Jaarevent ICT-Community 2014

ICT Community Naam Workshop 1 Workshop 2

‘s-Hertogenbosch ICT-Community ’s-Hertogenbosch voor en door ondernemers, onderwijs en overheid

Jaarevent ICT-Community 2014

Digitalisering van de voedselketen De innovatievragen uit de agrifoodsector bieden kansen voor de ICT-sector.

d for o o f th ought

ICT-Community ’s-Hertogenbosch voor en door ondernemers, onderwijs en overheid

ICT Community

De ICT-Community ’s-Hertogenbosch is ontstaan uit de behoefte van ICT-ondernemers aan een platform dat de ICT-sector in ’s-Hertogenbosch promoot. De community richt zich verder op kennisdelen en samenwerken tussen ICT-bedrijven, nauwere samenwerking met het onderwijs en het bevorderen van de instroom van voldoende gekwalificeerd personeel.

‘s-Hertogenbosch

De community is het platform waar onderwijs en ondernemers elkaar ontmoeten en met elkaar in gesprek raken. De ICT-opleidingen van Koning Willem I College (mbo) en Avans Hogeschool (hbo) zijn belangrijke partners en doen actief mee. Dat geldt ook voor een flink aantal bedrijven. De ICT-Community is mede initiatiefne-

mer van en werkt nauw samen met De Jamfabriek. Ieder jaar organiseert de ICT-Community diverse themasessies om de kennismaking en samenwerking te ondersteunen. Kijk voor de actuele agenda en meer informatie over de community op ict-community.nl.

Wilt u meer weten, een bijdrage leveren of (gratis) lid worden? Neem dan contact op met coördinator Martin van der Broek. T: 06 – 523 46 591 E: [email protected]

De Jamfabriek: vliegwiel voor ondernemerschap en innovatie De Jamfabriek is een innovatiebroedplaats op het snijvlak van ondernemerschap en onderwijs waar ervaren ondernemers samen met jong talent, nieuwe ideeën ontwikkelen voor onze toekomst. De studenten en hun begeleiders werken aan echte innovatie-uitdagingen uit het bedrijfsleven en/of de maatschappij. De opdrachten kunnen variëren van een eendaagse cocreatiesessie tot een project van een jaar waarin het team alle aspecten van de uitdaging verkent en omzet in nieuwe producten en/of diensten. Jonge mbo- en hbo-talenten krijgen zo de kans om zich naast ervaren professionals te ontwikkelen tot de ondernemers en medewerkers van de 21ste eeuw. In de studio’s van de Jamfabriek is ook ruimte voor startende ICT’ers.

Meer weten over innoveren? Zit u met een innovatievraagstuk? Loop gerust binnen. De Jamfabriek huist in ruimte 5332 van De Gruyterfabriek. Of bel of mail Benjo van den Boogaard. T: 06 – 456 407 70 E: [email protected]

ICT-Community en De Jamfabriek worden mede mogelijk gemaakt door bijdragen van: gemeente ’s-Hertogenbosch, NV BIM, Koning Willem 1 College, Avans Hogeschool, Have A Nice Day Online en AgriFood Capital.

ICT cruciaal voor voedselketen van de toekomst Vraag Bob Hutten van Hutten Catering naar de kansen voor de ICT-sector in de voedselketen en hij schudt direct een aantal mogelijkheden uit zijn mouw. De Cateraar van het Jaar 2013 is spreker op het jaarevent van de ICT-Community.

Hutten is een familiebedrijf gespecialiseerd in culinaire- en gastvrijheidsdienstverlening. Het bedrijf uit Veghel bedient honderdveertig bedrijfsrestaurants en twaalf locaties voor partycatering. Er werken ruim veertienhonderd mensen die samen zorgen voor een omzet van ruim veertig miljoen.

ICT speelt een hele grote rol in de eigen bedrijfsvoering, vertelt Hutten. “Voor een feest maken wij gemiddeld 42 lijsten. Van de eerste afspraak tot en met de factuur. Roosters, magazijnlijsten, lijsten voor bediening, keuken, bestellijsten et cetera.” Die 42 lijsten wijzigen gemiddeld 4,2 keer. “Dat betekent dat je honderdzestig keer een format moet wijzigen. Dat moet je wel automatiseren, anders wordt je gillend gek.”

Enorm ICT-dossier “Je wilt alles vooraf weten, zodat je kunt schakelen. Maar ook voor de voortgang. Verdienen we er ook iets aan?” Dat is allemaal het primaire proces, maar er is ook nog een ‘achterkant’. “Voedingsdeclaraties, allergenenwetgeving, CRM-systeem…. een enorm ICT-dossier waar fulltime zeven ICT’ers mee bezig zijn. En dan tel ik de marketeers met hun webapplicaties niet mee én wat er extern nog allemaal gebeurt. Dit jaar investeren we circa acht ton in automatisering.”

Geloofwaardigheid Vanuit zijn vakgebied signaleert Hutten een aantal onderwerpen waarbij de ‘hulp’ van ICT belangrijk is. Geloofwaardigheid van voedsel is er een van. Hutten: “Die is actueel. Je leest over ingrediënten die we verwachten dat ze erin zitten, die er niet inzitten. We willen weer weten wat we eten. Maar hoe krijg je die informatie op een menukaart, of in de retail? Hoe kun je aangeven wat erin zit, in begrijpelijke taal?”

‘Je hebt technologische oplossingen nodig om het verschil te kunnen maken.’ Gezondheid Voeding en gezondheid is ook zo’n thema. “Heel veel spullen zijn niet goed voor ons, weten we nu. We gaan straks naar ‘tailormade eten’. Wat is goed voor je en wat niet? ICT kan hier de verbinding maken tussen jouw ‘uitvraag’ en hoe retail en horeca daarop kunnen anticiperen.” Andere thema’s die Hutten signaleert zijn E-health, voeding en pharma en tech en distributie. “Je hebt technologische oplossingen nodig om het verschil te kunnen maken.”

Gamification Voor welke soort ICT-bedrijven zijn deze trends interessant? “Ik ben niet ICT-wise genoeg om dat in te kunnen schatten. Maar alles wordt bedacht in het mkb…. Ik ga niet zeggen dat

de nieuwe Google in Den Bosch ontstaat…. Maar neem bijvoorbeeld gamification. De gevestigde orde pakt dat niet op. Maar het is wel een heel belangrijk instrument voor het creëren van bewustwording. Bijvoorbeeld om kinderen gezonde voeding te leren eten.”

‘Innovatie begint met nieuwsgierigheid’ Het jaarevent van de ICT-community draait om ICT-oplossingen in de voedselketen. Dagvoorzitter is Roel Schutten, directeur van AgriFood Capital. “We zijn juist ook op zoek naar ICT-bedrijven die nog niet in deze keten actief zijn.”

In Noordoost-Brabant is een ‘agrifood-complex’ aanwezig van bedrijven die actief zijn in de hele keten. Schutten: “Ze doen van alles. Van zaadje tot productie, de verwerking en vervolgens alles om het richting consument te krijgen.” Daaromheen zitten veel toeleveranciers. En dan zijn er nog de onderwijs- en kennisinstellingen, zoals HAS en Avans.

product en proces te optimaliseren, maar daarover ook te communiceren en interacteren met de (potentiële) consument.” ICT als enabler AFC focust hiervoor op een vijftal thema’s. De eerste twee zijn: ‘Innovatie in voeding en gezondheid’ en

“ICT is dé grote enabler voor innovaties in de agrifood sector.” Optimaliseren en communiceren “Als je kijkt naar de relatie tussen ICT en agrifood dan is die tot nu toe – als ik mag chargeren – vooral gericht geweest op het optimaliseren van het bedrijfsproces. Mede daardoor hebben we zulk veilig voedsel. Nu is er een ontwikkeling om processen door de hele keten heen te optimaliseren. Zodat je ook daarop kunt sturen. Een volgende stap is om niet alleen

‘Innovatie in de broodnodige transitie in de veehouderij’. De derde is ‘De ontwikkeling van een circulaire economie’ en ‘Agrifood verbinden met kunst, cultuur, design en evenementen’ is de vierde. En de laatste is ‘het koppelen van agrifood met internationale innovaties’. “Op deze thema’s ontwikkelen we projecten. Die jagen wij overigens alleen maar aan. De ondernemers moeten het zelf oppikken. Daarover hadden we eerder al een bijeenkomst met de ICT-Community in de Jamfabriek. Een van de ondernemers heeft dat reeds opgepikt en is nu bezig met het ontwikkelen van een bestelsysteem voor streekproducten. ICT is dé grote enabler voor innovaties in de agrifoodsector.”

Enorme kansen voor ICT-bedrijven Schutten is van mening dat het bij innovatie vaak gaat over het toepassen van nieuwe technologieën in een

andere context. “Denk aan sensoren en drones voor gewascontrole. Foodfabrikanten zullen niet innoveren in webwinkeltechnologie, maar ze kunnen wel leren van de aanpak van een Zalando. Mijn boodschap is dan dat ook de ICT-bedrijven deel uitmaken van een uniek ecosysteem. Dat ze zich daar wellicht niet van bewust zijn. En dat er enorme kansen liggen als zij zich weten te verbinden met Agrifood en de actuele thema’s.”

“Productiebedrijven kijken vaak niet verder dan de eigen productieprocessen. En de mindset in de ICT is wellicht dat zij zich niet realiseert dat de agrifoodsector in Noordoost-Brabant voor jaarlijks 4,3 miljard euro exporteert. Ze zitten als het ware in elkaars blinde vlek. Dat geeft een enorme opportunity. Er is een hele wereld te winnen, voor ICT-bedrijven die zich op dat terrein willen ontwikkelen.”

Meer doen met de beschikbare data Er zijn veel data beschikbaar in de hele agrifoodketen en die worden nog onvoldoende gebruikt, zegt Theo Thewessen van Geodan. “De hele informatiepositie kan nog veel krachtiger worden neergezet. De regio heeft dat hoog op de agenda. Het is voor ICT-bedrijven interessant om zich daarin te verdiepen. Wat kun je eraan toevoegen?”

In kaart brengen “Wij zijn met deze gespecialiseerde kennis een nichespeler. Die locatiegebonden informatie kun je heel breed toepassen. Er zijn ook heel behoorlijke kansen in de agrifood. Daar zijn we ook mee bezig.” Precisielandbouw is zo’n kans, zegt Thewessen. “We werken bijvoorbeeld aan portalen waarmee we allerlei verzamelde gegevens uit verschillende (agri-)bronnen samen brengen en weer voor de sector beschikbaar stellen.”

Thewessen is directeur Operations bij Geodan, een geo-ICT-adviesbureau. “Er zijn veel data in de keten van producent tot consument. Er worden ook al veel data verzameld, maar daar wordt nog te weinig mee gedaan. Daarnaast heb je nog de data eromheen, zoals op de social media. Als er een incident is met voedsel, dan staan de social media vol met commentaar. Met al die verschillende bronnen is veel meer mogelijk.”

Keten “Als je al die gegevens wel gebruikt en er op een slimme manier mee omgaat, dan kun je misschien de keten wel op een andere manier vormgeven. Om aan te sluiten op onze expertise; de locatie speelt bijvoorbeeld een belangrijke rol. Hoe maak je de distributie efficiënter? Waar zit de consument ten opzichte van de retailer, de verwerker en de producent? Je moet gebruik maken van de kracht van de locatie informatie.”

Nichespeler “Als nichespeler zijn we koploper en moeten we heel veel dingen zelf bedenken. We werken hiertoe in een internationaal netwerk van (Geo) Open Source projecten. En natuurlijk liften we mee op de concepten van Google Maps en Here Maps, bijvoorbeeld. Daar voegen we dan weer iets aan toe.” Om succesvol nieuwe innovaties te realiseren werkt Geodan ook nauw samen met onderwijs en met onderzoeksinstellingen. “En via de branchevereniging Geo Business Nederland ook met andere geo-bedrijven.” De driehoek wordt compleet gemaakt door overheidspartijen als Kadaster, maar ook dicht bij huis bij de Gemeente Den Bosch, Provincie Noord Brabant of de waterschappen in de regio.

Brok informatie “In mijn perceptie is het zo dat ICTbedrijven zich in het algemeen onvoldoende realiseren wat de hele agriketen voorstelt. Productie, transport, voedselveiligheid en nog veel meer… het is één brok aan informatie. Het is interessant om je daarin te verdiepen. Dat geldt ook voor onszelf: wat kan geo informatie daaraan toevoegen?” “Het is vooral ook mooi dat het in de regio speelt. Er is hier ook veel kennis aanwezig, maar dat wordt nog onvoldoende benut. De kunst is om te ontdekken wie waarin sterk is en hoe we elkaar kunnen helpen. Dan zijn er genoeg kansen om samen business te ontwikkelen.”

Nieuwe ICT-technologieën belangrijk voor agrifood Agrifood is een belangrijke economische sector, dat wordt onderschat. Alleen daarom is het al een interessante branche voor ICT-bedrijven. “Zoek de samenwerking”, zegt dr. Cor Verdouw. “Start een innovatieproject en zoek daar ondersteuning bij.” Verdouw is senior onderzoeker ketenmanagement en ICT bij LandbouwEconomisch Instituut (LEI) van Wageningen UR (University & Research centre). Hij gaat tijdens het jaarevent in op belangrijke ontwikkelingen in de agrifood op het gebied van ketenmanagement en de rol van ICT daarbij. Verdouw: “Aan de ene kant zijn er nog altijd mogelijkheden tot efficiencyverbeteringen met behulp van ICT. Aan de andere kant gaat het om het creëren van nieuwe toegevoegde waarde.” Een voorbeeld van hoe nieuwe technologie een rol kan spelen, is het internet of things, zegt hij. “Er is steeds meer mogelijk op het gebied van sensoren. Die kun je koppelen aan individuele producten tot en met de vrachtwagens. Het is een manier om bijvoorbeeld de kwaliteit van een product te

monitoren van producent tot consument. Het gaat dus niet alleen om track & trace, zodat je weet waar het zich bevindt, maar ook in welke staat het verkeert.” App tegen verspilling Duurzaamheid met onder meer het tegengaan van voedselverspilling of het verlagen van de CO2-uitstoot, is een ander onderwerp. “In Duitsland is een

Robotisering Voedselveiligheid is een actueel thema en dan is er nog de streekproductentrend. “ICT kan een rol spelen om de producten bij de consument te krijgen.” Productie en distributie verloopt steeds meer automatisch, zegt de LEI-onderzoeker. “Er komen steeds meer oogstrobots. Dat gaat heel hard. En wat denk je van drones die akkers en kassen bewaken?”

Agrifood is een belangrijke economische sector, dat wordt onderschat app ontwikkeld om voedselverspilling tegen te gaan. De consument heeft de app op zijn telefoon en krijgt een seintje als er een product tegen de datum aan zit en afgeprijsd wordt. Maar denk ook aan precisielandbouw waarin met behulp van sensoren en gps bijvoorbeeld heel fijnmazig de hoeveelheid benodigde bestrijdingsmiddelen of kunstmest toegediend wordt.”

Kansen in het buitenland “Door nieuwe technologieën en een toenemende automatiseringsgraad zijn er veel mogelijkheden in de agrifood. Het is een belangrijke economische sector, dat wordt onderschat. Dat levert ook in het buitenland kansen op. Als je in Nederland een geslaagd product hebt geleverd, dan heb je internationaal een streepje voor. Nederland is toonaangevend in de agri-food en heeft een hoog kennisgehalte.”

Future Internet programma stimuleert ontwikkeling agrifood applicaties Het Future Internet PPP is een EU-programma om op internet gebaseerde innovaties te stimuleren. Softwarebedrijven die een idee hebben voor een innovatieve toepassing kunnen inschrijven op het programma. Meer informatie tijdens de bijdrage van Cor Verdouw aan het jaarevent en op de website van de ICT-Community.

Toegevoegde waarde door ontsluiten en delen van data Er zijn veel data beschikbaar in de agrifood sector, zegt Corné van Aaken. Het ontsluiten en delen daarvan kan agrariërs en hun leveranciers enorme voordelen opleveren . Aan de sector de ‘opdracht’ om hier iets mee te doen. “Diverse data combineren over agribusiness partijen heen leidt tot vernieuwende informatie.” Van Aaken is directeur van VAA ICT Consultancy dat al sinds 1988 werkt voor de agrifood sector. Van Aaken: “Je moet als sector wel durven delen, in het geloof dat je samen meer kunt dan alleen. Als de slachterijen in de varkenshouderij hun slachtdata zouden delen met de voerindustrie en omgekeerd, dan zou dat een

enorm voordeel opleveren voor alle partijen. Maar er is veel wederzijdse angst. Dat is jammer.” Stopcontact VAA werkt aan een oplossing om alle datastromen rondom een bedrijf bij elkaar te brengen: de gestandaardiseerde communicatielaag (ESB). Deze communicatielaag wordt ontsloten door een soort gestandaardiseerd en via machtigingen geautoriseerd ‘stopcontact’ voor data . “Je hebt allerlei informatie vanuit allerlei

hoeken. Dat breng je bij elkaar, maar dit is nog ongestructureerd. Door het te combineren, krijg je nieuwe informatie, waaruit je conclusies kunt trekken die je er normaal niet uit haalt.” Kansen voor de ICT-sector zijn er volgens Van Aaken onder andere op het gebied van duurzaamheid, arbeid en bestrijdingsmiddelen. Nieuwe systemen zoals Google Glass kunnen daarbij een rol spelen.

Lancering digitale community Teemr tijdens jaarevent Tijdens het jaarevent lanceert Teemr uit Rosmalen een online ICT-community. Het betreft een online omgeving waar kenniswerkers, studenten en bedrijven elkaar vinden en kennis delen. “Maar het gaat ook om inspireren en samenwerken”, zegt één van de initiatiefnemers Ronald Willems. “De ICT-sector ontwikkelt zich zo snel dat kennis delen wel noodzakelijk is. We moeten hiervoor resources anders verbinden en organiseren”, meent Willems. “Traditioneel blijven we te veel in functieprofielen en veertigurige werkweken hangen.” Voor zzp’ers, studenten en bedrijven Studenten, zelfstandige professionals en bedrijven kunnen een profiel aanmaken op het platform. Bedrijven kunnen onder meer projecten plaatsen om zzp’ers of studenten te rekruteren. Studenten kunnen er stage- of

afstudeeropdrachten te vinden. Samen pitchen Zzp’ers kunnen met Teemr onder andere snel en gericht nieuwe opdrachten vinden, een ‘merk’ rondom hun persoon opbouwen of samen met andere zzp’ers pitchen op een opdracht. “Vooral handig als het om aanvullende expertise gaat”, zegt Willems over dat laatste. Zelfstandige professionals zijn rechtstreeks benaderbaar voor de bedrijven. De bemiddelaars die een hoge fee rekenen voor hun bemiddeling zijn op het platform niet nodig.

“Het platform biedt een stevige basis voor kennisdeling en innovatie. Iedere doelgroep kan er zijn voordeel mee doen, maar het is belangrijk dat iemand aansluit vanuit zijn eigen visie. Dat kan het financiële voordeel zijn, het halen van nieuwe kennis of het beter etaleren van je personal brand.”

ICT-Community ’s-Hertogenbosch: voor en door ondernemers, onderwijs en overheid

PROGRAMMA 3e Jaarevent van de ICT-Community Digitalisering van de voedselketen, food for thought Ochtendprogramma 10.00 10.10 10.20

Ontvangst door dagvoorzitter Roel Schutten, directeur AgriFood Capital



Roel Schutten, directeur AgriFoodCapital



‘Er liggen enorme kansen voor de ICT als zij zich verbindt met de agrifood thema’s.’ Innovatiekansen in food; ICT als sleutel? Bob Hutten, directeur HuttenCatering ‘Je hebt technologische oplossingen nodig om het verschil te kunnen maken.’ Koffie Agrifood logistiek en ICT. Dr. Cor Verdouw, Senior Onderzoeker Ketenmanagement & ICT, LEI (Wageningen Universiteit) ‘Agrifood is een belangrijke economische sector, dat wordt onderschat.’    Een nieuwe blik op agrifoodketen met Google Glass. Corné van Aaken, directeur VAA, ICT Consultancy ‘Diverse data combineren leidt tot nieuwe inzichten.’ Lancering van digitale community: Teemr. Ronald Willems, directeur Flexfocus/Teemr ‘Het gaat ook om inspireren en samenwerken.’ Lunch

10.50

11.20 11.50

12.20

12.50



13.10

Welkom door de gastheer, directie Ricoh De innovatieagenda van AgriFood Capital en de kansen voor ICT.

Middagprogramma 14.00-14.45 14.45-15.30

Workshop ronde 1: uw workshop staat op de voorzijde van dit boekje. Workshop ronde 2: uw workshop staat op de voorzijde van dit boekje.



1

Have a Nice Day Online: Transparantie in de voedselketen door social media



2

Deterra: Fresh food en e-commerce       



3

De Jamfabriek: Smart Farming        



4

Avans: Communicatie & Multimedia design Datavisualisatie        



5

KW1C - mbo: Hoe werkt het onderwijs aan aansluiting op bedrijfsvraag?



6

Avans - hbo: Hoe werkt het onderwijs aan aansluiting op bedrijfsvraag?



7

Techplaza: Ervaar de nieuwste ICT-toepassingen met o.a. virtual reality,



Google Glass, Oculus Rift en 3D printen               

15.30

Afsluiting: ICT en Agrifood waar liggen de kansen: food for thought.



Theo Thewessen, directeur Geodan



‘De hele informatiepositie kan nog veel krachtiger worden neergezet.’

16.00-17.00

Borrel en netwerken

ICT-Community ’s-Hertogenbosch: Ontmoeten – Leren – Kansen creëren – Verbinden - Profileren