lilililll lllllllllil

2 I

05

Praatjes doden de t[id. liUaar ik ook ben, of ik nu de krant lees of zit te seffiven, ik word eonstant aangesproken.

ll|il |l lIlIlIlll lllllllllIl

vAN ALLE GEMAKKEN vooRzlEN Eriseenbibliotheek,eencafé,eenactiviteitenkamer,eenleeszaal

hier in het gebouw te vinden. De postoel is een memento kakkie, denk ik als ik doorspoel en de badkamer verlaat. Zodra ik kan staan zonder duizelig te worden, breng ik mijn tijd door in de openbare ruimtes. Het gebouw waar ik verblijf is van alle gemakken voorzien; er is een bibliotheek, een woonkamer, een bruin café dat er met ziin ongebruikte, blinkende tap uitziet als een soapdecor, een winkeltje, een activiteitenkamer, een leeszaal en een ontmoetin$sruimte. De dagen strekken zich hier landerig uit. Er zijn geen deadlines of vergaderingen meer om bij 60 VrijNedoiland 14 ltEt 2016

te wonen. De enige terugkerende afspraken zijn die met de dokter en de pedicure. praaties doden de tijd. Waar ik ook ben, of ik nu de krant lees ofzit te schrijven, ik word constant

eneenontmoetingsruimte.

zich volgens een onderzoek van NIPO eenzaam. Volgens een onderzoek

uiï2Ol2vande

universiteit van Chicago verhoogt eenzaam-

aangesproken. Sommigen vragen zich af wie ik ben, anderen be$innen zonder gêne levensverhalen op te dissen.

heid de bloeddruk, het stressniveau en de kans op depressie. Eenzame ouderen blijken 14 procent meer kans te hebben op een vroege dood dan de gemiddelde persoon. De kans op vroeg

.KEN IK U?'

overlijden bij eenzaamheid is twee keer zo groot als bij overgewicht. fe kunt beter dicht-

De meest gehoorde

klacht onder de bewoners

geslibde aderen hebben dan eenzaam zÍin. Een

is de eenzaamheid. En dat is niet alleen in dit gebouw een probleem: in2O12 voelde 1 mil-

babbeltje is dus niet alleen gezellig, maar levensverlengend. Wie het best kan vertellen, krijgt hier de meeste toehoorders. Zo vertelt

joen van de destijds 4,1 miljoen S5-plussers

It

LA

N D E R I G De

llIl

Il||l

kans op vroeg overlijden bij eenzaamheid is twee keer zo groot als bij overgewicht.

mevrouw Bohré onderhoudend over de neus-

borrelzaal. Steevast met een glas wijn voor

Moet ik me opnieuw voorstellen. Treurig

apen in Nieuw-Guinea waar ze opgroeide. Van Ietje, die vroeger een banketbakkerszaak had,

zich. Dat is een gezellige, denk ik.

Ieer ik de geheimen van perfect geslagen slagroom. En Otto, een modeliefhebber, weet de

'Miin man is dood.' 'U hebt uzelfnog?'probeer ik. 'Ken ik u?'vraagt ze. Ik heb me al twee keer eerder aan haar voor-

maar waar: degienen die wegzakken in het eigen verdriet, die geen interesse kunnen opbrengen voor de ander, of die in een gesprek

dubbele manchet van miin overhemd te waarderen. Toch zijn er ook ouderen die steevast alleen aan een tafel zitten in de borrelzaal, zoals mevrouw Been. Ik heb haar al eerder $ezien. Ze is altijd piekfijn gekleed. Het haar gitzwart geverfd en vastgezet in een sierlijke wrong, make-up op, getailleerde iasies aan. Ze zit van 's mor$ens vroe$ tot's avonds laat alleen in de

'Ik heb niks meer,' zegt ze als ik aanschuif.

gesteld. Beleefd stel ik me een derde keer voor. 'Ik kom uit 1931. Hoe oud ben ik?' Samen rekenen we haar leeftijd uit. 'Ben ik echt al vijfentachtig?' vraagt ze ongelovig.

Daarna rekenen we de leeftiid van haar doch-

ter uit. Vertelt ze me dat haar man dood is.

niet meer kunnen meekomen, moeten het, sociaal gezien, alleen doen. Ik vraag mevrouw Been of ze het erg vindt dat ze hier alleen zit.

kijkt ze me niet-begrijpend aan. 'Ik kijk $ewoon naar de mensen,' zegt ze dan. 'Dat kan altiid.' Het leven dat een aquarium wordt en de mensen die als vissen voorbij drijven. Ik weet niet of ik dat verdrietig of mooi vindt. Even

14 lIEl Z0l0 Vrij Nederland 67

Ik zie honderd mogelijke toekomstversies van m[izelf. Iftlig ik later suikerziekte of een versleten ru$ Ii[ord ik dement, depressief of beide?

ltl

..:l-;.'.a

::i

j:t . Het leven dat een iaquarium wordt en de mensen

EEN WARMBLOEDIG MENS Na het

joggen sta ik te stretchen in de gang. Als

ik me niet aan mijn trainingsschema houd, word ik onrustig. Vriendelijk groet ik de dames met rollator die voorbij schuifelen. Het prettigie branden van verzuring in de benen, dat gloedvolle van snel stromend bloed; zij zullen het nooit meer voelen. Hoe lan$er ik hier ben, hoe meer ik besef dat niets echt van onszelf is. Niet ons leven, niet ons lijf. Het eni$e waar we ons aan kunnen vastklampen, zijn $ewoontes en waardigheid. Maar ook die zijn niet altijd meer te waarborgjen. Hoewel ik zo gezond mogelijk 68 Vrij Nederlanrl 14 llEI 2016

lI Il

die als vissen voorbii driiven.

leef, weet ik dat ik ook ooit ergens last van Sa krijgen. In het verzorgingstehuis zie ik honderd mogelijke toekomstversies van mijzelf. Krijg ik later suikerziekte of een versleten ru$? Word ik dement, depressief of beide? Ik hoor Karel voordat ik hem zie. Er zlt een rit me in zijn ademtekort. Zijn gierende uithalen worden be$eleid door constant $epruttel vaLn een zuurstoffles die hij in een schoudertasie met zich meedraagt. Hlj ploft naast me neer in de

bibliotheek.

zefthij als hij me ziet kijken. 'Ik kom bij jou zitten, want ik ben onrusti{.' 'Natte longen ,'

Ons gesprek begiint onschuldig. Over het huis, het eten. Dan hebben we het over boeken. 'lk heb er maar twee in mljn leven $elezen,' ze$t

Karel. 'De een ging over de oorlog. De ander had ik $eleend van mijn zwa$er. Over een net meis-

je dat wel eens wilde leven als hoer. Dat was wat, Ik heb het nooit uitgelezen, want ik moest het weer teruggeven. Ken je dat boek?' Ik schud mijn hoofd en weet even niet wat ik moet zeggen. 'lk ben altijd een warmbloedig mens geweest,'

hijgt Karel. 'Maar nu is miin vrouw er niet meer.'

Je weet niet welke ouderdomsklachten in

je

verschiet liggen, maar ook niet welke verlangens je tot het einde toe bliiven achtervolgen.

lI

MÁ2ru8ili Et{ D= M:í,ÉD==#=lD Romanceskonnennauwelijksvoor.'lkhebmijnsjeuwel gehad.'

Ik denk aan de tweets die ik na de eerste week ontvang van een mij onbekende man in het gebouw. Het begon onschuldig: ik heb u gezien en

ben onder de indruk, schreef hii me. In ziin meest recente bericht nodigde hii me uit om op zijn gezicht te komen zitten. Als het Karel is die mii dat tweet, dan zou hii dat niet overleven, denk ik. De mannen zijn hier veruit in de minderheid en stuk voor stuk zeer sociaal. Ik word joviaal bij de schouders gepakt als ik me voorstel, krijg knipogen en grote kunstgebitgrijnzen als ik voorbij loop. Maar de dames zijn er nauwelijks door gevleid. Als ik die avond informeer

of er weleens romances ontstaan, wordt dat stelligi ontkend. 'Ze proberen het wel,' zegl de struise mevrouw Dekker, 'maar ik heb miin sjeu wel gehad.'Haar tafelgenoot knikt. 'Vijfenzestig jaar heb ik voor een fijne man gezorgd. Wat zal ik nu dan andermans ellende op me ne-

men?' Karel met ziin zuurstoffles zit twee tafels verder. Hij tilt traag zijn glas op en knikt ons toe. Ik sla mijn ogen neer. Je weet niet welke ouderdomsklachten in je verschiet liggen, maar ook niet welke verlangens je tot het einde toe blijven achtervolÉen.

BEHOEFTE AAN CONTACT nogwat huiverigf omvan mijn kamer te komen, bang voor de aftakeling

Was ik de eerste week

en soms heftige verhalen, de tweede week heb

ik me voor$enomen om het leven in het verzorgingistehuis aan te gaan. Ik $a van mijn tijd hier het beste makenl Er wordt in huis veel aan cultuur gedaan. Zo is er een leesclub, een directe tv-verbindin$ met de schouwburSzodat men's avonds de voorstellingen live kan bekijken, en veel kunst aan de muren. Van de honderden bewoners zie ik een tiental dagelijks voorbilkomen. De activitei 14

lltl

2016 VrijNederland 69

Ze sehrijven gedichten, internetten, gaan voor het diner steevast borrelen en zoeken elkaar 0p: z0 maken eR

net als ik, het beste van.

jx,=TiLtiTË;TEa-!BFiÁ,àfi*Ëï..i lkontmoetzebii hetschilderen.hetkienen.defitness.hetbridoenendeliterairesalon.

tenbejaarden worden ze $enoemd; ik ontmoet ze bij het schilderen, het kienen, de fitness, het bridgen en de literaire salon. Ze schrijven gedichten, internetten, gaan voor het diner steevast borrelen en zoeken elkaar oo: ze maken er. net als ik, het beste van. Het vereist een bepaalde kwetsbaarheid om toe te geven dat je behoefte hebt aan contact. Arnoud heeft dat pas laat in het leven geleerd, vertelt

hij me. Op zijn 68ste kreeg hij de diagnose autisme en begreep hij eindelijk de eenzaamheid die hem zijn hele leven parten had gespeeld. Inmiddels omarmt hij ziin eigenzinnigheid. Met twee appeltaarten op zijn rollator komt hij naar de li teraire salon en be$int stukken uit te delen.

'Waar is het voor?'vraagit Jeanette.

'Niet zo $root,' waarschuwt mevrouw

de

Graaff.

Arnoud haalt een papiertje uit zijn zak. Sinds kort is hij begonnen met dichten. Hij schraapt zijn keel en begint voor te dragen: Vandaag ís een bijzondere dag

Na afloop begint de groep te zingen. Hij zakt neer in zijn stoel en laat het over zich heen ko

men. Hij straalt.'s Avonds vraag ik hem of hij een fijne dag heeft gehad. 'Ze hebben voor me gezongen,'zegt hij. 'Dat is nog nooit gebeurd.' Zo simpel kan het zijn.

íedereen mag dat wel euen horen

DE GELUKKIGSTE VROUW

dat ik het licht aan het eínd uan de tunnel zag jaar geleden werd ík namelijk geboren

zeuentig

Het weekend staat in het teken van bezoek. Als

uelen uoelen zich op zo'n dag bezwaard omdat ze weer een keer zijn uerjaard

ik bewoners vraaf of ze iets leuks $aan doen, worden steevast de bezoekjes van familieleden en no$ levende vrienden vermeld. En als er niemand langs komt, dan bestaan de hoogtepunten uit telefoon$esprekken met kinderen van

maar mij laat dat uolkomen koud ik werd nooit ouder, want míjn hele leuen ben ik

Arn-oud

al

14

|ltl

2016 Vrij Nederland 7l

ver. En hoewel iedereen in het $ebouw

-

0nget$tifeld is er in m[in seniorenflid een app ontwikkeld die gebruilrcrs aan elkaar mateht. Een s00rt tinder v00r senioren. Ja, dat Uikt me ïuel ïuat. de ver-

pleegkundigen, de baliemedewerker, de kapper - even vriendelijk is, gaat niets boven familie. De gelukkigste vrouw in het tehuis is zonder twijfel Mevrouw Fries, die tien kinderen heeft. Ze wordt altijd vergezeld door iemand wienq billen ze zelfnogheeft afgeveegd. Ik vraagi me af of die eenzaamheid

in de foekomst zo persoonsgebonden blijft. We hebpen n en ons hele sciciaak. Met een druf op

We bladeren door de map met glazen kunstwerken die ze in haar leven heeft gemaakt. De-

coratieve han$lampen, naambordjes en sculp-

turen die ze vroeger verkocht op beurzen. Haar AOW is een lachertje. Met haar spaargeld

huurt

nu het kleinste kamertie van het tehuis. Als ze2O22haalt,heeft ze een probleem. Ik denk aan mijn vrienden die, net als ik, zzp'er zijn. Waar zouden wij terechtkomen? AOW is ze

ren. Ja, dat lijkt me wel wat. Want ook al kun je niet meer zelfstandig uit bed komen, je kurlt el-

kaar altijd een berichtje sturen via WhatsApp. In de bibliotheek zit Gerrit de krant te lezeni Als ik tegenover hem kom zitten, zoekend aan. Hijvraagt me

h

'lk heb ook een volwassen do laatste keer dat ik haar zag was ze zeven.'

'Ik stuur altijd een mail op haar ve4aardag' zeSt hij. 'En ik krijg altijd een bedankje terug.' Zijn ex-vrouw is onlangs overleden, las hij in de krant. Zijn dochter heeft hem nooit opgezocht. 'Weet je waar ze woont?'waag ik. 'Ongeveer,'zegt hij. 'Ik snap niet dat jij hier de krantzittelezen,' ze{ ik. Gerrit kijkt me met grote ogen aan. In zijn hoofd zie ik de raderen draaien. 'Beneden is een bloemenwinkel,' zeg ik. 'En voor het tehuis een bushalte.' Hij probeert nogwat te lezen in zijn krant, rr aar dat lukt niet. Langzaam staat hij op, geeft me een hand. Kijkt me wat onvast aan. 'Bedankt,' ze$hij.'En nog veel succes verder, meisie.'

PLATZAKOUDEREN Greet zit te mokken. Haar zoon heeft een toneelvoorstellin$ in Limburg, maar ze heeft geen geld voor het taxibusje. Ik trakteer haar op een tweede Baileys om haar op te beuren. Met drankjes à 1,40 euro per stuk is het goedkoop dronken worden in het verzorgingstehuis. Maar ook daar kan ze niet te frivool in

worden.

'Ik moet binnen vijf jaar dood zijn,' zegt 'Dan is mijn geld op.'

ze.

complex is er eventueel een geestelijke met wie gesproken kan worden.

voor ons een soort fata morgana. Wat $ebeurt

met de bewiende illustrator als hij Parkinson krijgt? De fotogfraaf die voor de helft verlamd raakt? De schrijver die eindigt met Alzheimer? Ik durf Greet niet te vra5len wat er gebeurt met platzakouderen. Of er een budgetopvang is waar je naar toe kunt. fumoede onder alleenstaande gepensioneerden is in 2014 gestegen tot 5,4 procent. De AOW en soms een klein, aanvullend pensioen, zorgt ervoor dat de grote armoede op afstand blijft. Dat elk dubbeltje moet worden omgedraaid doet me denken aan mijn studententijd. Regielmatig leefde ik de laatste week van de maand op een handvol muntgeld. Ik denk daar zonder weemoed aan terug. Om tachtig te worden en nog steeds op wisselgeld te leven. Nee, dat lijkt me geen leven. Greet rekent uit of ze misschien nog een bitterbal kan bestellen. De volgende dag bel ik de bank voor een pensioenspaarrekenin$.

HUIDHONGER Net als ik mijn draai heb gevonden in het seniorencomplex, zit mijn tijd er op. Met natte oogjes zeg ik mijn nieuwe vrienden gedag. Het cli ché dat je er zelf wat van moet maken. is deels

waar, heb ik gezien. Anderzijds moet je het geluk hebben om in een fijne omgeving terecht te komen. De bewoners kunnen vaak maar beperkt uit eigen kracht iets ondernemen, maar het verlangen om deel uit te maken van de wereld blijft. Een goed verzorgingstehuis brengt de wereld naar binnen. Vrijwilligers spelen hier een grote rol in. Met hun hulp wordt de tijd die je rest niet als wachttijd uitgezeten, kun je op je zeventigste nieuwe vriendschappen sluiten, op je tachtigste voor het eerst een gedicht schrijven en op je negentigste nog schuine moppen tappen. Daarom, bij deze, de loftrompet voor iedereen die zich hiervoor inzet. Hulde aan de kunstschilder die eens in de week langskomt en met vreemde wijsheden strooit, de biertapper die de elpee-avond in de bruine kroeg organi seert, de dames die koffie schenken in de huiskamer, de luide omroeper bij de bingo, de yo-

galeraar die oefeningen op een stoel heeft bedacht, de filosoof die socratische gesprekken

komt voeren, elke verzorger die je op de gan$

HET MOET vrouw in de schilderles zit te huilen. Op haar canvas heeft ze een prachtig Bob Ross-achtig tafereel $eschilderd, maar ze ziet het zelf niet meer scherp. De leraar, een bonki$e man met een witte baard en grote handen vol zilveren ringen, wrijft over haar ru9. 'Door licht ontstaat vorm, Nellie. We gaan gewoon door.' Ik snap niet wat het betekent, maar het werk troostend. Nellie droogt haar tranen en knikt. 'Het moet,'zegt ze berustend.'Heel de dag door zeg ik: het moet.' Het afscheid moeten nemen van geliefden en li chameliike functies is moeiliik. De een worstelt daar meer mee dan de ander. Ruim 15 procent van de 85-plussers is momenteel ernstig depressief, aldus een onderzoek van de VUmc. Driekwart daarvan bliift onbehandeld. In het De

$roet, de serveersters die alle namen van de bewoners kennen, de literaire instelling die een schrijver tussen de bejaarden laat wonen. Zelfs als het lichaam er als een koeienstaart bij hangt, wil de mens groeien. We houden huidhonger en verlangen naar contact. Ook al zijn we depressief, suf van de medicatie of verveling, we willen deel zijn van iets groters. Eenzaamheid is een vloek. Het gevoel niets meer te hoeven bewijzen en dus niets meer te betekenen, is een straf. Een onverdiende straf. Een bejaardentehuis is niet alleen een plaats om de laatste iaren van ie leven te wonen, maar ook om die laatste iaren te delen. We hebben elkaar nodig. Er is geen andere mogelijkheid.

14 tlEI 2010

VriiNedeiland

73