Informatica Programmeren

Leerplan OPLEIDING

Informatica Programmeren

Modulair Studiegebied ICT

Goedkeuringscode 01-02/428/G/O/P/V

Maart 2002

Inhoudstafel 1

Inleiding .................................................................................................................................................... 7

2

Opleiding: Informatica-programmeren ..................................................................................................... 8 2.1

Doelstelling van de opleiding........................................................................................................... 8

2.2

Organisatie ....................................................................................................................................... 9

2.2.1

Studieduur .................................................................................................................................... 9

2.2.2

Onderwijsvorm ............................................................................................................................ 9

2.2.3

graad ............................................................................................................................................ 9

2.2.4

Aantal lestijden AV/TV/PV ......................................................................................................... 9

2.2.5

Modules ....................................................................................................................................... 9

2.3 3

Module Initiatie in de informatica .......................................................................................................... 11 3.1

4

INFORMATICA - PROGRAMMEREN TSO 3 ........................................................................... 10 Organisatie ..................................................................................................................................... 11

3.1.1

Studieduur .................................................................................................................................. 11

3.1.2

Onderwijsvorm .......................................................................................................................... 11

3.1.3

Graad.......................................................................................................................................... 11

3.1.4

Aantal lestijden AV/TV/PV ....................................................................................................... 11

3.2

Situering van de module in de opleiding........................................................................................ 11

3.3

Beginsituatie................................................................................................................................... 11

3.4

Doelstellingen ................................................................................................................................ 11

3.5

Leerinhouden module “Initiatie in de informatica” ....................................................................... 12

3.6

Minimale materiële vereisten ......................................................................................................... 13

3.7

Methodologische wenken............................................................................................................... 13

3.8

Didactische middelen ..................................................................................................................... 13

3.9

Evaluatie......................................................................................................................................... 14

3.10

Bibliografie .................................................................................................................................... 14

Gestructureerd programmeren ................................................................................................................ 15 4.1

Organisatie ..................................................................................................................................... 15

4.1.1

Studieduur .................................................................................................................................. 15

4.1.2

Onderwijsvorm .......................................................................................................................... 15

4.1.3

Graad.......................................................................................................................................... 15

4.1.4


4.2


4.3

Beginsituatie................................................................................................................................... 15

4.4

Doelstellingen ................................................................................................................................ 15

4.5

Leerinhouden module “Gestructureerd programmeren” ................................................................ 16

4.6


4.7


Leerplan programmeren 13-03-21

Blz. 2

5

4.8


4.9

Evaluatie......................................................................................................................................... 18

4.10

Bibliografie .................................................................................................................................... 18

Module Programmeren eerste en tweede taal 1 ...................................................................................... 19 5.1

6

5.1.1

Studieduur .................................................................................................................................. 19

5.1.2

Onderwijsvorm .......................................................................................................................... 19

5.1.3

Graad.......................................................................................................................................... 19

5.1.4


5.2


5.3

Beginsituatie................................................................................................................................... 19

5.4

Doelstellingen ................................................................................................................................ 19

5.5

Leerinhouden module “Programmeren eerste en tweede taal 1” ................................................... 20

5.6


5.7


5.8


5.9

Evaluatie......................................................................................................................................... 21

5.10

Bibliografie .................................................................................................................................... 22

Module programmeren eerste en tweede taal 2 ...................................................................................... 23 6.1

7

Organisatie ..................................................................................................................................... 19

Organisatie ..................................................................................................................................... 23

6.1.1

Studieduur .................................................................................................................................. 23

6.1.2

Onderwijsvorm .......................................................................................................................... 23

6.1.3

Graad.......................................................................................................................................... 23

6.1.4


6.2


6.3

Beginsituatie................................................................................................................................... 23

6.4

Doelstellingen ................................................................................................................................ 23

6.5


6.6


6.7


6.8


6.9

Evaluatie......................................................................................................................................... 25

6.10

Bibliografie .................................................................................................................................... 25


Organisatie ..................................................................................................................................... 27

7.1.1

Studieduur .................................................................................................................................. 27

7.1.2

Onderwijsvorm .......................................................................................................................... 27

7.1.3

Graad.......................................................................................................................................... 27

7.1.4



Blz. 3

8

7.2


7.3

Beginsituatie................................................................................................................................... 27

7.4

Doelstellingen ................................................................................................................................ 27

7.5


7.6


7.7


7.8


7.9

Evaluatie......................................................................................................................................... 29

7.10

Bibliografie .................................................................................................................................... 29


9

Organisatie ..................................................................................................................................... 31

8.1.1

Studieduur .................................................................................................................................. 31

8.1.2

Onderwijsvorm .......................................................................................................................... 31

8.1.3

Graad.......................................................................................................................................... 31

8.1.4


8.2


8.3

Beginsituatie................................................................................................................................... 31

8.4

Doelstellingen ................................................................................................................................ 31

8.5


8.6


8.7


8.8


8.9

Evaluatie......................................................................................................................................... 32

8.10

Bibliografie .................................................................................................................................... 32

Module Data-analyse .............................................................................................................................. 34 9.1

Organisatie ..................................................................................................................................... 34

9.1.1

Studieduur .................................................................................................................................. 34

9.1.2

Onderwijsvorm .......................................................................................................................... 34

9.1.3

Graad.......................................................................................................................................... 34

9.1.4


9.2


9.3

Beginsituatie................................................................................................................................... 34

9.4

Doelstellingen ................................................................................................................................ 34

9.5

Leerinhouden module “Data-analyse” ........................................................................................... 35

9.6


9.7


9.8


9.9

Evaluatie......................................................................................................................................... 36

9.10

Bibliografie .................................................................................................................................... 36


Blz. 4

10

Module Programmeren gegevensbank 1................................................................................................. 37 10.1

Organisatie ..................................................................................................................................... 37

10.1.1 Studieduur .................................................................................................................................. 37 10.1.2 Onderwijsvorm .......................................................................................................................... 37 10.1.3 Graad.......................................................................................................................................... 37 10.1.4 Aantal lestijden AV/TV/PV ....................................................................................................... 37

11

10.2


10.3

Beginsituatie................................................................................................................................... 37

10.4

Doelstellingen ................................................................................................................................ 37

10.5

Leerinhouden module “Programmeren gegevensbank 1” .............................................................. 38

10.6


10.7


10.8


10.9

Evaluatie......................................................................................................................................... 39

10.10

Bibliografie .................................................................................................................................... 40


Organisatie ..................................................................................................................................... 41

11.1.1 Studieduur .................................................................................................................................. 41 11.1.2 Onderwijsvorm .......................................................................................................................... 41 11.1.3 Graad.......................................................................................................................................... 41 11.1.4 Aantal lestijden AV/TV/PV ....................................................................................................... 41

12

11.2


11.3

Beginsituatie................................................................................................................................... 41

11.4

Doelstellingen ................................................................................................................................ 41

11.5


11.6


11.7


11.8


11.9

Evaluatie......................................................................................................................................... 43

11.10

Bibliografie .................................................................................................................................... 43


Organisatie ..................................................................................................................................... 45

12.1.1 Studieduur .................................................................................................................................. 45 12.1.2 Onderwijsvorm .......................................................................................................................... 45 12.1.3 Graad.......................................................................................................................................... 45 12.1.4 Aantal lestijden AV/TV/PV ....................................................................................................... 45 12.2


12.3

Beginsituatie................................................................................................................................... 45

12.4

Doelstellingen ................................................................................................................................ 45


Blz. 5

12.5


12.6


12.7


12.8


12.9

Evaluatie......................................................................................................................................... 46

12.10

Bibliografie .................................................................................................................................... 46

Bijlage 1: DVO-commissie Informatica .......................................................................................................... 47 Bijlage 2: Codering.......................................................................................................................................... 48


Blz. 6

1 Inleiding Onderhavige leerplannen steunen op een opleidingsprofiel. Deze opleidingsprofielen, die bij de uitwerking van de diverse leerplannen steeds centraal staan, zijn ontwikkeld door de Dienst Voor Onderwijsontwikkeling (DVO) (bijlage 1), die zich hierbij steunde op de uitgeschreven beroepsprofielen voor elk van de opleidingen. Daarna werd het besproken en verwerkt in de schoot van de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR). In een eerste deel wordt het opleidingsprofiel gesitueerd. Deze situering betreft de doelomschrijving van de opleiding, de definitie c.q. omschrijving van de modules, de definitie c.q. omschrijving van de basiscompetenties en de sleutelvaardigheden, het aantal lestijden TV/PV, het leertraject en de concordantie met het secundair onderwijs Met deze opleidingsprofielen als basis werden dan de leerplannen uitgeschreven. Deze zijn opgesteld op basis van het modulair model, waarbij elke module een onafhankelijke eenheid vormt in een welbepaalde opleiding (60 lestijden) en die mits gunstig resultaat door de cursist afgesloten wordt met de uitreiking van een deelcertificaat. Volgens dit denkpatroon zijn de leerplannen dan ook opgemaakt: het zijn allen onafhankelijke eenheden die passen in een globaal leertraject, met globaal genomen volgende structuur: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Organisatie (studieduur, onderwijsvorm, graad) Situering van de module in de opleiding Beginsituatie Doelstellingen Leerinhouden Minimale materiële vereisten Methodologische wenken Didactische hulpmiddelen Evaluatie Bibliografie

Maart 2002


Blz. 7

2 Opleiding: Informatica-programmeren 2.1

Doelstelling van de opleiding



De opleiding 'Informatica programmeren' dient gesitueerd te worden binnen het studiegebied 'Handel'. Deze opleiding komt tegemoet aan de opdracht van het onderwijs voor sociale promotie om de cursist kennis, vaardigheden en attitudes bij te brengen voor het functioneren in de maatschappij, het deelnemen aan verder onderwijs of de uitoefening van een beroep. De opleiding stoelt op drie pijlers: programmeren van een eerste en tweede taal en programmeren met behulp van een gegevensbank. Het moet mogelijk zijn om zowel proceduraal als objectgeoriënteerde programmeertalen aan bod te laten komen; het klassieke of proceduraal programmeren legt de klemtoon op progammeertechnieken en op de logische denktrant bij het oplossen van het probleem en reikt aldus een goede basis aan. Programmeren in een gegevensbank is een verruiming voor het automatiseren van een gegevensbank. In de opleiding 'Informatica-programmeren' leert de cursist werken met één of meerdere programmeertechnieken. Bij het beëindigen van deze opleiding beheerst hij de aangeleerde programmeertechnieken en kan hij programmeren met diverse programmeertalen.



De opleiding 'Informatica-programmeren' bestaat uit 14 modules van telkens 60 Lt. De totale opleiding omvat dus 840 Lt. Elke module heeft een code. De modules zijn: 'Initiatie in de informatica', 'Gestructureerd programmeren', 'Programmeren eerste taal 1', 'Programmeren eerste taal 2', 'Programmeren eerste taal 3', 'Programmeren eerste taal 4', 'Programmeren tweede taal 1', 'Programmeren tweede taal 2' en, 'Programmeren tweede taal 3’, 'Programmeren tweede taal 4, 'Data-analyse', 'Programmeren gegevensbank 1', 'Programmeren gegevensbank 2' en 'Programmeren gegevensbank 3'. Inhoudelijk is elke module een op zichzelf staand geheel van basiscompetenties. In elke module worden vaardigheden/technieken aangeleerd en ingeoefend door middel van een aantal opdrachten/oefeningen. De modules zijn, in de mate van het mogelijke, geformuleerd los van de momenteel geldende programmeertalen. De modules zijn opgevat als clusters van doelstellingen die met diverse programmeertalen kunnen gerealiseerd worden. Hiermee wordt het mogelijk in te spelen op de meest recente ontwikkelingen in dit snel evoluerende leergebied. Zo wordt ruimte geschapen om te anticiperen op toekomstige ontwikkelingen. Aan elke module zijn een aantal sleutelvaardigheden gelinkt. Dit zijn brede vaardigheden die in de eerste plaats rechtstreeks verband houden met de handelingsvaardigheden zoals beschreven in de basiscompetenties, maar daarnaast ook mogelijkheid tot transfer bieden en algemeen persoonsvormend zijn. Elke sleutelvaardigheid is contextueel omschreven. Door aandacht te besteden aan de sleutelvaardigheden wordt tegemoet gekomen aan maatschappelijke en persoonsvormende doelstellingen.

 

Alle lestijden zijn als TV gekwalificeerd. Het leertraject omvat 14 modules.

Volgende modules zijn, op basis van complexiteit en moeilijkheidsgraad, sequentieel:  'Programmeren eerste taal 1', 'Programmeren eerste taal 2', 'Programmeren eerste taal 3', 'Programmeren eerste taal 4'.  'Programmeren tweede taal 1', 'Programmeren tweede taal 2' en 'Programmeren tweede taal 3', . 'Programmeren tweede taal 4'.  'Programmeren gegevensbank 1', 'Programmeren gegevensbank 2' en 'Programmeren gegevensbank 3'. Door de concrete en operationele formulering van de basiscompetenties zijn in- en uitstapniveau duidelijk omschreven zodat zowel onderwijsvrager als -verstrekker het leertraject optimaal kan hanteren. Cursisten die bepaalde vaardigheden op een bepaald niveau verworven hebben, kunnen dus een kortere leerweg volgen. Flexibilisering van het aanbod is hiermee ook op inhoudelijke basis zonder meer mogelijk. 

Alle modules worden geconcordeerd met de derde graad van het technisch secundair onderwijs.


Blz. 8

2.2 2.2.1

Organisatie Studieduur

840 lestijden 2.2.2

Onderwijsvorm

Technisch secundair onderwijs 2.2.3

graad

3de graad 2.2.4

Aantal lestijden AV/TV/PV

840 lestijden TV 2.2.5

Modules

Naam Initiatie in de informatica Gestructureerd programmeren Programmeren eerste taal 1 Programmeren eerste taal 2 Programmeren eerste taal 3 Programmeren eerste taal 4 Programmeren tweede taal 1 Programmeren tweede taal 2 Programmeren tweede taal 3 Programmeren tweede taal 4 Data-analyse Programmeren gegevensbank 1 Programmeren gegevensbank 2 Programmeren gegevensbank 3

Aantal Lt 60 60 60 60 60 60 60 60 60 60 60 60 60 60

Code MHAG100 MHAIPU810 MHAIPU811 MHAIPU812 MHAIPU813 MHAIPU814 MHAIPU815 MHAIPU816 MHAIPU817 MHAIPU818 MHAIPU819 MHAIPU820 MHAIPU821 MHAIPU822

Codering van de modules M SG OP U 001

module studiegebied opleiding C=gemeenschappelijke module voor meerdere studiegebieden G=gemeenschappelijke module binnen een studiegebied U=unieke module nummer van de module (aparte nummering voor de C, G en U modules)


Blz. 9

2.3

INFORMATICA - PROGRAMMEREN TSO 3

MHAG100 Initiatie in de informatica TV 60 Lt

MHAIPU810 Gestructureerd programmeren TV 60 Lt

MHAIPU811 Programmeren Eerste taal 1 TV 60 Lt




MHAIPU815 Programmeren Tweede taal 1 TV 60 Lt




MHAIPU821 Programmeren gegevensbank 2 TV 60 Lt

MHAIPU822 Programmeren gegevensbank 3 TV 60 Lt

MHAIPU819 Data-analyse TV 60 Lt

MHAIPU82O Programmeren gegevensbank 1 TV 60 Lt

Diploma informatica – programmeren TSO 3


840 lt

Blz. 10

3 Module Initiatie in de informatica 3.1

Organisatie

3.1.1

Studieduur

60 lestijden 3.1.2

Onderwijsvorm


Graad

de

3 graad 3.1.4


60 lestijden TV 3.2

Situering van de module in de opleiding

In de module ‘Initiatie in de informatica’ krijgt de cursist zicht op de mogelijkheden van informatica. Het doel van deze module is de volledige leek zorgvuldig geselecteerde informaticakennis en –vaardigheden te bezorgen om hem voor te bereiden op het uitvoeren van reële taken met een computer. De cursist heeft na het beëindigen van deze module elementaire kennis van en inzicht in de basistechnieken van een computersysteem, een besturingssysteem, toepassingssoftware, programmeren en netwerken. 3.3

Beginsituatie



Inhoudelijke vereisten: Er zijn geen inhoudelijke Beginsituatie.



Verplichte voorafgaande modules: Er zijn geen voorafgaande modules noodzakelijk.

3.4

Doelstellingen

Module Initiatie in de informatica De cursist kan  Doel en nut van een computersysteem verklaren;  de basiscomponenten van een computersysteem aaneenschakelen en gebruiken;  doel en nut van een besturingssysteem verklaren;  de basisvaardigheden van een besturingssysteem uitvoeren;  doel en nut van toepassingssoftware verklaren;  het onderscheid tussen een tekstverwerker, een rekenblad , een databanktoepassing en een presentatie-/tekenpakket aangeven;  doel en nut van programmeertalen verklaren;  doel en nut van datacommunicatie, lokale en wereldwijde netwerken verklaren;  een geïnstalleerde browser met de nodige aangesloten hardware gebruiken;  op een veilige en ergonomische manier computersystemen gebruiken.

MHAG100 BCHA G100 01 BCHA G100 02 BCHA G100 03 BCHA G100 04 BCHA G100 05 BCHA G100 06 BCHA G100 07 BCHA G100 08 BCHA G100 09 BCHA G100 10

3.5

Leerinhouden module “Initiatie in de informatica” ALGEMENE DOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursist kan: het doel en het nut van een computersysteem verklaren

Computersysteem  doel  nut de basiscomponenten van een computersysteem aan- Onderdelen eenschakelen en gebruiken  invoerapparatuur  uitvoerapparatuur  onderdelen aan mekaar schakelen  aan- en afzetten  gebruik van de reset doel en nut van een besturingssysteem verklaren Besturingssystemen  doel  nut  soorten basisvaardigheden van een besturingssysteem uitvoe- Basishandelingen ren  muisbewerkingen  toetsenbord: toetscombinaties, sneltoetsen  begrippen map en bestand, boomstructuur  bestandsmanipulaties (mappen, bestanden, kopiëren, verplaatsen, ...)  werken met vensters en menu's doel en nut van toepassingssoftware verklaren Software  toepassingssoftware : het onderscheid tussen een tekstverwerker, een reo doen en nut kenblad, een databanktoepassing en een presentatieo tekstverwerker /tekenpakket aangeven o rekenblad o database doel en nut van programmeertalen verklaren o presentatiepakket o tekenpakket o opmaakpakket  programmeertalen: doel en nut basishandelingen in een tekstverwerker kunnen uitTekstverwerker voeren (U) *  ingeven en verbeteren teksten  verplaatsen en kopiëren  opslaan en openen van bestanden basishandelingen in een rekenblad kunnen uitvoeren Rekenblad (U)  ingeven en verbeteren getallen  eenvoudige bewerkingen en formules  opslaan en openen van bestanden basishandelingen in een databank kunnen uitvoeren Databank (U)  Werken met een bestaande databank basishandelingen in een tekenpakket kunnen uitvoe- Tekenpakket ren (U)  Opmaak van een eenvoudige tekening  Opslaan en openen van bestanden doel en nut van datacommunicatie, lokale en wereld- Netwerken wijde netwerken verklaren  basisprincipes o lokale o wereldwijde netwerken o internet een geïnstalleerde browser met de nodige aangesloten Internet hardware kunnen gebruiken  wat is internet? Informatica-programmeren 13-03-21

Blz. 12

op een veilige en ergonomische manier computersys-  temen kunnen gebruiken 

 mogelijkheden  nut  browser starten en sluiten  internetadres ingeven Veiligheid Ergonomie

*

De aanduiding (U) verwijst naar een uitbreidingsdoelstelling: indien mogelijk mag ze ingevuld worden, maar dit hoeft niet noodzakelijk.

3.6 

 

 

3.7   

 

3.8 





Minimale materiële vereisten Vermits de praktische vaardigheden centraal staan beschikt elke cursist bij voorkeur individueel over een pc waarop de vereiste programmatuur op een aanvaardbaar performantieniveau draait en die toegang geeft tot een printer. Het is vanzelfsprekend dat het centrum beschikt over legale versies van de te gebruiken software. De toestellen moeten zo opgesteld staan dat er naast de computer nog voldoende ruimte is voor een boek of schrift. Tevens moeten volgende ergonomische eisen vervuld zijn: het scherm moet van goede kwaliteit (stabiel beeld zonder reflecties) en verstelbaar zijn, voor het toetsenbord moet er voldoende ruimte zijn voor de polsen. In de klas is een vlotte toegang voorzien tot het internet. Op het gebied van veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex, ARAB, AREI, Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t. de uitrusting en inrichting van de lokalen (bijv. moet de bekabeling veilig weggeborgen zijn), de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat duidelijke handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn, dat alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct te kunnen toepassen. Methodologische wenken Aan de hand van enkele praktische voorbeelden kan het nut van moderne computersystemen aangetoond worden. De verschillende onderdelen van een pc kunnen best aan de hand van didactisch materiaal voorgesteld worden. Daartoe kan beroep gedaan worden op defecte en/of oudere apparaten of onderdelen ervan. Het is niet de bedoeling dat de cursisten zich nu reeds bekwamen in de toepassingspakketten op zichzelf maar wel dat ze inzicht verwerven in de kenmerken ervan en hun plaats in het geheel van het informaticalandschap kunnen situeren. Op deze wijze kunnen ze dan ook hun toekomstig leertraject doelbewust uitstippelen. Aan de hand van enkele voorbeelden wordt aangetoond dat ook op maat gemaakte software nodig is. De studie van het internet dient opnieuw zeer toepassingsgericht te zijn: zo kan men bijv. de cursisten buiten de les laten zoeken naar internetadressen en deze tijdens de les laten uittesten (dienstregeling NMBS, overzicht publicaties VUM, enz…). Didactische middelen Het leerplan legt geen specifieke softwarepakketten op; het centrum kiest zelf de software waarmee gewerkt wordt. De gebruikte softwarepakketten moeten toereikend zijn om de leerplandoelstellingen en de leerinhouden te realiseren, zij moeten voldoende actueel zijn en bij voorkeur overeenstemmen met de algemeen gangbare software. De cursisten moeten tijdens de les één of meer handleidingen of naslagwerken betreffende de aangeleerde softwarepakketten kunnen raadplegen. De vakgroep zal zich regelmatig beraden over de keuze en het gebruik van cursussen en handboeken. Het centrum dient erover te waken dat ze de belangrijke ontwikkelingen betreffende apparatuur en programmatuur volgt. Dit betekent echter geenszins dat elke nieuwe versie van software of hardware moet

Informatica-programmeren 13-03-21

Blz. 13

aangeschaft worden om up-to-date te blijven. Wel moet ze via geregelde investeringen vermijden dat haar informaticaonderwijs manifest achterblijft op de realiteit in het bedrijfsleven. 3.9   

 





Evaluatie De leerstof kan geëvalueerd worden via zowel proces- als productevaluatie. Beide hebben dan de vorm van een praktische proef, waarbij één of meer werkstukken moeten afgeleverd worden. Permanente evaluatie spreidt de prestatiedruk en biedt mogelijkheden tot bijsturing indien nodig. Het is evident dat er duidelijke afspraken met de cursist dienen gemaakt te worden met betrekking tot de vorm en het tijdstip van de proeven. Hierbij is het examenreglement van het centrum een belangrijk instrument in de openheid naar de cursisten toe. Om de zelfevaluatie van de volwassene te vergroten is het belangrijk dat de cursist weet op welke aspecten van de opdrachten de nadruk ligt. Vermits vooral vaardigheden getest worden, moeten bij voorkeur de kennisinhouden beschikbaar gesteld worden (bijv. met gebruik van de cursus of de handleiding). Elke opgave moet communicatief eenduidig zijn (slechts voor één interpretatie vatbaar, goed afgebakend en met zo weinig mogelijk kettingopdrachten). Indien de cursist bij een complexe oefening plots niet verder kan, moet de leraar hulp bieden. Het spreekt vanzelf dat de cursisten op toetsen en examens enkel te maken krijgen met opgaven waaraan ze zich min of meer verwachten. De probleemstellingen moeten betrekking hebben op de kennis en vaardigheden die voor de leerstofvooruitgang onmisbaar zijn, die voor het opleidingsprofiel normaal functioneel zijn en die een normale instroomgroep haalbaar is. De analyse van de antwoorden geven aanleiding tot bijsturingen en tot leeradviezen. De geëvalueerde werkstukken zijn ter inzage van de cursisten. Knelpunten worden klassikaal besproken.

3.10 Bibliografie CREG P., Microsoft Office in 24 uur, Academic Service, 1999, 464p. DE GEYTER-DIEPENDAELE T., LEVRAU O., MOESTERMANS K., Wegwijs in ICT, WWW-Soft, 2001 DE LANGE, De computer en wij: software, Wolters Plantyn, 2001 D’HAENENS, HERVELDT F., EDU Multimedia, deel 1 (Uitbouw van een klasnetwerk), deel 2 (Internet Explorer in de klas), deel 3 (E-mailen met Outlook Express), Standaard uitgeverij, 2000. HERTVELDT F., VANNESTE P., WYLIN B., Internet, een nieuw didactisch medium, Standaard uitgeverij,1997. KASSENAAR P., PINKSTER B., Installatie en Beheer van software, Academic Service KOCKELKORE C., Basiskennis computergebruik en Windows 2000 MB.1 – Theorieboek, Academic Service LEVINE, J., Internet voor dummies, Addison-Wesley OOST K., Basiscursus Internet, Academic Service POTT O, pc basiskennis, Addison-Wesley NL VAN DE MAELE M., Computersystemen, Standaard uitgeverij, 2000 VAN HARREWIJN M., Basiskennis Office 2000 MB.2, Academic Service, 2000


Blz. 14

4 Gestructureerd programmeren 4.1

Organisatie

4.1.1

Studieduur

60 lestijden 4.1.2

Onderwijsvorm


Graad

3de graad 4.1.4


60 lestijden TV 4.2


In de module 'Programmeren eerste en tweede taal 1' wordt de basis van het programmeren aangeleerd en toegepast. De cursist neemt kennis van de elementaire begrippen van het programmeren. Hij krijgt zicht op en leert omgaan met basisvaardigheden door middel van een aantal eenvoudige oefeningen. Bij het beëindigen van deze module kan de cursist elementair werken met een programmeertaal. 4.3

Beginsituatie



Inhoudelijke vereisten: De cursist kan een gesteld probleem analyseren en de oplossing in kaart brengen.



Verplichte voorafgaande modules: Nihil.

4.4

Doelstellingen

Module Gestructureerd programmeren De cursist kan  nut en doel van het automatiseringsproces verklaren;  elementaire en gestructureerde gegevensstructuren definiëren, declareren en gebruiken;  de controlestructuren hanteren;  functies en procedures aanmaken en gebruiken;  sorteer- en zoekalgoritmen opstellen en gebruiken;  de bestandsorganisaties onderscheiden;  objectgeoriënteerd en proceduraal programmeren onderscheiden.


MHAIPU810 BCHA U810 01 BCHA U810 02 BCHA U810 03 BCHA U810 04 BCHA U810 05 BCHA U810 06 BCHA U810 07

Blz. 15

4.5

Leerinhouden module “Gestructureerd programmeren” ALGEMENE DOELSTELLINGEN

De cursist kan: nut en doel van het automatiseringsproces verklaren;

elementaire en gestructureerde gegevensstructuren definiëren, declareren en gebruiken;

de controlestructuren hanteren;

functies en procedures aanmaken en gebruiken;

sorteer- en zoekalgoritmen opstellen en gebruiken; de bestandsorganisaties onderscheiden;

objectgeoriënteerd en proceduraal programmeren onderscheiden.

4.6 

 



LEERINHOUDEN Automatiseringsproces  nut  doel  fasen Elementaire gegevensstructuren  numeriek  alfanummeriek  logisch Samengestelde gegevensstructuren Controlestructuren  sequentie  selectie  meervoudige selectie  iteratie Procedures  werking  parametermechanisme Functies  werking  parametermechanisme Modules Sorteeralgoritmen Zoekalgoritmen Bestandsorganisaties  sequentieel  direct  indirect objectgeörienteerd programmeren  onderscheid met proceduraal  kenmerken

Minimale materiële vereisten Vermits denkvaardigheden centraal staan kunnen cursisten ofwel individueel, ofwel per twee beschikken over een pc, waarop de vereiste programmatuur op een aanvaardbaar performantieniveau draait en die toegang geeft tot een printer. Het is vanzelfsprekend dat het centrum beschikt over legale versies van de te gebruiken software. De toestellen moeten zo opgesteld staan dat er naast de computer nog voldoende ruimte is voor een boek of schrift. Tevens moeten volgende ergonomische eisen vervuld zijn: het scherm moet van goede kwaliteit (stabiel beeld zonder reflecties) en verstelbaar zijn, voor het toetsenbord moet er voldoende ruimte zijn voor de polsen. Op het gebied van veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex, ARAB, AREI, Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t. de uitrusting en inrichting van de lokalen (bijv. moet de bekabeling veilig weggeborgen zijn), de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat duidelijke handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn, dat alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct te kunnen toepassen.


Blz. 16

4.7  



  4.8 





Methodologische wenken In deze module is het aan te bevelen een gestandaardiseerde schematechniek te gebruiken. Zoals bijvoorbeeld: PST, Nassi-Schneiderman, … Bovendien is het sterk aan te raden om via een vergelijkbare code in één of andere programmeertaal de uitwerking van het schema te illustreren, zodat de cursist duidelijk de gevolgen van een uitgetekend schema kan evalueren. Structureren kan eveneens met behulp van daartoe voorziene softwarepakketen; te vermelden hierbij zijn: het programma Structograaf (zichemsoft) en het programma Isolab. Referenties van beide pakketten zijn opgenomen in de lijst van de didactische middelen. Voor het onderdeel “bestandorganisatie” wordt geen concrete implementatie verondersteld, maar uitsluitend een schematisering. In functie van het niveau van de cursisten kunnen de kenmerken van objecten, klassen en dergelijke behandeld worden. Didactische middelen De cursisten moeten tijdens de les één of meer handleidingen of naslagwerken betreffende de eventueel aangeleerde softwarepakketten kunnen raadplegen. De vakgroep zal zich regelmatig beraden over de keuze en het gebruik van cursussen en handboeken. Het programma STRUKTOGRAAF StruktoGraaf 3.0 is een ontwikkelomgeving voor programmastructuurdiagrammen (PSD's), die naar de ontwerpers ook wel Nassi-Schneiderman diagrammen worden genoemd. Met StruktoGraaf kan men op eenvoudige wijze PSD's tekenen, bewerken, opslaan, afdrukken en compileren tot uitvoerbare code. StruktoGraaf is gebaseerd op en voldoet geheel aan de norm NEN 1422 (3e druk) voor PSD's. De gebruikte syntax sluit zoveel mogelijk aan bij de praktijk. StruktoGraaf is een krachtig hulpmiddel voor ervaren automatiseerders. Zij kunnen het onder andere gebruiken voor het snel ontwerpen en uittesten van een algoritme en voor programmadocumentatie. PSD's kunnen ten behoeve daarvan worden geexporteerd naar EMF en BMP bestanden of via het Windows klembord direct worden opgenomen in andere documenten, bijvoorbeeld in MS Word. Daarnaast is StruktoGraaf ook zeer geschikt voor beginners door de eenvoudige bediening en de uitgebreide hulpteksten. Voor het aanleren van gestructureerd programmeren is de mogelijkheid tot stapsgewijze uitvoering van een PSD-programma van bijzonder veel nut. Hierbij worden behalve de normale in- en uitvoer ook steeds de positie in het programma, de inhoud van variabelen en tussenresultaten van bewerkingen op het scherm weergegeven. De code-generator is in staat uit de gebruikte expressies zelf het type van variabelen af te leiden en vereist dus geen declaraties. In een PSD komen immers ook geen declaraties voor. De gegenereerde code kan ook buiten StruktoGraaf worden uitgevoerd met behulp van een meegeleverde runtime-module. StruktoGraaf 3.0 wordt geleverd op een CD-ROM met een geïllustreerde handleiding van 120 pagina's met een introductie-, een naslag- en een lessengedeelte. Email: www.sichemsoft.nl Het programma ISOLAB ISOLAB is software ontworpen ter ondersteuning bij het ontwerpen en beschrijven van algoritmen. Daarbij moeten de cursisten leren om problemen op te lossen met de methode van de stapsgewijze verfijning, de oplossingen beschrijven met behulp van controlestructuren, de oplossing laten uitvoeren en controleren. In principe kan dit alles ook met behulp van een programmeertaal. Om volle aandacht te kunnen richten op het essentiële, namelijk het bedenken en correct formuleren van een oplossing werd ISOLAB (Interactieve Syntaxgestuurde Objectvrije Leeromgeving voor Algoritme Beschrijving) ontwikkeld. Het programma laat toe om algoritmen via een paar knoppenbalken op te bouwen. Daarbij verschijnen rechtstreeks structogrammen op het scherm met syntactisch correct geformuleerde opdrachten en voorwaarden. Elk algoritme is onmiddellijk uitvoerbaar in een apart venster. Zodoende kan de juistheid van de bedachte oplossing ogenblikkelijk gecontroleerd worden. Om fouten te localiseren kan men de stapsgewijze afwikkeling van het algoritme volgen, gelijktijdig met de uitvoering van de overeenkomstige deelprocessen, met aanduiding van de waarheidswaarde van de gestelde voorwaarden,…


Blz. 17

ISOLAB laat tenslotte toe het algoritme in de vorm van zijn structogrammen uit te printen. Voorts is een volledig bestandsbeheer van de algoritmen mogelijk. Uitgeverij: Wolters-Plantyn, Santvoortbeeklaan 21-25, 2100 Deurne. Email: [email protected] 4.9   







Evaluatie De leerstof kan geëvalueerd worden via zowel proces- als productevaluatie. Beide hebben dan de vorm van een praktische proef, waarbij één of meer werkstukken moeten afgeleverd worden. Permanente evaluatie spreidt de prestatiedruk en biedt mogelijkheden tot bijsturing indien nodig. Het is evident dat er duidelijke afspraken met de cursist dienen gemaakt te worden met betrekking tot de vorm en het tijdstip van de proeven. Hierbij is het examenreglement van het centrum een belangrijk instrument in de openheid naar de cursisten toe. Om de zelfevaluatie van de volwassene te vergroten is het belangrijk dat de cursist weet op welke aspecten van de opdrachten de nadruk ligt. Elke opgave moet communicatief eenduidig zijn (slechts voor één interpretatie vatbaar, goed afgebakend en met zo weinig mogelijk kettingopdrachten). Indien de cursist bij een complexe oefening plots niet verder kan, moet de leraar hulp bieden. Het spreekt vanzelf dat de cursisten op toetsen en examens enkel te maken krijgen met opgaven waaraan ze zich min of meer verwachten. De probleemstellingen moeten betrekking hebben op de kennis en vaardigheden die voor de leerstofvooruitgang onmisbaar zijn, die voor het opleidingsprofiel normaal functioneel zijn en die een normale instroomgroep haalbaar is. De analyse van de antwoorden geven aanleiding tot bijsturingen en tot leeradviezen. De geëvalueerde werkstukken zijn ter inzage van de cursisten. Knelpunten worden klassikaal besproken.

4.10 Bibliografie ANDRIESSEN & SMEETS, Programma-ontwikkeling in Pascal, Nijgh en Van Ditmar, 1992. KOFFMAN B., Turbo Pascal, Problem solving and program design, Addison-Wesley, 1993 MESMAN J., Pascal en PSD’s, Academic service, 1991 NAGIN P., IMPALGLIAZZO J., Computer science, A breath first approach with Pascal, Wiley, 1995 ROUSSELLE M., Analyse en implementatie 1, De Sikkel, 1995 ROUSSELLE M., Analyse en implementatie 2, De Sikkel, 1996 WERKGROEP VVKSO, Probleemoplossen (ISOLAB), Wolters Plantyn, 2000


Blz. 18

5 Module Programmeren eerste en tweede taal 1 5.1

Organisatie

5.1.1

Studieduur

60 lestijden 5.1.2

Onderwijsvorm


Graad

3de graad 5.1.4


60 lestijden TV 5.2


In de module 'Programmeren eerste en tweede taal 1' wordt de basis van het programmeren aangeleerd en toegepast. De cursist neemt kennis van de elementaire begrippen van het programmeren. Hij krijgt zicht op en leert omgaan met basisvaardigheden door middel van een aantal eenvoudige oefeningen. Bij het beëindigen van deze module kan de cursist elementair werken met een programmeertaal. 5.3

Beginsituatie






Verplichte voorafgaande modules: Nihil.

5.4

Doelstellingen

Module Programmeren eerste en tweede taal 1 De cursist kan  de programmeeromgeving gebruiken;  het resultaat van een compilatie analyseren;  de programmeeromgeving interpreteren;  gegevensstructuren definiëren, declareren en gebruiken;  gegevensstructuren in uitdrukkingen en in in- en uitvoeropdrachten gebruiken;  de controlestructuren implementeren;  functies en procedures aanmaken en gebruiken;  geheugentabellen gebruiken;  de bestandsonderdelen van een project situeren;  de helpfunctie hanteren;  het begrip object situeren.


MHAIPU811 BCHA U811 01 BCHA U811 02 BCHA U811 03 BCHA U811 04 BCHA U811 05 BCHA U811 06 BCHA U811 07 BCHA U811 08 BCHA U811 09 BCHA U811 10 BCHA U811 11

Blz. 19

5.5

Leerinhouden module “Programmeren eerste en tweede taal 1” ALGEMENE DOELSTELLINGEN

De cursist kan: de programmeeromgeving gebruiken; de programmeeromgeving interpreteren; de bestandsonderdelen van een project situeren;

het resultaat van een compilatie analyseren;

gegevensstructuren definiëren, declareren en gebruiken; gegevensstructuren in uitdrukkingen en in in- en uitvoeropdrachten gebruiken;

de controlestructuren implementeren;

functies en procedures aanmaken en gebruiken;

geheugentabellen gebruiken;

het begrip object situeren;

de helpfunctie hanteren. 5.6 

 

LEERINHOUDEN Geïntegreerde objecten, vensters, componenten  eigenschappen  gebruik De onderscheiden bestanden van programmaproject:  broncode-bestand(en)  projectbestand(en)  hulpbestand(en)  uitvoeringsbestand(en) Compilatieproces  compilatie naar uitvoeringsbestand(en)  interpretatie van gegenereerde fouten  correctie van genereerde fouten Primitieve gegevensstructuren  numerieke  alfanumerieke  datum en tijd  waar /vals type Constanten en variabelen  declaratie  gebruik in uitdrukkingen  invoer  uitvoer Controlestructuren  sequentie  selectie  iteratie Functies en /of procedures  gebruik van ingebouwde functies / procedures  gebruik zelf ontwikkelde functies / procedures  parametermechanisme Geheugentabellen (Array)  primitieve gegevensstructuren in ééndimensionale tabellen  primitieve gegevensstructuren in meerdimensionale tabellen Objecten  methoden  eigenschappen  gebeurtenissen Helpfunctie

Minimale materiële vereisten Vermits denkvaardigheden centraal staan kunnen cursisten ofwel individueel, ofwel per twee beschikken over een pc, waarop de vereiste programmatuur op een aanvaardbaar performantieniveau draait en die toegang geeft tot een printer. Het is vanzelfsprekend dat het centrum beschikt over legale versies van de te gebruiken software. De toestellen moeten zo opgesteld staan dat er naast de computer nog voldoende ruimte is voor een boek of schrift. Tevens moeten volgende ergonomische eisen vervuld zijn: het scherm moet van goede kwali-


Blz. 20



5.7 

   



 

5.8 



5.9   



teit (stabiel beeld zonder reflecties) en verstelbaar zijn, voor het toetsenbord moet er voldoende ruimte zijn voor de polsen. Op het gebied van veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex, ARAB, AREI, Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t. de uitrusting en inrichting van de lokalen (bijv. moet de bekabeling veilig weggeborgen zijn), de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat duidelijke handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn, dat alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct te kunnen toepassen. Methodologische wenken De cursus mag niet gericht zijn op het theoretische, maar moet toepassingsgericht zijn. Dit houdt in dat het niet de bedoeling mag zijn om een taal aan te leren omwille van de taal op zich, maar dat men toepassingsgericht de taalelementen aanbrengt. Het is dan ook niet denkbeeldig dat heel wat elementen van het instructiearsenaal niet aan bod komen, gewoon omdat de toepassingen de inschakeling ervan niet vergen. Op zich mag dat geen probleem zijn. Vandaar dat het gebruik van de help-functie moet gestimuleerd worden. Zo kunnen taalelementen die niet aan bod kwamen tijdens de opleiding moeiteloos worden ingeschakeld op zelfstandig initiatief. Tegenwoordig kan de cursist via het internet op zoek gaan naar nuttige informatie en/of deelprogrammatuur. Het zou jammer zijn om deze kans onbenut te laten. Alvorens de toepassing concreet te vertalen naar een programmeertaal is het evident de te volgen stappen en denkwijze voor te bereiden door gebruik te maken van schematechnieken. De leraar moet er nauwlettend op toezien dat de toepassingen aansluiten op de leefwereld van de cursist, en op de problemen uit het dagelijks leven; de toepassingen zullen dus ruimer zijn dan alleen het wetenschappelijke of het wiskundige. Om het aanleerproces te vergemakkelijken is het aanbevolen om de cursist een aantal uitwerkingen in broncode te verstrekken, zodat duidelijk blijkt op welke wijze een probleem zich vertaalt naar een oplossing. Steeds wordt de programmacode van uitgebreide commentaar voorzien. Structuurinsprongen maken het mogelijk om visueel overzicht te krijgen van de structuur in het programma. Didactische middelen De cursisten moeten tijdens de les één of meer handleidingen of naslagwerken betreffende de aangeleerde softwarepakketten kunnen raadplegen. De vakgroep zal zich regelmatig beraden over de keuze en het gebruik van cursussen en handboeken. Het centrum dient erover te waken dat ze de belangrijke ontwikkelingen betreffende apparatuur en programmatuur volgt. Dit betekent echter geenszins dat elke nieuwe versie van software of hardware moet aangeschaft worden om up-to-date te blijven. Wel moet ze via geregelde investeringen vermijden dat haar informaticaonderwijs manifest achterblijft op de realiteit in het bedrijfsleven. Evaluatie De leerstof kan geëvalueerd worden via zowel proces- als productevaluatie. Beide hebben dan de vorm van een praktische proef, waarbij één of meer werkstukken moeten afgeleverd worden. Permanente evaluatie spreidt de prestatiedruk en biedt mogelijkheden tot bijsturing indien nodig. Het is evident dat er duidelijke afspraken met de cursist dienen gemaakt te worden met betrekking tot de vorm en het tijdstip van de proeven. Hierbij is het examenreglement van het centrum een belangrijk instrument in de openheid naar de cursisten toe. Om de zelfevaluatie van de volwassene te vergroten is het belangrijk dat de cursist weet op welke aspecten van de opdrachten de nadruk ligt. Elke opgave moet communicatief eenduidig zijn (slechts voor één interpretatie vatbaar, goed afgebakend en met zo weinig mogelijk kettingopdrachten). Indien de cursist bij een complexe oefening plots niet verder kan, moet de leraar hulp bieden.


Blz. 21





Het spreekt vanzelf dat de cursisten op toetsen en examens enkel te maken krijgen met opgaven waaraan ze zich min of meer verwachten. De probleemstellingen moeten betrekking hebben op de kennis en vaardigheden die voor de leerstofvooruitgang onmisbaar zijn, die voor het opleidingsprofiel normaal functioneel zijn en die een normale instroomgroep haalbaar is. De analyse van de antwoorden geven aanleiding tot bijsturingen en tot leeradviezen. De geëvalueerde werkstukken zijn ter inzage van de cursisten. Knelpunten worden klassikaal besproken.

5.10 Bibliografie VISUAL BASIC CALLAHAN E., Microsoft Access 2000 Visual Basic for Applications fundamenten, Academic Service, 2000 FRANS G., Visual Basic, Campinia, Geel LOWELL M., 10 minuten gids Visual Basic 6.0, Academic Service, 1999 NORTON P., GROH M., Peter Norton’s guide to Visual Basic, Samson SILER B., SPOTSS J., Het complete handboek Microsoft Visual Basic 6.0, 1999 JAVA AMMERAAL. L , Leerboek Java, Academic Service, 1999 BUSS F., SCHLÖPKE S., Software training JAVA, Data Becker 1997 HACKL Y., KNAPP M., KRETCHMER B., Het Java boek, Easy computing, 1997 JASPER D., JAVA Makkie, Data Becker 1996 KOOSIS D., KOOSIS D., Java Programming For Dummies, Idg Books worldwide,1996 LEINECKER R., Teach Yourself Visual J++ in 21 days, SAMS 1999 VERHOEVEN J., Toepassingen in Java, Academic Service, 2000 DELPHI BINZINGER T., Snel leren programmeren Delphi, Addison-Wesley Nederland LISCHNER R., Delphi In a Nutshell, O'Reilly PASCAL ANDRIESSEN & SMEETS, Programma-ontwikkeling in Pascal, Nijgh en Van Ditmar, 1992. KOFFMAN B., Turbo Pascal, Problem solving and program design, Addison-Wesley, 1993 MESMAN J., Pascal en PSD’s, Academic service, 1991 NAGIN P., IMPALGLIAZZO J., Computer science, A breath first approach with Pascal, Wiley, 1995 ROUSSELLE M., Analyse en implementatie 1, De Sikkel, 1995 ROUSSELLE M., Analyse en implementatie 2, De Sikkel, 1996


Blz. 22

6 Module programmeren eerste en tweede taal 2 6.1

Organisatie

6.1.1

Studieduur

60 lestijden 6.1.2

Onderwijsvorm


Graad

3de graad 6.1.4


60 lestijden TV 6.2


In de module 'Programmeren eerste taal 2' wordt de basis van het programmeren verder aangeleerd, toegepast en ingeoefend. De cursist krijgt zicht op en leert omgaan met alle noodzakelijke vaardigheden door middel van een aantal oefeningen. Bij het beëindigen van deze module beheerst de cursist een programmeertaal en kan hij de taal probleemoplossend toepassen. 6.3

Beginsituatie



Inhoudelijke vereisten: De cursist kan elementair werken met een programmeertaal.



Verplichte voorafgaande modules: De module ‘programmeren eerste taal 1

6.4

Doelstellingen

Module Programmeren eerste taal 2 De cursist kan  externe tabellen gebruiken;  functies en procedures verfijnen;  een programmabibliotheek opstellen;  sorteer- en zoekroutines opstellen en gebruiken;  samengestelde gegevenstypes definiëren, declareren en gebruiken;  lijsten hanteren;  gegevens in een bestand volgens de sequentiële, directe en binaire toegangsmodi organiseren;  gegevens naar de printer sturen.


MHAIPU812 BCHA U812 01 BCHA U812 02 BCHA U812 03 BCHA U812 04 BCHA U812 05 BCHA U812 06 BCHA U812 07 BCHA U812 08

Blz. 23

6.5


De cursist kan: functies en procedures verfijnen; een programmabibliotheek opstellen;

sorteer- en zoekroutines opstellen en gebruiken;

samengestelde gegevenstypes definiëren, declareren en gebruiken;

lijsten hanteren;

externe tabellen gebruiken; gegevens in een bestand volgens de sequentiële, directe en binaire toegangsmodi organiseren; gegevens naar de printer sturen. 6.6 

 



6.7 



LEERINHOUDEN Bibliotheek  doel en gebruik  verzameling functies en /of procedures  verzameling van programmamodules  verfijning voor universeel gebruik Sorteerroutines  ingebouwde sorteermethoden  zelfontwikkelde sorteermethoden Zoekroutines  ingebouwde zoekmethoden  zelfontwikkelde zoekmethoden Samengestelde gegevensstructuren  definitie  declaratie  gebruik in uitdrukkingen en toekenningen Lijsten  lineaire lijsten (FIFO en LIFO)  binaire boom Gegevensorganisatie en -beheer  sequentiële toegangsmodus  directe (random) toegangsmodus  binaire toegangsmodus Afdruk van data

Minimale materiële vereisten Vermits denkvaardigheden centraal staan kunnen cursisten ofwel individueel, ofwel per twee beschikken over een pc, waarop de vereiste programmatuur op een aanvaardbaar performantieniveau draait en die toegang geeft tot een printer. Het is vanzelfsprekend dat het centrum beschikt over legale versies van de te gebruiken software. De toestellen moeten zo opgesteld staan dat er naast de computer nog voldoende ruimte is voor een boek of schrift. Tevens moeten volgende ergonomische eisen vervuld zijn: het scherm moet van goede kwaliteit (stabiel beeld zonder reflecties) en verstelbaar zijn, voor het toetsenbord moet er voldoende ruimte zijn voor de polsen. Op het gebied van veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex, ARAB, AREI, Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t. de uitrusting en inrichting van de lokalen (bijv. moet de bekabeling veilig weggeborgen zijn), de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat duidelijke handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn, dat alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct te kunnen toepassen. Methodologische wenken De cursus mag niet gericht zijn op het theoretische, maar moet toepassingsgericht zijn. Dit houdt in dat het niet de bedoeling mag zijn om een taal aan te leren omwille van de taal op zich, maar dat men toepassingsgericht de taalelementen aanbrengt. Het is dan ook niet denkbeeldig dat heel wat elementen van het instructiearsenaal niet aan bod komen, gewoon omdat de toepassingen de inschakeling ervan niet vergen. Op zich mag dat geen probleem zijn. Vandaar dat het gebruik van de help-functie moet gestimuleerd worden. Zo kunnen taalelementen die niet aan bod kwamen tijdens de opleiding moeiteloos worden ingeschakeld op zelfstandig initiatief.


Blz. 24

  



  6.8 



6.9   







Tegenwoordig kan de cursist via het internet op zoek gaan naar nuttige informatie en/of deelprogrammatuur. Het zou jammer zijn om deze kans onbenut te laten. Alvorens de toepassing concreet te vertalen naar een programmeertaal is het evident de te volgen stappen en denkwijze voor te bereiden door gebruik te maken van schematechnieken. De leraar moet er nauwlettend op toezien dat de toepassingen aansluiten op de leefwereld van de cursist, en op de problemen uit het dagelijks leven; de toepassingen zullen dus ruimer zijn dan alleen het wetenschappelijke of het wiskundige. Om het aanleerproces te vergemakkelijken is het aanbevolen om de cursist een aantal uitwerkingen in broncode te verstrekken, zodat duidelijk blijkt op welke wijze een probleem zich vertaalt naar een oplossing. Steeds wordt de programmacode van uitgebreide commentaar voorzien. Structuurinsprongen maken het mogelijk om visueel overzicht te krijgen van de structuur in het programma. Didactische middelen De cursisten moeten tijdens de les één of meer handleidingen of naslagwerken betreffende de aangeleerde softwarepakketten kunnen raadplegen. De vakgroep zal zich regelmatig beraden over de keuze en het gebruik van cursussen en handboeken. Het centrum dient erover te waken dat ze de belangrijke ontwikkelingen betreffende apparatuur en programmatuur volgt. Dit betekent echter geenszins dat elke nieuwe versie van software of hardware moet aangeschaft worden om up-to-date te blijven. Wel moet ze via geregelde investeringen vermijden dat haar informaticaonderwijs manifest achterblijft op de realiteit in het bedrijfsleven. Evaluatie De leerstof kan geëvalueerd worden via zowel proces- als productevaluatie. Beide hebben dan de vorm van een praktische proef, waarbij één of meer werkstukken moeten afgeleverd worden. Permanente evaluatie spreidt de prestatiedruk en biedt mogelijkheden tot bijsturing indien nodig. Het is evident dat er duidelijke afspraken met de cursist dienen gemaakt te worden met betrekking tot de vorm en het tijdstip van de proeven. Hierbij is het examenreglement van het centrum een belangrijk instrument in de openheid naar de cursisten toe. Om de zelfevaluatie van de volwassene te vergroten is het belangrijk dat de cursist weet op welke aspecten van de opdrachten de nadruk ligt. Elke opgave moet communicatief eenduidig zijn (slechts voor één interpretatie vatbaar, goed afgebakend en met zo weinig mogelijk kettingopdrachten). Indien de cursist bij een complexe oefening plots niet verder kan, moet de leraar hulp bieden. Het spreekt vanzelf dat de cursisten op toetsen en examens enkel te maken krijgen met opgaven waaraan ze zich min of meer verwachten. De probleemstellingen moeten betrekking hebben op de kennis en vaardigheden die voor de leerstofvooruitgang onmisbaar zijn, die voor het opleidingsprofiel normaal functioneel zijn en die een normale instroomgroep haalbaar is. De analyse van de antwoorden geven aanleiding tot bijsturingen en tot leeradviezen. De geëvalueerde werkstukken zijn ter inzage van de cursisten. Knelpunten worden klassikaal besproken.

6.10 Bibliografie VISUAL BASIC CALLAHAN E., Microsoft Access 2000 Visual Basic for Applications fundamenten, Academic Service, 2000 FRANS G., Visual Basic, Campinia, Geel LOWELL M., 10 minuten gids Visual Basic 6.0, Academic Service, 1999 NORTON P., GROH M., Peter Norton’s guide to Visual Basic, Samson SILER B., SPOTSS J., Het complete handboek Microsoft Visual Basic 6.0, 1999


Blz. 25

JAVA AMMERAAL. L , Leerboek Java, Academic Service, 1999 BUSS F., SCHLÖPKE S., Software training JAVA, Data Becker 1997 HACKL Y., KNAPP M., KRETCHMER B., Het Java boek, Easy computing, 1997 JASPER D., JAVA Makkie, Data Becker 1996 KOOSIS D., KOOSIS D., Java Programming For Dummies, Idg Books worldwide,1996 LEINECKER R., Teach Yourself Visual J++ in 21 days, SAMS 1999 VERHOEVEN J., Toepassingen in Java, Academic Service, 2000 DELPHI BINZINGER T., Snel leren programmeren Delphi, Addison-Wesley Nederland LISCHNER R., Delphi In a Nutshell, O'Reilly


Blz. 26


Organisatie

7.1.1

Studieduur

60 lestijden 7.1.2

Onderwijsvorm


Graad

3de graad 7.1.4


60 lestijden TV 7.2


In de module 'Programmeren eerste taal 3' wordt het programmeren verder aangeleerd, toegepast en ingeoefend. De cursist krijgt zicht op en leert omgaan met alle noodzakelijke vaardigheden door middel van een aantal oefeningen. Bij het beëindigen van deze module beheerst de cursist het geavanceerd programmeren. 7.3

Beginsituatie



Inhoudelijke vereisten: De cursist beheerst een programmeertaal en kan deze taal probleemoplossend toepassen.



Verplichte voorafgaande modules: De modules ' Programmeren eerste taal 1', 'Programmeren eerste taal 2'

7.4

Doelstellingen

Module Programmeren eerste taal 3 De cursist kan  gegevens in een gegevensbank opslaan en bewerken;  runtime-fouten opsporen, opvangen en afhandelen;  koppelingen naar toepassingssoftware realiseren;  gegevens met randapparatuur uitwisselen.


MHAIPU813 BCHA U813 01 BCHA U813 02 BCHA U813 03 BCHA U813 04

Blz. 27

7.5


De cursist kan: gegevens in een gegevensbank opslaan en bewerken;

koppelingen naar toepassingssoftware realiseren;

runtime-fouten opsporen, opvangen en afhandelen;

gegevens met randapparatuur uitwisselen. 7.6 

 



7.7 

   

LEERINHOUDEN Relationele gegevensbank  programmacode binden met een gegevensbank  toevoegen, raadplegen en wijzigen van records  selectie van records met of zonder index Toepassingssoftware  vanuit programmacode toepassingssoftware openen en manipuleren  verwezenlijking van een koppeling naar gegevens in een gegevensbank Foutafhandeling  onderbreking bij (runtime-) fouten  onderscheppen van (runtime-) fouten  creatie van foutafhandelings-procedures Via programmacode randapparatuur benaderen

Minimale materiële vereisten Vermits denkvaardigheden centraal staan kunnen cursisten ofwel individueel, ofwel per twee beschikken over een pc, waarop de vereiste programmatuur op een aanvaardbaar performantieniveau draait en die toegang geeft tot een printer. Het is vanzelfsprekend dat het centrum beschikt over legale versies van de te gebruiken software. De toestellen moeten zo opgesteld staan dat er naast de computer nog voldoende ruimte is voor een boek of schrift. Tevens moeten volgende ergonomische eisen vervuld zijn: het scherm moet van goede kwaliteit (stabiel beeld zonder reflecties) en verstelbaar zijn, voor het toetsenbord moet er voldoende ruimte zijn voor de polsen. Op het gebied van veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex, ARAB, AREI, Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t. de uitrusting en inrichting van de lokalen (bijv. moet de bekabeling veilig weggeborgen zijn), de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat duidelijke handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn, dat alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct te kunnen toepassen. Methodologische wenken De cursus mag niet gericht zijn op het theoretische, maar moet toepassingsgericht zijn. Dit houdt in dat het niet de bedoeling mag zijn om een taal aan te leren omwille van de taal op zich, maar dat men toepassingsgericht de taalelementen aanbrengt. Het is dan ook niet denkbeeldig dat heel wat elementen van het instructiearsenaal niet aan bod komen, gewoon omdat de toepassingen de inschakeling ervan niet vergen. Op zich mag dat geen probleem zijn. Vandaar dat het gebruik van de help-functie moet gestimuleerd worden. Zo kunnen taalelementen die niet aan bod kwamen tijdens de opleiding moeiteloos worden ingeschakeld op zelfstandig initiatief. Tegenwoordig kan de cursist via het internet op zoek gaan naar nuttige informatie en/of deelprogrammatuur. Het zou jammer zijn om deze kans onbenut te laten. Alvorens de toepassing concreet te vertalen naar een programmeertaal is het evident de te volgen stappen en denkwijze voor te bereiden door gebruik te maken van schematechnieken. De leraar moet er nauwlettend op toezien dat de toepassingen aansluiten op de leefwereld van de cursist, en op de problemen uit het dagelijks leven; de toepassingen zullen dus ruimer zijn dan alleen het wetenschappelijke of het wiskundige.


Blz. 28



  7.8 



7.9   







Om het aanleerproces te vergemakkelijken is het aanbevolen om de cursist een aantal uitwerkingen in broncode te verstrekken, zodat duidelijk blijkt op welke wijze een probleem zich vertaalt naar een oplossing. Steeds wordt de programmacode van uitgebreide commentaar voorzien. Structuurinsprongen maken het mogelijk om visueel overzicht te krijgen van de structuur in het programma. Didactische middelen De cursisten moeten tijdens de les één of meer handleidingen of naslagwerken betreffende de aangeleerde softwarepakketten kunnen raadplegen. De vakgroep zal zich regelmatig beraden over de keuze en het gebruik van cursussen en handboeken. Het centrum dient erover te waken dat ze de belangrijke ontwikkelingen betreffende apparatuur en programmatuur volgt. Dit betekent echter geenszins dat elke nieuwe versie van software of hardware moet aangeschaft worden om up-to-date te blijven. Wel moet ze via geregelde investeringen vermijden dat haar informaticaonderwijs manifest achterblijft op de realiteit in het bedrijfsleven. Evaluatie De leerstof kan geëvalueerd worden via zowel proces- als productevaluatie. Beide hebben dan de vorm van een praktische proef, waarbij één of meer werkstukken moeten afgeleverd worden. Permanente evaluatie spreidt de prestatiedruk en biedt mogelijkheden tot bijsturing indien nodig. Het is evident dat er duidelijke afspraken met de cursist dienen gemaakt te worden met betrekking tot de vorm en het tijdstip van de proeven. Hierbij is het examenreglement van het centrum een belangrijk instrument in de openheid naar de cursisten toe. Om de zelfevaluatie van de volwassene te vergroten is het belangrijk dat de cursist weet op welke aspecten van de opdrachten de nadruk ligt. Elke opgave moet communicatief eenduidig zijn (slechts voor één interpretatie vatbaar, goed afgebakend en met zo weinig mogelijk kettingopdrachten). Indien de cursist bij een complexe oefening plots niet verder kan, moet de leraar hulp bieden. Het spreekt vanzelf dat de cursisten op toetsen en examens enkel te maken krijgen met opgaven waaraan ze zich min of meer verwachten. De probleemstellingen moeten betrekking hebben op de kennis en vaardigheden die voor de leerstofvooruitgang onmisbaar zijn, die voor het opleidingsprofiel normaal functioneel zijn en die een normale instroomgroep haalbaar is. De analyse van de antwoorden geven aanleiding tot bijsturingen en tot leeradviezen. De geëvalueerde werkstukken zijn ter inzage van de cursisten. Knelpunten worden klassikaal besproken.

7.10 Bibliografie VISUAL BASIC CALLAHAN E., Microsoft Access 2000 Visual Basic for Applications fundamenten, Academic Service, 2000 FRANS G., Visual Basic, Campinia, Geel LOWELL M., 10 minuten gids Visual Basic 6.0, Academic Service, 1999 NORTON P., GROH M., Peter Norton’s guide to Visual Basic, Samson SILER B., SPOTSS J., Het complete handboek Microsoft Visual Basic 6.0, 1999 JAVA AMMERAAL. L , Leerboek Java, Academic Service, 1999 BUSS F., SCHLÖPKE S., Software training JAVA, Data Becker 1997 HACKL Y., KNAPP M., KRETCHMER B., Het Java boek, Easy computing, 1997 JASPER D., JAVA Makkie, Data Becker 1996 KOOSIS D., KOOSIS D., Java Programming For Dummies, Idg Books worldwide,1996 LEINECKER R., Teach Yourself Visual J++ in 21 days, SAMS 1999 VERHOEVEN J., Toepassingen in Java, Academic Service, 2000 Informatica-programmeren 13-03-21

Blz. 29

DELPHI BINZINGER T., Snel leren programmeren Delphi, Addison-Wesley Nederland LISCHNER R., Delphi In a Nutshell, O'Reilly


Blz. 30


Organisatie

8.1.1

Studieduur

60 lestijden 8.1.2

Onderwijsvorm


Graad

3de graad 8.1.4


60 lestijden TV 8.2


In de module 'Programmeren eerste taal 4' levert de cursist het bewijs door middel van een geïntegreerde oefening, dat hij een probleem kan analyseren en de oplossing door een zelf ontwikkeld programma kan verkrijgen. 8.3

Beginsituatie



Inhoudelijke vereisten: De cursist kan geavanceerd programmeren. Hij kan een koppeling maken met toepassingssoftware.



Verplichte voorafgaande modules: De modules, 'Programmeren eerste taal 1' , 'Programmeren eerste taal 2' en 'Programmeren eerste taal 3'.

8.4

Doelstellingen

Module Programmeren eerste taal 4 De cursist kan  een probleem binnen de mogelijkheden van de programmeertaal analyseren en oplossen. 8.5

De cursist kan: een probleem binnen de mogelijkheden van de programmeertaal analyseren en oplossen.



BCHA U814 01


8.6

MHAIPU814

LEERINHOUDEN Omschrijving van een probleem Analyse van probleemstelling en schematische oplossing Opsplitsing van het gestelde probleem in deelproblemen Per deelprobleem:  ontwerp van datastructu(u)r(en)  ontwerp van controlestructu(u)r(en) Implementatie en testen van de oplossing Verfijning van de oplossing Programmadocumentatie Gebruikershandleiding

Minimale materiële vereisten Vermits denkvaardigheden centraal staan kunnen cursisten ofwel individueel, ofwel per twee beschikken over een pc, waarop de vereiste programmatuur op een aanvaardbaar performantieniveau draait en die toegang geeft tot een printer.


Blz. 31

 



8.7      8.8 



8.9  

Het is vanzelfsprekend dat het centrum beschikt over legale versies van de te gebruiken software. De toestellen moeten zo opgesteld staan dat er naast de computer nog voldoende ruimte is voor een boek of schrift. Tevens moeten volgende ergonomische eisen vervuld zijn: het scherm moet van goede kwaliteit (stabiel beeld zonder reflecties) en verstelbaar zijn, voor het toetsenbord moet er voldoende ruimte zijn voor de polsen. Op het gebied van veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex, ARAB, AREI, Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t. de uitrusting en inrichting van de lokalen (bijv. moet de bekabeling veilig weggeborgen zijn), de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat duidelijke handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn, dat alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct te kunnen toepassen. Methodologische wenken Een synthese-opdracht (al dan niet extern) leent zich goed tot groepswerk, hoewel een individuele uitwerking natuurlijk niet uitgesloten is. Een grondige data-analyse en voorbereiding omtrent het uit te werken project is onontbeerlijk. Het gebruik van de help-functie moet blijvend gestimuleerd worden. Zo kunnen taalelementen die niet aan bod kwamen tijdens de opleiding moeiteloos worden ingeschakeld op zelfstandig initiatief. Tegenwoordig kan de cursist via het internet op zoek gaan naar nuttige informatie en/of deelprogrammatuur. Het zou jammer zijn om deze kans onbenut te laten. Steeds wordt de programma-code uitgebreid van commentaar voorzien. Didactische middelen De cursisten moeten tijdens de les één of meer handleidingen of naslagwerken betreffende de aangeleerde softwarepakketten kunnen raadplegen. De vakgroep zal zich regelmatig beraden over de keuze en het gebruik van cursussen en handboeken. Het centrum dient erover te waken dat ze de belangrijke ontwikkelingen betreffende apparatuur en programmatuur volgt. Dit betekent echter geenszins dat elke nieuwe versie van software of hardware moet aangeschaft worden om up-to-date te blijven. Wel moet ze via geregelde investeringen vermijden dat haar informaticaonderwijs manifest achterblijft op de realiteit in het bedrijfsleven. Evaluatie In het bijzonder bij deze module kan de leerstof geëvalueerd worden via zowel proces- als productevaluatie. Permanente evaluatie biedt mogelijkheden tot bijsturing indien nodig. Een presentatie rondt het leer- en evaluatieproces af. Het is nuttig om een jury (al dan niet extern) samen te stellen die de eindevaluatie maakt van het afgeleverde werkstuk.

8.10 Bibliografie VISUAL BASIC CALLAHAN E., Microsoft Access 2000 Visual Basic for Applications fundamenten, Academic Service, 2000 FRANS G., Visual Basic, Campinia, Geel LOWELL M., 10 minuten gids Visual Basic 6.0, Academic Service, 1999 NORTON P., GROH M., Peter Norton’s guide to Visual Basic, Samson SILER B., SPOTSS J., Het complete handboek Microsoft Visual Basic 6.0, 1999 JAVA AMMERAAL. L , Leerboek Java, Academic Service, 1999 BUSS F., SCHLÖPKE S., Software training JAVA, Data Becker 1997 HACKL Y., KNAPP M., KRETCHMER B., Het Java boek, Easy computing, 1997 JASPER D., JAVA Makkie, Data Becker 1996 Informatica-programmeren 13-03-21

Blz. 32

KOOSIS D., KOOSIS D., Java Programming For Dummies, Idg Books worldwide,1996 LEINECKER R., Teach Yourself Visual J++ in 21 days, SAMS 1999 VERHOEVEN J., Toepassingen in Java, Academic Service, 2000 DELPHI BINZINGER T., Snel leren programmeren Delphi, Addison-Wesley Nederland LISCHNER R., Delphi In a Nutshell, O'Reilly


Blz. 33

9 Module Data-analyse 9.1

Organisatie

9.1.1

Studieduur

60 lestijden 9.1.2

Onderwijsvorm


Graad

3de graad 9.1.4


60 lestijden TV 9.2


In de module ‘Data-analyse’ neemt de cursist kennis van de elementaire begrippen van data-analyse. De cursist krijgt zicht op de nodige basistechnieken en leert omgaan met de basisvaardigheden door middel van een aantal oefeningen. Bij het beëindigen van deze module kan hij een relationele gegevensbank aanmaken. 9.3

Beginsituatie






Verplichte voorafgaande modules: nihil

9.4

Doelstellingen

Module Data-analyse De cursist kan  doel en nut van data-analyse verklaren;  de data-analyse binnen de verschillende soorten analyses situeren;  databankmodellen onderscheiden;  enkelvoudige en samengestelde sleutels opstellen;  relatietypes onderscheiden;  een entiteiten-relatie-diagram opstellen;  een gegevensbank normaliseren;  een dataflowdiagram of een state transition diagram opstellen;  een relationeel databasemodel opstellen;  een relationele gegevensbank maken.


MHAIPU819 BCHA U819 01 BCHA U819 02 BCHA U819 03 BCHA U819 04 BCHA U819 05 BCHA U819 06 BCHA U819 07 BCHA U819 08 BCHA U819 09 BCHA U819 10

Blz. 34

9.5

Leerinhouden module “Data-analyse” ALGEMENE DOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursist kan: doel en nut van data-analyse verklaren; de data-analyse binnen de verschillende soorten analyses situeren;

Doel en nut  Situering in het analyseproces  Mijlpalen in het logisch ontwerp  Overzicht van de schematechnieken een dataflowdiagram of een state transition diagram Dataflowdiagram of State transition diagram opstellen;  Doel  Symbolen  Hiërarchische structuur  Praktijkvoorbeelden databankmodellen onderscheiden; Databankmodellen  Relationeel model  Client-server database model  Gedistribueerde databases  Object georiënteerde databases een entiteiten-relatie-diagram opstellen; Entiteit-relatiemodel  Entiteiten, attributen en relaties  Binaire relaties  ERD relatietypes onderscheiden; enkelvoudige en samengestelde sleutels opstellen; een gegevensbank normaliseren; een relationeel databasemodel opstellen; een relationele gegevensbank maken.

9.6 

 



9.7  

Relationeel model  Functionele afhankelijkheid  Sleutels  Normalisatie Ontwerp van databasetoepassingen  Transactieanalyse  Opmaak van een relationele databank

Minimale materiële vereisten Vermits denkvaardigheden centraal staan kunnen cursisten ofwel individueel, ofwel per twee beschikken over een pc, waarop de vereiste programmatuur op een aanvaardbaar performantieniveau draait en die toegang geeft tot een printer. Het is vanzelfsprekend dat het centrum beschikt over legale versies van de eventueel gebruikte software. De toestellen moeten zo opgesteld staan dat er naast de computer nog voldoende ruimte is voor een boek of schrift. Tevens moeten volgende ergonomische eisen vervuld zijn: het scherm moet van goede kwaliteit (stabiel beeld zonder reflecties) en verstelbaar zijn, voor het toetsenbord moet er voldoende ruimte zijn voor de polsen. Op het gebied van veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex, ARAB, AREI, Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t. de uitrusting en inrichting van de lokalen (bijv. moet de bekabeling veilig weggeborgen zijn), de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat duidelijke handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn, dat alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct te kunnen toepassen. Methodologische wenken Bij de analyse van dataflowdiagrammen kan gebruik gemaakt worden van speciale softwarepakketten die in staat zijn het analyse-proces grafisch voor te stellen. Het relationeel model kan via een pakket zoals Access grafisch ondersteund worden.


Blz. 35

 9.8 



9.9   







Bij de normalisatie is het niet meteen de bedoeling verder te gaan dan de derde normaalvorm. Didactische middelen De cursisten moeten tijdens de les één of meer handleidingen of naslagwerken betreffende de aangeleerde softwarepakketten kunnen raadplegen. De vakgroep zal zich regelmatig beraden over de keuze en het gebruik van cursussen en handboeken. Het centrum dient erover te waken dat ze de belangrijke ontwikkelingen betreffende apparatuur en programmatuur volgt. Dit betekent echter geenszins dat elke nieuwe versie van software of hardware moet aangeschaft worden om up-to-date te blijven. Wel moet ze via geregelde investeringen vermijden dat haar informaticaonderwijs manifest achterblijft op de realiteit in het bedrijfsleven. Evaluatie De leerstof kan geëvalueerd worden via zowel proces- als productevaluatie. Beide hebben dan de vorm van een praktische proef, waarbij één of meer werkstukken moeten afgeleverd worden. Permanente evaluatie spreidt de prestatiedruk en biedt mogelijkheden tot bijsturing indien nodig. Het is evident dat er duidelijke afspraken met de cursist dienen gemaakt te worden met betrekking tot de vorm en het tijdstip van de proeven. Hierbij is het examenreglement van het centrum een belangrijk instrument in de openheid naar de cursisten toe. Om de zelfevaluatie van de volwassene te vergroten is het belangrijk dat de cursist weet op welke aspecten van de opdrachten de nadruk ligt. Elke opgave moet communicatief eenduidig zijn (slechts voor één interpretatie vatbaar, goed afgebakend en met zo weinig mogelijk kettingopdrachten). Indien de cursist bij een complexe oefening plots niet verder kan, moet de leraar hulp bieden. Het spreekt vanzelf dat de cursisten op toetsen en examens enkel te maken krijgen met opgaven waaraan ze zich min of meer verwachten. De probleemstellingen moeten betrekking hebben op de kennis en vaardigheden die voor de leerstofvooruitgang onmisbaar zijn, die voor het opleidingsprofiel normaal functioneel zijn en die een normale instroomgroep haalbaar is. De analyse van de antwoorden geven aanleiding tot bijsturingen en tot leeradviezen. De geëvalueerde werkstukken zijn ter inzage van de cursisten. Knelpunten worden klassikaal besproken.

9.10 Bibliografie ERIKSSON, H., M. PENKER, De UML Toolkit, Academic Service 1998. HOFSTEDE G., Databases ontwerpen, bouwen en gebruiken, Academic Service, 1997. JACOBS, Een relationele kijk op databases. All Computing, 1992. KROENKE D., Leerboek databases, Academic Service, 1998. O’BRIEN J., Leerboek ICT-toepassingen, Academic Service, 1998. ROUSSELLE M., Analyse en implementatie 1, De Sikkel, 1995 ROUSSELLE M., Analyse en implementatie 2, De Sikkel, 1996 STAPLETON, J., Dynamic Systems Development Method, Academic Service 1999. VAN DER HARST G., MAIJERS R., Effectief GUI-ontwerp, Academic Service, 1999, 304 p. VREVEN A., Methoden en hulpmiddelen voor systeemontwikkeling, Academic Service, 1994. YOURDON E., Gestructureerde analyse, Academic Service, 1991.


Blz. 36

10 Module Programmeren gegevensbank 1 10.1 Organisatie 10.1.1

Studieduur

60 lestijden 10.1.2

Onderwijsvorm


Graad

3de graad 10.1.4


60 lestijden TV 10.2 Situering van de module in de opleiding



In de module 'Programmeren gegevensbank 1' wordt de basis van het programmeren in een gegevensbank aangeleerd en toegepast.



De cursist neemt kennis van de elementaire begrippen van het programmeren in een gegevensbank. Hij krijgt zicht op en leert omgaan met basisvaardigheden door middel van een aantal een-

voudige oefeningen. Bij het beëindigen van deze module kan de cursist elementair programmeren in een gegevensbank. 10.3 Beginsituatie 




Verplichte voorafgaande modules: nihil

10.4 Doelstellingen Module Programmeren gegevensbank 1 De cursist kan  gegevenstypes definiëren en declareren;  de programmastructuren van de programmeeromgeving gebruiken;  functies en procedures opstellen en compileren;  recordssets via programmacode hanteren;  formulier- of rapportmodules gebruiken  eenvoudige gebeurtenissen verbonden aan besturingselementen afhandelen;  eenvoudige gebeurtenissen in verband met datagegevens afhandelen;  de helpfunctie hanteren.


MHAIPU82O BCHA U820 01 BCHA U820 02 BCHA U820 03 BCHA U820 04 BCHA U820 05 BCHA U820 06 BCHA U820 07 BCHA U820 08

Blz. 37

10.5 Leerinhouden module “Programmeren gegevensbank 1” ALGEMENE DOELSTELLINGEN De cursist kan gegevenstypes definiëren en declareren;

de programmastructuren van de programmeeromgeving gebruiken;

functies en procedures opstellen en compileren;

formulier- of rapportmodules gebruiken

recordssets via programmacode hanteren; eenvoudige gebeurtenissen in verband met datagegevens afhandelen;

eenvoudige gebeurtenissen verbonden aan besturingselementen afhandelen; de helpfunctie hanteren.

LEERINHOUDEN Primitieve gegevensstructuren  numerieke  alfanumerieke  datum en tijd  waar /vals type Constanten en variabelen  declaratie  gebruik in uitdrukkingen  invoer  uitvoer Arrays Programmastructuren  sequentie  selectie  meervoudige selectie  iteratie Functies en /of procedures  gebruik van ingebouwde functies / procedures  gebruik zelf ontwikkelde functies / procedures  parametermechanisme Formulier- of rapportmodules  openen  formaat venster  afsluiten  koppeling aan tabel en query  oproepen Recordset:  definitie  methoden  navigatie  opzoeken  update  gebeurtenissen (bv.: Bij aanwijzen, Voor invoegen, Voor bijwerken, Bij verwijderen, Bij gewijzigd, …)  eigenschappen (bv.: EOF, NoMatch, RecordCount, AbsolutePosition, …) Gebeurtenissen (aangemaakt via wizards)  toetsenbordgebeurtenissen  gebeurtenissen van muisacties Helpfunctie

10.6 Minimale materiële vereisten 

 

Vermits denkvaardigheden centraal staan kunnen cursisten ofwel individueel, ofwel per twee beschikken over een pc, waarop de vereiste programmatuur op een aanvaardbaar performantieniveau draait en die toegang geeft tot een printer. Het is vanzelfsprekend dat het centrum beschikt over legale versies van de te gebruiken software. De toestellen moeten zo opgesteld staan dat er naast de computer nog voldoende ruimte is voor een boek of schrift. Tevens moeten volgende ergonomische eisen vervuld zijn: het scherm moet van goede kwali-


Blz. 38



teit (stabiel beeld zonder reflecties) en verstelbaar zijn, voor het toetsenbord moet er voldoende ruimte zijn voor de polsen. Op het gebied van veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex, ARAB, AREI, Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t. de uitrusting en inrichting van de lokalen (bijv. moet de bekabeling veilig weggeborgen zijn), de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat duidelijke handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn, dat alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct te kunnen toepassen.

10.7 Methodologische wenken 

    

 

De cursus mag niet gericht zijn op het theoretische, maar moet toepassingsgericht zijn. Dit houdt in dat het niet de bedoeling mag zijn om een taal aan te leren omwille van de taal op zich, maar dat men toepassingsgericht de taalelementen aanbrengt. Het is dan ook niet denkbeeldig dat heel wat elementen van het instructiearsenaal niet aan bod komen, gewoon omdat de toepassingen de inschakeling ervan niet vergen. Op zich mag dat geen probleem zijn. Vandaar dat het gebruik van de help-functie moet gestimuleerd worden. Zo kunnen taalelementen die niet aan bod kwamen tijdens de opleiding moeiteloos worden ingeschakeld op zelfstandig initiatief. Tegenwoordig kan de cursist via het internet op zoek gaan naar nuttige informatie en/of deelprogrammatuur. Het zou jammer zijn om deze kans onbenut te laten. Alvorens de toepassing concreet te vertalen naar een programmeertaal is het evident de te volgen stappen en denkwijze voor te bereiden door gebruik te maken van schematechnieken. De leraar moet er nauwlettend op toezien dat de toepassingen aansluiten op de leefwereld van de cursist, en op de problemen uit het dagelijks leven. Om het aanleerproces te vergemakkelijken is het aanbevolen om de cursist een aantal uitwerkingen in broncode te verstrekken, zodat duidelijk blijkt op welke wijze een probleem zich vertaalt naar een oplossing. Steeds wordt de programmacode van uitgebreide commentaar voorzien. Structuurinsprongen maken het mogelijk om visueel overzicht te krijgen van de structuur in het programma.

10.8 Didactische middelen 



De cursisten moeten tijdens de les één of meer handleidingen of naslagwerken betreffende de aangeleerde softwarepakketten kunnen raadplegen. De vakgroep zal zich regelmatig beraden over de keuze en het gebruik van cursussen en handboeken. Het centrum dient erover te waken dat ze de belangrijke ontwikkelingen betreffende apparatuur en programmatuur volgt. Dit betekent echter geenszins dat elke nieuwe versie van software of hardware moet aangeschaft worden om up-to-date te blijven. Wel moet ze via geregelde investeringen vermijden dat haar informaticaonderwijs manifest achterblijft op de realiteit in het bedrijfsleven.

10.9 Evaluatie   





De leerstof kan geëvalueerd worden via zowel proces- als productevaluatie. Beide hebben dan de vorm van een praktische proef, waarbij één of meer werkstukken moeten afgeleverd worden. Permanente evaluatie spreidt de prestatiedruk en biedt mogelijkheden tot bijsturing indien nodig. Het is evident dat er duidelijke afspraken met de cursist dienen gemaakt te worden met betrekking tot de vorm en het tijdstip van de proeven. Hierbij is het examenreglement van het centrum een belangrijk instrument in de openheid naar de cursisten toe. Om de zelfevaluatie van de volwassene te vergroten is het belangrijk dat de cursist weet op welke aspecten van de opdrachten de nadruk ligt. Elke opgave moet communicatief eenduidig zijn (slechts voor één interpretatie vatbaar, goed afgebakend en met zo weinig mogelijk kettingopdrachten). Indien de cursist bij een complexe oefening plots niet verder kan, moet de leraar hulp bieden. Het spreekt vanzelf dat de cursisten op toetsen en examens enkel te maken krijgen met opgaven waaraan ze zich min of meer verwachten. De probleemstellingen moeten betrekking hebben op de kennis en


Blz. 39



vaardigheden die voor de leerstofvooruitgang onmisbaar zijn, die voor het opleidingsprofiel normaal functioneel zijn en die een normale instroomgroep haalbaar is. De analyse van de antwoorden geven aanleiding tot bijsturingen en tot leeradviezen. De geëvalueerde werkstukken zijn ter inzage van de cursisten. Knelpunten worden klassikaal besproken.

10.10 Bibliografie BALOUI S., Snel leren programmeren VBA in Access 2000, Addison-Wesley Nederland KROENKE D., Leerboek databases, Academic Service, 1998 MAESEELE L., SEYNAEVE E., Programmeren in MS ACCESS 2000, Standaard Uitgeverij, 2000 NOVALIS S., JONES D., Access 2002 VBA Handbook, Sybex USA SHANK D., Microsoft Office 2000 Visual Basic programmeergids, Academic Service, 2001


Blz. 40


Studieduur

60 lestijden 11.1.2

Onderwijsvorm


Graad

3de graad 11.1.4


60 lestijden TV 11.2 Situering van de module in de opleiding In de module 'Programmeren gegevensbank 2' wordt het programmeren in een gegevensbank verder aangeleerd, toegepast en ingeoefend. De cursist krijgt zicht op en leert omgaan met alle noodzakelijke vaardigheden door middel van een aantal oefeningen. Bij het beëindigen van deze module kan de cursist programmeren in een gegevensbank. 11.3 Beginsituatie 

Inhoudelijke vereisten: De cursist kan elementair programmeren in een gegevensbank.



Verplichte voorafgaande modules: 'Programmeren gegevensbank 1'.

11.4 Doelstellingen Module Programmeren gegevensbank 2 De cursist kan  Complexe gebeurtenissen verbonden aan besturingselementen afhandelen;  Complexe gebeurtenissen in verband met datagegevens afhandelen;  fouten in de ontwikkelde procedures opvangen en afhandelen  objecten declareren;  eigenschappen en methoden van gedeclareerde objecten gebruiken;  een gegevensbank in een omgeving met meerdere gebruikers organiseren  een gegevensbank binnen een netwerkomgeving beveiligen.


MHAIPU821 BCHA U821 01 BCHA U821 02 BCHA U821 03 BCHA U821 04 BCHA U821 05 BCHA U821 06 BCHA U821 07

Blz. 41

11.5 Leerinhouden module “Programmeren gegevensbank 2” ALGEMENE DOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursist kan Complexe gebeurtenissen verbonden aan besturingselementen afhandelen;

Gebeurtenissen  toetsenbordgebeurtenissen  gebeurtenissen van muisacties  gebeurtenissen van formulieren en rapporten  gebeurtenissen op datagegevens Complexe gebeurtenissen in verband met datagege- SQL in programmamodules vens afhandelen;  gebruik van selectiequery’s  gebruik van actiequery’s  relaties tussen tabellen en query’s fouten in de ontwikkelde procedures opvangen en Foutafhandeling afhandelen  onderbreking bij (runtime-) fouten  onderscheppen van (runtime-) fouten  creatie van foutafhandelings-procedures objecten declareren; Objecten  declaratie eigenschappen en methoden van gedeclareerde  eigenschappen objecten gebruiken;  methodes  gebruik een gegevensbank in een omgeving met meerdere Gegevensbank voor gemeenschappelijk gebruik gebruikers organiseren  databasetoepassing creëren voor gemeenschappelijk gebruik een gegevensbank binnen een netwerkomgeving  database openen met opdrachtregelopties beveiligen  toegangs-identificatie van elke gebruiker  netwerkaccount met gebruikersrechten  per werkgroep  per individu  beheer van een gebruikerslogboek 11.6 Minimale materiële vereisten 

 



Vermits denkvaardigheden centraal staan kunnen cursisten ofwel individueel, ofwel per twee beschikken over een pc, waarop de vereiste programmatuur op een aanvaardbaar performantieniveau draait en die toegang geeft tot een printer. Het is vanzelfsprekend dat het centrum beschikt over legale versies van de te gebruiken software. De toestellen moeten zo opgesteld staan dat er naast de computer nog voldoende ruimte is voor een boek of schrift. Tevens moeten volgende ergonomische eisen vervuld zijn: het scherm moet van goede kwaliteit (stabiel beeld zonder reflecties) en verstelbaar zijn, voor het toetsenbord moet er voldoende ruimte zijn voor de polsen. Op het gebied van veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex, ARAB, AREI, Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t. de uitrusting en inrichting van de lokalen (bijv. moet de bekabeling veilig weggeborgen zijn), de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat duidelijke handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn, dat alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct te kunnen toepassen.

11.7 Methodologische wenken 

De cursus mag niet gericht zijn op het theoretische, maar moet toepassingsgericht zijn. Dit houdt in dat het niet de bedoeling mag zijn om een taal aan te leren omwille van de taal op zich, maar dat men toepassingsgericht de taalelementen aanbrengt. Het is dan ook niet denkbeeldig dat heel wat elementen van


Blz. 42

    

 

het instructiearsenaal niet aan bod komen, gewoon omdat de toepassingen de inschakeling ervan niet vergen. Op zich mag dat geen probleem zijn. Vandaar dat het gebruik van de help-functie moet gestimuleerd worden. Zo kunnen taalelementen die niet aan bod kwamen tijdens de opleiding moeiteloos worden ingeschakeld op zelfstandig initiatief. Tegenwoordig kan de cursist via het internet op zoek gaan naar nuttige informatie en/of deelprogrammatuur. Het zou jammer zijn om deze kans onbenut te laten. Alvorens de toepassing concreet te vertalen naar een programmeertaal is het evident de te volgen stappen en denkwijze voor te bereiden door gebruik te maken van schematechnieken. De leraar moet er nauwlettend op toezien dat de toepassingen aansluiten op de leefwereld van de cursist, en op de problemen uit het dagelijks leven. Om het aanleerproces te vergemakkelijken is het aanbevolen om de cursist een aantal uitwerkingen in broncode te verstrekken, zodat duidelijk blijkt op welke wijze een probleem zich vertaalt naar een oplossing. Steeds wordt de programmacode van uitgebreide commentaar voorzien. Structuurinsprongen maken het mogelijk om visueel overzicht te krijgen van de structuur in het programma.





11.9 Evaluatie   







De leerstof kan geëvalueerd worden via zowel proces- als productevaluatie. Beide hebben dan de vorm van een praktische proef, waarbij één of meer werkstukken moeten afgeleverd worden. Permanente evaluatie spreidt de prestatiedruk en biedt mogelijkheden tot bijsturing indien nodig. Het is evident dat er duidelijke afspraken met de cursist dienen gemaakt te worden met betrekking tot de vorm en het tijdstip van de proeven. Hierbij is het examenreglement van het centrum een belangrijk instrument in de openheid naar de cursisten toe. Om de zelfevaluatie van de volwassene te vergroten is het belangrijk dat de cursist weet op welke aspecten van de opdrachten de nadruk ligt. Elke opgave moet communicatief eenduidig zijn (slechts voor één interpretatie vatbaar, goed afgebakend en met zo weinig mogelijk kettingopdrachten). Indien de cursist bij een complexe oefening plots niet verder kan, moet de leraar hulp bieden. Het spreekt vanzelf dat de cursisten op toetsen en examens enkel te maken krijgen met opgaven waaraan ze zich min of meer verwachten. De probleemstellingen moeten betrekking hebben op de kennis en vaardigheden die voor de leerstofvooruitgang onmisbaar zijn, die voor het opleidingsprofiel normaal functioneel zijn en die een normale instroomgroep haalbaar is. De analyse van de antwoorden geven aanleiding tot bijsturingen en tot leeradviezen. De geëvalueerde werkstukken zijn ter inzage van de cursisten. Knelpunten worden klassikaal besproken.

11.10 Bibliografie BALOUI S., Snel leren programmeren VBA in Access 2000, Addison-Wesley Nederland KROENKE D., Leerboek databases, Academic Service, 1998 MAESEELE L., SEYNAEVE E., Programmeren in MS ACCESS 2000, Standaard Uitgeverij, 2000 NOVALIS S., JONES D., Access 2002 VBA Handbook, Sybex USA SHANK D., Microsoft Office 2000 Visual Basic programmeergids, Academic Service, 2001 VAN DER LANS, Het SQL-leerboek, Academic Service, 1998 Informatica-programmeren 13-03-21

Blz. 43

WIEGERINK L., BIJPOST J., DE GROOT M., Relationele databases en SQL, Academic Service, 2000


Blz. 44


Studieduur

60 lestijden 12.1.2

Onderwijsvorm


Graad

3de graad 12.1.4


60 lestijden TV 12.2 Situering van de module in de opleiding In de module 'Programmeren gegevensbank 3' levert de cursist het bewijs door middel van een geïntegreerde oefening, dat hij een probleem binnen in een gegevensbank kan analyseren en oplossen. 12.3 Beginsituatie 

Inhoudelijke vereisten: De cursist kan programmeren in een gegevensbank.



Verplichte voorafgaande modules: De modules 'Programmeren gegevensbank 1' en 'Programmeren gegevensbank 2'.

12.4 Doelstellingen Module Programmeren gegevensbank 3 De cursist kan  een programmeerbaar probleem binnen de mogelijkheden van en in een gegevensbank analyseren en oplossen.

MHAIPU822 BCHA U822 01

12.5 Leerinhouden module “Programmeren gegevensbank 3” ALGEMENE DOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursist kan: een probleem binnen de mogelijkheden van de pro- Omschrijving van een probleem grammeertaal analyseren en oplossen. Analyse van probleemstelling en schematische oplossing Opsplitsing van het gestelde probleem in deelproblemen Per deelprobleem:  ontwerp van datastructu(u)r(en)  ontwerp van controlestructu(u)r(en) Implementatie en testen van de oplossing Verfijning van de oplossing Programmadocumentatie Gebruikershandleiding 12.6 Minimale materiële vereisten 



Vermits denkvaardigheden centraal staan kunnen cursisten ofwel individueel, ofwel per twee beschikken over een pc, waarop de vereiste programmatuur op een aanvaardbaar performantieniveau draait en die toegang geeft tot een printer. Het is vanzelfsprekend dat het centrum beschikt over legale versies van de te gebruiken software.


Blz. 45





De toestellen moeten zo opgesteld staan dat er naast de computer nog voldoende ruimte is voor een boek of schrift. Tevens moeten volgende ergonomische eisen vervuld zijn: het scherm moet van goede kwaliteit (stabiel beeld zonder reflecties) en verstelbaar zijn, voor het toetsenbord moet er voldoende ruimte zijn voor de polsen. Op het gebied van veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex, ARAB, AREI, Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t. de uitrusting en inrichting van de lokalen (bijv. moet de bekabeling veilig weggeborgen zijn), de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat duidelijke handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn, dat alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct te kunnen toepassen.

12.7 Methodologische wenken   



Een synthese-opdracht leent zich goed tot groepswerk (al dan niet extern), hoewel een individuele uitwerking natuurlijk niet uitgesloten is. Een grondige data-analyse en voorbereiding omtrent het uit te werken project is onontbeerlijk. Het gebruik van de helpfunctie moet blijvend gestimuleerd worden. Zodoende kunnen taalelementen die niet aan bod kwamen tijdens de opleiding moeiteloos worden ingeschakeld op individueel initiatief. Online via het internet op zoek gaan naar nuttige informatie en/of hulpprogrammatuur is bij deze module zeer opportuun. Steeds wordt de programmacode uitgebreid van commentaar voorzien.





12.9 Evaluatie  

In het bijzonder bij deze module kan de leerstof geëvalueerd worden via zowel proces- als productevaluatie. Permanente evaluatie biedt mogelijkheden tot bijsturing indien nodig. Een presentatie rondt het leer- en evaluatieproces af. Het ware nuttig om een jury samen te stellen die samen een eindbeoordeling maken van het afgeleverde werkstuk.

12.10 Bibliografie BALOUI S., Snel leren programmeren VBA in Access 2000, Addison-Wesley Nederland KROENKE D., Leerboek databases, Academic Service, 1998 MAESEELE L., SEYNAEVE E., Programmeren in MS ACCESS 2000, Standaard Uitgeverij, 2000 NOVALIS S., JONES D., Access 2002 VBA Handbook, Sybex USA SHANK D., Microsoft Office 2000 Visual Basic programmeergids, Academic Service, 2001. VAN DER LANS, Het SQL-leerboek, Academic Service, 1998 WIEGERINK L., BIJPOST J., DE GROOT M., Relationele databases en SQL, Academic Service, 2000


Blz. 46

Bijlage 1: DVO-commissie Informatica Boey Eddy Dienst Beroepsopleidingen departement Onderwijs, Koningsstraat 93, bus 3, 1000 Brussel De Smaele Lindsay Provinciaal CVO Meetjesland, Stoepestraat 38, 9960 Assenede Jacobsen Guy CVO GO Oostende, Leopold III-laan 1, 8400 Oostende Malbrancke Thierry CVO VTI Brugge, Boeveriestraat 73, 8000 Brugge Reynaerts Ingrid SNT CVO, Arsenaalstraat 4, 8000 Brugge Van den Vreken Chris Dienst voor Onderwijsontwikkeling Koning Albert II-laan 15, Toren B 2de verdieping 1210 Brussel Vermeesch Fernand Dienst voor Onderwijsontwikkeling Koning Albert II-laan 15, Toren B 2de verdieping 1210 Brussel Verstraete Jozef Inspectie volwassenenonderwijs Sparrenhofstraat 2 9250 Waasmunster


Blz. 47

Bijlage 2: Codering Codering van de opleidingen O SG XX

Opleiding Studiegebied

Opleiding XX Codering van de modules M SG OP U 001

Module Studiegebied

Opleiding C = gemeenschappelijke module voor meerdere studiegebieden G = gemeenschappelijke module binnen een studiegebied

U = unieke module Nummer van de module (aparte nummering voor de C,G en U modules) Codering van de basiscompetenties BC SG U 001 01

Basiscompetentie Studiegebied (uitgezonderd C-modules)

Soort module (C, G of U) Nummer van de module

Nummer van de basiscompetentie binnen de module


Blz. 48

Informatica Programmeren

Recommend Documents