Inhoud
INHOUD.......................................................................................................................................................1 INLEIDING..................................................................................................................................................2 CANVAS.......................................................................................................................................................4 TELESAURUS.............................................................................................................................................7 NACHTWACHT..........................................................................................................................................9 OPZET..........................................................................................................................................................9 MEDEWERKERS............................................................................................................................................11 THEMA’S.....................................................................................................................................................11 KIJKCIJFERS.................................................................................................................................................14 TAAKOMSCHRIJVING......................................................................................................................................15 EVALUATIE..............................................................................................................................................18 REFERENTIELIJST.................................................................................................................................20 Van der Speeten (05/09/2002). Regine Clauwaert over de nieuwe ....................................................20
1
Inleiding
Vlak voor de zomervakantie kwam ik bij mevrouw Roosen met de vraag of het nog mogelijk was om een stage te volgen in augustus. Aangezien ik zo laat kwam met mijn aanvraag en mevrouw Roosen drie dagen later op vakantie vertrok, had ik niet veel tijd meer om alles in orde te brengen. Ik belde onmiddellijk de volledige lijst met contactadressen die ik had gekregen. Meestal kreeg ik een antwoordapparaat aan de lijn of iemand die zei dat ik binnen enkele dagen nog eens opnieuw moest proberen. Een enkele keer ging de firma zelf mij terug bellen. Ik had echter niet zo veel tijd. Gelukkig nam bij het Kortfilmfesival wel iemand op en ik slaagde er in om een afspraak voor de volgende dag vast te krijgen. Jan Bosmans van het Kortfilmfestival wist me te vertellen dat ik een goede kans had om bij hem stage te lopen, maar dat hij eerst nog de andere stagairs wou ontvangen hebben. Alles leek dus in kannen en kruiken, maar absolute zekerheid had ik niet. Ik mailde hem alvast mijn curriculum vitae en een sollicitatiebrief waarbij ik hem tevens vroeg me zo snel mogelijk iets te laten weten.
Wanneer ik na anderhalve maand wachten nog niets van hen gehoord had en ondertussen al een stage bij Zonnen en Garnalen had laten schieten, besloot ik maar in te gaan op een telefoontje van Clem Robyns van Telesaurus. Eerlijk gezegd herinnerde ik me geeneens meer dat ik Telesaurus ooit opgebeld had, laat staan waarover het ging. Gelukkig was Robyns zo lief om mij een mail met het programmavoorstel van Nachtwacht, de opvolger van Trommels en Trompetten, door te sturen. Ik had Trommels en Trompetten ooit wel eens gezien op Canvas, maar vond het niet zo goed. In het voorstel stond dat het een totaal nieuw programma zou worden. Dat zag er best wel interessant uit, dus ging ik twee dagen later naar de Genèvestraat voor een sollicitatiegesprek.
Het gesprek bleek een echte doe-opdracht te zijn. Na de noodzakelijke formaliteiten, zoals het overlopen van mijn curriculum vitae, kreeg ik enkele tijdschriften onder mijn neus gestopt. Op basis van die tijdschriften moest ik binnen het uur zo veel mogelijke 2
thema’s voor het programma zoeken. Daarnaast moest ik twee interviews voorbereiden. Een daarvan met Robyns volgens het thema ‘ik ben een militante homo die vindt dat alle homo’s uit de kast moeten’. Robyns verklaarde dat dit een simulatie was van hoe het er op een echte redactie aan toe gaat. Over de doe-opdrachten was hij best tevreden, maar hij vond dat ik tijdens het voorgesprek nogal lijzig overkwam. Ondanks dit laatste wou hij me toch een kans geven. Ik mocht er gedurende zes weken (van 9 augustus tot 21 september) aan de slag als volwaardig redactielid. Voordat ik het lokaal verliet, waarschuwde hij me nog dat redactiewerk slopend is en dat hij mij heel veel taken zou toewijzen. Hij vertelde me dat ik één week inlooptijd kreeg, maar zeker niet meer. Ik had de nodige schrik te pakken en wist dat ik me zeker die eerste week moest zien te bewijzen.
3
Canvas
In de eerste beheersovereenkomst die de Vlaamse overheid in 1996 met de VRT sloot, werd onder meer overeengekomen dat TV1 het verbredend net moest worden, terwijl Canvas zou verdiepen. Waar TV1 dus een zo breed mogelijk publiek moet proberen aan te spreken, moet Canvas zich richten tot de mensen die niet door de traditionele commerciële omroepen worden bediend. Uit het grote behoefteonderzoek van Censydiam was immers gebleken dat een relatief grote groep mensen nood had aan televisie met intellectuele meerwaarde. Deze groep werd de meerwaardezoekers en de actieve ontdekkers gedoopt (Van Rompuy, 1995, s.p.). Om die verdieping tot stand te brengen opteert Canvas voor een band van nieuws en duiding en een band van informatieve documentaire programma’s, afgewisseld met een reeks van eigenzinnige ontspanningsprogramma’s, zowel in fictie als humor, en aangevuld met een aantal specifieke opdrachten zoals sport en cultuur (Bonte, 23/11/2002). In 1996 werd een marktaandeel van tien procent vooropgesteld als het potentieel van deze zender. In 2002 wordt dit percentage eindelijk gehaald (het jaargemiddelde bedroeg 9,5%) (Bonte, 27/12/2002, s.p.). Vanaf 2002 heerst er een besparingswoede bij de VRT. Dit is ook zeker voelbaar bij Canvas. Als oplossing heeft men daar de herhalingen ontdekt. Er zit wel een concurrentieel spanningsveld tussen TV1 en Canvas. Beiden richten zich tot de ‘actieve ontdekkers’ en snoepen dus kijkers van elkaar af.
Begin 2001 werd het duidingblok Editie Laat onder impuls van productiemanager Leo De Bock gecreëerd. De idee was om met een mix van ontspanning, documentaires en duidingprogramma’s in de late avond een prominente plaats in het televisielandschap in te nemen. Editie Laat bleek evenwel geen onverdeeld succes. Van de vijf duidingsprogramma’s zijn er na enkele maanden al twee gesneuveld (lifestyle en sport), net als de gemeenschappelijke titel. Het was blijkbaar voor de productiehuizen te moeilijk om vijf kwalitatief hoogstaande producties te fabriceren. Alhoewel de titel Editie Laat is weg gevallen, blijft de duiding- en informatieband behouden met drie producties van eigen bodem (Villa Politica, Nachtwacht en Het Vermogen) en drie aangekochte documentairereeksen (Doc.Story, Bewogen Leven en Het Derde Oog). 4
5
Cultuur en Canvas, dat blijft een moeilijk huwelijk. Bij de lancering telde de zender zes cultuurprogramma’s, nu zijn er nog vier. Canvas heeft een cultureel magazine (Voetzoeker),
een
culturele
talkshow
(Nachtwacht),
een
programma
over
podiumkunsten (Plankenkoorts) en een reeks portretten van kunstenaars (Rubriek 700) of
interviews
(Spraakmakers).
Volgens
netmanager
Bettina
Geysen,
doen
cultuurprogramma’s het qua kijkcijfers altijd minder (Bonte, 12/10/2002). Dit is geen typisch Vlaams fenomeen, want haast overal liggen publieke omroepen met hun kunstprogrammering in de knoop. In Nederland, bijvoorbeeld, werden Stardust, Zeeman, Loladamusica en Bonanza in oktober 2002 gegroepeerd tot één laatavondblok. Echter, door het late uur lokken deze programma’s minder kijkers, waardoor de vraag kan gesteld worden of men ze niet beter onmiddellijk afvoert. In het Vlaamse beheersakkoord staat een performantieregel. Die stelt dat cultuurprogramma’s per week door 15% van de kijkers worden bekeken en dat voor 15 aaneensluitende minuten. Daardoor sneuvelt de verdieping vaak voor een verbreding, ook op Canvas. Volgens Regine Clauwaert, programmamanager van kunstprogramma’s, zijn cultuurprogramma’s op de VRT nooit op kijkcijfers aangepakt (Van der Speeten, 05/09/2002). Toch merken we dat de cultuurprogramma’s, net zoals in Nederland, in een vrij hoekje in de late avond worden gepropt. Verder wordt de verbreding vertaald in een hoog entertainment gehalte en een rekbare definitie van cultuur. Bij Canvas hanteren ze een zeer algemeen cultuurbegrip. Cultuur is alles wat niet natuur is. De klemtoon wordt gelegd op waarden en normen. Men wil bij Canvas wel vermijden om het publiek een mening op te dringen. Ze tonen wat er in de wereld bestaat en plaatsen een hele hoop meningen naast elkaar, maar nemen geen standpunt in. De objectiviteit dient dus volgehouden te worden (Bonte, 12/10/2002).
6
Telesaurus
Het algemene cultuurduidingprogramma Nachtwacht op zaterdagavond is van de hand van het jonge, onafhankelijke productiehuis Telesaurus. Om Telesaurus voor te stellen, is het misschien opportuun eerst te beginnen met hun eigen woorden die terug te vinden zijn op hun webstek: Ja, ze bestaan nog, de onafhankelijke productiehuizen die kwaliteit verkiezen boven vlugge successen. Telesaurus is zo’n zeldzaam wezen, steeds op zoek naar de eerlijke vraag in elk programma, steeds hamerend op een naadloos aaneensluiten van inhoud, vorm en werkwijze. Telesauriërs zijn makkelijk te herkennen : - hun neuzen wijzen altijd in dezelfde richting ; - ze leven van goede ideeën en knappe vondsten ; - ze slaan snel, efficiënt en onverwacht toe ; - en ze blijven de olijkste beesten uit tv-land. Jammer dat er niet meer van bestaan... (Telesaurus, s.d.)
Het is duidelijk dat het productiehuis een jong imago nastreeft, waarbij inventiviteit en originaliteit gekoppeld worden aan een speels karakter zonder toegevingen aan het betere televisiewerk. Wanneer we de reeds geproduceerde programma’s overlopen moeten we echter wel stellen dat de zinsnede ‘kwaliteit… boven vlugge successen’ niet echt van toepassing is voor het productiehuis, en eerder het bedenksel is van een gladde reclamejongen. Het merendeel van de Telesaurusproducties bestaat immers uit luchtige spelprogramma’s. Aanvankelijk nog voor VT4 en VTM, maar sinds enkele jaren ook voor de VRT. Voor VT4 hebben ze Goed Gezien, een candidcameraprogramma
gepresenteerd
door
Maya
Moreel
en
Domdommer,
een
blooperprogramma over de domste fouten van Amerikaanse criminelen gemaakt. Alsof deze twee verborgen camerashows niet genoeg waren, hebben ze ook nog eens Rani’s Verborgen Camera geproduceerd. Verder maakte Telesaurus voor VTM De Uitdaging, een ‘actieprogramma als trekker voor Levenslijn’, waarin presentatoren Koen Wouters en Ingeborg in drie dagen tijd een bedrijf of instelling moesten overtuigen om mee te werken aan een sociaal project. Ondertussen heeft het 7
productiehuis de overstap gewaagd naar de openbare omroep. Eerst nog met de spelprogramma’s De Blote Belg, Popslag en Sleutelgat die overigens slechts lauwe kritieken kregen. Telesaurus lijkt echter zijn draai gevonden te hebben, zeker met De Leukste Eeuw, een kaskraker die ondertussen toch al drie jaar meedraait. Het wordt omschreven als ’25 minuten gieren en gniffelen, glimlachen en grijnzen en schateren met
de
leukste,
grappigste
en
meest
hilarische
fragmenten
uit
25
jaar
televisiegeschiedenis’. Ook de Lage Landen, gepresenteerd door Marcel Vantilt, bleek succesrijk genoeg om er een opvolger van te maken. Voor Canvas mocht Telesaurus tenslotte, ook nog Toon Hermans – Ik doe maar wat maken. Dit is een overzicht van het beste uit 11 onemanshows van Toon Hermans, gebouwd rond anekdotes, herinneringen en bespiegelingen van bekende Vlamingen. In de voorganger van Nachtwacht, Trommels en Trompetten, ging Marc Reynebeau met zijn gasten op zoek naar de verhalen achter de culturele actualiteit (Telesaurus, s.d.). Het voortbestaan van dit programma bleef lang onzeker, omdat het programma volgens de directie onvoldoende aansluiting vond bij wat de kijker van een cultureel programma verwacht. Er werd met diverse productiehuizen onderhandeld over nieuwe programmavoorstellen, maar uiteindelijk heeft Canvas toch besloten om opnieuw met Telesaurus in zee te gaan voor een tweede reeks van Trommels en Trompetten. Ditmaal onder de naam Nachtwacht.
De bezieler en gedelegeerd bestuurder van Telesaurus n.v. is Ward Treunen. Hij heeft reeds eerder zijn sporen verdiend als producer van onder andere: Het Mooiste Moment, Het Gouden Oog en De Gouden Schoen. Ook heeft hij een tijdje les gegeven aan het RITS – Hogeschool voor Audiovisuele Communicatie. Ingrid Van Dijck is administratief directrice. Daaronder staan er drie eindredacteurs, namelijk Bart Maes voor de Lage Landen, Dominiek Van de Ven voor De Leukste Eeuw en Clem Robyns voor Nachtwacht.
8
Nachtwacht
Opzet
Zoals we reeds in het hoofdstuk over Telesaurus hebben gezien, was er lange tijd twijfel bij Canvas om een tweede reeks van Trommels en Trompetten op te nemen. De titel mocht eventueel behouden worden. Aangezien Clem Robyns, hoofdredacteur en het creatieve brein achter het programma, zo veel veranderingen aan het concept had aangebracht, drong een nieuwe titel zich op (Bonte, 26/02/2002).
Nachtwacht blijft een culturele talkshow met een monothematische aanpak, zoals zijn voorganger Trommels en Trompetten, maar met een eenduidigere en eenlijnigere formule. In de nieuwe formule van Trommels en Trompetten (‘dringt nog dieper door!’) komen nog maar drie gasten opdraven, in tegenstelling tot een tiental gasten in de vorige reeks. Volgens het uigeschreven programmaconcept is Nachtwacht een discussieprogramma in zijn puurste vorm. Er is één centrale gast die een radicale stelling verdedigt. Daartegenover komt een antagonist te staan die het integraal oneens is met de stelling en een kritische mens die de beste punten van de twee vermengt met een wetenschappelijk ondersteunde kijk op de zaken. Dit alles onder leiding van een presentator die eigenlijk niet meer dan een moderator is. Alhoewel de presentator eerder een modererende functie vervult, heeft hij toch een merkbare invloed op het programma.
De
belangrijkste
wijziging
in
Nachtwacht
was
dan
ook
de
presentatorwissel. Voor Marc Reynebeau viel de presentatie van een wekelijkse talkshow moeilijk te combineren met zijn bezigheden bij het weekblad Knack en enkele boekenprojecten die hij op stapel heeft staan. Hij werd vervangen door Jan Leyers. Met hem kozen de programmamakers voor een uitgesproken ‘Canvas-figuur’ die met de zomerse talkshow De Zeven Hoofdzonden en het culturele reismagazine In de Schaduw van het Kruis zijn sporen al verdiend heeft (Bonte, 26/06/2002).
9
Zoals reeds gezegd hanteert men een monothematische aanpak. Nachtwacht brengt een gast met een stelling. Een sterke en interessante persoonlijkheid heeft over een actueel thema een duidelijke en controversiële stelling en komt die met inhoudelijke en persoonlijke argumenten verdedigen. De stelling is de rode draad van het programma. Nachtwacht brengt niet de heel specifieke politieke en sociale twistgesprekken die men in andere programma’s ziet, maar de waardendiscussie die daar de grondslag van is. Hiermee voldoen ze aan de brede culturele definitie die door de beleidsmakers van Canvas gehanteerd wordt.
Oorspronkelijk bestond er ook het idee om het publiek te laten deelnemen aan de discussie. Er was zelfs een plan om discussies in de Vlaamse middelbare scholen te laten voeren en de resultaten daarvan in het programma naar voren te brengen. Dit was echter niet haalbaar. Enkele scholen hadden wel toegezegd om mee te doen, maar niet elke week. Er werd besloten om de scholen dan maar gewoon stof tot discussie mee te geven, maar daar verder niets mee te doen in het programma. Om de interactiviteit te compenseren die verloren ging met het aflassen van het plan om vanuit het onderwijs discussiepunten naar voren te brengen, opteerde men nu voor een benadering via het internet. Op de website van Nachtwacht (http://www.telesaurus.be/nachtwacht) kunnen de kijkers via het forum reeds een week voor de uitzending reageren op de stelling van de week. Uit die reacties wordt één vraag gekozen die gedurende het programma aan de gasten wordt gesteld.
Omdat de boog niet altijd gespannen kan staan, wordt de discussie af en toe onderbroken voor een grappig filmpje van Peter Van de Veire (gekend van Studio Brussel en Ketnet). Ook een kritische reportage over enkele mensen die op de één of andere manier iets met het thema te maken hebben komt aan bod. Dit om het gesprek nieuwe visies en impulsen te geven.
10
Medewerkers
Hoofdredacteur en bezieler van het programma is Clem Robyns. Robyns had eerder al De Zeven Hoofdzonden met Jan Leyers gemaakt. Onder impuls van Robyns werd dan ook Leyers benaderd voor rol van de nieuwe presentator. Onder Robyns stonden aanvankelijk drie vaste redactieleden, namelijk Ragna (voormalig Trommels en Trompetten), Pieter (voormalig Trommels en Trompetten) en Peter (voormalig De Laatste Show) en ik als stagiair. Dit bleek veel te weinig en in de loop van mijn stageperiode werd een vierde vast redactielid aangenomen: Tom Beckx (voormalig Jambers). Regie en decor werden verzorgd door Ludovic Beunen, terwijl Gaël van Hoeteghem de producer is. Tine Kuypers (ex Man Bijt Hond) staat samen met Peter Van de Veire (Studio Brussel en Ketnet) in voor de filmpjes. Ook gedelegeerd bestuurder Ward Treunen en administratief directrice Ingrid Van Dijck hebben wat in de pap te brokken. Ze zijn dan ook vaak aanwezig op de vergaderingen van Nachtwacht en delen daar hun mening en goede raad mee. De opnames vonden plaats in de VRT met wisselende cameraploegen. Onze studiomeesteres heette Anneke. Zij stond in voor de opvang van het publiek in de studio. Thema’s
1. De jeugd kan niet genoeg hobby’s hebben
Deze stelling wordt verdedigd door trendwatcher Natalie Becx. Ze stelt dat kinderen die veel hobby’s hebben socialer zijn en later meer mogelijkheden hebben om het te maken in het leven. Leraar en jeugdauteur Bart Demittenaere is het hier niet mee eens. Hij beweert dat ouders kinderen opschepen met hopen hobby’s om meer tijd voor zichzelf te krijgen. Ook zetten de vrijetijdsbestedingen kinderen de kinderen vaak onder druk, bijvoorbeeld om daarbij hun huiswerk nog klaar te krijgen. Demittenaere stelt zelfs dat deze druk leidt tot depressies en zelfmoordpogingen bij kinderen. Dit is de proefaflevering en is dus nooit uitgezonden geweest. De bedoeling van deze aflevering was om eens na te gaan of het concept van Nachtwacht effectief werkt. Ook
11
was het de uitgelezen kans voor de technische ploeg om verschillende camerastandpunten en lay-outmogelijkheden (bijvoorbeeld de tekst die tijdens het gesprek op het scherm verschijnt) uit te testen. Het decor was nog beperkt tot een tafel met vier stoelen en één groen scherm (het uiteindelijk decor zou bestaan uit schermen met wisselende groene tinten).
2. Wie gevaarlijk leeft, moet er zelf voor opdraaien
Urgentiearts Luc Beacourt beweert dat iemand die rookt en lonkanker krijgt de behandeling maar zelf moet betalen. Hetzelfde met diegenen die stelselmatig te snel rijden in het verkeer en zo hun leven en dat van anderen in gevaar brengen. Recht tegenover hem staat Koen Pelleriaux, socioloog aan de UIA en zelf een verstokt roker. Hij komt het huidige sociaal systeem verdedigen. Kritische gast van dienst is moraalfilosoof en professor emeritus Etienne Vermeersch.
Dit is de echte pilootaflevering. Het decor was af, er was publiek aanwezig en alle medewerkers kenden hun taak. Enkel bij de internetvraag hebben de makers vals gespeeld. Aangezien de website nog niet online was, hebben ze maar zelf een vraag uitgevonden en voorgedaan alsof deze van het forum kwam. Deze pilootaflevering werd voorgelegd aan Censydiam. Daar moesten ze nagaan of men met Nachtwacht de culturele opdracht wel was nagekomen en waar er eventueel in de toekomst verbeteringen konden aangebracht worden. Ik heb niet de hand kunnen leggen op de rapporten van Censydiam, aangezien ze die bij Telesaurus liever voor zichzelf wilden houden. Via de vergaderingen heb ik wel vernomen dat men doorgaans meer schrik heeft voor de vrouwen dan voor de mannen 1. De mannen zijn meestal positief, de vrouwen durven al eens sterke commentaren te geven. Dit gold ook voor dit programma. De hoofdvraag bleef of de commentatoren het eens waren met het brede cultuurbegrip dat gehanteerd wordt. Opvoeding en het sociale zekerheidssysteem kunnen immers moeilijk onderverdeeld worden in een traditionele definitie van cultuur. Gelukkig hielden de mensen van Censydiam rekening met Trommels en Trompetten, waar ook een algemene cultuurdefinitie gebruikt werd. Over de culturele 1
De programma’s worden bij Censydiam apart door mannen en vrouwen gescreend. 12
invulling dus geen slecht woord. Wel merkten de vrouwen op dat dokter Beaucourt in het begin te hard was aangevallen door Jan Leyers. De gastheer had het volgens hen meer voor hem moeten opnemen. Hij was immers de centrale gast. Oorspronkelijk was het niet de bedoeling om deze aflevering ooit uit te zenden, maar door de overwegend positieve commentaren van Censydiam werd besloten om ze op het schap te leggen. Beaucourt zou wel eens moeten terugkomen om het begin opnieuw op te nemen, zodanig dat hij sterker naar voor komt. Bij Telesaurus kwamen ze ook tot de conclusie dat professor Pelleriaux het er zeer goed van af heeft gebracht. Er wordt besloten hem op de lijst van kritische gasten te zetten. Uiteindelijk wordt de aflevering uitgezonden op 21 december, in de kerstvakantie van de redactieleden.
3. Mensen klonen mag niet
Embryologe Josian Van der Els verdedigt deze stelling tegenover bio-ethicus Johann Braeckmann. Filosoof Koen Raes krijgt enkele culturele en ethische vragen voorgelegd. Dit is de eerste echte aflevering en dat brengt natuurlijk spanningen met zich mee. Ze is immers bepalend voor de visie van de kijkers op het programma. Tot op het laatste moment wordt getwijfeld of we dit thema, dan wel het thema opvoeding of misschien toch maar de piloot zouden nemen. Een van de grootste problemen is dat er geen bekende Vlaming in de kloonaflevering zit, wat volgens Robyns slecht is voor de kijkcijfers.
4. Ouders verwaarlozen hun kinderen
Psychotherapeut Bob Vansant beweert dat crèches een vorm van kinderverwaarlozing zijn. Doordat beide ouders gaan werken kunnen ze niet genoeg tijd en aandacht aan hun kinderen besteden, waardoor kinderen hun zorg, liefde en genegenheid moeten missen. Marleen Vaesen is het hier fundamenteel niet mee eens. Ze is topmanager bij Douwe Egberts. Haar kinderen zijn nu bijna volwassen en ondanks haar drukke job heeft ze altijd tijd gevonden voor haar kinderen. Koen Pelleriaux, antagonist in de pilootaflevering, kruipt voor het eerst in de huid van de kritische gast.
13
5. Populaire kranten zijn een dam tegen extreem-rechts
Populaire kranten zoals Het Laatste Nieuws leiden volgens Peter Vandermeersch, hoofdredacteur van De Standaard, tot een toenemende verrechtsing van de samenleving. Journalist en schrijver Tom Naegels beweert dat deze kranten juist een dam vormen tegen extreem-rechts. Ze zijn immers op een groter publiek gericht en kunnen zo meer mensen overtuigen van de nefaste gevolgen van het extreem-rechtse gedachtegoed. Socioloog Pelleriaux is opnieuw wijze van dienst.
Kijkcijfers
Alhoewel programmamanager Regine Clauwaert beweert dat cultuurprogramma’s op de VRT nooit op kijkcijfers zijn aangepakt, blijft het wel een rol spelen. Zeker bij Nachtwacht dat een extra performantieregel voorgeschoteld kreeg. Het contract liep namelijk tot december, maar indien ze er in slaagden genoeg kijkers voor zich te winnen, werd hun contract verlengd tot de voorjaarsprogrammering. Bij de aflevering over klonen werd ik voor het eerst geconfronteerd met de almacht van de kijkcijfers. Dit was immers de eerste aflevering en zou het verdere kijkgedrag bepalen. Robyns zei letterlijk dat we om goede kijkcijfers te halen bekende Vlamingen en vrouwen in het panel moesten hebben. Ondanks dat er hier niet aan deze voorwaarden werd voldaan slaagden we er in om 118400 kijkers te trekken. Dit komt overeen met een kijkdichtheid van 2.1%. Het programma haalde het tweede hoogste resultaat in absolute cijfers van die dag op Canvas, na de film Silent Witness (140400 kijkers en 2.5% kijkdichtheid). Volgens mij hebben de kijkcijfers van Nachtwacht die avond veel te maken met de populariteit van deze film die vlak voor het programma werd uitgezonden. Ik denk dat vele mensen niet gezapt hebben en nog even voort keken om het programma te checken. Treunen liet zich hierdoor niet temperen in zijn enthousiasme en beweerde dat we voor de volgende aflevering zeker 180000 kijkers moesten kunnen beroeren. Dit bleek een grove overschatting. Bij de volgende aflevering haalde het programma slechts een 100000tal kijkers. Dit was een zeer
14
teleurstellend resultaat voor de hele redactie. Aangezien de twee eerste afleveringen pilootafleveringen waren en niet uitgezonden werden toen ik er nog bij was en aangezien de kijkcijfers pas beschikbaar zijn na de uitzending, heb ik maar de hand kunnen leggen op kijkcijfers voor deze twee afleveringen. Maar blijkbaar moeten ze toch voldoende kijkcijfers hebben blijven halen, aangezien hun contract verlengd is tot het voorjaar.
Taakomschrijving
Ik ben aangenomen als redactielid. In de eerste plaats moest ik dus de andere redactieleden helpen in hun bezigheden. We hanteerden een strikt werkschema. De vaste redactieleden werden onderverdeeld in twee groepen. De ene groep bereidde de eerstkomende aflevering voor, terwijl de andere groep de aflevering voor de volgende week reeds begon te rechercheren. Becks moest oorspronkelijk enkel zoeken naar eventuele thema’s voor de toekomst die de andere redactieleden dan verder zouden uitwerken. Door personeelstekort moest Becks echter al gauw inspringen bij die groepen. Mijn taak bestond erin zowel toekomstige afleveringen voor te bereiden als mee te helpen aan de huidige afleveringen. Naast de thema’s die hierboven aangegeven staan heb ik dan ook nog onderzoek gedaan naar de Brusselmans-Lannoye aflevering (uitgezonden op 5 oktober), hulp bij zelfdoding (nog niet uitgezonden), de pillenindustrie (uitgezonden op 26 april), kunst moet de mensen choqueren (uitgezonden op 14 november), kunstenaars moeten proberen een breed publiek te bereiken (uitgezonden op 28 september), de globalisering vernietigt de cultuur (uitgezonden op 30 november) en gelukkig zijn beslis je zelf (uitgezonden op 4 januari).
De taak van een redactielid bij Nachtwacht bestond er in kranten, magazines en websites na te pluizen en zo themamappen aan te leggen voor nieuwe afleveringen. Een themamap bestaat grosso modo uit alle gevonden informatie in verband met de waardendiscussie en eventuele protagonisten, antagonisten en kritische mensen die daar gebalde uitspraken over hebben gedaan. In enkele gevallen mocht ik wel contact 15
opnemen met deze mensen, maar de interviews zelf werden afgenomen door de vaste redactieleden. Via de telefoon moest ik zo veel mogelijk informatie vrij proberen te krijgen van instellingen en personen die geen gasten zijn in het programma, maar wel zinnige dingen te zeggen hebben over het thema. Ook moest ik interessante mensen zoeken voor de reportages en voorwerpen en locaties voor de filmpjes. De ervaring met Trommels en Trompetten leerde de redactieleden van het eerste uur dat de beste plaats om protagonisten en antagonisten te vinden het literaire wereldje was. Ik kreeg dan ook de taak om samen met Ragna goede contacten met de uitgeverijen te onderhouden en aanvragen voor interessante boeken te doen. Dit ging niet altijd van een leien dakje, aangezien de uitgeverijen verwachtten dat Nachtwacht een boekenprogramma zou worden. Om dit debacle op te lossen werd een vergadering met alle uitgeverijen gehouden en werd besloten om op de webstek naar interessante boeken over het weekthema te verwijzen.
Om geen informatie verloren te laten gaan die in latere afleveringen van pas zou kunnen komen, werd besloten om een krantenarchief aan te leggen. Dit moest ik hoofdzakelijk doen. Elke dag heb ik zes kranten gelezen en de belangrijkste artikels aangeduid, gekopieerd en gesorteerd in mappen volgens inhoud. Daarnaast moest ik een database aanleggen met de koppen van die artikels en een korte inhoud.
Voorts kreeg ik nog enkele meer technische werkjes, zoals dummy spelen bij de tryouts. Hierbij moest ik dan als een levende pop allerlei posities in nemen zodat de juiste camerastandpunten en dergelijke konden bepaald worden. Ook hield dit in dat ik bij de try-outs de plaats in moest nemen van de gasten en moest antwoorden wat ik dacht dat zij zouden antwoorden zodat Jan Leyers niet voor verassingen zou komen te staan. Ook mocht ik mee op reportage met Tine Kuypers. Daarbij mocht ik naast het stellen van enkele vragen ook zorgen voor de belichting. Met Ragna moest ik enkele malen gaan neuzen in het VRT beeldarchief. Al snel werd me duidelijk waarom. De database van het beeldarchief staat op volledig verouderde computersystemen en zelfs Ragna had het nog moeilijk om er aan uit te geraken. De VRT houdt ook archieven bij van de meeste bekende Belgen. Dit is heel handig voor meer informatie over de gasten te verkrijgen. Deze informatie werd meestal gebruikt om de voorinterviews met de gasten 16
voor te bereiden. Soms werd ik natuurlijk ook als manusje van alles gebruikt: hemden met het logo van Telesaurus ophalen in Mechelen, broodjes halen, kopiëren enzovoort.
Maar wat ik uiteindelijk nog het leukste vond was het opvangen van de gasten voor en na de opnames. De protagonist en antagonist mochten elkaar voor de opname niet te zien krijgen. Dit was altijd een aangename uitdaging. Ook moest nog even voorzichtig aangehaald worden wat de gasten bij bepaalde vragen zeker niet mochten vergeten te vermelden. Door de interviews die op voorhand met de gasten gedaan werden kreeg men een zeer goed beeld van hun opinies maar ook op wat ze op de vragen zouden antwoorden. Aangezien bij televisie de gasten geneigd zijn zich wat zenuwachtiger te gedragen en daardoor al eens bepaalde essentiële punten durven te vergeten werd dit voor de uitzending nog eens aangehaald. Het werkt wel ontluisterend dat zelfs een discussieprogramma als Nachtwacht tot in de puntjes volgens scenario is voorbereid. Tot zover de indruk van spontaniteit die je als kijker misschien wel krijgt als je voor het scherm zit. Aan de andere kant is het natuurlijk wel knap dat die illusie door de programmamakers kan worden volgehouden.
17
Evaluatie
Bij Nachtwacht heb ik het gevoel gekregen dat ik werd opgenomen als een volwaardig lid van het team. Buiten de verkennende interviews met de gasten heb ik mogen proeven van alle taken van de redactie en zelfs een beetje van het reportage maken. De redactieploeg was een toffe bende om mee samen te werken. Er heerste geen hiërarchische structuur wat het gemakkelijker maakte om toenadering te zoeken tot iedereen en wat de drempel verlaagde om vragen te stellen. Op deze wijze heb ik veel kunnen bijleren. Ondanks de lossere structuur werd er keihard gewerkt en nam iedereen zijn job ernstig op. Al bij al kon ik best wel leven met de werkdruk en was het helemaal niet zo zwaar als Robyns bij het sollicitatiegesprek had beweerd. Ik had zelfs de indruk dat iedereen daar meer gestresseerd rondliep dan ik. Werken bij Nachtwacht impliceert enorm veel zelfstandigheid. De anderen hadden niet de tijd om voortdurend te zeggen wat ik moest doen en er werd opvallend weinig gedelegeerd. Dit kon ik best wel appreciëren, aangezien ik het niet leuk vind als anderen voortdurend zeggen wat ik moet doen.
Ik had het geluk dat ik er bij het opstartproces ben bij gekomen. Zo heb ik heel nauwgezet de creatie van een nieuw programma kunnen volgen, inclusief de proefafleveringen en de beoordeling door Censydiam. En wat vooral leuk was: mijn mening werd oprecht geapprecieerd. Ik had het gevoel dat er echt naar mij geluisterd werd en dat ik zonder schroom mijn mening kon uiten. Wat me wel wat gedesillusioneerd heeft is het feit dat dit discussieprogramma zodanig door gerechercheerd was dat geen enkel antwoord tijdens de opname nog als een verrassing kwam. Volgens Robyns levert het meestal slechte televisie op als de gasten te veel vrijheid gelaten wordt. Het was aan de manier waarop scenario’s in elkaar werden gestoken en voorbereid in elk geval goed te zien dat de spontaniteit die je op het scherm vermoedt een verkeerd beeld van de werkelijkheid geeft.
18
Verder blijken ook op Canvas de kijkcijfers een zeer sterke rol te spelen. Als zelfs in een discussieprogramma over waarden en normen geopperd wordt dat vrouwen en bekende Vlamingen nodig zijn, vraag je je toch af waar ze mee bezig zijn. Ondanks de vernieuwing van de VRT in 1996 werden we toch af en toe nog geconfronteerd met de stugge houding van het Huis van Vertrouwen. Bijvoorbeeld bij de referentie naar de website in het programma. In het programma moest verwezen worden naar de site van Canvas, terwijl de programmamakers de rechtstreekse URL via Telesaurus wilden geven.
Eerlijkheidshalve moet ik vermelden dat niet alles zonnegeur en maneschijn was. Het bijhouden van het krantenarchief kwam mij op het einde de strot uit. Ook al omdat niemand er echt gebruik van maakte en ik me begon af te vragen waarvoor de moeite nog deed. Een ander belangrijk minpunt was dat ik geen onkostenvergoeding kreeg. Aangezien pendelen met het openbaar vervoer, waar ik eventueel nog wel wat geld voor zou terug krijgen, meer dan twee uur duurde en ik er met mijn auto op een half uurtje was, had ik toch gehoopt dat ik een beetje van het geld voor benzine zou terug krijgen. Robyns legde mij uit dat het niet mogelijk was wegens de besparingswoede op de VRT. Op het einde kreeg ik wel bij wijze van afscheid een cadeaubon, die dit bedrag grotendeels goed maakte.
Alhoewel de stage zes weken duurde, heb ik mij geen enkel moment verveeld. Ik ging plezier naar Telesaurus, waardoor die zes weken niet meer dan zes dagen leken te duren. De stage beantwoordde totaal niet aan mijn verwachten, aangezien ik verwacht had dat ik in een hoekje potloden zou moeten slijpen en koffie zou moeten zetten. Ik had nooit gedacht dat ik zo veel zeggenschap zou krijgen op vergaderingen en dat men mij over de hele lijn au sérieux zou nemen.
19
Referentielijst
Anatomie van een Telesaurus (s.d.) [WWW]. Telesaurus: URL http://www.telesaurus.be/anatomy/anatomy.htm (20/10/2002). Bonte, L. (23/11/2002). Interview: Strateeg Aimé Van Hecke over vijf jaar Canvas. De Standaard, s.p. 2002. Bonte, L. (27/12/2002). VRT weer grootste Vlaamse omroep. De Standaard, s.p. 2002. Bonte, L. (12/10/2002). Canvas-netmanager Bettina Geysen gaat op zoek naar de ziel van de zender. De Standaard, s.p. 2002. Bonte, L. (26/06/2002). Jan Leyers presenteert nieuw “Trommels en Trompetten”. De Standaard, s.p. 2002. Op zoek naar de sporen (s.d.) [WWW]. Telesaurus: URL http://www.telesaurus.be/traces/traces.cfm (20/10/2002). Van der Speeten (05/09/2002). Regine Clauwaert over de nieuwe cultuurprogramma’s van Canvas. De Standaard, s.p. 2002. Van Rompuy, E. (1995). Beleidsbrief: de media in Vlaanderen.s.u.
20
