van steunen tussen de top

van de motor en de scheepsconstructie. T.a.v. de schroef werden geen moei­ lijkheden verwacht. De vrijslagen van de schroef in het schroefraam zijn ruim gekozen. Op de proeftocht van het m.s. O ra n je Nassau zijn door T.N.O. (Iweco) trillingsmetingen verricht met het doel een controle te hebben op de berekeningen. Tevens is door middel van een scheepsexcitator een onderzoek ingesteld naar de eigen trillingseigenschappen van het schip. De metingen zijn zeer waardevol ge­ weest en vormen een welkome bijdrage tot vermeerdering van de kennis om­ trent de voor de berekeningen nood­ zakelijke grondgegevens. De genomen maatregelen zijn zeer effectief geweest, want de schepen zijn praktisch trillingsvrij gebleken. M ech a n isch e v e n til at ie De gehele accommodatie zowel van passagiers als bemanning is voorzien van mechanische ventilatie. Daarenboven zijn eetsalon en kapsalon van aircon­ ditioning voorzien, waarvan de kap­ salon door middel van een self-contained unit. De airconditioning-unit van de eetsalon is voorzien van een geheel auto­ matische regeling. In het gehele schip zijn goed geïso­ leerde ventilatiekamers geprojecteerd, die zo door de accommodatie zijn v er­ spreid, dat de luchtkanalen zo econo­ misch mogelijk konden worden gelegd. In deze ruim ten is de ventilatie- en air­ conditioning apparatuur opgesteld. Voor de airconditioning zijn twee toevoerventilatoren beschikbaar met een gezamenlijke capaciteit van 7200 m 3/u

en een totaal motorvermogen van 6,5 pk. Voorts zijn er twee persventilatoren, die voorverwarmde lucht tot 5°C naar het gehele kombuiscomplex, alsmede de diverse proviandbergplaatsen distribu­ eren. Deze twee fans hebben een geza­ m enlijke capaciteit van 12.10Q m 3 en een totaal motorvermogen van 6,9 pk. In alle hutten van passagiers, officie­ ren en bemanning, salons etc. kan v er­ w arm de lucht (of buitenlucht) worden toegevoerd. Hiervoor zijn 7 ventilato­ ren geplaatst met een totale capaciteit van 65.500 m 3/u en met een totaal motorvermogen van 37,5 pk. Bij een buitentem peratuur van — 10C° kan een binnentem peratuur van 20°C worden gehandhaafd. Voor de verwarm ing, alsmede de be­ vochtiging van de lucht wordt voor de gehele installatie ca. 2000 k g stoom per uu r verbruikt. Voor af voer van salons, messrooms, toiletten, alsmede de dienstruim ten zijn in totaal 11 afzuigventilatoren gepro­ jecteerd met een gezam enlijke afzuigcapaciteit van 51.500 m 3/u en een totaal vermogen van 21,8 pk. Ook de ruimen zijn van mechanische ventilatie voorzien. Hiervoor zijn in totaal 14 ventilatoren geprojecteerd, nl. 10 stuks met een capaciteit van elk 3000 m 3/u en 4 stuks elk geschikt voor een luchtverplaatsing van 10.000 m 3/u. H et gezamenlijk vermogen is circa 11,6 pk. In tegenstelling met de ventilatoren voor de accommodatie, die alle als centrifugaalventilatoren zijn uitgevoerd, zijn de ruim ventilatoren alle axiaalventilatoren.

Sttmrhuis m et autom atische piloot

Brandbeveiliging

„ to tal floodingsysteem ” d at v ia h et be­ dienen v an een hoge druk afsluiter, die gekoppeld is m et twee Pilot cilinders, de gehele C O 2 -b atterij binnen zeer korte tijd in de m achinekam er k an ledigen. V erder z ijn nog de nodige handblusapparaten, brandbijlen, brandslangen etc. geplaatst.

N aast voorschriften betreffende de w aterd ich te in d elin g en de lek stab iliteit, w aaraan de schepen volgens de w et m oeten voldoen, w o rd t tevens de nodige b ev eiligin g tegen brand gevraagd. H ier­ toe is het schip onder dek F door 4 v erticale schotten in 5 b ran d v rije secties verdeeld. Reddingm iddelen D aarboven vinden we benevens alle isolatie voor trappenhuizen, v en tilatieH e t schip is uitg eru st m et zes alu m i­ ru im ten en schachten n og h et verticale n iu m reddingboten, w aarvan er tw ee brandschot, d at de kom buis v an de paszijn uitgevo erd als m otorreddingboot, sagierseetsalon scheidt. Bovendien is het elk voorzien van een 11 p k diesel-m otor. trappenhuis geheel b ran d vrij gem aakt. De boten hebben geen lu ch tk isten , V erder vinden w ij aan boord — het doch z ijn voorzien van O nazote d rijfschip voldoet w a t b etre ft de b eveiligin g i p ak k etten . aan m ethode II van h et Schepenbe­ A lle boten zijn voorzien van alu m i­ slu it — in de accom m odatie en de n iu m glijsp an ten en kunnen w orden ge­ d ienstruim ten een autom atisch S p rin k ­ vierd en gehesen door zw aartek rach t le r- en brandm eldingssysteem voor het davits. Op elke davit is een eindschakeo n tdekken en blussen v an brand. laar aangebracht voor het uitschakelen Deze S p rin k ler-in stallatie is verdeeld van de hijsm otor. Voor elke sloep is een in 10 secties; elke sectie h eeft een con­ sloepenlier geleverd, alle voorzien van tro le- en alarm klep , w aarop een elek ­ een sokverbinding, w aaraan een d raag ­ trische autom aat is aangesloten, w elke bare elektrom otor k an w orden gekop­ bij brand in de betreffende afdelin g peld, w elke in staat is een volbem ande alarm m aak t op de b ru g en in de m a­ boot te hijsen. chinekam er. T evens zijn com pensatielieren en tric Door een lich tsig n aal w o rd t bij de in g gear (om bij slagzij de boten aan de sectiekast aangegeven d at in de b etre f­ lage k a n t bij het schip te kun n en tr e k ­ fende sectie h et Sprinklersysteem w erk t. k en ) m edegeleverd. O p de schakelpanelen op de b ru g en in V oorts zijn nog vier drijvende alu m i­ de m achinekam er w o rd t aangegeven in n iu m v lo tten aan boord com pleet m et w elk e sectie de b ran d is uitgebroken, m an illa netjes en grijpstangen, w elke zo dat de brand m eteen gelokaliseerd kan z ijn opgesteld op het topdek. w orden. Voor iedere opvarende is een zw em ­ H et pijpleidingsysteem is aangesloten vest aan boord, terw ijl nog voor een op een d ru k ta n k m et zo etw ater. "Wan­ aan tal reserve zwem vesten is zo rgged ra­ neer de d ru k door het in w e rk in g tre ­ gen, w elke in kisten zijn opgeborgen in den van een S p rin k ler w e g v alt en een de n ab ijh eid v an de boten op het sloe­ bepaalde ondergrens overschrijdt, treedt pendek. autom atisch de brandbluspom p in w er­ Op verschillende over het schip v er­ k in g , zodat dan zonodig m et zo u t­ spreide plaatsen zijn nog een 18-tal w ater verder k an w orden geblust. De reddingboeien — al o f niet voorzien van pomp heeft een cap aciteit v an 68 ton H olm es lic h t — opgehangen. per u u r en een opvoerhoogte v an 223 ft. Behalve de S p rin k ler brandblus- en D ekauerktuigen b ran d m eld in stallatie is een C O 2 rookm eld- en b ran d b lu sin stallatie voor de Voor de bediening van het laadgerei ru im en aangebracht. Tevens zijn op zijn acht elektrische 3-tons lieren gepro­ deze in stallatie de bootsm ansbergplaatjecteerd, nl. tw ee voor de laadbom en op sen en het postruim aangesloten. elk ruim . De C O 2 -b atte rij bestaat u it 41 fles­ De voorste twee lieren zijn bovendien sen van 45 k g , w elke z ijn onder gebracht m et een dubbele verhaalkop u itg eru st in de CO 2 -kam er. om bij eventueel u itvallen van de an kerOp de b ru g staat een rookm eldkast lier de an k erk ettin g nog te kunnen m et 15 aansluitingen. U it de ruim en binnenhieuw en. De voorste vier lieren w o rd t de lu c h t (b ij brand dus v er­ zijn nl. op de lange b ak geplaatst, zodat m engd m et rook) aangezogen door 2 d it eenvoudig was te verw ezenlijken. v en tilato ren m et een cap aciteit v an A lle lieren zijn hulpstroom lieren m et 1 m 3/m in bij een vacuüm van 94 m m . een 25 p k m otor. Een reukcontroleklep m aak t, dat de Voor de belading van ru im III zijn a f gezogen lu ch t hetzij in de v rije luch t, tw ee elektrische dekkranen opgesteld, h etzij op de b ru g w o rd t uitgeblazen, w elke gesch ikt zijn voor een m axim ale zodat naast de optische controle ook b elastin g van 2 ton bij een hijssnelheid b ran d op de b ru g w o rd t gem eld door van ca. 40 m /m in. De lege haaksnelheid is ca. 140 m /m in. De kranen z ijn u it­ h et w aarnem en v an b ran d luch t. De m achinekam er is niet aangesloten gevoerd m et drie motoren nl. een m otor op de rookm eldkast, m aar door een van 25 p k voor hijsen, alsmede tw ee

motoren van elk 9 pk, w elke resp. voor zwenken en toppen bestemd zijn. Op de bak is de ankerlier opgesteld, die een trek k rach t op de kabelaring u it­ oefent van 15,5 ton bij een inhaalsnelheid van 10 m /m in. De trekkracht op de koppen bedraagt 5,6 ton bij een snel­ heid van 30 m /m in. De ankerlier wordt door hulpstroom bediend en aangedre­ ven met een m otor van 5 5 pk. De kettingschijven van gietstaal zijn geschikt voor een kettingdiam eter van 2 V 1 6 ". De kettin gen zijn van speciaal staal gem aakt, zonder dat reductie op de kettingdiam eter is toegepast. Op het achterdek zijn twee kaapstanden geplaatst, elk m et een motorverm o­ gen van 27 pk, waarmede een tre k ­ krach t van 5,6 ton kan worden u itge­ oefend bij een snelheid van 17 m/min. Stuurmachine en automatische piloot

In de stuurm achine is een 2-rams elektrisch hydraulische stuurm achine geplaatst m et twee H astie-H ele Shaw pompen, die elk worden aangedreven door een 12 pk motor. Bovendien is er „local control” aan­ wezig, terw ijl we voor de noodbesturing een handpomp aan treffen. De besturing v an af de brug is op drie manieren m ogelijk, nl. handhydraulisch via een telem otorleiding, automatisch elektrisch en handelektrisch. De autom atische piloot van het „doublé u n it ty p e” is ingebouwd in de stuurstand. Op de brug is tevens een elektrische roerstandaanwijzer aange­ bracht. Voor de stuurstand staande kan men bovendien door m iddel van een telesco­ pische afleesm ogelijkheid de koers zien, welke op het op top stuurhuis opge­ stelde magnetische kompas w ordt aan­ gegeven. De kombuis

H et bedienend personeel kom t aan B.B.-zijde de kombuis binnen, alwaar vuile borden en bestek meteen in de afw asruim te worden afgegeven. Vervolgens worden aan een 6,30 m lange w arm kast de warm e- en in de k o ffiep an try de koude spijzen weer u it­ gereikt,‘ w aarna men aan S.B.-zijde de eetsalon weer binnengaat. H et kom buis-com plex bevat: de sla­ gerij m et een grote dubbele koelkast als­ mede een hakblok en de noodzakelijke aanrechtruim te; de groentekeuken, met een aardappelschilmachine met twee schilringen, cap. ca. 200 k g aardappelen per uur. Op de grens van slagerij en groente­ keuken staat een gecombineerde vlees­ molen - groentesni j der. Een afw asruim te m et een vaatwas-

machine van het half automatische type, welke een capaciteit heeft van ca. 60 gereibakken per uur. Het fornuis met 18 kookplaten (14 van 2,5 kW en 4 van 4 k W ) en 3 ovens ( 4,5 k W ) voorzien van onder- en bovenverwarming, alsmede een salaman­ der (6 k W ), met alleen boven verwar­ ming. De reeds genoemde grote warmkast, welke is verdeeld in 2 afdelingen, nl. een ca. 4 meter lang gedeelte, dat ge­ heel verwarmd is en waar in de boven­ plaat 14 bain-marie pannen zijn aange­ bracht en in een onverwarmd gedeelte 2,30 m lang. In de onderbouw zijn naast de ge­ bruikelijke vakken en rekken 5 rote­ rende bordenstaanders geplaatst. Verder bevat de kombuis een kookpot met een ketel van 100 liter, geschikt voor lagedruk stoom. Deze kookpot is voorzien van een geheel roestvrij stalen roerwerk, dat door een speciale met aan­ gebouwde vertragingskast uitgevoerde 1,2 pk elektromotor wordt aan gedreven. Een grill-rotissoir. Het draaiwerk, dat 3 dubbele spiezen bevat voor het rotisseren van gevogelte, wordt aangedreven door een motor van 0,3 pk. Voor de verwarming van de grill is 13,5 k W be­ schikbaar. De bakkerij alwaar een bakkersoven met 2 ovens — elk met een onder- en bovenverwarming en een totale aansluitwaarde van 8,5 kW — en een rijskast met een vermogen van 1,2 kW is aangebracht. Elke oven is voorzien van binnenverlichting, waseminrichting, wasemafvoer en pyrometer. In de bakkerij zijn tevens opgesteld een deegkneedmachine en een elektri­ sche mengmachine. De deegkneedmachine wordt aange­ dreven door een direct gekoppelde 1,5 pk geheel gesloten motor. De machine is geschikt voor het gelijktijdig verwer­ ken van 25 kg meel. Op de mengmachine, motorvermogen l/z pk, die voorzien is van een 20 liter mengbak, alsmede de bijbehorende gar­ den en deegarmen kunnen tevens ge­ monteerd worden een koffiemolen, een passeerinrichting en een purée-pers. In de bakkerij is voorts nog geplaatst een ijskast met een gekoelde topplaat. Tenslotte een koffie pantry. Hierin zijn naast 2 koelkasten en aanrechtruimte opgesteld een ijsbereider met een daarmede gecombineerde conservator, geschikt voor het bewaren van 22 liter ijs, een broodrooster van het i-oterende type, een koffiezetmachine met ge­ combineerd warmwaterapparaat en een vleessnijmachine. De apparatuur is in geëmailleerde u it­ voering geleverd. De topplaten van wai-mkasten en ijsvriezer-conservator zijn van roestvrij staal.

De wasserij In de wasserij wordt de scheepswas voor het schip gedeeltelijk gedaan. In eerste instantie echter is deze wasserij geprojecteerd voor het wassen van pas­ sagiers- en bemanningswas. Hiervoor zijn opgesteld een open-end wasmachine, geschikt voor ca. 30 kg droog gewogen wasgoed per vulling. De machine w ordt aangedreven door een 3/4. pk motor. Voorts een centrifuge aan­ gedreven door een 0,7 pk motor en een droogtrommel, aangedreven door een motor van 1,5 pk, elk met een capaci­ teit van ca. 15 kg per vulling. De centrifuge is voorzien van een dubbele veiligheid, zodat de machine niet kan draaien als de deksel geopend is of omgekeerd de deksel niet te openen is als de machine draait. Voor de droogtrommel is voorts nog een vlokkenvanger geleverd, zodat de a f­ zuig van het mechanisch afzuigsysteem niet kan worden verontreinigd. In de wasserij zijn verder nog opge­ steld een muldemangel en een lijfgoede­ renpers. De mangel is uitgerust met een aandrijfmotor van 1,3 pk en een exhaustermotor van 0,4 pk. Daar voor de wasserij slechts stoom van 3 atmosfeer beschikbaar was, zijn pers en mangel door middel van elek­

trische elementen bij verw arm d. Voor de mangel w ordt hiervoor 18 k W geleverd en voor de pers 6 kW . In de strijkkam er, gelegen in de passagiersaccommodatie, is nog een Hoover wasmachine geplaatst voor h et gerief van de passagiers. De m otork a m er De voortstuwing geschiedt door een dieselmotor met een verm ogen van 4500 epk. Bij het m.s. O r a n je N assau is dit een Stork dieselmotor, type H O TLO 9 X 54/115, bij het m.s. P rin s d e r N e d e r ­ la n d e n een P. Sm it-Burm eister & W ain dieselmotor, type 662 VTBF 140, ge­ bouwd door P. Sm it J r. N .V . te R o t­ terdam. De indeling van de m achinekam er geschiedde op basis van de volgende grondlijnen. De manoeuvreerstand bevindt zich aan B.B.-zijde, hetgeen de aanleiding werd tot het plaatsen van de pompgroepen voor het hoofdbedrijf alsmede de compressoren aan deze kan t. De hulpmotoren dynam oaggregaten vonden een plaats aan het vooreinde van de m a­ chinekamer, terw ijl de hulpw erktuigen van secundair belang voor de voortstu-

Manoeuvreerzijde hoofdm otor m.s. „Oranje Nassau”

w ing op de overgebleven ruim ten een plaats vonden en w el:

Tabel 1. G e g e v e n s h o o f d m o t o r e n O ran je N assau

B.B. voor S.B. voor S.B. zijde

lens- en ballastsysteem; ladingkoelinstallatie; stoomketel en verdamperinstallatie;

op het tussenbordes: B.B. werkplaats en m agazijnen; S.B. centrifugekam er, werkplaats elek­ tricien, hydrofoorkam er en proviandkoelinstallatie. H o o fd m o toren Een overzicht van de voornaamste gegevens staan vermeld in tabel 1. Beide m otortypen zijn in de litera­ tu u r reeds uitvoerig beschreven, zodat d it artikel zich kan beperken tot het vermelden van enkele overwegingen w elke van rederszijde van belang waren bij de keuze van de motor. Beide motoren zijn voorzien van langsspoeling; uitlaatkleppen in de cilinderdeksels verzorgen de afvoer van de verbrandingsgassen. Korte uitlaatgassen­ leidingen brengen de gassen naar de drukvulgroepen, hetgeen een hoog ren­ dement van deze groepen oplevert. Ge­ zien deze opstelling lig t onder de huidige omstandigheden de gemiddelde effec­ tieve druk bij vollasttoestand niet hoog, zodat continu varen op m axim um toe­ rental zonder bezwaar kan plaatsvinden. Slijtagecijfers en w arm tebelasting zijn onder deze condities gunstig gebleken bij andere schepen van onze vloot. Over de d rukvullin g moet nog het volgende worden gezegd. De K.N.S.M. had de wens dat bij defect raken van één der drukvulgroe­ pen de motor in 15 m inuten weer start­ k laar zou zijn. De Stork-m otor is voorzien van 5 BBC drukvulgroepen. Bij het onklaar raken van een van de groepen kan na afblinden van de verbinding met het spoelluchtkanaal verder worden ge­ draaid totdat het m ogelijk is om de defecte drukvullin g te verwijderen en te vervangen door een broekstuk in de uitlaatgassenleiding. De B. & W .-m otor is voorzien van 2 Rateau drukvulgroepen en een elek­ trische nood-centrifuge spoelpomp. Bij storing is het m ogelijk 1 drukvulgroep in combinatie met de noodcompressor te laten draaien, waarbij een vermogen van ruim 60 % van de motor bereikt w ordt, alternatief alleen op de noodcompressor met een vermogen van ruim 45 %. Deze overschakeling is vrijw el in de gestelde tijdslim iet te voltrekken. De glijdlagersm ering van de Rateau d ru k ­ vulgroepen geschiedt met een apart smeeroliesysteem analoog aan die van stoomturbines.

Fabrikaat ............................................................. Stork Type ................................................................ HOTLO 9 X 54/115 45 00 Vermogen ........................... epk Toerental ........................... omw/min 140 Cilinderdiam eter ............ mm 540 S l a g ........................................... mm 1150 A antal c ilin d e r s .......................................... 9 Gem. zuigersnelheid . . . . m/sec 5,36 Gem. efficiënte druk . . . . kg/cm2 6,16 ............................................... BBC D rukvulgroepen Type ..................................................................... V T R 320 Aantal .................................................. Zuigerkoeling .......................................... smeerolie Verstuiverkoeling .............................................. water

Van een valtank met een voorraad voor 15 m inuten bedrijfstijd loopt de olie naar de lagers en wordt in een aflooptank opgevangen. Een pomp aangedreven door de elek­ tromotor van de hoofdsmeeroliepomp brengt de smeerolie weer via een filter naar de valtank. Koeling tijdens bedrijf en verwar­ m ing voor het in dienst stellen is aan­ wezig. Overige details, als gelaste uitvoering, doorlopende trekankers, krukkast ge­ scheiden van de ruimte onder de cilin­ der behoren alle tot de standaard-uitvoering van de vermelde motortypen. Z ware b ra n d stof De installatie is, behalve voor diesel­ olie, ook ingericht voor het gebruik van zware olie, tot een viscositeit van 3000 sec Redwood I bij 100° F.

Prins der N ed erlan d en

P. Smit - B & W 662 VTBF 140 4500 128 620 1400 6 5,97 6,20

Rateau GTS 50 5

2

smeerolie dieselolie

Voor het brandstofsysteem werd ook voor dit schip het door ons als standaard aanvaarde systeem gehandhaafd. Eerder werd dit gepubliceerd in „Schip en "Werf”, 30 november 1956, pag. 644, in een beschrijving van het m.s. G iessenkerk. De zware olie wordt vanuit de dub­ bele bodemtanks gepompt in een oppomptank, alwaar de brandstof op een temperatuur van ca. 60° C w ordt ge­ bracht. Hierna vindt het centrifugeren plaats. De brandstof wordt naar een buffertank gebracht, om onder constante druk aan de centrifuges toegevoerd te worden, na onderweg nog een voorwarmer te zijn gepasseerd, welke de temperatuur op tenminste 90° C heeft gebracht. In serie staan een zelfreini­ gende purifier en een niet-zelfreinigende clarifier geplaatst.

Bovenzijde hoofdm otor m et drukvulgroepen v.h. -m.s. „Prins der Nederlanden”

Alle centrifuges staan in een aparte ruimte opgesteld, voorzien van een krachtige afzuigventilator. De gereinigde brandstof wordt daar­ na naar een schone olietank getranspor­ teerd. Door middel van een circulatiepomp wordt de brandstof van de schone olie­ tank over een voorwarmer naar de hoofdmotor getransporteerd, onder een druk van ca. 2 kg/cm2. De overtollige hoeveelheid wordt weer naar de zuigzijde van deze pomp teruggevoerd. De hoeveelheid brandstof welke in circulatie is, is groot genoeg om bij overschakelen van dieselolie op zware olie een soepele temperatuurovergang te geven. S to o m v o o r z ien in g Aan de stoomverwarming ten behoeve van verwarmingsdoeleinden en drinkwaterverdamping is veel aandacht be­ steed. Op beide schepen zijn twee on­ afhankelijke olie gestookte stoomketels aanwezig. Aangezien deze in uitvoering verschillen, volgt hier voor beide sche­ pen afzonderlijk een beschrijving. Alle branders zijn aangesloten op een cen­ trale brandstofpomp met filter en voor­ warmer. Hulp ketel m et drinkwater-ver dampers

HU LPKETEL

O L IE G E S T O O K T E

KETEL

„ O R A N J E -N A S S A U "

Fig. 3. Toegepaste system en voor versnelling rookgassen

„ P R IN S DER N E D E R L A N D E N

O ranje N assau

De in stallatie bestaat u it: a. een Stork v u u rg an g v lam p ijp - en v a terp ijp k etel m et een capaciteit van 3000 k g stoom /uur; b. een Stork-C larkson gecombineerde uitlaatgassen- en oliestookketel met een capaciteit v an 2000 k g/ uur.

n in g van de onderwindsnelheid A en de secundaire luchthoeveelheid B. D aartoe zijn de capaciteiten van de ven tilato r K en de zuigtrekventilator V op elk aar aangepast. D it systeem w e rk t tot volle tevreden­ heid.

Elke motor is voorzien van eigen zout- en zoetwaterpomp, alsmede zoet­ w ater- en smeeroliekoeler, zodat koppe­ lin g op de hoofdzoet- en zoutwatersystemen niet behoefde plaats te vinden.

Prins der Nederlanden - H ulpketel

Per schip is een Stork-C aird and R ayn er 2-traps verdam perinstallatie met een capaciteit van 30 ton drinkw ater per uur. De verdampers werken normaal in serie, m aar kunnen bij optreden van een storing ook afzonderlijk in dienst worden gesteld.

H et verw arm de oppervlak van het uitlaatgassengedeelte lig t aan de buiten­ rom p; het oliestookgedeelte aan de binnenrom p. Beide hebben een afzonderlijke rook­ gasleiding, zodat de beide functies on­ afh an k elijk en te g elijk ertijd gebruikt kunnen worden.

Gezien het gering aantal uren dat deze ketel op zee bijstaat, is hier een vereenvoudigd uittredesysteem gekozen. Bij de u ittred e van de rookgassen is een lu c h trin g gem aakt m et hoge lu ch t­ snelheid, w elk e de rookgassen een op­ w aartse stu w in g geven.

Prins der N ederlanden

De koelinstallaties voor proviand- en lad in gruim en z ijn geheel gescheiden ge­ houden. • Op fig . 4 is een overzicht gegeven van de situ atie van de proviandkam ers en een schema van de freonleidingen, te rw ijl fig . 5 een beeld geeft van de ladin gko elin stallatie. De lad in g koel- en vrieskam ers zijn zowel voorzien van gladde-pijpen-snelverdam pers als van spiralen langs de w anden, zulks ter w aarborging van een goed lad in gvervo er onder alle om stan­ digheden. Fig. 6 geeft het schema van de a ir­ conditioning koelinstallatie.

De in stallatie bestaat u it: a. een W erkspoor vuu rgan gv lam p ijp k etel m et -een capaciteit v an 3000 k g / u u r; b. een C ochran h u lp ketel m et een ca­ paciteit van 700 k g stoom /uur; c. een P. Sm it-B & W uitlaatgassen­ ketel m et een cap aciteit van ca. 600 k g stoom /uur. A lle ketels w orden o n afh an k elijk ge­ voed door twee stoom voedingpom pen, te rw ijl alle branders aangesloten zijn op een centrale brandstofpom p m et filte r en voorw arm er. Zoals reeds verm eld, stelden de w indtunnelproeven de voorw aarde vast, dat de rookgassen de schoorsteen moesten v erlaten m et een snelheid van tenm inste 25 m/sec. D it is geen eenvoudige opgave, aan­ gezien de hoeveelheid onderw ind door de branderbelasting w o rdt vastgelegd. D erhalve moet het verhogen van de rookgassnelheid v an een norm ale w aar­ de van ca. 4 m/sec to t 25 m/sec ge­ schieden bij een variabele luchthoeveel­ heid en zonder b eïnvloeding van de d ru k van de verbrandingslucht. Op fig . 3 staan drie system en ge­ tekend, w elke toegepast werden.

V erdamperinstallatie

ELEKTRISCHE IN STALLATIE

Koelinstallatie

Hzdp rverkt uigen

Op de bij gevoegde m otorkam erplannen staan de voornaamste gegevens van elk w e rk tu ig verm eld. Ten aanzien van de hulpaggregaten en de verdam perinstallatie volgt hier nog een beperkte nadere toelichting: H ulpm otoren

P er schip vier hulpm otoren W e rk ­ spoor ty p e T M A 276, 3 60 pk, bij 375 om w /m in. Deze zijn gekoppeld met een Electro Sm it dynam o van 220 kW .

De elektrische installatie van het m.s. O ranje Nassau is uitgevoerd door de

N .V . Rotterdam sche Electriciteits Mij v/h H . Croon & Co, te R otterdam ; die van het m.s. Prins der Nederlanden door de N .Y . Handelscompagnie, te Rotterdam . De firm a H. Croon & Co was pen­ voerder voor beide installaties. De hoofdstroomvoorziening bestaat u it vier gelijkstroom-compound genera­ toren, elk 220 k W bij 220 volt span­ ning, w elke in parallelbedrijf het dubbelleider kracht- en lichtnet voeden. Teneinde de onderhoudskosten aan een aantal kleinere motoren buiten de motorkam er, op slecht bereikbare plaatsen en in vochtige ruim ten zoveel m ogelijk te beperken, werd besloten voor de voeding van de hierna te noemen verbruikers twee draaistroomomvormers in de motorkamer te plaatsen, elk bestaande uit een 60 pk gelijkstroommotor, gekoppeld aan een 50 kV A zelfregelende draaistroomgenerator, 2 X 230 volt, 50 perioden, 1500 omw. per m in. Voor de stroomlevering in het noodnet is in de nooddynamokamer op dek C een 45 kW , 220 volt gelijkstroom-

O ranje N assau - O liegestookte ketel

De gewenste onderw ind w o rd t door de v en tilato r bij A aangezogen en naar de branders gevoerd. De zu ig trek v en tilato r, geplaatst bo­ ven de ketel, zu ig t de rookgassen weg en perst deze naar de schoorsteen, aan­ gevuld m et een hoeveelheid secundaire lu ch t C, w elke door m iddel van een klep geregeld w ordt. Door m iddel v an d it systeem bleek het m o gelijk een goede verb ran din g te garanderen onder behoud van de ver­ eiste uittredesnelheid. Prins der N ederlanden O liegestookte ketel

Bij deze ketel is een v arian t aange­ brach t door het koppelen van de bedie­

Opstellin g hu lpm otoren

fiareJakk e.Lk a m e r .

k oe l k s j t a e r

9/ l s ° c

Z u iv & lk a m y

o/+s‘c .

jkamer

£fio
YLoetséofvat

OLtater. JTo.t mt.r....

KouiAazLwaitt,

Compressor. Schema proviand koelinstallatie

Ruim 3

R V

J 2 2 .J

êsd^ JsdcsiL j (sn iisL

OhJeJoa) t e rei iny.

Éjjf&tss*

F ilte r TaQ'fotr Xouikotlwa ter. V loeistofya l

C o rn er* s& or

jJipSt&Ls-. X ö ü t e o iln '.

Fig, 5. $c h ip en W e r f

S ch em a lading-koelinstallatie 709

generator geplaatst, aangedreven door een Kromhout dieselmotor, en in de batterijkamer een noodaccubatterij met een capaciteit van 64 A/h, 220 volt, voldoende voor het leveren van de stroom voor het noodnet gedurende 30 minuten. De batterij wordt geladen uit het hoofdstroomnet, in twee gelijke helften parallel geschakeld, via regel­ bare laadweerstanden. De noodverlichting en alle nautische apparaten voor de navigatie, waaronder het gyrokompas met automatische pi­ loot, de radar en de radio-installatie met radio-telefonie en radiopeiltoestel, zijn aangesloten op het noodbord bij de noodgenerator. In normaal bedrijf wordt dit nood­ bord gevoed vanaf het hoofdschakel­ bord, via de koppelleiding, welke tevens dient om met behulp van een omschakelaar de voeding van de wal op het hoofdschakelbord te kunnen aansluiten in de haven. Zodra de netspanning wegvalt of beneden een bepaalde waarde daalt, wordt het noodschakelbord via een magneetschakelaar automatisch op de noodaccubatterij geschakeld, waarna een startinstallatie de dieselmotor met nood­ generator automatisch start. Hierna wordt het noodschakelbord met een handschakelaar op de noodgenerator overgeschakeld. De startaccubatterij w ordt opgeladen met behulp van een trafogelijkrichter, aangesloten op het 220 volt draaistroomnet. De 38 pk noodlenspomp in het achtertunnelrecess en de 34 pk sprinklerpomp in de motorkamer zijn eveneens op het noodschakelbord aangesloten, evenals de walaansluiting. De hoofdgeneratoren, de noodgenera­ tor en de starters voor de beide omvor­ mers zijn geleverd door de firm a Smit, Slikkerveer; de beide omvormers door de firm a Heemaf. Het hoofdschakelbord in de motor­ kamer is dwarsscheeps geplaatst, direct boven de vier generatoren; de beide om­ vormers op het schakelbordes aan S.B. Het hoofdschakelbord bestaat u it vier generatorpanelen, negen panelen voor krachtgroepen gelijkstroom, twee pane­ len voor draaistroom en één paneel ver­ lichting. Bij optreden van een overbelasting van meer dan 10 % w ordt eerst de groep Civiele Dienst en bij voort­ durende overbelasting daarna de groep mechanische ventilatie en airconditio­ ning automatisch af geschakeld, met het doel uitvallen van de generatoren te voorkomen. Op het lichtpaneel is een Ohmmeter geplaatst voor controle van de isolatieweerstand der installatie. K r a c h t installatie Voor de voortstuwingsinstallatie, de

sanitaire installatie enz. zijn in de mo­ torkamer 58 stuks gelijkstroommotoren opgesteld met een gezamenlijk vermo­ gen van 578 pk. Als overige verbruikers zijn te noe­ men: voor mechanische ventilatie en airconditioning 29 gelijkstroommotoren met een gezam enlijk vermogen van 13 5 pk en zes gelijkstroommotoren voor de vriesinstallatie m et een gezamenlijk ver­ mogen van 96 pk. Met inbegrip van de eerder genoemde motoren voor dekwerktuigen en stuurmachine bedraagt het aantal gelijk­ stroommotoren, inclusief die in de mo­ torkamer, 114 stuks met een gezamen­ lijk vermogen van 1234 pk. D raaistroo minst allatie

Op het draaistroomnet zijn nog de volgende motoren aangesloten, t.w .: 14 ruim ventilatoren, gezamen­ lijk vermogen 12 pk 4 ventilatoren in lierendekhui­ zen .......................................... a 0,25 „ 1 goederenlift ...................... „ 3„ 13 ijswaterunits »0, 33 „ 4 wasserijmotoren, gezamenlijk vermogen 4 „ 20 motoren voor de Civ. Dienst, gezamenlijk vermogen . . . . 18 „

11 ventilatoren voor lading- en proviand-koelkam ers, geza­ m enlijk v erm o g en ..................

9 „

In totaal zijn dus op het draaistroom ­ net 67 motoren aangesloten m et een gezam enlijk vermogen van 50 pk. Bovendien zijn nog op draaistroom aangesloten: een bilgew aterniveau-installatie, de vochtigheidsmeetapparaten van de Saval C 0 2 installatie, de twee m uziek­ installaties en een draairuit op de brug, terw ijl via 220/110 volt transform ato­ ren in de betreffende verdeelkasten nog zijn aangesloten de TL buisverlichting in de döme van de eetsalon, drie aan­ sluitingen voor een film apparaat in de lounge, eetsalon en kinderkam er en enige stopcontacten voor apparaten in de kapperssalon. Stroomverbruik.

Tijdens de proefvaart bedroeg het norm ale dagverbruik aan krach t, ver­ w arm ing en lichtstroom ca. 1200 amp. en gedurende de spitsuren 1800 amp. H et lichtstroom verbruik afzonderlijk gemeten gedurende de spitsuren bedroeg ca. 200 ampère. Ook gedurende spitsuren zullen dus twee generatoren voldoende z ijn voor de voeding van het gehele net.

De verw arm ingsstroom voor de C i­ viele D ienst w o rd t door w asserijm achines, kookplaten, koffieketels, boilers en broodrooster in pantries, een fornuis 66,5 k W , een bakoven 18,5 k W , een w arm tafel 14 k W en een g rill 14 k W in de kombuis v erb ru ik t. N autische apparatuur

Yoor de n av igatie z ijn de volgende installaties aangesloten: een radio-installatie m et een 200 w a tt zender, type 4 U (E T 8 0 / 24 ), w elke is u itg eru st met een ontvanger en uitgebreid m et een 60 w a tt radiotelefoniezender ty p e R H 5207 en ontvanger ty p e 5211; eenradiopeiltoestel; een rad arin stallatie, w aarvan de scanner is opgesteld op een bordes aan de voormast en de in dicator-plotter in het stuurhuis; een echolood; een gyro-kom pas m et een stuurdochter in het stuurhuis en een dochterkom pas op elk van de brugvleugels (zow el radiopeiltoestel als rad ar zijn aangesloten op het g yro -k o m p as); een autom atische piloot; een elektrisch bediende luch tf lu it aan de schoorsteen en een autom a­ tisch m istsignaal in de voorm ast; een m orselam p; een A ld islam p ; een roerstan d aan w ijzer; een verplaatsbaar zoek­ lich t op de b rug en een lam pentelegraaf m et tw ee gevers op de b ru g en een ont­ v an ger in de m otorkam er.

voor verbinding van de b rug m et de m otorkam er, de stuurm achinekam er en de radarkam er in het voorschip. c. Een autom atische telefooninstallatie m et 22 aansluitingen voor v er­ bin d in g tussen diverse civiele-dienstinstrum enten en de hutten van kapitein en hoofdw erktuigkun dige en de radio­ h u t. Deze laatste drie verbindingen hebben voorkeurschakeling. d. Een bedienden-oproepinstallatie m et lam pentableau in de bar voor sa­ lons en passagiersdekken; een bediendenoproepinstallatie met drukknoppen bij alle bedden in passagiershutten, hutten k ap itein , hoofdw erktuigkundige en le stu u rm an en in de twee hospitalen en de apotheek, afstelrelais m et controlelam pjes aan de deurposten, een algemeen controletableau in het purserskantoor en nog een zoemer in de vestibule voor het w aarschuw en van de nachtw acht. e. Een m uziek- en oproepinstallatie voor passagiers en bem anning m et 26 luidsprekers, verdeeld over salons, messrooms en dekken; een ontvanger m et verdeelrek in de vestibule en een m icro­ foon voor omroepen in de radiohut. Zodra de microfoon w ordt ingeschakeld is de m uziek uitgeschakeld. Voorts een H I-F I-in stallatie met een bas-reflexluidsp reker en twee hoge-tonen-luid-

sprekers in de lounge en een grammo­ foon met platenwisselaar en versterker in een vestibulekast bij de lounge. f. Een centrale antenne-installatie met aansluitingen in alle hutten o ffi­ cieren en overige bemanning en een aansluiting voor de ontvanger der m u­ ziekinstallatie, in totaal 49 aanslui­ tingen, en de vier versterkers in de kaartenkamer. De bedienden-oproepinstallatie en de automatische telefooninstallatie zijn op het 24 volt wisselstroomnet aangesloten. Verlichting

T L -verlichting is uitsluitend toege­ past in de dóme van de eetsalon; deze verlichting is via een transform ator op 110 volt wisselstroom aangesloten. A lle overige verlichting is op 220 volt gelijkstroom aangesloten. Voor alle verlichtingsgroepen zijn 10 amp. Stotz-autom aten toegepast in plaats van smeltveiligheden. Kabelnet

H et kabelnet bestaat u it H R of ORLK kabel voor aansluitingen tot 100 amp., terw ijl voor aansluitingen boven 100 amp. en op warm e plaatsen, zoals in de kombuis, voor fornuis en bak­ kersoven „Pyrotenax” kabel is gebruikt.

A larm - en beveiligingsinstallaties

N aast de reeds genoem de beveiligings­ in stallaties zijn nog aan geb rach t: een algem ene alarm in stallatie m et zeven claxons in de passagiersaccom m odatie, tien claxons in de bem anningsverblijven en een sirene in de m otorkam er; een b ilgew ateralarm in stallatie, een deuralarm in stallatie voor koel- en vrieskam ers voor lad in g en p ro vian d; een „Sew age” alarm in stallatie en een dem agnetiseringsinstallatie m et convooisein lich tin stallatie volgens voorschrift v an de K oninklijke M arine. In de m otorkam er is bij de manoeuvreerstand een alarm kast m et claxon en tran sp aran ten geplaatst voor het niveau van de brandstofovervloeitank, het n i­ veau in de sew agetanks, de olietem peratu u r in de zw are olieheater, de tem pe­ ra tu u r in de zoetw aterkoeler, de tachom eters voor de turboblow ers aan de hoofdm otor, de batterijloze telefoons, het deuralarm voor de koel- en vrieskam ers, de schelinstallatie voor brandstofladen en het lifta larm . Com m unicatie- en geluidsinstallaties

De com m unicatie- en geluidsinstal­ laties bestaan u it: a. Een ta lk -b a c k h ailerin stallatie met tw ee vaste en één verplaatsbare loudh ailer, een versterker en controlepaneel op de b rug en een loudhailer op vooren achterschip. b. Een navigatietelefooninstallatie

H oofdschakelbord in de motorkamer

O LIE KRO N IEK Dalende olieproduktie in Mexico

Venezuela

Een der problemen waarmede de Mexicaanse Regering geconfronteerd wordt is de dalende olieproduktie. Pro­ duceerde Mexico tot dusver voldoende ruwe olie om niet slechts in de eigen be­ hoefte te voorzien maar tevens een deel der produktie te exporteren, geleidelijk dreigt deze te dalen tot een niveau dat ontoereikend is om de eigen behoefte te dekken. Verleden jaar produceerde de Pemex rond 91 miljoen barrels ruwe olie terw ijl het verbruik 87 miljoen barrels bedroeg. Dit jaar loopt de pro­ duktie terug terw ijl het verbruik toe­ neemt. Gedurende het eerste halfjaar daalde de produktie tot 43,6 miljoen barrels vergeleken met 45 miljoen bar­ rels in de eerste zes maanden van ’ 56. De produktie van ruwe olie en zg. n a­ tural gasoline tesamen daalde in juni tot rond 244.000 b/d vergeleken met 260.000 b/d in december en circa 262.000 b/d in juni ’ 56. De gemiddelde dagproduktie bedroeg verleden jaar circa 259.200 b/d. De produktie der Ocotepec-Ordonez terreinen bleef met 46.760 b/d in juni bijna 19.000 b/d bij december j.1. ten achter terw ijl de produktie van Poza Rica bijna 11.000 b/d terugliep. H ier staat overigens de stijgende produktie van het verleden jaar op ongeveer 10 m ijl ten zuidoosten van de zuidelijke uitloper van het Poza Rica terrein ontdekte olie voorkomen tegenover. Gedurende de eerste zes maanden van dit jaar werden hier 1.852.000 barrels — gemiddelde dag­ produktie in juni rond 18.000 barrels — gewonnen. De netto daling in de overall-produktie en het stijgende eigen verbruik leidde tot groter olie-invoer, die in het eerste halfjaar tot 10 miljoen barrels — eerste halfjaar ’ 56: 8 miljoen barrels — steeg.

Een v ijftal Amerikaanse maatschap­ pijen t.w. de Texas Oil, Continental Oil, Ohio Oil, Cities Service en Rich­ field Oil Corporation hebben de Paria Operrations Ine opgericht welke een concessie ter grootte van 152.000 acres in de Golf van Paria (Venezuela) ge­ legen tussen Venezuela en Trinidad zal exploreren. De Texas Oil, Continental Oil en Ohio Company nemen ieder voor 25% deel, de participatie der Cities Service en Richfield Oil Corpo­ ration bedraagt resp. 16% en 8 %%. Midden oktober zou met de boringen een begin worden gemaakt.

Rtissiscbe olie-export

Blijkens door de E.C.E. gepubliceer­ de gegevens exporteerde Sovjet-Rusland verleden jaar rond 3,2 miljoen ton en Roemenië 847.000 ton olie. In de door Rusland geëxporteerde olie zijn echter circa 700.000 ton u it Roemenië afkomstige olie begrepen. Ofschoon de door Rusland geprojecteerde produktie een aanzienlijke stijging toont, b lijft de voor uitvoer naar W est-Europa be­ schikbare hoeveelheid van beperkte omvang, gevolg enerzijds van het toe­ nemend eigen verbruik en van het tekort aan kolen in de satelliet landen waarin door Russische olie moet w or­ den voorzien. Bovendien exporteert Rusland vrij regelmatig naar Egypte. Overigens zijn de prijzen waarvoor Roemeense olie in West-Europa w ordt aangeboden scherp concurrerend.

S yrië Ondanks de labiele politieke situatie in Syrië w ordt regelmatig voortgegaan met het zoeken naar olie. Door de Société des Pétroles Concordia, dochter­ onderneming der Deutsche Erdoel A.G., die concessierechten heeft op ter­ reinen ter grootte van 15.000 vierkante kilometer, is de eerste put in het noord­ oosten van het land n.1. tussen El Hassake en Qamishli aangeboord. Het Raman Dagh terrein in Turkije ligt circa zeventig m ijl ten noorden en het Ain Zalah terrein in Irak op ongeveer de­ zelfde afstand in oostelijke richting. De booruitrusting werd u it Duitsland via de haven van Latakia aangevoerd en vandaar over een afstand van 350 m ijl naar het boorterrein vervoerd. Met het seismografisch onderzoek werd in de­ cember j.1. door de Duitse firm a Prakla een begin gem aakt terw ijl een tweede ploeg een onderzoek instelt naar evt. voor boring in aanmerking komende terreinen elders. Nog noordoostelijker in de provincie Gezira op enkele mijlen afstand van de Tigris wordt door de Menhall M aatschappij bij Qara-chuk een tweede put geboord. De eerste put leverde eind vorig jaar olie met een soortelijk gew icht van 20° A.P.I. op een diepte van 6650 voet. D it was de eerste in Syrië gewonnen olie! Hoezeer de geluksfactor een rol speelt bij het zoeken naar olie — en dit geldt w aar­ lijk niet alleen voor Syrië — blijkt uit de weinig fortuinlijke ervaring der Iraq Petroleum die verscheidene diepe bo­ ringen verrichtte en in de loop van tw intig jaar exploreren rond £ 5 m il­ joen spendeerde, zonder olie in Syrië aan te treffen. In 1951 gaf de Iraq Pe­ troleum in arrenmoede de concessie terug! Krachtens de Syrische wet wor­ den concessies voor een duur van vier jaren verleend. De concessionaris heeft recht op een exploitatie-vergunning maar moet, bijaldien olie in commer­ cieel exploitabele hoeveelheid wordt ge­ wonnen, 50% winstbelasting betalen.

De Tsjechoslawaakse Technoexport bouw t thans, voor rekening der S yri­ sche Regering, in Homs een ra ffin a ­ derij met een capaciteit van 750.000 ton. Verenigde Staten

Blijkens de door het Bureau of Mines gepubliceerde gegevens toonde het v er­ bruik van petroleum incl. die voor bunkerdoeleinden in A m erika geduren­ de het eerste halfjaar een geringe daling n.1. van 1.624 m iljoen tot 1.616 m il­ joen barrels. De zachte w inter en de geringer industriële bedrijvigheid w a­ ren wel de voornaamste oorzaken. H et verbruik van benzine nam, ondanks het groter aantal auto’s op de w eg, met slechts 1% toe, benzine voor straal­ vliegtuigen steeg daarentegen met 15% . De grootste daling toonde het verbruik van kerosine terw ijl het ver­ bruik van vloeibaar en z.g. „ still” gas geen w ijziging van betekenis onder­ gingDe binnenlandse produktie van ruwe olie steeg met 4% tot 1.3 56 miljoen barrels; de invoer van ruwe olie nam met 3 % tot 167 miljoen ton toe. H et grootste gedeelte der inheemse produk­ tie van ruwe olie werd wederom u itg e­ voerd. Ondanks de aanzienlijke uitvoer naar Europa tijdens de Suezkanaal crisis bedroeg de voorraad ruw e olie en petroleum -produkten in A m erika begin oktober circa 710 m iljoen barrels, gelijk aan het verbruik gedurende ongeveer negentig dagen. D at met deze voorraden aanzienlijke m iddelen geïmmobiliseerd worden be­ hoeft geen betoog. Op basis der begin oktober geldende prijzen vertegen­ woordigden de olie-voorraden een waarde van ruw w eg $ 2,5 m iljard . H et verb ruik fluctueert uiteraard naar ge­ lang van het seizoen. In januari kan bij lagere temperaturen het verbruik van huisbrandolie zeer wel drie m aal groter zijn dan in juni terw ijl het benzinever­ bruik in de zomermaanden als regel 30% groter is dan gedurende de w in ­ term aanden. D aar het raffinagepatroon niet voortdurend kan worden gew ijzigd moet de seizoensbehoefte door de voor­ raden worden opgevangen. Zo bedroe­ gen bijvoorbeeld de Am erikaanse voor­ raden gas- en stookolie in november !5 6 162 miljoen barrels en daalden deze in april j.1. tot 72 miljoen barrels terw ijl de benzine-voorraden van 198 miljoen barrels in m aart ’ 56 tot 172 m iljoen barrels in oktober d.a.v. terugliepen. C an ada H et totaal der in de Canadese olieindustrie geïnvesteerde kapitaal werd

blijkens de door het Bureau of Statistics gepubliceerde gegevens gedurende de jaren 1945— 195 5 vernegenvoudigd, het aandeel van A m erika in deze stij­ ging bedroeg meer dan zestig percent! Eind ’ 5 5 bedroeg het aandeel der Ver­ enigde Staten in het totaal der in de Canadese petroleum -industrie geïnves­ teerde kapitaal niet m inder dan 74,2% vergeleken met 67,5% per ulto ’ 53 en 56,4% per ulto ’45. H et door Canadese belangen geïnvesteerde kapitaal be­ droeg eind ’ 55 niet meer dan 19,9% . H oudt men met alle fasen van de pe­ troleum - en aardgaswinning zoals ex­ ploitatie, transport, raffinage, verkoop etc. rekening dan kom t men volgens de ram ing van het Bureau of Mines tot een totaal der investeringen in de C a­ nadese petroleum industrie van rond $ 3 m iljard. Inmiddels heeft de Stan­

dard Oil of California besloten tesamen m et de Richfield Oil Corporation een concessie ter grootte van 71.000 acres in de provincie Alberta te exploiteren. Een voorlopige boring op dit terrein produceert reeds 900 b/d ruwe olie. M et de exploitatie is een investering van naar schatting $ 30 miljoen ge­ moeid. E n g e la n d

dieselolie met 13% tot 1.061.900 ton terug. H et verbruik van stookolie exclusief het verbruik der raffinade­ rijen toonde een verm indering van 4% en bedroeg 3.180.700 ton. Bij de beoor­ deling dezer cijfers dient uiteraard re­ kening te worden gehouden met de in ­ vloed van de Suezkanaal crisis en de daaruit voortvloeiende beperking van het verbruik.

In Engeland daalde het verbruik van petroleum produkten gedurende het eerste halfjaar met bijna negen percent tot 11.540.900 ton vergeleken met 12.640.200 ton gedurende de eerste zes m aanden van ’ 56. Het verbruik van benzine liep met 17% tot 2.523,100 ton, dat van kerosine met 10% tot 668.200 ton, auto molive gasolie met 3% tot 83 8.200 ton en dat van gas- en

Italië De reserves aan aardgas in Italië wor­ den thans officieel geschat op 135.000 miljoen kubieke meter, gelijk aan de produktie gedurende circa 27 jaren op basis der produktie van ’ 57, welke op rond 5000 miljoen kubieke meter wordt geraamd.

voornaamste gegevens zijn: leng­ De voornaan 454'—7" = 138,5 5 meter, te over alles 45 lengte tussen loodlijnen 413'— 0" = 12 5,88 meter, breedte op buitenkant spanten 61'— 99" = 18,82 meter, holte tot shelterdek in de zijde 3 5'— 9'' = 10,897 meter, .holte tot maindek in de zijde 26'— 7" = 8,103 meter, m axi­ 24'— 2.% " = m um zomerdiepgang zomerdi meter, draagvermogen daarbij 7,3 8282 meter, 75 62 ton a 11000 kg, bruto tonnage 5446,2 5 R .T ., netto tonnage 2809,03 laadruiminhoud (balen), inclu­ R .T ., laadruim f t 3 ladingkoel-vrieskamers sief 43.200 ft'

423.000ft3, aantal ladingkoel-vrieska­ mers 6, dieptankcapaciteit 900 m 3, aantal dieptanks 4, capaciteit latextank 113 m 3, zoetwatercapaciteit 625 m 3, dieseloliecapaciteit 140 m 3, capaciteit zware brandstof 765 m 3, machinevermogen 6800 apk, aantal omwentelin­ gen schroef 114 per m inuut en dienst­ snelheid op zomerdiepgang 16 knoop. Het schip is een open shelterdekschip en is gebouwd onder Bureau Veritas, hoogste klasse. H et schip is geconstrueerd met langsspanten in de dubbele bodem en

C.

V

ermey

M.S. „STRAAT SINGAPORE” H et motorvrachtschip Straat S in ga ­ p o r e van de K oninklijke Java-C hinaP aketvaart Lijnen N .V . te Amsterdam is ontworpen door en gebouwd onder toezicht van de A fdelingen Scheeps­ bouw en M achinebouw van de N.V. K oninklijke Paketvaart-M aatschappij te Am sterdam en is gebouwd door de N.V. Scheepswerf en M achinefabriek „De M erwede” te H ardinxveld. Een zusterschip, Straat J o h o r e , wordt door N .V . Boele’s Scheepswerf en M achinefabriek te Bolnes gebouwd en zal eind 1957 worden opgeleverd.

Behoort bij „Schip en W erf” van 15 november 1957, 24e jaargang no. 23, Uitgevers W yt-Rottcrdam

ALGEMEEN PLAN M.S. „STRAAT SINGAPORE”

langsbalken onder liet shelterdek om de 3 a 4 spanten gesteund. L aadruim en Er zijn 5 laadruimen, 3 vóór en 2 achter de machinekamer. Voorts 2 tus­ sendekken, behalve in ruim V, waar 1 tussendek is aangebracht. In elk onderruim en tussendek staat een schuinstaande, door een coaming beschermde ladder, welke aan de eisen van de Australian W aterside "Workers Federation voldoet. De laadhoofden van het shelterdek zijn van luiken van het snel-manoeuvreerbare MacGregortype voorzien. De laadhoofden van de tussendekken heb­ ben verrijdbare laadhoofdschilden en houten luiken, welke overal even lang en breed zijn. In onderruim IV zijn 4 dieptanks gebouwd, welke bestemd zijn voor ver­ voer van eetbare olie, latex, melasse, talk of droge lading. De capaciteit is totaal 810 ton palmolie. Zij zijn tevens geschikt voor het ver­ voer van gecondenseerde m elk in blik en voor waterballast. Voor het lossen van vloeibare lading is naast de schroefastunnel een pompkamer geprojecteerd m et een Stothert & Pitt-pomp met een capaciteit van 86 m 3 per uur. In onderruim V is een latextank ge­ bouwd met een inhoud van 113 m 3. Ook deze tank kan voor vervoer van droge lading worden gebruikt en is daartoe, via het tonnageluik, met be­ hulp van de achterste laadboom te be­ laden. In boven tussendek II, ondertussendek III en boventussendek IV zijn ieder twee ladingkoel-vrieskam ers in ­ gebouwd, met een totale inhoud van 43.200 f t 3. De vriesmachine-installatie is door Grasso geleverd. Laad- en v e r haal g e r e i Er zijn totaal voor de 5 ruimen 18 laadbomen aangebracht plus een zware spier van 15 ton boven lu ik II. Er zijn 8 bomen voor 3 ton’s lasten met enkelgeschoren reep en 6 ton met dubbelgeschoren reep; voorts 10 laad­ bomen voor 3 ton’s lasten. A lle laad­ bomen zijn geschikt om m et gekoppel­ de repen 2 ton te hijsen. De hangers van alle laadbomen wor­ den met behulp van hangerlieren be­ handeld. De 18 elektrische laadlieren zijn door Van der Giessen’s W erktuigenfabriek geleverd, met het elektrische gedeelte van Smit, Slikkerveer. De anker- en verhaallier zijn even­ eens van v. d. Giessen’s "Werktuigenfabriek, met het elektrische gedeelte van Smit, Slikkerveer. De schakelapparatuur van alle laad­

lieren, anker- en verhaallier zijn in dekhuizen of onderdeks opgesteld. Bij de voorsteven zijn twee extra kluizen gem aakt om met de ankerket­ ting op een boei te kunnen meren. N a v ig a tie m id d el en Het schip is uitgerust m et: 1. een PLA TH -gyrokom pasinstallatie; 2. een AEG-PLATH-automatische piloot; 3. een radio-installatie, bestaande uit: een m iddengolf zender; een kortegolf zender; een nood- en reserve zender; twee ontvangers. 4. een M ARCO N I-autoalarm installatie, type „SEAGUARD” ; 5. een radiopeiltoestel, fabrikaat M ARCONI, typ e „LODESTONE” ; 6. een zelf registrerende echoloodinstallatie, fab rik aat KELVIN & HUG­ HES; 7. een 3 cm R C A -radar, aangesloten op het gyrokompas en voorzien van een reflection plotter; 8. een SA L-log-installatie, type S-24. Op het commandobrugdek zijn 2 telegrafen geplaatst, welke zowel in als buiten het stuurhuis bediend kunnen worden. R ed d in g - e n v eilig h eid sm id 'd elen Er staan 2 lichtm etalen reddingboten aan boord, m et een „Verhoef” handvoorstuwingsinrichting. De boten zijn door de firm a Kerstholt te Groningen geleverd en elk geschikt voor 99 per­ sonen. De sloepen staan onder zwaartekrachtdavits van D avit-Com pany te Utrecht. Bij elk stel davits staat een zelfremmende trossenlier, waarmede de boten zowel m et de hand als met een daarop te plaatsen draagbare elektro­ motor gehesen kunnen worden. Aan elke zijde van het schip is een verzinkt stalen statietrap m et beweeg­ bare treden aangebracht. Eenzelfde lier als bij de davits is voor elke trap op het sloependek geplaatst. Voor de brandveiligheid is een CO 2 brandblus- en rookmeldinstallatie van Saval aan gebracht, waarop alle ruimen en de machinekam er zijn aangesloten. De m achinekam er heeft een CO 2 aansluiting volgens het „total flooding system”. I n d e lin g e n u i t v o e r i n g d e r v e r b l i j v e n : De bem anning is midscheeps en ach­ teruit op het shelterdek in hutten van 1 resp. 2 personen gehuisvest. De officieren en onderofficieren zijn midscheeps in 1 persoonshutten geac­ commodeerd. De onderofficieren op het shelterdek, de w erktuigkundigen op het brugdek, de stuurlieden op het A-dek en de gezagvoerder en telegrafist op het sloepen- tevens commandobrug­ dek.

De w erktuigkundigen hebben hun toilet-douchegelegenheden grenzend aan de m achinekamerschacht, zodat zij direct, u it de m achinekam er komend, zich kunnen douchen. Op het sloependek aan SB, geschei­ den van de officiersaccom m odatie, zijn 5 geriefelijke 2 persoons passagiershut­ ten geplaatst, elk voorzien van een eigen toilet-doucheruim te. In elke passagiershut beschikken de passagiers voorts over twee legkasten, tw ee hangkasten, een toiletschrijftafel, een kofferruim te en twee wastafels. Eén der beide kooien in elke h u t is overdag door gem akkelijk wegneem bare rugkussens en een divankleed als zit-sofa te gebruiken. De wanden van de officiers- en pas­ sagiershutten zijn bekleed m et vynide, evenals de kaartenkam er en de seinkam er, terw ijl de kantoren en de h ü t­ en kastdeuren m et kunstharsplaten zijn beplakt, evenals de wanden om de was­ tafels. De zithut van de gezagvoerder en die van de hoofdw erktuigkundige zijn deels in teak, deels in kunstleer u itg e­ voerd. Op de vloer lig t een vast kleed op een Semtex-ondervloer. De passagiershutten hebben teakparketvloeren. A lle officiershutten, slaaphutten van gezagvoerder en h o ofdw erktuigkun­ dige, kaartenkam er, radiostation, k an ­ toren en gangen op het bru gd ek en hogere hebben een vloerbedekking van linotiles van A rm strong op een onder­ vloer van Semtex. Er is één eetsalon voor passagiers en officieren geprojecteerd. De toegang tot de eetsalon is voor de passagiers on­ afhankelijk van die voor de officieren. A chter op het A -dek lig t de rooksalon, welke eveneens voor de passagiers en officieren is bestemd. Ook de toe­ gan g tot deze salon is voor passagiers en officieren onafhankelijk van elkaar. A an weerszijden van de rooksalon is een open promenade. De betim m ering en m eubilering van eetsalon met trapportaal en rooksalon is ontworpen door de heer M utters J r . en uitgevoerd door de Kon. M eubelfabriek M utters te Den H aag. De wanden van de eetsalon zijn deels bekleed met vynide deels uitgevoerd in gepolitoerd kersenhout. De vloerbedek­ k in g is rubber. De wanden van de rooksalon zijn deels bekleed m et rood vynide, deels uitgevoerd in notenhout. De vloerbe­ dekking is een m achinaal geknoopt kleed. In de rooksalon is een radiotoestel ge­ plaatst, met een draaitafel m et autom a­ tische platenwisselaar. In de eetsalon is een extra luidspreker geplaatst, aange­ sloten op het radiotoestel in de rook­ salon.

Passagiershut

m.s. „Straat Singapore

Manoeuvreerzijde

hoofdmotor

Achter de eetsalon op het brugdek ligt de pantry annex het grote kom­ buis. De pantry is met de eetsalon verbon­ den door een elektrisch draaiende tour­ niquet, dat zodanig is beveiligd, dat men er geen handen of voeten tussen kan klemmen. Het tourniquet is in drie segmenten verdeeld. De scheidingen tussen de segmenten kunnen tegen elkaar worden geklapt, zodat er desge­ wenst een open verbinding tussen eet­ salon en pantry tot stand kan worden gebracht. Van het kombuis gaat er een handlift naar de kleine pantry op het Adek, welke aan de rooksalon grenst. Het bemanningskombuis ligt achter op het kampanjedek, annex kokswasplaats. Hier zijn tevens drie van de vier messrooms voor de Chinese bemanning geprojecteerd. De vloerbedekking in de messrooms bestaat uit mozaïktegels in diverse kleuren. De droge en koel-vriesproviandkamers liggen midscheeps op het maindek. Deze bergplaatsen zijn desgewenst via laadhoofd III te beladen. Tevens is een diepvriescontainer aanwezig, met een inhoud van 100 f t 3. De wasserij is in het achterste der 3 lierendekhuizen geplaatst. In deze ruimte staan de elektrische machines, t.w. de wasserijmachine, centrifuge, droogtrommel en strijkmachine; voorts een kookketel, verwarmd door stoom, een strijkplank, een werktafel, enige legplanken en 2 kasten. Voor de passagiers is een afzonder­ lijke strijkkam er aangebracht met een gelegenheid om zelf ook een en ander te wassen. Voorts zijn voor de bemanning nog 2 klerenwasplaatsen gemaakt, met een grote wasbak met warm- en koudwater en stoomvoorziening.

K.J.C.P.L. gebruikelijk was. Proeven in de windtunnel van het Nationaal Luchtvaartlaboratorium te Amsterdam hebben uitgewezen, dat deze vorm beter de rookgassen van het schip ver­ wijderd zal houden dan de voorheen gebruikelijke schoorsteen. De machine-installatie is geleverd door N.V. Boele’s Scheepswerven en Machinefabriek. De hoofdmotor is een 6-cilinder enkelwerkende 2 takt dieselmotor met drukvulling, systeem Burmeister & Wain, fabrikaat P. Smit Jr. te R otter­ dam, type 674-VTBF-160, cilinderdiameter 740 mm, slag 1600 mm, cilin­ der koeling met zoetwater en zuigerkoeling met smeerolie. Voor de drukvulling zijn 2 turbo­ compressoren opgesteld van het fabri­

kaat Rateau type GTS 5 8 m et glijlagers. Voor het geval één of beide tu r ­ bocompressoren buiten w erking gesteld moeten worden, kunnen de functies hiervan worden overgenomen door een elektrische noodblower. De hoofdmotor is ingericht voor ge­ b ru ik van zware brandstof tot ca. 3000 sec. Redwood I bij 100° F. De benodigde stoom voor verw armingsdoeleinden wordt verkregen door een uitlaatgassenketel, systeem La M ont, in combinatie m et een hulpketel fab rik aat Cochran, de laatste tevens voor gebruik in havens. De elektrische installatie is geleverd door Van Rietschoten & Houwens. Voor de elektrische stroomvoorzie­ ning zijn opgesteld drie enkelwerkende 4 ta k t Werkspoor motoren, elk gekop-

Ventilatie

De hutten en salons der passagiers, officieren, kantoren van le stuurman, werktuigkundigen, radiostation, kaartenkamer, benevens de toiletten en de gangen op het brugdek, A-dek en commandobrugdek zijn airconditioned. Ook de hutten en messrooms van de bemanning en onderofficieren worden kunstm atig geventileerd, doch deze ventilatie wordt niet gekoeld, doch kan alleen door middel van stoom worden verwarmd. De kombuizen en proviandbergplaatsen worden eveneens kunstm atig ge­ ventileerd, maar hier is geen verw ar­ ming. Een en ander is door de N.V. Bronswerk geleverd. Schoorsteen

De vorm van de schoorsteen w ijk t af van die, welke tot nu toe voor de T opzij de m o to r

peld met een 250 K W -Sm it compound gelijkstroom dynam o voor 220 V. De dynam o’s zijn ingericht voor parallelbedrijf. Ten behoeve van diverse kleine draaistroommotoren voor de ventilatie, vriesinstallatie, civiele dienst, enz. zijn twee gelijkstroom-draaistroom omzetters geplaatst, elk van 30 K W A, van het fabrikaat M awdsley. De verlichting van de machinekamer geschiedt voorname­ lijk door TL lampen, m et uitzondering van de lampen, die op de nooddynamo zijn aangesloten, w elke normale m etaal­ draadlampen zijn. Ook zijn voor de verlichting van de salons en voor de verblijven der officie­ ren TL lampen toegepast. De n o o d d y n a m o is een 2 cil. Samofa motor met een 1214 k W dynamo voor 220 V. D it aggregaat kom t autom a­ tisch in w erking wanneer de netspan­ ning door welke oorzaak ook, wegvalt. Voor de stroomvoorziening van de automatische aanzetinrichting zijn twee loodbatterijen aangebracht, fabr.

Exide, type Ironclad, 110 Amp. uren, 24 Volt. De batterij kan in bedrijf wor­ den gesteld. De volgende telefooninstallaties zijn aangebracht: a. Een luidsprekende telefooninstallatie tussen: Voorschip en Stuurhuis Achterschip en Stuurhuis M achinekamer en Stuurhuis M achinekamer en hut Hoofdwerk­ tuigkundige. Een extra batterijloze verbinding aangebracht tussen: Machinekamer—Brug. b. Een huistelefooninstallatie. Verder is het schip voorzien van de volgende veiligheidsinrichtingen: a. Een algemene alarminstallatie, die bediend kan worden in het stuur­ huis. b. Een C 02-installatie, die automa­ tisch in bedrijf komt bij het openen van de C 0 2 afsluiters. De koelinstallatie, geleverd door

Grasso’s M achinefabrieken N .V ., be­ staat u it: a. Drie elektrische freoncompressoren voor de koel- en vrieslading, elk met een capaciteit van 53.500 cal/h bij 40° C condensatietemperatuur en — 10° C verdam pingstem peratuur en 3 3.000 cal/'h bij — 20° C ver­ dampingstem peratuur. b. Drie elektrische freoncompressoren voor de koel- en vriesinstallatie voor proviand, elk m et een capaci­ teit van 7000 cal./h bij 40° C condensatie tem peratuur en — 10° C verdampingstemperatuur. Met deze installatie worden even­ eens de koude kasten, de drinkwaterkoeler en een diepvriescon­ tainer gekoeld. Alle koel- en vrieskamers worden ge­ koeld door in de kamers circulerende lucht, welke in lamellen luchtkoelers wordt gekoeld. Voor het zuiveren van drinkw ater is in het zoetwatersysteem een hypochlorinator-installatie aangebracht.

TEW A TER LA TIN G MOTORSCHIP „KREEFT” Op zaterdag 12 oktober 1957 werd bij de N .V . Scheepswerf „De Hoop” te Lobith het motorschip Kreeft, in aanbouw voor de N .V . Ertslijn te Rotterdam , met goed gevolg te w ater ge­ laten. De doopplechtigheid werd verricht door m evrouw A. Siering, echtgenote van een der directeuren van het H üttenw erk Oberhausen. H et schip, dat w ordt gebouwd onder hoogste klasse van L loyd’s Register of' Shipping, speciaal voor het vervoer van erts, heeft de volgende hoofdafm etingen: Lengte over alles 139,045 m ; lengte tussen loodlijnen 128.000 m ; breedte op spanten 18,400 m ; holte tot hoofddek 12.000 m ; geladen diepgang 8,980 m. M et uitzondering van de kim gang en stringerhoekstaal, werd uitsluitend lasconstructie toegepast. H et schip bevat 5 ruim en, speciaal ingericht voor ertsvervoer of eventuele andere bulklading, welke ruim en afgesloten zijn met stalen luiken volgens „G ötaverken”-patent. H et achterschip is van een dekhuis voorzien met accommo­ datie voor matrozen en machinekamerpersoneel, terw ijl ook de machinisten daar zijn gehuisvest. Tussen ruim 2 en 3 w ordt een middendekhuis op gesteld, w aarin de hutten van dekofficieren, marconist en loodsen, als­ ook de hutten van reder en kapitein, alsmede de nodige recrea­ tieruim ten. D it dekhuis bestaat uit 4 dekken, w aarvan het bovenste w ordt ingenomen door stuurhuis, kaartenkam er en radiohut. Tot de nautische uitrusting behoren o.a. een radio- en radarinstallatie, richtingzoeker, echolood en gyrokompas m et auto­ matische piloot, terw ijl de stuurinrichting bestaat u it een elek­ trisch hydraulische stuurmachine. H et schip wordt voortbewogen door een „M .A .N .-N eder­ lan d” scheepsdieselmotor met een vermogen van 4900 pk, waardoor een snelheid van 14,3 knoop kan worden behaald.

De „K reeft” glijdt te tuater Behalve het m.s. K r e e f t bevindt zich voor dezelfde rederij nog een zusterschip in aanbouw T w e e l i n g e n genaamd. H et m.s. K r e e f t is tot dusver het grootste schip, dat ooit op één der werven in het oosten van het land te water werd gelaten.

T E W A T E R LA T IN G M.S. „A N N IE F” Op zaterdag 12 oktober 1.1., is op de Amsterdamsche Scheepswerf G. de Vries Lcntsch Jr. te Amsterdam te water ge­ laten de coaster A nnic-F, die daar voor Nederlandse rekening in aanbouw is. Deze coaster, die een deadweight heeft van 850 ton en een bruto register tonnage van 499 ton, heeft de volgen­ de hoofdafmetingen: lengte o.a. 58 m, lengte 1.1. 52,75 m, breedte 9,25 m, holte 4,05 m, diepgang 3,64 m. De voortstuwingsmotor is een 8 ci­ linder Deutz scheepsdieselmotor, type RV8M545 met een vermogen van 579 pk bij 3 50 omw./min. Er zijn 2 Lister hulpdiesels inge­ bouwd, één met een 7/z kW dynamo en een algemene dienstpomp, de ander m et een luchtcompressor en eenzelfde pomp. In de bak is een 5 kW Armstrong Siddeley havenaggregaat ge­ plaatst. Laadlieren en ankerlieren zijn van de Firma Bodewes, Haastrecht. H andhydraulisch stuurwerk van C. v. d. Giessen’s W erktuigenfabriek N.V., Krimpen a/d Ijssel. H et ontwerp van de A nnie-F is van het Bureau voor Scheepsbouw J. H. Groenendijk en M. C. J. Soetermeer te

Rotterdam, welke firm a tevens toezicht op de bouw uitoefent. De A nnie-F is gebouwd in de grote

scheepsbouwloods, w aarin schepen een lengte van 65 m onder dak bouwd kunnen worden.

tot ge-

TEW ATERLATING MOTORTANKER „ABIDA” Op 2 november 1957 werd met goed gevolg te water gelaten van een der hel­ lingen van de Machinefabriek en Scheepswerf van P. Smit Jr. N.V. te

Rotterdam, het enkelschroef motortankschip A bida, dat gebouwd wordt voor rekening van de Maatschappij tot Financiering van Bedrijfspanden N.V.

A cbteropbouu’ (model) van de thans in aanbomv zijnde schepen, die straks aardolie cn aardolieprodukten zullen vervoeren voor de Koninklijke/Shell Groep. (Shell-foto)

De doopplechtigheid werd verricht door M evrouw G. M. Klaasse— Bindemann, echtgenote van de directeur der Amsterdamsche Bank N .V . De A bida is een 18.000 tons ta n k ­ schip van een serie van zeven (w aar­ van 4 motor- en 3 turbine-schepen), welke zullen gaan varen voor de Ko­ ninklijke Shell Groep. De 4 motorsche­ pen worden gebouwd door de M achine­ fabriek en Scheepswerf van P. Sm it Jr. N .V. De Abida is het eerste schip van deze serie van vier en het lig t in de bedoeling het laatste schip hiervan in 1960 af te leveren. De voornaamste bijzonderheden van het schip zijn: lengte over alles 170,700 m 560' — l engte tussen de lood­ lijnen 161,541 m 530'— 0", breedte op spanten 21,107 m 69'— 3", holte tot bovendek 11,887 m 39'— 0", gem id­ delde diepgang op het zom erm erk 8,990 m 29'— 6", draagvermogen bij deze diepgang ca. 18.000 ton a 1016 k g , :inhoud laadruim te ca. 2 5.000 m 3 (ca. 880.000 cub. f t ) , dienstsnelheid 14,50 m ijl, klasse: L loyd’s Register of Shipping Hb 100 A .l. „carrying petroleum in b u lk ” De ruim te voor vloeibare lad in g is door 2 langsschotten en een aantal dwarsschotten in 33 ladingtanks on­ derverdeeld.

Schip, en Werf

De vóórcofferdam scheidt de lad in g v a n de diep tan k en het daarboven g e­ legen laad ru im voor droge lad in g. De ach terco fferd am , w elke in het m idden is u itgeb o u w d to t pom pkam er, w aarin de ladingpom pen zullen w orden opge­ steld , scheidt de lad in g van de in het achterschip gelegen m achinekam er. De vóórdieptank is in gerich t voor b erg in g van brandstof, de voorpiek voor w aterb allast. Boven de voorpiek z ijn de k ettin g b ak k en aangebracht, als­ m ede enige bergplaatsen. De bovenbouw van d it schip heeft een geheel ander aanzien dan de vorige tan k erserie. Door de z.g. stroom lijnv o rm is aan dit schip een m oderner u ite r lijk gegeven. H et schip h eeft een doorlopend h o o fddek m et daarboven de bak, de b r u g en een lan ge kam panje. Op het b ru g d e k is e e n 'ru im dekhuis gebouw d, w a a rin de hutten voor de officieren. Boven d it dekhuis op het bovenbrugdek b e v in d t zich de accom m odatie voor de gezagvoerder, en daarboven h et stu u r­ h u is m et kaarten kam er en radiohut. In de kam panje zijn ruim e één-persoonshutten gebouw d voor de bem an­ n in g en op het kam panjedek en het daarb o ven gelegen sloependek, bevindt z ic h de accom m odatie voor de w e rk ­ tu ig k u n d ig e n en enkele leden van het civ iele personeel. A lle verb lijv en zijn voorzien van airco n d itio n in g. Op het sloependek is een bescheiden, doch g erie fe lijk zw em bad aangebracht. Op de b ak is het stoom ankerspil op­ gesteld. O p het achterschip zijn 2 stoom kaapstanden voor het verhalen. O p het hoofddek zijn 2 stoom lieren ge­ p la a tst voor de bediening van de laad ­ bom en en tevens voor het verhalen, te r­ w ijl op h et sloependek een elektr. lier is g ep laatst voor het provianderen. De stuurm achin e is van het elektrisch h yd rau lisch e type m et 4 ram m en en 2 o n afh an k e lijk van elk aar w erkende elek trisch gedreven pom pstellen, die door m iddel van een telem otor van de co m m an d o b rug af w orden bediend. D e nautische u itru stin g bestaat u it een gyro ko m p as-in stallatie, die in g e­ r ic h t is voor autom . sturen, een rad arin sta lla tie , een echolood, een m oderne rad io zen d - en o n tv an gin stallatie, ook v o o r telefonie, radiorichtingzoeker en rad io A u to A larm . Voor de vo ortstuw ing w ordt ge­ p la a tst een SM IT/Burm eister & W ain en k elw erken d e tw eetak t, direct om ­ k eerb are dieselm otor m et oplading door m id d el v an 2 turboblow ers, fab r. N a ­ p ie r, m o to rtyp e 7 7 4-V T B F -1 6 0, k ru isk o p ty p e , verm ogen 8750 BH P bij 115 o m w / m in ., direct gekoppeld op de schroefas. De m otor heeft 7 cilinders m e t een diam eter van 740 mm. D e m achine w o rd t voorzien van een

M idschecbsboniv (m od el) van de schepen.

ingebouw d stuw b lo k en elektrische to rn in rich tin g . De cilinders w orden gekoeld m et zo etw ater, te rw ijl voor zuigerkoeling smeerolie w o rd t toegepast. De m otor w o rd t behalve voor het ge­ b ru ik van dieselolie ook in gerich t voor zw are olie. De stroom voor de elektrische k ra c h t- en lich tin stallatie w ordt geleleverd door: A. 2 stuks SM IT/Burm eister & W ain hulpdieselaggregaten v iertak t tru n k ty p e , m otortype 72 5-M T B H -40, 7 cilinders m et oplading door m iddel van 1 turb o b lo w er, fab r. N apier. N o r­ m aal verm ogen 595 BHP bij 514 omw/ m in ., d irect gekoppeld op een draai-

(Shell-foto)

stroomgenerator van 500 kV A , 400 k W , 450 volt, 3 fase, 60 perioden per seconde, fabr. H eem af. B. 1 stuks stoomgedreven draaistroom generator-set, bestaande u it een V erschure-A m sterdam , geheel gesloten verticale compoundstoommachine, type VSU 3, verm ogen 170 BHP bij 514 om w/m in, direct gekoppeld op een draaistroom generator van 125 kV A , 100 k W , 45 0 volt, 3 fase, 60 perio­ den per seconde, fabr., H eem af. Tevens worden opgesteld twee elektr. gedreven luchtcom pressoren met een cap. elk van 230 m 3 vrije lucht per uur. A lle h ulp w erktuigen behorende bij hoofd- en hulpm otoren worden elek­ trisch gedreven,

Voor de levering van stoom voor de cargo-pompen, stoomgenerator, pom­ pen en verwarmingsdoeleinden in schip en machinekamer, bunkers en dubbele bodemtanks worden opgesteld 2 oliegestookte Babcock & W ilcox ketels, fabr. P. Sm it Jr., met een verdam ping van 25.000 p.p.h. normaal tot 30.000 p.p.h. m ax., druk 220 p.s.i.g., V.O . 425 8 sq.ft. elk, en 1 afvoergassenketel, type SMIT/Burmeister & W ain m et een V.O. 250 m 2, stoomdruk 15,5 k g/ cm 2. Voor het reinigen van de dieselolie wordt een purifier opgesteld, voor de

zw are olie 1 p u rifier en 1 clarifier, te r­ w ijl voor de verw arm in g hiervan 1 stuks E verclean-heater w o rd t opgesteld. De sm eeroliereiniging w ordt verzorgd door 1 p u rifier m et bijbehorende .Ever­ clean-heater. Voor het schoonm aken van de cargotanks w o rd t in de m otorkam er een pomp opgesteld m et een capaciteit van 160 tons/h m et een druk van 450 ft. Een daarbij behorende voorwarm er, w elke het zeew ater kan verw arm en tot 200° F is boven in de hoofdpompkam er opgesteld.

De m otorkam er en h et k etelru im evenals de hoofdpom pkam er w orden voorzien van m echanische ventilatie. De w erkplaats w ordt u itg e ru st m et een elektrisch gedreven d raaib an k , boorbank en slijpsteen. Voor het verpompen v an de lad in g w orden 4 stoom turbine-gedreven centrifugaal-pom pen opgesteld. D e stoom ­ turbines zullen in de m ach in ekam er g e ­ plaatst worden en de pom pen in de aangrenzende pom pkam er. Elke pomp zal een ca p ac ite it hebben van 400 ton olie per u u r.

OVERDRACHT M.T.S. „LEO N ID A S 5it H et motortankschip L eo n id a s 5, ge­ bouwd bij de N.V. Scheepsbouw M ij. De Hoop te Schiedam, is na gunstige proefvaart op de Noord overgedragen aan J. Vroege N .V. te Alblasserdam. Enige bijzonderheden om trent bouw en

in ric h tin g z ijn : lengte over alles 49,70 m , lengte tussen de 1.1. 47,7 5 m, breedte over de spanten 6,50 m , holte in de z ij­ den 2,40 m , tankinhoud ca. 500 nD, diepgang geladen 2,30 m , laadverm ogen 426 ton.

'f

m Ê llÊ Ê Ë ,

III

H et schip is verdeeld in voorpiek, m atro zenverblijf, co fferd am , 10 la dingtanks, cofferdam , m otorkam er, achterpiek, waarboven k a p itein sv erb lijf en stuurhut. In de m o to rk am er is een 250 pk Bolnes scheepsdieselm otor g e­ plaatst m et een Brevo h yd rau lisch e om keerkoppeling. H et verpom pen van de lad in g geschiedt door een aan dek opgestelde H outtuinpom p, m e t een cap a­ citeit van 230 n rV u u r. N aast deze pomp is nog een drainpom p opgesteld, w elke geheel afzo n d erlijk naast de hoofd pomp kan w erken. De a a n d rij­ vin g van deze pompen geschiedt door de hoofdmotor en zijn v a n a f dek bedienbaar door middel van een Lohm ann frictiekoppeling. De laad - en losleidin­ gen zijn zodanig in g e ric h t d at iedere tank afzonderlijk geladen en gelost k an worden. Voor het v erw arm en van de lad in g, v an af de w al, zijn er stoom verw arm ingsspiralen aangelegd in de tan ks. De snelheid bij de p ro efv aart was leeg gem iddeld 19 km e n in geladen toestand gemiddeld 16 k m .

GEEN EXPORT ZO N D ER IMPORT In „Het Vaderland” van 6 november 1957 wordt onder het hoofd „Nietnve proefstand bij Smit Slikkerveer” een toe­ spraak geciteerd van dr. E. L. Kramer, directeur-generaal voor de industrialisatie en energievoorziening, die genoemde proef­ stand voor grote hoogspanning-machines in gebruik heeft gesteld. Volgens dit citaat heeft dr. Kramer daar­ bij te kennen gegeven, ten aanzien van de invloed van de bestedingsbeperking op de Nederlandse industrie, dat hij weliswaar het standpunt „bestedingsbeperking vraagt om gelijktijdige export vergroting” onder­ schreef, maar dat hij er aan toevoegde dat hetzelfde effect, dat exportvergroting op­ levert, ook kan worden bereikt door importvervanging. Als dus de Nederlandse gebrui­ ker de goederen, die hij behoeft, niet in het buitenland, maar bij Nederlandse producen­ ten betrekt.

Als dit citaat het gesprokene juist weergeeft, moge ik tegenover dit standpunt opmerken, dat hetzelfde effect, dat export­

vergroting oplevert, niet kan worden be­ reikt door importvervanging, om de volgen­ de reden. Er gaat dan nam elijk import teloor, die onontbeerlijk is bij de huidige internationale omstandigheden tot het be­ reiken van de zo hoog nodige export, wel te verstaan van geheel andere soorten van artikelen. Het ene mag niet afzonderlijk worden bezien van het andere. Van onze agrarische produkten is er een sterk teveel voor eigen, binnenlands, verbruik. Daarom moet dat surplus geëxporteerd worden, of men w il of niet. Teneinde zulks mogelijk te maken, moeten andere artikelen geïmporteerd wor­ den, eveneens of men w il of niet. Dat staat als een paal boven w ater, en die paal heeft dr. Kramer naar m ijn mening grotelijks over het hoofd gezien. Bovendien, welke artikelen liggen er voor import meer voor de hand, dan die, welke in ons land te weinig worden geproduceerd voor de behoefte? En dat zijn juist elek­ trische machines in het algemeen, zowel

voor land- als voor scheepsgebruik. De Ne­ derlandse elektrotechnische industrie kan op geen stukken na voldoen aan de binnen­ landse vraag; derhalve ligt hier juist een prachtig terrein voor import. Ondergetekende is welisw aar belangheb­ bende bij de invoer van buitenlandse elektri­ sche machines (zij het niet v an grote hoogspanningsmachines), doch belanghebbenden zijn vaak beter in staat de internationale handelspositie te beoordelen dan anderen. De deskundigheid, die ik hierbij m ijzelf na 3 5 jaar zaken doen aanmeet, geef ik ten beste aan het algemeen Nederlands w elzijn, in rechtlijnige tegenspraak met de genoemde zienswijze van dr. Kramer in deze materie. Hij moge verwijzen naar z ijn verm elding der (w ellicht tijdelijke) bestedingsbeper­ king, doch de betalingsbalans is niet tijde­ lijk en haar evenwicht b lijft tenslotte steeds primair voor ons volkshuishouden in zijn geheel. ir. J. Janszen

VEREENIGING VAN TECHNICI OP SCHEEPVAARTGEBIED SECRETARIAAT AFDELING „AMSTERDAM” : WETERINGSCHANS 227 - AMSTERDAM - TELEFOON 36289

SECRETARIAAT AFDELING „ROTTERDAM” : HEEMRAADSSINGEL 194 - ROTTERDAM - TELEFOON 52200

P R O G R A M M A VAN LEZINGEN ENZ. Onderwerp: DE NIEUWSTE ONTW IK­ KELING V AN DE SMIT/BOLNES-MOTO R , door de heer D. L. H . Sm it, directeur L. Sm it & Zoon’s Scheeps- en W erktuig­ bouw N .V ., Kinderdijk. Onderwerp: THE FIGHT AGAINST 1 2 december 1 9 5 7 te R otterdam CORROSION OF SHIPS BY MEANS OF 13 december 1 9 5 7 CATH OD IC PROTECTION, door Mr. W . te A m sterdam Godfrey W aite, directeur van F. A . Hughes & Co. Ltd. Londen. Onderwerp: ENIGE BESCHOUWINGEN 1 9 december 1 9 5 7 te R otterdam OVER SPANNINGSVERDELING IN SCHEEPSCONSTRUCTIES, door Ir. J. P. Corver, Hoofd van Bureau Veritas in Ne­ derland, Rotterdam. VASTSTELLING BEGROTING VOOR 19 S8 V AN DE AFDELING „RO TTER­ DAM ”. NIEUW JAARSRECEPTIE, te houden door 2 ja n u a ri 1958 te R otterdam het Bestuur van de A fdeling „Rotterdam ” . C U R SU S: GEDRAG V A N SCHEPEN IN ZEEGANG,

2 1 november 1 9 5 7 te R otterdam 2 2 novem ber 1 9 5 7 te Am sterdam

9 ja n u a ri 1958 te R otterdam 1 0 ja n u a ri 19 5 8 te A m sterdam 23 ja n u a ri 19 5 8 te R otterdam 2 4 ja n u a ri 19 58 te A m sterdam 6 fe b ru a ri 195 8 te R otterdam 7 fe b ru a ri 19 5 8 te A m sterdam 2 0 fe b ru a ri 19 5 8 te R otterdam 2 1 fe b ru a ri 195 8 te A m sterdam

door Ir. G. Vossers, Hoofd van het Zeegangslaboratorium van het Nederlandsch Scheepsbouwkundig Proefstation te W ageningen. Deze cursus is een vervolg op de cursussen van de heren Ir. A. J. W . Lap en Dr. ir. J. D. van Manen. Deel 1. ZEEGOLVEN.

6 m aart 1958. te R otterdam 7 m aart 1958 te Am sterdam

Onderwerp: DE NIEUWE BRONSMOTOR, door Ir. J. H. Kuiper, directeur Appingedammer Bronsmotorenfabriek.

20 m aart 1958 te R otterdam 21 m aart 1958 te Am sterdam

Onderwerp: ELEKTRISCH LASSEN, door Ir. W . Gerritsen, adj.-directeur W. Smit & Co’s Transformatorenfabriek, Nijmegen. (De juiste titel zal nog nader worden be­ kend gemaakt.)

3 april 1958 te Rotterdam 4 april 1958 te Am sterdam

Onderwerp: NIEUWSTE ONTWIKKE­ LING OP HET GEBIED VAN RÖNT­ GENONDERZOEK, door Ing. L. van Ouwerkerk J. M. Lzn, directeur Röntgen Technische Dienst.

18 april 1958 te Am sterdam

Onderwerp: TOEPASSING VAN HOGEDRUK-STOOM AAN BOORD VAN SCHEPEN, door de Heer F. Mackenzie, Hoofd van het Laboratorium van Bronswerk N .V., Amsterdam.

1 mei 1958 te R otterdam 2 mei 1958 te Am sterdam

Onderwerp: DE MACHINALE BEWER­ KING VAN GROTE WERKSTUKKEN, door Ir. B. F. Bongers, bedrijfsleider Afd. Machinale Bewerking bij de N.V. Kon. Mij. „De Schelde”, Vlissingen.

15 mei te 16 mei te

Onderwerp: DE PRODUKTIE VAN MO­ DERNE TANDWIELOVERBRENGIN­ GEN VOOR SCHEPEN.

1958 R otterdam 1958 Am sterdam

Deel 2. SCHEEPSBEWEGINGEN.

Deel 3. SNELHEIDSVERLIES. STERK­ TE. PAALTJES LOPEN.

Bovenstaand programma zal steeds in „Schip en Werf” worden herhaald. Wijzigingen of aanvullingen kunnen hierin voorkomen. Bovendien zal van elke vergadering of andere bijeenkomst aan leden en donateurs een convocatie worden gezonden.

Deel 4. ENKELE PRAKTISCHE ASPEC­ TEN IN VERBAND MET HET SCHEEPSONTWERP.

N IE U W E U ITG A V EN „ O efen b oek bij d e sttidie v a n het S ch eepvaa rt Engels ” , door J. J. Bak­ ker, Dr. H. G. de Maar, C. A. Pruissen en A. Schellink. U itg. P. Noordhoff N .V ., Groningen. Prijs ƒ 3,90. D it w erkje is een vervolg op de van dezelfde schrijvers reeds verschenen „Een­ voudig Scheepvaart Engels” en „Scheep­ v a a rt Engels” . D it oefenboek is bestemd om gebruikt te worden naast deze beide boven­ genoemde boekjes. H et kan echter ook naast e lk ander Engels leerboek voor de zeevaart worden gebruikt. H et is verdeeld in vier delen, n.1.: deel I, Diploma A .S.; deel II, Diploma A .M .; deel

III, diploma B.M. en deel IV, Diploma B.S. H et vijfde deel geeft terminologie en woor­ denlijsten, betrekking hebbende op de vorenstaande leerstof.

„S ch riftelijk e o p g a v en v a n de Eindexamens der Z eevaartscholen”, door J. C. Lieuwen. U itg. P. Noordhoff N .V ., Groningen. Prijs geb. ƒ 8,75, ingen. ƒ7,25. In 1949 werden bij de eindexamens A.S. en B.S. van de zeevaartscholen de program­ m a’s ingevoerd, waarbij zeevaartkunde en. cijferen tot groep werden verenigd en voor B.S. de vakken V lakke Meetkunde en A lge­ bra als exam envak grotendeels kwamen te vervallen. Voor het eerst in 1949 werden

voor A.S. en B.S. verschillende opgaven ge­ daan voor Bepalingen ter voorkoming van Aanvaringen en voor Scheepvaartwetten en Administratie. In 195 5 werden de programma’s opnieuw gewijzigd, terw ijl tevens een andere groepindeling werd ingevoerd. Het boek is verdeeld in 19 hoofdstukken, die elk de nodige vraagstukken geven, waar­ van de antwoorden aan het einde van het boek worden gegeven. Ten gebruike op zeevaartscholen lijkt ons dit boek uiterst nuttig, daar het voor alle vakken een overzichtelijk beeld geeft van de eisen, welke aan de examinandi worden ge­ steld ter verkrijging van de vereiste di­ ploma’s.

VEREENIG1NG YAM TEC H N IC I OP SCH EEPV A A RTG EBIED Notulen van de algemene vergadering van de afdeling „Rotterdam”, op donderdag 24 oktober 1957, des avonds 8 uur, in de clubzaal 3e verdieping van het Groofhandelsgebouw te Rotterdam. Aanwezig volgens de presentielijst: Van het Bestuur de Heren: J. H. van Cappellen, Ing. P. H. van der Weel en G. Zanen. Ver­ der 99 Gewone leden, 3 Donateurs, 2 Bui­ tengewone leden, 1 Junior-lid en 28 Introducé’s. In totaal 136 personen.

Opening. Notulen. Voordracht met lichtbeelden. „Nieuwste ontwikkeling van de Schelde-Sidzer-mofor voor grote vermogens ’, door ir. J. H. Mulock

Onderwerp:

van Cappellen, H. Grootenhuys, ir. E. van der Laan, ir. E. Vossnack en ir. J. N. Joustra. Vervolgens brengt de voorzitter ir. Mu­ lock Houwer hartelijk dank voor zijn lezing, die hij zo op rustige doch duidelijke wijze hield. Hoewel de voorzitter scheeps­ bouwkundige is, heeft hij uit het geani­ meerde vragenspel wel kunnen begrijpen, dat ir. Mulock Houwer weer een belang­ rijke lezing aan de serie, die voor onze ver­ eniging werd gehouden, heeft toegevoegd. Spreker herinnert zich een mededeling van

Houwer, Hoofdingenieur bij de N.V. Kon. Maatschappij „De Schelde”, Vlissingen. Rondvraag. Sluiting. Voorzitter: ing. P. H, van der Weel. De voorzitter opent de vergadering en heet allen welkom. In ’t bijzonder worden welkom geheten de spreker voor deze ver­ gadering ir. J. H. Mulock Houwer en de heren ir. C. Kapsenberg, directeur en ir. H. W. van Tijen, oud-directeur van de Kon. Mij. „De Schelde”. Later komt ook ter ver­ gadering ir. H. C. Wesseling, oud-directeur van de Kon. Mij. „De Schelde”. Dan volgt punt 2 der agenda „Notulen”. Allereerst zijn aan de orde de notulen van de Algemene Vergadering d.d. 10 oktober j.l. Deze zijn gepubliceerd in „Schip en Werf” van 18 oktober j.l. en worden dus niet gelezen. De notulen van de Algemene Vergadering d.d. 17 oktober j.l. worden door de secretaris voorgelezen. Daar op beide notulen niemand op- of aanmerkingen heeft, worden zij goedgekeurd en getekend, met dank aan de secretaris. Vervolgens geeft de voorzitter het woord aan ir. Mulock Houwer tot het houden van zijn lezing over de „Nieuwste ontwikkeling van de Schelde-Sulzer-motor voor grote vermogens”. De voorzitter weet zich de tolk der vereniging wanneer hij zegt, dat wij het op hoge prijs stellen dat ir. Mulock Houwer deze lezing heeft willen voorbereiden en dat hij de moeite heeft willen nemen naar Rot­ terdam te komen. Hij memoreert verder het warme medeleven van „De Schelde” en haar technische staf met onze vereniging en her­ innert er aan dat vanwege „De Schelde” in het verleden reeds diverse lezingen werden gehouden. Hieraan kan nog worden toege­ voegd, dat onze vereniging ook enige malen de gast van „De Schelde” is geweest met excursies. Vervolgens houdt ir. Mulock Houwer zijn bijzonder interessante voordracht, die met een aantal lantaarnplaatjes wordt ver­ duidelijkt. Met zeer grote belangstelling volgt men de spreker. Aan het slot ontspon zich een zeer ge­ animeerde discussie, waaraan een 11-tal heren deelnam, n.1. ir. A. W. Schippers, ing. P. H. van der Weel, W. M. Brandt, H. G. Odijk, D. Krijgsman, ir. G. Knop, J. H.

de heer G. Sterkman van Wilton-Fijenoord dat de Moederfabriek, w at de ontwikkeling van haar produkt betreft, evenveel van de licentiehouder profiteert, als de licentiehou­ der van de Moederfabriek. W ij hebben in Nederland naar ik meen 8 fabrieken die eigen motoren bouwen en een 4-tal fabrie­ ken die grote motoren in licentie fabrice­ ren. Het is van het grootste belang dat w ij met de ontwikkeling steeds bekend blijven en daarom is het van het allergrootste be­ lang dat deze lezing werd gehouden en nog enige in dit seizoen zullen volgen. Ik prijs de vereniging gelukkig en ik dank de secre­ taris voor de goede keuze in dit verband. U, mijnheer Mulock Houwer, dank ik namens de vereniging recht hartelijk voor Uw be­ langrijke mededelingen. Als bij de rondvraag niemand het woord verlangt, sluit de voorzitter de vergadering. (w .g.) Ir. K. van der Pols, voorz. (w .g.) G. Zanen, secretaris

Notulen van de algem ene vergadering van de afdeling Rotterdam” , op donderdag 31 oktober 1957 des avonds 8 uur, m de clubzaal 3e verdieping van het Groofhandelsgebouw te Rotterdam Aanwezig volgens de presentielijst: Van het bestuur de Heren: Joh. Boele, Ir. J. P. Corver, Ir. P. van Overbeek, Ir. K. van der Pols en G. Zanen. Verder 53 Gewone leden, S Donateurs, 2 Buitengewone leden en 22 Introducés, in totaal 90 personen. Agenda:

1. Opening. 2. Notulen. 3. Voordracht met lichtbeelden. Onderwerp: „D e Europese Kolen- en Staalgemeenschap” , door de Heer P. R. Bentz van den Berg, directeur van de N.V. Koninklijke Nederlandsche Hoog­ ovens en Staalfabrieken, IJmuiden. 4. Rondvraag. 5. Sluiting. Voorzitter: ir. K. van dér Pols. De voorzitter opent de vergadering en heet de aanwezigen hartelijk welkom. In ’t bijzonder wordt welkom geheten de spre­ ker voor deze vergadering de heer P. R. Bentz van den Berg, die zal spreken over „De Europese Kolen- en Staalgemeenschap”. Vervolgens worden de notulen van de vorige Algemene Vergadering gelezen en onveranderd goedgekeurd en getekend, onder dankzegging aan de secretaris voor de hieraan bestede zorgen. Dan richt de voorzitter het woord tot de heer Bentz van den Berg en zegt: Het on­ derwerp dat U vanavond voor ons wilt be­ handelen „De Europese Kolen- en Staalge­ meenschap” heeft voor onze Vereeniging van Technici op Scheepvaartgebied heel bij­ zondere aspecten. Wij zijn als technici op scheepvaartgebied veelal consumenten op grote schaal van het hoofdprodukt van de Europese Kolen- en Staalgemeenschap, doch de Kolen- en Staalgemeenschap heeft niet één technisch aspect, er zijn er veel meer aan verbonden; technisch economische, technisch sociale en technisch politieke en juist in een tijd als deze, waarin de politieke ontwikkeling van de gemeenschapsgedachte steeds meer naar voren komt, is het zo be­

langrijk kennis te nemen van de ervaringen die de E.G.K.S. heeft opgedaan. Deze kun­ nen tot veel lering strekken voor datgene wat ons te wachten staat, nu w ij ook op ander gebied in economische gemeenschap­ pen opgenomen zijn. Het heeft ons bijzon­ der verheugd dat juist U bereid bevonden werd, deze voordracht voor ons te houden, daar U door Uw functie bij de Hoogovens, van het begin af aan bij de onderhandelingen over de Kolen- en Staalgemeenschap, over het tot standkomen van het verdrag betrokken bent geweest en als geen ander bekend bent met al de moeilijkheden en de klippen die daarin verbonden liggen. W ij weten ook dat U een overtuigd voorstander zijt van aaneensluiting in Europa, van d at­ gene wat daardoor beter kan functioneren en wij zijn dus zeer verlangend Uw voor­ dracht over dit onderwerp aan te horen. Vervolgens geeft de voorzitter het woord aan de heer Bentz van den Berg tot het hou­ den van zijn voordracht. Na opgemerkt te hebben dat hij de eerste lezing over de E.G.K.S. vele jaren geleden te Rotterdam hield, n.1. voor de Nederlandsche Maat­ schappij van Nijverheid en Handel, hield hij zijn belangrijke voordracht. De spreker werd met grote belangstelling gevolgd en oogstte een warm applaus. Van de gelegenheid tot het stellen van vragen werd gebruik gemaakt door de heren: Joh. Boele, ir. K. van der Pols, G. Obma Vossnack, A. S. de Bats, Klaarenbeek en ir. P. van Overbeek. Vervolgens zegt de voorzitter: Ik geloof dat de weetgierigheid van ons gezelschap bevredigd is. Er rust op mij de bijzonder aangename taak U hartelijk te danken voor de bereidwilligheid deze voordracht hier te houden en op de nieuwsgierige en penetrante vragen zo openhartig in te gaan. U hebt hiermede ook, en dit spreekt eigenlijk van­ zelf, de politiek van de Kon. Nederlandsche Hoogovens en Staalfabrieken in de discussie geïntroduceerd, een bedrijf tvaar w ij allen de grootst mogelijke bewondering voor heb­ ben, dat wij ook als vereniging kennen,

daar wij het voorrecht hadden enige keren een excursie naar haar te mogen maken, en U hebt ons vanavond ook aangetoond hoe binnen het kader van de E.G.K.S. Uw be­ drijf de politiek voert, die U geschetst hebt en waarmede U aangetoond heeft, dat U zeer zeker in het belang van de Nederlandse staalverwerkenden werkzaam zijt. W ij zijn U bijzonder erkentelijk voor hetgeen U ons vanavond medegedeeld hebt en Uw mede­ delingen hebben onze wetenschap over dit

moeilijke onderwerp aanzienlijk verruimd. Ik dank U daarvoor bijzonder hartelijk. U heeft onze vereniging bijzonder aan U ver­ plicht. Als bij de rondvraag niets meer aan de orde is, sluit de voorzitter de vergadering en dankt allen voor de aanwezigheid en belang­ stelling. (w .g.) Ir. B. Wilton, voorz. (w .g.) G. Zanen, secr.

Notulen van de algem en e vergadering van de afdeling „Rotterdam” op donderdag 7 novem ber 1957, des avonds 8 uur, in de clubzaal 3e verdieping van hef Groothandelsgebouw te Rotterdam. Aanwezig volgens de presentielijst: Van het bestuur de Heren: Ir. B. W ilton en G. Zanen. Mede is aanwezig Ir. A. J. van Deinse, directeur van de Amsterdamsche Droogdok Mij. N.V. Verder 96 Gewone leden, 6 Donateurs, 3 Buitengewone leden, 1 Junior-lid en 3 3 Introducés, in totaal 142 personen. Agenda:

1. Opening. 2. Notulen. 3. Voordracht met- lichtbeelden. Onderwerp: „Scheepsvoortstuwing door middel

van

vrije

zuiger gasturbine” ,

door de Heer A. S. Anneveld, Chef Tekenkamer Werktuigbouw van de Amsterdamsche Droogdok Maatschappij N.V., Amsterdam. 4. Rondvraag.

NIEUW SBERICHTEN PERSONALIA De heer F. de Boer, die op 17 januari van dit jaar de pensioengerechtigde leeftijd van 65 jaar bereikte, zal op 31 december a.s. zijn functie als directeur van de Nederlandsche Dok- en Scheepsbouw Maatschappij te Am­ sterdam neerleggen. N .V . Scheepsw erf en M ach in efab riek „ W elgelegen ” , H arlin gen Met ingang van 1 november l.L werd het bestuur van de N.V. Scheepswerf en Machi­ nefabriek „Welgelegen” te Harlingen uitge­ breid door de benoeming van een tweede be­ stuurder en berust dit thans bij de heren R. Brandsma en H. Mooiweer als directeuren dezer vennootschap. O nderscheiding V ice-A d m iraal A. de Booy 29 oktober 1957 is op de Braziliaanse Ambassade te ’s-Gravenhage — namens de Braziliaanse regering — vice-admiraal b.d. Alfred de Booy benoemd tot Groot-Officier in de Orde van de Merito Naval, als blijk van dankbaarheid voor de hulpvaardigheid, welke vice-admiraal De Booy getoond heeft tijdens de opbouw en modernisering van de Braziliaanse Vloot. De heer De Booy — die op 1 april 19 56 wegens langdurige dienst de zeedienst ver­ liet — werd op diezelfde datum opgenomen in de hoofddirectie van de Verolme Verenig­ de Scheepswerven. Dit concern is o.m. belast met de bouw

S. Sluiting. Voorzitter: ir. B. Wilton. De voorzitter opent de vergadering en heet allen welkom. Terstond worden de notulen van de vorige Algemene Vergadering gelezen en onveranderd goedgekeurd en getekend, onder dankzegging aan de secretaris. Vervolgens richt de voorzitter het woord tot de spreker voor deze vergadering, de Heer A. S. Anneveld, die zal spreken over „Scheepsvoortstuwing door middel van vrije zuiger-gasturbine”. De voorzitter heet de spreker hartelijk welkom en merkt op, dat onze vereniging het bijzonder op prijs stelt dat hij de moeite heeft willen nemen dit belangrijke onderwerp in onze vergade­ ring te willen behandelen. Velen van ons hebben reeds over dit onderwerp gehoord

en modernisering van het Braziliaanse vliegkampschip Minas Gerais. Vice-Admiraal De Booy, die op 29 mei 1901 te Buitenzorg, Java werd geboren, trad in september 1918 als adelborst in dienst van de Koninklijke Marine. Op 1 augustus 1951 werd hij belast met de functie van Chef-Marinestaf, tevens be­ velhebber der zeestrijdkrachten. Op 1 maart 1953 volgde zijn benoeming tot vice-admiraal. Hij is gedurende zijn diensttijd vereerd met diverse Nederlandse, Noorse, Britse, Amerikaanse en Venezolaanse decoraties. U itb reid in g Scheepsinstallatiebedrijf „N ederland” , IJsselmonde Op 7 november 1957 heeft de jongste werknemer van Verolme Verenigde Scheeps­ werven, de 14-jarige leerling plaatwerker A. J. Nederlof, de eerste paal geslagen voor een grote lashal voor het Scheepsinstallatiebedrijf „Nederland” te IJsselmonde. In de negentig meter lange, 55 meter brede en ongeveer 24 meter hoge hal hoopt men op 1 juli al te werken. Met de inge­ bruikstelling gaat een algehele verhuizing van de verschillende afdelingen als banwerkerij, lasserij, plaatwerkerij en ketelmakerij gepaard. Het resultaat zal zijn dat het be­ drijf meer schepen kan afbouwen. Een entresol in de hal wordt bestemd voor het bijscholen van de werknemers en het leerlingstelsel. Verder komen er was- en kleedlokalen en een magazijn. De hal wordt gebouwd door het aanne­ mersbedrijf H. Berghout-Pernis N.V. naar een ontwerp van het architectenbureau Swa-

en het heeft reeds een lange ontwikkeling achter zich. Wij allen zijn spannend be­ nieuwd naar Uw mededelingen. Dan houdt de heer Anneveld zijn voor­ dracht, die hij met vele lichtbeelden ver­ duidelijkt. Zijn betoog, dat hij bijzonder duidelijk houdt, wordt met de grootste in­ teresse gevolgd. De spr. oogst dan ook een warm applaus. Van de gelegenheid tot het stellen van vragen werd gebruik gemaakt door de heren: D. Krijgsman, H. G. Odijk, P. J. Smit, A. G. van den Berg, ir. J. N. Joustra, H. R. Rodenhuis, Dipl. Ing. F. G. van As­ peren en ir. C. Bakker. Een volledig verslag van de lezing zal in „Schip en W erf” worden gepubliceerd. Na het beantwoorden van de vragen brengt de voorzitter de spreker hartelijk dank voor zijn lezing, die hij zo duidelijk en boeiend hield. De wijze waarop U ons een inzicht gegeven hebt in het probleem van dit type machine is wel bijzonder in­ spirerend geweest en wij zijn wel erg onder de indruk gekomen van de mogelijkheden die de ontwikkeling van deze machine opent. Gaarne wil ik U en Uw medewerkers suc­ ces toewensen en de hoop uitspreken dat wij binnen niet al te lange tijd met Uw ver­ dere ervaringen bekend gehouden zullen worden. Bij de „rondvraag” niemand het woord verlangend sluit de voorzitter de vergade­ ring, mede onder dankzegging aan hen, die aan de discusie hebben deelgenomen. Ik wens U allen wel thuis.

neveld & Goslinga. De Groot’s staalconstruc­ tie te Zwijndrecht neemt de Staalconstruc­ tie voor haar rekening. Hoofdcommissie voor de n o rm aliratie in N ederland (H C N N ) Normalisatie van Aanduidingen

De Hoofdcommissie voor de Normalisatie in Nederland (HCNN) heeft gepubliceerd de definitieve norm: * N E N 3 069 Grootheden, eenheden en getallen.

Deze norm, opgesteld door commissie B-O Algemene aanwijzingen voor technische ge­ schriften geeft de belangrijkste regels die gelden bij het schrijven en bij het drukken van namen en van symbolen voor groot­ heden, eenheden en getallen voor de techniek en de natuurwetenschappen alsmede de no­ dige toelichtingen hierop. In het bijzonder worden b.v. voor Produk­ ten, quotiënten, periodieke grootheden, sa­ mengestelde eenheden en schrijfwijzen van getallen aanwijzingen en voorbeelden gege­ ven, alsmede een opgave van normen die hierop betrekking hebben. Deze norm kan worden besteld bij de boekhandel of rechtstreeks bij het Centraal Normalisatiebureau, tegen de prijs van ƒ 3.—-. Aan de leden van de Stichting voor de Normalisatie in Nederland wordt een kor­ ting verleend van 50 %. Deze korting geldt ook voor onderwijsinstellingen en studeren­ den. Bij gelijktijdige afname van 10 of meer exemplaren wordt bovendien extra korting gegeven die van 10 tot 40 % kan bedragen.

Technische Hogeschool D elft Geslaagd voor het ingenieursexamen voor elektrotechnisch ingenieur: H. B. F. Apontoweil, ’s-Gravenhage; C. L. van Beusekom, Utrecht; J. H. M. Bokern, Breda; W. C. H. A. Botter, Delft; P. Carrière, Loosduinen; J. van Delden, Hengelo; H. Fetter, Leeuwarden; H. J. Goebertus, ’s-Graven­ hage; F. G. S. Huigen, Nootdorp; C. M. Kleijn, W aalwijk; D. Kooiman, Delft; S. Kramer, Bloemendaal; U. Kuipers, Sneek; H. Liebert, Huizen; G. H. Meier, ’s-Gra­ venhage; T. van der Meulen, Langweer; A. R. Neeb, Heelsum; T. J. Nieland, Am­ sterdam; R. F. H. Nitzsche, Winschoten; G. Pluym, ’s-Gravenhage; L. K. Regenbo­ gen, ’s-Gravenhage; J. P. Roorda, Voorburg; J. G. Schothorst, Bennekom; H. Sittrop, ’s-Gravenhage; L. J. M. Stribos, Weert; J. M. Verburg, ’s-Gravenhage; D. H. Wolbers (met lof), Voorburg; R. Zonderman, Gro­ ningen. Geslaagd voor het ingenieursexamen voor werktuigkundig ingenieur: The Kok Poo, Delft. 9de Congresdag voor E lektro w arm te en Elektrochem ie te R otterdam Op 15 oktober 1.1. werd te Rotterdam de jaarlijkse Congresdag van de Stichting Ne­ derlands Instituut voor Elektrowarmte en Elektrochemie gehouden, waarvoor evenals in voorgaande jaren grote belangstelling be­ stond. Ir. A. H. B. van Riemsdijk, directeur van het G.E.B. te Rotterdam, hield allereerst, mede namens zijn collega van het G.E.B. te Dordrecht, een begroetingsrede, waarna de congresdag werd geopend door de voorzitter van het N.I.V.E.E., prof. dr. ir. H. C. J. H. Geüssen, die zijn vreugde uitsprak over de ruime belangstelling uit industriële-, overheids-, universitaire en onderwijskringen in Nederland voor deze congresdagen. Hij wekte nog op voor deelname aan het a.s. Elektrowarmtecongres te Zürich, aan het congres in Aix-en-Provence in 1958 en hij deelde tevens mede dat het 4de Internatio­ nale Congres voor Elektrowarmte in 1959 te Stresa zal worden gehouden. Na deze opening werd het woord gege­ ven aan ir. B. L. ter Horn, Hoofd van de ontwikkelingsdienst van de Machinefabriek van de N.V. Philips Gloeilampenfabrieken te Eindhoven met zijn voordracht „ Harde-

rijtechniek en de toepassing van elektro­ warm te daarbij”. Vervolgens hield prof. dr. ir. H. C. J. H. Gelissen, directeur van de N.V. Provinciale Limburgse Electriciteits Mij te Maastricht zijn voordracht over „Economische gezichts-

punten ten aanzien van de elektrowarmte”. Als derde spreker hield ir. B. Ulrich, hoofdingenieur van de N.V. Nederlandsche Kabelfabriek, afdeling Staalfabriek en Walserij te Alblasserdam zijn voordracht over

„Toepassing van elektrowarmte in de staal­ industrie”, mede als inleiding tot het be­ zoek aan de N.V. Nederlandsche Kabel­ fabriek te Alblasserdam. Na elk van deze zeer interessante lezingen was gelegenheid tot discussie, waarvan een ruim gebruik werd gemaakt. Na een gemeenschappelijke koffietafel werden in een zestal afzonderlijke groepen excursies gehouden naar de Rotterdamsche Droogdok Mij. N.V., de Nederlandsche Ka­ belfabriek te Alblasserdam, de N.V. Metaal-

buizenfabriek Mij. Excelsior, de N.V. Ket­ ting- en Ankerfabriek „Schiedam”, de N.V. Oxygenium te Schiedam, de N.V. „Gerfa” gereedschappenfabriek te Vlaardingen en Cincinnati-Nederland N.V. te Vlaardingen, bij welke ondernemingen de ruime toepas­ sing van elektrowarmte werd gedemon­ streerd. Stalen A deren v a n Mannesmann A.G., , Düsseldorf Op 8 november 1.1. werd de documentaire bedrijfsfilm „ Stalen Aderen” van Mannes­ mann A.G. te Düsseldorf met in het Neder­ lands gesproken toelichting te Rotterdam voor een uitgelezen kring van genodigden vertoond. Deze film van cameraman Alwin Rauch en regisseur Hugo Niebeling werd bekroond en verwierf het predikaat „bij­ zonder waarde vol”. Nadat de genodigden door de heer W. Eisenbraun, een der directeuren van Mannes­ mann A.G., waren verwelkomd, hield dr. H. Mühlenfeld, ambassadeur van de Duitse Bondsrepubliek in Nederland, een beschou­ wing over de culturele taak van de industriefilm. Hij legde er de nadruk op dat de film „Stalen Aderen” allereerst is bedoeld om aan leken een inzicht te geven in het bedrijf van Mannesmann, welk bedrijf bij erts en schroot begint en eindigt met de fabricage van naadloze stalen buizen van de kleinste tot de allergrootste afmetingen. Namens de Nederlandse afdeling van Mannesmann A.G. hield de heer W. F. Beunderman nog een korte toespraak, waarna, vóórdat de film „Stalen Aderen” werd ver­ toond, eerst nog de film „Ducdalven in Hol­ land”, opgenomen door Polygoon-Profilti, werd gedraaid. Beide vertoningen werden beloond met een verdiend applaus. Na deze filmvertoning had een ontvangst plaats in de Beursfoyer te Rotterdam. Signaallam p m et ra d io -a ctief K rypton geeft tien ja a r la n g lich t Door verscheidene Amerikaanse spoorweg­ maatschappijen worden al bijna een jaar lang proeven genomen met een nieuw soort sig­ naallamp, die dank zij een der vele vreed­ zame toepassingen van de atoomenergie, kan bijdragen tot de ontwikkeling van een „vol­ maakt” veilig waarschuwingsstelsel. Het grote voordeel van dit soort lampen is dat ze niet van nieuwe brandstof behoe­ ven te worden voorzien — zoals olielampen — of aangesloten moeten worden aan of op andere krachtbron, zoals dat bij elektrische signaallampen het geval is. De nieuwe lampen zijn een produkt van de Radium Corporation of Morristown, New Jersey. De stof, die het licht levert, is het radio-actief gemaakte gas krypton, waarmee de lamp is gevuld en waardoor fosfor-kris­ tallen, die zijn aangebracht op het binnenoppervlak van de lens worden geactiveerd: tengevolge van deze reactie treedt een licht­ verschijnsel op. De ï-eactie vindt geheel automatisch plaats en kan lange tijd voort­ duren. Technici van de Radium Corporation schatten, dat de lamp zonder enig verder toezicht wel tien jaar of langer in werking zal blijven. Het licht is volgens de uitvinders nog op 450 meter afstand duidelijk zichtbaar. Door een selectie van verschillende fosforen is men er in geslaagd licht van gele, oranje, rode, groene of blauwe kleur te verkrijgen.

Krypton is een van de zeldzam e edelgas­ sen, die in de lucht voorkomen en waarvan de toepassingsmogelijkheid tot dusver slechts gering was. De meeste isotopen v an krypton hebben slechts een korte levensduur, doch krypton-85 heeft een halveringstijd van 10 jaar, d.w.z. dat de radio-activiteit na 10 jaar tot de helft verminderd is. Omdat in die jaren niet n aar de lampen behoeft te worden omgekeken en voor de in­ stallatie geen kilometers kostbare kabel no­ dig zijn, betekent de toepassing van deze lampen een belangrijke besparing op de onkostenrekening. Ook op ander terrein zullen deze lampen goed bruikbaar z ijn : waarschuwingssignalen langs de verkeerswegen, in de mijnen en bij drijvende boeien. Lastechnische T en to o n stellin g — De L astu 57 — te U tre c h t Van 5— 12 oktober 1957 w erd deze be­ langrijke vaktentoonstelling op het gebied van lassen en snijden, met alles w at daar­ mede samenhangt, gehouden te U trecht in de Margriethal op het Jaarbeursterrein, al­ waar een ruimte van 3700 m 2 door onge­ veer 60 deelnemers werd ingenomen. De voorzitter van de Nederlandsche Vereeniging voor Lastechniek, prof. ir. H. E. Jaeger, hield de openingsrede en ver­ meldde o.a. daarbij dat reeds 1000 lasexamens werden afgelegd onder auspiciën van deze vereniging, waarbij het gemiddelde percentage geslaagden voor h e t N.V.L.diploma over de laatste v ijf ja a r 69 % be­ droeg. Aan deze 1000 examens namen 10.700 kandidaten deel, w aarvan 6400 als gediplomeerd lasser aan de Nederlandse in­ dustrie konden worden afgeleverd. Een be­ langrijk feit is, dat deze examens zonder enige Rijkssubsidie werden afgenomen en dat de kosten geheel en al door de N.V.L. werden gedragen. Deze vaktentoonstelling, die thans om de twee jaar wordt gehouden, is in verge­ lijking met de voorgaande tentoonstellingen aanzienlijk uitgebreid, waarbij vooral de klemtoon werd gelegd op de opvoering van .de kwaliteit en de produktiesnelheid bij de ver- en bewerking van verschillende mate­ rialen. Vooral d e. grote snelheid van lassen on­ der poederdek, terzijde gestreefd door het nieuwe automatisch booglassen onder koolzuurbescherming, viel evenals het fraaie uiterlijk der werkstukken bijzonder op. De tentoonstelling gaf een duidelijk beeld van de ver doorgevoerde mechanisering en automatisering door elektronische bestu­ ring, hetgeen bij verschillende typen lasmachines en snijmachines was te zien. Er waren weerstandlasmachines, die met vijf branders tegelijk werkende, gelijktijdig grote aantallen maatzuivere w erkstukken in zeer snel tempo afleverden. Een grote hoeveelheid lasapparatuur werd de bezoekers getoond, o.a; verbeterde lastangen, branders en andere lashulpmiddelen. Bijzonder zij vermeld de nieuwe zirkoon-basische contactelektroden. Het moderne lasonderzoek n am op deze tentoonstelling een belangrijke plaats in, welk onderzoek gericht is op een lagere kostprijs met verbetering van de kw aliteit van het produkt. De exposerende firm a’s hebben inderdaad hun beste beentje voorgezet en de belang­ hebbenden de allernieuwste snufjes op dit gebied getoond.

Een zeer interessante expositie van ge­ laste en gesoldeerde werkstukken gaf ten­ slotte een uitstekend beeld van de bespa­ ring aan materiaal en de fraaie vorm geving welke met lassen zijn te bereiken. A l met al mag deze tentoonstelling ge­ slaagd heten. Internationale kunststoffenvakbeurs „M acroplastic” van 13 t/m 20 november 19 5 7 , in het R AI-gebouw te Am sterdam De Internationale Kunststoffenbeurs „Macroplastic” zal van 13 t/m 20 novem­ ber a.s. in het Amsterdamse RAI-gebouw van deze zakelijke bedrijvigheid een indruk­ wekkend beeld geven. De beurs belooft van het grootste belang te worden voor .alle fabrikanten van grondstoffen voor de kunststof-industrie. Alleen Nederland heeft reeds 3 0.000 grote en kleine industriële bedrijven, die plastic gebruiken of kunnen gebruiken. Aan deze tentoonstelling zal o.a. wor­ den deelgenomen door vele vooraanstaande firm a’s, welke zich op dit gebied hebben ge­ specialiseerd. W ij noemen in dit verband onder andere:

Im perial C hem ical Industries Ltd., R o tte r ­ dam: brengt een uitgebreide reeks grondstoffen w .o.: alkathene, vitrathene, m aranyl, brulon, luron, fluon, perspex, suntex, diakon, solvic, benvic, darvic, w elvic, flovic, mouldrite, butakon en melinex. In de eerste plaats zal de aandacht wor­ den gevraagd voor Perspex en D arvic, resp. polym ethylm etacrylaat en PVC plaat. Perspex en Darvic lenen zich uitstekend voor reclame doeleinden, zowel in als buiten huis. Beide materialen zijn weer- en windbestendig, vervormbaar en zeer houdbaar. Perspex laat zich prima toepassen voor ver­ lichte reclame (uithangborden, etalages, verkeersborden e.d.) terw ijl D arvic (dat dunner leverbaar is dan Perspex) vooral goed is voor niet verlichte dingen. Bo­ vendien is Darvic leverbaar in lagen van meer dan één kleur (naambordjes e.d.). Yan alkathene is nog vermeldenswaard dat dit polytheen produkt de lichtste plas­ tic is met een soortelijk gew icht van 0,92; alkathene heeft een enorme chemische be­ stendigheid en is een isolatie-materiaal bij uitstek voor hogere frequenties. Fluon, w aarvan de wetenschappelijke benaming polytetrafluoroethyleen is, heeft een bijzon­ dere lage w rijvingscoëfficient, niet kleven­ de eigenschappen (toepassing: deegrollen!), en een niet te evenaren chemische besten­ digheid; hitte bestendig tot ver boven de 200 g r.; zeer geschikt voor alle soorten pakkingen. In de grote inzending van de Board of Trade zal een indrukwekkend voorbeeld worden gegeven van de verbluffende che­ mische sterkte van Melinex, een polyester­ folie. Men zal er een trekker van 114 ton kunnen zien, opgehangen aan M elinex-film .

Eriks Pakking & R ubber IV.V:, Alkmaar: exposeert o.m. buizen en fittings van V ulkathene (polyethyleen), Vulkathene-Saunders Patent Membraan afsluiters, Saunders Patent Membraan afsluiters met ebonietvoerin g en speciale kunststof membranen, Teflon halffabrikaten (platen, staven, fo lie), Teflon flens- en stopbuspakkingen, PVC en Polytheen emmers, kannen, slangen, e.d.

H o ech st H olland N.V., Amsterdam: vraagt de aandacht voor een aantal grond­ stoffen als: lagedruk-polyethyleen, PVC en polyvinylacetaat. Ter illustratie van de toepassingsmogelijkheden worden ook enige eindprodukten getoond, w.o.: jalouzieën, "gordijnen, visnetten, koord, gootsteen- en wasbakafsluiters, e.d.

C h em isch e W erke Hüls A.G., Marl, Kr eis R ech lin gh a u sen (W. Dld.): vertegenwoordigd door „Chemimpo”, Am­ sterdam. Van de fabriek in Duitsland uit zal de Nederlandse pers nog worden geinformeerd om trent de grondstoffen die door „H üls” op de „Macro Plastic” zullen worden getoond. In de stand zal de gehele dag door een deskundige aanwezig zijn, spe­ ciaal voor het verstrekken van informaties aan de pers.

N.V. Plastima, D en Haag: vertegenwoordigt belangrijke machinefa­ brieken en toont daarvoor drie spuitgietmachines (Fabr.: Sommer) en twee extruders en één flessenblaasinstallatie (Fabr. Joh. Fischer). De spuitgietmachines en de flessenblaasinstallatie zullen in werking zijn. De flessenblaasinstallatie is geschikt voor de vervaardiging van vele soorten holle voorwerpen, zoals b.v. kopjes, bakjes, kom­ metjes e.d.

N.V. M etaalwaren- en K un ststoffenfab riek „M ekufa” , V roomshoop: exposeert: a. Plastic gietw erk voor de elektrotechni­ sche industrie (ingieten van transforma­ toren, spoelen e.d.; onderdelen voor hoogspanningsschakelaars, isolatoren, doorvoerringen en kabelgarnituur); b. Plastic gietw erk voor de chemische in­ dustrie (afsluiters, walsen, pompen en andere onderdelen); c. K ufaleyt lagermateriaal (speciale eigen­ schappen: geen zwelling, praktisch zelfsmerend, goede warmtegeleiding, che­ misch bestendig, prima bewerkbaar; vin dt toepassing in binnen- en buiten­ land voor textiel-, landbouw-, metaalbewerkings- en houtbewerkingsmachines, in de chemische industrie, bij trans­ portbedrijven e tc .).

digd uit de bekende grondstofmaterialen, zoals phenolmassa’s, celluloseacetaat, poly­ styreen, nylonmassa’s, polyestermassa’s etc.

Stijger, B aggen S? Co., Amsterdam: vertegenwoordigt het Duitse Huis „Göppinger Kalikound Kunstlederwerke G.m.b.H.” en brengt daarvoor: a. collecties handbedrukte plastic gordijnen naar ontwerpen van bekende Duitse ont­ werpsters als Elsbeth Kupferoth en Nele Renée Bode, alsook volgens uit de Scan­ dinavische landen afkomstige ontwerpen van vermaarde kunstenaars als: Alvas Aalto, Astrid Sampe, Marianne Nilson, Lars Johanson, Stig Leidberg, Sven Markelius en Arne Jacobson. Deze stoffen, in sommige gevallen als noviteit, ook tweezijdig bedrukt, zijn oersterk, gemakkelijk schoon te hou­ den, stofafstotend; zeer geschikt voor kinderkamer, badkamer en keuken. De grondstof is zuivere PVC-folie. b. Yak, het PVC produkt dat een speciale bewerking onderging, toegepast bij de fabrikage van meubelstof, kleding (kor­ te en lange jassen, sportkleding, rokjes e.d.), schoenen, tassen, tafelkleedjes e.d. De Yak-bekledingsstof, momenteel ver­ krijgbaar in 24 prachtige kleuren, vindt steeds meer toepassing in de moderne meubelindustrie.

Peck & Co., Amsterdam: brengt „Nylaflow” Pressure Tubing, ver­ vaardigd van licht crème gekleurd polyarhide, met een hoog smeltpunt van ongeveer 5 00 gr. F.; uitstekend geschikt voor leidin­ gen voor lucht, gas of vloeistoffen en als omhulsel voor draden en kabels.

R.E.T. N.V., Utrecht: exposeert met: a.

b.

Shell N ederland, D en Haag: kondigt een inzending aan; welke —• over­ eenkomstig de opzet van „Macroplastic” — voor 8 5% gericht is op de vakman. Op duidelijke w ijze w ordt een overzicht gege­ ven van de snelle ontwikkeling van petro­ chemie tot de vervaardiging van kunststof­ fen. Gebracht worden vijf hoofdgroepen u it de produktie, te weten: polystyreen, PVC, polyethyleen, synthetische rubber en Epicote-harsen. Bij wijze van toepassingsvoorbeeld zullen enige eindprodukten te zien zijn.

N.V. N ederlandse Apparatenfabriek NEDAP, G roenlo: zal speciaal naar voren brengen de serie bouwbeslag en vele technische kunststofvorm stukken (thermohardend en thermo­ plastisch). Ook zullen in eigen bedrijf ver­ vaardigde m atrijzen worden tentoongesteld. "Wat het bouwbeslag betreft, zal naast het zware m ateriaal (opgebouwd uit phenolpersmassa) ook het in de moderne woning­ bouw thans reeds veelvuldig toegepaste ivoorkleurige m ateriaal (opgebouwd u it ureumpersmassa) worden geëxposeerd. De kunststofvorm stukken liggen hoofdzakelijk in het technische vlak. Zij worden vervaar­

c.

d.

e.

Holoplast-plastic buitenwanden; te pre­ fabriceren volgens tekening; enorme be­ sparing aan arbeidsloon en arbeidstijd op het bouwwerk; wanden zijn decoratief, uitermate duurzaam en vragen geen on­ derhoud; Tronex-polyester golfbanen; met glas­ vezel versterkte golfbanen, leverbaar in rollen met breedtes van 10, 20, 30, 40 en 50 m aan één stuk. Lichtdoorlaatbaarheid is 80 tot 90% , ideaal als dak­ bedekking; Clairet-plastic bekledingsplaten; ideaal voor alle horizontale en verticale vlak­ ken (geen vloeren!), waar behoefte be­ staat aan decoratief, slijt- en stootvast materiaal. Geen onderhoudskosten, lange levensduur, hygiënisch; Holoplast-werkplaten; voor toepassin­ gen waar niet wordt gevraagd om de­ coratie maar om weerstand tegen me­ chanische slijtage; geschikt voor: pak­ tafels, laboratoriumtafels, e.d. Mipolam-produkten, zoals platen, rand­ en deurprofielen.

Ingenieursbureau N.V. Dorned, Amster­ dam: vraagt de aandacht voor de reeds over de gehele wereld bekende D ubo- borgringen; van dit Nederlandse produkt worden reeds miljoenen stuks geëxporteerd. Deze ringen vinden een speciale toepassing in de spin­ nerijen, als de z.g. Dwi>o-spindelringen, in­ gezet om het decentreren van de spindel tegen te gaan. De ringen werden gedurende 2 /z jaar uitvoerig door T.N.O. getest. Een ander Nederlands produkt is de H udo- fil­ ter spoelkop , ontwikkeld in samenwerking met Dorr Oliver N.V. te Amsterdam onder

auspiciën van het Rijksinstituut Drink­ watervoorziening. Dit artikel wordt veel toegepast in binnen- en buitenland bij drinkwaterzuiveringsinstallaties. Kampbuys 2» Oosterbaan N .V ., Amster­ dam:

brengt als importeur van vele buitenlandse kunststoffabrieken een aantal grondstoffen, glasversterkingsmaterialen, glasmatten, glas­ vezels, hardweefsels, acrylaatplaten, koud spuitbare PVC, perspoeders en harsen, ge­ ïmpregneerde materialen en spuitbussen met losmiddelen (met en zonder siliconen voor koude en hete matrijzen). Van de verschil­ lende grondstoffen zullen aardige toepas­ singen te zien zijn, zoals: een scooter van glas-polyester, tandwielen lagers (hardweefsel), verlichtingskappen (acrylaat), ge­ perste telefoontoestellen (perspoeders), serveerbladen van geperste melamine poeder. N.V. Mastef, Amsterdam: vervaardigt matrijzen voor de kunststoffen­ industrie. Voor de insider is het interessant te weten dat voor het systeem van spuiten zonder aanspuits tukken en afval (het runner systeem) in de werkplaatsen van de Mastef reeds jarenlang matrijzen worden vervaardigd. Voor de thermoplastische in­ dustrie zijn ook belangrijk de schroefdopmatrijzen, soms wel 30-voudig, welke geheel automatisch werken, ongeacht de soort materiaal of draadvorm, terwijl voor de thermohardende bedrijven moderne ,,Transfermolding”-matrijzen zeker de be­ langstelling zullen hebben. Werkspoor N .V ., Amsterdam:

deze firma heeft de licentierechten voor de Benelux verkregen voor de toepassing van de procédés van de Halmatic Ltd, Porthmouth, Engeland met haar „Deborine” produkten voor de bouw van zeewaardige jach­ ten en andere vaartuigen tot afmetingen van 40 m lengte en waarvan o.a. de romp vervaardigd wordt van met glasvezel gewa­ pende polyesterhars. Verspaningsdag 1958 te Arnhem Op 21 februari 195 8 zal in de stads­ schouwburg te Arnhem de „Verspaningsdag 1958” worden gehouden. Een aantal bin­ nen- en buitenlandse deskundigen op verspaningsgebied is uitgenodigd hun mening te geven over hetgeen bereikt, gewenst en te verwachten is op het gebied der verspaning. Behandeld zullen worden o.a. de toepas­ sing van snelstaal, hardmetaal en keramisch snijmateriaal, terwijl verder vele facetten der verspaning in verband met tariefvorming, menselijke factoren e.d. uitvoerig zullen worden besproken. Nieuwe opdrachten De Arnhemsche Scheepsbouw Mij. N.V. te Arnhem heeft van een Ierse rederij de opdracht ontvangen tot de bouw van een motorvrachtschip, waarvan wij de voor­ naamste gegevens hieronder laten volgen: Lengte tussen 1.1. 75,18 m, lengte over alles 81,20 m, breedte 11,74 m, holte 4,75/ 7,19 m, deadweight 1820 ton. Het schip, dat zal worden voorzien van een 1700 pk M.A.N. motor, wordt speciaal ingericht voor het vervoer van vee. De Industriëele Handels Combinatie „Holland” te Den Haag ontving dezer da­ gen van de Hollandsche Aanneming Maat­ schappij N.V. eveneens te ’s-Gravenhage

opdracht tot levering van een cutterzuiger, tevens bakkenzuiger. Deze order zal worden uitgevoerd door de vennoot van I.H.C. „Holland” , de N.V. Scheepsbouwwerf en Machinefabriek „De Klop” te Sliedrecht. De zuiger, welke de naam zal dragen van HAM 207 is praktisch gelijk aan de H AM 206, welke eveneens door de I.H.C. „Hol­ land” aan de H.A.M. werd geleverd en wel­ ke thans belangrijk werk verricht in de zee­ haven van Venezuela, Puerto Cabello gehe­ ten. De hoofdafmetingen van het baggerwerktuig zijn 5 0 x 1 1 x 4 meter en de bouw zal geschieden onder de hoogste klasse van Bu­ reau Veritas. De maximale zuigdiepte zal 16 meter bedragen, terwijl de diameter van de persleiding 65 0 mm. zal worden. Het werktuig zal worden uitgerust met twee zandpompen, welke elk gedreven zul­ len worden door een 10-cilinder „Smit-Bolnes” dieselmotor van 1250 epk. bij 275 omwentelingen per minuut. Aflevering van de zuiger, welke onder bouwno. CO 386 te boek staat, zal in 1959 moeten plaats hebben. Tewaterlatingen Op 19 oktober jl. werd het m.s. Emmapolder, dat voor de rederij Cornelder’s Scheepvaart Mij. te Rotterdam door bemid­ deling van het Technisch Scheepvaartkan­ toor Boontjes bij de Travewerft G.m.b.H. te Lübeck gebouwd wordt, te water gela­ ten door mevrouw Willemse. Deze nieuwbouw heeft een lengte van 72 m over alles en 65 m tussen de lood­ lijnen, een breedte van 9,90 m en een be­ laden diepgang van 3,65 m. Het schip zal medio januari 1958 afgeleverd worden. Op 22 oktober 1957 had van een der hel­ lingen van de N.V. Scheepswerf v/h fa. A. Lanser te Sliedrecht met goed gevolg de tewaterlating plaats van een elevatorbak van 700 m 3, gebouwd voor rekening van de Koninklijke Maatschappij tot het U it­ voeren van Openbare Werken „Adriaan Volker” N.V. te Sliedrecht. Het vaartuig, de V 711, heeft de volgende hoofdafmetin­ gen: lengte 50 m; breedte 8,70 m en holte 3,80 m. Scheepswerf Lanser heeft thans nog een zelfde type elevatorbak voor dezelfde opdrachtgeefster in bestelling. Op de vrijgekomen helling werd de kiel gelegd voor de baggermolen Krammer, welke een emmerinhoud zal krijgen van 800 liter. Deze molen zal van hetzelfde type zijn als de eveneens door Sliedrechtse werven gebouwde baggermolens IJssel en Noord. De Krammer is bestemd voor de baggervloot van de Kon. Mij. „Adriaan Volker”. Bij de Scheepswerf „Hoogezand” N.V. (dir. Jac. Bodewes) te Bergum (Fr.) werd met goed gevolg te water gelaten het nieuwe motorkustvaartuig Viod, dat wordt gebouwd voor rekening van de heer K. Groen te Groningen. De Viod (bouwnummer 84) is van het gladdektyne, meet 625 ton d.w. en heeft de volgende afmetingen: lengte over alles 50,83 m; lengte tussen de loodlijnen 46,30 m; breedte 8,15 m en holte 3,60 m. De be­ laden diepgang is 3,28 m. De voortstuwing zal geschieden door een 395 pk Brons-motor type 6 ED. In de bak zal één Lister hulpmotor van 16 pk worden geplaatst.

De uitrusting zal verder bestaan uit twee masten met twee laadbomen met een hijs­ vermogen van twee ton, Bodewes lieren, aan dek één Lister hulpmotor van 16 pk, hand-hydraulische stuurmachine, centrale verwarming, elektrische lichtinstallatie van 110 volt, radiotelefonie, echoloodinstallatie en richtingzoeker. De ruiminhoud bedraagt 27.500 cft grainspace en 26.500 cft balespace. De bun­ ker capaciteit is: drinkwater 10 ton, brand­ stof 38,1 ton en waterballast 146,7 ton. De bouw geschiedt onder toezicht van Lloyd3s Register of Shipping 100 A I en Scheepvaart Inspectie voor de onbeperkte vaart (met speciaal houtcertificaat). Bij de N.V. Scheepswerf „Gideon” v/h J. Koster Hzn. te Groningen werd 26 oktober 1957 met goed gevolg te water gelaten het nieuwe motorkustvaartuig Worcesterbrook, dat wordt gebouwd voor rekening van W illiamstown Shipping Co. Ltd. te Londen. De doopplechtigheid werd verricht door Mrs. H. Rothbarth. De Worcesterbrook meet 1405 ton d.w. en is van het raised-quarterdecktype met ac­ commodatie en machinekamer achter. De af­ metingen zijn als volgt: lengte óver alles 67,06 m, lengte tussen de loodlijnen 60,19 m, breedte 10,15 m en holte 4,60/5,75 m. De beladen diepgang is 4,41 m. De voortstuwing zal geschieden door een 830 pk Deutz motor. De volgende hulpmotoren zullen worden geplaatst: twee Deutz hulpmotoren van 70 pk met 34 kW generator en compressor van 5 5 m 3, één Lister hulpmotor van 30 pk met 20 kW dynamo en compressor van 10 m 3. Alle motoren worden zoetwatergekoeld. De uitrusting zal bestaan uit twee masten met twee laadbomen met een hijsvermogen van drie ton, elektrische laadlieren, ankerlier en kaapstand, elektrisch-hydraulische stuur­ machine (v. d. Giessen), elektrische lich t­ installatie van 110 volt, centrale verwar­ ming, koud en warm stromend water, radiotelefonie-installatie, radar enz. De ruiminhoud bedraagt 71.300 cft. grainspace. De bouw geschiedt onder toe­ zicht van Lloyd’s Register of Shipping en het Britse M.O.T. Binnenkort zal de kiel worden gelegd voor een coaster van het raised quarterdecktype, groot plm. 145 0 ton d.w. eveneens voor Britse rekening. D it is dan het zevende schip in successie, dat door de werf voor Britse rekening wordt gebouwd. Bij de N.V. Scheepswerven Gebr. van Diepen te Waterhuizen (Gr.) werd 26 ok­ tober 1957 met goed gevolg te water gela­ ten het nieuwe motorkustvaartuig Willem Cornelis, dat wordt gebouwd vooor reke­ ning van de Rotterdamse Scheeps-Hypotheekbank te Rotterdam. De Willem Cornelis (bouwno. 946) is van het gladdektype met bak en kampanje, meet 865 ton d.w. en heeft de volgende afmetin­ gen: lengte o.a. 61,05 m, lengte tussen de loodlijnen 55,25 m, breedte 9,20 m en holte 4,08 m. De beladen diepgang bedraagt 3,59 meter. De voortstuwing zal geschieden door een 650 pk Werkspoor-motor, terw ijl voorts in de machinekamer twee Lister hulpmotoren van respectievelijk 20 en 30 pk zullen wor­ den opgesteld.

De uitrusting zal bestaan u it twee masten m et twee laadbomen met een hijs vermogen van drie ton, Bodewes motorlieren, aan dek drie Lister hulpmotoren, olie gestookte cen­ trale verwarming, elektrische lichtinstallatie van 110 volt, radiotelefonie, echoloodinstallatie, richtingzoeker en radar. De ruiminhoud bedraagt plm. 37.000 cft grainspace. De bouw geschiedt onder toezicht van Lloyd’s Register of Shipping 100 A I en Scheepvaart Inspectie voor de onbeperkte vaart met speciaal houtvaartcertificaat. De kiel werd reeds gelegd voor een coas­ ter van het sheltterdecktype, groot 1000 ton d.w. voor rekening van de Zuid-Hollandse Scheepvaart Mij. te Rotterdam. Dit schip zal worden uitgerust met een 860 pk Werkspoor motor. 30 oktober 1957 werd het motor tanks chip

Naess Lion van helling III der Nederlandsche Dok- en Scheepsbouw Mij. (v.o.f.) te Am­ sterdam, te w ater gelaten. De doopplechtigheid werd verricht door mevrouw H. Posthuma-de Langen (Den H aag). De Naess Lion is het derde schip, dat door de N.D.S.M. gebouwd is voor de Nederland­ se Norness Scheepvaart Mij. N.V. te Am­ sterdam. Reeds eerder werden de Astrid Naess (24.700 t.d .w .) en de Naess C ommand e r (39.100 t.d .w .), beide tankers, afgeleverd. De voornaamste gegevens van de Naess Lion zijn: lengte over alles: 614/-6// = 187.3 50 m ; lengte tussen de loodlijnen: 580/-0 // — 176.800 m ; breedte: 7 6 '- 6 " = 23.320 m; holte: 42'-6.3/4" = 12.975 m. De vloeibare lading kan vervoerd worden in 30 ladingtanks, met een totale inhoud van 1.205.000 cub.ft. De snelheid bij een geladen diepgang van 32 '- 9 " is 15 knopen bij een machinevermogen van 8400 apk. De voortstuwing op één schroef geschiedt door een enkelwerkende 2-takt 8 cilinder dieselmotor, fabrikaat N.D.S.M.-Stork; cilinderdiam. 750 mm, slag 1500 mm, 8400 apk bij 115 omwentelingen per min., inge­ rich t voor het gebruik van zware brandstofolie. Voor de levering van de benodigde elek­ trische stroom voor de hulp werktuigen en de verlichting, worden 2 dieselgeneratoren en een stoomdynamo geïnstalleerd. Twee Schotse ketels leveren stoom voor verwarm ing van schip en lading en aandrij­ vin g van de 3 turbo ladingpompen. Deze ladingpompen zijn geplaatst in een pompkamer, die zich voor de M.K. bevindt. De turbines van deze pompen zijn in de machinekamer geplaatst. Schip en machines zijn gebouwd onder toezicht van American Bureau of Shipping, de Nederlandsche Scheepvaartinspectie en het Nederlandsche Stoomwezen. De accommodatie der opvarenden is zeer modern, met voor ieder bemanningslid een aparte hut, met eetsalons, recreatieruimte. Ook een zwembad op het achtersloependek ontbreekt niet. H et schip is met de meest moderne nauti­ sche apparatuur, zoals radio, radar, gyrokom pas-installatie enz. uitgerust. Op de vrijkomende helling werd direct na de tew aterlating de kiel gelegd voor bouwno. 460, een 3 0.900 t.d.w. tanker voor de Afran Transport Comp., Monrovia, Liberia (G ulf O il Corp.).

P roeftochten Onlangs vond op de Nieuwe W aterw eg de proefvaart plaats van de nieuwe haven­ sleepboot Poseidon. De Poseidon is bestemd voor het assis­ teren van zeeschepen in de Rotterdamse havens. De voortstuwing geschiedt door een 8cilinder Deutz-motor van 300 pk bii 600 omw/min, met Lohmann hydraulische keerkoppeling met reductie en Zöllner vloeistofkoppeling. De afm etingen. van het schip bedragen: lengte 21,00 m ; breedte 6,00 m en holte 2,80 m. Deze boot is de tweede van een serie van 4 havenboten, welke door de N .V . Scheepsbouwwerf en Machinefabriek H . de Haas te Maassluis w ordt gebouwd voor L. Smit & Co’s Internationale Sleepdienst te R ot­ terdam. Op de Waddenzee werd op 22 oktober 1957 de officiële proefvaart gehouden met het kustvaartuig Tjerk Hiddeséé, bestemd voor de C.V. Gebr. Van der Schoot te H arlingen. H et vaartuig, dat tot het gladdektype behoort, meet 630 ton dw. H et werd gebouwd bij de scheepswerf M artin Jansen te Leer. Met een 390 pk MAK-motor werd een snelheid behaald van ongeveer 10 m ijl. Op de Eems heeft op 23 oktober 1957 de goed geslaagde proefvaart plaatsgevonden van het m.s. Thea, dat werd gebouwd bij Bodewes’ Scheepswerven N.V. te Martenshoek voor rekening van de heer H . Oldenburg en mevrouw Buining-Siersema te Gro­ ningen. Het schip is van het gladdektype en meet 815 ton dw. en heeft een ruiminhoud van 37.500 cub. ft. grain. De afmetingen bedragen: lengte o.a. 56,90 m ; breedte 8,90 m; holte 3,8 5 m. Het schip is voorzien van een 500 pk, 8-cil. Werkspoor-motor, waarmede tijdens de proefvaart een snelheid werd behaald van ± 1 1 m ijl. In de motorkamer zijn geplaatst twee 21 pk Lister aggregaten voor aandrijving van twee 40 m 3 Borga pompen, compres­ sor en 6 kW dynamo. De uitrusting bestaat uit 2 masten met 2 laadbomen van 3 ton, motorlaadlieren, motorankerlier, handkaapstand (Bodewes), hydraulische stuurmachine, elektrische in­ stallatie 110 volt (Jan Bodewes), koud en warm stromend water, echolood, richting­ zoeker, radiotelefonie enz. De bouw geschiedde onder toezicht van Lloyd’s Register of Shipping 100 A -J- 1 en Scheepvaart Inspectie voor de onbeperkte vaart. Op 17 oktober 1957 heeft op de Adriatische Zee bij Triëst de geslaagde tech­ nische proeftocht plaatsgevonden van het nieuwe zeer modern gebouwde motorkustvaartuig Willi Böhmer. Dit is het vijfde schip van de N .V . Reederij „N autiek” , het­ welk gebouwd werd bij Cantiere N a vale Giuliano San Giusto te Triëst. De afmetingen van het schip zijn: lengte over alles 66,50 m; lengte tussen de lood­ lijnen 59,5 8 m ; breedte 9,90 m ; holte tot shelterdek 5,77 m; diepgang 3,72 m. De ruiminhouden bedragen totaal 60.000

c ft grainspace en 62.010 balespace. De tankinhouden bedragen totaal voor gasolie 117 m 3, zoetwater 28,62 m 3, waterballast 272 m 3 en de smeerolietanks 2 m 3. Het schip is van het open shelterdektype en meet 951 ton dw. doch met materiaal afmetingen voor een gesloten shelterdekker, zodat door het aanbrengen van enkele zeer kleine wijzigingen het schip bij de grote vaart kan worden ingedeeld met een draag­ vermogen van 1400 ton. De bouw geschiedde onder toezicht van Lloyd’s Register of Shipping 100 A I en Scheepvaartinspectie voor de onbeperkte vaart en is zowel geschikt voor de tropen als voor „Navigation in ic e ”. De voortstuwing geschiedt door een 1000 pk Deutz-dieselmotor typ e RBV8M-545 met Büchi-oplaadinstallatie, waarmede het schip tijdens de proeftocht in half beladen toestand en „Costa” bol op het roer een snelheid behaalde van 12,4 knoop. Voorts staan in de machinekamer nog op­ gesteld twee Deutz-hulpmotoren van elk 60 pk, waaraan gekoppeld een 32 kW dyna­ mo en een luchtcompressor van 50 m 3/uur, een noodaggregaat bestaande uit een 15 pk Deutz-motor, 9 kW dynamo en een 15 m 3 compressor, een verticale ballastpomp van 50 m 3/uur, een verticale algemene dienstpomp van 3 5 m 3/uur, brandstof-, smeer­ olie-, zoet- en zoutwater-pompen, twee La val separatoren voor gas- en smeerolie capaciteit 5 00 1/uur, w elke voorzien zijn van een verwarmingsinstallatie, elektrische boor- en slijpmachine, schakelbord voor een elektrische installatie van 110 volt met voorziening dat de twee hoofdgeneratoren parallel geschakeld kunnen worden, secun­ daire schakelborden waar nodig en een as­ dynamo van 20 kW. < De uitrusting bestaat u it: twee onge­ staagde masten met 2 laadbomen met een hijs vermogen van 5 ton en 4 stuks van 3 ton, zes Bodewes motorlieren, elektrische kaapstanden en hekspil fabrikaat Van der Giessen, elektrisch hydraulische stuurma­ chine fabrikaat John H asting & Co., koel­ machine voor de koel- en vrieskast inhoud ca. 6 m 3, elektrische ventilatie op de rui­ men, navigatiemiddelen zoals radio-telefonie, richtingzoeker, echoloodinstallatie en draairuit. Op het sloependek staat opgesteld een thermoventilation airconditioning plant, welke installatie alle verblijven in de win­ ter kan voorzien van warm e lucht, in de zomer van geforceerde buitenlucht en in de tropen gekoelde lucht. De airconditioning plant is van het fabri­ kaat Carrier, New York, en is ruim in staat een buitentemperatuur van 32°C met een relatieve vochtigheidsgraad van 75 % terug te brengen tot een binnentemperatuur van 28°C met een relatieve vochtigheids­ graad van 6 0 % . Verblijven etc. voor de opvarenden zijn zeer modern en uiterst geriefelijk ingericht en voorzien van stromend koud en warm w ater in alle hutten, badkamers en was­ plaatsen. Tijdens de officiële proeftocht op zater­ dag 19 oktober 1957 is de W illi Böhmer op de Adriatische Zee met de traditionele vlagwisseling, welke ceremonie werd uitgevoerd door de directrice der rederij, mevrouw M. Koole-Teegelaar, door de rederij over­ genomen.

TIJD SC H R IFTEN R EV U E Uittreksels van enige belangrijke artikelen uit buitenlandse tijdschriften, zoals deze worden verwerkt in de kaartzendingen, welke het Nationaal Technisch Instituut voor Scheepvaart en Luchtvaart maandelijks aan de daarop geabonneerden doet toekomen. De aanwinsten der bibliotheek op nautisch, resp. technisch gebied worden eveneens, op kaarten vermeld, aan bovengenoemde abonnees toegezonden. Niet-abonnees kunnen zich afzonderlijk op deze aan­ winstenlijsten abonneren. Inlichtingen worden gaarne verstrekt door de directie van het Instituut, Burg.s’ Jacobplein 10, Rotterdam (tel. 56620). „The Doek and H arbour A uthority” van september 1957. „Cargo Handling and Sbip Design ”, door E. S. Tooth — Dit artikel is bedoeld een duidelijk beeld te geven van aan nieuwe vrachtschepen te stellen eisen, opdat het laden en lossen vlug en veilig kan geschieden. Eerst behandelt de schrijver een schip voor 'bulklading bestemd voor het vervoer van suiker in bulk, daarna het vervoer van stukgoed in de vorm van eenheidslading. Teneinde te kunnen vaststellen welke nieuwigheden voor een nieuw te bouwen schip nodig zijn, worden eerst recente ontwikkelingen in de methoden van ladingbehandeling nagegaan, o.a. het werken met vork-heftrucks. Vervolgens wordt de kwestie van de eenheidslading en het gebruik van pallets besproken, waarna een beschouwing wordt gegeven over nieuwe constructievormen van ruimen en luiken, de toepassing van de vork-heftruck in de ruimen en de consequentie die dit heeft, en eventuele ont­ wikkelingen als gevolg van het gebruik van eenheidslading. (Bldz. 163—-165, 2 foto’s). „The Marine Engineer and N aval Architect” van sept. 1957. „Fresb water generation by waste heat33 — Na een inleiding be­

spreekt het artikel de door Atlas Maskinfabrik, Kopenhagen, ontwik­ kelde vacuum-verdamper. De werking wordt beschreven en de op­ gedane ervaringen met twee typen dezer verdampers worden gegeven. In een tabel worden enige prestatiecijfers vermeld. De aanschaffingsen installatiekosten, benevens de exploitatiekosten worden gegeven. (Bldz. 332—334, 2 foto’s, 1 schema, 1 tab.)

„Engineering” van 6 september 1957. „Developments in crankcase oil-mist detector 33 — Dit artikel be­

schrijft een herziene uitvoering van de Graviner-B.S.R.A. foto-electrische olie-nevel detector. Het prototype detector bleek in de prak­ tijk minder goed te voldoen. De redenen hiervoor worden uiteengezet. Behandeld worden: het registreertoestel, dat waarschuwt wanneer zich moeilijkheden zullen voordoen; de inrichting van de detector met automatische koolzuur injectie en de controle en standaard fotocel; minimum aan onderhoud en veiligheidsinrichtingen; en laboratoriumen praktijkproeven. (Bldz. 303—305, 2 foto’s, langs- en dwarsdoor­ snede) „Nuclear Engineering” van oktober 1957. „Thorium — its properties and cbaracteristics33 door I. P. Bell,

M.Sc., A. Inst. P. Een uiteenzetting wordt gegeven over de fysische en mechanische eigenschappen van thorium, voor zover zij voor toe­ passing in een kernreactor in aanmerking komen, en over de rol die het metaal speelt met betrekking tot het ten nutte maken van zijn atoomenergie. De methode voor het vrijmaken van het metaal wordt kort beschreven. Vrij uitvoerig wordt zijn gedrag t.o.v. andere stoffen, waarmee het in de reactor in aanraking komt, behandeld. Montage, het lassen en de machinale bewerking .worden besproken. Tot slot wordt de uitwerking beschreven van het bestralen van thorium met neutronen, voor zover bekend. (Bldz. 418-422, 9 graf., 18 lit., 1 blad met uitgebreide gegevens) „International Shipbuilding Progress” van september 1957.

„The Shipping W orld” van 25 september 1957. „The 3William Patterson3 33 — Dit schip is het vierde Liberty schip, dat omgebouwd is en voorzien van een moderne voortstuwingsinstallatie, in dit geval een vrije-zuiger-gasturbineinstallatie, welke bestaat uit 6 vrije-zuiger-gasgeneratoren en 2 omkeerbare gasturbines. Bij een totaal vermogen van 6000 shp en een gemiddelde diepgang van 20 vt. werd een snelheid bereikt van 16,8 mijl. De machine-installatie en haar regeling wordt beschreven. Als brandstof wordt zware olie ge­ bruikt. De oorspronkelijke romp is met 2 5 vt. verlengd door het aan­ brengen van een nieuw voorschip. (Bldz. 268—270, 4 foto’s, machinekamerplan, schem. tek. van vooruit- en achteruitturbineinstall.) „Shipbuilding & Shipping Record” van september 1957. „Model experhnents with activated fin stabilisers33, door Sir William

Wallace, C.B.E., L.L.D. en William P. Walker. — Na een korte behandeling van de drie typen stabilisatoren, geven de schrijvers een beschouwing over de ontzaglijke problemen die zich voordoen bij het interpreteren van modelproefresultaten en de voorspelling m.b.t. het werkelijke schip van proeven met een model met eigen voortstuwing, automatische besturing en uitgerust met model stabilisatoren. Een methode hoe de onbekenden m.b.t. het schaaleffect kunnen worden verminderd en de afmetingen van de vinnen kunnen worden bepaald wordt besproken. Hoewel gebleken is dat gestabiliseerde passagiers­ schepen met een blokcoëfficiënt onder 0,62 dezelfde snelheid be­ houden als zonder vinnen, moet dit voor andere typen schepen d.m.v. modelproeven onderzocht worden. Aan de hand van een voorbeeld wordt aangetoond welke ingewikkelde problemen hieraan vastzitten. Hetzelfde kan gezegd worden van de cavitatieverliezen. Proeven in een zeegangstank zouden hier een oplossing kunnen geven. (Bldz. 407—408, 1 tab.) „Hansa” van 20 september 1957. „Quecksilberdampf-Hocbdruckleticbten w it Leuchtstoff in Hochkerzen-Schiffsarmaturen33, door W. Vogler — Aangezien de levens­

duur van gloeilampen in toplichten door sterke trillingen korter is dan de gemiddelde levensduur waarvoor zij vervaardigd zijn, worden door Siemens-Schuckert-Werken A.G. kwikdamp-hogedruklampen met fluorescerend gas (type HQL) op de markt gebracht. Dichttech­ nisch worden deze lampen met de gebruikelijke gloeilampen verge­ leken. De lampen hebben een voorgeschakelde smoorspoel nodig. Behalve de langere levensduur komt de'grotere lichtsterkte bij lager stroomverbruik ter sprake, terwijl deze lampen als werklichten ook zeer geschikt zijn. (Bldz. 1989, 1 tek.)

„Notes on vahiation o f sbips33, door Capt. José Cruz. — De be­

doeling van dit artikel en de daarin opgenomen grafieken is de lezer in staat te stellen op een enigszins systematische wijze de waarde van schepen te bepalen, waarbij niet alleen de hoofdfactoren, zoals deadweight, snelheid en ouderdom, maar ook de bijkomende invloeden: diepgang, ruiminhoud, koelruimten, type voortstuwingsmachine etc. in aanmerking worden genomen. De grafieken geven: 1. de indexwaarde als een functie van deadweight en snelheid (de indexwaarde wordt bepaald aan de hand van de waarden op de wereldmarkt); 2. een correctiefactor die moet worden toegepast op de indexwaarde voor verschillende diepgangen; 3. de overgebleven waarde van schepen ge­ baseerd op hun ouderdom; en 4. de waarde van het standaard „Fairplay” schip van 95 00 ton en 12 mijl, in £ per ton deadweight. Het gebruik dezer grafieken en de verwerking der bovengenoemde factoren hierin worden besproken. Aan het eind van het artikel wordt een voor­ beeld van een berekeningstabel gegeven. (Bldz. 491—494, 4 graf., 1 berekeningstabel.) „Shipbuilding & Shipping Record”

van 3 oktober 1957.

„A sbip for research in naval architecture33, door Robert Taggart.

— De revolutie in het ontwerp van schepen, die thans plaats vindt bij de Amerikaanse Marine, hebben veel nieuwe en dringende problemen doen ontstaan, welke slechts kunnen worden opgelost door proefnemin­ gen aan boord van een schip. Tevens kunnen dan klassieke problemen in de scheepsbouw, die nimmer zijn opgelost, worden onderzocht. Hiervoor is een schip nodig dat speciaal voor dit onderzoek kan worden gebruikt. Een voor dit doel geschikt schip wordt door schrijver be­ sproken. Wat de problemen betreft noemt schrijver: zeewaardigheid, dynamische eigenschappen van de zee, het reageren van het schip bij zeegang, het stabiliseren van het schip, apparaten voor slinger-stabilisatie, zog en zoggetal, sleepproeven en oppervlakteruwheid. (Bldz. 441—444, 1 fig., 1 blokdiagr.) Bovendien vestigt de documentatiedienst van bovengenoemd In­ stituut de aandacht op de volgende artikelen: „The Shipping World” van 18 september 1957. — „De-ionidation of feed water33 Removal o f C O 2 by new method. (Bldz. 248, 1 schem. tek.) „European Shipbuilding” Nr. 4 — 1957. — „Shape o f superstmetures, funnel heights and downwash o f funnel gases33, door K.-A. Berg. (Bldz. 82—92, 6 schetstek., 1 graf., 2 fig., 11 foto’s, 27 lit.) „Shipbuilding & Shipping Record” van 5 september 1957. — „ Nuclear sbip-propulsion w ith reactors o f the gas-cooled, graphitemoderated type33. (Bldz. 304—306, 1 foto, 2 schetstek., 1 schem. tek.)