Digitale Hulpmiddelen voor Dyslexie
hulpmiddelen Problemen met
Lezen
Problemen met Lezen én spelling
Tekst naar spraak
Deskbot
Readplease/textaloud
Daisy Leesboek (ontspanning)
Problemen met
Spelling Spraak naar tekst
Kurzweil 3000
Spellingcontrole
Sprint-Plus
Dragon Naturally Speaking
ReadingPen/Irispen Alpha smart Spika
FNB: Anders Lezen Skippy/let me type FNB: Daisy
Voice Recorder,
Structureren
mindmapping
Adobe (alleen engels) Fluency leeshulp
Woordjes leren
Teach 2000
Overhoor (jezelf met
Charlie)
Josien Papavoine
www.wrts.nl
versie dec 2005
Digitale Hulpmiddelen voor Dyslexie
Tekst naar spraak Wanneer is een digitaal hulpmiddel nodig? Als leerling meer dan 20% van de tekst fout leest en/of langzamer dan 175 minuten per minuut. Voorwaarden aan een computerprogramma dat teksten voorleest: 1. Het woord dat voorgelezen wordt moet met een kleur gemarkeerd worden (De markering stuurt de blik van de lezer en stimuleert de lezer mee te lezen) 2. Het moet mogelijk zijn om stukjes tekst over te slaan of om te herlezen. 3. De snelheid van het voorlezen moet kunnen worden aangepast. 4. Kwaliteit van de stem en eventueel keuzemogelijkheid tussen stemmen.
Deskbot
Deskbot kan alle tekst vanuit het klembord voorlezen. Dus tekst die je vanuit een willekeurig programma naar het klembord kopieert, kan worden voorgelezen door een zelf gekozen figuurtje (= Agent). Standaard leest Deskbot de op het klembord geplaatste tekst voor als je dubbelklikt op de Agent. Je kunt het ook zo instellen, dat de tekst automatisch wordt voorgelezen, nadat je die op het klembord hebt gezet. In het 'Desktop Options Menu' kan je de taal veranderen, de spraaksnelheid anders instellen, het figuurtje wijzigen,... Deskbot werkt enkel samen met MS Agent. Waar bestellen: Een goede Nederlandstalige handleiding voor het installeren vind je op http://users.pandora.be/dedeyne/klembordlezer.htm te downloaden:http://www.bellcraft.com/deskbot/ Prijs: gratis
Josien Papavoine
versie dec 2005
Digitale Hulpmiddelen voor Dyslexie
Readplease ReadPlease is een text-to-speech software programma, het leest alle tekst voor uit ieder gewenst programma. Na de installatie de gewenste taalmodule installeren en je opent het programma. Nu moet je even de tekst selecteren in je andere programma met de muis, (wat je wilt horen) en klik op de rechtermuisknop en klik dan op kopieren. Ga nu naar ReadPlease en plak de gekopieerde tekst in het witte tekst gedeelte en druk op play. Niet schrikken van de blikken computer stem! Waar bestellen: http://www.readplease.com/ Prijs: gratis (let wel op dat je NIET readplease plus download, voor plus moet je betalen)
TextAloud TextAloud is een programma waarmee geschreven tekst kan worden omgezet in gesproken tekst.. Je download eerst het hoofdprogramma en daarna de Nederlandse spraakmodule. Wanneer je de spraakmodule hebt geïnstalleerd start je het programma opnieuw op en dit herkent de module vanzelf. De uit te spreken tekst kopieer je naar een venster binnen het programma en druk op de spreektoets. Een man of vrouw ( afhankelijk van de instelling ) spreekt de tekst met een licht Vlaams accent. Dit accent komt door de inbreng van het bedrijf Lernout & Hauspie uit België dat een voortrekkersrol vervuld heeft bij de ontwikkeling van spraak software. Extra optie : de gesproken tekst is op te slaan als MP3 en zo op een harde schijf te bewaren. Nadeel: snelheid niet aan te passen. Bestellen: http://www.nextup.com/ Prijs: De trial versie is gedurende 20 dagen te gebruiken daarna is het programma voor $ 29,95 aan te schaffen.
Fluency leeshulp Tekst laten voorlezen in Internet Explorer De Leeshulp werkt direct vanuit Internet Explorer (versie 4 of hoger). Je kunt met de muis een woord, een zin of een stuk tekst selecteren, en vervolgens via het contextmenu (onder de rechter muisknop) laten voorlezen. Tijdens het voorlezen wordt elk woord gemarkeerd, zodat je precies ziet wat er voorgelezen wordt. Dit helpt ook om de koppeling tussen schrift en uitspraak te oefenen.
Josien Papavoine
versie dec 2005
Digitale Hulpmiddelen voor Dyslexie De tekst wordt voorgelezen door de tekst-naar-spraaksoftware van Fluency, die in de Leeshulp is ingebakken. Je kunt kiezen uit een vrouwen- en een mannenstem. Beide zijn helder, en goed verstaanbaar. De tekst kan op verschillende manieren worden voorgelezen: aan één stuk door, of woordvoor-woord (met een korte pauze tussen de woorden), of zelfs lettergreep-voor-lettergreep. Het laatste kan nuttig zijn bij het leren lezen. Ook kun je de spreeksnelheid aanpassen.
De Leeshulp kan tevens worden gebruikt om Word-documenten (of andere bestanden) te laten voorlezen. Je kunt namelijk vanuit Microsoft Word een bestand opslaan als HTML, en het vervolgens in Internet Explorer openen. Op deze manier kan bijvoorbeeld lesmateriaal toegankelijk worden gemaakt voor kinderen met dyslexie. Waar bestellen: zie http://www.fluency.nl/leeshulp/ Prijs: ongeveer 70 euro
Daisy Daisy staat voor: Digital Accessible Information System. Daisy biedt op cd-rom gesproken lectuur in een digitale vorm. De teksten worden met menselijke stem voorgelezen in studio's maar opgenomen en afgespeeld met behulp van digitale technieken. FNB en haar collegabibliotheken leveren de voorgelezen teksten nu als Daisy cd-roms. Voor Daisy is gekozen vanwege de vele voordelen die het systeem biedt • • • •
Ze hebben een grote opnamecapaciteit. Een gesproken boek, dat voorheen gemiddeld 7 cassettes besloeg, past nu op één cd-rom De cd-rom bevat een structuur die het mogelijk maakt gewenste passages of pagina s gemakkelijk te vinden De geluidskwaliteit is aanmerkelijk beter en constanter dan die van de vroegere cassettes er kunnen bladwijzers geplaatst worden om aan te geven waar men later nog eens naar wil terugkeren in de tekst Om
daisy af te spelen heb je een daisyspeler nodig
Prijs van een daisyspeler varieert tussen de € 351 euro (alleen afspelen) en € 1.184.05 (ook opnemen) (wordt soms vergoed door de ziektekosten verzekeraar, vraag naar de voorwaarden bij de ziektekosten verzekering)
Josien Papavoine
versie dec 2005
Digitale Hulpmiddelen voor Dyslexie Je kunt daisy-cdrom echter ook op de computer afspelen. Je kunt daarvoor een gratis programma downloaden http://www.amisproject.org/software/amismain.html of http http://www.daisy.org/tpbreader/
Daisy Leesboek (ontspanning) Romans, reisgidsen, kookboeken, etc. kunnen besteld worden bij de loketten NLBB, CBB en LSB. De productie van deze boeken wordt door FNB verzorgd. Ze zijn gratis te bestellen in daisy vorm. Je moet wel lid worden van een van deze bibliotheken. NLBB, Nederlandse Luister- en Braille Bibliotheek Postbus 84010 , 2508 AA Den Haag Tel.: (070) 3381 555 E-mail:
[email protected] Website: www.nlbb.nl - Romans en informatieve boeken - Maatwerk LSB, Bibliotheek Le Sage ten Broek Postbus 30012, 6503 HP Nijmegen Tel.: (024) 378 26 26 E-mail:
[email protected] Website: www.lsb.nl - Romans en informatieve boeken - R.K. lectuur - Maatwerk - Reliëfproducten CBB, Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden Postbus 131, 3850 AC Ermelo Tel.: (0341) 565 499 E-mail:
[email protected] Website: www.cbb.nl - Romans en informatieve boeken - Kranten / tijdschriften - Prot.-Chr. lectuur - Maatwerk
Josien Papavoine
versie dec 2005
Digitale Hulpmiddelen voor Dyslexie
FNB: Anders Lezen Anderslezen.nl is de internetservice voor mensen met een leeshandicap. Het is een gezamenlijke dienstverlening van FNB en de collega's van de loketten NLBB, CBB en LSB, verzorgd door FNB. Via hun PC met een aanpassing krijgen geregistreerde klanten toegang tot Anderslezen.nl en daarmee tot het complete lectuuraanbod. Daarnaast kan men via clubs en forums met andere bezoekers kennis en informatie uitwisselen. Afhankelijk van de aanpassingen die de klant op zijn of haar PC heeft, kan er via Anderslezen gelezen worden via de brailleleesregel; met behulp van vergrotingssoftware gelezen worden met vergrote letters op het scherm; of met behulp van spraaksynthese naar een tekst geluisterd worden. Bestellen: http://www.anderslezen.nl/ Prijs: Je kunt de site een maand gratis uitproberen. Je kunt alleen maar toegang krijgen tot deze website als je lid bent van de FNB. (kopie van dyslexieverklaring opsturen en € 100 per jaar lidmaatschap)
FNB: Daisy Studieboek FNB maakt informatie toegankelijk voor mensen met een leeshandicap. Dat doet zij door aangepaste leesvormen te maken en aan te bieden. Zo worden kranten en tijdschriften, studieen vaklectuur en zelfs bladmuziek omgezet in gesproken vorm, in digitale vorm, in grootletterdruk en in braille. Voor iedereen die een opleiding volgt of een beroep uitoefent, zet FNB alle benodigde lectuur en literatuur om in een aangepaste leesvorm. Veel studiemateriaal is uit voorraad leverbaar. Is dat niet het geval, dan wordt de gewenste titel in de juiste leesvorm geproduceerd. Voor dyslecten in daisy vorm. Indien nodig wordt de klant gevraagd het gedrukte materiaal tijdelijk af te staan aan FNB.. De klant krijgt het omgezette materiaal per post, het wordt uitgeleend zolang dat voor studie of beroep nodig is. Bestellen: http://www.fnb.nl/
[email protected] FNB, Centrale informatiebalie Postbus 24, 5360 Grave Telefoon: 0486-486486 Prijs: € 100 per jaar
Josien Papavoine
versie dec 2005
Digitale Hulpmiddelen voor Dyslexie
Voice recording/mp3 Jongeren beschikken tegenwoordig vaak over een mp3 speler. Soms is hiermee mogelijk om zelf teksten op te nemen en af te luisteren. In combinatie met het programma Textaloud zouden ook ingescande teksten voorgelezen kunnen worden. Alleen is de stem niet zo prettig.
Adobe Vanaf versie 6.01 zit er een standaard voorleesmogelijkheid in ADOBE. Tot nu toe alleen in het Engels. Met Adobe kun je pdf bestanden laten voorlezen. Ga naar ‘beeld’, ga naar ‘hardop lezen’, ga naar ‘pagina’ Snelheid en de stemhoogte zijn aan te passen. Bestellen: www.adobe.nl Prijs: Gratis
Kurzweil 3000 Kurzweil 3000 is een computerprogramma ter ondersteuning van dyslectici bij het lezen, schrijven en studeren. Kurzweil 3000 bevat onder meer uitgebreide voorleesfuncties, 27 elektronische woordenboeken, spellingshulp, woordvoorspelling, markeerstiften, notitieblaadjes, … Kurzweil 3000 kan teksten makkelijk voorlezen. Deze teksten kunnen digitale documenten zijn (Word, PDF, Internet, …). Ook gedrukte documenten (boeken, kranten, tijdschriften, toets- en werkbladen) kunnen rechtstreeks worden voorgelezen na inscannen (scan versie). Het programma spreekt Nederlands (Vlaams) (Realspeak), Frans, Engels (Realspeak), Duits, Spaans en Italiaans.
Meer informatie en bestellen: http://www.lexima.nl Josien Papavoine
versie dec 2005
Digitale Hulpmiddelen voor Dyslexie Prijs: Kurzweil leerstation (zonder scanoptie): €517 Kurzweil met scannen: tussen € 955 en 1487,50 (alle versies: 2 installaties per licentie.)
Sprint en Sprint plus Sprint helpt kinderen, jongeren en volwassenen met lees-, schrijf- en spellingproblemen. Sprint zorgt voor een werkbalk in MS Word. Het programma kan digitale teksten voorlezen met uitgebreide voorleesfuncties in het Nederlands (Vlaams) en Frans (Realspeak). De Plus versie spreekt ook Engels. Deze versie heeft ook een woordvoorspelling. Sprint herkent gelijkklinkende woorden (zoals zei en zij) en maakt deze duidelijk door tekeningen Meer informatie en bestellen: http://www.lexima.nl Prijs: € 333 (nl en fa) € 450 (nl, fa, en)
Reading pen De ReadingPen is een leespen die hardop spreekt, spelt, verklaart en vertaalt. De ReadingPen stelt dyslectici in staat om zelfstandig te lezen zonder hulp van anderen.
Het is een intelligente microcomputer met scanner en spraakfunctie die meer dan 800.000 woorden herkent. Je kunt Nederlandse of Engelse woorden, getallen of zinnen beluisteren. De ReadingPen bevat drie complete woordenboeken: het van Dale groot woordenboek van het hedendaags Nederlands, Engels-Nederlands vertalend en Nederlands-Engels vertalend. De ReadingPen is klein en compact, gemakkelijk mee te nemen en overal te gebruiken: thuis, op school en bij het werk. Meer informatie en bestellen: http://www.lexima.nl http://www.kanteffspeech.nl/ Prijs: € 395(zonder link naar computer) - €445 (met link naar computer)
Spika Spika is een geschikt hulpmiddel als je problemen hebt met lezen en schrijven. Spika kan tekst voorlezen die je aanwijst, selecteert, of zelf typt Josien Papavoine
versie dec 2005
Digitale Hulpmiddelen voor Dyslexie Spika wordt geleverd op een Flash Drive. Die steek je in een vrije USB-poort van je pc of notebook, en je start Spika meteen vanaf de Flash Drive. Je hoeft dus geen software te installeren. En je kunt Spika op meerdere pc's gebruiken. Alle instellingen, zoals de stem die je gekozen hebt, worden ook op de Flash Drive bewaard. Als je Spika afsluit blijft er niets achter op de pc. De Flash Drive heeft extra ruimte die je kunt gebruiken om je eigen bestanden mee te nemen. Je huiswerk bijvoorbeeld, of je digitale foto's. Een stem kiezen Spika bevat de light-versie van Fluency TTS, de tekst- naar-spraak software van Fluency. Je kunt kiezen uit negen verschillende stemmen. Verder kun je onder andere de spreeksnelheid veranderen, en de manier van voorlezen (normaal, woord-voor-woord, of zelfs lettergreepvoor-lettergreep). Meer informatie en bestellen: http://www.lexima.nl of http://www.fluency.nl/ Prijs: €179,=
Josien Papavoine
versie dec 2005
Digitale Hulpmiddelen voor Dyslexie
Spraak naar tekst. Wanneer is een digitaal hulpmiddel nodig? Als het spellingniveau van de leerling lager ligt dan dat van groep 5. Daarnaast moet opgemerkt worden dat dyslectische leerlingen vaak op schrift een beperkte woordenschat gebruiken omdat ze bang zijn om fouten te maken. Daarnaast kunnen ze vaak hun eigen schrift niet goed nakijken/nalezen omdat ze zoveel schrijffouten maken. Dit vormt een belemmering bij het leren van de stof. Het werk van deze leerlingen wordt vaak negatief beoordeeld, omdat het door de beperkte woordenschat en de zwakke formulering niet alleen qua spelling, maar ook inhoudelijk arm lijkt. Gebruik van de computer zou deze belemmering aanzienlijk kunnen verminderen. Tekstverwerker met spellingcontrole Vooral voor dyslectische leerlingen met een slecht leesbaar handschrift is het gebruik van een tekstverwerker aan te raden. Spraakherkenningssoftware (o.a. dragon) Vooral voor dyslectische leerlingen die zeer moeizaam tot het schrijven van teksten komen. Uit onderzoek blijkt dat dyslectische kinderen met Dragon langere teksten produceren, zinnen beter opbouwen en moeilijkere woorden gebruiken die ze anders vermijden omdat ze niet weten hoe ze moeten spellen.
Spellingcontrole In Word (of gelijkaardige tekstverwerkers) zit spellingcontrole. De Van Dale spellingcorrector kan je eventueel als extra gebruiken. Nadelen Je moet leren typen. Hier bestaat gelukkig ook software voor. De spellingfouten bij werkwoorden in het Nederlands merkt de computer niet op. Ook gelijkklinkende woorden ‘wij’ of ‘wei’, woordverbindingen ‘boeken kast’ of ‘boekenkast’ en foutief geschreven bestaande woorden ‘vont’ i.p.v. ‘vond’ kan je niet met een spellingcorrector uit de tekst halen. Je laat dus toch nog heel wat fouten staan. Je moet bovendien kiezen uit verschillende woorden als je een fout schrijft. Je moet de spellingregels toch vrij goed kennen. Meer informatie en bestellen: Spellingcontrole Word zit in het computerprogramma op je PC Van dale: http://www.vandale.nl/producten/15692 Prijs: € 57 (van dale spellingcorrector)
Josien Papavoine
versie dec 2005
Digitale Hulpmiddelen voor Dyslexie
Alpha smart
De AlphaSmart is een draagbare, gemakkelijk te bedienen tekstverwerker met spellingcontrole. Het geheugen biedt ruimte voor het opslaan van honderd pagina's A4. De AlphaSmart kan worden aangesloten op de PC om informatie mee uit te wisselen. De ingebouwde typecursus stelt leerlingen met dyslexie in staat zich deze belangrijke vaardigheid zelfstandig eigen te maken, in eigen tempo en aangepast aan het eigen niveau. De AlphaSmart onthoudt precies waar de leerling is gebleven zodat hij daar de volgende keer weer verder kan. Indien de AlphaSmart in de klassensituatie wordt gebruikt, kunnen acht leerlingen met een eigen wachtwoord individueel toegang tot de typecursus en de eigen documenten krijgen. De AlphaSmart 3000 kan overal mee naar toe worden genomen, hij weegt minder dan een kilo en is gemaakt van vrijwel onbreekbaar materiaal. De batterijen gaan wel 700 uur mee. Meer informatie: www.alphasmart.com/nederland en /of bestellen: http://www.lexima.nl/ Prijs: € 285,=
Skippy Woordvoorspeller Skippy is een zeer krachtige woordvoorspeller. Enkele toetsaanslagen zijn genoeg om Skippy de rest van het woord te laten voorspellen. Het programma laat tijdens het typen voorspellingen zien. Met één toetsaanslag kan de rest van het woord, juist gespeld, op het scherm worden gezet (vergelijkbaar met sms op mobiele telefoontoestellen) Woorden die Skippy nog niet kent, moeten wel nog volledig worden ingetypt, maar de volgende keer staan ze ook bij de voorspellingen. Zo bespaart Skippy je voor een gemiddelde tekst een heleboel toetsaanslagen. Dit programma heeft diverse instellingen om de werking op de gebruiker af te stemmen. Meer informatie: www.tni.be Bestellen en prijs: aparte prijs heb ik niet kunnen vinden. Het is toegevoegd aan Sprint plus.(lexima)
Let me type Word prediction, zoals het in het Engels heet, is een belangrijk hulpmiddel voor de beperkte typer. Beperkt vanwege de motoriek, het taalvaardigheid of welke reden dan ook. Soms is het niet belangrijk dat iemand goed spelt, maar dat ie zich vlot en zo rijk mogelijk uit kan drukken. Hierbij is software, die woordsuggesties geeft van grote waarde. Hierbij een programma, dat niet alleen gratis is, maar ook andere grote voordelen heeft: • • •
iedere gebruiker kan zijn eigen woordenlijst gebruiken je kunt de woordenlijsten laten groeien tijdens het typen, doordat het vanzelf de woorden opneemt, die je typt je kunt typerende teksten laten scannen, zodat het programma binnen de kortste keren vertrouwd is met je eigen taalgebruik
Josien Papavoine
versie dec 2005
Digitale Hulpmiddelen voor Dyslexie • •
je kunt kiezen hoe je wilt laten voorspellen, zinsdelen of alleen woorden; al na twee letters of later en hoeveel letters minimaal; hoeveel woorden je wilt laten voorspellen waar het woordvoorspelvenster moet komen, hoe het er uit moet zien, welk font en belangrijker ook de lettergrootte is aanpasbaar
Informatie: http://members.chello.nl/~p.kavelaars/woordvoorspelling.htm Downloaden: http://www.clasohm.com/lmt/en/ Prijs: gratis
Dragon Naturally Speaking Preferred Dragon Naturally speaking is een computerprogramma. Met Dragon Naturally Speaking is het mogelijk tekst te dicteren in allerlei programma's, zoals tekstverwerkers, e-mail programma's, enz. Je kan ook de tekst laten voorlezen. Sinds 2004 bestaat er een ‘Dyslexie pakket Spraakherkenning’. Met deze Dragon versie zijn de leesteksten die men moet gebruiken voor de stemtraining gemakkelijker. Men kan kiezen tussen de volgende leesniveaus: AVI 1,3,7 of 9. Meer informatie en bestellen http://www.kanteffspeech.nl/ http://www.lexima.nl Prijs: € 138- € 219
Josien Papavoine
versie dec 2005
Digitale Hulpmiddelen voor Dyslexie
Structureren d.m.v. mindmapping Een beeld zegt soms meer dan duizend woorden… De techniek van MindMapping laat toe om informatie visueel weer te geven met tekeningen, woorden en diagrammen. Een spindiagram bestaat uit een takkenstructuur waarbij elke tak een idee, concept of vraag verder uitspint. We maakten hieronder een eenvoudig voorbeeld. Het helpt je bij het ordenen van je gedachten. Dit heeft voordelen voor personen met dyslexie. Ideeën moeten niet meteen in zinnen worden weergegeven. Ideeën kunnen gemakkelijk gereorganiseerd worden in een coherente structuur. De visuele representatie toont waar voldoende informatie van is en waar er nog informatie ontbreekt. Bovendien kunnen zelfgemaakte spindiagrammen beter worden onthouden.
Meer informatie en bestellen: http://www.lexima.nl, prijs: € 150 of: http://www.visiria.nl/ prijs: € 80,00 (waarbij u eerst een gratis demoversie kunt downloaden) informatie over cursussen: http://www.purplemonkey.nl/
Woordjes overhoren www.overhoor.nl (gratis) http://www.overhoorjezelf.nl/charlie/ met spraak: (€ 20) http://www.teach2000.nl/ (gratis) http://www.wrts.nl / (gratis) het voordeel is dat het met een internetverbinding werkt dus je hoeft het maar één keer in te typen en dan kan je op alle computers met internet oefenen. Ook kun je de woorden laten printen op kaartjes.
Laptop adressen
Hier schijn je goedkoop laptops te kunnen kopen www.flectiondirect.com (tweede hands met halfjaar garantie) www.norrod.nl www.ecopc.nl
Josien Papavoine
versie dec 2005
