Koninklijke Boekverkopersbond

Jaarverslag 2014

Koninklijke Boekverkopersbond

Het jaar van de ommekeer?

Inhoudsopgave Jaarverslag 2014 Voorwoord door de KBb-voorzitter

5

Hoofdstuk 1: De boekenmarkt in 2014

7

1.1 Markt van het A-boek 1.2 Positieve marktsignalen en creatieve aanpassing 1.3 Retailketens onder druk 1.4 Toenemende digitalisering in zakelijke en educatieve markten 1.5 Digitale boekverkopers groeien verder 1.6 Verkopen A-boeken naar genres

Hoofdstuk 2: KBb in 2014 2.1 Noodzaak van een herstructurering 2.2 De KBb: voortbouwend op een solide financiële basis 2.3 Herstructurering van de KBb in 2014 2.4 Herstructurering van de Nederlandse Boekenbon BV 2.5 Herstructurering van Boek & Bedrijf (SAB) BV

Hoofdstuk 3: De ontwikkelingen in 2014 3.1 Wet op de Vaste Boekenprijs 3.2 Cao-overleg 3.3 SZW-subsidie 3.4 Marktonderzoek geïntensiveerd 3.5 KBb als middellijk CB-aandeelhouder 3.6 Overige bestuursactiviteiten 3.7 Boekenbon BV 3.8 Boek & Bedrijf (SAB) BV

Hoofdstuk 4: Beleidsspeerpunten in 2015

7 8 9 9 10 11

15 15 16 17 18 19 21 21 22 22 22 23 25 25 26

4.1 Belangenbehartiging 4.2 CB-aandeelhouderschap 4.3 Boekenbon BV in 2015 4.4 Boek & Bedrijf BV in 2015

27 27 28 28 29

Hoofdstuk 5: Activiteiten KBb / Boekenbon / Boek & Bedrijf

31

Hoofdstuk 6: Overzicht

32 32 33 34 36 36 37 37

6.1 Ontwikkeling ledenbestand 6.2 KBb-bestuur en -ledenraad 6.3 Medewerkers per 31 december 2014 6.4 Samenstelling besturen, commissie 6.5 Vertegenwoordigingen in de boekenbranche 6.6 Vertegenwoordigingen in overige organisaties 6.7 Ereleden

3

Jaarverslag Koninklijke Boekverkopersbond 2014

1

Voorwoord Van het bestuur

Het jaar van de ommekeer? 2014 was zowel voor de aangesloten boekondernemers als voor de KBb een omslagjaar. Het heeft er alle schijn van dat de boekenmarkt eindelijk de bodem bereikte, en uw belangenbehartigers gaan terug naar de basis om samen de slanke en compacte ondersteuning te bieden waar u, als leden, behoefte aan heeft. Over de ontwikkeling van de boekenmarkt kunnen we kort zijn. De omzetten liepen per saldo met 7,9% terug, in lijn met de dalende trend van de afgelopen jaren. Alleen de educatieve en online markten noteerden een magere plus. Maar vanaf het derde kwartaal werd een voorzichtige kentering zichtbaar; de verkopen stabiliseerden zich op het niveau van het jaar daarvoor. Dit is voor een belangrijk deel te danken aan het weer aantrekken van de economie – en dus van de consumptieve bestedingen. Maar we zien ook een ontwikkeling die zicht biedt op een duurzaam vraagherstel. Bij veel lezers groeit het bewustzijn dat een florerende en rijk geassor-

teerde boekwinkel in hun omgeving onmisbaar is als cultureel erfgoed en literaire ontmoetingsplaats. Tegelijkertijd dienen zich nieuwe ondernemers aan die op een andere manier naar de toekomstkansen van het boekenvak kijken. We leiden dit af uit de positieve afwikkeling van het geruchtmakende Polare-faillissement. Zestien van de twintig winkels uit de boedel maakten een (succesvolle) doorstart, een vooraf ondenkbaar hoog geacht percentage op een krimpende markt. Bovendien waren enkele van de doorstarts alleen mogelijk omdat particulieren (onder meer via crowdfunding) bereid waren te investeren in de toekomst van hun boekhandel. De businessplannen van de doorstarters leggen overigens allemaal de nadruk op het met voorrang herstellen van de breedte van het assortiment. Daarnaast is er meer aandacht in het winkelconcept voor de leesbeleving, komt er een professioneel online kanaal naast het fysieke verkoopkanaal, worden de veranderende behoeften van de klanten regelmatig onderzocht, kijkt men kritisch naar de

5

strikt noodzakelijke hoeveelheid vierkante meters winkelruimte, en wordt via internet en sociale media een band opgebouwd met lezers in regio of postcode. Intussen blijkt dat deze aanpak werkt. De meeste van de op deze manier gerevitaliseerde boekiconen (zoals Broese, Donner en Scheltema) krijgen meer klanten binnen en noteren voorzichtig zwarte cijfers. Voor het eerst in jaren. De conclusie is duidelijk: de boekhandel is in de greep van de creatieve aanpassing. Op de fundamenten van het oude wordt gebouwd aan de boekwinkel 2.0, een onderscheidende verkooppropositie waarin nu nog concurrerende leesvormen naast elkaar worden aangeboden en het bieden van een leesbeleving net zo belangrijk is als de transactie. Op haar beurt realiseert de KBb zich dat haar leden juist in deze tijden behoefte hebben aan een ultraslanke vorm van belangenbehartiging en ondersteuning bij het revitaliseren van hun ondernemingen.


Hoewel de financiële situatie daar niet om vroeg, hebben we als bestuur en directie in 2014 daarom gekozen voor een back-to-basics-strategie. Door overtollige kosten weg te snijden, te focussen op kerncompetenties, en additionele activiteiten uit te besteden via het leanstartup-principe, zijn we klaar voor een toekomst met (mogelijk) minder leden, minder inkomsten, maar ook met minder risico’s en meer dossiers. Goed is ook dat op deze manier voldoende investeringsruimte wordt vrijgespeeld om innovaties te blijven steunen. Want er zijn nog wel wat verbeterslagen te maken voordat we weer van een structureel gezond boekverkoperskanaal kunnen spreken.

Fotografie: Keke Keukelaar

Namens het bestuur: Ed Nijpels, voorzitter KBb Bilthoven, april 2015


6

Hoofdstuk 1 De boekenmarkt in 2014 Einde aan de daling? Met een omzetdaling van 7,9% naar 466,7 miljoen euro was 2014 het zevende jaar op rij dat de verkoop van A-boeken daalde – en zelfs forser dan tot dan toe. Maar het is ook het jaar waarin zich de eerste signalen aandienden dat de einde van de daling in zicht is. Eindelijk.

Afzet Groei

Omzet Groei

2010

2011

2012

2013

2014

49,2 -0,5%

46,1 -6,1%

43,5 -5,5%

39,3 -9,3%

35,3 -10,0%

2010

2011

2012

2013

2014

619,0 -3,5%

587,5 -5,1%

544,8 -7,3%

508,7 -6,4%

466,7 -7,9%

Afzet en omzet A-boekenmarkt (alle talen, excl. e-books) 2010 t/m 2014

bron: KVB-SMB/GfK

1.1 Markt van het A-boek Lang zag het naar uit dat het weer aantrekkende consumentenvertrouwen (en dus een groei van de particuliere bestedingen) aan de boekenbranche voorbij zou gaan. Want in de eerste helft van 2014 werden weer veel minder boeken verkocht dan in dezelfde periode een jaar eerder. Het faillissement van boekenketen Polare zorgde in de lentemaanden bovendien voor extra omzetverlies, en alle publiciteit eromheen versterkte het negatieve marktsentiment nog eens.

(-16,2%) bleef achter bij de score van het jaar daarvoor. Maar vanaf het derde kwartaal werd een voorzichtige kentering zichtbaar. De beter dan verwachte verkopen van de traditioneel in deze periode gehouden Kinderboekenweek waren een eerste indicatie; de in 2013 nog fors lagere verkopen van kinderboeken lieten in de editie van 2014 een bescheiden plus (2,9%) zien. En hoewel de voor de omzet belangrijke cadeauperiode rond Sinterklaas en Kerst nog wel een veer moest laten (-3,1%), was dat verval minder groot dan in voorgaande jaren. Met name de aantrekkende verkopen van strips, cadeauboeken, kinderboeken informatief, van uitgaven over gezonder leven, en van informatieve non-fictieboeken waren verantwoordelijk voor deze positieve impuls van de kassa-inkomsten.

Mede doordat enkele belangrijke verkooppunten gedurende de afwikkeling van het Polare-faillissement gesloten bleven, stelden ook de opbrengsten van de nationale boekpromotie-instrumenten in deze periode teleur; de verkopen van fysieke boeken gingen in de Boekenweek zelfs hard onderuit (-18,1%, na een plus van 3,9% in 2013) en ook de Maand van het Spannende Boek

7


1 1.2 Positieve marktsignalen en creatieve aanpassing De verklaring voor het nog uiterst fragiele vraagherstel moet voor een belangrijk deel gezocht worden in de iets ruimere portemonnee van de consument. Bovendien kreeg de vraag naar het A-boek een extra impuls door enkele exceptionele succestitels. Maar er dient zich ook een (hopelijk) blijvende verandering aan in het koopgedrag van een steeds groter wordende groep boekenliefhebbers; juist door de problemen van de laatste jaren zijn ze zich er beter van bewust dat de aanwezigheid van een florerende boekhandel met een breed assortiment in hun leefomgeving een cultureel erfgoed is dat waarde toevoegt aan hun bestaan en daarom hun klandizie verdient. De onverwacht grote belangstelling voor enkele crowdfunding-initiatieven – online financieringsmodellen waarbij particulieren geld leenden aan ondernemers om een doorstart van boekhandels uit het Polarebankroet mogelijk te maken – moet zo gelezen worden. Ook is het een bewijs dat er bij deze groep voldoende vertrouwen is in een profitabele toekomst van de fysieke boekwinkel. Een andere aanwijzing dat het einde van de

daling is bereikt, is dat de verkopen van de meeste zelfstandige breedassortimentsboekhandels op niveau zijn gebleven. Zeker als ze hun winkelconcept hebben aangescherpt of verbreed. In de ogen van hun doelgroepen differentiëren ze zich door de diepte van het aanbod, door inhoudelijke kennis van titels, door vriendelijke medewerkers die de smaak van hun klanten beter kennen, en door het aanbieden van een omni-channel omgeving. Zo is de algemene boekhandel tijdens de zeven jaren van neergang er steeds meer in geslaagd zich creatief aan de realiteit aan te passen. De winnaars hebben hun winkelconcept en de benodigde vierkante meters winkeloppervlak tijdig aangepast, hun assortiment op maat gemaakt van de zorgvuldig in kaart gebrachte veranderende amusements- en informatiebehoeften bij hun doelgroepen, ze hebben omni-channel concepten geïntroduceerd en focussen zich op het versterken van de winkelbeleving door hun klanten. De verliezers houden te lang vast aan bestaande bedrijfsmodellen en missen de aansluiting met de hedendaagse consument die verwacht dat koopgemak, de beleving van het transactiemoment en fysieke en online servicemodellen op een unieke manier worden gecombineerd.

Omzetontwikkeling A-boekenmarkt (alle talen, excl. e-books)


8

bron: KVB-SMB/GfK

Hoofdstuk 1 De boekenmarkt in 2014 1.3 Retailketens onder druk De marktveranderingen dwingen ook de retailketens tot een heroriëntatie op hun onderscheidende vermogen. De aloude succesformule – zorgen voor schaalvoordelen, merkbekendheid en een brede aanwezigheid op high-traffic locaties – alleen werkt niet meer. De consument is op zoek naar online en fysiek koopgemak en is door een teruglopende merkentrouw steeds minder gevoelig voor de brede herkenbaarheid van een winkelconcept. Veel ketens worstelen met de aanpassingen die dit van hun concept en verdienmodel vraagt en constateren dat sommige van hun leden de flexibiliteit en het ondernemerschap missen om deze transitie met succes te volbrengen. Daarmee dreigt een vicieuze cirkel; door gedwongen winkelsluitingen neemt het aantal verkooppunten af, waardoor de schaalvoordelen voor de achterblijvende leden minder worden en de aantrekkelijkheid om deel uit te blijven maken van de keten afneemt. De oplossing ligt in het aanbieden van een omni-channel omgeving waarin gemak en gewin op een onderscheidende wijze worden samengebracht. Veel van onze leden lijken de boodschap goed te hebben begrepen; zo zijn Read Shop en Libris Blz. ver gevorderd in hun transitie. Bruna probeert de krimp van de fysieke winkels te keren met de inzet van het online-kanaal en nauwere samenwerking met strategische partners. AKO profileert zich met het ‘Voor Nu’concept als winkel voor het moment, waarbij ako.nl in iedere winkel beschikbaar is.

1.4 Toenemende digitalisering in zakelijke en educatieve markten 2014 stond voor de branchevereniging vooral in het teken van digitalisering. In alle marktsegmenten spelen intensieve en complexe discussies rondom het toenemende gebruik van digitale leermiddelen. In het primair onderwijs zijn Heutink en KG&Rolf sterk betrokken bij het initiatief Basispoort, het Programma van Eisen van de PO-raad en het Doorbraakproject van Economische Zaken en OCW. De kern van al deze initiatieven is dat alle betrokken partijen de randvoorwaarden proberen te creëren voor een gemakkelijk kunnen zoeken en vinden van leermiddelen door scholen, leraren en leerlingen en het feilloos kunnen leveren van deze middelen door distributeurs, uitgevers en ELO-partijen. Hiervoor zijn duidelijke afspraken (standaarden) onontbeerlijk en speelt ook in toenemende mate de bescherming van de privacy van de leerling een doorslaggevende rol. Deze vraagstukken zijn niet statisch: het wetgevend kader is aan verandering onderhevig, de eisen van de gebruikers worden steeds hoger, de afspeeltechnologie verandert en de leermiddelen worden steeds rijker. Het komend jaar verwachten wij een verdere intensivering van deze gesprekken op brancheniveau. Wat voor het primair onderwijs geldt, geldt ook voor het voortgezet onderwijs en het mbo. Van Dijk Educatie en Iddink maken zich al jaren sterk voor een zo feilloos mogelijke levering van digitale leermiddelen vanuit de stichting Edu-iX en het samenwerkingsverband met de uitgevers, SBDL en de stuurgroep iECK (met Kennisnet en de scholen). Het afgelopen jaar zijn daar goede stappen in gezet maar tegelijkertijd

9


1 bleek dat een belangrijk deel van de digitale materialen van de uitgevers niet voldeed aan de systeemeisen en daarmee voor veel problemen zorgde. Vanuit KBb-E is intensief deelgenomen aan alle initiatieven zoals iECK, Programma van Eisen van de VO-raad, het Doorbraakproject etc. en ook hier verwachten wij het komend jaar geenszins een afname van deze afstemmingsactiviteiten. Wat ons zorgen baart is het ogenschijnlijke gebrek aan regie vanuit de onderwijssector op al deze processen. Om slechts één voorbeeld te noemen: bij het in het leven roepen van een zogenaamde Nummervoorziening (om alle leerlingen een uniek onderwijsnummer te geven voor verbeterde communicatie en toegang) bleek onlangs, na meer dan een jaar studeren, dat eerst een wetswijziging moet plaatshebben voordat deze nummervoorziening in het leven kan worden geroepen…

Om de toenemende mate van activiteit zo goed mogelijk te blijven uitvoeren heeft de KBb-E-sectie budget vrijgemaakt voor een coördinator (deeltijd). Deze coördinator zal er voor moeten zorgen dat de belangen van de verschillende groeperingen binnen de KBb-E goed worden behartigd aan alle ‘tafels’ en zal er ook voor moeten zorgen dat de KBb-E zoveel mogelijk met één stem spreekt. Tenslotte is nog vermeldenswaard dat KBb-E actief heeft geparticipeerd in het initiatief Leerkracht! van Jaap Versfelt.

1.5 Digitale boekverkopers groeien verder De groei van het aantal uitsluitend digitale boekverkopers heeft zich in 2014 doorgezet. Aan het eind van het jaar telden we er 180, waarvan bol.com met afstand de grootste en bekendste is.

In het mbo zijn ook diverse landelijke initiatieven zoals mbo-CLoud (en ook weer iECK) van verschillende groepen mbo-instellingen die proberen de digitale keten te stroomlijnen, met meer of minder succes. Van Dijk Educatie en ook Lisette Werter participeren zoveel mogelijk in deze initiatieven om te zorgen dat een betrouwbare levering gewaarborgd is. Het afgelopen jaar hebben een aantal mbo-instellingen de stap naar de iECK-standaard voor digitale leermiddelen gemaakt, zij het met de nodige moeite. Komend jaar verwachten wij een gestage ontwikkeling op dit gebied.

Maar met de komst van Amazon op de Nederlandse markt zullen de verhoudingen worden opgeschud, zo luidt de verwachting. In de zestien landen waarin Amazon tot nu toe actief is, heeft het bedrijf steeds voor een zelfde tactiek gekozen: er wordt fors geïnvesteerd om de consument aan het digitaal lezen te krijgen en het competitieve landschap blijvend te veranderen om andere digitale aanbieders uit de markt te drukken. Gezien het feit dat het digitale marktsegment in Nederland nog altijd maar beperkt is en het aantal aanbieders relatief groot, zal de komst van Amazon daarom ook in dit segment voor een consolidatieslag zorgen.

In het hoger en wetenschappelijk onderwijs zijn de ontwikkelingen op digitaal gebied minder stormachtig. Het gebruik van e-books neemt slechts mondjesmaat toe en ook voor 2015 verwachten wij geen grote veranderingen op dit gebied.


10

Hoofdstuk 1 De boekenmarkt in 2014 1.6 Verkopen A-boeken naar genres 3,4 % 15,8 % 37,9 %

Genreverdeling Nederlandse A-Boekenmarkt 2014 23,1 %

Fictie

-12,5%

Non Fictie Vrĳe Tĳd

-8,9 %

Non Fictie Informatief

-1,5 %

Kinderboeken

-6,7 %

Overig

7,1 %

Totaal

-7,9 %

19,7 % bron: KVB-SMB/GfK

Fictie Met 2.075.000 minder verkochte boeken is dit vanouds grootste marktsegment ook de grootste bleeder. De meeste pijn werd gevoeld in de teruglopende omzetten in pockets (-55,7%), en in de genres thrillers (-24%), literaire fictie (-21,3%) en populaire fictie (-16,3%). Ook de vertaalde literaire romans (-25,6%) en literaire thrillers (-9,8%) bleven ondanks enkele incidentele verkoopsuccessen fors achter bij de gerealiseerde omzetten van een jaar eerder.

Non-fictie vrije tijd Het segment leverde 8,9% aan omzet in. Opvallend waren de teruglopende verkopen in het genre eten en drinken (-11%) en de subgenres reisgidsen (-6%) en lifestyle (-32%). Bestsellers als Kieft en

Kinderboeken Band-It (de nummers 1 en 2 op de ranglijst van best verkochte boeken in 2014) konden deze verliezen niet voldoende compenseren.

Non-fictie informatief De omzetdaling was met 1,5% gelukkig maar beperkt en daarmee presteerde dit segment verhoudingsgewijs het beste. Dat was te danken aan het opmerkelijke succes van het genre gezondheid algemeen. De groeiende belangstelling voor bewuster leven, eten en gezond ouder worden vertaalde zich in 116.000 méér verkochte boeken in het genre. Ook de onverwachte hype rond de door de Franse econoom Thomas Piketty aangezwengelde discussie over de vermogensverdeling zorgde vooreen compenserende verkoopimpuls.

11

De verkopen in het genre vertoonden een grillig beeld. Er werden per saldo 1.030.000 (-6,7%) minder kinderboeken verkocht. De pijn werd vrijwel volledig veroorzaakt door het tegenvallende verkoopresultaat (-47,2%) van algemene kinderboeken. Positieve uitschieters waren de genres non-fictie (een verdubbelde omzet in boeken voor kinderen van 12 jaar en ouder), non-fictie boeken voor jongere kinderen (+4 %) en kinderpoëzie (+3%).


1 25 Best Verkochte Boeken in 2014 1. Kieft, Michael van Egmond (VI Boeken) 159.163 verkochte exemplaren 2. Band-it!, Colleen Dorsey (Kosmos Creatief) 144.758 verkochte exemplaren 3. De kraamhulp, Esther Verhoef (Ambo|Anthos) 143.603 verkochte exemplaren 4. Toen ik je zag, Isa Hoes (Ambo|Anthos) 131.469 verkochte exemplaren 5. Zusje, Rosamund Lupton (Boekerij) tussen 100.000 en 125.000 verkochte exemplaren

6. 7. 8. 9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.

75.000 - 100.000 verkochte exemplaren Geachte heer M., Herman Koch (Ambo|Anthos) Powerfood, Rens Kroes (Unieboek|Het Spectrum) Bijbel in gewone taal (Royal Jongbloed) De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween, Jonas Jonasson (Signatuur) Donderdagskinderen, Nicci French (Ambo|Anthos) Epic Band-it!, Colleen Dorsey (Kosmos Creatief) Een weeffout in onze sterren, John Green (Lemniscaat) Gouden jaren, Annegreet van Bergen (Atlas Contact) En uit de bergen kwam de echo, Khaled Hosseini (De Bezige Bij) Veroordeeld, Karin Slaughter (Cargo) De mooie voedselmachine, Giulia Enders (Luitingh-Sijthoff)


12

17. 18. 19. 20.

21. 22. 23. 24. 25.

60.000 - 75.000 verkochte exemplaren Ik ben Pelgrim, Terry Hayes (A.W. Bruna) Oorlog en terpentijn, Stefan Hertmans (De Bezige Bij) Inferno, Dan Brown (Luitingh-Sijthoff) Het leven van een loser. Gedumpt, Jeff Kinney (De Fontein Jeugd) 50.000 - 60.000 verkochte exemplaren Debet, Saskia Noort (Ambo|Anthos) De voedselzandloper, Kris Verburgh (Bert Bakker) Goudkust, Suzanne Vermeer (A.W. Bruna) De waarheid over de zaak Harry Quebert, Joël Dicker (De Bezige Bij) Ripper, Isabel Allende (Wereldbibliotheek)

Top-5 Nederlandstalige romans 1. Geachte heer M., Herman Koch (Ambo|Anthos) 2. Oorlog en terpentijn, Stefan Hertmans (De Bezige Bij) 3. Ik kom terug, Adriaan van Dis (Atlas Contact) 4. Tegenlicht, Esther Verhoef (Ambo|Anthos) 5. Kom hier dat ik u kus, Griet Op De Beeck (Prometheus)

Hoofdstuk 1 De boekenmarkt in 2014 Top-5 vertaalde romans

Top-5 kinderen jeugdboeken

1. De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween, Jonas Jonasson (Signatuur) 2. Een weeffout in onze sterren, John Green (Lemniscaat) 3. En uit de bergen kwam de echo, Khaled Hosseini (De Bezige Bij) 4. De waarheid over de zaak Harry Quebert, Joël Dicker (De Bezige Bij) 5. Ripper, Isabel Allende (Wereldbibliotheek)

1. Band-it!, Colleen Dorsey (Kosmos Creatief) 2. Epic Band-it!, Colleen Dorsey (Kosmos Creatief) 3. Het leven van een loser. Gedumpt, Jeff Kinney (De Fontein Jeugd) 4. Dagboek van een muts. Nikki weet raad, Rachel Renée Russell (De Fontein Jeugd) 5. Dagboek van een muts. Hopeloos verliefd, Rachel Renée Russell (De Fontein Jeugd)

Top-5 spanning Nederlandstalig

Top-5 lichaam en geest

1. De kraamhulp, Esther Verhoef (Ambo|Anthos) 2. Debet, Saskia Noort (Ambo|Anthos) 3. Goudkust, Suzanne Vermeer (A.W. Bruna) 4. Vraag niet waarom, Simone van der Vlugt (Ambo|Anthos) 5. Winterberg, Suzanne Vermeer (A.W. Bruna)

1. Powerfood, Rens Kroes (Unieboek|Het Spectrum) 2. De mooie voedselmachine, Giulia Enders (Luitingh-Sijthoff) 3. De voedselzandloper, Kris Verburgh (Bert Bakker) 4. Het voedselzandloperkookboek, Pauline Weuring & Kris Verburgh (Bert Bakker) 5. De moed van imperftie, Brené Brown (LeV.)

Top-5 spanning vertaald

Top-5 levensbeschrijvingen

1. Zusje, Rosamund Lupton (Boekerij) 2. Donderdagskinderen, Nicci French (Ambo|Anthos) 3. Veroordeeld, Karin Slaughther (Cargo) 4. Ik ben Pelgrim, Terry Hayes (A.W. Bruna) 5. Inferno, Dan Brown (Luitingh-Sijfthoff)

1. Kieft, Michel van Egmond (VI Boeken) 2. Toen ik je zag, Isa Hoes (Ambo|Anthos) 3. Ik, Zlatan, Zlatan Ibrahimovic´met David Lagercrantz (Ambo|Anthos) 4. O, Louis, Hugo Borst (VI Boeken) 5. André Hazes & ik, Jos van Zoelen (Centertainment)

bron: CPNB Top100 2014

13


2

14

Hoofdstuk 2 KBb in 2014

Herstructureren op een solide basis

2.1 Noodzaak van een herstructurering

In 2014 heeft de KBb enkele belangrijke stappen gezet op weg naar wie we willen zijn: een compacte, kosteneffectieve en dynamische serviceorganisatie van en voor boekondernemingen en boekondernemers, die in haar verschillende rollen waarde toevoegt voor al haar ledengroepen, de vitaliteit van de branche bevordert en staat voor de belangen van het boekverkoperskanaal zonder daarbij de marktverhoudingen te verstoren.

In 2013 stemde de algemene ledenvergadering van de KBb in met een ingrijpend transformatieproces. De KBb moest weer dichter bij de leden staan, en haar netwerk en middelen aanwenden om hun belangen optimaal te behartigen en hen actief bij te staan bij het laten meegroeien van hun winkelconcepten met de veranderingen in vraag en de (digitale) omgeving. Maar terwijl dit veranderingsproces op schema lag, veranderde het speelveld drastisch in het verslagjaar. Drastischer dan voorzien.

Als de KBb is het onze kerntaak om de belangen van onze leden waar mogelijk te behartigen en zo de randvoorwaarden te scheppen voor een duurzaam en beter renderend boekondernemerschap. De KBb geeft voorlichting en fungeert als aanspreekpunt voor de branche, doet onderzoek en bevordert kwaliteit van het aanbod van goederen en diensten aan haar leden. Daarnaast treedt de KBb namens de leden op als middellijk aandeelhouder van het Centraal Boekhuis, wendt zij als assessor en twee afgevaardigde boekverkopers in het CPNB-bestuur haar invloed aan op het beleid van de CPNB, en en worden twee andere entiteiten – Boekenbon BV en Boek & Bedrijf BV – aangestuurd.

Zo vertaalde het uitblijvende vraagherstel naar het A-boek zich voor de KBb in een verder teruglopend ledental; in 2014 liep het aantal aangesloten boekondernemingen met 50 terug naar 1037. Dit betekent een aanhoudende druk op de contributie-inkomsten, temeer omdat de hoogte van de bijdrage wordt berekend op basis van over de hele linie teruglopende omzetten bij vrijwel alle categorieën boekverkopers (het educatieve segment uitgezonderd). In tegenstelling tot de omzetdaling daalden het aantal en de complexiteit van de dossiers niet. Sterker nog, deze namen toe. Bij Boekenbon BV was er sprake van een stabilisatie in omzet met een kleine winst. Het aantal distributiepunten is drastisch vergroot (vijfduizend punten). De Boekenbon is geherpositioneerd naar een maatschappelijk relevant cadeau met inhoud. Ondanks deze positieve kentering blijven de verkopen in met name het boekverkoperskanaal dalen. Wanneer deze structurele daling niet wordt gestopt, zal Boekenbon in 2021 weer verliesgevend zijn. Het Boekondernemer van de Toekomstprogramma van Boek & Bedrijf bleek erg succesvol.

Boekenbon BV heeft de taak om als zelfstandige marktbewerker de volle mogelijkheden van een giftcard voor de boekensector te exploiteren, en Boek & Bedrijf (SAB) BV is verantwoordelijk voor het ontwikkelen en aanbieden van programma’s die boekverkopers op basis van co-creatie op weg helpen naar innovatie en een efficiëntere, kosteneffectieve en omni-channel bedrijfsvoering.

15


2 Al meer dan honderd boekverkopers hebben daar naar eigen zeggen aantoonbaar de vruchten van geplukt. Gek genoeg blijft het inschrijvingstempo laag ondanks de grote behoefte. Daarmee is er binnen nu en 2017 geen perspectief voor een rendabel bedrijfsmodel voor Boek & Bedrijf. Directie en het bestuur van Boekenbon BV en Boek & Bedrijf BV kwamen op basis van bovenstaande ontwikkelingen tot het inzicht dat er, naast de al ingezette strategische transformatie, op korte termijn ook kosten moeten worden gereduceerd en een organisatorische herstructurering moet plaatsvinden. Daarmee werd in 2014 een begin gemaakt en dit proces zal in 2015 worden afgerond. Deze kostenaanpassing werd doorgevoerd onder de commitment om de organisatie kwalitatief op hoog niveau te houden. Dit is nodig gezien de dossiers die KBb onderhanden heeft.

N AFFE ENPRĲS F S CH EK IE T A A S TE B O OF N s WEL T OP DE V e n p rĳ E Boek DE W a s te

3 .1 W

et op

€

vast,-

Als belangenbehartiger was de KBb in 2014 een van de voortrekkers van de lobby die een voortzetting van de Wet op de Vaste Boekenprijs bepleitte, we maakten ons sterk voor een btw-aanpassing op e-books en we probeerden medestanders te vinden voor ons standpunt dat de met overheidsgeld gefinancierde bibliotheken door het aanbieden van digitale boekenplatformen de reguliere boekhandel oneigenlijke concurrentie aandoen. Daarnaast wendden we onze invloed bij de CPNB aan om de boekverkoper in hun campagnes meer gerichte aandacht te geven. Met het Centraal Boekhuis moeten wij in gesprek over het handhaven van de 24-uursdienstverlening bij de leverantie van boeken.

de V

0 14 0 2

000

0000

000


16

2.2 De KBb: voortbouwend op een solide financiële basis Positief is dat de vereiste aanpassingen kunnen worden gedaan vanuit een gezonde financiële basis. Ook 2014 werd door de KBb afgesloten met een batig saldo. Maar daar staat tegenover dat de resultaten over de afgelopen jaren een dalende tendens vertonen. De verwachte inkomsten voor de komende jaren staan onder druk. De verwachting is mede gebaseerd op de onder druk staande resultaten van het Centraal Boekhuis, dat vanaf dat jaar de dividenduitkering terug zal lopen. Daar komt bij dat is berekend dat de inkomsten uit contributies bij gelijkblijvend beleid in 2017 zullen zijn teruggelopen naar 487.000 euro (2014: 605.000 euro) en dat door diensten aan derden nog 65.000 euro (2014: 92.000) zal binnenkomen. Om als organisatie gelijke tred te kunnen blijven houden met de steeds zwaardere eisen die de leden en de marktomstandigheden aan haar stellen en om voldoende geld te kunnen blijven vrijmaken voor investeringen in de boekhandel van de toekomst, moet zorgvuldig worden omgegaan met de beschikbare middelen. Daarom werden in 2014 plannen ontwikkeld en geïmplementeerd voor een blijvende organisatorische lastenverlichting. De organisatiekosten dalen hierdoor in een periode van drie jaar van 1.460.000 euro (2013) naar 1.078.000 euro (2015). Bovendien zijn scenario’s opgesteld voor hoe de organisatiekosten zich ontwikkelen bij een halvering van de dividendinkomsten.

Hoofdstuk 2 KBb in 2014

2.3 Herstructurering van de KBb in 2014 De ambitieuze herstructureringsplannen zijn voortvarend aangepakt. Uitgangspunt is een back-to-basics-strategie, die erop gericht is om het kostenpatroon en de organisatorische focus en samenstelling zo bij te stellen dat het transformatieproces naar een KBb 2.0 niet in gevaar komt door conjuncturele tegenvallers of omstandigheden. Daarnaast is gekozen voor een lean-startup-benadering: de KBb concentreert zich op haar kernactiviteiten als belangenbehartiger en de overige activiteiten worden uitbesteed aan of in samenwerking gedaan met gespecialiseerde partners. Voordeel van deze aanpak is dat voor de KBb de kosten en risico’s begrensd zijn en dat de ontwikkelen levertijden van de extern ondergebrachte diensten en producten kunnen worden teruggebracht.

De op termijn grootste kostenbesparing wordt behaald door de in het verslagjaar ingezette personeelsreductie. Met ingang van 2015 is de bezetting op het KBb-kantoor in Bilthoven teruggebracht naar 5,9 volledige arbeidsplaatsen; van medewerkers en contractanten werd met dankzegging voor hun inzet en betrokkenheid afscheid genomen. Ook is gekeken naar een beperking van de huisvestingskosten. Overwogen is om het kantoorpand in 2015 te verkopen en elders een pand of etage te huren. Vanwege een relatief lage te verwachten opbrengst tegenover relatief lage huisvestingskosten in het huidige pand is besloten vooralsnog niet tot verkoop over te gaan. Wel wordt intensief gezocht naar huurders voor een van de etages, op de bestaande locatie.

In 2014 is een begin gemaakt met het duurzaam verlagen van de operationele kosten. De totale lasten kwamen uit op 1.125.000 euro (2013: 1.460.000). Doelstelling is om deze stapsgewijs terug te brengen naar een gewenst niveau van 1.000.000 euro structureel.

17


2

2.4 Herstructurering van de Nederlandse Boekenbon BV Boekenbon BV ziet zich al langer geconfronteerd met een teruglopende omzet en marktaandeel. De bestaande propositie is in het defensief gedrongen op een snel professionaliserende giftcardmarkt: waar nog maar tien jaar geleden de boekenbon nog nauwelijks met concurrentie werd geconfronteerd, is er nu een rijk, en overal beschikbaar aanbod van giftcards waar de consument uit kan kiezen. Om de positie van de boekenbon te heroveren moet het product worden herpositioneerd, moet er een bijzondere beleving aan worden toegevoegd, moet er een digitaal platform worden gebouwd en nieuwe samenwerkingsvormen ontwikkeld, en vooral: de boekondernemer moet weer gaan geloven in de boekengiftcard als middel om meer traffic naar zijn winkel te krijgen. Om de al eerder ingezette revitalisering van de Boekenbon (zie ook 3.7) te versnellen werd op advies van het organisatieadviesbureau Eden McCallum gekozen voor het 3 Horizonmodel. De eerste stap betreft het duurzaam terugbrengen van de kosten. Door afslanking van het personeelsbestand met 1,5 fte's wordt vanaf 2016 55.000 euro aan personeelslasten bespaard.


18

De overige bedrijfskosten zullen op termijn met 543.000 euro worden gereduceerd, onder meer door het (tijdelijk) schrappen van de marketingkosten. De aanname is dat dit omzetverlies met een geïnnoveerd product en een slanke ondersteuning op den duur zal worden goedgemaakt. Directie en bestuur van Boekenbon BV zijn voornemens om het kostenvoordeel uit de herstructurering te investeren in een campagne waarin boekverkopers door een combinatie van aangepaste provisies en innovatieve concepten worden uitgenodigd de boekenbon te omarmen.

2 KBb in 2014

BOEK & BEDRIJF

Advies - opleiding - onder zoek

2.5 Herstructurering van Boek & Bedrijf (SAB) BV De behoefte aan een Boekondernemer van de Toekomst-platform blijkt binnen de boekensector (niet alleen boekverkopers maar ook uitgevers) erg groot en nog steeds groeiende. Het platform bewijst zich steeds meer, alleen blijkt gek genoeg het tempo van aansluiting op het Boekondernemer van de Toekomst-platform bij boekondernemers laag en vraagt zo langdurige investering van de KBb. De reacties en resultaten van de deelnemers aan het programma Boekondernemer van de Toekomst waren ook in 2014 onverdeeld goed. Uit onderzoek bleek bij de meerderheid de omzet tot 13% hoger te liggen dan de rest van de markt en men gaf aan duurzame verbeteringen in de eigen bedrijfsvoering te hebben doorgevoerd. Kortom, de huidige ontwikkelingen binnen en buiten het boekenvak grijpen in elkaar en hebben zichtbaar grote gevolgen voor winkeliers in het algemeen en boekwinkels in het bijzonder. Dat vraagt om een krachtige brancheorganisatie die samen met haar leden en de sector naar een vitale toekomst beweegt. Het co-creatie-platform van de Boekondernemer van de Toekomst is daarin een instrument dat tot dusver vruchten afwerpt. Bestuur en -directie van Boek & Bedrijf hebben er voor gekozen om met ingang van 2015 een ‘outsourcingssenario’ uit te werken

waarin alle activiteiten van Boek & bedrijf met betrekking tot Boekondernemer van de Toekomst en Vitaalabonnement worden overgenomen door een externe samenwerkingspartij. Het team van Boek & Bedrijf kan worden afgebouwd naar een back-to-basicsscenario vergelijkbaar met Boekenbon BV. Door het back-to-basics-principe toe te passen kent Boek & Bedrijf in principe geen tot hoogstens minimale kosten voor de KBb. Op deze manier kan de continuïteit op Boekondernemer van de Toekomst, Vitaal en onderzoek en kennis aan haar achterban gegarandeerd worden. Boek & Bedrijf wordt in de eerste helft van 2015 teruggebracht naar een minimale bezetting van 0,8 fte. Conform het lean-startup-principe worden nieuwe initiatieven op haalbaarheid getoetst en, mits rendabel met voldoende toekomstpotentieel, verder doorontwikkeld.

19



20

Hoofdstuk 3 De ontwikkelingen in 2014

Goedbeschouwd is de situatie van de KBb vergelijkbaar met die van haar leden. Terwijl het huis wordt verbouwd en er nieuwe mogelijkheden worden ontwikkeld om waarde toe te voegen, is de omgeving waarin we acteren steeds veeleisender geworden en zijn derhalve ook de dossiers waarmee we te maken hebben steeds complexer, en vereisen een vaak zeer specialistische kennis. Zo ook in 2014. Een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen waarmee de KBb in het verslagjaar te maken had.

3.1 Wet op de Vaste Boekenprijs De KBb heeft een sturende rol gehad in het informeren en polsen van betrokken partijen in de aanloop naar politieke besluitvorming over het wel of niet afschaffen van de Wet op de Vaste Boekenprijs. De bureaus Ape en Dialogic constateerden eerder al dat de kerndoelen van de wet in de afgelopen evaluatieperiode zijn waargemaakt. Onder de Wet op de Vaste Boekenprijs is immers een pluriform en veelzijdig Nederlandstalig boekenaanbod in stand gebleven, ook in het literair-culturele segment, terwijl dit aanbod laagdrempelig en breed beschikbaar is. De standpunten die daarbij zijn ingenomen, in voortdurend overleg met onze partners in de Koninklijke Vereniging van het Boekenvak (KVB), luiden als volgt: • Uitgevers en boekverkopers, verenigd in de KVB, onderschrijven het grote cultuurpolitieke en maatschappelijke belang van de Wet op de Vaste Boekenprijs. • Gezien het in dit verband verrichte onderzoek is de KBb van mening dat wetstechnisch geen onderscheid kan worden gemaakt tussen wetenschappelijke boeken (waaronder studieboeken) en andere algemene non-fictie.

21

• Het brede aanbod en de zichtbare beschikbaarheid van het Nederlandstalige boek leveren een wezenlijke bijdrage aan de kwaliteit van de samenleving en ondersteunen het maatschappelijke belang van lezen als instrument voor zelfontplooiing en ontwikkeling voor Nederlanders van alle leeftijden. Deze levendige boekcultuur is dus een belangrijke verworvenheid voor ons land. • Een gelijk speelveld qua prijs is de essentie van de Wet op de Vaste Boekenprijs. Voor uitgevers en boekverkopers is en blijft dat een onmisbaar hulpmiddel om ook in de toekomst in de diversiteit en toegankelijkheid van het aanbod te kunnen blijven voorzien. • Het is zinvol om meer inzicht te krijgen in de werking van de Wet op de Vaste Boekenprijs en de innovatieagenda van het boekenvak. Het boekenvak zou hierin nadrukkelijk moeten investeren. Deze benadering sluit op veel punten aan bij het advies dat in juni 2014 is uitgebracht door de Raad voor Cultuur. In 2015 zal de minister haar beleidsreactie voorleggen aan het parlement, waarna de behandeling in de Tweede Kamer zal plaatsvinden.


3

3.2 Cao-overleg

3.3 SZW-subsidie

Na intensief overleg met de sociale partners Novaka en CNV is per 1 april 2014 een nieuwe cao Arbeidsvoorwaarden afgesloten. De overeenkomst is van kracht tot april 2016 en is inmiddels algemeen verbindend verklaard. Bepaald is dat de salarissen in 2015 en 2016 met niet meer dan 0,9% verhoogd hoeven te worden.

Namens de branche heeft de KBb in 2014 met succes een subsidieaanvraag ingediend bij het ministerie van Sociale Zaken & Werkgelegenheid in het kader van de regeling Co-Financiering Sectorplannen. Voor de periode 2014-2016 is daarvoor 600 miljoen euro beschikbaar gesteld door het kabinet, met als doelstelling om probleemsectoren te revitaliseren door het ontwikkelen van op kennisontwikkeling en loopbaanbegeleiding gerichte sectorplannen. Voorwaarde is dat de betreffende sector een vergelijkbaar bedrag inlegt als de beschikbaar gestelde subsidiegelden.

Ook werd een akkoord bereikt over het afsluiten van de cao Fonds voor Opleiding en Ontwikkeling voor de Boekhandel en Kantoorvakhandel. Daarin is bepaald dat een Stichting O&O Fonds wordt opgericht, voor het ontwikkelen van initiatieven die de vitaliteit van de branche ten goede moeten komen. Werkgevers dienen jaarlijks een premie af te dragen van 0,3% van het brutoloon over het voorgaande kalenderjaar. De stichting zal de geïnde premies aanwenden voor activiteiten ter behoud en verbetering van vakkennis en vaardigheden, voor projecten ter verbetering van de werking van de arbeidsmarkt, en voor de uitvoering van nog te ontwikkelen sectorplannen voor boekhandel en kantoorbranche. Dit betekent dat er ca. 600K beschikbaar is voor personeelsgerelateerde initiatieven. De branche kan subsidies aanvragen voor projecten die binnen deze doelstellingen vallen.

Het door de KBb ingediende voorstel ‘Op Weg naar een Vitale Toekomst’ omvat vier maatregelen: begeleiding van werk naar werk, het maken van loopbaanscans en het communiceren over het belang van duurzame inzetbaarheid, het aanscherpen van de scholingsactiviteiten voor ondernemers naar analogie van het Boekondernemer van de Toekomstprogramma, en het stimuleren van education permanente (zoals door middel van het Vitaalabonnement). SZW heeft ons verzoek in december 2014 gehonoreerd en een subsidie van 1.376.000 euro beschikbaar gesteld. De sector moet nu een vergelijkbaar bedrag opbrengen om aan de eis van co-financiering


22

te voldoen. Daarvoor is ca. 600K euro beschikbaar vanuit het O&O Fonds. Om de totale SZW-subsidie te kunnen inzetten, is aanvullende financiering van 776.000 euro vanuit de sector noodzakelijk. Dit betekent dat in totaal zo’n 2.752.000 euro beschikbaar is voor de medewerkers van boekverkopers. Nu al is overigens duidelijk dat deelname aan het Boekondernemer van de Toekomst-programma (en onderdelen daarvan) subsidiabel is vanuit deze en aanvullende regelingen.

3.4 Marktonderzoek geïntensiveerd Samen met de Groep Algemene Uitgevers (GAU) heeft de KBb in 2014 het initiatief genomen tot een reeks onderzoeken door KVB-SMB (Stichting Marktonderzoek Boekenvak). In de wetenschap dat een beter inzicht in het lees-, leen- en aankoopgedrag van boekenconsumenten en in de actuele marktontwikkelingen essentieel is voor een goede bedrijfsvoering, worden vier keer per jaar representatieve brancheonderzoeken gehouden. De uitkomsten zijn ook weer van belang voor een goede belangenbehartiging op cao-gebied en bijvoorbeeld voor de standpuntbepaling in politiekmaatschappelijke kwesties die het boekenvak raken. In 2014 werd daarnaast specifiek onderzoek gedaan naar de digitale leescultuur in Nederland. Bovendien werd de samenwerking

Hoofdstuk 3 De ontwikkelingen in 2014

met de onderzoeksgroep van prof. dr. Jaap Boter, bijzonder hoogleraar Boekhandel aan de UvA, geïntensiveerd. Dankzij hun uitgebreide netwerk, brede expertise en wetenschappelijk gevalideerde aanpak zijn de UvA-onderzoekers van toegevoegde waarde ten opzichte van de overige onderzoeksinspanningen. In 2014 hebben ze in opdracht van de KBb vestigingsplaatsonderzoeken gedaan en hebben ze boekondernemers begeleid bij het maken van klantherkomst-analyses, het in kaart brengen van klantgroepen en het daarop afstemmen van het assortiment. Gezien de positieve uitkomsten zal de samenwerking in 2015 worden voortgezet.

3.5 KBb als middellijk CB-aandeelhouder Via de Coöperatie Boekenvak UA houdt de KBb een 40-procentsbelang in het Centraal Boekhuis (CB). Conform een door de CB-directie en de Stichting tot beheer van de aandelen van Centraal Boekhuis in 2013 opgesteld charter dient CB jaarlijks ten minste 5 miljoen euro aan dividend uit te keren. Voor 2014 kwam dit voor de KBb neer op een uitkering van 2.060.000 euro. Zoals de algemene ledenvergadering heeft opgedragen, werd dit bedrag deels ingezet voor collectieve doel-

einden en voor specifieke doelen per ledengroep. In het verslagjaar werd 335.000 euro besteed als bijdrage aan de voor de branche vitale feestdagenactie, ging 358.000 euro op aan contributiebijdrage, en werd 424.000 ingezet als bijdrage van de boekverkopers aan het collectieve marketing- en promotievehikel CPNB. Met de directie van CB is in het verslagjaar actief overleg geweest over aanpassingen van de distributie en bedrijfsvoering van CB. Omdat de teruglopende boekenmarkt CB dwingt tot diversificatie en gekozen is om de dienstverlening uit te breiden naar de distributie van medische apparaten en modeartikelen, hebben de KBb-vertegenwoordigers bij de directie van CB aangedrongen om heldere afspraken te maken over kwaliteit en capaciteit van de dienstverlening aan de boekenbranche. Tenslotte hun kernactiviteit. Dit heeft er onder meer toe geleid dat er een toezegging van CB-zijde ligt om de flexibilisering van vervoerstijden te onderzoeken. Door de veranderende behoeften van consument en boekhandel moet bijvoorbeeld ook nachtelijke bezorging tot de mogelijkheden behoren, vindt de KBb. CB neemt dit mee in de medio 2015 te presenteren ontwikkelkalender. Daarin zullen de logistieke

23

toekomstplannen van CB worden gepresenteerd. Ook moet dit plan het vertrekpunt worden voor de inrichting van een regulier overleg tussen branchevertegenwoordigers en CB over verbetering van de onderlinge communicatie, de dagelijkse operatie en de introductie van nieuwe distributieopties. Voorts is in het regulier depotoverleg besloten om een innovatieagenda op te stellen. Overigens, het met een vergelijkbaar doel opgezette meldplatform bij de KBb functioneerde in 2014 goed. Leden weten de weg naar de KBb te vinden met klachten over de distributie door CB, maar ook met voorstellen ter verbetering van de service. Dit platform zal dan ook in stand worden gehouden. Zoals al in het vorige hoofdstuk is aangegeven, houden de directie en het bestuur van de KBb rekening met de mogelijkheid dat de dividenduitkering aanzienlijk kan teruglopen. Die ontwikkeling versterkt het KBb-standpunt dat het CB continu blijft streven naar lagere tarieven voor haar dienstverlening aan boekverkopers en de aard van haar dienstverlening continu aanpast op de eisen van het veranderende tijdsgewricht en de daaruit voortvloeiende veranderende behoefte van boekverkopers.


3 Structuur KBb per 1 januari 2015

Lid

Stichting tot beheer van de aandelen in KBb Holding BV

X Lid

100%

Lid

Coöperatie Boekenvak UA

KBb Holding BV

100% certiﬁcaten Stichting tot beheer van de aandelen van Centraal Boekhuis BV

100%

100%

Service- en adviesbureau voor de Boekhandel BV

100%

Centraal Boekhuis BV 33%

Y

33% 33%

CB Facturatie BV


24

De Nederlandse Boekenbon BV

Hoofdstuk 3 De ontwikkelingen in 2014 3.6 Overige bestuursactiviteiten Als bestuurder en assessor van CPNB werkt de KBb aan het tot stand komen van een conceptconvenant ter vervanging van bestaande afspraken. Daarbij wordt aangestuurd op meer promotionele aandacht voor de boekwinkel als onmisbaar cultuurelement. Er moet weer een correlatie komen tussen ‘boeken’, ‘lezen’ en ‘auteurs’ enerzijds en de boekhandels anderzijds. Immers, de boekhandel: dáár gebeurt het! Daarnaast is de aanzet gegeven voor een onderzoek naar de behoeften van KBb-leden, waarin ook gevraagd wordt naar de doelmatigheid van de CPNB-campagnes en het functioneren van de organisatie zelf. De uitkomsten zullen worden meegenomen in de betrokkenheid van KBb en CPNB en in de in 2015 te vernieuwen convenantafspraken. De KBb is ook vertegenwoordigd in het bestuur van de EIBF (European and International Booksellers Federation). Vorig jaar werd door deze organisatie een Book Charter gepresenteerd met als doel het lezen en de fysieke boekwinkel te promoten, en tegelijkertijd te pleiten voor Europese wetgeving ten aanzien van e-books. Deze wetgeving zou het voor de consument mogelijk moeten maken om elk willekeurig e-book te kunnen lezen op ieder willekeurig e-readerplatform (‘read what you want, when you want, and in whatever format you want’).

Ook is door de EIBF een Europese campagne voorbereid om lezen breed te promoten en het belang van een laagdrempelige en breed geassorteerde boekhandel voor de bevordering ervan te benadrukken. We hebben onze invloed in de KVB (als lid en bestuurder) aangewend om samen met de uitgevers op te trekken, onder de vlag van de KVB, bij de evaluatie van de Wet op de Vaste Boekenprijs.

3.7 Boekenbon BV 2014 was voor Boekenbon BV een jaar met twee gezichten. Voor het eerst in vijf jaren stabiliseerde de omzet op 24 miljoen euro. Beter nog, er werd zelfs een kleine omzetstijging geboekt en een winst van een kleine drie ton. En dat op een bijzondere competitieve cadeaukaartenmarkt, waardoor consumenten een steeds bredere keus krijgen uit giftcards die vaak ook nog eens op meer locaties kunnen worden ingewisseld. Het desondanks betere resultaat was mede het resultaat van de inspanningen die in het verslagjaar zijn verricht om de distributie van de boekencadeaukaart te verbreden en de kaart zelf te herpositioneren. Naast het boekverkoperskanaal, is de kaart nu ook te verkrijgen bij retailverkooppunten (inmiddels zo’n vijfduizend in getal), wordt ingezet op directe online verkoop aan consumenten en er is een zakelijk afzetkanaal. Bovendien is de kaart anders in de markt gezet. Was de

25

boekenbon in het verleden een middel dat was gepositioneerd als ruilmiddel voor (literaire) boeken en was het in de beleving van veel gebruikers een tweedekeusinstrument voor als hun vindingrijkheid hen in de steek liet, de kaart is nu neergezet als een cadeaubeleving. Ook zijn de zogeheten ‘genreboekenbonnen’ geïntroduceerd: er is een kookversie van de kaart, een kindereditie, en er is een kaart voor het spannende boek. Bij de introductie van deze aanscherping van de propositie werd veel media- en publieksaandacht gegenereerd. Gewerkt wordt aan de mogelijkheid om de kaart te personificeren voor boekverkopers. Ter bevordering van de verkoop in het zakelijke segment is een socialreturnprogramma gestart. Deze aanpak werd mogelijk doordat ook de organisatie een slag gedraaid werd. Van een productgerichte ondersteuningsoperatie is het Boekenbonteam in een marktgerichte organisatie getransformeerd. Ook het product zelf ondergaat een metamorfose; de voorbereidingen van een digitale variant zijn in volle gang. Maar ondanks deze positieve resultaten was er ook de conclusie dat Boekenbon BV een kosten- en strategische herstructurering diende te ondergaan om de investeringen in het toekomstpotentieel te kunnen blijven dragen en om te passen in het profiel van een compacte en kosteneffectieve serviceorganisatie.


3 In het vorige hoofdstuk (zie 2.4) werd op de uitvoering, uitgangspunten en doelstellingen van deze operatie uitvoerig ingegaan. Het bestuur en de directie zetten erop in dat de Boekenbon – na zichzelf van een minimale kostenstructuur te hebben voorzien in het back-to-basics-scenario – in gerevitaliseerde vorm dichter dan ooit bij de boekverkoper kan worden gebracht. Inzet is om de branche de beste passende en meest profitabele cadeaukaart voor een leesbeleving aan te bieden met een daarbij passende merk- en productuitstraling. Een deel van de nu gerealiseerde besparingen wordt dan ook gebruikt om het al ingezette innovatieprogramma (op termijn) te continueren.

3.8 Boek & Bedrijf (SAB) BV Ook het in 2014 formeel naast Boekenbon BV geplaatste Boek & Bedrijf werd geconfronteerd met een tegenstrijdige ontwikkeling. Enerzijds is er de vaststelling dat de deelnemers aan het ontwikkelde en geregisseerde Boekondernemer van de Toekomst-programma vrijwel zonder uitzondering enthousiast zijn over de positieve effecten van hun deelname. Gemiddeld behalen deelnemende boekverkopers een hogere omzet van tussen de 5 en 13 procent, en bovendien worden kosten bespaard door de lessen over een pragmatische en kosten-

effectieve bedrijfsvoering toe te passen in het bedrijf. Anderzijds meldden zich te weinig deelnemers aan voor een economisch rendabele exploitatie op de bestaande basis. Het resultaat was dat er in 2014 een verlies werd geleden van 280.000 euro, onder aanwending van een eenmalige bijdrage van het NBB Fonds van 400.000 euro en een eenmalige bijdrage van de Stichting Bestemmingsfonds cao Aangelegenheden ten bedrage van 189.000 euro. Daarnaast heeft het NBB Fonds haar restant aan liquide middelen, ad 71.000 euro, ook aan Boek & Bedrijf uitgekeerd. In het verslagjaar volgden 65 KBb-leden een van de programma’s, waarvan er 30 (meest Libris Blz.-ondernemers) een tweejarig Vitaalabonnement afsloten. Uit onderzoek blijkt dat er in aanleg genoeg boekondernemers en uitgevers moeten zijn die de kosten (7000 euro in het eerste jaar, en 3000 euro in vervolgjaren) kunnen dragen; de schatting komt uit op zo’n 400. Maar al snel nadat het programma van start ging bleek dat de animo groot was, maar de feitelijke aanmeldingen daarbij ver achterbleven. In 2014 werd dan ook gekozen voor een actieve stimulering van de vraag. Uit de daarvoor beschikbare stimuleringsfondsen werden (met succes) subsidies aangevraagd, waardoor de deelnamekosten werden gesubsidieerd. Dat er desondanks nauwelijks groei was in het aantal aanmeldingen


26

noopte dan ook tot een moeilijke, maar voor de hand liggende beslissing: het uitbesteden door middel van insourcen van het Boekondernemer van de Toekomst-programma en het terugbrengen van de personeelsbezetting van Boek & Bedrijf (SAB) BV naar 0,8 fte (zie 2.5). Met het uitbestede co-creatieplatform (onderhouden en bemand door partner Senta) ontstaat een win-winsituatie. Dankzij de directe betrokkenheid en verantwoordelijkheid van Senta – een opleidingsspecialist, sterk in ondernemingsvraagstukken en thuis in de boekenbranche – is de innovatie van het programma verzekerd. Boek & Bedrijf kan door de herstructurering, maar ook door de mogelijkheid om gelden uit fondsen te mobiliseren voor de ontwikkeling van boekverkopers en hun personeel, nu wel voldoende middelen vrijmaken om dit onveranderd kansrijke initiatief op een hoogwaardige wijze aan boekverkopers aan te blijven bieden. Zij het op afstand. Tegelijkertijd ontstaat meer ruimte om extra aandacht te besteden aan andere activiteiten, zoals klanten onderzoeksdataservices en het benchmarken van de sector.

Hoofdstuk 4 Beleidsspeerpunten in 2015

4.1 Belangenbehartiging

In 2015 wil de KBb op een solide basis weer een flinke stap voorwaarts maken. De afslankingsoperatie van het afgelopen jaar heeft ons teruggebracht naar de basis, die als opstap dient om de effectiviteit voor onze leden in het sterk veranderende speelveld verder te vergroten. De reorganisaties worden afgerond en de strategische heroriëntatie wordt omgezet in concrete acties. De budgetten zijn afgestemd op realistische verwachtingen van de inkomstenontwikkeling in de komende jaren. De focus wordt eens te meer verlegd naar de kernactiviteiten waar de leden om vragen en die meerwaarde leveren in de gewijzigde omstandigheden waarin ze moeten ondernemen. We zullen dit jaar ook benutten om onze strategieën scherper te krijgen en de communicatie met onze achterban te verbeteren. En we zullen ons richten op de inzet van de beschikbare gelden waarvoor ze in ultimo bedoeld zijn: als directe impuls voor een weer winstgevende en vitale boekenverkoop. KBb wil een serviceorganisatie zijn van en voor boekondernemers, die samen met haar leden voorwaarden schept voor profijtelijk ondernemen en toegevoegde waarde levert voor de continuïteit en vitaliteit van de boekenbranche.

Als belangenbehartiger zien we de volgende dossiers waar we met voorrang aandacht aan zullen geven. Op het gebied van weten regelgeving zetten we in op het behoud van de Wet op de Vaste Boekenprijs. Deze wet beoogt bij te dragen aan een divers en breed beschikbaar boekenaanbod. De boekhandel is daarvoor het instrument; niet het doel. De KBb wil zich er tot het uiterste voor inspannen dat de boekhandel meer wordt gezien als de cruciale factor voor de uitvoering van het overheidsbeleid voor literatuur en leesbevordering. Daartoe gaat KBb (in nauwe samenwerking met de partners in de KVB) een eigen onderzoeksbeleid voeren. Daarmee willen we betere antwoorden kunnen geven op het hanteren van de interne subsidiering in de boekwinkel en de toegevoegde waarde van de fysieke winkel bij het promoten van literatuur en leesbevordering. Een tweede punt van onderzoek is de relatie tussen de verkoop via fysieke boekwinkels en via internetwinkels. Daarnaast ijveren we voor het wettelijk vastleggen van een gelijk speelveld voor boekverkopers en voor bibliotheken, en voor een laag btw-tarief voor digitale

Voor het lopende jaar hebben we voor de KBb de volgende beleidsspeerpunten geagendeerd:

27


4

4.3 Boekenbon BV in 2015

content en voor leermiddelen. Als vertegenwoordiger van de boekverkopers in CPNB willen we onze bijdrage in lijn brengen met de verwachtingen van onze herziene toekomstige inkomstenontwikkeling en willen we de impact en effectiviteit voor onze leden op de keuze van beleid en promotiecampagnes vergroten. Een mogelijkheid daarvoor dient zich aan bij de vernieuwing van het CPNB-convenant 2016-2018. We streven naar een onveranderd constructieve samenwerking met CPNB en de partijen die daarin vertegenwoordigd zijn, maar wensen een betere cijfermatige onderbouwing van de resultaten van campagnes, een grotere transparantie over besluitvorming en verantwoording, en meer aandacht voor het vergroten van de omzet en traffic voor boekhandels en het aanleveren van waardevolle klantendata. Zoals eerder aangegeven moet weer een correlatie komen tussen ‘boeken’, ‘lezen’ en ‘auteurs’ enerzijds en de boekhandels anderzijds.

Door de snel veranderende marktomstandigheden, zowel wat de betreft de omzet uit de verkoop van boeken als wat betreft de ontwikkeling van de cadeaukaartenmarkt, en vanwege de veranderende belangen van de KBb Plusleden (eigen kaarten, verpakkingen, verkoop andere cadeaukaarten) is de positie van de Boekenbon onder druk komen te staan. De verkoop van boekenbonnen door het boekondernemerskanaal daalt dermate snel dat als de trend zich doorzet er in 2021 sprake is van een verliesgevende situatie. De voornaamste oorzaken van de omzetdaling zijn het feit dat er minder boeken worden gekocht in de boekwinkel (vanwege onder meer ontlezing en internetconcurrentie) en de exponentiële groei van de concurrentie in de cadeaukaartenmarkt. Van groot belang is de constatering dat de cadeaukaartenmarkt zich dermate explosief heeft ontwikkeld dat de consument niet automatisch meer naar de boekondernemer stapt voor de aanschaf van een Boekenbon, maar zich oriënteert of impulsief de aankoop doet in andere kanalen. Het betreft dus vooral een wijziging in het gedrag van de consument. Daarnaast krijgt de Boekenbon relatief weinig aandacht in de boekwinkel.

4.2 CB-aandeelhouderschap Voor 2015 stellen we twee prioriteiten voorop als middellijk 40-procents aandeelhouder in CB. De aandeelhoudersstrategie zal worden aangescherpt en gepreciseerd. Met begrip voor de noodzaak voor CB om te diversificeren, stelt de KBb zich op het standpunt dat de dienstverlening aan boekverkopers (en uitgevers) de kernactiviteit moet en zal blijven en daarom prioriteit verdient. Binnen deze doelstelling passen de onderhandelingen over een flexibilisering van de dienstverlening, die in 2015 moeten worden afgerond met een voor de sector bevredigend resultaat.


Er wordt hard gewerkt aan nieuwe maatregelen en initiatieven om de Boekenbon weer toekomstvast te maken. Deze maatregelen zijn er op gericht om ieder KBb Pluslid te belonen en kennen twee dimensies. De eerste is dat we financiële middelen vrijmaken, door middel van kostenreducties en rendementsverbeteringen, ten gunste van het backto-basic-programma. De vrijgemaakte middelen vloeien terug naar de boekondernemer door middel van betere verrekenprovisies en nieuwe initiatieven. Tijdens de ALV 2015 wordt de uitwerking hiervan nader toegelicht.

28

Hoofdstuk 4 Beleidsspeerpunten in 2015

4.4 Boek & Bedrijf BV in 2015 In 2015 stelt Boek & Bedrijf zich als hoofddoel om de outsourcing van het Boekondernemer van de Toekomstprogramma naadloos te laten verlopen. De communicatie rond het programma zal worden doorgelicht en geprofessionaliseerd, en ook hier geldt dat nieuwe initiatieven alleen nog volgens de lean-startup-methode zullen worden vormgegeven. Belangrijkste uitdaging blijft om de boekondernemer in beweging te krijgen en de weg te wijzen naar de voor (her)scholing en begeleiding van boekondernemers bestemde gelden.

De KBb wordt geacht een bijdrage te leveren aan het herstel van een klimaat waarin de fysieke boekhandel goed kan functioneren. Dit onder meer met als doel dat de (potentiële) consument bij de boekhandel aankopen blijft verrichten. Ook werken we aan een krachtige positie van de boekenbranche ten opzichte van de financiële wereld, de overheid en de vastgoedsector. De taak van de KBb is daarmee het aanjagen van optimisme over de toekomst van fysieke boekwinkels, en dit op proactieve wijze uit te dragen.

Boek & Bedrijf zal zich blijven manifesteren bij het ontwikkelen en steunen van sectorbrede initiatieven die beogen om leden te ondersteunen bij vraagstukken waar de continuïteit van hun bedrijf bij gebaat is, en die hen helpen bij het uitbouwen van hun positie als boekverkoper en ondernemer van de toekomst. Daartoe worden de beschikbare fondsen (O&O fonds, SZW-subsidie, cao-fonds werknemers, Personeelsfonds, CB-dividend) maximaal aangewend voor een grotere efficiency en effectiviteit van de dagelijkse operatie van de boekverkoper.

Enkele kanttekeningen hierbij tot slot. Allereerst: dé boekhandel bestaat niet. De achterban van de KBb is een prachtig toonbeeld van diversiteit, ondanks het feit dat in het publieke debat, in de media en in beleidstukken van de overheid met het begrip ‘boekhandel’ echter vooral een fysieke assortimentsboekwinkel met papieren boeken en ten minste enkele duizenden titels op voorraad wordt bedoeld. De KBb heeft echter ook internet, educatieve en tal van boekhandels met een gemengd assortiment die lid zijn van 'onze' club. Voor de toekomst ligt hier juist de uitdaging: om in al die diversiteit het collectief belang te vinden en te versterken.

De positie van de fysieke boekhandel heeft in de openbare discussie fors ingeboet. Gedachten die leven zijn onder meer dat boekhandels vanwege internet op termijn overbodig worden, en dat het e-book de boekhandel tot een overbodige schakel maakt. De digitalisering van kranten en tijdschriften voedt daarnaast de opinie dat papier verdwijnt. Dit alles wordt versterkt met de constatering dat met name jongeren minder lezen. Het vertrouwen in het boek en in de boekhandel is na 2010 dan ook drastisch gedaald.

Dé

29

Boekhandel


Hoofdstuk 5 Activiteiten KBb / Boekenbon / Boek & Bedrijf Januari

B&B

Start BovdT groep 3

Februari

KBb

Rondetafelsessie CB/KBb in Roermond

Maart BB KBb

Boekenbal Boekenbon PR moment Rondetafelsessie CB/KBb in Hoofddorp

April

B&B BB

Start BovtT groep 4 Start project samenwerking kinderpostzegels/ St. Lezen/Bibliotheken in periferiegebieden

Mei

ALV 26 mei Introductie Kook Boekenbon Start verkiezing nieuwe schrijvers op de Nederlandse Boekenbon Persmoment Kook Boekenbon

KBb BB BB BB

Juni Juli

BB BB

Uitslag verkiezing nieuwe schrijvers op de Nederlandse Boekenbon Winactie Spannende Boekenbon

Augustus

Start BovdT groep 5

B&B

September

B&B BB BB

Regiobijeenkomst Assen Introductie Kinder Boekenbon Persmoment Kinder Boekenbon/Kinderboekenweek

Oktober

BB BB BB BB

Aansluiting Albert Heijn en Blokker Winactie Kinder Boekenbon Introductie Nederlandse Boekenbon Persmoment Nederlandse Boekenbon/80-jarig jubileum Boekenbon

November

Start BovdT groep 6 Zakelijke feestdagen actie (direct mail) Winactie Nederlandse Boekenbon

B&B BB BB

December

BB Eindejaarscampagne BB Tv-commercials in samenwerking met verkopende partijen

31


Hoofdstuk 6 Overzicht

6.1 Ontwikkeling ledenbestand Ledental per 31 december 2014: 2014 Plusleden Voorwaardelijke leden Basisleden Buitengewone leden Ereleden Totaal aantal leden Verkooppunten

966 48 8 9 6 1037 1471

2013 1008 65 13 10 6 1102 1469

2012 1017 56 15 6 6 1100 1502

2011 1047 38 19 13 6 1123 1524

Uitgesplitst naar sectoren zag de ledenportfolio er in 2014 als volgt uit: Aantal Educatief-wetenschappelijk Internet Retail-georganiseerd Zakelijk-professioneel

6

Zelfstandig-ongebonden Totaal

Jaaromzetten boekhandels:

% ledental -

6

-

475

47

6

-

529

53

1022

100

Tot 160.000 euro Tussen 160.000 en 1 miljoen euro

52% 42%

Meer dan 1 miljoen euro


6%

32

6 Overzicht

6.2 KBb-bestuur en -ledenraad Bestuur KBb Van 26 mei 2014 t/m 31 december 2014 Ed Nijpels – voorzitter Peter Tieleman – penningmeester Caroline Damwijk – vice-voorzitter

Ledenraad Petra Lubbers Maarten Bohlken Sjaak Mark Fabian Paagman Hans van der Wind

Caroline Damwijk – vice-voorzitter

Peter Tieleman – penningmeester

Hans van der Wind

Fabian Paagman

Sjaak Mark

Fotografie: Keke Keukelaar

Ed Nijpels – voorzitter

Maarten Bohlken

Petra Lubbers

33


6 6.3 Medewerkers per 31 december 2014 Koninklijke Boekverkopersbond

Michael van Everdingen Directeur

Judith Schellingerhout Bureaumanager

Corine Booij Directiesecretaresse

Claudia Budding-van Maurik Receptioniste/medewerker ledenadministratie

Monique de Quillettes Manager Finance & Control

Marijke Flamman Jurist

Maureen Klijn Receptioniste/medewerker ledenadministratie

Diane van Schaik Administrateur


Carla Spithoven Medewerker financiële administratie

34

Paula van Dijk Medewerker Boekenbon-administratie

Hoofdstuk 6 Overzicht

Boekenbon BV Alex Schade Commercieel manager Boekenbon

Pieter-Jan van Es Marketing & Business Development Manager

Madelon Visser Medewerker Operatie & Communicatie

Erik-Jan van Zwieten CRM Marketeer

Miriam Zondag Projectleider Weet waar je koopt

Rachid Ajjaji Administratief medewerker Boekenbon/Klantenservice

Boek & Bedrijf (SAB) BV

Marjon Lijzen Programmamedewerker

Boukje Westerman Programmamanager Leiderschapsontwikkeling & Opleiding

Herco van Houwelingen Programmamanager Vitale Bedrijfsvoering

Susanne van Boxtel Programmamanager Boekondernemer van de Toekomst

35


6 De Koninklijke Boekverkopersbond (KBb) werkt intensief samen met een groot aantal organisaties in het boekenvak, zowel nationaal als internationaal. Overzicht van personen die de KBb vertegenwoordigen in deze overlegorganen:

6.4 Samenstelling besturen, commissies en werkgroepen Distributiecommissie Michael van Everdingen – KBb

Groep KBb-Educatief Wijnand Spring in ’t Veld – Iddink Groep B.V. Albert Jagt – Van Dijk Educatie Henk Fokke – Heutink Ellen ter Horst – De Rolf Groep BV Judith Schellingerhout – KBb secretaris

Stichting Bestemmingsfonds cao Steef Stumpel – voorzitter Goswijn Fijen – penningmeester Peter Tieleman – vice-voorzitter Michael van Everdingen

6.5 Vertegenwoordigingen in de boekenbranche Centraal Boekhuis, Raad van Commissarissen Bernard Al – voorzitter Miriam van Dongen Peter Dirks – vice-voorzitter Kitty Koelemeijer Geert Noortman Mark Twaalfhoven

Centraal Boekhuis, Bestuur Stichting Beheer Aandelen Arjen Holl Fabian Paagman Koen Clement – vice-voorzitter Michael van Everdingen Bert Endedijk Hans van der Wind Martin Mos Peter Tieleman – voorzitter

Centraal Boekhuis, Facturatie BV Hans Willem Cortenraad – CB Lotte Sluyser – NUV Michael van Everdingen – KBb

CPNB-bestuur Geneviève Waldmann – voorzitter Hans van Velzen – penningmeester Martine Schaap Anne Rube Fabian Paagman Ad Peek


36

CPNB assessoren Michael van Everdingen – KBb Ap de Vries – VOB Martijn David – GAU

Koninklijk Vereniging van het Boekenvak, bestuur Michael van Everdingen – KBb voorzitter Lotte Sluyser – NUV penningmeester

Stichting tot Beheer van de Aandelen in de Nederlandse Boekenbon BV Ed Nijpels – voorzitter Caroline Damwijk – vice-voorzitter Peter Tieleman – penningmeester

Hoofdstuk 6 Overzicht 6.6 Vertegenwoordigingen in 6.7 Ereleden overige organisaties Stichting Nederlandse Bibliotheek Dienst/Biblion BV

De Koninklijke Boekverkopersbond heeft 7 ereleden, dit zijn:

Michael van Everdingen – bestuurder Maarten Bohlken –penningmeester Martijn David – NUV Kees van den Hoek – NUV Gerard Reussink – voorzitter, VOB (tot 1 juli) Marion Mertens – VOB (tot 1 juli) Nanno Nanninga – VOB (tot 1 juli) Ton van Vlimmeren – voorzitter, VOB (per 1 juli) Mannus Westra – VOB (per 1 juli) Erno de Groot – VOB

de heer D. Anbeek de heer A.J. Heinen de heer W. Karssen de heer J. van der Plas de heer G. Roodhorst de heer C.B. Schoenmakers de heer G. Schut

Internationale brancheverenigingen European and International Booksellers Federation (EIBF) Fabian Paagman – vice-president

37


Colofon Contactgegevens

Bezoekadres

Koninklijke Boekverkopersbond

Prins Hendriklaan 72 3721 AT Bilthoven

T: 030-228 79 56 F: 030-228 45 66 E: [email protected] W: www.boekbond.nl

Postadres Postbus 32 3720 AA Bilthoven

BOEK & BEDRIJF

Advies - opleiding - onder zoek

Boek & Bedrijf T: 030-274 01 15 F: 030-228 45 66 E: [email protected] W: www.boekenbedrijf.nl

Boekenbon BV T: 030-274 01 14 F: 030-228 45 66 E: [email protected] W: www.boekenbonservice.nl


38

Koninklijke Boekverkopersbond

Recommend Documents