KENMERKEN VAN FINANCIËLE INSTRUMENTEN EN DAARAAN VERBONDEN SPECIFIEKE RISICO S

KENMERKEN VAN FINANCIËLE INSTRUMENTEN EN DAARAAN VERBONDEN SPECIFIEKE RISICO’S

Debiteuren- of kredietrisico

Dit risico is van toepassing op alle soorten beleggin­ gen. In deze alinea wordt alleen beschreven wat dit risico in het kader van een obligatielening kan be­

INHOUDSOPGAVE

tekenen. De waarde van een obligatielening wordt

I. Algemene beschrijving kenmerken en risico’s

hoofdzakelijk bepaald door de rentestand en de ver­ wachting over de vraag of een uitgevende instelling

Financiële Instrumenten II. Opties, futures, warrants, turbo’s en het hefboomeffect

(de debiteur) zijn rente- en aflossings­verplichtingen

III. Bijzonderheden over de handel en overige

kan nakomen. In het algemeen geldt dat hoe groter de kredietwaardigheid van een uitgevende instel­ ling is, hoe lager het rendement op de lening zal

I. A  lgemene beschrijving kenmerken en risico’s

zijn. Obligatieleningen die ten opzichte van staats­

Financiële Instrumenten

Aan alle vormen van beleggen zijn risico’s verbon­

leningen een zeer hoog rendement geven, worden

den. Die risico’s zijn afhankelijk van de aard van de

High Yield bonds genoemd. Bij dergelijke leningen

belegging. Een belegging kan in meer of mindere

is het debiteurenrisico voor de belegger relatief het

mate speculatief of onderhevig aan (forse) koers­

grootst.

schommelingen zijn. Bijna altijd geldt dat een



belegging met een hoger verwacht rendement

Valutarisico

grotere risico’s met zich meebrengt. Zeker bij het



Dit risico speelt voor beleggers in de eurozone

beleggen in buitenlandse Financiële Instrumenten

een belangrijke rol bij het beleggen in niet in

kan de overheidspolitiek in het desbetreffende land

euro’s luidende obligaties of niet in euro’s note­

gevolgen hebben voor de waarde van de belegging

rende aandelen. Maar ook bij in euro’s noterende

en daardoor forse koersschommelingen in de beleg­

aandelen kan er sprake zijn van valutarisico. In dat

ging veroorzaken. Daarnaast dient bij het beleggen

geval zit het eventuele valutarisico in de koers van

in de meeste buitenlandse Financiële Instrumenten

het aandeel. De mate waarin de koers van een in

rekening te worden gehouden met een additioneel

euro’s noterend aandeel gevoelig is voor valuta­

valutarisico.

koersschommelingen wordt namelijk bepaald door

Hieronder worden de kenmerken van Financiële

de mate waarin een onderneming zijn activiteiten

Instrumenten in het algemeen besproken, alsmede

heeft, respectievelijk zijn resultaten behaalt, in lan­

de daaraan verbonden specifieke beleggingsrisico’s.

den buiten de eurozone.

Koersrisico

Marktrisico





Het risico voor de belegger op een negatieve

Dit is het risico dat samenhangt met de beweeglijk­

koersontwikkeling wordt niet alleen bepaald door de

heid (volatiliteit) van de totale markt. De markt is

resultaten van het betreffende Financieel Instrument,

gevoelig voor sentimenten.

maar ook door het algehele marktsentiment. Het koersrisico dat de belegger op zijn beleggings­

Renterisico

portefeuille loopt, wordt in beginsel minder naar­



Dit risico is het gevolg van bewegingen in de rente.

mate de belegger zijn investeringen spreidt over

Veranderingen in de rentevoet hebben een belang­

meerdere uitgevende instellingen, ondernemingen

rijke invloed op zowel de koersen van aandelen als

en sectoren.

van obligaties. Het renterisico leidt dus ook tot een koersrisico. Bij aandelen en met name bij obligaties

1

heeft een stijging van de rente in het algemeen

ken vennootschap een rol. Aandeelhouders komen

een negatieve invloed op de koersen. Hoe langer

pas voor dividend in aanmerking, nadat alle overige

de nog resterende looptijd van een obligatie, hoe

kapitaalverschaffers het aan hen toekomende rende­

groter de koersdaling zal zijn. Zolang de obligaties

ment hebben ontvangen. Een aandelenbelegging

niet worden verkocht, wordt niet direct geld verloren

kan onderhevig zijn aan (forse) koersschommelingen.

maar wordt wel de kans van het creëren van additio­

Indien een vennootschap wordt geliquideerd, staat

neel rendement gemist. Immers, de belegger heeft

de aandeelhouder bij verdeling van het liquidatie­

gedurende een lange(re) periode een vaste rente­

saldo achteraan in de rij en komt bijvoorbeeld in

vergoeding bedongen; stijgt de rente in die periode

rangorde na de obligatiehouders.

op de kapitaalmarkt, dan profiteert de belegger daar niet van. Daar staat tegenover dat de beleg­



De risico’s van een belegging in (certificaten van) aan-

ger in die periode ook geen nadeel ondervindt van

delen kunnen dus zeer verschillend zijn en hebben

een daling van de rente. Renterisico bestaat dus ook

betrekking op het dividend (wel of geen inkomen)

gedeeltelijk uit een herbeleggingrisico.

en de waardeontwikkeling van de investering (forse fluctuaties van de beurswaarde van aandelen ten

Aandelen en certificaten van aandelen



Aandelen zijn deelnemingen in het aandelenkapitaal van een vennootschap en kunnen op naam zijn

Obligaties

gesteld of aan toonder luiden. De aandeelhouder



2

Obligaties zijn schuldbrieven van een lening, uit­

mag zich – economisch gezien – beschouwen als

gegeven door een (overheids)instelling. Over de

een bezitter van een deel van het eigen vermogen

schuld wordt door die instelling over het algemeen

van een onderneming. Hij bezit daardoor een

een vooraf overeengekomen rente vergoed. Kort

bepaalde zeggenschap en het recht op een uitke­

samengevat kan men een obligatie karakteriseren

ring (dividend). In geval van (de angst voor) een

als een schuldbekentenis aan toonder voor een

faillissement, maar ook in andere gevallen, kan de

bepaald bedrag en een veelal vooraf bekende rente.

waarde teruglopen tot nul. Bij aandelen is daarom

Nagenoeg alle obligaties zijn aflosbaar. Obligaties

sprake van risico­dragend kapitaal.

behoren tot het zogenaamde vreemd vermogen van

Certificaten van aandelen zijn Financiële Instrumen­

de uitgevende instelling.

ten die originele aandelen vertegenwoordigen.



opzichte van de inleg).



Er bestaan bijzondere vormen van obligaties. Deze

De aandelen zelf zijn meestal in beheer bij een

bijzondere vormen kunnen betrekking hebben op

administratiekantoor. Certificaathouders zijn als het

de wijze van rentebetaling, de wijze van aflossing,

ware deelgerechtigd in de onderliggende aandelen.

de wijze van uitgifte en de bijzondere lenings­

Niet alle rechten die zijn verbonden aan aandelen

voorwaarden. Het rendement op de obligatie kan

zijn ook van toepassing op certificaten van aandelen.

bijvoorbeeld (mede) afhankelijk worden gesteld van

Vaak is bijvoorbeeld de aan aandelen verbonden

de geldende rentestand (rente-indexobligaties of

zeggenschap bij certificaten beperkt.

floating rate notes) of van de winst van de instelling

De waardeontwikkeling – de aandelenkoers – wordt

die de obligatie heeft uitgegeven (zoals winstde­

in eerste instantie beïnvloed door de resultaten­

lende obligaties en inkomstenobligaties). Er bestaan

ontwikkeling en de winstvooruitzichten van de des­

ook obligaties waarop geen rente wordt uitbetaald

betreffende onderneming, maar ook door algemene

(zerobonds). Het rendement op deze obligaties

economische, politieke en emotionele factoren.

wordt verkregen uit het verschil tussen de uitgifte­

Daarnaast speelt de dividendpolitiek van de betrok­

koers en de latere (hogere) aflossingskoers.



Ook een belegging in obligaties draagt risico’s in

ken heeft. Deze voorwaarden worden bij uitgifte van

zich. De waarde van een obligatielening wordt hoofd-

een reverse exchangeable bond vastgelegd en zijn

zakelijk bepaald door de rentestand (bij rentefluctua-

onherroepbaar; de belegger heeft hierin geen

ties kunnen (forse) koersschommelingen plaatsvinden)

keuzemogelijkheid. De houder van een reverse

en de verwachting over de vraag of een uitgevende

exchangeable bond kan op de afloopdatum van zijn

instelling (de debiteur) zijn rente- en aflossingsver-

reverse exchangeable bond worden geconfronteerd

plichtingen kan nakomen. In het algemeen houdt een

met een aflossing in onderliggende aandelen in

lening van de Staat der Nederlanden nauwelijks een

plaats van een uitkering van de hoofdsom in

debiteurenrisico in. Daarentegen kunnen obligaties

contanten. Deze aandelen kunnen een (fors) lagere

van een onderneming wel degelijk een debiteuren-

waarde hebben dan de hoofdsom. Tegenover dit

risico in zich hebben. In geval van faillissement van

risico van een (fors) negatieve waardeontwikkeling

de uitgevende instelling gelden de obligatiehouders,

staat een bovengemiddelde rentevergoeding.

afhankelijk van het soort lening, veelal als concurrente onverzekerde crediteuren van de uitgevende instel-



Een reverse exchangeable bond vertoont kenmerken

ling, tenzij ten behoeve van de obligatiehouder een

van zowel een aandeel als een obligatie en het schrij-

speciale zekerheid is bedongen.

ven van een putoptie. Voor de risico’s wordt derhalve verwezen naar de risico’s die zijn verbonden aan deze

Converteerbare obligaties

Financiële Instrumenten.

De converteerbare obligatie (convertible) is een obligatie die gedurende de zogenaamde conversie­

Onroerend goed

periode tegen de conversiekoers, onder bepaalde



Vastgoed of onroerend goed is een beleggingscate­

voorwaarden (meestal op verzoek van de belegger),

gorie, waarbij wordt belegd in vastgoedprojecten als

al dan niet met een verrekening in contanten, kan

winkelcentra, kantoorgebouwen, bedrijfsruimtes en

worden ingewisseld voor aandelen. De keuzemoge­

incidenteel in woonhuizen. Omdat rechtstreeks be­

lijkheid om de converteerbare obligatie om te zetten

leggen in onroerend goed veelal een groot beleg­

in aandelen ligt bij de obligatiehouder.

baar bedrag vergt en spreiding (daardoor) moeilijk realiseerbaar is, wordt veelal gebruik gemaakt van



Een converteerbare obligatie vertoont kenmerken

de mogelijkheid te beleggen in een onroerendgoed­

van zowel een obligatie als een aandeel. Voor de

beleggingsinstelling. Deze beleggingsinstellingen

risico’s wordt derhalve verwezen naar de risico’s die

beleggen wel rechtstreeks in ‘stenen’ door bijvoor­

zijn verbonden aan deze Financiële Instrumenten.

beeld te investeren in projectontwikkeling, maar ook indirect door te investeren in bedrijven, die onroe­

Reverse exchangeable bonds

rendgoedprojecten tot stand brengen.

De reverse exchangeable bond is een bijzondere obligatievorm. De hoofdsom kan namelijk worden



De risico’s van een (indirecte) belegging in onroerend

afgelost in contanten a pari of in aandelen van de

goed hangen samen met de ontwikkeling van de

betreffende onderliggende waarde. Aflossing

kapitaalmarktrente, de gegoedheid van de huurders

geschiedt in aandelen van de onderliggende

van het onroerend goed, de waardeontwikkeling en

waarde, indien de beurskoers van de betreffende

de locatie van het onroerend goed, de algemene

onderliggende waarde op een vastgesteld tijdstip of

economische ontwikkelingen en de politieke stabili-

gedurende een vastgestelde periode een vastge­

teit van het land waar het onroerend goed gelegen

legde referentiekoers raakt of neerwaarts doorbro­

is. Ook voor onroerend goed geldt in zijn algemeen-

3

heid dat het rendement onzeker is en dat de kans

intrinsieke waarde van de onderliggende waarde(n)

aanwezig is (een deel van de) de inleg te verliezen.

en de lagere beurskoers.

Beleggingsinstellingen



De belangrijkste risico’s van een beleggingsinstelling

Een beleggingsinstelling (beleggingsfonds of -maat­

worden inzichtelijk gemaakt door de risico-indicator.

schappij genoemd) is een organisatie die door het

Aan de stand van de risico-indicator is te zien hoe

uitgeven van aandelen of participatiebewijzen ver­

groot het risico van een beleggingsinstelling is.

mogen aantrekt. Dit bijeengebracht vermogen kan,

Afhankelijk van onder meer de soort beleggings-

afhankelijk van het in het prospectus opgenomen

instelling en het beleggingsbeleid wordt voor de

beleggingsbeleid, door een beheerder of directie

risico’s van het beleggen in een beleggingsinstelling

collectief worden belegd in alle soorten Financi­

tevens verwezen naar de risico’s van de Financiële

ële Instrumenten. Alle in dit hoofdstuk genoemde

Instrumenten waarin de beleggingsinstelling belegt.

risico’s kunnen, afhankelijk van de samenstelling

Lees voor een volledig overzicht van de risico’s de

van de portefeuille van de beleggingsinstelling,

risicoparagraaf in het prospectus van de betref-

ook voor beleggingsinstellingen gelden. In begin­

fende beleggingsinstelling.

sel worden de risico’s van beleggen relatief kleiner door de spreiding van de beleggingen binnen een

Exchange Traded Funds (ETF’s)

beleggingsinstelling. Sommige beleggingsinstellin­



Indextrackers, of Exchange Traded Funds (ETF’s) die

gen richten zich echter (eenzijdig) op een specifieke

een index volgen, zijn beursgenoteerde, open-end

sector of regio, wat additionele risico’s met zich kan

beleggingsfondsen met als beleggingsdoel het zo

brengen.

goed mogelijk volgen van een onderliggende index. Er zijn verschillende soorten ETF’s, zoals sectorale



Open-end beleggingsinstellingen zijn beleggings­

ETF’s en ETF’s die een grondstof of valuta volgen.

instellingen waarbij toe- en uittreding door de

Deze laatste worden ook wel Exchange Traded

participanten onbeperkt en dus eenvoudig moge­

Commodity of Exchange Traded Currency (ETC)

lijk is. Het aantal uitstaande deelnemingsrechten

genoemd.

(participaties) is niet begrensd en hun waarde wordt in hoofdzaak bepaald door die van de in de beleg­





De meest eenvoudige ETF’s worden samengesteld

gingsinstelling berustende activa ofwel de in de

op basis van volledige replicatie van één onderlig­

beleggingsinstelling aanwezige beleggingen.

gende index en kenmerken zich door brede sprei­

Closed-end beleggingsinstellingen zijn beleg-

ding, passief beheer en lage kosten. De eenvoudige

gingsinstellingen waarbij het aantal uitgereikte

ETF is een transparant product. Er zijn ook com­

deelnemingsrechten wel vastligt. Tijdens de looptijd

plexere en risicovollere soorten ETF’s die minder

is in- en uittreden in de regel niet, of onder voor-

transparant zijn. Deze ETF’s hebben elk hun eigen

waarden mogelijk, waardoor participaties in dit

productkenmerken en specifieke risico’s. Deze

soort beleggingsinstellingen niet (gemakkelijk)

kenmerken kunnen in sterke mate afwijken van de

verhandelbaar zijn. De belegger loopt dus het risico

productkenmerken van de meest eenvoudige ETF’s.

dat bij tegenvallende resultaten niet of niet op een

4

door de belegger gewenst moment de beleggingen



1. Spreiding

van de hand kunnen worden gedaan. Tevens kan,



Met de aankoop van een ETF koopt een belegger

door deze beperkte liquiditeit, een langere periode

als het ware een gespreide belegging. Er zitten

sprake zijn van een verschil (discount) tussen de

immers diverse Financiële Instrumenten in de onder­

liggende index en dus in de ETF. Spreiding kan

ETF’s, net als aandelen, gedurende de hele dag

zorgen voor vermindering van het specifieke risico,

gekocht en verkocht kunnen worden, en niet in één

maar ondanks spreiding bestaat er een kans op

keer per dag zoals de actief beheerde beleggings­

concentratierisico. Dit ontstaat bijvoorbeeld indien

fondsen. De verhandelbaarheid is een belangrijk

er een hele specifieke onderliggende index wordt

kenmerk van een ETF. Informatie over de verhan­

gevolgd of de onderliggende waarden allemaal uit

delbaarheid is voor de belegger relevant om een

dezelfde sector komen.

vergelijking te kunnen maken met andere soorten beleggingen. De liquiditeit van een ETF geeft aan



2. Methode van samenstelling

hoe goed de ETF te verhandelen is. De liquiditeit



ETF’s zijn onderverdeeld in twee typen: fysieke ETF’s

kan echter beïnvloed worden door onder andere de

en synthetische ETF’s. Indien een fysieke ETF een

onderliggende waarden van de ETF en bepaalde

index één op één volgt en deze ETF alle Financiële

elementen van het beleggingsbeleid.

Instrumenten uit de onderliggende index bevat, spreken we van volledige replicatie. De samenstel­



4. Passief beheer

ling van deze ETF’s is zeer transparant omdat deze in



Een belangrijk kenmerk van een ETF is dat deze

beginsel één op één correspondeert met de onder­

een passief beleggingsbeleid kent. Het doel van

liggende index. De belegger kan dus aan de hand

een ETF is immers het volgen van een index. Dit in

van de index op elk moment zien hoe de ETF is

tegenstelling tot actief beheerde fondsen waarbij

samengesteld. Indien volledige replicatie niet moge­

het doel vaak het verslaan van een index is. Synthe­

lijk is, omdat de onderliggende index bijvoorbeeld

tische ETF’s kennen overigens geen volledig passief

moeilijk te verhandelen Financiële Instrumenten

beheer en ook het gebruik van derivaten brengt

(zoals sommige bedrijfsobligaties) bevat of er

vaak een stuk actief beheer met zich mee.

meerdere indices worden gevolgd, kan de fysieke ETF ook samengesteld worden door sampling



5. Koersvorming en dividend

van de te volgen index of indices. Een fysieke ETF



De koers van trackers komt - net zoals bij andere

bevat in dit geval niet exact dezelfde aandelen als

op de beurs verhandelde Financiële Instrumenten -

de benchmark(s). Een ETF kan ook worden opge­

tot stand door vraag en aanbod. Bij ETF’s die zijn

steld door de rendementen van de onderliggende

samengesteld door volledige replicatie is er sprake

index synthetisch te repliceren door het aangaan

van een sterke correlatie met de onderliggende

van één of meerdere swap(s). We spreken dan van

index en zal de ETF dus nagenoeg hetzelfde koers­

een synthetische ETF. De belegger krijgt dan het

verloop laten zien. De koers kan afwijken doordat

rendement uitgekeerd wat de onderliggende index

er (beheer)kosten in mindering gebracht moeten

heeft behaald, maar de daadwerkelijke belegging

worden op de waarde van de ETF. Afhankelijk van

kan echter in geheel andere Financiële Instrumenten

de in de ETF opgenomen Financiële Instrumenten

zijn. Een synthetische ETF brengt daarom product­

kan er dividend worden uitgekeerd. Dividend kan

kenmerken met zich mee die sterk kunnen afwijken

worden uitgekeerd in geld, maar ook worden her­

van de kenmerken van een ETF die is samengesteld

belegd. Dit verschilt per fonds en wordt onder meer

op basis van volledige replicatie.

ingevuld door het gekozen dividendbeleid.



3. Verhandelbaarheid en liquiditeit



6. Tracking Error



ETF’s zijn beursgenoteerd en worden intraday



Het begrip ‘tracking error’ drukt uit in hoeverre ene

verhandeld op de beurs. Intraday betekent dat

ETF er in slaagt om de onderliggende index te vol­

5

gen. Indien de tracking error ‘0’ is, is de afwijking ten

de rest van de markt, maakt hedge funds populair

opzichte van de index 0%. Indien de tracking error

onder institutionele beleggers, zoals pensioen­

1% is, wijkt de ETF 1% af van de index in absolute

fondsen. Een van de verschillen tussen hedge funds

zin. Tracking Error kan verschillende oorzaken heb­

en klassieke beleggingsinstellingen is dat hedge

ben. Zo kunnen kosten verschillen in het dividend­

funds gebruik maken van een breder scala aan

beleid van een ETF en de onderliggende index

Financiële Instrumenten en handelstechnieken.

tracking error veroorzaken. Indien een index wordt

Zo kunnen derivaten worden gebruikt ter bescher­

samengesteld op basis van sampling kan er ook

ming van het rendement of kunnen aandelen

tracking error ontstaan. De prestatie van de alterna­

worden verkocht om te profiteren van dalende

tieve Financiële Instrumenten zal namelijk niet exact

aandelenkoersen, zonder dat deze aandelen in het

hetzelfde zijn als die van de Financiële Instrumenten

bezit zijn van het hedge fund (baisse transacties).

uit de onderliggende index. In de praktijk worden de begrippen ‘tracking error’ en ‘tracking difference’ in



Aangezien het selecteren van hedge funds, die

sommige gevallen door elkaar gebruikt, waarbij de

(veelal) niet zoals andere beleggingsinstellingen

‘tracking error’ een statistische berekening van de

onder toezicht staan, een behoorlijke inspanning

mate van afwijking is en ‘tracking difference’ wordt

vergt, wordt vaak in hedge funds belegd door

gebruikt om de absolute afwijking van de ETF ten

middel van een ‘fund of funds’. Zo’n fund of funds

opzichte van de benchmark aan te geven.

belegt zoveel als mogelijk in succesvolle hedge funds en probeert de bestendigheid van het rende­



7. Tegenpartijrisico

ment te verbeteren door verschillende strategieën



Indien een beleggingsinstelling besluit om te werken

en Financiële Instrumenten te combineren. Het ge­

met derivaten of het uitlenen van aandelen ontstaat

brek aan toezicht maakt de sector voor hedge funds

hier een tegenpartijrisico. Het risico bestaat immers

ondoorzichtig. Het zelf beleggen in hedge funds

dat de tegenpartij niet meer aan zijn verplichtingen

vereist een gedegen kennis van de strategie, het

kan voldoen. Bij synthetische ETF’s is er doorgaans

hefboomeffect en het liquiditeitsrisico van de hedge

sprake van een hoger tegenpartijrisico dan bij

funds. Daarnaast is een goed begrip van complexe

fysieke ETF’s.

handels- en derivatenstrategieën van belang.



De belangrijkste risico’s van een ETF worden inzich-



De belangrijkste risico’s van een hedgefund worden

telijk gemaakt door de risico-indicator. Aan de stand

inzichte­lijk gemaakt door de risico-indicator. Aan de

van de risico-indicator is te zien hoe groot het risico

stand van de risico-indicator is te zien hoe groot het

van een ETF is. Lees voor een volledig overzicht van

risico van een hedgefund is. Als specifieke risico’s van

de risico’s de risicoparagraaf in het prospectus van de

hedge funds kan onder meer het volgende genoemd

betreffende ETF.

worden: gebrek aan trans­parantie in het beleid en de cijfers die gepresenteerd worden, hoge kosten, risico-

Hedge funds

volle beleggingsstrategieën en dat ze veelal offshore



Een hedge fund is een beleggingsinstelling, waarbij

(gebieden waar weinig tot geen toezicht bestaat)

de nadruk ligt op het behalen van een absoluut

gevestigd zijn. Lees voor een volledig overzicht van

rende­ment en niet zozeer op het beter presteren

de risico’s de risicoparagraaf in het prospectus van het

dan een index. Dit streven naar een ’absolute

betreffende hedgefund.

return‘, gecombineerd met een lage correlatie met

6

Liquiditeitenfonds

zoeken om hun bedrijfsactiviteiten uit te bouwen.



Een liquiditeitenfonds is een beleggingsinstelling

Dit kan ook betekenen dat (delen van) beursgeno­

met een relatief laag risicoprofiel, waarbij doorgaans

teerde ondernemingen worden opgekocht waarvan

de nadruk ligt op het behalen van een rendement

de beursnotering wordt beëindigd of juist na een

dat vergelijkbaar is met beleggingen op de geld­

sanering weer een beursnotering krijgen. Beleggen

markt, vaak in combinatie met kapitaalbehoud. Een

in Private Equity kan ook door middel van beleg­

liquiditeitenfonds belegt overwegend in termijnde­

gingsinstellingen. Bij dit soort beleggingen vindt

posito’s en obligaties met een resterende looptijd

niet altijd centrale prijsvorming plaats.

korter dan 12 maanden. Deze obligaties zijn voor­ namelijk uitgegeven door emittenten met een hoge



In tegenstelling tot een beursgenoteerde onder­

kredietwaardigheid (investment grade), voornamelijk

neming, bestaat in het geval van een niet-beursge­

in Euro. Indien wordt belegd in schuldvorderingen

noteerde onderneming een lage transparantie ten

met een buitenlandse valuta wordt het valutarisico

aanzien van de financiële verslaggeving. Een niet-

doorgaans (volledig) afgedekt.

beursgenoteerde onderneming heeft immers lage (frequentie) publicatievereisten. Binnen een Private



De belangrijkste risico’s van een liquiditeitenfonds

Equity fonds kunnen, zonder voorafgaande controle

worden inzichtelijk gemaakt door de risico-indicator.

door de belegger, meer risicovolle bedrijven opge­

Aan de stand van de risico-indicator is te zien hoe

nomen worden, wat de totale ‘kredietwaardigheid’

groot het risico van een liquiditeitenfonds is. Als

doet afnemen. Door stijging van de rente kunnen

specifieke risico’s van een liquiditeitenfonds kan on-

de kosten onevenredig hard (door het hefboom­

der meer het volgende genoemd worden: renterisi-

effect) toenemen, waardoor toekomstig rendement

co, inflatierisico en concentratierisico. Lees voor een

verloren gaat en waardoor zelfs een verlies kan ont­

volledig overzicht van de risico’s de risicoparagraaf

staan. Een Private Equity fonds heeft vaak een lange

in het prospectus van het betreffende liquiditeiten-

termijnhorizon en een beperkte of geen liquiditeit.

fonds. Structured Products Private equity



Structured Products, waaronder notes, zijn het best

De term Private Equity verwijst naar investeringen uit

te omschrijven als beleggingsproducten, die op een

privaat vermogen in ondernemingen die niet-beurs­

veelal complexe wijze in één of meer vermogens­

genoteerd zijn. Dit soort beleggingen zijn vaak te

categorieën beleggen (in veel gevallen met behulp

karakteriseren als investeringen in (startende) onder­

van een ingewikkelde obligatie- en optiestructuur).

nemingen die zich nog niet hebben bewezen in de

Juridisch gezien zijn het veelal (bedrijfs)obligaties

markt. In dat verband wordt ook wel gesproken over

waarbij een vordering op de uitgevende instelling

durfkapitaal. Tegenover de hoge risico’s, die met dit

wordt verkregen. Echter qua werking en risico’s zijn

soort beleggingen gepaard gaan, bestaat bij winst­

structured products meestal niet goed vergelijk­

gevendheid van de onderneming ook kans op een

baar met (bedrijfs)obligaties. Er bestaat een zeer

zeer hoog rendement. Deze wijze van beleggen c.q.

grote variatie aan structured products, waarbij deze

investeren geeft ook vaak recht op een aandelen­

producten per categorie van elkaar verschillen door

belang en daarmee zeggenschap over de (te voeren

opbouw, risico’s en structuur. Een grove indeling kan

strategie van de) betreffende onderneming. Ander­

worden gemaakt door een onderscheid te maken

zijds kan ook worden belegd in ondernemingen die

tussen producten met en zonder kapitaalsgarantie.

hun bestaansrecht al hebben verdiend en kapitaal

Hierbinnen zijn weer verschillende varianten denk­

7

baar, waarbij de verschillende elementen van deze

koers verkocht, die mogelijk onder de garantiewaar­

varianten met elkaar kunnen worden gecombineerd.

de of de nominale waarde kan liggen waarvoor de

Het is daarom van belang dat bij elk product de

stukken bij uitgifte zijn verkregen dan wel na uitgifte

bijbehorende productinformatie, zoals brochure en

zijn gekocht. Bovendien kan afhankelijk van het soort

prospectus, zorgvuldig wordt gelezen en een goed

garantieproduct worden gekozen voor een volledige

beeld wordt verkregen van de specifieke risico’s

bescherming of een gedeeltelijke bescherming.

behorend bij het desbetreffende product.

Het rendement van deze beleggingen is onder meer afhankelijk van de onderliggende waarden en



Structured products kunnen betrekking hebben op

het garantieniveau. Afhankelijk van de ontwikkeling

diverse onderliggende waarden, zoals een of enkele

van de onderliggende waarden kan, naast een of

aandelen, een of enkele indices, een of enkele

meerdere vaste couponnen, een (jaarlijkse) variabele

grondstoffen, een of enkele valuta’s of een combina­

coupon worden uitgekeerd. Bij enkele producten uit

tie daarvan. Gedurende de looptijd van een struc­

deze categorie worden de rendementen vastgeklikt.

tured product zal het koersverloop niet (altijd) gelijk

Het daadwerkelijke rendement kan van jaar tot jaar

zijn aan de ontwikkeling van de onderliggende waar­

verschillen en in enig jaar zelfs negatief zijn.

den. De koersvorming van een structured product is gedurende de looptijd onder andere afhankelijk van



Structured products zonder kapitaalsgarantie ken­

het koersverloop van de onderliggende waarden, de

nen geen hoofdsomgarantie aan het einde van de

volatiliteit van de onderliggende waarden, de cor­

looptijd. Sommige varianten kennen echter wel een

relatie tussen de onderliggende waarden, verande­

gestaffelde vorm van bescherming tegen koers­

ringen in de kapitaalmarktrente en de verwachtings­

dalingen van de onderliggende waarden. Hierdoor

waarde die de structuur heeft. De berekening van

ontstaat een beperkte bescherming als de koers­

het eindresultaat en daarmee de prijsvorming van

dalingen zich beperken tot het beschermingsniveau

een structured product op de einddatum is volledig

of tot binnen de beschermingsbandbreedte. Dit laat

transparant. Een essentieel kenmerk van een struc­

echter onverlet dat volledig koersrisico wordt gelo­

tured product is dat de oorspronkelijke verhouding

pen over de hoofdsom. Zowel tijdens de looptijd als

tussen risico en rendement van de onderliggende

op de einddatum kan de koers van deze producten

waarden wordt gewijzigd. Dat betekent dat een

lager zijn dan de nominale waarde c.q. de uitgifteprijs.

structured product een ander risico en een ander perspectief op rendement heeft dan wanneer direct wordt belegd in de onderliggende waarden.

Doordat structured products bestaan uit meerdere verschillende Financiële Instrumenten, zoals obligaties en opties, is voor de belegger de werking van zo

Bij structured products met een kapitaalsgarantie is

een product soms moeilijk te doorgronden. Voor de

(een gedeelte van) de nominale inleg beschermd,

risico’s wordt derhalve verwezen naar de risico’s die

doordat (veelal) de uitgevende instelling een garan­

zijn verbonden aan aandelen, obligaties en opties.

tie aan het eind van de looptijd afgeeft om de nomi­

Een belangrijk risico voor beleggers in structured

nale inleg of een gedeelte daarvan terug te betalen.

products is het debiteuren- of kredietrisico.

Beleggen in zo een garantieproduct betekent niet

De waarde van structured products wordt daarom

dat deze belegging (geheel) vrij is van risico.

bepaald door de verwachting over de vraag of een

De garantiewaarde geldt alleen op einddatum, waar­

uitgevende instelling en/of de garantieverstrekker (de

bij het debiteuren- en kredietrisico onverminderd

debiteur) zijn rente- en (aflossings)verplichtingen kan

van toepassing is. In geval van tussentijdse verkoop

nakomen. Daarnaast is het tussentijds koersverloop

worden de stukken echter tegen de dan geldende

8



van structured products moeilijk in te schatten.

bedoelt men een vast aantal aandelen of obligaties,

De marktwaarde van de structured products volgt

een hoeveelheid van een product of grondstof, een

namelijk niet volledig de koersbewegingen van de

index of valuta.

onderliggende waarden. De marktwaarde wordt door meerdere factoren bepaald. Deze is naast de koersen



Wat is een future?

onder andere afhankelijk van dividenduitkeringen,



Een future, ook wel een termijncontract genoemd, is

volatiliteit, correlatie en renteniveaus. Zo kan een

een overeenkomst tot aankoop of verkoop van een

rentestijging een negatief effect hebben op de koers

goed of een financiële waarde die op een bepaald

van de structured products. De grootte van dit effect

tijdstip in de toekomst door de verkoper aan de

wordt bepaald door de hoogte van de rentestijging

koper moet worden geleverd. Dit tegen een prijs die

en de resterende looptijd. Daarnaast keren de

bij het aangaan van het contract wordt vastgelegd.

meeste structured products geen dividend of rente

Zo bestaan er futures op diverse onderliggende

uit. Het gemis aan dividend of rente kan structured

waarden, zoals bijvoorbeeld aandelen, aandelen­

products op behoorlijke achterstand zetten in

indices, commodities (goederen) en valuta.

vergelijking met een rechtstreekse investering in de



onderliggende waarden.

De soorten, typen, contractgrootten en bijzonder­ heden van opties en futures verschillen van Beurs tot Beurs. Beurzen geven vaak informatie omtrent de bij

II. Opties, futures, warrants, turbo’s en het hefboom­effect

hen genoteerde en verhandelde opties en/of futures

1.

Wat zijn opties en futures?

op het internet.

2.

Beschrijving van opties

3.

De contractspecificaties

2.

Beschrijving van opties

4.

Doelstellingen van de optiebelegger



Hoe werkt een optie?

5.

Het kopen van opties



Een belegger die een optie koopt, doet dat door een

6.

Het schrijven van opties

zogenaamde openingskoop en wordt de koper ge­

7.

De handel in opties

noemd. Het bedrag dat een belegger voor de optie

8.

Procedure bij uitoefening van het optierecht

betaalt, heet premie. De kooppositie die nu ontstaat

9.

Beschrijving van futures

in call- of putopties wordt ook wel een longpositie

10. De contractspecificaties

genoemd. De koper heeft het recht gedurende de

11. Waarvoor worden futures gebruikt?

looptijd per optie de vaste hoeveelheid van de on­

12. De handel in futures

derliggende waarde tegen een vastgestelde prijs te

13. Risico’s in buitengewone omstandigheden

kopen (calloptie) of te verkopen (putoptie). De optie

14. Warrants

houdt ooit op te bestaan; men noemt dat de expiratie

15. Turbo’s

van de optie. Als de koper van zijn recht gebruik wil

16. Hefboomeffect

maken, moet hij zijn optie uitoefenen. Dit kan alleen gedurende de looptijd. Bij sommige Beurzen en

1.

Wat zijn opties en futures?

typen opties kan men dat slechts op het eind van de



Wat is een optie?

looptijd althans op een bepaald



Een optie geeft de koper het recht gedurende een

moment doen. Na expiratie bestaat de optie en dus

vastgestelde termijn (de looptijd) een vaste hoeveel­

het recht in elk geval niet meer. Als de koper zijn recht

heid van een onderliggende waarde tegen een over­

tijdens de looptijd niet heeft uitgeoefend, loopt zijn

eengekomen uitoefenprijs te kopen (calloptie) of

optie waardeloos af en heeft hij als verlies de premie

te verkopen (putoptie). Met onderliggende waarde

die hij heeft betaald. Meer dan de betaalde premie

9

juridisch gezien op tussen koper en verkoper.

kan de koper van een optie niet verliezen.

Doorgaans zitten tussen koper en verkoper en het

Als een koper zijn optie gedurende de looptijd kwijt

Clearinginstituut aan beide zijden nog meer scha­

wil, kan hij dat doen door de optie te verkopen.

kels, zoals hun bank of commissionair en een zoge­

Dat doet hij door een sluitingsverkoop. Tegenover

heten clearing member. Koper en schrijver kennen

de koper, die een recht heeft gekocht, staat de

elkaar dus niet.

verkoper, die ook wel schrijver wordt genoemd. De schrijver is zijn positie aangegaan door middel



Aan het kopen en verkopen van opties zijn risico’s

van een openingsverkoop. De schrijver heeft de

verbonden. Een belegger dient niet over te gaan tot

plicht, als de koper dat eist, de vaste hoeveelheid

het kopen van een optie indien hij niet in staat is de

van de onderliggende waarde te leveren (in het

betaalde premie te verliezen. Bovendien moet een

geval van een calloptie) of af te nemen (in het geval

belegger geen optie schrijven als hij niet in staat is

van een putoptie). De verkooppositie van de

een aanzienlijk financieel verlies te lijden.

schrijver noemt men ook wel een shortpositie.



Het kan voorkomen dat een Beurs of toezichthouder

De schrijver ontvangt op het moment van het

voor de controle op de naleving van reglementen in­

aangaan van de shortpositie de premie die de koper

zage verlangt in alle gegevens die betrekking hebben

heeft betaald.

op orders en transacties. Daaronder kan eventueel ook de identiteit van de belegger vallen. Dergelijke



Als de schrijver gedurende de looptijd niet wordt

gegevens kunnen in bijzondere gevallen ook ter

‘aangewezen’, bestaat de winst van de schrijver uit

beschikking van de justitiële autoriteiten worden

de ontvangen premie. Als een schrijver van een

gesteld, bijvoorbeeld in geval van (verdenking van)

optie zijn positie gedurende de looptijd wil terug­

overtreding van bij of krachtens wet gestelde regels.

draaien, kan hij dat doen door de optie terug te



Sommige Beurzen en toezichthoudende instellingen

kopen. Dat doet hij door een sluitingsaankoop.

hebben met andere Beurzen en toezichthoudende

Indien iemand een calloptie schrijft terwijl hij de

instellingen overeenkomsten gesloten om te regelen

onderliggende waarde zelf bezit, wordt de optie als

dat gegevens ook kunnen worden doorgegeven

‘gedekt’ aangemerkt. Een belegger kan ook een

aan (buitenlandse) Beurzen of toezichthoudende

calloptie schrijven zonder dat hij de onderliggende

instellingen, indien dit nodig of wenselijk is met het

waarde bezit. In een betreffend geval spreekt men

oog op opsporing en preventie van overtredingen of

over ‘ongedekt’ schrijven. Geschreven putopties

strafbare feiten.

zijn altijd ongedekt. Aan shortposities zijn risico’s verbonden.

3.

De contractspecificaties

3.1 Standaardisatie

Om er zeker van te zijn dat een schrijver van opties

Opties die op Beurzen worden verhandeld, voldoen

aan zijn verplichtingen kan voldoen, dient de schrij­

aan een aantal standaardvoorwaarden. De standaar­

ver een zekerheid (margin) te voldoen. Als een koper

disatie heeft betrekking op de contractgrootte, de

een optie koopt, wordt er in economische zin een

looptijd, de afloopdatum (expiratiedatum) en de

contract gesloten tussen hem en de verkopende

uitoefenprijs. Deze gegevens vormen onderdeel

partij. Er is echter geen directe relatie tussen de

van de contractspecificaties. De koers van de optie

koper en de schrijver van een optie. Het Clearing­

(de premie) is het enige variabele element en wordt

instituut administreert alle long- en shortposities die

genoteerd per eenheid onderliggende waarde.

als gevolg van de handel zijn ontstaan en stelt zich

10





De contractgrootte is de hoeveelheid onderliggende

waarde waarop één optie betrekking heeft. Dat kan

Amerikaanse en Europese stijl. Bij een optie met

bijvoorbeeld zijn: 100 aandelen, de AEX-index of

Amerikaanse stijl kan de koper op ieder moment

een andere (aandelen)index, USD 10.000,– of een

gedurende de looptijd zijn optie uitoefenen. Bij een

andere valuta etc. De looptijd van een optie is de

optie met Europese stijl is het alleen mogelijk de

maximale termijn waarbinnen de optie een recht

optie uit te oefenen op de expiratiedatum. Uiteraard

(of plicht) vertegenwoordigt. Na expiratie heeft de

kunnen openstaande posities wel tussentijds worden

optie dan ook geen waarde meer. Er worden opties

gesloten. Wijs & van Oostveen kan Cliënt hierover

verhandeld met verschillende looptijden. Dat kan

nader inlichten.

bijvoorbeeld een maand zijn, maar ook een aantal

3.3

De uitoefening van opties

jaren. De uitoefenprijs, ten slotte, is de prijs waarte­



Afwikkeling bij uitoefening is mogelijk op twee ver­

gen de houder van de optie de hoeveelheid van de

schillende manieren: door fysieke levering, zoals bij

onderliggende waarde bij uitoefening van de optie

aandelenopties, of door verrekening in contanten,

mag kopen of verkopen; de uitoefenprijs wordt ge­

zoals bij indexopties en valutaopties. Het verreke­

noteerd per eenheid van de onderliggende waarde.

nen in contanten, hetgeen cash settlement wordt genoemd, gebeurt op basis van de uitoefenprijs en





De laatste beursdag van een optie is de laatste dag

de afrekeningswaarde, die ook wel settlementsprijs

waarop handel in de betreffende, aflopende optie­

wordt genoemd. In het geval van contante verre­

series mogelijk is. In Amsterdam is dit bijvoorbeeld

kening ontvangt de koper van een calloptie op de

de derde vrijdag van de expiratiemaand, behalve

expiratiedatum het verschil tussen de uitoefenprijs

wanneer deze derde vrijdag geen beursdag is. In dat

en de settlementsprijs, maar alleen indien de uitoe­

geval verschuift de laatste beursdag naar de beurs­

fenprijs de laagste van de twee is. De koper van een

dag voorafgaand aan deze derde vrijdag. Nadat de

putoptie ontvangt ook het verschil tussen de uitoe­

handel in aflopende series is gestopt, is uitoefening

fenprijs en de settlementsprijs, maar alleen indien de

van het recht tot aankoop respectievelijk verkoop

uitoefenprijs de hoogste van de twee is.

vaak nog een aantal uren mogelijk.

3.4

Onderliggende waarden

Dit kan per beleggingsonderneming en per Beurs



De waarden waarop opties worden genoteerd – de

verschillen. Het uiterste tijdstip van verkoop en het

onderliggende waarden – worden door de betref­

uiterste tijdstip waarop de belegger kan aangeven

fende Beurs geselecteerd. Bij deze keuze geven zij

of de optie uitgeoefend wenst te worden, is vast­

de voorkeur aan onderliggende waarden die op

gelegd in de toepasselijke voorwaarden. Wijs & van

ruime schaal zijn verspreid en waarin actief wordt

Oostveen geeft een eventuele uitoefening van een

gehandeld, voornamelijk op officiële Beurzen.

optie door aan het Clearinginstituut. Iedere instelling

Daarbij zal rekening worden gehouden met een

bepaalt zelf hoeveel eerder de orders voor uitoefe­

aantal criteria, zoals de spreiding van het bezit

ning en voor transacties in aflopende series mogen

van de desbetreffende onderliggende waarde,

worden opgeven.

de beursomzet en de fluctuaties in de beurskoers.

Onder normale omstandigheden zal een optieserie,

De uitgevende instellingen van onderliggende

die eenmaal aan een Beurs is genoteerd, verhan­

waarden, waarop opties worden verhandeld, worden

delbaar blijven tot de afloopdatum. Beurzen kunnen

daarover door de betreffende Beurs geïnformeerd,

evenwel openingstransacties in deze series verbie­

althans zijn daarvan op de hoogte. Op grond van

den of beperken.

zwaarwegende omstandigheden kan een Beurs

3.2

Stijl van de optie

besluiten een optieklasse uit de notering te nemen.



Er bestaan twee verschillende stijlen van opties:



11

3.5 Munteenheid

de onderliggende waarde en/of andere contract­



specificaties plaatsvindt.

Als een Beurs een nieuwe optieklasse selecteert, wordt tevens bepaald wat de hoofdmarkt voor de onderliggende waarde is. In het algemeen is dit de

4

Doelstellingen van de optiebelegger

thuismarkt, dat wil zeggen: het land van herkomst

4.1

Het behalen van koerswinst

van die onderliggende waarde. De munteenheid van



De koper van een optie verwacht een verandering

het land van herkomst van de onderliggende waarde

in de koers van de onderliggende waarde. De koper

zal vaak ook de munteenheid worden waarin de

van een calloptie hoopt op een stijging van de

opties op die waarden worden genoteerd.

koers, de koper van een putoptie op een daling.

3.6 Premie

In beide gevallen kan de belegger in opties een – in



De premie, dat is de koers van een optie, komt tot

verhouding – grotere winst behalen dan wanneer hij

stand door vraag en aanbod van partijen die aan

met hetzelfde bedrag in de onderliggende waarde

de handel op de Beurs deelnemen. Partijen base­

zelf zou handelen, omdat hij met een veel kleinere

ren zich daarbij in het algemeen op de koers en de

inleg, namelijk alleen de premie, kan profiteren van

beweeglijkheid van de onderliggende waarde en op

koersschommelingen. Dit heet het hefboomeffect

de resterende looptijd van de optie. Maar ook het

van opties. Bij een stijging van de koers van de

eventuele dividend op de onderliggende waarde en

onderliggende waarde zal in het algemeen de koers

de rente is van invloed op de premie. Zoals bij elke

van de calloptie ook stijgen. Evenzo zal bij een da­

marktwerking kunnen vraag en aanbod, en daarmee

ling van de koers van de onderliggende waarde de

dus de premies, ook invloed ondervinden van irratio­

koers van de putoptie stijgen. Hierdoor is het moge­

nele factoren, zoals emoties bij het publiek.

lijk om als belegger koerswinst op opties te behalen.

3.7 Aanpassing

4.2 Het verkrijgen van extra inkomen





In geval van herkapitalisatie, splitsing, claimemissie of uitgifte van bonusaandelen en dergelijke, kan de

ven om op die manier premie te ontvangen. Indien

onderliggende waarde door een Beurs worden aan­

de belegger de onderliggende waarde daadwerke­

gepast. Ook de handelseenheid, de uitoefenprijs, de

lijk in portefeuille heeft, vormt de ontvangen premie

hoeveelheid van de onderliggende waarde en het

een extra rendement op zijn portefeuille. Als hij ech­

aantal opties kunnen worden gewijzigd. Ook andere

ter wordt aangewezen om de onderliggende waarde

gevallen, zoals een openbaar bod op een genoteer­

te leveren, zal hij deze onderliggende waarde – in de

de onderneming, een fusie of een liquidatie, kunnen

regel – beneden de marktwaarde moeten verkopen.

aanleiding zijn voor wijziging van de onderliggende

Het verlies van de schrijver kan, alhoewel geredu­

waarde. In principe vindt geen aanpassing plaats

ceerd door de ontvangen premie, aanzienlijk zijn als

ingeval een dividend in contanten, al of niet in de

het gaat om een grote verandering in de koers van

vorm van een keuzedividend, betaalbaar wordt ge­

de onderliggende waarde.

steld. Afhankelijk van de omstandigheden kan een

4.3 Bescherming tegen koersdaling

Clearinginstituut in een dergelijke situatie beslissen



Opties bieden beleggers tevens de mogelijkheid

dat het aandeel van de overgenomen onderneming

zich te beschermen tegen koersdalingen van de

vanaf een bepaald moment wordt vervangen door

onderliggende waarde. De belegger die een derge­

een ander aandeel (bijvoorbeeld dat van de overne­

lijke bescherming (met een grootte naar keuze) wil,

mende onderneming). Ook kan het Clearinginstituut

kan dat doen door het kopen van putopties. Als de

bepalen dat uitoefening van de optie resulteert in

houder van de putoptie zijn recht heeft uitgeoefend,

verrekening in contanten in plaats van in levering

zal de schrijver van die putoptie de onderliggende

van het aandeel of dat een andere aanpassing van

12

Een belegger kan ook besluiten callopties te schrij­

waarde – in de regel – boven de marktwaarde moe­

4.4



Hij kan ook besluiten de calloptie uit te oefenen.

ten kopen. Door het schrijven van callopties kan de

Dit kan uiteraard alleen bij opties met Amerikaanse

belegger zich ook gedeeltelijk beschermen tegen

stijl. Hij kan een calloptie met Europese stijl immers

een koersdaling. Deze bescherming beperkt zich

alléén op de expiratiedatum uitoefenen. Afhankelijk

echter tot de hoogte van de ontvangen premie.

van de specificaties van de optie zal bij uitoefening

Vastleggen van de aan- of verkoopprijs van de

de onderliggende waarde aan de houder worden

onderliggende waarde

geleverd of zal worden afgerekend in contanten.

Opties bieden ook de mogelijkheid de prijs vast te

Wat het voordeligst is in een specifiek geval, verko­

leggen waarop in de toekomst de onderliggende

pen of uitoefenen, hangt veelal af van kosten, divi­

waarde kan worden verhandeld. Zo zal een belegger

denddata, doelstellingen etc. Wijs & van Oostveen

die de maximumaankoopprijs wenst vast te leggen,

kan Cliënt daarover nader adviseren.

geïnteresseerd zijn in het kopen van callopties. Een

5.1.3 Risico

belegger die de minimumverkoopprijs wil vastleggen,



zal geïnteresseerd zijn in het kopen van put­opties.

Indien de koers van de onderliggende waarde gelijk blijft of juist daalt, kan de houder van een callop­ tie een gedeelte van of het gehele geïnvesteerde

5.

Het kopen van opties

bedrag verliezen. In principe is het maximale verlies

5.1

Het kopen van callopties

dat de koper van een calloptie kan lijden het geïn­

5.1.1 Principe

vesteerde bedrag, te weten: de betaalde premie



vermeerderd met de transactiekosten.

De koper van een calloptie kan profiteren van koers­ stijgingen van de onderliggende waarde die zich

5.2

gedurende de looptijd van de optie voordoen.

5.2.1 Principe

Hij heeft met zijn calloptie namelijk het recht om de



Het kopen van putopties De koper van een putoptie kan profiteren van

onderliggende waarde tegen een vooraf afgespro­

koersdalingen van de onderliggende waarde die

ken prijs aan te kopen.

zich gedurende de looptijd van de optie voordoen.

5.1.2 Mogelijkheden

Hij heeft met zijn putoptie namelijk het recht om de



Als de koers van de onderliggende waarde stijgt,

onderliggende waarde tegen een vooraf afgespro­

moet de houder van een calloptie zelf stappen on­

ken prijs te verkopen.

dernemen om zijn mogelijke optiewinst te realiseren.

5.2.2 Mogelijkheden

Als de koers van de onderliggende waarde daalt,



Er zijn dan twee mogelijkheden:

moet de houder van een putoptie zelf stappen on­



Hij kan zijn calloptie verkopen op de Beurs door

dernemen om zijn mogelijke optiewinst te realiseren.

middel van een sluitingsverkoop. In dit geval is de houder meer geïnteresseerd in de stijging van



Er zijn dan twee mogelijkheden:

de premie dan in het verkrijgen van de onderlig­



Hij kan zijn putoptie verkopen op de Beurs door

gende waarde. In het algemeen zal de premie van

middel van een sluitingsverkoop. In het algemeen

de calloptie stijgen als de koers van de onderlig­

zal de premie van de putoptie stijgen als de koers

gende waarde stijgt. De winst bestaat in dit geval

van de onderliggende waarde daalt. De winst

uit de verkoopopbrengst minus de betaalde premie

bestaat in dit geval uit de verkoopopbrengst minus

en transactiekosten. Gelet op het hefboomeffect

de betaalde premie en transactiekosten. Gelet op

kan een kleine koersstijging van de onderliggende

het hefboomeffect kan een kleine koersdaling van

waarde een hoog winstpercentage op de oorspron­

de onderliggende waarde een hoog winstpercen­

kelijke investering in callopties opleveren.

tage op de oorspronkelijke investering in putopties

13

opleveren. Hij kan ook besluiten de putoptie uit

mie, behouden. Zolang de optie niet is uitgeoefend,

te oefenen. Dit kan uiteraard alleen bij opties met

kan de schrijver echter ook zijn positie liquideren

Amerikaanse stijl. Hij kan een putoptie met Europese

door op de Beurs een sluitingstransactie uit te laten

stijl immers alléén op de expiratiedatum uitoefenen.

voeren, te weten een sluitingsaankoop.

Afhankelijk van de specificaties van de optie zal



Indien de beurskoers van de onderliggende waarde

bij uitoefening de onderliggende waarde door de

echter boven de uitoefenprijs stijgt, is de kans reëel

houder worden geleverd of zal worden afgerekend

dat de calloptie zal worden uitgeoefend. Van de

in contanten. Wat het voordeligst is in een specifiek

schrijver zal dan worden geëist dat hij de onder­

geval, verkopen of uitoefenen, hangt veelal af van

liggende waarde levert (verkoopt). De effectieve

kosten, dividenddata, doelstellingen etc. Wijs & van

verkoopprijs (exclusief kosten) zal dan gelijk zijn aan

Oostveen kan Cliënt daarover nader adviseren.

de uitoefenprijs (de prijs waarvoor de schrijver de

5.2.3 Risico

onderliggende waarde moet leveren) plus de ont­



Indien de koers van de onderliggende waarde gelijk

vangen premie. Wat de koers van de onder­liggende

blijft of juist stijgt, kan de houder van een put­optie

waarde ook doet, meer dan deze effectieve ver­

een gedeelte van of het gehele geïnvesteerde

koopprijs zal de schrijver nooit krijgen. Men kan het

bedrag verliezen. In principe is het maximale verlies

behalen van extra rendement door het ontvangen

dat de koper van een putoptie kan lijden het ge­

van premie ook zien als het vooraf vastleggen van

ïnvesteerde bedrag, te weten: de betaalde premie

de verkoopprijs van de onderliggende waarde.

vermeerderd met de transactiekosten.

Die verkoopprijs is eveneens gelijk aan de uitoefen­ prijs vermeerderd met de premie. Indien de calloptie

6.

Het schrijven van opties

niet wordt uitgeoefend, zal hij de onderliggende

6.1 Het schrijven van callopties 6.1.1 Principe

6.1.2.2 Callopties schrijven zonder onderliggende waarde





De schrijver van een calloptie neemt de verplichting

Beleggers die callopties schrijven zonder de onder­

op zich de onderliggende waarde tegen de uitoe­

liggende waarde te bezitten (het zogenaamde onge­

fenprijs te verkopen, indien hij daartoe wordt aange­

dekt schrijven van callopties) moeten zich realiseren

wezen. Hij ontvangt in ruil daarvoor de optiepremie.

dat zij in principe een ongelimiteerd risico lopen.

6.1.2 Mogelijkheden

Als de koers van de onderliggende waarde boven de

6.1.2.1 Callopties schrijven met onderliggende waarde

uitoefenprijs stijgt, is de kans reëel dat de call­optie zal



Voor beleggers die callopties schrijven op een onder­

worden uitgeoefend. Van de schrijver zal dan geëist

liggende waarde die zij al in hun bezit hebben (gedekt

worden dat hij de onderliggende waarde levert tegen

schrijven van callopties), bestaat de volgende belang­

de uitoefenprijs. Aangezien de schrijver de onder­

rijke doelstelling: het behalen van extra rendement op

liggende waarde niet bezit, zal hij deze (tegen de

een beleggingsportefeuille door het ontvangen van

geldende hogere beurskoers) moeten kopen.

de premie. Een gevolg van deze doelstelling is dat



14

waarde natuurlijk niet hoeven te leveren.



De koers van de onderliggende waarde kan in theo­

de belegger het risico aanvaardt om tegen een door

rie onbeperkt stijgen, wat betekent dat de schrijver

hem geselecteerde prijs, namelijk de uitoefenprijs, de

van een ongedekte calloptie een ongelimiteerd

onderliggende waarde te moeten verkopen.

risico loopt. Deze belegger moet daarom voldoende

Indien de koers van de onderliggende waarde bene­

financiële draagkracht hebben om de onderliggende

den de uitoefenprijs daalt, zal de optie vermoedelijk

waarde in geval van uitoefening te kunnen kopen en

aflopen zonder te worden uitgeoefend en kan de

dan te leveren. Wijs & van Oostveen zal daarom een

schrijver de opbrengst, te weten de ontvangen pre­

zekerheid (margin) van de schrijver verlangen.

De soort en de hoeveelheid van deze zekerheid

dat de putoptie zal worden uitgeoefend. Van de

wordt door Wijs & van Oostveen bepaald.

schrijver zal dan worden geëist dat hij de onderlig­

6.1.3 Risico en zekerheid

gende waarde afneemt (koopt). Naast het behalen



Gelet op de grote verliezen die geleden kunnen

van rendement door het ontvangen van premie, kan

worden, is het schrijven van callopties alleen ge­

de belegger met het schrijven van een putoptie tot

schikt voor beleggers die financieel in staat zijn deze

doel hebben de aankoopprijs van de onderliggende

eventuele verliezen te dragen en de risico’s ken­

waarde vooraf vast te leggen. Die aankoopprijs

nen en overzien. De omvang van het risico van de

(exclusief kosten) is dan gelijk aan de uitoefenprijs

schrijver hangt in belangrijke mate af van het feit of

verminderd met de premie. Indien de optie echter

de belegger gedekte of ongedekte callopties heeft

niet wordt uitgeoefend, zal hij de onderliggende

geschreven. Een schrijver van een gedekte of onge­

waarde niet geleverd krijgen; wel kan hij de ontvan­

dekte calloptie, die verwacht te moeten leveren als

gen premie behouden.

gevolg van een koersstijging van de onderliggende

6.2.3 Risico en zekerheid

waarde, kan zich, zolang hij nog niet is aangewezen,



De schrijver van een putoptie stelt zich bloot aan het

van zijn verplichting tot levering van de onderliggen­

risico dat hij de onderliggende waarde moet kopen

de waarde ontdoen door op de Beurs een sluitings­

tegen een koers die veel hoger is dan de actuele

aankoop te doen.

beurskoers.

6.2 Het schrijven van putopties



Een geschreven putoptie wordt altijd als ongedekt

6.2.1 Principe

aangemerkt. De schrijver van een putoptie moet



De schrijver van een putoptie neemt de verplichting

daarom de financiële draagkracht hebben de onder­

op zich de onderliggende waarde tegen de uitoe­

liggende waarde in geval van uitoefening te kunnen

fenprijs te kopen, indien hij daartoe wordt aangewe­

kopen. Wijs & van Oostveen zal daarom een zeker­

zen. Hij ontvangt in ruil daarvoor de optiepremie.

heid (margin) van de schrijver verlangen. De soort en

6.2.2 Mogelijkheden

de hoeveelheid van deze zekerheid wordt door Wijs



& van Oostveen bepaald.

Voor beleggers die putopties schrijven, bestaat de volgende belangrijke doelstelling: het behalen van



De schrijver van een putoptie, die verwacht te moe­

extra rendement op een beleggingsportefeuille door

ten kopen als gevolg van een koersdaling van de

het ontvangen van de premie. Een gevolg van deze

onderliggende waarde, kan zich, zolang hij nog niet

doelstelling is dat de belegger het risico aanvaardt

is aangewezen, van zijn verplichting tot het kopen

om tegen een door hem geselecteerde prijs, name­

van de onderliggende waarde ontdoen door op de

lijk de uitoefenprijs, de onderliggende waarde te

Beurs een sluitingsaankoop te doen.

moeten kopen.



Indien de koers van de onderliggende waarde

7.

De handel in opties

boven de uitoefenprijs stijgt, zal de optie vermoe­



Een belegger die een optie wil kopen of verkopen,

delijk aflopen zonder te worden uitgeoefend en kan

kan dat doen door een order te plaatsen bij Wijs &

de schrijver de opbrengst, te weten de ontvangen

van Oostveen.

premie, behouden. Zolang de optie niet is uitgeoe­

7.1 Orders

fend, kan de schrijver echter ook zijn positie liquide­



Bij een order moet de optieklasse worden vermeld,

ren door op de Beurs een sluitingstransactie te laten

maar ook de optiesoort (put of call), de expiratie­

uitvoeren, te weten een sluitingsaankoop.

maand, het expiratiejaar, de uitoefenprijs en het

Indien de beurskoers van de onderliggende waarde

aantal opties dat moet worden gekocht of verkocht.

echter onder de uitoefenprijs daalt, is de kans reëel

Tevens moet worden aangegeven of het een ope­

15



nings- of sluitingstransactie betreft. Uiteraard kan de

naamste bewijs van zijn rechten en verplichtingen

belegger ook opgeven tegen welke limiet hij bereid

wordt gevormd door een boeking in de administra­

is zijn opties te kopen of te verkopen.

tie van Wijs & van Oostveen en de Bank. Daarom is

Wijs & van Oostveen kan van de belegger een

de verplichting in het leven geroepen om aan Cliënt

zekerheid in contanten of anderszins verlangen voor­

een schriftelijke bevestiging af te geven van elke

dat zij van hem een order voor opties accepteert.

optietransactie die voor Cliënt is uitgevoerd.

Wijs & van Oostveen en de Beurzen kunnen niet ga­



Cliënt wordt aangeraden deze nota’s zorgvuldig te

randeren dat er voor elke optieserie altijd een markt

controleren. Eventuele bezwaren moeten onmiddel­

van voldoende omvang zal zijn om het een belegger

lijk door Cliënt aan Wijs & van Oostveen kenbaar

mogelijk te maken zijn openstaande positie (op een

gemaakt worden. In sommige gevallen bepalen de

bepaalde prijs) te liquideren. Uiteraard kan ook niet

voorwaarden tussen Wijs & van Oostveen, de Bank

worden gegarandeerd dat een gunstige prijsontwik­

en Cliënt dat geen nota wordt verzonden van iedere

keling van de onderliggende waarde het de houder

individuele transactie.

van een optie mogelijk maakt die optie met winst te

7.5 Openstaande positie(s)

doen verkopen. De premie hangt niet alleen af van



Cliënt kan aan Wijs & van Oostveen een opgave vra­

de prijsverwachting ten aanzien van de onderlig­

gen waaruit alle openstaande posities in opties van

gende waarde, maar onder andere ook van de nog

Cliënt duidelijk blijken. Cliënt kan een sluitingstrans­

resterende looptijd van de optie, de beweeglijkheid

actie en zijn recht tot uitoefening alleen laten uitvoe­

van de onderliggende waarde en vraag en aanbod

ren door Wijs & van Oostveen. Cliënt kan Wijs & van

voor de desbetreffende optieserie.

Oostveen en de Bank echter schriftelijk verzoeken

7.2 Prof-transacties

zijn positie over te (laten) schrijven naar een andere



Op NYSE Euronext Amsterdam, danwel op andere

bank, die bereid is zijn positie over te nemen, en

Beurzen, verhandelde opties en futures kunnen wor­

daar zijn positie te (laten) sluiten. Raadpleeg daar­

den afgesloten als ‘prof-transactie’. Een prof-trans­

voor de toepasselijke voorwaarden. Beurzen kunnen

actie staat voor ‘professional options and futures

niet garanderen dat er voor elke optie altijd een

transactie’. Prof-transacties kunnen slechts plaatsvin­

markt van voldoende omvang zal zijn om het Cliënt

den boven een bepaald door de betreffende Beurs

mogelijk te maken zijn openstaande positie in opties

gesteld minimum aantal contracten en worden niet

te liquideren. Wijs & van Oostveen kan dat evenmin.

via een Beurs (en dus buiten de reguliere markt om)

16

uitgevoerd. De tot stand gekomen prijs kan derhalve

8.

Procedure bij uitoefening van het optierecht

afwijken van en/of niet meer te herleiden zijn tot een

8.1 Het uitoefenen van opties

op de Beurs tot stand gekomen prijs.



Indien Cliënt een optie wil uitoefenen, moet Wijs &

7.3 Transactiekosten

van Oostveen hiervan op de hoogte worden gesteld.



Beleggingsondernemingen berekenen aan hun cli­

Het uiterste tijdstip tot waarop dit kan gebeuren, is

ënten (transactie)kosten voor aankopen en verkopen

vastgelegd in de toepasselijke voorwaarden. In geval

op de Beurs. Cliënt doet er goed aan bij Wijs & van

van cash settlement worden geen onderliggende

Oostveen na te gaan welke kosten in elk afzonderlijk

waarden geleverd, maar wordt bij uitoefening het

geval zullen worden berekend en of er nog andere

verschil tussen uitoefenprijs en afrekeningswaarde

vergoedingen of belastingen zijn waarmee Cliënt

contant verrekend. Het verzoek tot uitoefening wordt

rekening dient te houden.

vervolgens doorgegeven aan het Clearinginstituut dat

7.4 Transactiebevestiging (nota)

belast is met de afwikkeling. Een verzoek tot uitoe­



fening is onherroepelijk. Zodra het verzoek door het

Cliënt dient zich ervan bewust te zijn dat het voor­

Clearinginstituut is ontvangen, is de houder van de

verrekenprijzen die door Het Clearinginstituut zullen

calloptie aan Wijs & van Oostveen de uitoefenprijs

worden vastgesteld. Zolang deze situatie voortduurt,

(vermenigvuldigd met de contractgrootte) voor de

verliezen zowel de uitoefenaars van opties als dege­

onderliggende waarde verschuldigd. De houder die

nen die aangewezen zijn tot nakoming van de optie

zijn putoptie uitoefent, is verplicht de onderliggende

het recht afwikkeling via levering van de onderlig­

waarde te leveren, waarna hij de uitoefenprijs (verme­

gende waarde af te dwingen.

nigvuldigd met de contractgrootte) zal ontvangen. 8.2 Uitoefenlimieten

8.5 Provisie bij levering

Bij een levering die voortvloeit uit een uitoefening of

Beurzen zijn doorgaans bevoegd limieten vast te

aanwijzing, worden door Wijs & van Oostveen trans­

stellen voor het aantal opties dat binnen een vastge­

actiekosten in rekening gebracht die gebruikelijk

stelde periode door één enkele houder mag worden

zijn voor de markt van de desbetreffende onderlig­

uitgeoefend. Alvorens een optietransactie aan te

gende waarde. Cliënt doet er goed aan bij Wijs &

gaan, kan Cliënt aan Wijs & van Oostveen vragen

van Oostveen na te gaan welke (transactie)kosten

of en welke limieten gelden. Putopties en callopties

in elk afzonderlijk geval zullen worden berekend en

zijn aparte klassen en zullen doorgaans niet bij elkaar

of er nog andere vergoedingen of belastingen zijn

opgeteld worden bij het toetsen aan deze limieten.

waarmee Cliënt rekening moet houden.

8.3 Aanwijzingsprocedure

Indien er opties worden uitgeoefend, wordt een

9.

Beschrijving van futures

schrijver geselecteerd die de onderliggende waarde

9.1 Hoe werkt een future?

moet leveren (in geval er een calloptie met fysieke



Een future is een termijncontract. Bij het sluiten

levering wordt uitgeoefend), moet kopen (in geval

van een termijncontract komen koper en verkoper

er een putoptie met fysieke levering wordt uitgeoe­

overeen de onderliggende waarde op een tijdstip in

fend) of die moet afrekenen in contanten. Schrijvers

de toekomst, op expiratie, tegen een bepaalde prijs

van opties zullen zo spoedig mogelijk door Wijs &

met elkaar te verhandelen. Beiden hebben hierbij

van Oostveen op de hoogte worden gesteld van het

op expiratie een verplichting: de koper heeft de ver­

feit dat zij zijn aangewezen om de onderliggende

plichting de onderliggende waarde af te nemen en

waarde te leveren (in geval van geschreven call­

de verkoper heeft de verplichting de onderliggende

opties met fysieke levering) of te kopen (in geval van

waarde te leveren.

geschreven putopties met fysieke levering) of om in contanten af te rekenen.



De koers van een future komt tot stand door vraag en aanbod, maar heeft veelal een relatie met de

8.4 Levering en betaling van onderliggende waarde

onderliggende waarde. De koers van een future is



Wijs & van Oostveen zal Cliënt desgevraagd uitleg­

niet altijd gelijk aan de koers van de onderliggende

gen hoe de afwikkeling precies verloopt. Aandelen

waarde. Behalve door de koers van de onderlig­

die op de dag van een uitoefening inclusief dividend

gende waarde, wordt de futurekoers ook beïnvloed

worden genoteerd, het zogenaamde cum-dividend,

door onder andere het marktsentiment, de rente­

moeten meestal ook inclusief dividend worden gele­

stand en de eventuele dividenden of coupons die

verd. Aandelen die op de dag van uitoefening zon­

over de onderliggende waarde worden uitgekeerd.

der dividend worden genoteerd, het zogenaamde

Daardoor kan het voorkomen dat een koersstijging

ex-dividend, moeten zonder dividend worden ge­

of -daling van de onderliggende waarde niet of niet

leverd. Het Clearinginstituut behoudt zich het recht

evenredig is terug te vinden in de koersontwikkeling

voor, in zekere situaties, te bepalen dat uitgeoefen­

van de future. Stijgt de koers van de onderliggende

de opties niet door levering maar door verrekening

waarde, dan stijgt in de regel de koers van de future.

zullen worden afgehandeld. Dit gebeurt op basis van

17



Een belegger kan een future kopen of verkopen.

zich bezighoudt met de afwikkeling en de admini­



Een belegger die een future koopt, doet een ope­

stratie van termijncontracten.

ningsaankoop. Hierdoor creëert hij een longpositie.







In principe maakt de koper winst als de koers van

staande posities in futures uitsluitend tot verplich­

zijn future stijgt en verlies als de koers van zijn future

tingen van het Clearinginstituut jegens de clearing

daalt. Een belegger die een future verkoopt, doet

members. De clearing members houden de posities

een openingsverkoop. Door de openingsverkoop

in futures aan op eigen naam, maar voor rekening

creëert de belegger een shortpositie. De verkoper

en risico van de beleggingsondernemingen. Voor

maakt winst als de koers van de future die hij heeft

de solvabiliteit van de beleggingsonderneming, die

verkocht, daalt en verlies als de koers van de ver­

namens een belegger optreedt, staan de clearing

kochte future stijgt.

members en het Clearinginstituut niet in. De struc­

Indien de koper zijn longpositie wil liquideren,

tuur die hier is beschreven, geldt van oudsher op

kan hij dit doen door zijn future weer te verkopen.

optie- en termijnmarkten. Van Beurs tot Beurs kan

Hij verricht dan een sluitingsverkoop.

de structuur afwijken.

Indien de verkoper zijn shortpositie wil liquideren, kan hij dit doen door een future te kopen. Hij

10. De contractspecificaties

verricht dan een sluitingsaankoop.

10.1 Standaardisatie







De futures die op de diverse Beurzen worden

Kenmerkend voor de handel in futures is dat de

verhandeld, zijn gestandaardiseerd. Dat wil zeggen

investering bij het openen van de positie alleen

dat de specificaties van de futures door de betref­

bestaat uit een zekerheid (de initial margin). Deze

fende Beurs zijn voorgeschreven en dat daar niet

zekerheid dient ter nakoming van de verplichtingen

van kan worden afgeweken. De standaardisatie heeft

die uit het termijncontract voortvloeien. Wijs & van

onder andere betrekking op de contractgrootte, de

Oostveen bepaalt de soort en de hoeveelheid

looptijd, de expiratiedatum, de munteenheid en de

zekerheid die zij van Cliënt verlangt.

leverings- of afrekeningscondities. Deze contract­

Winsten en verliezen kunnen van dag tot dag

specificaties van de futures worden door de Beurzen

worden bijgehouden en direct in contanten worden

gepubliceerd. De koers van de future is het enige

verrekend op basis van de slotkoers van de betref­

variabele element.

fende future. Andere berekeningen zijn ook mogelijk.

10.2 Onderliggende waarde en contractgrootte

Een belegger dient niet in futures te handelen indien



De waarden waarop futures worden genoteerd,

hij niet in staat is om een mogelijk aanzienlijk finan­

zoals aandelenindices en valuta, heten – net als bij

cieel nadeel te lijden.

opties – de onderliggende waarden. De onderlig­

9.2 Clearing

gende waarden worden door de Beurs geselecteerd,



Er is geen directe relatie tussen de koper en de

waarbij zij de voorkeur zal geven aan onderliggende

verkoper van een future. Door een openingsaan­

waarden die op ruime schaal zijn verspreid en waarin

koop of openingsverkoop van futures krijgt een

actief wordt gehandeld. De contractgrootte is de

belegger uitsluitend een rechtsverhouding met

hoeveelheid onderliggende waarde waarop één

de beleggingsonderneming waar hij zijn positie in

future betrekking heeft.

futures aanhoudt.

18

Als gevolg van deze getrapte structuur leiden open­



Op grond van zwaarwegende omstandigheden

Deze heeft op zijn beurt een rechtsverhouding met

kan een Beurs besluiten een future uit de notering

een clearing member. Een clearing member is een

te nemen. In geval van herkapitalisatie, splitsing,

toegelaten instelling van het Clearinginstituut, dat

claimemissie, uitgifte van bonusaandelen of andere

bijzondere omstandigheden kan de onderliggende

van de onderliggende waarde van het termijn­

waarde worden aangepast. Ook de contractgrootte

contract.

van een future, en het aantal futures dat een beleg­

Daardoor kan met een beperkt beginkapitaal een

ger in positie aanhoudt, kan worden gewijzigd.

grote winst (of een groot verlies) worden gerea­

Ook andere gevallen, zoals een openbaar bod op

liseerd. Dit heet het hefboomeffect van een ter­

een genoteerde onderneming, een fusie of liquida­

mijncontract. De hefboom werkt twee kanten op!

tie, kunnen aanleiding zijn voor wijziging van de on­

De koers van een future kan – in theorie – vrijwel

derliggende waarde. In principe vindt geen aanpas­

onbeperkt stijgen of dalen. Dit betekent dat een

sing plaats indien een dividend in contanten, al of

belegger die gebruikmaakt van futures in theorie

niet in de vorm van een keuzedividend, betaalbaar

een ongelimiteerd risico kan lopen.

wordt gesteld. 10.3 Laatste beursdag



11.2 Bescherming tegen prijsveranderingen

Beleggers kunnen futures ook gebruiken als be­

De laatste beursdag van een future is de laatste dag

scherming tegen ongewenste prijsveranderingen

waarop de handel in de betreffende future mogelijk

van financiële waarden of commodities. Dit gebruik

is. Gedurende de looptijd van een future kunnen

van futures wordt hedging genoemd. Bij een hedge­

zowel openingstransacties als sluitingstransacties

transactie zorgt de belegger ervoor dat hij in zekere

worden afgesloten. In zeer bijzondere gevallen kan

mate immuun wordt voor de ongewenste prijsveran­

een Beurs echter beslissen om alle openingstransac­

deringen.

ties in een futureklasse te verbieden. 10.4 Afrekening

12. De handel in futures



Alle termijncontracten die na afloop van de laatste

12.1 Plaatsen van een order

beursdag nog openstaan, worden afgewikkeld.



Een belegger kan een future, die op de derivaten­

Bij contracten met fysieke levering gebeurt dit door

markt wordt verhandeld, kopen of verkopen door

de levering van de onderliggende waarde. Bij cash

een order te plaatsen bij Wijs & van Oostveen.

settlement-contracten geschiedt de afwikkeling door

12.2 Order

verrekening in contanten op basis van de settle­



Een order dient te bevatten: de naam van het

mentsprijs. De settlementsprijs wordt door de Beurs

betreffende termijncontract, de afloopmaand en het

vastgesteld. Kopers en verkopers van futures die

aantal futures dat moet worden gekocht of ver­

fysieke levering of cash settlement willen voor­

kocht. Tevens moet worden aangegeven of het een

komen, dienen hun positie uiterlijk op de laatste

openingstransactie of een sluitingstransactie betreft.

beursdag te sluiten.

Beleggers kunnen ook een maximale of minimale prijs opgeven waartegen zij bereid zijn om futures te

11. Waarvoor worden futures gebruikt? 11.1 Het behalen van koerswinst



kopen of te verkopen.

Een order waarbij van een dergelijke prijslimiet

Een koper of verkoper van een future verwacht

sprake is, heet een gelimiteerde order. Uiteraard is

een verandering in de koers van de onderliggende

het afhankelijk van de marktomstandigheden of een

waarde. De koper van een future profiteert van een

dergelijke order kan worden uitgevoerd.

stijging van de koers, de verkoper profiteert van een

12.3 Prof-transacties

daling van de koers. Hierdoor is het mogelijk om



Op NYSE Euronext Amsterdam, danwel andere

met een juiste visie op de koersontwikkeling koers­

Beurzen, verhandelde opties en futures kunnen wor­

winst te realiseren.

den afgesloten als ‘prof-transactie’. Een prof-trans­

De vereiste initial margin is slechts een klein deel

actie staat voor ‘professional options and futures

19

transactie’. Prof-transacties kunnen slechts plaatsvin­

Oostveen. Cliënt kan Wijs & van Oostveen en de

den boven een bepaald door de betreffende Beurs

Bank echter schriftelijk verzoeken zijn positie over

gesteld minimum aantal contracten en worden niet

te (laten) schrijven naar een andere bank, die bereid

via een Beurs (en dus buiten de reguliere markt om)

is zijn positie over te nemen, en daar zijn positie te

uitgevoerd. De tot stand gekomen prijs kan derhalve

(laten) sluiten. Raadpleeg daarvoor de toepasselijke

afwijken van en/of niet meer te herleiden zijn tot een

voorwaarden.

op de Beurs tot stand gekomen prijs.



Beurzen kunnen niet garanderen dat er voor elke

12.4 Margin

future altijd een markt van voldoende omvang zal



Indien Cliënt een transactie in futures willen doen,

zijn om het Cliënt mogelijk te maken zijn open­

dient Cliënt zich eerst te vergewissen van de pre­

staande positie in futures te liquideren. Wijs & van

cieze voorwaarden die Wijs & van Oostveen hanteert

Oostveen kan dat evenmin.

bij het berekenen van de vereiste zekerheid (initial

12.8 Inzage in transactiegegevens

margin).



Gegevens omtrent orders en transacties en de

12.5 Transactiekosten

identiteit van Cliënt die bij de orders en transacties



Beleggingsondernemingen berekenen aan hun

is betrokken, kunnen in bijzondere gevallen via of­

cliënten (transactie)kosten voor aankopen en verko­

ficiële (overheids)toezichthouders (in Nederland is

pen op de Beurs. Cliënt doet er goed aan bij Wijs &

dat onder meer de Autoriteit Financiële Markten)

van Oostveen na te gaan welke kosten in elk afzon­

ter beschikking van justitiële autoriteiten worden

derlijk geval zullen worden berekend en of er nog

gesteld, bijvoorbeeld in geval van (verdenking van)

andere vergoedingen of belastingen zijn waarmee

overtreding van bij of krachtens wet gestelde regels.

Cliënt rekening dient te houden.

Op grond van samenwerkingsovereenkomsten kun­

12.6 Transactiebevestiging (nota)

nen Beurzen gegevens die betrekking hebben op



Cliënt dient zich ervan bewust te zijn, dat het voor­

orders en transacties ook doorgeven aan (buiten­

naamste bewijs van zijn rechten en verplichtingen

landse) Beurzen of instellingen, indien dit nodig of

wordt gevormd door een boeking in de administra­

wenselijk is met het oog op opsporing en preventie

tie van Wijs & van Oostveen en de Bank. Daarom is

van overtredingen of strafbare feiten.

de verplichting in het leven geroepen om aan Cliënt

20

een schriftelijke bevestiging af te geven van elke

13. Risico’s in buitengewone omstandigheden

transactie in futures die voor Cliënt is uitgevoerd.



De reglementen van Beurzen bevatten veelal de

Cliënt wordt aangeraden deze nota’s zorgvuldig te

mogelijkheid van maatregelen waardoor de handel

controleren. Eventuele bezwaren moeten onmiddel­

in een of meer producten wordt beperkt, aan bijzon­

lijk door Cliënt aan Wijs & van Oostveen kenbaar

dere voorwaarden wordt gebonden, geheel wordt

gemaakt worden. In sommige gevallen bepalen de

gestaakt of opgeschort. Tevens kan het voorkomen

voorwaarden tussen Wijs & van Oostveen, de Bank

dat een Beurs besluit bepaalde transacties door te

en Cliënt dat geen nota wordt verzonden van iedere

halen. Uiteraard gebeurt dit alleen in buitengewone

individuele transactie.

omstandigheden, indien dat door de Beurs in het

12.7 Openstaande positie(s)

belang wordt geacht in het kader van de handhaving



Cliënt kan aan Wijs & van Oostveen een opgave

van een ordelijke en eerlijke marktwerking. Als er bij­

vragen waaruit alle openstaande posities in ter­

zondere maatregelen worden genomen, zoals onder

mijncontracten van Cliënt duidelijk blijken. Cliënt

meer hierboven beschreven, kan de houder, maar

kan een sluitingstransactie of een opdracht tot cash

ook de schrijver, van een optie in een situatie komen

settlement alleen laten uitvoeren door Wijs & van

dat hij niet op ieder door hem gewenst moment zijn





winst kan realiseren. In theorie kan het zich bij alle

de betrokken onderneming. Aan een warrant zijn

soorten opties en futures voordoen dat de handel

niet de rechten verbonden die wel aan een aandeel

wordt opgeschort of gestaakt als de markt waar de

of obligatie toekomen. Zo heeft de houder van een

onderliggende waarde van zo’n optie wordt verhan­

warrant geen stemrecht op aandeelhoudersvergade­

deld is verstoord of onderbroken. Bij indexproduc­

ringen, terwijl de houder van een warrant eveneens

ten zal de handel doorgaans worden gestaakt als de

geen rente of dividend krijgt uitbetaald. Een andere

handel in de onderliggende waarden, die meetellen

soort warrants, de covered warrants, worden niet

voor de berekening van de index, geheel of gedeel­

door de onderliggende onderneming uitgegeven,

telijk is verstoord of gestaakt, of als de Beurs niet

maar door een financiële instelling. Deze instellingen

meer ongestoord en ononderbroken de beschikking

kopen eerst de aandelen en schrijven daar warrants

heeft over de berekende indexwaarde.

op. Bij uitoefening van deze warrants worden er dus

Ook door storing in telefoon- of andere communica­

geen nieuwe aandelen gecreëerd. De prijsvorming

tielijnen of in computersystemen kan de handel ver­

van een (covered) warrant komt sterk overeen met

stoord raken en beleggers kunnen, evenals beleg­

die van een optie. De beurskoers en beweeglijkheid

gingsondernemingen, daarvan schade ondervinden.

van bijvoorbeeld de onderliggende aandelen, het

Beurzen en Clearinginstituten – en Wijs & van Oost­

dividend op deze aandelen, de uitoefenprijs en de

veen en de Bank evenmin – aanvaarden, behoudens

resterende looptijd van de (covered) warrant zijn van

opzet en grove schuld, geen enkele aansprakelijk­

doorslaggevende betekenis voor de beurskoers van

heid voor schade van Cliënt als gevolg van omstan­

een (covered) warrant. Net als bij opties werken de

digheden als bovenomschreven of schade uit welke

koersfluctuaties van bijvoorbeeld de onderliggende

andere hoofde ook. Wijs & van Oostveen voert (of

aandelen in versterkte mate door in de beurskoers

laat uitvoeren) in beginsel alleen orders uit op goed

van de (covered) warrant. Alle soorten warrants kun­

gereguleerde markten waar behoorlijk toezicht is,

nen dus erg beweeglijk zijn.

maar dat biedt geen garantie dat onregelmatighe­





De risico’s die zijn verbonden aan (covered) warrants

den niet kunnen voorkomen. Voor eventuele schade

zijn vergelijkbaar met de risico’s die zijn verbonden

die daaruit voortvloeit, aanvaardt Wijs & van Oost­

aan het kopen van opties. Voor de risico’s wordt

veen geen aansprakelijkheid.

derhalve verwezen naar de risico’s die zijn verbonden

Op grond van Europese richtlijnen berust het toe­

aan opties.

zicht op leden van de Nederlandse Beurs die in het buitenland actief zijn of niet in Nederland zijn geves­

15. Turbo’s

tigd, ten dele bij de desbetreffende buitenlandse



autoriteiten.

Een turbo (ook bekend als speeder of als minifuture call) is een beleggingsproduct dat beleggers de mogelijkheid geeft met een hefboomeffect te

14. Warrants

beleggen in verschillende onderliggende waarden



Een warrant vertegenwoordigt het recht om gedu­

zoals aandelen, beursindices of valuta. Turbo’s vallen

rende een vastgestelde periode een bepaald aantal

formeel onder structured products, maar zij worden

(certificaten van) aandelen of obligaties (of in een en­

in dit onderdeel besproken omdat de kenmerken en

kel geval een bepaalde hoeveelheid vreemde valuta)

risico’s beter te vergelijken zijn met die van deriva­

te kopen tegen een vooraf vastgestelde prijs van

ten.

de vennootschap die ze beschikbaar heeft gesteld. Een warrant lijkt op een optie met dien verstande



Werking van een turbo

dat een warrant een recht vertegenwoordigt jegens



Een turbo is gebaseerd op één of meerdere onder­

21

liggende waarden. Dit kunnen aandelen zijn maar

bank de aandelen kan verkopen op € 27,50. Op een

ook grondstoffen, obligaties of indices. Men kan met

deelname van € 5,– is dat een verlies van 50%.

een turbo speculeren op stijgingen en dalingen.

Een aandeelbezitter zou een verlies hebben ge­

Een turbo long stijgt als de onderliggende waarde

maakt van 8,3%. Ook hier speelt het hefboomeffect

stijgt, bij een turbo short is het omgekeerde het

met factor 6 een rol. De winst óf verlies is immers 6

geval. Concreet ziet een turboconstructie er als volgt

keer groter dan de normale koersen.

uit. Een deel van de turbo wordt gefinancierd door een bank. Het andere deel moet de belegger zelf



Verschil met opties

financieren. Op het deel van de bank betaalt de



Een turbo is in de praktijk niets anders dan beleggen

belegger rente, wat turbo’s interessant maakt voor

met geleend geld met een beschermingsconstruc­

de bank. Stijgt de onderliggende waarde, dan zal

tie. Door het hefboomeffect vertonen turbo’s enige

door het hefboomeffect de turbo sneller stijgen dan

gelijkenissen met opties. De winstmogelijkheden

het aandeel en vice versa. Het kan dus ook zijn dat

zijn onbegrensd terwijl het risico beperkt is. Er zijn

de investering van de bank in gevaar zou komen.

enkele duidelijke verschillen:

Daarom heeft de bank een veiligheidsmaatregel

• Tijdswaarde. Een optie heeft een beperkte loop­ tijd en verliest waarde gedurende de tijd.

ingebouwd. Dit heet de stoploss. Een stoploss (voluit stoploss order) is een order om een beleg­

• Raakt de turbo de stoploss, dan wordt hij auto­

ging te kopen (of verkopen) op het moment dat die

matisch verkocht. Daarmee wordt dan meteen

is gestegen (of gedaald) boven een bepaalde prijs.

definitief verlies gerealiseerd. Opties lopen echter

Op het moment dat de belegging wordt verkocht,

gewoon door en kunnen tot de afloopdatum nog

gebeurt dat tegen bestens (wat de markt ervoor

profiteren van koersherstel.

geeft). Deze maatregel wordt toegepast om het

• Uitgevende instelling. Een turbo is geïntroduceerd door een bank die er aan wil verdienen door de

verlies van de belegger te beperken.

spread en de rente. Bij een optiecontract hoeft Voorbeeld

men geen winst voor een bank te genereren.



Een bank brengt een turbo op de markt die

Men doet namelijk rechtstreeks zaken met een

€ 30,– kost en die gebaseerd is op het aandeel

andere belegger.

XYZ. Hiervan financiert de bank € 25,–. De belegger dient € 5,– zelf te financieren. Op de door de bank



Turbo’s vertonen kenmerken van opties. Voor de

gefinancierde € 25,– betaalt de belegger op jaarba­

risico’s wordt derhalve verwezen naar de risico’s die

sis 11%. Stel dat de koers van XYZ stijgt tot

zijn verbonden aan opties.

€ 35,–. Een aandeelbezitter maakt 16,7% winst.



22

Een turbobezitter heeft echter € 5,– geïnvesteerd

16. Het hefboomeffect

en als hij de turbo verkoopt, krijgt hij



De meeste derivaten worden gekenmerkt door het

€ 35,– – € 25,– = € 10,– op een investering van

hefboomeffect. Dit geldt in ieder geval voor opties,

€ 5,00. Dat is een winst van 100%. De rentekosten

futures en turbo’s. De mogelijke winst van dit soort

zijn in dit voorbeeld niet meegenomen.

transacties kan procentueel hoger zijn dan de mo­

Het kan ook mis gaan. Stel dat de stoploss van de

gelijke winst op de onderliggende waarde, omdat

turbo bepaald is op € 27,50. Daalt de koers van XYZ

kan worden volstaan met een geringere investering,

tot dat niveau, dan zal de bank automatisch de turbo

terwijl de winstkansen gelijk zijn. U heeft dus relatief

verkopen. Haar schade blijft beperkt. De belegger

meer voordeel van een beweging in de onderlig­

krijgt € 27,50 – € 25,– = € 2,50 terug indien de

gende waarde, dan wanneer u direct in de onderlig­

gende waarde belegt. Tegenover de hoge winsten

in beslag nemen, waardoor – indien de betreffende

die kunnen worden bereikt door dit ‘hefboomeffect’

Financiële Instrumenten in een andere valuta dan de

staan uiteraard ook grote verliezen, die onder om­

euro luiden – Cliënt een valutarisico loopt.

standigheden zelfs meer kunnen bedragen dan de ingelegde investering.



Ook voor wat betreft opties en futures kan het voorkomen dat de specificaties niet zijn gestan­

III. Bijzonderheden over de handel en overige

daardiseerd. Als Cliënt met Wijs & van Oostveen

OTC-handel

afspreekt dat hij een optie (of future) wil kopen of



Naast de handel op de Beurs vindt op schaal van

verkopen met bijzondere specificaties die afwijken

betekenis ook handel plaats buiten de Beurs om.

van de beursgenoteerde opties (bijvoorbeeld ten

Deze buitenbeurshandel (ook wel ‘over-the-counter’

aanzien van onderliggende waarde, contractgrootte

of afgekort ‘OTC’ genaamd) heeft haar specifieke

of valuta), dan spreekt men van een over-the-counter

eigenschappen.

(OTC) optie. Wijs & van Oostveen zal die order dan

Indien sprake is van plaatsing c.q. handel in Financi­

niet op de Beurs uitvoeren, maar zal een profes­

ële Instrumenten, die niet zullen worden toegelaten

sionele tegenpartij zoeken die bereid is tegen een

tot een beursnotering (ook wel private placements

goede prijs een dergelijk optiecontract met hem te

genaamd), zal de markt minder of niet liquide zijn.

sluiten, uiteraard voor rekening en risico van Cliënt.





De liquiditeit van de handel in niet-beursgenoteerde Financiële Instrumenten kan (afhankelijk van de

Handel in ‘traded-but-not-listed’ Financiële Instrumenten

aard van het Financieel Instrument) lager zijn dan



bij beursgenoteerde Financiële Instrumenten. Dat

Financiële Instrumenten die veelal een buitenlandse

kan ertoe leiden dat er een groot verschil ontstaat

(wel binnen Europa) beursnotering hebben en

tussen bied- en laatprijs en dat gelimiteerde orders

daar onderdeel uitmaken van een (aandelen)index,

en zelfs bestensorders tot aankoop of verkoop niet

maar die geen notering hebben op NYSE Euronext

kunnen worden uitgevoerd. De koers van een niet-

Amsterdam. Cliënt kan niettemin via NYSE Euronext

beursgenoteerd Financieel Instrument wordt veelal

Amsterdam transacties uit (laten) voeren in deze

slechts eenmaal per dag vastgesteld en soms nog

traded-but-not-listed Financiële Instrumenten. Wijs

minder vaak (eens per week, maand en zelfs jaar).

& van Oostveen wijst Cliënt in dit verband op de

Bij niet-beursgenoteerde Financiële Instrumenten

volgende bijzonderheden die aan de handel in deze

bestaat voorts het risico dat restricties zijn opge­

categorie Financiële Instrumenten verbonden zijn:

legd ten aanzien van de verhandelbaarheid van het betreffende Financieel Instrument. Dat kan inhouden dat het Financieel Instrument in bepaalde perioden

Traded-but-not-listed Financiële Instrumenten zijn

• de Listing and Issuing Rules van NYSE Euronext Amsterdam zijn niet van toepassing; • NYSE Euronext Amsterdam en Wijs & van Oost­

niet kan worden gekocht en verkocht.

veen staan er niet voor in dat (koersgevoelige) in­

Afwikkeling van transacties in niet-beursgenoteerde

formatie (tijdig) in Nederland wordt gepubliceerd

Financiële Instrumenten vindt doorgaans niet plaats

en, indien de informatie wel in Nederland (tijdig)

via een centraal clearingsysteem, hetgeen een tegen­

wordt gepubliceerd, dat deze informatie niet af­

partijrisico oplevert (het risico dat de tegenpartij van

wijkt van de informatie die wordt gepubliceerd in

de transacties de Financiële Instrumenten niet betaalt

het land waar de Financiële Instrumenten wel een

of niet levert). De afwikkeling van transacties in niet-

beursnotering hebben;

beursgenoteerde Financiële Instrumenten (zowel bij eerste inschrijving als daarna) kan voorts geruime tijd

• NYSE Euronext Amsterdam en Wijs & van Oost­ veen hebben geen verplichting om (koersgevoe­

23

lige) informatie te publiceren en zij staan er niet voor in dat de instellingen waarvan de Financiële Instrumenten zijn genoteerd deze informatie publi­ ceren en/of dat de informatie uniform en tijdig wordt vrijgegeven. Overige

Dit hoofdstuk kan niet alle kenmerken van alle (com­ binaties van) Financiële Instrumenten en de daaraan verbonden risico’s beschrijven. Ingeval de kenmer­ ken van de Financiële Instrumenten die hiervoor zijn beschreven (en waarin wordt belegd) afwijken, zal Cliënt op diens aanvraag schriftelijk van deze afwij­ kende kenmerken en specifieke beleggingsrisico’s op de hoogte worden gesteld. Ook in het geval voor Cliënt wordt gehandeld in Financiële Instru­ menten die hierboven niet zijn beschreven, zal Cliënt op diens verzoek schriftelijk op de hoogte worden gesteld van de kenmerken van deze Financiële Instrumenten en de daaraan verbonden specifieke risico’s.



Bij het kiezen van Financiële Instrumenten dient ­Cliënt een goede afweging te maken welke Finan­ ciële Instrumenten binnen zijn of haar beleggingsdoelstelling vallen. Aan alle vormen van beleggen zijn in meer of mindere mate risico’s verbonden. Met name het schrijven van ongedekte opties en termijncontracten (en opties op termijncontracten) kunnen zeer risicovol zijn. Cliënt dient alleen in deze risicovolle Financiële Instrumenten te (doen) handelen indien Cliënt het (eventuele) verlies kan en wil dragen en zich terdege bewust is van de risico’s.

24