in de Present Utrecht wint Mantel van Sint Maarten

kerk stad in de

verder in dit nummer Schola Davidica

7 School-kerk

21ste jaargang nummer 7 22 november 2013

Losse nummers  1.50

KERKELIJK INITIATIEF VOOR NACHTOPVANG ‘ONGEDOCUMENTEERDEN’

Op straat slapen dreigt voor 20 man Iedereen kan dakloos worden. Hetzij door schuldenproblematiek, hetzij door sociale factoren als verslaving of psychische problematiek. Niet iedere dakloze kan aanspraak maken op de daklozenopvang, daar zijn allerlei criteria voor of het wel echt

In de Choral Evensong van 24 november viert de Schola Davidica dat ze als een van de eerste groepen in ons land dit fenomeen heeft laten klinken.Al dertig jaar doet ‘de Schola’ dat, onder de bezielende leiding van Lisette Bernt. Zij viert haar 25jarig dirigentschap.

Protestantse Gemeente Utrecht www.pgu.nu

Marieke Sillevis Smitt

diaconaal missionair predikante (vluchtelingen)

Gelukkig is het in Utrecht, waar wij wonen en leven, beter dan in de rest van Nederland. Dat komt omdat er heel veel particulier initiatief is om bijvoorbeeld ongedocumenteerde vrouwen met kinderen op te vangen. Zo won Huize Agnes dit jaar de tolerantieprijs. Stichting Noodopvang Dakloze Vreemdelingen Utrecht (SNDVU) vangt mensen op die in procedure zijn en geen recht hebben op voorzieningen. Door

noodzakelijk is, of dat er toch nog andere mogelijkheden zijn. Dat wordt uitgezocht. Bij ongedocumenteerden, die automatisch dakloos worden en die opvang van vrienden of particulier initiatief ontberen, wordt niets uitgezocht.

bemiddeling van STIL kan een aantal mensen onder strikte criteria toch nog toegang krijgen tot de gewone daklozenopvang, zoals de NOIZ en de Sleep In. Dit alles met stille steun van de gemeenteraad van Utrecht, die vorig jaar, dankzij ook de signalen van Omduw, ook nog professionele opvang regelde voor de psychisch zieke ongedocumenteerden. Ondanks dit alles valt er toch nog een groep buiten de boot en dat is de groep van de gezonde, alleenstaande mannen. De hulpverlenersorganisaties schatten

Kun je geen verblijfsdocument tonen? Dan rest jou de straat. Of je ziek bent of zwanger, jonge kinderen hebt, jonge vrouw bent of demente oma? Dat is geen criterium. Het enige criterium is een verblijfsdocument.

dat er nu nog in Utrecht ongeveer twintig mannen buiten moeten slapen, op straat. Hoop... Ik had gehoopt dat de hulpverleners ook voor deze groep een opvang konden regelen voor de winter dit jaar. Het leek erop dat dat ook zou gebeuren. Omduw had een plan, STIL maakte een plan, de Tussenvoorziening ook… maar de samenwerking faalde. Zo ontstond er opeens de situatie dat ook deze winter, tenzij het gaat vriezen want dan gaat de koudweerregeling in en kan

iedereen een dak boven het hoofd krijgen, er ongeveer twintig man buiten moet zien te overleven. Omduw vindt dat onacceptabel en vond de steun van Rutger Oolbekking (voorzitter diaconie Nieuwe Kerk), Marieke Witzier (Villa Vrede) en ondergetekende. Samen vormden we een initiatiefgroep om, in Godsnaam, dan maar als kerkelijke organisaties een sobere nachtopvang onder protest te bewerkstelligen. Zie verder pagina 3: Vertrouwen dat herberg er komt

Present Utrecht wint Mantel van Sint Maarten De W.G. van de Hulstschool aan de Jutphaseweg kwam ruim een eeuw geleden in de plaats van de vierde diaconieschool van de Hervormde Gemeente Utrecht. Elly Bakker duikt in de boeiende geschiedenis over de diaconieschool, haar hoofdonderwijzer en nog zo meer... In de serie Liturgische beleving.

8-9 Kerkbeleid

Kerkelijk beleid, je kunt er hele bomen over opzetten. Dat deed Henk Heikens dan ook, via een treinreis aan de koffie met een oud-collega. In een drieluik geeft Heikens hoofdpunten uit dat gesprek weer.‘Beleid bij de koffie’ loopt dan uit in:‘Theologie bij de koffie’.

10

Frans Rozemond De Mantel van Sint Maarten is op vrijdag 8 november uitgereikt aan de stichting Present Utrecht. Volgens de jury slaagt deze organisatie er in om vrijwilligerswerk zó aan te bieden dat het aantrekkelijk is voor jongeren om aan de slag te gaan. En dat maakt indruk, zo verklaarde René van Bemmel bij de uitreiking van de prijs, die namens Present in ontvangst werd genomen Corinne de Vries. Gastspreker tijdens de bijeenkomst was Eduard Nazarski, directeur van Amnesty International. Hij vroeg aandacht voor de hulp aan ongedocumenteerde migranten en de rol van de kerken daarbij. De Mantel van Sint Maarten is een aanmoedigingsprijs van het Citypastoraat Domkerk in samenwerking met het Diaconaal Missionair Orgaan van de Protestantse Gemeente Utrecht. Genomineerd worden organisaties die

* Alle genomineerden na de uitreiking in de Domkerk.Van rechts af gezien: Kees Fortuin (derde), Corinne de Vries (vijfde), René van Bemmel (zevende) en Mariëlle Bouwman (achtste). Foto: Bram Schriever. solidariteit in de stad in praktijk brengen. De winnaar krijgt duizend euro. Genomineerd waren dit jaar: Stichting Present, de Kinder- en Jongerenrechtswinkel Utrecht en de Ouderensoos in buurthuis De Nieuwe Jutter (Rivierenwijk).

“Tien jaar geleden fietste ik vaak onbekommerd door de stad”, vertelde Corinne de Vries tijdens haar presentatie over Present Utrecht. “Dan genoot ik van de Utrechtse geveltjes. Wist ik veel dat daarachter soms mensen zitten die bang zijn of

nooit bezoek krijgen. Of dat er kinderen zijn die geen bed hebben, maar alleen een matrasje op de grond.” Zie verder pagina 4:

‘Een Utrecht waar mensen er zijn voor elkaar’

Verdraagzaamheid Daan van der Waals

De tentoonstelling ‘Vormen van verdraagzaamheid’ in Museum Catharijneconvent opent met een lofzang op de gewetensvrijheid. Maar zo tolerant waren onze voorvaderen in de praktijk niet: andersdenkenden werden achtergesteld en verketterd. Een kritische blik van historicus Llewellyn Bogaers.

16

‘DIT KAN DOODSSTEEK ZIJN VOOR DE BEWONERS’

“Ik vind het lijken op een sterfhuisconstructie, niet figuurlijk, maar letterlijk. Als je fysiek en psychisch al zwak bent en je krijgt dit over je heen - een steeds leger wordend tehuis en verhuizing -, kan dat voor mensen wel eens de doodssteek betekenen”.

en Tuindorp-Oost, eind 2015 of begin 2016 gaat sluiten.

Woorden van Mariëtte Goudzwaard, ouderling van de Tuindorpkerk voor het pastorale werk in zorgcentrum De Lichtkring, voor Radio M Utrecht naar aanleiding van berichten dat zorgaanbieder Careyn de beide tehuizen in Tuindorp, De Lichtkring

Dat proces is inmiddels al zichtbaar. Nieuwe bewoners worden niet aangenomen, kamers komen leeg te staan en personeel ziet uit naar een baan elders. Ook voor de vrijwilligers die meehelpen in de tehuizen is het een ingrijpende stap. Veel kerkleden

Zorgen over sluiting De Lichtkring en Tuindorp-Oost bezoeken de bewoners, doen een boodschap voor hen of maken met hen een wandeling, en bovendien zijn er de zondagse erediensten in beide tehuizen waarvoor veel mensen uit de wijk actief zijn. Drie kerken in Tuindorp – de Tuindorpkerk, de parochie Sint Martinus waaronder de Pauluskerk ressorteert en de Neder-

lands Gereformeerde Jeruzalemkerk – maken zich over deze ontwikkelingen ernstig zorgen. In een brandbrief aan Careyn hebben ze een gesprek aangevraagd om hun zorgen te bespreken. Dat gesprek is inmiddels vastgesteld voor dinsdag 26 november. Zie verder pagina 4: ‘Tuindorp onevenredig zwaar getroffen’

2

kerk

22 november 2013

Deo Volente Andries Zoutendijk Vroeger kwam je het steevast tegen op aankondigingen van huwelijken en begrafenissen: D.V., zo de Here wil en wij leven. ‘Het voorbehoud van Jakobus’, heette dat. Vandaag kondigen we meestal zonder voorbehoud aan wat er gaat gebeuren en wat we van plan zijn. Eerlijk gezegd heb ik lange tijd een zekere weerstand gevoeld tegen die twee letters. Het leek mij een verplicht nummer en wat voegt het eigenlijk toe aan wat je zeggen wilt? Het was vooral een herkenningsteken: de mensen laten zien waar je bij hoort. De laatste tijd denk ik er anders over. Ik merk dat ik af en toe bij

een mededeling de woorden tussenvoeg: als God het geeft. Als ik die woorden opschrijf doe ik dat voor mezelf. Om me te oefenen in een besef van afhankelijkheid en nederigheid. En wie weet dien ik er ook sommige lezers mee. We leven in een tijd dat woorden weer uit de kast gehaald kunnen worden waarin ze lang opgeborgen waren. Een nieuwe vrijmoedigheid om te zeggen: als God het geeft. Wat bedoelde Jakobus eigenlijk met deo volente? Ik schrijf wat hij zegt voor u over, Jakobus 4: 13-15. Dan iets voor u die zegt: ‘Vandaag of morgen gaan wij naar die en die stad. Daar blijven we een jaar, we zullen er handeldrijven en geld verdienen.’ 14 U weet niet eens hoe uw leven er morgen uitziet. U bent immers maar damp, die heel even

verschijnt en dan al verdwijnt. 15 U zou moeten zeggen: ‘Als de Heer het wil, zijn we dan in leven en zullen we dit of dat doen.’ Zakenmensen Blijkbaar gaat het over zakenmensen in de christelijke gemeente. Zij moeten vooruit denken en hun activiteiten plannen. We gaan op zakenreis, we blijven daar zolang. Dan komen we terug en hebben we winst gemaakt. Is daar iets mis mee? Misschien niet, maar Jakobus proeft een mentaliteit die hierachter zit. Hij vindt het arrogant. Als je zo spreekt, zie je over het hoofd dat het leven kort is, een damp die verdwijnt. En je ziet Iemand over het hoofd: God die onze dagen telt. Daarom moet je zeggen: als de Heer het wil, zijn we dan in

MEDITATIEF MOMENT leven. Dan zing je in ieder geval een toontje lager. Je geeft toe dat je afhankelijk bent van Gods vriendelijkheid. Dat lesje leert Jakobus ons allemaal. Maar het is meer dan een lesje. Het is een aanmoediging: doe wat je van plan bent, regel je zaken en stel alles wat je doet onder de zeggenschap van God. Wat Hij wil, is dan het uiteindelijke doel van je reizen en plannen. De winst die je maakt is dan een middel om het goede te doen. Soms gaat de reis niet door en valt de winst tegen. Als je het zinnetje van Jakobus geoefend hebt, stort je huis niet in. Uw wil geschiede. Dat zijn de woorden die Christus zelf oefende en die hij aan ons.

Impasse voorbij Er zit een vogel gevangen in mijn ziel hij slaat zijn vleugels stuk op muren en gesloten ramen ik weet – ik – ikzelf – moet die ramen openzetten niet op een kier maar wijd zodat hij weer de ruimte krijgt die hem te lang ontnomen werd bij zijn terugkeer brengt hij schatten mee en de ramen – zij blijven open Oeke Kruythof

Afscheid

ADVENTSTIJD BIJ JOHANNESCENTRUMGEMEENTE

Verhalen over sterke vrouwen ds Toos Wolters

gele bladeren vallen op de natte aarde zij bedekken de grond teken van de tijd

In de tijd van Advent en Kerst vertellen we dit jaar in de Johannescentrum­ gemeente elkaar iedere week een verhaal over een sterke vrouw. Waarom een verhaal? Misschien wel omdat een verhaal ontstaat wanneer ‘het gewone’ plaats maakt voor iets dat ‘buiten gewoon’ is. Een ‘gewoon verhaal’ bestaat niet. Een verhaal gaat altijd over iets dat buiten de normale gang van zaken valt. Mensen zijn van nature behoudend. Een vast stramien geeft veiligheid en grond onder de voeten. Af en toe mag zo’n stramien wel even doorbroken worden, maar dan liefst wel onder eigen regie. Geslachtsregisters in de bijbel kennen ook zo’n vast stramien. Lees maar in het eerste hoofdstuk van het evangelie naar Matteüs: Abraham verwekte Isaäk, Isaäk verwekte Jakob, Jakob verwekte Juda en zijn broers, Juda verwekte… En dan gebeurt er iets onverwachts, iets dat volstrekt buiten de orde is: Juda verwekte Peres en Zerach bij Tamar.

mensen die ons lief zijn verlaten ons de dood komt vroeg of laat maakt een einde aan het licht onze dierbaren hebben hun ogen voorgoed gesloten een voor een zijn zij gevallen als gele herfstbladeren hoe wreed is dit afscheid het kerft diepe wonden in ons hart mijn God waarom toch gloort er hoop Zijn licht gaat nimmer uit sterven is overgaan naar het nieuwe leven Thriller De nieuwsgierigheid is gewekt: wie is die Tamar, waarom staat ze tussen al die vaders en hun zonen? We bladeren naar het boek Genesis en lezen daar een verhaal dat, als het nu in boekvorm zou worden uitgegeven, misschien wel een ‘literaire thriller’ genoemd zou worden. En zo

zijn er nog meer van die onverwachte wendingen: Ruth, een allochtoon, Rachab, een prostituee, Batseba, verlangd en genomen door David en uiteindelijk Maria, een meisje nog, verloofd. Over deze (oer)moeders van Jezus gaat het vanaf de Eerste Advent, waarin we het verhaal van Ruth horen, via Rachab,Tamar

* Detail van Tamar, Belle fille de Juda 1960, Marc Chagall. en Batseba tot aan Maria, die centraal staat op de morgen van Eerste Kerstdag. Tezamen vertellen deze verhalen hoe de aangezegde Messias langs buitengewone wegen tot ons komt. Reden voor oplettendheid.

Themadienst voor/door mensen met een verstandelijke beperking Hetty Bouwhuis

namens de Werkgroep verstandelijk beperkten PGU - Domkerk

Op de bijeenkomsten voor verstandelijk beperkten in de Domkerk – de eerstvolgende is op 24 november - staat deze winter het scheppingsverhaal centraal. Vandaaruit leggen we het verband met andere verhalen in de Bijbel. Zo komt bij de scheiding van licht en donker het verhaal van Jona aan de orde die

Langzaam aan wordt het licht minder steeds minder de zomer ligt achter ons de herfst laat zijn gezicht zien

vanuit de duisternis naar het licht gaat. En vertellen we over Jezus die zegt dat ook de bloemen in het veld en de vogels zich geen zorgen maken. Zo mogen ook wij met vertrouwen in het leven staan. De schepping is voor ons een veilige woonplaats. Daarover hebben we het ook in de dienst op zondagmiddag 24 november aanstaande. Heilige plaatsen Op de bijeenkomsten voor ver-

standelijk beperkten hebben we dit jaar als thema: heilige plaatsen. Wat is heilig eigenlijk? Heilige plaatsen zijn plekken waar mensen God ontmoeten. Zo vertellen we verhalen over Mozes die God bij de brandende braambos ontmoette, Jacob en zijn droom van de ladder naar de hemel, Johannes op Patmos en praten we over heilige plekken in de tempel, de kerk en ons eigen huis. Ook in ons eigen huis kunnen we God ontmoeten en sommige mensen hebben daar een speciaal plekje voor gemaakt.

Op zondag 24 november is er in de Domkerk om 15.00 uur een dienst van Schrift en Tafel over de tempel van Salomo als heilige plaats. De muziek in deze dienst voor verstandelijk beperkten wordt verzorgd door een klein orkest onder leiding van Tini van Eeuwijk. Voorganger is ds Netty de Jong-Dorland. Iedereen is hartelijk welkom! Nadere informatie is te verkrijgen via het mailadres: [email protected].

er komt verlossing er komt weerzien met allen die ons ontvielen Eddy Lie

Oud worden Als het leven klein wordt, de dagen lang, nachten een eeuwigheid. Dan is er ruimte voor dromen stil en lang. Je ziet de bomen groeien. Iedere vogel is van jou. Zon, regen krijgen een lading van kleur en schoonheid. Vluchten in de drukte is voorbij. Maar waarom doet het toch zo’n pijn!? Fredy Schild

in de stad

22 november 2013

Vertrouwen dat herberg er komt

Vespers in Zuidoost Op de eerste Adventszondag, 1 december, zingt de Marcuscantorij onder leiding van Karel Demoet om 17.00 uur de vesper in de Nicolaïkerk. Het thema van de vesper is: ‘In het huis van de Heer’. We lezen 1 Tessalonicenzen 3: 9-13, de liefde van God. De psalm is psalm 122: een pelgrimslied. Tijdens de vesper klinkt onder andere het ‘Magnificat octavi toni’ van Orlando di Lasso (1532-1594) en het Luthers Avondgebed van onze eigen componist, Jeroen ’t Hart. De voorganger is ds Dirk Neven en het orgel wordt bespeeld door Berry van Berkum. Een mooie start van de adventstijd. De vesper begint om 17.00 uur.

Zaterdagmiddagmuziek in de Domkerk Zaterdagmiddag 23 november vanaf half vier tot half vijf herdenkt het Koor van de Domcantorij onder leiding van Remco de Graas tijdens een concert in de Domkerk de honderdste geboortedag van de Britse componist Benjamin Britten (23 november 1913 – 4 december 1976). Daarnaast staat muziek op het programma van de Fransman Francis Poulenc die vijftig jaar geleden is overleden. Een week later, zaterdag 30 november, is het Solistenensemble Cantores Martini aan de beurt om een concert te geven. Het betreft Mariamuziek uit de bouwtijd van de Domkerk, van de componisten Perotinus (1160-1230) en Guillaume Dufay (1397-1474). Toegang tot beide concerten in de reeks Zaterdagmiddagmuziek Dpmkerk is gratis, wel is er een collecte na afloop waarbij de organisatie een bijdrage van vijf euro per bezoeker verwacht.

Bachcantate in Geertekerk Op zondag 1 december wordt in de Geertekerk om 19.30 uur de Bachcantate ‘Schwingt freudig euch empor’ (BWV 36) uitgevoerd. Solisten zijn: Susanne van Neerbos (sopraan), Ellis Dijkstra (alt), Eric Jansen (tenor), Evert Jan Nagtegaal (bas). Koor en orkest staan onder leiding van Gerrit Maas. De inleiding wordt verzorgd door Evert Jan Nagtegaal. De toegang is gratis, na afloop is er een collecte.

(vervolg van voorpagina)

Mensen zonder rechten

Een projectplan werd geschreven. Predikanten en diaconieën, DMO en AKK werden op de hoogte gesteld en om voorbede en steun gevraagd. Op het moment dat ik dit artikel schrijf om ook u te informeren, is er nog geen duidelijkheid over welke ruimte de plek zal kunnen zijn voor de nacht, voor deze mannen. Wel is er het vaste vertrouwen dat die plek er zal komen, met vrijwilligers, omdat deze menselijke nood zich afspeelt voor onze voordeur en wij geleerd hebben van onze Heer Jezus Christus dat er voor ieder mens plaats is in de herberg. In ieder geval tot duidelijk is wat er verder moet gebeuren. Gelukkig is er hoop. De Protestante Kerk Nederland heeft namens de Europese kerken een klacht ingediend tegen de Nederlandse Staat bij het Europees Comité voor Sociale Rechten, juist op dit punt. 31 oktober jongstleden heeft dit comité een immediate measure (direct ingaande maatregel) uitgevaardigd dat de Nederlandse staat ook de dakloze ongedocumenteerde mens in ons land moet voorzien van kleding, voedsel en onderdak, omdat anders de integriteit van deze mensen onherstelbaar beschadigd wordt. Deze uitspraak is niet bindend voor de Nederlandse Staat, maar wel zwaarwegend en er zal door advocaten naar verwezen worden. Het is nog een kwestie van tijd totdat de rechter de Nederlandse Staat zal dwingen acht te slaan op de nood van ook deze mensen op ons grondgebied. Tot die tijd zijn er elke dag mensen op straat aan het overleven.

* ...Overleven op straat... Wij willen zo snel mogelijk in de tussentijd, een dak boven het hoofd bieden en een ontbijt. Wij vragen daarbij ook uw steun: uw voorbede voor dit initiatief en natuurlijk ook voor de mensen zelf, en wat u verder kunt bieden. Wij zoeken op het moment

vooral vrijwilligers voor de nacht, zie verder in deze krant, maar ook mensen die ontbijt willen verzorgen, beddengoed willen wassen, of financieel willen steunen. Laat het weten, mail naar: winternachtopvang@ gmail.com.

www. kerstindestad.nl

Als mens zonder verblijfsdocumenten ben je een mens zonder rechten in Nederland. Je hebt geen recht op voorzieningen, zoals dat zo mooi heet. Een dakloze vreemdeling heeft sinds juli 2011 ook geen recht op toegang tot onze daklozenopvangvoorzieningen. Enkel en alleen door het simpele feit dat hij geen verblijfsdocumenten heeft. Wanneer een asielzoeker uitgeprocedeerd is of nog in procedure is, maar zonder voorzieningen - dat kan namelijk ook - wordt hij of zij, zonder steun van particulieren, dakloos. Het beleid maakt mensen dakloos, dat is nog tot daar aan toe. Daar valt heel veel over te zeggen en daar wordt ook heel veel over gezegd, want het asielzoekersvraagstuk is ontzettend complex. Een eenduidig antwoord op de verzoeken is niet te geven. Maar een beleid dat mensen dakloos maakt en hun vervolgens ook nog het recht op de daklozenvoorzieningen ontzegt, dat is een beleid dat niets te maken heeft met de complexiteit van de asielzoekersproblematiek. Dat is een beleid dat dakloze mensen uitsluit van het recht op daklozenopvang, enkel en alleen omdat zij een formeel papier ontberen.

De stal van STIL Het is nu ongeveer een jaar geleden dat ik in Kerk in de Stad schreef over mijn ontmoeting met vreemdelingen zonder verblijfspapieren in Utrecht, die de nachten in de winter buiten moesten doorbrengen, omdat er voor hen geen plaats was in de herberg van de nachtopvang voor daklozen in Utrecht. “Said, Josef en Abdel zijn drie van de dertien mannelijke vluchtelingen in Utrecht, die bekend zijn bij STIL en andere organisaties zoals Omduw en het Ubuntuhuis omdat ze buiten slapen. We zijn bij elkaar omdat ik niet begrijp hoe dat kan in Utrecht. Ze vertellen mij hoe het werkt: om elf uur moet je bellen om een plekje in de nachtopvang te regelen, maar soms is er geen plek. En hoe kom je zonder inkomen aan beltegoed? Vanaf januari is er helemaal geen plek meer in de nachtopvang voor mensen zonder papieren. In de nachten dat ze geen plek hebben om ergens te slapen, lopen ze. Ze lopen naar Lunetten en weer terug, de hele nacht, tot het licht wordt en er ergens een plek is waar ze op kunnen warmen en de dag door kunnen brengen.Vaak is dat de wachtkamer van STIL begrijp ik. De wachtkamer van STIL is de stal van Bethlehem.”

Orgelvrienden bijeen in Domkerk De Vriendenbijeenkomst dit jaar is bijzonder van opzet. Niet alleen vanwege de inhoud, maar ook vanwege de presentatie. Deze zal worden verzorgd door zowel Domorganist Jan Hage als door organist en muziekwetenschapper Peter van Dijk. Het spreekt voor zich dat het bij de



Kerstindestad.nl staat weer online De website kerstindestad.nl, met daarop de activiteiten in de stad rond de kerstdagen, gaat per eind deze maand weer online. Evenals vorige jaren biedt de redactie van Kerk in de Stad weer deze service. Het staat iedereen vrij om berichten te sturen naar de redactie, zowel voor deze agenda op internet als voor het gedrukte exemplaar van Kerk in de Stad. Mailen kan ook direct naar het adres: [email protected].

3

Bram Schriever

voorzitter Stichting Vrienden van de Domkerk

Vrijdagmiddag 29 november vindt in de Domkerk de jaarlijkse bijeenkomst van de Stichting Vrienden van de Domkerk plaats. Dit jaar staat die in het teken van het grote Bätz-orgel van de kerk.

* Jan Hage achter het Bätz-orgel. Wat is de historie van het orgel, welke mogelijkheden heeft het en hoe kan het klinken? Alle donateurs, potentiële donateurs en orgelliefhebbers zijn van harte welkom. De bijeenkomst begint om 16.00 uur. Na afloop is er gelegenheid elkaar te ontmoeten met een hapje en een drankje.

* Peter van Dijk.

Vriendenbijeenkomst niet alleen om een lezing zal gaan, maar om een mix van informatieoverdracht en orgelmuziek. Met twee zulke gerenommeerde musici kunnen de orgelvrienden verzekerd zijn van een informatieve en muzikale middag. Hartelijk welkom.

4

kerk

22 november 2013

ZORGCENTRA OP BEZUINIGINGSSLACHTBANK

‘Tuindorp onevenredig zwaar getroffen’ * Mariëtte Goudzwaard: ...”Een steeds leger wordend tehuis en verhuizing, dat kan voor mensen wel eens de doodssteek betekenen”... (vervolg van voorpagina) Natuurlijk weten de kerken ook wel dat de ouderenzorg te maken heeft met gewijzigd overheidsbeleid en bezuinigingen die moeten worden doorgevoerd. Maar dat was al veel langer bekend. Tuindorpkerkouderling Mariëtte Goudzwaard: “Zorgcentra als de Wartburg en Parc Transwijk hebben daar tijdig op ingespeeld en zo zijn daar nu prima complexen ontstaan waar alle vormen van zorg op één locatie geboden kunnen worden”. Dat is in Tuindorp niet gebeurd. “We hebben begrepen dat er plannen zijn voor een kleinschalig verpleeghuis in Tuindorp en voor ‘levensloopbestendige’ woningen, maar een en ander verkeert

nog in de planfase”, aldus de brief. “Voor nu is dat dus geen oplossing. Gevolg is dat de wijk Tuindorp naar het oordeel van de kerken onevenredig zwaar wordt getroffen.” Vragen van de kerken In hun brief vuren zij een groot aantal vragen af op de leiding van Careyn. Is er voor alle bewoners een toereikend alternatief als het huis gesloten wordt? Is er tot aan de sluiting goede zorg gegarandeerd? Inclusief de pastorale zorg, die juist in deze crisistijd zo hard nodig is? Heeft het personeel de garantie dat het zoveel mogelijk in de wijk of elders in Utrecht in de zorg kan blijven werken? Wat gebeurt er met en voor de senioren die op de wachtlijst staan voor De Lichtkring of TuindorpOost? Sluiting staat vast Sluiting van beide centra, die niet meer aan de eisen des tijds voldoen, staat vast, blijkt ten overvloede uit een interview dat het Algemeen Dagblad, editie Utrecht, had met Careyn-woordvoerder Wim Knol. De beslissing is overwogen genomen, stelt hij.

* Ouderenzorg zwaar onder vuur door sluiting tehuizen (foto PKN). Careyn wil echter in de effectuering van het besluit niet overhaast te werk gaan. “Het is niet de bedoeling mensen al snel op grote schaal te verhuizen”, aldus Knol. Instemming USRK Het moderamen van de Utrechtse Stedelijke Raad van Kerken (USRK) onderschrijft de

actie van de kerken in Tuindorp. In een verklaring laat het moderamen weten:“De USRK volgt de ontwikkelingen op het gebied van de ouderenzorg nauwgezet en heeft daartoe nu een eigen werkgroep ouderenzorg ingesteld. De USRK heeft met instemming gezien dat de wijkkerken in Tuindorp gezamenlijk hun zorgen hebben geuit.”

‘Een Utrecht waar mensen er zijn voor elkaar’ * René van Bemmel en Corinne Bouwman vlak na de uitreiking van de oorkonde (foto Bram Schriever).

(vervolg van voorpagina) Nu werkt Corinne bij Present Utrecht. “We coördineren driehonderd projecten, waaraan 1.500 vrijwilligers meedoen. Ik denk aan Henk, die na zijn echtscheiding in een psychose raakte en jarenlang zijn huis verwaarloosde. Wat was dat vies! Met een groep vrijwilligers hebben we zijn complete huis schoongeboend. Hij kon weer een nieuwe start maken. Wij geloven in een Utrecht waar mensen er zijn voor elkaar.” De Kinder- en Jongerenrechtswinkel Utrecht bestaat uit circa 25 rechtenstudenten die gratis juridische vragen van kinderen en jongeren beantwoorden. Dat is vaker nodig dan het lijkt, vertelde Mariëlle Bouwman tijdens haar presentatie.“Zo mag een kind van ouders die gaan scheiden aan de rechter schrijven bij wie het wil wonen.” Hoe je dat doet, kan een kind leren bij de Kinder- en Jongerenrechtswinkel. Verder krijgen we vragen over school, geld, werk of strafrechtzaken. Jongeren kunnen terecht op een spreekuur in Overvecht of mailen ons. We geven voorlichting op scholen en organiseren jaarlijks een ‘oefenrechtbank’. Ouderensoos Kees Fortuin van de Ouderensoos in de Nieuwe Jutter (Rivierenwijk) vertelde dat de soos een half jaar geleden is gestart.“Het begon met een vrijwilliger die signaleerde dat zijn schoonmoeder zo eenzaam was. En nu hebben we iedere

woensdag een ouderensoos, waar veel buurtbewoners komen en helpen. Er zijn spelletjes, je kunt er terecht voor een praatje, een wijklunch, meezingen in een koor, noem maar op.” Kees ervoer de nominatie voor de Mantel van Sint Maarten als een blijk van erkenning. “Want ook als we de prijs niet winnen: we slaan een mantel om mensen heen, zodat ze zich opgenomen voelen in onze gemeenschap.” Amnesty en de kerk “Mensen zonder papieren leven in angst,” zo begon Eduard Nazarski, directeur van Amnesty International, zijn toespraak. “Ze durven niet op straat, zijn bang om opgepakt te worden. Staten hebben het recht mensen het land uit te zetten. Dat bestrijdt Amnesty International niet. Maar laten we alsjeblieft veilig en waardig met hen omgaan.” Nazarksi schetste dat de goodwill

richting vluchtelingen in 25 jaar flink gedaald is. “Maar er zullen altijd mensen blijven die tussen wal en schip vallen. De stad Utrecht heeft dat tijdig ingezien: de verslaafdengang onder Hoog Catharijne is weg, de gemeente erkende zorgplicht voor mensen zonder huis, eten en onderwijs. Blijft dat zo? De oproep van het Europese Comité voor Sociale Rechten is belangrijk. Zij maande eind oktober, op initiatief van de Protestantse Kerk, de Nederlandse overheid om direct maatregelen te nemen waardoor de basisrechten (voedsel, kleding, onderdak) van ongedocumenteerden zijn gegarandeerd. Er is een goede kans dat de regering, net als destijds bij het kinderpardon, daaraan gehoor moet geven.” “Honderden mensen die op straat staan eisen hun recht op”, vervolgde Nazarksi. “Het zijn geen

heiligen, ze zijn koppig en eigenwijs, anders hadden ze nooit hun land verlaten. Het is belangrijk dat burgers naast hen staan in hun nood. Het beleid is streng. Laatst werd iemand na 23 jaar wachten ons land uitgezet! Maar: waarom moeten vluchtelingen in cellen worden opgesloten? Waarom moeten ze zich bij binnenkomst uitkleden en in fysiek in alle gaten bekeken worden? Wat hebben ze misdaan, dat ze zo vernederd worden?” Laat Utrecht een mensenrechtenstad blijven. Lees de verklaring van de Rechten van de Mens nog eens door, zo lang is die niet. Hij is nog hoogst actueel. Amnesty wil zich er, met de kerken, graag voor blijven inzetten.” Redder van daklozen Ter afwisseling zong in de Domkerk de uit Afghanistan afkomstige Quasem Ahmadi een paar eigen liederen over zijn geloof in God. Quasem heeft sinds kort een verblijfsvergunning. Eén van zijn liederen eindigde (vertaald) met: “Ik heb alles in Jou, Licht op de aarde, Redder van daklozen, rustplaats als mijn hart moe is.” Meer weten? Present Utrecht: www.stichtingpresent.nl/utrecht Kinder- en Jongerenrechtswinkel: http://utrecht.kjrw.nl Ouderensoos: http://denieuwejutter.nl Amnesty International: www. amnesty.nl

Liefdesconcert van Kamerkoor Op zondagmiddag 24 november neemt het Utrechts Kamerkoor onder leiding van Wolfgang Lange zijn toehoorders mee in de liefde en het leven van de zeventiendeeeuwse Portugese non Marianne Alcoforado. Hoop en geloof, vreugde en verdriet klinken in liederen van vele tijden en plaatsen door componisten als Cardoso, Lobo, Rheinberger, Ton de Leeuw, Lauridsen en Whitacre. Als een rode draad klinkt het verhaal van de non, beschreven in vijf brieven aan haar trouweloze minnaar, verteld door Ingrid Corvers. Accordeonist Michiel Ockeloen zet alle emotie luister bij met Portugese fadomuziek. Het concert in de Josephkerk aan de Draaiweg begint om 20.00 uur. Het betreft hier de première in Nederland. De toegang kost twaalf euro, Upashouders betalen negen euro.

Marcuskerk heft ZWO-commissie op Op 8 september is de ZWOcommissie van de MarcuskerkWilhelminakerk opgeheven. Een aantal taken is bij de diaconie ondergebracht. De regelmatige collectes voor Kerk in Actie gaan gewoon door. De kerkenraad hoopt dat de gemeenteleden deze collectes blijven steunen want dat is hard nodig. Het geld dat in de zendingsbussen (aan de buitendeuren in de hal van de kerk) wordt gedoneerd, kwam de laatste jaren toe aan verschillende ZWOprojecten. Nu komen uw giften ten goede aan het Knooppunt. Van de stichting Narangi, het educatieve project in Jaïpur (India) voor kinderen in de sloppenwijken, wat de afgelopen twee jaar is ondersteund als extra project naast Kerk in Actie, kreeg de commissie bericht met dank voor de ondersteuning. In totaal heeft dit in twee jaar € 9.772 opgebracht, dus bijna vijfduizend euro per jaar. Hiervan kan het hele project een vol jaar worden ondersteund, dat wil zeggen: onderwijs voor drie schooltjes, hulp aan de gezinnen waar de kinderen uitkomen en gezondheidszorg. Dit kan veel betekenen voor deze kinderen, maar ook voor hun omgeving.

Meezingnacht beleeft tiende editie Op vrijdag 29 november vindt voor de tiende keer de Meezingnacht plaats, in de Geertekerk. Deze avond wordt een muzikale reis gemaakt langs onder meer de  aardse energie van Afrika, de melancholie van de Balkan en de diepe bezinning van India; soms uitbundig dan weer ingetogen. De Meezingnacht is toegankelijk voor zowel ervaren als beginnende zangers. Alle liederen worden in een ontspannen sfeer by heart aangeleerd, dus zonder bladmuziek. De zang wordt begeleid met gitaar, accordeon, viool en percussie. De Meezingnacht begint om 20.00 uur en duurt tot 23.00 uur. Aanmelding kan per e-mail: [email protected]. Meer informatie over de Meezingnacht en de toegangsprijzen staan op de website: www.meezingnacht.nl.

in de stad Oecumenische winterlezingen Pniëlkerk ‘Muziek en verwachting’, zo luidt de titel van de tweede oecumenische winterlezing van dit seizoen, op 28 november in de Dominicuskerk. Vier keer per jaar organiseren de Dominicuskerk en de Pniëlkerk een seizoenslezing onder het overkoepelende thema: ‘Muziek die draagt en raakt’. Troost bij verdriet, een lied van verlangen, een onvergetelijke herinnering, een uitbarsting van vreugde: muziek draagt ons op vele momenten door het leven. Muziek kan woorden ongekende kracht geven, uitdrukken wat niet kan worden gezegd en onverhoeds diep raken. Muziek drukt soms terneer, maar tilt ook op tot ongekende hoogte: de psalmen zeggen zelfs dat God troont op de gezangen van zijn volk. Dit alles wordt tot klinken gebracht en deskundig toegelicht in de serie Seizoenslezingen. De tweede lezing is op donderdag 28 november, van 14.30 tot 16.30 uur, in de dagkapel van de Dominicuskerk. Het thema is: ‘Muziek en verwachting’. In het werk van drs. Annemiek Laarhoven, musicoloog, muziekdocent en dirigent van vrouwenkoor Otia, speelt de beleving van muziek een grote rol. Deze middag staat verlangen centraal. Hoe hoor je verlangen in muziek? Zit het in de muziek of in de luisteraar? Over welk verlangen gaat het? Via muziekfragmenten, een blik op de achtergronden van componist en muziek en observatie van wat muziek met ons doet, zoeken we naar antwoorden. Na afloop is er een borrel. De kosten zijn zeven euro (inclusief consumptie). Aanmelden via e-mail: [email protected] of telefoon 293 5245 (op werkdagen van 9.00 tot 12.00 uur). De laatste twee lezingen zijn op 27 maart (‘Muziek en lijden’) en op 22 mei (‘Muziek en licht’).

Geloof: wat moet ik er in Godsnaam mee? Het Bureau Geestelijke Verzorging van Altrecht GGz houdt op donderdag 28 november een studiedag in de lutherse kerk aan de Hamburgerstraat. Onder de titel ‘Geloof: wat moet ik er in Godsnaam mee?’ houden enkele professionals uit de geestelijke gezondheidszorg inleidingen. Zo zal Roel Vredenbregt (geestelijk verzorger) samen met een cliënt spreken over de ‘Worsteling met het juk’ en zal Marc Rietveld (geestelijk verzorger) ingaan op de ‘Verdieping van het leven’. Hafid Mahla (geestelijk verzorger) zal samen met een cliënt spreken over het ‘Houvast in het geloof’. Aansluitend geeft Henk Rienties (psychotherapeut) een reactie.Tot slot is er een discussie onder leiding van Arjen Braam (opleider psychiatrie/psychiater). Deze ‘Education Permanente’ begint om 15.00 uur (inloop vanaf 14.45 uur) en eindigt om 17.00 uur. De middag wordt afgesloten met een hapje en drankje. Aanmelden voor deze studiedag kan door middel van een mail naar: academie@ altrecht.nl.

22 november 2013

5

PGU-KERKEN LUIDEN ADVENT IN MET KLOKKLANKEN EN MARKT

Adventsmarkt en -luiding in Pandhof Conny van Lier kerkelijk-cultureel werk Domkerk Het kerkelijk jaar begint eerder dan het jaar van onze jaartelling. Het kerkelijk jaar begint op de eerste zondag van Advent, met vier weken die als voorbereidingstijd voor Kerst gelden. Op zaterdag 30 november zullen de Utrechtse protestantse gemeenten samen met het klokkenluidersgilde (UKG) en andere organisaties de Advent feestelijk inluiden met een adventsmarkt in de overdekte omgang van de Pandhof naast de Domkerk. De Pandhof is te bereiken via de ingang Domplein. Voorafgaand aan de adventsmarkt is om 15.30 uur de vrij toegankelijke Zaterdagmiddagmuziek in de Domkerk, waar het solistenensemble Cantores Martini eeuwenoude Mariamuziek vertolkt. Van 16.00 tot 17.30 uur is iedereen welkom op de adventsmarkt in de Pandhof. Daar wordt om 16.40 uur met een moment van aandacht door ds Netty de Jong-Dorland van de Domkerk de kerstboom aangelicht, gevolgd door een feestelijke luiding van de klokken van de Domtoren. Kinderkoren Verschillende kinderkoren zullen tijdens de adventsmarkt zingen. Op de markt zijn talloze kerst- en adventsartikelen, zoete en hartige hapjes, chocomel en glühwein, originele kerstcadeautjes met inhoud, adventskransen en informatie over de kerstactiviteiten in de Utrechtse kerken.Welkom bij de sfeervolle Adventsmarkt! Aan de Adventsmarkt werken mee het Utrechts Klokkenluiders Gilde, de Evangelisch Lutherse Gemeente, de Bethelkerk, Roobolkapel en Oranjekerk, de EUG, Jacobikerk, Marcus- en Wilhelminakerk, Nicolaïkerk,Tuindorpkerk, Johannescentrumgemeente, de Nieuwe Kerk, het Citypastoraat Domkerk, de Kinderboekwinkel, een Volkstuinvereniging en vrijwilligers van de Pandhof.

Je moet ermee dealen Daan van der Waals ‘Hoe gaat het met jou?’, vraag ik aan mijn zwager, die bij ons langs komt. ‘Ik leef in blessuretijd’, zegt hij. Strikt genomen is het geen antwoord op mijn vraag.Tóch een aardige opmerking. Beeldend en to the point. Realistisch. Rekenkundig zou het kunnen kloppen. Je bent een eind in de zeventig en met een jaar of wat – zo is je verwachting – komt het moment dat je het tijdelijke voor het eeuwige gaat verwisselen. Het wordt immers aftellen, de laatste fase van je leven is aangebroken. Natuurlijk kan het ook zó gebeurd zijn.‘De dood wenkt ieder uur’, om met een geliefde uitdrukking van mijn vader te spreken. Toch zou het me niet verbazen als mijn zwager – het is een taaie – er nog twintig jaar aan gaat vastplakken. Dan gaat de vergelijking met blessureminuten in het voetbal weer niet op, want van een kwartier blessuretijd heb ik nog nooit gehoord. Maar eigenlijk bedoelt mijn zwager iets anders. Het gaat hem niet om rekenkunst, want hoe zou een man die zich nog gezond voelt gaan rekenen? Statistieken over ‘gemiddelde levensverwachting’ zeggen niet al te veel. Het gaat hem eerder om een gevoel. Je kunt ook zeggen: een beeld. Je ‘actieve’ leven, zoals dat

heet, ligt achter de rug. En je hebt niet meer de energie en de mogelijkheden van vroeger. In blessuretijd is het beste ervan af, bij voetballers en anderen. Hoewel, een vriend van óók in de zeventig vertrouwde me toe dat hij zich fit voelde als was hij nog twintig. Dat kan, maar vaak gaat het zo niet. Ofschoon nog maar net zeventig, zeg ik het hem niet na. Ik heb wel degelijk ook dat gevoel van verminderde mogelijkheden, gebrek aan energie, minder kunnen dan ik wil. Dat ligt aan mijn leeftijd maar toch vooral aan de ziekte waarvan ik sinds enkele jaren weet dat die in mij huist: de ziekte van Parkinson. En hoe lang is die ziekte al niet aan de gang… Leven in blessuretijd, zo ervaar ik het inderdaad. Omdat ik dagelijks tegen mijn beperkingen aanloop, maar ook weet dat van genezing geen sprake is en het in de toekomst eerder erger zal worden dan beter. Niet dat ik bij de pakken neerzit. Eens per week volg ik een fysiotherapie-uur met een groepje medepatiënten in een sporthal. Stijfheid en andere klachten worden in een prettige ontspannen sfeer bestreden. Dat bevordert ook de communicatie over een ziekte waar niemand van ons om heeft gevraagd. Iedereen heeft klachten, de een ernstiger dan de ander. Soms komt iemand niet opdagen, omdat er te veel problemen zijn. Er zijn er bij die het een

hele tijd laten afweten en dan toch weer meedoen. Martie, een van de deelnemers, ken ik als een verstandige vrouw.‘Je moet ermee dealen’, zegt ze. Een opmerking om te onthouden. Het is heel vervelend en naar om zo’n ziekte te hebben, maar hoe ga je ermee om? Je hebt ermee van doen, maar laat je niet kisten. Blijf vechten, ieder op eigen wijs. Gerard, een andere deelnemer, is altijd in voor een grapje. ‘Het houdt je op de been’, zegt hij. Voor hoeveel mensen, oud of jong, die met een ziekte of handicap kampen, geldt niet hetzelfde? Dat je ermee moet dealen? Kijk naar wat je wel kan, niet naar wat er niet is. Neem nu Christine. Sinds haar studententijd in Utrecht heeft ze te maken met een energiestofwisselingsziekte, waardoor haar krachten steeds verder afnemen. Bijna altijd ligt ze op bed. Er zijn dagen dat ze het alleen nog in het donker kan uithouden – vooral als ze een bijzondere inspanning heeft geleverd. Ze was een keer op een feestje van mij. Liggend op een veldbed onder een boom in de achtertuin, terwijl anderen zich om haar heen bewogen. Een paradijselijke ervaring, vond ze zelf. Maar ze wist dat ze het nog wekenlang moest bezuren. In bed kun je maar weinig. Of toch veel? Want Christine is erg goed in het schrijven.Vanaf haar bed schrijft ze al

VAN DAAN

vele jaren columns, en die hebben veel succes. Nu is ze bezig aan een roman. Vrienden van haar hebben een computer boven haar bed geïnstalleerd, zodat ze van daar af goed kan typen. Christine kan natuurlijk nooit met vakantie. Of toch wel: eens per jaar bivakkeert ze samen met haar ouders een week lang op het hoveniersbedrijf van haar broer. Anderhalf kilometer verderop. ‘Een wereldreis’, zegt ze. En zo is het.

6

kerk

22 november 2013

KINDEREN KLEUREN JOODS FEEST VAN HET LICHT IN

Derde openbare Chanoekaviering in Utrecht beschouwd. Chanoeka is sindsdien vooral een huiselijk feest, met zang bij het aansteken van de kaarsen, en met spelletjes en toneelstukjes over de Makkabeeën. In elk Joods gezin wordt tijdens het acht dagen durende feest elke dag op de achtarmige Chanoekakandelaar een lichtje aangestoken. De eerste avond begint men met één lichtje en elke volgende avond komt er een lichtje bij. Omdat de openbare viering in Utrecht op de vijfde dag van het Chanoekafeest valt, wordt die avond het vijfde lichtje aangestoken.

Jaap de Wit Zondag 1 december viert de Joodse gemeenschap van Utrecht voor de derde keer Chanoeka, feest van het licht, in het openbaar. Net als de twee vorige keren vindt de samenkomst plaats op het plein achter het stadhuis, in de Korte Minrebroederstraat. Rabbijn Ies Vorst uit Amstelveen zal een toespraak houden. De Utrechtse rabbijn Aryeh Leib Heintz en Vincent Oldenborg, het langstzittende lid van de Utrechtse gemeenteraad, zullen de lichtjes van een grote achtarmige Chanoekakandelaar aansteken. De viering begint om 17.00 uur en duurt een klein uur. Er zijn diverse traditionele hapjes te koop. Alle inwoners van Utrecht en omstreken zijn van harte welkom, aangezien - aldus rabbijn Heintz - de Chanoekalichtjes een symbool vormen van religieuze vrijheid voor alle volkeren. Wedstrijd In de loop van de openbare Chanoekaviering zullen alle kinderen in het zonnetje worden gezet. Zij mochten in de afgelopen weken meedoen aan een speciale wedstrijd. Ze konden een digitale foto van zichzelf opsturen waarop te zien is hoe ze de lichtjes op een

* Rabbijn Ies Vorst. Hij heeft als kind een deel van de Tweede Wereldoorlog in de kampen Westerbork en Bergen-Belsen doorgebracht. menora aansteken, of waarop een door henzelf gemaakte Chanoeka-kleurplaat is te zien. De kinderen konden ook met hun klas of hele school aan de wedstrijd meedoen, door een digitale foto van een door hen gemaakt ontwerp van een menora op te sturen. Ze mochten het daarvoor gebruikte materiaal zelf uitkiezen zoals klei, hout, blikjes en dergelijke. De inzendingen zullen op 1 december op een groot scherm te zien zijn. Elk kind dat zijn of haar creatie bij de openbare Chanoekaviering meeneemt naar het podium krijgt een cadeautje. Kinderen

met de mooiste inzendingen krijgen een speciale prijs. Jeruzalem Achtergrond van het Chanoekafeest is de bevrijding van Jeruzalem van jarenlange Syrische overheersing en de herinwijding van de Tempel door de Makkabeeën in het jaar 164 vóór onze jaartelling. Niet alleen de overwinning van een klein Joods leger op een overmachtige vijand was in die tijd een wonder. Ook het feit dat slechts één kannetje olie (normaal gesproken genoeg om een kandelaar één dag te laten branden) het acht dagen uithield, werd algemeen als een wonder

Presidenten Sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw is er tijdens het Chanoekafeest in steeds meer plaatsen van de wereld een openbare viering, veelal in aanwezigheid van vertegenwoordigers van de plaatselijke of nationale overheid. Jaarlijks zijn presidenten, premiers en burgemeesters betrokken bij Chanoekavieringen en steken zij een van de Chanoekalichten aan. In Nederland gebeurt dit sinds ruim twintig jaar onder meer in Amsterdam, Haarlem, Den Haag, Amersfoort, Arnhem, Groningen en Maastricht. In onze stad is het nu voor de derde achtereenvolgende keer dat de openbare Chanoekaviering plaatsvindt. Meer informatie (en voor kinderen: om je digitale foto op te sturen) staat op de website www.chanoeka.info.

Adventscantate in de Nicolaïkerk Steven Slappendel Op zondag 1 december begint de Adventstijd, een periode van inkeer en verwachting van de komst van Jezus in de wereld. In de morgendienst in de Nicolaïkerk, aanvang 10.00 uur, klinkt de cantate ‘Nun komm der Heiden Heiland’ (BWV 61), die Johann Sebastian Bach (1685 – 1750) componeerde voor de eerste zondag van Advent. De eerste uitvoering was op 2 december 1714 in de hofkapel van hertog Willem Ernst van Saksen-Weimar, bij wie Bach onder andere als organist in dienst was. De cantate werd een tweede keer in Leipzig uitgevoerd, op 28 november 1723. Bach was in dat jaar cantor geworden van de Thomaskirche aldaar. Volgens het Luthers leesrooster zijn de twee hoofdlezingen voor de eerste zondag van de Advent Romeinen 13 : 11-14: ‘ De nacht loopt ten einde, de dag is genaderd’ en Matteüs 21: 1-9 ‘Zegt tot de dochter van Sion: zie je koning komt tot je’. De teksten van de cantate sluiten hierbij aan. De tekst van het openingskoraal is van Maarten Luther. Luther bewerkte en vertaalde het eeuwenoude adventslied ‘Veni redemptor gentium’: ‘Kom, Verlosser der volkeren’. In het

Nieuwe Liedboek is dit lied 433, het zondagslied van de eerste zondag van Advent. Openbaring De teksten van de delen 2, 3 en 5 zijn van Erdmann Neumeister (1671-1756). In deel 4 is de tekst afkomstig uit de Openbaring van Johannes 3: 20: ‘Ik sta voor de deur en klop aan. Als iemand mijn stem hoort en de deur opent, zal ik binnenkomen en we zullen samen eten, ik met hem en hij met mij.’ De tekst van

het slotkoraal komt uit de laatste strofe van ‘Wie schön leuchtet der Morgenstern’ van Philipp Nicolai (1556-1608). Het is lied 518: 7 ‘Amen, amen, kom mij troosten allerschoonste, mijn begeren, toef niet langer, kom o Here’. Ds Dirk Neven is voorganger in deze dienst. De Nicolaïcantorij, de Cappella di San Nicolai en de vocale solisten, Paulien van der Werff, sopraan, Anne-Marieke Evers, alt, Guido Groenland ,

* Cantatedienst in de Nicolaïkerk (foto Steven Slappendel). tenor, Erks Jan Dekker, bas, onder leiding van Ko Zwanenburg werken mee. Organist is Berry van Berkum. Hij speelt onder andere ‘Wachet auf ruft uns die Stimme’ (BWV 645). Naast de cantate zingt de cantorij ook deel 8 uit de Messiah van Georg Friedrich Händel (16851759): ‘O thou that tellest good tidings to Zion’.

Concert Utrechts Vocaal Ensemble Het Utrechts Vocaal Ensemble onder leiding van Jeroen Spitteler geeft op 8 december om 14.00 uur in de St-Willibrordkerk een concert ten gehore met als titel: ‘Sterre der zee, Maria bezongen in oude en nieuwe muziek’. Menig componist heeft zich in de loop van de tijd laten inspireren door de Moeder Gods. Het UVE doorkruist met zijn muziekkeuze voor dit programma dan ook vele eeuwen. Allerlei stijlen komen aan bod. Van de vroege klanken van het gregoriaans en de muziek van de mystica en componiste Hildegard von Bingen tot aan werken uit deze eeuw en de vorige van onder anderen Trond Kverno en Rachmaninov. Speciale aandacht, zoals vaker in concerten van het UVE, hebben componsiten uit de Lage Landen, zoals Strategier, Sweelinck en Maurice Pirenne. De toegang tot het concert van het Utrechts Vocaal Ensemble is gratis, na afloop is er een collecte. Zie voor meer informatie www.utrechtsvocaalensemble. nl.

Utrecht Lezing over Maria in Bijbel en Koran Elke vierde woensdag van de maand is in de Pniëlkerk een lezing voor (met name) ouderen over godsdienst, maatschappij, economie, politiek of kunst en cultuur door deskundige sprekers die met passie over hun vakgebied kunnen vertellen. Op 27 november spreekt filosoof/socioloog dr. Marlies ter Borg over: ‘Maria, een sterke vrouw in Bijbel en Koran’. Deze middag brengen we alvast door in kerstsfeer, waarbij we ons gaan verdiepen in de Maria van de Bijbel en de Maryam van de Koran. In beide boeken komen dezelfde vrouwen voor. Hun rol is vaak verschillend. Het beeld van bijvoorbeeld Eva is in de Bijbel nogal negatief; hoe is dat in de Koran? Maria is de belangrijkste vrouw in de Koran. Er is zelfs een hoofdstuk naar haar genoemd. Net als in de Bijbel brengt de engel Maria de blijde boodschap van de geboorte van een bijzonder kind: Jezus of – in het Arabisch – Isa. Beide vrouwen waren ongehuwd zwanger. Een schande in die tijd. In de Bijbel zorgt Jozef voor moeder en kind, maar in de Koran trekt de hoogzwangere Maria zich wanhopig en alleen terug in de woestijn. Hier lopen de verhalen uiteen. We volgen ze op de voet en zien aan de hand van prachtige beelden de invloed op de kunstgeschiedenis in de christelijke en islamitische traditie. U bent welkom in de wijkzaal van de Pniëlkerk (Lessinglaan 33) van 14.00 tot 16.00 uur. De toegang en de koffie/thee zijn gratis. Wel verwachten wij een bijdrage in de collecte van minimaal vijf euro om de kosten te dekken. De volgende Utrecht Lezing (22 januari) zal hoogstwaarschijnlijk plaatsvinden in de Wijkplaats aan de Joh. Camphuijsstraat 101. Dit in verband met eigendomswisseling van het gebouw per eind dit jaar.

in de stad Zuilense Volkskerstzang Het duurt nog even, maar omwille van de snel vol lopende agenda’s: op zondagavond 22 december is in Zuilen weer de Volkskerstzang. De organisatie is nog op zoek naar twee gastheren of -dames, die een stukje logistiek rond de viering op zich willen nemen, in de vorm van het smeren van broodjes voor de medewerkers en het schenken van chocomel voor de bezoekers. Lijkt het u iets? Neem even contact op met Amanda de Bruyn (ah.debruyn@gmail. com, 06-1752 7842) of spreek Anne Verweij (anne161987@ hotmail.com) even aan.

Koor Cantilene in Wilhelminakerk Zondag 1 december zal het koor Cantilene uit Houten medewerking verlenen aan de dienst in de Wilhelminakerk. Dit koor, dat verbonden is aan de RK kerk in Houten, is in 1986 opgericht met 35 leden. Het telt nu zo’n 65 enthousiaste leden tussen 36 en 76 jaar. Het stelt zich ten doel om moderne Nederlandstalige liturgische muziek te zingen. Cantilene staat onder leiding van dirigent Pieter Koning. De dienst in de Wilhelminakerk op 1 december begint om 10 uur. Voorganger is ds Marian van Giezen.

Bachvereniging op adventstoernee Verwachting en verlangen staan centraal in aanloop naar Kerst. Zo ook bij de in Utrecht zetelende Nederlandse Bachvereniging: van 27 tot en met 30 november brengt het ensemble een programma rond twee overbekende koralen (kerkliederen) van Luther: ‘Nun komm, der Heiden Heiland’ en: ‘Wie schön leuchtet der Morgenstern’. Beide koralen spelen een belangrijke rol in Bachs adventscantates – muziek voor de periode van bezinning en voorbereiding op Kerst. Dirigent en artistiek leider Jos van Veldhoven begint het concert bij de basis: de eenstemmige gregoriaanse melodie waarop Luther zijn koralen baseerde. Zettingen van Luther, Schein, Schütz en Praetorius en Sweelinck leiden dan naar de ‘hoofdgerechten’: de drie adventscantates van Bach. De concertreeks begint op woensdag 27 november in Eindhoven, is vervolgens in de Grote Kerk van Naarden en op ‘Vrijdag van Vredenburg’ 29 november in haar zetelstad. In Vredenburg Leidsche Rijn begint het om 20.15 uur. Op zaterdag 30 november sluit de reeks af in de Waalse Kerk van Amsterdam. De Nederlandse Bachvereniging krijgt op deze advents­ toernee medewerking van Zsuzsi Tóth, sopraan; Nicholas Mulroy, tenor; Peter Harvey, bas en Leo van Doeselaar, orgel. Het concert van 29 november in Utrecht wordt live uitgezonden op radio 4 en is live te zien via www.radio4.nl.

22 november 2013

7

FEESTELIJKE LUSTRUM EVENSONG IN DE JANSKERK OP 24 NOVEMBER

Dertig jaar Schola Davidica Toegang gratis Kom ook luisteren en feest mee met dertig jaar Schola Davidica op zondag 24 november om 17.00 uur in de Janskerk. Terugkijken met ‘oude’ muziek die opnieuw wordt uitgevoerd en voort gaan met nieuwe muziek, dat is: ‘Zingt voor de Heer een nieuw gezang’. Het koor staat onder leiding van Lisette Bernt, het orgel wordt bespeeld door Domorganist Jan Hage. Toegang is gratis en bij de uitgang is een collecte. De deuren gaan open om 16.30 uur.Van harte welkom!

Jaap Boeschoten In hun studententijd ontmoetten Pieter Oussoren en Gert Oost elkaar als zangers in het Utrechts Studenten Koor en orkest. Samen maakten ze toen grootse plannen voor het zingen van de Psalmen van David. In de jaren na hun studie (Pieter werd predikant en Gert organist en docent aan het conservatorium) zijn ze beiden als pioniers betrokken geweest bij het vesperproject van de IKON-televisie ‘Tussen licht en donker’ in de jaren zeventig. Het aaneenrijgen van de psalmen en gebeden bleek een grote kracht te hebben en sloeg aan in Nederland. In 1983 werd Pieter predikant van de Evangelisch-Lutherse Kerk in de Hamburgerstraat te Utrecht en als een van de eerste dingen stelde hij een maandelijks Avondgebed in. Daarvoor vroeg hij een aantal vrienden en zangers van kamerkoor Musica Vocalis onder leiding van muziekdocent en dirigent Ab Kraaypoel. Voor deze avondgebeden schreef Pieter telkens een vertaling van een aantal psalmen en Gert maakte daar een zetting bij. Onder leiding van Ab verzorgde dit projectgroepje regelmatig de muzikale bijdrage aan de Lutherse Vespers. Een tijd later kreeg de groep een vaste vorm en een naam: Schola Davidica, kregen de vespers meer de vorm van een Engelse Evensong en na ongeveer vijf jaar nam Lisette Bernt, tot dan sopraan in de Schola Davidica, de leiding over van Ab Kraaypoel. Zij is de inspirerende dirigent tot op de dag van vandaag en viert haar 25-jarig dirigentschap. Indertijd primeur In de Choral Evensong van 24 november viert de Schola Davidica dat ze als een van de eerste groepen in Nederland Choral Evensongs is gaan vieren. Met dankbaarheid kijkt het koor terug op die begintijd, waarin een paar voortrekkers dit koor en deze vorm van Utrechtse

Werken gezongen in deze lustrumEvensong: * De oprichters van Schola Davidica, van links naar rechts: Pieter Oussoren, Ab Kraaypoel en Gert Oost. Evensongs hebben vormgegeven. Het koor zingt natuurlijk muziek van de helaas in 2009 overleden Gert Oost: Zijn Preces IV naar psalm 90, zijn zetting van psalm 96 en zijn cello-variaties op ‘O Lord, hear my prayer’. Daarnaast klinkt een heel bijzonder werk, ‘The 117th Psalm’, een van de werken die dirigent Ab Kraaypoel ooit voor zijn koor Musica Vocalis schreef. En natuurlijk klinkt psalm 96 in de vertaling van Pieter Oussoren. Zo wil het koor zijn waardering voor deze ‘Founding Fathers’ van de Schola Davidica uitspreken of beter: uitzingen. Nieuw lied... Maar de tekst van psalm 96 roept op: ‘Zingt voor de Heer een nieuw lied’. En dat doet het koor ook: organist Jan Hage heeft speciaal voor de Schola Davidica een bijzonder ‘Magnificat’ en een ‘Nunc dimittis’ geschreven dat in deze feestelijke Evensong in première zal gaan. Naast deze psalmen en Cantica klinken natuurlijk ook altijd gebeden in een Choral Evensong: het koorgebed ‘Hear the voice * Rechts: Lisette Bernt, onder: Schola Davidica.

and prayer‘ van Thomas Tallis, en samenzang ‘Dear Lord and Father of mankind’ van Hubert Parry. En de Anthem ‘Lord, thou hast been our refuge’ van Ralph Vaughan Williams, gebaseerd op psalm 90, waarvan het koor ook de bewerking van Jan Pieterszoon Sweelinck ‘Tu as esté, Seigneur, nôtre retraite’ zal zingen. Als slotlied zingt ieder mee: ‘Bring to the Lord a glad new song’ van Hubert Parry. Kortom een feestelijke dienst met prachtige muziek uit alle tijden.

- Hear the voice and prayer – Thomas Tallis - Dear Lord an Father of mankind – Hubert Parry - Preces IV – Gert Oost - Psalm 90 – Jan Pieterszoon Sweelinck - Psalm 117 – Ab Kraaypoel - Psalm 96 – Gert Oost - Magnificat en Nunc dimittis – Jan Hage - O Lord, hear my prayer – Taizé, bewerking Gert Oost - Lord, thou hast been our refuge – Ralph Vaughan Williams - Bring to the Lord a glad new song - Hubert Parry

8

kerk

22 november 2013

Van een schooltje

Liturgie en beleving (3) In de serie ‘Liturgie en beleving’ wordt aan kerkgangers gevraagd hoe zij de liturgische voorwerpen en ruimte in een kerk beleven, en wat dat doet voor en met hun geloof. Elly Bakker duikt in de geschiedenis van een bekend geworden ...school in de stad. Geen kerk; het gaat toch over liturgie? Jawel, want de W.G. van de Hulstschool aan de Jutphaseweg kwam ruim honderd jaar geleden in de plaats van de vierde diaconieschool van de Hervormde Gemeente Utrecht. En daar werden ‘s zondags ooit kerkdiensten gehouden. Dus wel degelijk een raakvlak met liturgie, hoewel er niemand meer is die daar iets over kan vertellen. Daarvoor in de plaats een boeiend stuk geschiedenis over de Hervormde Diaconieschool, meester W.G. van de Hulst en nog zo meer... Elly Bakker “Men kent en vindt haar standplaats zelfs niet meer.” (psalm 103:8, berijming 1773 / Ned. Herv. bundel 1938). Weinigen in Utrecht weten nog waar het schooltje gestaan heeft. Op die plek, Jutfaseweg nr 193, is tegenwoordig een fitnesscentrum (het kan verkeren!). Wie van daar richting stad fietst, komt op nr 138-139 langs twee torentjes, elk met een groene deur met erboven een witte stenen boog, als een stralenkrans. Op de linker boog staat: ‘Nederduitsch Hervormde Bewaarschool’; op de rechter: ‘Ned. Hervormde Gemeenteschool’. Samen met het grote huis rechts, zijn deze torentjes alles wat overbleef van de 4e Diaconieschool, die daar in 1908 werd gebouwd. Pas in 1959 kreeg die school de naam ‘W.G. van de Hulstschool’, naar de man die er van 1913 tot 1940 als bovenmeester de scepter zwaaide en achter de ramen van dat huis zijn vele boeken schreef. Dat er vóór deze school nog een eerder diaconieschooltje was geweest, werd mij pas duidelijk, toen ik in het kader van deze serie over liturgie en beleving een avond doorbracht bij René Kil, in de tweede helft van de vorige eeuw 30 jaar lang hoofd van deze school en tevens een kenner van alles omtrent W.G.van de Hulst en de geschiedenis van ‘diens’ school. Het oude klompenschooltje In het jaar 1858 werd, op initiatief van de Hervormde Diaconie en met hulp van de ‘steenovenheren’ en andere goede gevers, aan de Jutfaseweg een schooltje gebouwd voor de arbeiderskinderen van de steen- en panovens van het Schrale End. Daar, langs de Vaartse Rijn, woonden de gezinnen van de arbeiders, vaak met 10 of 12 kinderen in een éénkamerwoninkje. De kinderen moesten meewerken in de fabriek om met het schamele inkomen de vele monden te kunnen voeden, een hele klus. Ze gingen niet naar school; daar was geen geld voor. Bovendien waren

* Het eerste schooltje werd de Vaartkerk, 1908-1930.

ze de hele zomer aan het werk op de fabriek. De heren regenten van de Diaconie trokken zich het lot aan van deze allerarmsten. Ze besloten tot de bouw van een schooltje, waar de kinderen kostenloos konden leren lezen, schrijven, rekenen en zingen. Ook konden de kinderen klompen en kousen krijgen, zodat ze überhaupt naar de school toe konden... Regenten Veel geld was er niet voor de bouw beschikbaar en als men het boekje leest dat W.G.van de Hulst in 1948 schreef ter gelegenheid van tweehonderd jaar Hervormde Scholen in Utrecht, hadden de brave regenten ook niet veel kaas gegeten van pedagogiek, organisatie van het onderwijs en goede onderwijsmiddelen

* Het eerste Diaconieschooltje aan het Schrale End, omstreeks 1890.Tekening van W. van de Hulst jr. ... het heen-en-weer geschuif met leerkrachten, de boekjes die ze lieten maken en de vele, vaak onzinnig gedetailleerde voor-

* Eerste foto van de nieuwe lagere school, 1908.

* ‘Bovenmeester’W.G. van de Huklst voor de boekenkast in zijn woning aan de Rijnlaan.

schriften waarmee ze dachten het onderwijs in goede banen te kunnen leiden - je proeft de kritiek op en de verontwaardiging van de vakman over zoveel goedbedoeld dilettantisme, waarmee vaak langs het doel heen werd geschoten. Een doel dat immers was: de kinderen iets te leren, iets mee te geven voor hun leven, zowel intellectueel als godsdienstig. Met het uit het hoofd leren van de onbegrijpelijke geleerde preken van ds Barger zullen die arme bloedjes van kinderen niet veel opgeschoten zijn ... Rivierklei Het schooltje kwam er en werd gevuld met kinderen. De bovenmeester woonde er naast. In het begin was er maar één lokaal; de kinderen zaten er op planken die over tonnen heen waren gelegd en veel licht en lucht kwam er niet binnen door de kleine ramen. Wat wel binnenkwam was de rivierklei die aan de vele klompjes bleef hangen; de kwekelingen (jonge onderwijzers in opleiding) werden soms met de kluiten klei bekogeld. Toen Van de Hulst er in 1898 als onderwijzer werd aangesteld, had het schooltje inmiddels twee lokalen en wat meer voorzieningen, en naast Van de Hulst was er een tweede leerkracht. Maar op den duur werd, door de groei van het aantal leerlingen en voortschrijdend inzicht in de eisen van onderwijs en hygiëne, een groter en moderner schoolgebouw dringend noodzakelijk. In 1908 werd die nieuwe school geopend: Jutfaseweg nummer 138-139. Het oude schooltje bleef daarna nog dertig jaar in gebruik als kerkje voor de bewoners rond de Vaartse Rijn, tot in 1931 de Julianakerk aan de Rijnlaan werd ingewijd. Wat er van het gebouwtje rest zijn een paar mooie tekeningen van W.G. van de Hulst junior. Maar hoe de mensen daar binnen in het voor-

malige klonpenschooltje hun kerkdienst hebben gehouden en beleefd? Niemand die het nog kan navertellen... De nieuwe ‘klompenschool’ De omgeving van de school was inmiddels ook drastisch veranderd. Na 1920 werd op de weilanden van weleer een nieuwe woonwijk gebouwd: de Rivierenwijk. In de Schipbeekstraat - de huizen van de christelijke woningbouwvereniging - woonden de middelbare en lagere ambtenaren; ook de Regge- en de Berkelstraat straat waren ‘ambtenarenwoningen’, maar langs de Jutfaseweg woonden nog altijd de arbeiders in de industrie. De vierde Diaconieschool moest dan ook jaren lang strijd leveren tegen terugloop van het aantal leerlingen, het gevolg van haar imago van ‘klompenschool’: een school van en voor de armsten, waar je als nette burger liever je kinderen niet heen stuurde... Ook toen ze al lang Hervormde Gemeenteschool heette (dat klonk wat chiquer dan Diaconieschool) had ze nog last van dat klompenimago. Ook moest ze concurreren met de Da Costaschool aan de Merwedekade, waar de middenklasse zijn kinderen liever heen stuurde... Deze strijd om het voortbestaan vindt men terug in de jaarverslagen van de school, zoals die te lezen zijn in het jubileumboekje van René Kil en Cas Mak dat ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van de school werd uitgegeven. School en kerk Tussen de in 1931 gebouwde Julianakerk en de school aan de Jutfaseweg was een nauwe band, die o.a. tot uiting kwam in de zo genoemde ‘schooldiensten’. Nog altijd houden, na de sluiting en sloop van de Julianakerk in 1983 de Nicolaï-wijkgemeente (waartoe de Rivierenwijk nu behoort)

Op diaconiescholen werd veel aan psalmzingen gedaan. Een liturgische beleving zoals die ras-onderwijzer en verhalenverteller W.G. van de Hulst ook voor ogen moet hebben gestaan.

in de stad

22 november 2013

9

dat een kerkje werd... LITURGIE & BELEVING (2) verteller Van de Hulst ook voor ogen moet hebben gestaan. Zingen is ‘de ziel van de mens die zich wil manifesteren, laten zien’ (een uitspraak van rabbijn Nava Tehila, rabbijn en voorzanger van de liberale Joodse synagoge in Utrecht). Van de Hulst zag - veel beter dan de goed bedoelende regenten met hun voorschriften en reglementen - de ziel in het kind, ook de ziel van die arme afgesloofde kinderen van de steenoven-arbeiders aan de Jutfaseweg. En daar ging het hem om: die kinderziel op een goede (christelijke, gelovige) manier tot ontwikkeling en bloei te brengen.

* Een van de twee eerste Diaconiescholen van de Hervormde gemeente, gebouwd in 1747: de tweede Diaconieschool aan de Waterstraat (nu museum wijk C); de eerste Utrechtse diaconieschool stond ooit aan de Oudegracht. en de W.G. van de Hulstschool eens per jaar samen een scholendienst; een dienst waarin de kinderen een eigen rol hebben en die de bedoeling heeft de kinderen te laten ontdekken wat er in de kerk gebeurt. Dat is immers allerminst vanzelfsprekend tegenwoordig... Tegelijk een oud gegeven, dat in feite al speelde bij de oprichting van

de diaconiescholen. Die hadden immers als doel: de kinderen te leren lezen, schrijven, cijferen en... zingen! Dat waren in die tijd waarschijnlijk vooral of voornamelijk de psalmen. En met dat (psalm)zingen zijn we weer helemaal terug in de kerk, de liturgie ... en de beleving. Een beleving zoals die de ras-onderwijzer en verhalen-

Terug naar W.G. van de Hulst Op zondag 22 september hoorde ik het geluid van paardenhoeven op de Jutfaseweg. Ik keek uit mijn raam en zag een paardetram langsrijden... zo één als er in de negentiende eeuw langs deze weg gereden heeft van Utrecht naar Vreeswijk. Eén van de evenementen van het W.G. van de Hulstfestival, dat dit najaar georganiseerd werd ter gelegenheid van zijn vijftigste sterfjaar: een tocht met de paardetram langs alle adressen in Utrecht die met deze schrijver en schoolmeester te maken hebben. Een ander evenement was de plechtige onthulling van de gerestaureerde grafsteen op zijn graf op Soestbergen. Dat graf was in verval geraakt, maar werd ter gelegenheid van dit jubileum schoongemaakt en opge-

* Derde Diaconieschool van de Ned. Herv. Gemeente te Utrecht. De vierde Diaconieschool was eerst het oude schooltje aan de Jutfaseweg 193, later de W.G. van de Hulstschool op nr 138-139. knapt. Ook waren er diverse voordrachten en lezingen. Op 8 november is het laatste onderdeel van dit festival begonnen: een tentoonstelling met boeken, parafernalia en nog veel meer zaken, die een indruk geven van het leven en werken van W.G. van de Hulst. Plaats: het Stadhuis aan de Ganzenmarkt; toegang gratis. De tentoonstelling is nog te bezoeken tot 29 november.

Geraadpleegde literatuur:

Dr A.van Hulzen, “Het Schrale End langs de Vaartse Rijn van het Ledig Erf naar Jutfaas” W.G. van de Hulst, “De boom groeide - twee honderd jaar Ned. Herv. Gem.Scholen te Utrecht, 1748-1948” René Kil en Cas Mak, ‘Van klompen tot nikes, 1858-2008 W.G. van de Hulstschool te Utrecht’ www.collectieutrecht.nl - etcetera.

Op zondag 22 september hoorde ik het geluid van paardenhoeven op de Jutfaseweg. Ik keek uit mijn raam en zag een paardetram langsrijden... zo één als er in de negentiende eeuw langs deze weg gereden heeft van Utrecht naar Vreeswijk.

* Gedenksteen aan de gevel van de derde Diaconieschool.

* Gedachtenissteen voor een van de regenten.

* De meest bekende school: die van W.G. van de Hulst... (foto’s op deze pagina: Arie Moolenaar).

10

kerk

22 november 2013

Op zondag even geen gedoe... Beleid bij de koffie (deel 1) Op 12 juli schreef Henk Heikens over de plannen tot herbouw van het Domschip: ‘Verleden als toekomst, wat is eigenlijk de functie van dit stadskerkgebouw?’. Daarin bracht hij het kerkelijke beleid ter sprake. Hij werd daarover aangesproken door een bekende uit zijn ministerietijd die ook in Utrecht woont. Heikens vat in dit plus het volgende nummer van Kerk in de Stad het gesprek samen dat vervolgens ontstond.Titel: ‘Beleid bij de koffie’. In het nieuwjaarsnummer probeert hij wat hoofdpunten in dat gesprek in een kader te zetten: ‘Theologie bij de koffie’. Henk Heikens R: Als ik zie hoe het gaat bij een kerkelijk beleidsplan, dan denk ik aan het thema participatie in de laatste troonrede.Want het is het toch wel erg veel de kerkenraad die de klok slaat. Op ministeries schrijven beleidsmedewerkers de nota’s, nadat de minister het type beleid heeft aangegeven. In een kerk wordt alles verwacht van de ambtsdragers. Hebben die door hun roeping ook het beste zicht op de wegen naar morgen? H: Volgens mij hoef je de meeste kerkenraden niet te vertellen, dat de gaven verdeeld zijn. En bij een beleidsplan kunnen gemeenteleden zeker bijdragen. R: Maar dan staat er al van alles op papier. Trouwens, op persoonlijke gaven moet je zicht hebben, en dat krijg je niet door ‘s zondags hetzelfde lied te zingen en naar dezelfde preek te luisteren. Daarvoor moet je met elkaar samenwerken. H: Dat kan bij de beleidsuitvoering. R: Maar waarom niet eerder? Mensen zijn bij plannen immers het meest gemotiveerd, als ze daar van meet af aan bij betrokken bij zijn geweest. We gaan nu eenmaal minder gauw dingen doen die anderen hebben bedacht.

geval vertellen verschillende bijbelse verhalen dat degenen aan wie het woord werd toevertrouwd, niet begrepen waarom het ging of om wie het ging. Wij wel? De afgelopen week las ik overigens een PKN-boekje over de kerkelijke missionaire activiteiten die je daarnet bedoelde. De toon daarvan zal je waarschijnlijk wel bevallen, want daarin proefde ik: verbeter de wereld en begin bij jezelf.

Laatst kwamen we elkaar onverwacht weer tegen, Rob en ik. We besloten tot een gezamenlijke kop koffie in de binnenstad. De vorige keer was al even geleden, en dus praatten we elkaar eerst bij. Toen kwam Kerk in de Stad ter sprake. Daarin had ik namelijk kerkelijk beleid ter sprake gebracht, toen ik het had over herbouwideeën bij de Domkerk. En Rob en ik hadden elkaar bij een beleidscursus leren kennen. We namen daar toen vanuit verschillende ministeries aan deel, maar we reisden samen, want we woonden allebei in Utrecht. Dat doen we trouwens nog steeds. Rob kerkt al een tijd niet meer. Maar Kerk in de Stad leest hij nog wel, want godsdienstzaken blijven hem op de een of andere manier interesseren. Dat bleek opnieuw in ons gesprek. Hierna probeer ik te ordenen wat er bij onze koffie zoal ter sprake kwam. Een PKN-gemeente ‘stelt telkens voor een periode van vier jaar een beleidsplan op’. Zo staat dat in de kerkorde. Een mooi jaargetijde daarvoor is de herfst, als de zomervakantie tot het verleden hoort en het (kerkelijke) nieuwe jaar het perspectief vormt. Volgens ordinantie 4 overlegt de kerkenraad eerst met een aantal kerkelijke organen. Vervolgens maakt die een ontwerpplan, en publiceert dat. Dan krijgen gemeenteleden de gelegenheid om ‘hun mening erover kenbaar te maken’. Als dat gebeurd is, stelt de kerkenraad het plan vast. Het gesprek van Rob (R) en mij (H) startte bij die procedure, maar werd daarna inhoudelijker. H: Volgens mij overschat je nu de betrokkenheid. Het gesprek bij de koffie na de dienst gaat echt niet over beleidsplannen. Bovendien heeft lang niet iedereen zin om daaraan bij te dragen. Op zondag even geen gedoe. Bestuurskwesties R: Jijzelf hecht niet zoveel waarde aan zo’n plan, zo begreep ik uit je verhaal in juli. H: Dat is wat kort door de bocht. Als doel vind ik een beleidsplan minder interessant. Het belandt trouwens vaak in een bureaula. Het lijkt me alleen wel een uitstekend middel om een gesprek op gang te brengen. Over essentiële kwesties als ‘Waar willen we eigenlijk naar toe’ en ‘Hoe komen we daar?’ Ook mooie vragen voor een preek natuurlijk, waarop vervolgens mooie antwoorden kunnen worden gegeven. Maar

wanneer vindt concreet gemeenteberaad plaats over de nabije toekomst? R: Over meningspeilingen was je daarnet weinig positief. H: Klopt, maar dat zit vooral in de praktijk. Weinig participatie, want kerk is eredienst en geen werkagenda, zoals ik al zei. Bovendien zijn de eerste betrokkenen vaak de trouwe kerkgangers. Als die een plan maken voor morgen, beschrijven ze gewoonlijk de praktijk van vandaag, waarbij ze zich happy voelen. Dat wordt dan aangevuld met een kleiner of groter verlanglijstje. Iemand die vindt dat het echt anders moet, is vaak op afstand geraakt of vertrokken. Maar het beleidsplan dat er vervolgens komt, kan wel het beste eindigen met: ‘Wil de laatste het licht uitdoen?’, als je kijkt naar leeftijden, kerkcijfers en zo. R: De muziekvereniging waarvan ik lid ben – ik speel klarinet, zoals je weet - is door allerlei ontwikkelingen in de vrijetijdsbesteding in een soort crisis terechtgekomen. Die heb ik daar op de laatste jaarvergadering mee gefeliciteerd. Want nu wordt het mogelijk: echt beleid. Iedereen beseft namelijk: zo kunnen we niet verder. Zou dat besef er in kerkelijke gemeenten inmiddels ook niet zijn gekomen? Bezit belast relaties H: Veel plaatselijke kerken weten naar mijn indruk niet goed hoe ze zaken als afnemend kerkbezoek moeten interpreteren. Ze vertrouwen er maar op dat die op de agenda staan van hogerhand, zoals de PKN op de Haydn­laan.Tegelijk worden in het regeringsbeleid nogal wat taken toevertrouwd aan gemeenten, omdat die het beste zicht hebben op de concrete praktijk. Zou dat ook niet gelden voor kerkelijke gemeenten? Zij kunnen bijvoorbeeld exit-interviews hou* Beleid is het kiezen van een route. De smalle weg door de enge poort blijkt niet altijd gemakkelijk te vinden.

* Henk Heikens. den. Is jou ooit gevraagd waarom je niet meer kwam? R: Kan ik me niet herinneren. H: Waarover zou je het dan hebben trouwens? R: Grappig dat je dat vraagt, want ik heb er vaak over nagedacht. Het gaat vooral over menselijke relaties. Dat betere, hemelse inzicht dat de kerk zou zijn gegeven, belast namelijk die relaties. Die zijn niet gelijkwaardig meer. Kerken hebben een ‘woord voor de wereld’, willen ook dat je erbij komt, hebben kennis van goed en kwaad die kan doorklinken in voorbeden, hebben ook voedselbanken. Ik heb me nogal eens afgevraagd: Waarom identificeren christenen zich met Martinus, die de mantel gaf, en niet met de bedelaar die de mantel nodig had? Dat was immers Christus. Daar komt bij dat binnen gemeenten vaak geen echte communicatie bestaat, terwijl gemeenten ook onderling vaak weinig op elkaar betrokken zijn. Die kunnen eerst verklaren dat ze horen tot de algemene kerk, om vervolgens plannen te maken volgens hun ‘identiteit’, dat wil zeggen in hun uppie. Heil komt van elders H: Wat je nu te berde brengt, daarover wil ik een keer schrijven in Kerk in de Stad. In ieder

Andere vraag: Is er ook iets in je kerkelijke verleden waaraan je met plezier terugdenkt? R: Uiteraard. Dan denk ik allereerst aan het Ruth-project in mijn vorige woonplaats. Je kent het bijbelboek. Daarin komt het heil uit het buitenland (laat de PVV het niet horen). Aan het programma namen verschillende kerken deel. Daartoe hoorden ook migrantengemeenten van SKIN, Samen Kerk In Nederland. En we hadden contact opgenomen met de Vrije Universiteit vanwege het ‘intercultureel bijbellezen’ (‘Door het oog van een ander’). Verder is Ruth voor joden het boek van Pinksteren. Maar nu kan ik nog wel even doorgaan. Ik kan je er ook het programma van toesturen. H:Terug naar het kerkelijk beleid, stel ik je voor. Dat is trouwens maar een kleine stap, want ook vernieuwing komt vaak niet uit onszelf, maar van buiten. Het is trouwens ook nuttig om na te gaan hoe anderen aankijken tegen dingen die onszelf vertrouwd zijn. Zo ga je bij een nieuw beleidsplan, zoals je weet, eerst het vorige evalueren. Dat moet je niet vragen aan de makers ervan, maar aan degenen voor wie ze het toen ontwierpen. Waar heeft dat plan volgens hen het beoogde effect gehad en waar was het minder succesvol? Daar knoop je dan bij aan in je nieuwe plan. Deel 2 van dit verslag ‘Beleid bij de koffie’ verschijnt in Kerk in de Stad nummer 8, van 6 december.

Boekje bij de koffie Toen Rob het had over het ‘kerkelijke bezit’, bracht ik een recent PKNboekje met beleidssuggesties ter sprake: ‘100 tips & stops voor de missionaire gemeente’. Daar neem ik wat punten uit over: • De ‘truc’ van missionair zijn is niet méér doen, maar anders doen. • Je kunt overal kerk zijn. Organiseer daarom ook activiteiten buiten het gebouw. • Je website is de kerk op internet: besteed er net zoveel zorg (en geld) aan als aan je gebouw. • Doe social media niet af als een marginaal verschijnsel of iets dat alleen voor jongeren is.Wees waar de mensen zijn. Ze zijn ook op het internet. • Benoem een gemeentelid tot ‘communicatiebewaker’. • Begin een ‘no budgetkerk’. Mensen brengen zelf hun stoel, koffie, muziekinstrumenten en liturgische voorwerpen mee. Als ze binnen willen zitten, moet iemand een ruimte ter beschikking stellen. De ‘no budgetkerk’ komt één keer per maand op zondagavond samen. De dienst wordt ingevuld met de creativiteit en de inbreng van de mensen die er dan zijn. • Ga tijdens de kerkdienst eens zitten op een plek waar je nog nooit hebt gezeten. Sterker nog, maak er een gewoonte van. En als je toch bezig bent: maak altijd kennis met degene die naast je zit in de kerkdienst. Het zal je verbazen hoeveel leuke en mooie mensen er in je eigen gemeente zijn die je nog niet kent. • Ga met een groepje, een paar maanden lang, eens per maand op bezoek bij een andere gemeente in Nederland. Gebruik een checklist en bespreek op de terugweg hoe je het bezoek hebt ervaren en welke mogelijkheden je hebt bespeurd. • Vraag eens aan niet-kerkelijke buren, collega’s, vrienden of wie dan ook:Wat weet je van onze kerk, welk beeld heb je van de kerk en heb je een advies voor de kerk?

in de stad

22 november 2013

Advent en Kerst in het nieuwe liedboek

Arnold Hoogendorp winnaar Vermeulen Brauckman prijs Arnold Hoogendorp is de winnaar van de Vermeulen Brauckman Kunstprijs 2013. Hoogendorp heeft 75 fotografen achter zich gelaten die samen maar liefst 220 foto’s inzonden. Naast een geldprijs van € 7.500 wordt zijn winnende foto – samen met de andere genomineerde foto’s – tentoongesteld tijdens de expositie Vormen van Verdraagzaamheid. Religieuze (in)tolerantie in de Gouden Eeuw. De tweejaarlijkse kunstprijs is een initiatief van Museum Catharijneconvent en de Vermeulen Brauckman Stichting. Al enige tijd bundelen zij hun krachten om beeldend kunstenaars te stimuleren werk te maken met een religieus thema. Dit jaar stond de prijs geheel in het teken van fotografie; de foto’s verbeelden kunstzinnige interpretaties van het voor de samenleving zo relevante thema ‘verdraagzaamheid’.  

Volkskerstzang in Jacobikerk

Iedereen is weer van harte uitgenodigd voor de jaarlijkse Volkskerstzangdienst in de Jacobikerk. Deze vindt plaats op 22 december om 15.00 uur. De meditatie wordt verzorgd door ds A.J. Zoutendijk. Het Jacobikoor Cantiago, Muziekvereniging de Bazuin, organist Gerrit Christiaan de Gier en de Zusters Augustinessen verlenen hun medewerking. Er is een kindergedeelte. Deze dienst is een mooie gelegenheid om familie, vrienden, bekenden en collega’s uit te nodigen.

Adventsoratorium ‘Eerste Licht’

11

Steven Slappendel Op woensdagavond 6 november was de eerste van twee zangavonden in de Nicolaïkerk waarin gemeenteleden en de cantorij het nieuwe liedboek ter hand namen. Van de 1550 pagina’s met liederen zijn er niet minder dan 106 ingeruimd voor liederen voor de advents- en kersttijd. Naast de zeer bekende en vertrouwde ook veel nieuwe liederen van dichters als Huub Oosterhuis, Henk Jongerius, Karel Deurloo, Sytze de Vries en vele anderen. De Nicolaïcantorij onder leiding van Ko Zwanenburg en organist Berry van Berkum waren de ‘trekkers’ voor deze avond. Zij zongen en speelde voor en wij, gemeenteleden, volgden in een achttal liederen. Voordat we met de adventsliederen begonnen eerst nog liederen voor deze tijd van het jaar, de tijd van de voleinding. Begonnen werd met ‘Jerusalem, jij stad door God gebouwd’ (lied 750 met een oude melodie en een nieuwe tekst van Sytze de Vries), daarna ‘De Heer richt op zijn berg een maaltijd aan’ (lied 762 met een oude tekst en een nieuwe melodie van Toon Hagen) en tenslotte ‘Van grond en vuur zult Gij ons maken’ (lied 773 met een nieuwe tekst van Huub Oosterhuis en een nieuwe melodie van Antoine Oomen). Zondag 10 november was lied

* Zangavond in de Nicolaïkerk (foto Steven Slappendel). 750 het lied na het drempelgebed, een goede ‘binnenkomer’! Antifonen De cyclus van het kerkelijk jaar werd vervolgd met adventsliederen. We zijn eerst de geschiedenis ingegaan met de zogenaamde O-antifonen in lied 466, verzen die gezongen worden als inleiding en als afsluiting van een psalm. De oorspronkelijke teksten die allemaal met een O beginnen en gevolgd worden door een oudtestamentische Messiastitel: Wijsheid, Heer en meester, Wortel van Isaï, Sleutel van David,

Opgang uit de hoge, Koning van de volken en God-met-ons (Emmanuel). Daarna zongen we lied 443 ‘De engel Gabriël komt aangesneld’, lied 449 ‘In de duisternis verwachten wij’ en lied 761 ‘Zoals het witte bliksemlicht’. Het laatste lied was het mooie Kerstlied ’In dulci jubilo’, (lied 471) een lied waarin we alle blijdschap over de komst van de Heiland, de Messias kunnen uitzingen. De avond werd afgesloten met een avondgebed, geleid door ds Dirk Neven, op het koor van de kerk waarin een schitterend avondlied klonk, lied 263:

Wees Gij mijn toevlucht de komende nacht, de morgen, die ik ondanks alles verwacht. Hoe kan ik gaan slapen, als Gij er niet zijt, die mij van het donker en wanhoop bevrijdt. Dit lied bracht ons weer terug bij de tijd van nu, een tijd waarin we meer dan ooit in verwachting (advent) moeten leven en in vertrouwen op Gods nabijheid in de tijd van de voleinding en de tijd van het nieuwe begin!

Poëzie en fluit in de ‘Hoge Kamer’ uit Oost-Turkije Harry Pals

Een unieke uitvoering vindt plaats op donderdagavond 12 december om 20.00 in het Johannescentrum aan de Moezeldreef door het zangkoor van de Johannescentrumgemeente. Het koor zingt het Adventsoratorium ‘Eerste Licht’, twaalf gedichten van Marja Ligterink op muziek gezet door Teresa Takken. De gedichten beschrijven Advent, het ontwaken van het Licht dat volmaakt wordt in de schepping van de nieuwe mens. De melodieën en teksten vormen een ontroerend en hoopvol geheel. De muziek maakt dat de woorden diepere bewustzijnslagen raken. Dit belooft een bijzondere luisterervaring worden! De deur is open vanaf 19.30 uur in het Johannescentrum aan de Moezelfdreef 400. De toegang is gratis, een vrijwillige bijdrage bij de uitgang is welkom.

Dichter Gerard Akse en fluitspeler Jan Baggerman treden op zondag 8 december op in de Janskerk met het programma ‘Hoge Kamer’. Wanden van bergen. Vloeren van vlaktes. Zij vormen de ‘Hoge Kamer’ van Oost-Anatolië in het Oosten van Turkije. De poëzie van Gerard Akse komt daarvandaan. Daar maakte hij de aantekeningen voor zijn gedichten. Oost-Turkije is ver weg, maar het is fascinerend dat allerlei plaatsen en verhalen in dat gebied herinneren aan onze eigen, vroegste, geschreven tijd. De tijd van de Klassieken en van de Bijbel. Haran, de plaats waar Abraham een aantal jaren verbleef op weg naar het Bijbelse Kanaän, is nog steeds in Anatolië te bezoeken. Veel volken en hun beschavingen zijn in de loop van de eeuwen door het gebied getrokken en hebben ook ons beïnvloed. Oost-Anatolië met zijn imposante bergen en onafzienbare vlaktes is daarom te beschouwen als een ‘Hoge Kamer’, waarin zaken van gewicht werden besproken, beraamd en

ten uitvoer gebracht. Het gaat om gebeurtenissen van formaat, van historisch belang. Ruig Oost-Anatolië is een ruig land. Van een onbeschrijfelijke schoonheid, maar ook hard en bij vlagen wreed en hardvochtig voor de bewoners. Paradijs en vechtgrond tegelijk. De vraag van alledag is blijven of vertrekken. Het paradijs omarmen of daaruit verdreven worden. Vele bewoners zijn vertrokken of op de vlucht gedreven. Voor Gerard Akse, de dichter, is

dat laatste koren op de molen. Hij stamt uit de ontwikkelingssamenwerking en heeft in de loop van zijn werk de wereld bereisd. Van huis uit is hij socioloog. Opleiding en werk hebben hem geïnteresseerd gemaakt in de ‘reizende mens’, zijn migratie, zijn kwetsbaarheid onderweg. In zijn poëziebundel ‘Hoge Kamer’, die in mei dit jaar verscheen, is het leidend thema: ‘Of we nu blijven of vertrekken, we reizen’. Jan Baggerman, de fluitist, is professioneel bespeler van meerdere fluiten. Hij heeft een conserva-

toriumachtergrond en is als stafdocent houtblaasinstrumenten werkzaam geweest op muziekscholen in Rotterdam en Capelle a/d IJssel. Zijn improvisaties op de Chinese fluit behoren tot het hoogtepunt van zijn talent en passen heel mooi bij de sfeer van de ‘Hoge Kamer’. Het optreden in de Janskerk op 8 december begint om 13.00 uur en duurt ongeveer anderhalf uur, inclusief een korte pauze. De toegang is gratis. Informatie bij ds Harry Pals, [email protected].

12

kerk

22 november 2013

DomShop is klaar voor de feestdagen Bram Schriever De DomShop van de Domkerk heeft zich weer helemaal voorbereid op de komende feestdagen. U kunt er terecht voor leuke cadeaus voor Sinterklaas of voor Kerst. De DomShop is zeer gespecialiseerd in souvenirs, bijbels, liedboeken, theologische literatuur, proza en poëzie. Ook zijn in de Domkerk onder andere veel boeken verkrijgbaar van Anselm Grün, de bekende Duitse Benedictijner pater en schrijver van spirituele boeken. Natuurlijk kunt u in december ook terecht voor kerstkaarten, kerststalletjes, gedichtenbundels, kalenders enz. In de DomShop zijn altijd veel verschillende kaarten verkrijgbaar, maar in deze periode is het aanbod extra uitgebreid. Opvallend is het zeer brede assortiment Chagall kaarten. Naast deze collectie valt ook het groot aantal miniaturen op dat in de winkel te verkrijgen is. Ook heeft de ‘protestantse’ Domkerk veel religieuze artikelen te koop vanuit de rooms-katholieke traditie. Er zijn Mariabeelden, rozenkransen, bronzen kruizen enzovoort verkrijgbaar. De winkel van de Domkerk is dagelijks open gelijktijdig met de openingstijden van de kerk: tot en met april van 11.00 tot 16.00 uur, zaterdag tot 15.30 uur en zondag van 14.00 tot 16.00 uur. De medewerkers van de Domkerkwinkel hopen u te begroeten. * Anselm Grün, bekend boekenschrijver. (advertentie)

Vrijwillgersvacature Winternachtopvang: (o.a.) Nachtwachten gezocht Nog steeds is er in Utrecht een ernstig tekort aan nachtopvang voor een aantal dakloze ongedocumenteerde migranten. Als niemand actie onderneemt zal deze groep van ongeveer 30 mensen opnieuw de winter op straat moeten doorbrengen. In nauwe samenspraak met hulpverleningsorganisaties in Utrecht en onder de vlag van stichting OMDUW willen we een (sobere) kerkelijke nachtopvang voor ongedocumenteerden realiseren, die wordt gerund door vrijwilligers. Een tijdelijk initiatief onder protest , omdat we van mening zijn dat de Nederlandse samenleving als geheel (overheid) zou moeten zorgen voor voedsel, kleding en onderdak voor deze groep mensen. Dit is in lijn met de uitspraak die het Europees Comité voor Sociale Rechten (onderdeel van de Raad van Europa) onlangs deed (31 oktober) naar aanleiding van een klacht van de Protestantse Kerk Nederland. In het kort: - Zo snel mogelijk van start - Doelgroep: mannelijke ongedocumenteerden in Utrecht (voor vrouwen en mensen met medische indicatie is al opvang geregeld). - Sobere nachtopvang en eenvoudig ontbijt, dagelijks geopend van 21.00 u tot 08.00 u. - Locatie met ca. 30 bedden - Bemenst door vrijwilligers, onder leiding van professionele coördinator - Selectie en toewijzing door professionals - In nauwe samenwerking met hulpverleners organisaties in Utrecht - Tijdens koude maanden (1 oktober tot half mei) - Voor twee jaar, of eerder als het voortijds wordt overgenomen door gemeente Utrecht Engelen Het initiatief is nog maar drie weken oud. Er moet nog heel veel gebeuren, zoals het vinden van een geschikte locatie en het verkrijgen van financiële bijdragen. Maar we geloven er in dat dit gaat lukken. Voor de uitvoering van het plan zijn ook heel veel vrijwilligers nodig.Wil je met ons mee werken om deze groep ontheemde mensen voor deze winter gastvrijheid te bieden? “… want zo hebben sommigen zonder het te weten engelen ontvangen”. Nachtwachten gezocht Om onze gasten onderdak te kunnen bieden hebben we iedere nacht twee vrijwilligers nodig, waarvan er minimaal 1 man is. Je bent: - sociaal vaardig, consequent en flexibel, standvastig, betrouwbaar. - Je spreekt Engels en bij voorkeur ook Frans - Je bent regelmatig beschikbaar.Vaste vrijwilligers minimaal 1x per twee weken, de flexibele vrijwilligers minimaal 1x per 2 maanden - Als je in bezit bent van BHV is dat geweldig. En anders bieden we je graag een cursus van een dag aan - Je werkt op basis van een vrijwilligerscontract We bieden: Training en coaching, contact met mensen uit de gehele wereld, samenwerken met vrijwilligers uit diverse kerken (en daarbuiten), verzekering via Domstadpolis, bed en ontbijt. Vrijwilligers diverse taken gezocht Om de nachtopvang te draaien hebben we ook vrijwilligers nodig die willen helpen bij diverse taken: - PR en communicatie - Intake en administratie - inkopen en verzorgen van het ontbijt - verzorgen van de was van het beddengoed - incidentele klussen Spreekt het je aan om mee te werken aan dit tijdelijke initiatief en past een van bovenstaande taken bij jou, neem dan contact op via [email protected].

Moraal in de boeken van Tolkien Ds Mendie Hofma

(wijkgemeente Zuilen, vierplek Oranjekapel)

Op 14 december gaat deel 2 in première van de filmtrilogie The Hobbit. Voor sommige Tolkien-fans iets om naar uit te kijken, voor anderen juist niet. Maar hoe dan ook wel een mooi moment om nog eens goed te kijken naar de werken van J.R.R. Tolkien. Een christen die deze boeken leest (of de verfilming van Peter Jackson ziet), kan niet anders dan parallellen opmerken met bijbelse verhalen. Toch moeten we heel terughoudend zijn met het aanwijzen daarvan. Tolkien zelf heeft zijn boeken niet als allegorieën bedoeld. Dat mensen Jezus herkenden in de personages Gandalf, Frodo of juist Aragorn, moedigde hij niet aan. Maar hij wilde wel – door middel van zijn verhalen – mensen iets meegeven over goed en kwaad, over wat belangrijk is in het leven en wat de gevaren zijn die ons bedreigen. Over moraal, dus. Op 4 december gaan we in de Bethelkerk (Burgemeester Norbruislaan 1) met elkaar praten over de boeken van Tolkien – en waarschijnlijk ook vanzelf over de films die daaruit ontstaan zijn. Het zal een avond zijn waarin ik wat informatie over Tolkien en zijn werken zal geven, maar waarin we ook de tijd nemen om uit te wisselen wat we zelf inspirerend en motiverend vinden in deze boeken. U/jij bent van harte welkom om mee te praten, maar laat dat dan wel van tevoren weten ([email protected]), dit in verband met de beschikbare ruimte. U bent welkom vanaf 19.45 uur voor koffie of thee, we beginnen om 20.00 uur.

in de stad Citypastoraat Domkerk

DOMKERK UTRECHT

22 november 2013

februari in de Jacobikerk, telkens te beginnen om 20.00 uur. Meer informatie en opgave (graag vóór 7 januari) bij Barbara Lamain, [email protected].

Johannescentrumgemeente

C I T Y PA S T O R A AT

In de dienst van zondag 24 november leveren de Domtieners een bijdrage aan de dienst. Elke veertien dagen door het jaar heen komen zij bij elkaar voor hun eigen programma. In de dienst gaat voor ds Netty de JongDorland. Ook zondag 1 december, eerste Advent gaat de eigen predikant voor. Zondagmiddag 24 november is er weer een dienst met en voor mensen met een verstandelijke beperking. De dienst begint om 15.00 uur. Hartelijk welkom hierbij! Het ochtendgebed op maandag om 7.00 uur, de middaggebeden om 12.30 uur en de vespers op zondag en woensdag om 19.00 uur gaan jaar in jaar uit door.Weet u welkom om ook op deze wijze de lofzang en de gebeden gaande te houden. In de Domkerk exposeert Eva Venbroek-Franczyk menshoge beelden. Op dinsdag 10 december van 16.00 tot 17.30 uur is er een bijeenkomst over engelen in het Domcafé van de kerk.Wie zijn ze en welke betekenis kunnen ze hebben? Ds Netty de Jong vertelt u er meer over. Info en aanmelding via [email protected], telefoon 2400 660.

EUG Oekumenische Studentengemeente (Janskerk)

Bij iedere EUG’er is inmiddels de folder van het gemeenteweekend 2014 op de deurmat gevallen. Als het goed is -  anders ligt deze voor je klaar in de Janskerk. Thema is ‘EUG stuurt je het bos in!’. Ook letterlijk, want het is met hemelvaart in Apeldoorn. Meer informatie staat op www.eug-janskerk.nl. Hier vind je tevens het opgaveformulier. Geef je op vóór 15 december. Een activiteit die nog dit jaar plaatsvindt, is het programma ‘de Hoge Kamer’ van dichter Gerard Akse en fluitist Jan Baggerman. Plaats van handeling is het ruige Anatolische gebied van OostTurkije. Een deel van onze eigen beschaving kreeg in klassieke en bijbelse termen vorm. Deze activiteit is op 8 december, van 13.00 tot 14.30 uur in de Janskerk. Jacobikerk

Op zaterdagavond 21 december vieren we in de Jacobikerk het kinderkerstfeest. Nodig je ouders, vriendjes en vriendinnetjes, buurkinderen, neefjes of nichtjes uit. Het begint om 18.30 uur en is rond 19.30 uur afgelopen. Discipel zijn van Jezus, wat betekent dat voor uw/je dagelijks leven? We willen u/je van harte uitnodigen voor een cursus over dit onderwerp. Het is een vierdelige cursus, die gehouden wordt op 14 en 28 januari en 11 en 25

Zondag 24 november is alweer de laatste zondag van het kerkelijk jaar en daarmee de zondag waarop de kerk nadenkt over de zogenoemde ‘laatste dingen’. We lezen Lucas 21: 5-19. We horen daar hoe Jezus de mensen waarschuwt voor oorlogen en natuurrampen, die zeker zullen komen. Voor mijn ogen zie ik de kapotgebombardeerde stad Damascus en de door de orkaan verwoeste Filippijnse stad Tacloban. Hoe houd je, als je deze dingen ziet en hoort, de hoop op een andere wereld levend? Dat is de grote vraag van alle tijden.Annemieke Hamakers is de organist/pianist. Zondag 1 december is de Eerste zondag van de Advent. Op deze zondag beginnen we met onze serie over Sterke Vrouwen – Oermoeders van Jezus (zie daarover een artikel elders in dit blad). We starten met Ruth, die buitenlandse, die in oprechte betrokkenheid bij haar schoonmoeder kiest voor het volslagen onbekende: een vreemd land, een vreemde god, vreemde mensen. Ze trekt zich niet terug, maar laat zich zien in wat zij te bieden heeft. En het wonder geschiedt: zij wordt op haar beurt gezien door Boaz en uit hun huwelijk wordt een zoon geboren die een plaats krijgt in het geslachtregister van koning David en via hem in dat van Jezus Messias. Hoe de Eeuwige zijn ongekende gang gaat. Het koor onder leiding van Wick Gispen verleent zijn medewerking en we zingen een aantal liederen van zijn hand. Ds Toos Wolters is voorganger in beide vieringen, die om 10.30 uur beginnen, voor die tijd en na de viering kunt u elkaar ontmoeten bij de koffie.

MarcuskerkWilhelminakerk

Zondag 24 november is de voorganger ds Hans Koops. Op deze Zondag Voleinding noemen we de namen van gemeenteleden en anderen die in het afgelopen kerkelijk jaar zijn overleden. De Marcuscatorij onder leidaing van Karel Demoet zingt onder meer het ‘Funeral Music for Queen Mary’ van Henri Purcell (16591695). Organist is Bram van Oort. In de adventstijd lezen we Matteüs 1: het geslachtsregister van Jezus. Naast heel veel mannen worden de namen genoemd van een aantal vrouwen. Elke week lezen, zingen en horen we over een vrouw. In de Marcuskerk gaat ds Hans Koops voor. In de Wilhelminakerk is ds Marian van Giezen de voorganger. Medewerking wordt verleend door Cantilene uit Houten. Om 17.00 uur is er een vesper bij het begin van de Advent. Zie verder onder:‘Vespers in Zuidoost’.

WIJKNIEUWS Marcussectie Zondag 24 november worden de namen genoemd van gemeenteleden die in het afgelopen kerkelijk jaar zijn overleden. Mochten er in uw omgeving mensen zijn overleden waar u graag de naam van genoemd wilt hebben, geef deze naam dan door aan ds Hans Koops. Hij zal er dan voor zorgen dat de naam op de lijst met namen van gemeenteleden wordt bijgeschreven. De ouderensoos komt weer bij elkaar op 5 december. We vermoeden dat St. Nicolaas ons niet zal vergeten! We beginnen om half drie in de grote Marcuszaal en we gaan door tot half vijf. De zaal gaat open om twee uur. Bijdrage in de kosten: € 1,50.Wie behoefte heeft aan vervoer kan contact opnemen met Cor van Rijswijk, telefoon 2888 597. De bazaar van 2 november heeft het mooie bedrag van bijna 5.800 euro opgebracht. Alle vrijwilligers hartelijk dank voor de inzet. De oogstdiensten in beide kerken hebben dit jaar in totaal 85 tassen levensmiddelen en 235 euro contant geld opgebracht. Coördinator en vrijwilligers van de voedselbank in Lunetten zijn er ontzettend blij mee. De ZWO-commissie is onlangs opgeheven. Zie het bericht hierover elders in dit nummer. Op 89-jarige leeftijd overleed maandag 21 oktober Cornelis Willem van Hermelen. Zaterdag 26 oktober is hij, na een uitvaartdienst, ter aarde besteld op begraafplaats Tolsteeg. Dinsdag 22 oktober overleed in de leeftijd van 84 jaar Willem van Oostrum. Na een afscheidsdienst in de Marcuskerk op maandag 28 oktober, heeft de begrafenis plaatsgevonden op de begraafplaats in Westbroek, het dorp waar Wim opgroeide. Op 27 oktober overleed in de leeftijd van 76 jaar Pieter Hendrik Toet. Sinds 2011 was hij weduwnaar van Elly Toet. De laatste jaren was hij een geregeld bezoeker van onze vieringen. In de uitvaartdienst op 1 november lazen we Psalm 46 over de Eeuwige die een veilige haven is. Wilhelminasectie Op vrijdag 29 november van 10.00 tot 11.00 uur oefent het zanggroepje onder leiding van Edith Tilanus weer enige nieuwe liederen uit het Liedboek. Wie op deze manier mee wil helpen de gemeentezang te ondersteunen, is van harte welkom om mee te doen. Op woensdag 4 december om 10.00 uur gaat het in de Huiskamer (Hobbemastraat 41) over Bijbel en Kunst. We zullen naar afbeeldingen kijken over de Annunciatie (de aankondiging door de engel Gabriël van de geboorte van Jezus aan Maria). Er hoeft vooraf niets voorbereid te worden: u/ je kunt zó aanschuiven. Nieuwe deelnemers van harte welkom! Graag even melden bij [email protected] of jfa. [email protected]. Op donderdag 5 december zal de inloop in de Huiskamer (Hobbemastraat 41) in het teken staan van Sinterklaas, met bijpassend lekkers en wie weet wat nog meer! Het zou zelfs kunnen dat er gezongen wordt onder leiding van een zanglerares… Het wordt ongetwijfeld een gezellige middag. Iedereen is elke donderdagmid-

dag welkom van 14.30 tot 16.00 uur voor koffie/thee, een praatje, eventueel een spelletje, kortom: sfeer.

Op zondag 24 november, de tiende zondag van de herfst en ook de laatste zondag van het kerkelijk jaar, zal de heilige doop worden bediend in onze gemeente. In doopdiensten horen wij steevast één van de grote waterverhalen van Israël. Deze zondag het ‘doopverhaal’ van Mozes, die in zijn biezen arkje uit het water van de Nijl wordt gevist. Als evangelielezing een kort fragment uit de ‘Rede over de laatste dingen’ van de evangelist Lucas (Lucas 21: 29-33). Ds Dirk Neven is de voorganger, Ko Zwanenburg de organist. Op zondag 1 december, de eerste zondag van Advent, begint een tijd van bezinning en inkeer. In deze eredienst wordt de cantate ‘Nun komm der Heiden Heiland’ van J.S. Bach uitgevoerd, die deze componeerde voor de eerste zondag van Advent. Voorganger is ds Dirk Neven, organist Berry van Berkum, met medewerking van Cappella di San Nicolai en Nicolaicantorij onder leiding van Ko Zwanenburg. J.S. Bach werkte vanuit de lutherse traditie, en daarom zijn de Schriftlezingen deze morgen volgens dat rooster, Romeinen 13: 11-14 en Mattheüs 21: 1-9. De teksten van de cantate sluiten hierbij aan. Daarnaast horen wij woorden uit de profetie van Jesaja (5: 1-8 en 40: 1-11). Na de ontmoeting met elkaar bij koffie en thee, bent u allen van harte welkom bij het zanguur met bewoners van het Willem Arntszhuis. Zij zingen met ons graag geliefde liederen, die hen – bij alle psychische bagage die zij hebben te dragen – moed en kracht geven. Aansluitend is er voor alle deelnemers een broodmaaltijd. Om 17.00 uur is er een vesper in de Nicolaïkerk.

Zondag 24 november is er in de Nieuwe Kerk een gedachtenisdienst waarin ds Carol van Wieren voorgaat. Zondag 1 december, de eerste zondag van Advent, is er viering van het Heilig Avondmaal met opnieuw ds Van Wieren als voorganger. Ter gelegenheid van het veertigjarig bestaan van Tear(fund) heeft Timzingt een speciale voorstelling gemaakt. Mooie liedjes, rake observaties en hilarisch cabaret. Het concert is op 29 november om 20.00 uur in de Nieuwe Kerk. Kaarten kosten vijf euro. Voor meer informatie over de voorstelling en voor het reserveren van kaarten, kijk op www. tear.nl/timzingt of kom langs in de Nieuwe Kerk.

Een van de punten die hoog genoteerd staan op de beleidsagenda van de Tuindorpkerkgemeente is het ontwikkelen van meerdere vormen van vieren. Daarom willen we in de Tuindorpkerk tegeNieuwe | TuindorpKerk moet komen aan verschillende Utrecht behoeften die leven op dit punt bij gemeenteleden.
Gemeente­

13

leden van jong tot oud beleven de vieringen die wij hebben in de Tuindorpkerk heel verschillend. Het zou goed zijn als we meer van elkaar zouden horen hoe wij vieringen ervaren en wat wij belangrijk vinden in een viering. In dit seizoen organiseren we vier maal een dergelijke Vierbijeenkomst. Gemeenteleden van alle leeftijden vanaf 18 jaar worden uitgenodigd te deel te nemen aan de vierbijeenkomst en er ook een aandeel in te hebben. Een ieder is vrij om aan een, twee of drie bijeenkomsten deel te nemen. De eerste keer dat we bij elkaar komen is op zondag 8 december tussen 16.00 en 19.00 uur. Er wordt geëindigd met een lichte maaltijd en een vesper. Bezoek voor meer info de website: www.tuindorpkerk.nl. Zie ginds komt de keuken uit Spanje weer aan... Wat zal het recept dit keer zijn? Tapas of marsepein. Rioja of bisschopswijn? Samen koken en samen eten in Huis in de Wijk op woensdag 27 november. Aanmelding vooraf verplicht: [email protected]. En ook in Huis in de Wijk de verrassingfilm op woensdag 11 december.

Utrecht-West

Zondag 24 november (de laatste zondag van het kerkelijk jaar) worden in de Pniëlkerk de gemeenteleden herdacht, die het afgelopen jaar zijn overleden. Dit betreft dan mensen uit de gehele wijkgemeente (ook Kanaleneiland dus!) en bovendien ook uit de kringen rond de Wijkplaats. De voorganger is ds Ties Schutte, legerpredikant uit Ede. In Parc Transwijk gaat die ochtend ds Piet Pannekoek voor; de overledenen uit Huize Transwijk zelf zijn al op een ander moment herdacht. Op de eerste adventszondag, 1december, gaat in de Pniël­ kerk ds Martin Snaterse voor (ooit begonnen als vicaris in de Mattheüskerk) en in Parc Transwijk de heer A. Hubers. En ’s middags is er weer een dienst van De Haven, waarin ds D. de Bree uit Nieuwegein voorgaat. Zaterdag 30 november is er een Open Huis in de Wijkplaats in combinatie met een informatieve ontmoeting rond de verhuizing van de wijkgemeente. U bent welkom vanaf 14.00 uur, het programma duurt van 14.30 tot 16.00 uur en aansluitend is er een borrel (plus een rondleiding voor geïnteresseerden). Het is nadrukkelijk de bedoeling deze bijeenkomst alleen te besteden aan zaken met betrekking tot de verhuizing naar en het kerkzijn in de Wijkplaats. Alle overige beleidszaken kunt u met de kerkenraad bespreken in een overleg na de kerkdienst van 8 december. Bovendien wil de kerkenraad in januari of februari uitgebreid met u van gedachten wisselen over hoe we ‘kerk zijn’ in deze tijd en op die nieuwe locatie inhoudelijk verder vorm gaan geven. Woensdag 27 november is de volgende Utrecht Lezing over ‘Maria, een sterke vrouw in Bijbel en Koran’ en donderdag 28 november de oecumenische winterlezing ‘Muziek en verwachting’. Zie voor beide lezingen de aankondiging elders in dit blad. vervolg op pagina 15

kerk

22 november 2013

in de

kerk stad

14

Lezer, maar geen abonnee? Met deze bon verzekert u zich elke twee weken van actueel Utrechts kerknieuws. Oecumenisch van geest, inspirerende verhalen van stadgenoten en volop aandacht voor de rijke christelijke cultuur van onze stad!

J

a, noteer mij voor € 30 per jaar – tot wederopzegging als abonnee van Kerk in de Stad.

Boerderij Mereveld

REPARATIE

Party & evenementenverzorging sinds 1938

Klokkenatelier Jan Haasnoot Voor al uw klokken en barometers (reparatie en verkoop) Vleutenseweg 320, Utrecht. Tel: 030-6034247 www.klokken-barometers.nl

Dhr/mevr/fam. voorletter(s): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . straat en huisnummer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . postcode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . woonplaats: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . telefoonnummer (i.v.m. controle) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stuur de bon in een gefrankeerde envelop naar

www.pgu.nu Als u een advertentie elk nummer plaatst ontvangt u 10% korting. Een kleine advertentie van een paar regels (zoals een oproep) bedraagt 15 euro.

Bruisende bedrijfsevenementen romantische huwelijksfeesten verrassend entertainment stijlvolle buffetten en diners Boerderij Mereveld ademt de sfeer van het landelijk leven van rond het jaar 1900 en ligt toch op slechts enkele minuten van Utrecht-centrum. Zoekt u naar een sfeervolle locatie waar vakmanschap en creativiteit het succes van uw bedrijfsfeest, bruiloft of diner garanderen? Wij heten u van harte welkom! Capaciteit 25-500 personen, parkeren geen probleem, makkelijk te bereiken

www.kerkboek.nl

Inlichtingen of documentatie? Belt u ons:

Kerk in de Stad, Eykmanlaan 433, 3571 JR Utrecht. U ontvangt Kerk in de Stad per TNT Post elke twee weken thuis.

‘KidSjes’



Tel. 030 - 251 47 80 Fax 030 - 254 34 23 Mereveldseweg 9 3584 LH Utrecht www.boerderijmereveld.nl

HULPVERLENING

À Dieu

Waardig afscheid nemen in het Licht van de Eeuwige

Geen band (meer) met de kerk, maar wel een christelijke uitvaartplechtigheid? De voorgangers van À Dieu zijn bereikbaar op 085 - 489 49 01 (9-21 uur). Initiatief: Protestantse Gemeente Utrecht (PKN) www.adieu-uitvaartdiensten.nl

www.narratio.nl

Het adres voor inspirerende uitgaven, projecten en tijdschriften.

Reisboekhandel

Woninginrichting

Ter Hoeve

Voor meubelovertrekken en meubelreparaties Bel: (030) 26 17 605 en wij komen langs voor prijsopgaven.

Interglobe Reisgidsen

Landkaarten (overzichtskaarten en deelkaarten van - bijna - alle landen ter wereld *

Vinkenburgstraat 7 3512 AA Utrecht telefoon 030-2340401

Afscheid. Een mensenleven waardig.

Het overlijden van een dierbare is een ingrijpende gebeurtenis. Gevoelens van verdriet, woede, pijn en gemis strijden om voorrang. In de periode vlak na het overlijden is het soms moeilijk om de gedachten goed op een rij te krijgen. Dan is het goed als er iemand is die u zaken uit handen kan nemen, zonder de regie over te nemen. Voortgekomen uit de Protestantse Kerken in Utrecht zijn de waarden van de kerk nog steeds actueel voor onze dienstverlening. Wij zijn een kleinschalige organisatie, waarin een persoonlijke benadering

centraal staat. Voor directe hulp na overlijden zijn wij persoonlijk dag en nacht telefonisch bereikbaar. PCB Uitvaartzorg heeft ook een InformatieCentrum in Nieuwegein-Zuid aan de Dorpsstraat 6. U kunt zich hier vrijblijvend laten informeren over uitvaartverzorging, nazorg en gedachtenisvormen. Het InformatieCentrum is dinsdag, donderdag en vrijdag geopend van 10.00 tot 16.30 uur. Een afspraak maken op andere dagen of bij u thuis is ook mogelijk. PCB Uitvaartzorg organiseert regelmatig lezingen en exposities. Meer informatie vindt u op: www.pcb-uitvaart.nl.

PCB

UITVAARTZORG David van de Waal · Tineke Ouwerkerk · Liesbeth Kramer · Peter van Bennekom Donaudreef 25 3561 EL Utrecht Dorpsstraat 6 3433 CH Nieuwegein

Telefoon [030] 262 22 44 dag en nacht Telefoon [030] 605 16 30 dag en nacht

in de stad

Alle kerkgebouwen zijn toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Kerkgebouwen aangegeven met * zijn voorzien van een aangepast toilet. 01-12 1e Adventzondag

protestantse kerken binnen de PGU Bethelkerk *

22 november 2013

ke rkd i e n s t e n Marcuskerk *

Wijnesteinlaan Diensten: 10.00 u. 24-11 ds J.S. Koops, voleindingszondag, m.m.v. de cantorij 01-12 ds J.S. Koops Nicolaïkerk *

De M. Keizerlaan Diensten: 10.00 u. 24-11 mw.ds T. Zijlstra, Utrecht, gedachtenis der namen 01-12 mw.ds T. Zijlstra, Utrecht, Sing Now

Nicolaaskerkhof Diensten: 10.00 u. 24-11 ds D. Neven, doopdienst 01-12 ds D. Neven, Cantatedienst 17.00 u. vesper

Domkerk *

Nieuwe Kerk *

Domplein Diensten: 10.30 u. 24-11 mw.ds N.J. de JongDorland 15.00 u. dienst voor mensen met een verstandelijke beperking, mw.ds N.J. de Jong- Dorland 01-12 mw.ds N.J. de JongDorland Vespers, 19.00 u. 24-11, 01-12 Evang.-Lutherse kerk

Hamburgerstraat Diensten: 10.30 u. 24-11 mw.ds C. van Opstal, mw.ds C. Karrer 01-12 mw.ds C. van Opstal, viering Heilig Avondmaal Evang.-Lutherse kerk De Wartburg

Kennedylaan Diensten: 10.00 u. 24-11 mw.ds K. Storch 01-12 mw.ds M.Tüski De Haven *

Marco Pololaan 185 Diensten: 16.30 u. 24-11 geen dienst 01-12 dienst Jacobikerk *

Bollenhofsestraat Diensten: 10.00 u. 24-11 ds A. van Buuren, gedachtenisdienst 01-12 ds B.C. van Wieren, viering Heilig Avondmaal Oranjekapel *

Amsterdamsestraatweg Diensten: 10.00 u 24-11 dr. E. Postma 01-12 ds S. de Vries Pieterskerk, Eglise Wallonne

Pieterskerkhof Diensten: 10.30 u. 24-11 dhr. P. Stemerding 01-12 onbekend Pniëlkerk *

Lessinglaan Diensten: 10.00 u. 24-11 ds T. Schutte 01-12 ds M. Snaterse Roobolkapel

Corn. Roobolstraat Diensten: 10.00 u. 24-11 geen viering 01-12 mw.ds E.Treurniet

St. Jacobsstraat Diensten: 10.00 u. 24-11 ds A.J. Zoutendijk 01-12 ds A. Markus Diensten: 17.00 u. 24-11 ds D.M. van de Linde 01-12 ds A.J. Zoutendijk

Tuindorpkerk *

Janskerk * EUG Oek. Studentengemeente

Hobbemastraat Diensten 10.00 u. 24-11 dienst in Marcuskerk 01-12 mw.ds M. van Giezen

Janskerkhof Diensten: 11.00 u. 24-11 mw.ds J. Nottelman, m.m.v. het Janskoor 01-12 mw.past. M. Milder Johannescentrum *

M. van Parmadreef Diensten: 10.30 u. 24-11 mw.ds T.Wolters 01-12 mw.ds T.Wolters, dienst van Schrift & Tafel

Van Riellaan Diensten: 10.00 u. 24-11 ds P.J. Rebel, gedachtenisdienst 01-12 mw.drs. I. van Keulen Wilhelminakerk *

andere kerken Baptisten Gemeente Utrecht ‘Silo’

Herenstraat 34-36 Diensten: 10.00 u. 24-11 mw.ds W. Bakkes 01-12 drs. P. Brongers, viering Heilig Avondmaal

vervolg van pagina 13

Zuilen (Bethelkerk en Oranjekapel)

Bethelkerk Op zondag 24 november, de laatste zondag van het kerkelijk jaar, staat de dienst in het teken van de gedachtenis der namen. Harpiste Tanne Harder draagt zorg voor de muzikale verrijking. Dit jaar staan vier sterke vrouwen centraal in de adventsperiode, waar we ook met de kinderen bij stilstaan. Als je kijkt naar de voorgeschiedenis van Jezus heeft hij eigenlijk vier ‘voormoeders’. Dat zijn Tamar, Rachab, Ruth en Batseba. Wat voor

Doopsgezinde Gemeente *

Oudegracht 270 Diensten: 10.00 u. 24-11 mw.ds A. van der Zijpp en ds A.J. Noord, gedachtenisdienst 01-12 ds G.A. ReinholdScheuermann Geertekerk, *

Remonstrantse Gemeente Geertekerkhof Diensten: 10.30 u. 24-11 ds A.Wieringa, herdenking overledenen 01-12 ds H. Siebrand, dienst van Woord & Tafel Gemeenschap Wladimirskaja

Sint Antoniuskerk Kanaalstraat 200 Diensten: 10.30 u. Kerk van de Verkondiging van de Moeder Gods

Springweg 89 Diensten: 09.00 u. 21-11 Tempelgang van de Alheilige Moeder Gods 24-11 22e Zondag na Pinksteren 01-12 23e Zondag na Pinksteren Holy Trinity Church

Van Limburg Stirumplein Diensten: 10.30 u. 24-11 Sung Eucharist, Rev. D. Phillips 01-12 All Age Worship with Holy Communion, Rev. D. Phillips Huis van Vrede

Van Kleffenslaan 1 Diensten: 11.00 u. met Marokkaans ontbijt 24-11 dhr. G. Bosch 01-12 dhr. H. Bouma ICF Utrecht Mattheuskerk

Hendrika van Tussenbroeklaan 1a Diensten: 14.00 u., engelstalig 24-11 J.H. Bonhof 01-12 J.H. Bonhof Jeruëlkapel, * Vrije Evangelische

Gemeente Ivoordreef Diensten: 10.00 u. 24-11 mw.ds E. Spee 01-12 mw.ds E. Spee Leger des Heils

Schooneggendreef 27H Diensten: 10.00 u. 24-11 luit. M. Potters 01-12 luit. M. Potters

vrouwen waren zij? Wat  geven ze Jezus mee? Daar gaan we in de adventstijd met de kinderen naar op zoek. We bestuderen de familie en stamboom van Jezus. De kinderen gaan kralen rijgen: elke kraal staat symbool voor een persoon.Als je ze aan elkaar rijgt krijg je een lange familiegeschiedenis…  Op zondag 1 december is er weer Kerkcafé in de Bethel, van 14.30 tot 16.30 uur. Zoals het een goed café betaamt: even binnen lopen voor een kop thee of koffie, een ander drankje en een praatje. Heb je wat meer tijd dan is er tijd voor een langer gesprek, een spelletje, een potje rummikub, schaak, of klaverjassen. Deze keer is de extra activiteit: kerstkaarten maken. Op de derde maandag in de maand, 16 december in dit geval, is er weer Bibliodrama om 20.00 uur in de Bethelkerk. Voor ieder die meer wil verstaan van de Schrift in het

Nederlands Gereformeerde Kerk Jeruzalemkerk

Troosterlaan Diensten: 09.30 u. 24-11 ds H. de Jong, herdenking overledenen 01-12 ds M. Janssens Diensten, 17.00 u.: 24-11 ds A. van der Dussen 01-12 onbekend Oecumenische onderwegkerk Blauwkapel

Swellengrebel

Burg. F.Andreaelaan Diensten: 10.00 u. 24-11 ds H. Zeldenrust 01-12 geen viering Tamarinde

Neckardreef Diensten: 10.30 u. 24-11 mw. ds M. Jurjens 01-12 mw.A. Dubois Tolsteeg

Kapeldwarsweg Diensten: zondag 10.30 u. 24-11 geen dienst 01-12

Saffierlaan Diensten: 10.30 u. 24-11 mw. G. van Liebergen 01-12 dhr. P. Pannekoek

Oud-Katholieke Parochie Utrecht Ste Gertrudis

Transwijk

Willemsplantsoen 2 Diensten: 10.00 u. 24-11 past.A. Duurkoop 01-12 past. B.Wallet

Hof van Transwijk 16 Diensten: 10.30 u. 24-11 ds P. Pannekoek 01-12 dhr.A. Hubers Tuindorp-Oost

Winklerlaan Diensten 10.00 u. 24-11 geen viering 01-12 geen viering

ziekenhuizen AZU Stiltecentrum

Heidelberglaan Diensten: 10.00 u. 24-11 mw. past. M.Wisse 01-12 geen dienst Diakonessenhuis

Bosboomstraat Diensten: 10.00 u. 24-11 past. mw.W. Oldenhof 01-12 ds F. Kruyne St. Antonius ziekenhuis

Soestwetering 1 Diensten: 10.00 u. 24-11 dhr.A. de Haan 01-12 ds J.J.Tersmette

Willem Arntsz Huis

Lange Nieuwsstraat Diensten: 10.30 uur 24-11 mw. K. van Roermund 01-12 ds R.Vredenbregt zorgcentra Alb.van Koningsbruggen

Zuylenstede

Perudreef 8 Diensten: 10.00 u. 24-11 ds J.E. Riemens 01-12 ds C.P. Bouman door-de-week Getijdegebeden in de Domkerk

Maandag 7.00 uur Ochtendgebed Maandag t/m zaterdag 12.30 uur Middaggebed Zondag en woensdag 19.00 uur Avondgebed

Kapel Hoog Catharijne

Godebaldkwartier Diensten ma. t/m vr.: 12.45– 13.00 u VRIJDAG

Beneluxlaan Diensten: 10.30 u. 24-11 mw. H. Compagner 01-12 dhr. P. van Mansveld

`t Huis aan de Vecht

De Lichtkring

Zorgcentrum de Bijnkershoek

Eykmanlaan Diensten: 17.00 u. 24-11 mw.W.Winkel, dienst van Schrift & Tafel 01-12 mw.ds S. Bos Rosendael

Indusdreef Diensten: 10.45 u. 24-11 mw.A. Oldenziel, dienst van Woord & Tafel 01-12 past.Th. Moorman, eucharistieviering

persoonlijke leven. De leiding is bij: Seintje Bos, Auli van ’t Spijker en Tineke Zijlstra. De lezing zal die van de vierde advent zijn: 2 Samuel 11, Batseba. Een voormoeder van Jezus. Aanmelden: Tineke Zijlstra, telefoon 246 8841 of 06-1352 5770, e-mail: [email protected]. Oranjekapel Zondag 24 november gaat dr Eward Postma voor in de kapel. Zolang er nog geen nieuwe cantor is in de Oranjekapel, laten de cantorijleden zich op zondag horen, onder leiding van de beide organisten Margriet van Reekum en Karel Demoet. Fijn dat Margriet ook – in afwachting van … – de wekelijkse cantorijrepetities weer heeft opgestart. Zondag 1 december, eerste advent, gaat ds Sytze de Vries voor, en ontsteken we de eerste kaars onder het zingen van de canon (waarvan de tekst van ds Sytze de Vries):

Costa Ricadreef Dienst: 19.30 u. 06-12 dhr. G.J. Kroon

Van Bijnkershoeklaan Diensten: 15.00 u. ZATERDAG

Axion locatie Dr. J.N. Voorhoeve

Van Heuven Goedhartln 3 Diensten: 10.30 u Wolvenplein gevangenis

Wolvenplein Diensten: 10.00 u.

“Uit uw verborgenheid blijft Gij het licht ontsteken. Breek alle duisternis en wees ons vredes­teken! Wij zijn uw kandelaar, wij gaan het donker tegen!” Dit jaar is er niet een wekelijks oecumenisch avondgebed in de adventstijd, maar kiezen we voor één moment, en wel op 11 december. Dan is er van 19.00 tot 20.00 uur een viering met lied, meditatie en gebed ter voorbereiding op het Kerstfeest.We laten ons leiden door lied 465 uit het Nieuwe Liedboek van de Kerken. Hopen en uitzien naar het licht Hopen, weten dat het kwade zwicht Hopen, Christus komt, het ware licht. De viering wordt voorbereid en verzorgd door de Werkgroep Oecumenisch Avondgebed, met deelname uit de Oranjekapel en de kerkcentra Nicolaas-Monica, Joseph en Jacobus.

15

AGENDA zaterdag 23 november 15.30 uur Domkerk, Zaterdagmiddagmuziek met Koor van de Domcantorij (herdenking B. Britten) zondag 24 november 17.00 uur Janskerk, Chroal Evensong Scvhola Davidica, jubileum (30 jaar) 20.00 uur Josephkerk (Draaiweg), ‘Portugees’ concert van Utrechts Kamerkoor woensdag 27 november 14.00 uur Pniëlkerk, Utrecht Lezing over ‘Maria, een sterke vrouw in Bijbel en Koran’ 20.00 uur Nieuwe Kerk, jubileumconcert (40 jaar Tear) met Timzingt donderdag 28 november 14.30 uur Dominicuskerk (Lombok), oecumenische winterlezing met thema ‘Muziek en verwachting’ 15.00 uur lutherse kerk, studiedag Altrecht Ggz over:‘Geloof: wat moet ik er in Godsnaam mee?’ vrijdag 29 november 20.00 uur Geertekerk, Meezingnacht (aanmelden: zing@ meezingnacht.nl) 20.15 uur Vredenburg Leidsche Rijn, adventsconcert Nederlandse Bachvereniging zaterdag 30 november 15.30 uur Domkerk, Zaterdagmiddagmuziek met Solistenensemble Cantores Martini (Mariamuziek) zondag 1 december 14.30 uur Bethelkerk, Kerkcafé 17.00 uur Nicolaïkerk, vesper met thema ‘In het huis van de Heer’ 19.30 uur Geertekerk, Bachcantate ‘Schwingt freudig euch empor’ woensdag 4 december 10.00 uur Wilhelminakerk, Huiskamergesprek over Bijbel en Kunst 20.00 uur Bethelkerk, gesprek over boeken van Tolkien (vanwege première 14/12 filmtrilogie The Hobbit) donderdag 5 december 14.30 uur Marcuscentrum, ouderensoos met Sinterklaas zondag 8 december 13.00 uur Janskerk, uitvoering ‘de Hoge Kamer’ met dichter Gerard Akse en fluitist Jan Baggerman 14.00 uur St Willibrordkerk, ‘Mariaconcert’ Utrechts Vocaal Ensemble dinsdag 10 december 16.00 uur Domcafé, lezing ‘Een middag over Engelen’ door ds Netty de Jong-Dorland woensdag 11 december 20.15 uur Oranjekapel, avondgebed met oog op Advent

LEESROOSTER De komende weken vermeldt het leesrooster van het Nederlands Bij­ bel­genootschap de volgende bijbelgedeelten: zo 24 nov ma 25 nov di 26 nov wo 27 nov do 28 nov vr 29 nov za 30 nov

2 Koningen 5:1-19a 2 Koningen 5:19b-27 2 Koningen 6:1-7 2 Koningen 6:8-23 2 Koningen 6:24-33 2 Koningen 7:1-20 2 Koningen 8:1-6

zo 1 dec ma 2 dec di 3 dec wo 4 dec do 5 dec vr 6 dec za 7 dec

2 Koningen 8:7-15 2 Koningen 8:16-29 2 Koningen 9:1-13 2 Koningen 9:14-29 2 Koningen 9:30-37 2 Koningen 10:1-16 2 Koningen 10:17-35

16

kerk

22 november 2013

kerk stad in de

22 november 2013

Tentoonstelling over verdraagzaamheid roept vragen op Llewellyn Bogaers De tentoonstelling ‘Vormen van verdraagzaamheid’ in Museum Catharijneconvent opent met een lofzang op de gewetensvrijheid, het paradepaardje van de Republiek: hier zijn mensen gegarandeerd vrij in hun geweten. In de volgende zaal horen wij wat dit in de praktijk betekent: de bezoeker wordt overspoeld door donderpreken waarin andersgelovigen verketterd worden. In weer een volgende zaal zien we dat gewetensvrijheid geen geloofsvrijheid inhoudt: we betreden de wereld van schuilkerken. De bevoorrechte gereformeerde religie had alle kerken gekregen. De overige gezindten, katholiek, luthers, doopsgezind en remonstrant, moesten onopvallend in een woning of schuur ter kerke gaan. Zij mochten geen klokken luiden en niet hard zingen. Utrecht telde veertien schuilkerken. Ondanks deze ongelijkwaardigheid was er in de Republiek ‘omgangsoecumene’, zo leert de volgende zaal ons. Met deze ongrijpbare term wordt uitgedrukt dat er tussen andersgelovigen in het dagelijks leven vreedzaam contact was, niet alleen op de werkvloer en in schutterijen, maar ook in hun buurt, vriendenkring en familie. Echter niet in overheidsfuncties, daarvoor was het lidmaatschap van de gereformeerde kerk vereist.Aan deze voorwaarde werd, zo leert een tekstbord, in de loop van de zeventiende eeuw steeds strikter de hand gehouden. Gereformeerden Tegelijkertijd, zo laat een stem horen, hadden gereformeerden in het openbare leven “maar een licht voordeel” ten opzichte van andere gezindten. Is politieke uitsluiting dan een licht nadeel? De laatste zaal leert ons katholieke en doopsgezinde kunstenaars kennen. Zo krijgen wij een inkijkje in de pluriformiteit van hun wereld en zien we wat een prachtige kunst er in rijke huiskerken hing. Hier hangen doorleefde portretten van vooraanstaande katholieke en doopsgezinde leidsmannen. En passant informeren de tekstborden ons over het katholieke opbouwwerk (de klopjes) en over repressie: over gedooggelden die katholieken voor hun eredienst moesten betalen – in het Kennemerland 3.800 gulden per jaar -, over invallen tijdens missen en losgeld voor gearresteerde priesters. Schokkerig De tentoonstelling geeft een schokkerig, incoherent beeld. Zij wil de toeschouwer verleiden om het begrip omgangsoecumene te omhelzen, maar roept vooral vragen op: wat is gewetensvrijheid waard als er geen geloofsvrijheid

kerk in de stad is een uitgave van de PROTES­TANTSE gemeente Utrecht en verschijnt als regel eens in de Veertien dagen Redactie Elly Bakker, Sietske Gerritsen, Arie Moolenaar, Frans Rozemond (DMO), Daan van der Waals en een vacature hoofdRedacteur Peter van der Ros RedactieAdres Eykmanlaan 433, 3571 JR Utrecht telefoon 2737 542 fax 271 2888 email: [email protected] Kopij kerkdiensten mailen naar: [email protected]

* Isaäc van Ostade (1621-1649) maakte deze sfeervolle pentekening van een katholieke bijeenkomst. is? Als andersdenkenden achtergesteld en verketterd worden? Maar bovenal: klopt het beeld van de zeventiende-eeuwse ‘omgangsoecumene’? De term ‘oecumene’ drukt een streven naar religieuze eenheid uit. Was dit streven er in de zeventiende eeuw? Zeker niet. De term is een moderne constructie. Destijds sprak men van tolerantie. Tolerantie betekende toen niet wat het nu betekent: leven en laten leven. Het betekende: verdragen wat niet te verdragen is. Dat brengt ons een stukje dichter bij de toenmalige realiteit. Als katholieken al in besturen zaten, dan toch niet als voorzitter en altijd in de minderheid. Op de werkvloer en in het burencontact was er een zeker pragmatisme in het onderlinge

contact. Maar dat betekende niet dat er veel onderling getrouwd werd of dat het om het even was in welk geloof een weeskind werd opgevoed. Naast vriendschap was er wantrouwen. Dat de katholieke kerk een revival zou doormaken was niet vanzelfsprekend. Katholieken was hun kerkelijk-religieuze erfgoed ontnomen. In de eerste decennia ontbrak het hun aan voldoende zielzorgers, zeker in grensgebieden. Toch hebben zij met grote volharding en onder grote druk – tegen de wet in – hun kerk weer weten op te bouwen.Als een daad van geweldloos verzet. Onderbelicht De onevenwichtigheid in de tentoonstelling schuilt in het feit dat

Middag over engelen in de Domkerk Naar aanleiding van de expositie Engelen in de Domkerk verzorgt ds Netty de Jong-Dorland op dinsdagmiddag 10 december in het DomCafé een middag over engelen. In de Bijbel komen veelvuldig engelen voor. Een paar kennen we wellicht bij name: Gabriël, Michaël, Rafaël. De meeste engelen kennen we echter niet bij name.Toch spelen ze een rol, bijvoorbeeld in de aartsvaderverhalen, in de verhalen over Mozes, in de profetenverhalen, bij Daniël en in het Hooglied, bij de geboorteaankondiging en in de verhalen over Jezus, bij de passie en de opstanding en in de Openbaring van Johannes. Deze middag staan we stil bij de vraag : Welke functie vervullen ze? En we kijken hoe schilders en ikonenschilders ze hebben verbeeld. , De middag over engelen sluit aan bij de Advents expositie Engelen in de Domkerk, die bestaat uit manshoge engelenbeelden van kunstenares Ela Venbroek. Wie dinsdag 10 december om 15.00

uur komt, kan in aanwezigheid van de kunstenares haar engelenbeelden bekijken. In de DomShop zijn ansichtkaarten te koop van deze en vele andere engelen. De expositie ‘Engelen in de Domkerk’ is dagelijks te zien van 11.00 tot 16.00 uur, zaterdag van 11.00 tot 15.30 en zondag van 14.00 tot 16.00 uur, tot en met 7 januari. De lezing ‘Een middag over engelen’ door ds Netty de Jong-Dorland op dinsdag 10 december duurt van 16.00 tot 17.30 uur; opgave bij: predikant@domkerk. nl.

er geen sectie gewijd is aan de achterstelling van de gedoogde religies. Daardoor blijft hun pijn onderbelicht. Tentoonstelling en boek geven de visie weer van een oppervlakkige waarnemer. Het ontbreekt aan inlevingsvermogen. Want wat gebeurde er onder de oppervlakte? Betekent ‘vreedzame co-existentie’ voor de gedoger hetzelfde als voor de gedoogde? De een heeft de macht, de ander niet. De bevoorrechte kerk werd door de overheid bekostigd, de ander moest niet alleen zijn eigen kerk, geestelijken en armen onderhouden, maar ook nog belasting en gedooggeld betalen en soms losgeld. In deze constructie is frictie ingebakken. En dat belicht de tentoonstelling niet systematisch. De onderlinge communicatie wordt al te rooskleurig voorgesteld. Terwijl de politieke uitsluiting in de Gouden Eeuw, zeker in grote steden, de zenuwknopen van de Repu­bliek, steeds scherper werd doorgevoerd en de zuilen steeds zichtbaarder werden. De term ‘omgangsoecumene’ is in 1979 ontwikkeld, toen een oppervlakkige inzet voldoende leek om de interculturele communicatie te bewerkstelligen. Die tijden zijn veranderd. Het gaat nu om een echte dialoog. Ook met de geschiedenis. Omdat die doorwerkt in heden en toekomst. Het spanningsveld tussen gewetensvrijheid en geloofsvrijheid is nog steeds een thema, nu ten aanzien van de islam. De tentoonstelling had aan kracht en belang gewonnen als de diverse vormen van intolerantie in de Republiek systematischer waren belicht. Er kan geen omgangsoecumene zijn zonder verkenning van wederzijdse overtuigingen en pijnpunten. De tentoonstelling ‘Vormen van verdraagzaamheid, Religieuze (in)tole­­ran­tie in de Gouden Eeuw’ is tot 6 januari in Museum Catharijneconvent te zien. Dr. Llewellyn Bogaers doet onderzoek naar de verhouding katholiek-protestant in vroegmodern Utrecht.

WIJKCORRESPONDENTEN Citypastoraat Domkerk: Bram Schriever Eglise Wallonne (Pieterskerk): Grietje Hofman EUG Oekumenische Studentengemeente (Janskerk): Rik Boonstra Jacobikerk: Hester van de Kaa Marcus-Wilhelminawijk: Anne-Marie Rutgers Nicolaïkerk: Steven Slappendel Nieuwe Kerk: Annemiek Schuitemaker-Blijdorp Johannescentrumgemeente: Anneke de Klerk Pniëlkerk-Triumfatorkerk: Henno Willering Tuindorpkerk: Jan Verkerk Zuilen: (Oranjekapel) Annemieke Schuur(Bethelkerk) Tineke Zijlstra. Sluitingstijd Tien dagen voor verschijning, berichten negen dagen voor verschijning 10.00 uur. Administratie Eykmanlaan 433, 3571 JR Utrecht telefoon 2737 542 [email protected]. Voor een abonnement op Kerk in de Stad vragen wij per adres een bijdrage van 30 euro per jaar in de productie- en verzendkosten. Elk jaar ontvangt u in april een acceptgiro om de betaling te voldoen. Advertenties Eykmanlaan 433, 3571 JR Utrecht telefoon 2737 542 Tarief op aanvraag, sluitingstijd tien dagen voor verschijning. Aanleveren van advertenties: [email protected]. BANKRELATIE Kerk in de Stad te Utrecht ING 766042. Grafische verzorging theologische uitgeverij Narratio®, Gorinchem www.narratio.nl