Ict-schoolportretten buitenland. Canada

Ict-schoolportretten buitenland

Canada Voorjaar 2003

2


Canada

Colofon

Colofon Aan de ict-schoolportretten werken mee: Jonneke Adolfsen, Bob Beumers, Marja Blom, Daniel Bourguignon, Anita Buis, Rikky Dekkers, Peter van den Dool, Inge Drewes, Ben de Goei, Wim van de Grift, Jans Haandrikman, Ad Hermans, Clementine van den Hoek, Pieter Hogenbirk, Nico de Jong, Liesbeth Klaver, Ron van der Kooy, Gerbo Korevaar, Yvonne Leenen, Jos de Mulder, Theo Muntingh, Adriana Nichting, Hennie van den Nieuwenhof, Paul Noppers, Bert Jaap van Oel, Marry Remery, Ferry de Rijcke, Rob Roozenburg, Dieter Steinbusch, Jacqueline de Veth, Jan Visser, Bouke de Vos, Irene Wieling, Jaco Wijsman, Jurrie Zaat. Eindredactie en productie: Pauw|Sanders|Zeilstra & van Spaendonck, Den Haag Ontwerp: Vorm Vijf Ontwerpteam BNO, Den Haag Druk: Pallas Offset, Den Haag, februari 2003


3

Canada

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave Over de ict-schoolportretten

4

Voorwoord

5

Ict en onderwijs in Canada

6

Parkdale Junior and Senior Public School in Toronto

33

Ursula Franklin Academy in Toronto

37

Seneca@York College in Toronto

41

St. Dominic Savio in Toronto

45

Francis Libermann Catholic High School in Toronto

49

Laboratory School in Toronto

58

Barkers Point Elementary in Fredericton

67

Rothesay High School in Rothesay

70

Leo Hayes High School in Fredericton

73

Nashwaaksis Middle School in Fredericton

77

New Brunswick Community College in Woodstock

82

Mathieu-Martin School in Dieppe

85

4


Canada

Over de ict-schoolportretten

Over de ict-schoolportretten Sinds 2000 zijn door de onderwijsinspectie ruim 70 ict-schoolportretten gemaakt in binnen- en buitenland. Daarmee is een goed beeld ontstaan van wat vernieuwende, creatieve scholen met ict in hun onderwijs nastreven. De ict-schoolportretten hebben drie functies. Allereerst kunnen ze mensen in andere scholen inspireren. Bovendien bieden ze beleidsmakers interessante informatie over de huidige en wenselijke situatie op scholen. Tot slot helpen de portretten duidelijker zicht te krijgen op wat met ict in het onderwijs mogelijk is. Op de langere termijn kunnen ze bijdragen aan de formulering van nieuwe kwaliteitsstandaarden in het onderwijs. Op dit moment werkt de inspectie aan thematische portretten die ict-ontwikkelingen voor een bepaald vak of thema in beeld brengen. Zij zijn niet gebonden aan één school. Er wordt gekeken naar de praktijk in het primaire proces van een aantal scholen, maar ook naar bijvoorbeeld het werk van gespecialiseerde expertisecentra, netwerken van scholen en initiatieven van uitgevers of schoolbegeleidingsdiensten. Een portret geeft zo een beeld van innovatieve praktijken in Nederland waar ict een cruciale rol speelt. Verschenen zijn inmiddels ‘Rekenen en Wiskunde in het primair onderwijs’, Natuurwetenschappelijke vakken’ en ‘Moderne Vreemde Talen in het voortgezet onderwijs’. In voorbereiding zijn portretten over beroepsgerichte vakken in de technische sector, de veranderende rollen van personeel in het onderwijs, cultuur en internationalisering. Ook wordt gewerkt aan een verzameling van kleinere voorbeelden van vernieuwingen binnen scholen onder de titel 'Miniaturen’. Het eerste deel van een drieluik over de experimentele 21e Carmelschool, inmiddels /21 (slash 21) gedoopt is verschenen op de website www.onderwijsinspectie.nl/ ictschoolportretten. Vóór de zomer van 2002 verscheen een ict-schoolportret van de lokale samenwerking in Enschede dat laat zien hoe scholen profiteren van samenwerking met andere scholen, instellingen, bedrijven of lokale overheden. De invalshoek is de betekenis van deze samenwerking voor het primaire proces: leren en lesgeven. Onderwerpen die aan de orde komen zijn: didactische expertise, deskundigheidsbevordering, infrastructuur gemeenschappelijke inkoop en systeembeheer, investerings- en financieringsarrangementen, gebouwen. Het gaat dan vooral om de zeggenschap in samenwerkingsverbanden, om de motieven van betrokkenen en over het oordeel van scholen over het rendement van samenwerking. Later dit jaar volgt een soortgelijk portret over Den Haag. Voor het maken van deze portretten wordt samengewerkt met de stichting Ict op School. In de reeks internationale schoolportretten zijn inmiddels verschenen: Zweden, Ierland en Frankrijk. Schotland volgt. De ict-schoolportretten vindt u op www.onderwijsinspectie.nl/ictschoolportretten. Daar vindt u binnenkort ook van sommige scholen, die nu alweer een tijd geleden bezocht zijn een zogenaamde update. Er kan immers in een paar jaar veel veranderen in het onderwijs, zeker als het om het gebruik van ict gaat!


Canada

Voorwoord

Voorwoord Leren, onafhankelijk van tijd en plaats. De rol van ict bij deze ontwikkeling komt het meest tot haar recht in een uitgestrekt land dat meerdere tijdzones bestrijkt en waar afstand en fysieke obstakels een bepalende rol spelen in het dagelijkse leven. Wat ligt dan meer voor de hand dan de blik te richten op Canada, het op één na grootste land ter wereld, als je meer wilt weten over hoe ict een rol kan spelen in de maatschappij en in het onderwijs? Dit boekje is het resultaat van een bezoek aan de provincies Ontario en New Brunswick in Canada. De delegatie bestond uit medewerkers van de Inspectie van het Onderwijs en van het ministerie van Onderwijs. Zij hebben ontdekt dat ict in het Canadese onderwijs veel meer om het lijf heeft dan een technologische poging om fysieke barrières te slechten. Ict wordt in het Canadese onderwijs ingezet om de didactische concepten te versterken die duidelijk leven op de scholen die we hebben bezocht: in groepsverband projectmatig, probleemgestuurd en experimenteel leren. De portretten, van basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs, maar ook van community colleges, geven aan waar de voorhoede van scholen in Canada mee bezig is. Ze beschrijven natuurlijk meer dan alleen de inzet van ict. De geografie, het bestuurlijk systeem en de organisatie van het onderwijs verschillen zo sterk van de situatie in Nederland dat ook de broodnodige achtergrondinformatie wordt gegeven. Zo wordt het ook eenvoudiger om te vergelijken. Welke vrijheid zit er in het curriculum, hoe worden scholen bekostigd en wie is eindverantwoordelijk? Vragen die bepalen op welke manier projecten naar de Nederlandse setting vertaald kunnen worden en welke leerpunten er wederzijds aanwezig zijn. Samen met de eerdere bundels over Zweden, Ierland en Frankrijk geeft deze bundel een indruk van wat er in het buitenland gebeurt met ict in het onderwijs op scholen die de lokale voorhoede vormen. Naast veel opmerkelijke overeenkomsten, zijn er ook duidelijke verschillen die iedereen, die de inzet van ict kritisch volgt, zeker zullen inspireren. In het najaar van 2002 is ter afsluiting van de serie Internationale ictschoolportretten een bezoek gebracht aan scholen in Schotland. Ferry de Rijcke Coördinerend inspecteur Februari 2003

5

6


Canada


Ict en onderwijs in Canada 1

Waarom Canada?

Meer dan 400.000 Nederlanders wonen momenteel in Canada als Canadees staatsburger. De band tussen Nederland en Canada is mede gevoed door de Canadese rol tijdens de bevrijding van Nederland. Tegenwoordig zijn de handelsbetrekkingen meer bepalend voor de relatie tussen beide landen. Nederland is na de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk de grootste buitenlandse investeerder in Canada; meer dan 80 Canadese bedrijven zijn in Nederland gevestigd. In 2001 is een Memorandum of Understanding opgesteld tussen Nederland en Canada. Hierin is afgesproken dat beide landen voor een periode van drie jaar intensief willen samenwerken en kennis willen uitwisselen op het gebied van ict in het onderwijs. Zo wil Nederland leren van succesvolle projecten in Canada en wil Canada op zijn beurt ervaring opdoen met het maken van ict-schoolportretten. 1 Verder is afgesproken dat het Canada Schoolnet en Kennisnet gaan samenwerken. Het van elkaar leren krijgt vorm door uitwisselingsbezoeken, waarbij geïnteresseerden uit beide landen scholen en ministeries bezoeken, maar ook door de samenwerking tussen scholen binnen projecten. Bovendien heeft men zich ten doel gesteld commerciële relaties op het gebied van educatieve software verder te versterken.

1.1

Het programma

Wij bezoeken de zuid-oostzijde van Canada, te weten de provincies Ontario en New Brunswick. Startpunt is Toronto, een typisch Noord-Amerikaanse stad met eindeloze rechte straten en een indrukwekkende skyline die wordt gedomineerd door de CNTower. Met zijn 475 meter is deze toren twee keer zo hoog als de Eiffeltoren en daarmee het hoogste vrijstaande bouwwerk ter wereld. Voor de ‘liefhebbers’ is er boven in de toren een serie glazen plateaus waarop je kunt gaan staan om zo naar de diepte onder je voeten te turen. Na Toronto vertrekken we naar Fredericton, een Engels aandoende plaats die prachtig is gelegen aan de St. John river. We sluiten de reis af in Ottowa, de hoofdstad van Canada waar we een bezoek brengen aan Industry Canada (het ministerie van Economische Zaken van Canada) en een presentatie krijgen over Canada Schoolnet. Canada heeft een lange geschiedenis als het gaat om de inzet van ict in het onderwijs. In 1999 waren alle scholen al op internet aangesloten. Die lange geschiedenis kent meerdere elementen. De eerste is in het voorwoord genoemd: Canada is groot en kent diverse fysieke barrières. Ict is bij uitstek een middel om afstanden te overbruggen. Bovendien maakt ict het mogelijk om online materialen en onderdelen voor het curriculum aan te bieden die anders, gezien de beperkte doelgroep, niet beschikbaar konden worden gemaakt. Een derde reden voor het gebruik van ict is de visie op het onderwijs, waarbinnen van oudsher veel aandacht is voor project-

1 www.schoolnet.ca


Canada


matig werken en probleemgestuurd onderwijs. Tenslotte streeft men er naar de kennisinfrastructuur flink te verstevigen, om zodoende de concurrentiepositie (zeker ten opzichte van de Verenigde Staten) te versterken. Men beseft dat ict daarbij een belangrijke rol kan spelen.

1.2 Leeswijzer Korte beschrijvingen van de geportretteerde scholen en een opsomming van de leerpunten voor het Nederlandse onderwijs vormen de kern van paragraaf 2. Aan het begin van paragraaf 3 wordt een korte introductie gegeven van Canada en haar geografische eigenschappen, om zo de context waarin de verschillende onderwijsinstanties opereren te verduidelijken. Deze introductie wordt verder in paragraaf 4 voortgezet met een algemene beschrijving van het onderwijs in Canada, dat sterk provinciaal georganiseerd is en een selectie van de belangrijkste federale projecten op het gebied van ict in het onderwijs. Onderwijsbeleid is in Canada vooral een zaak van provincies. Daarom worden in paragraaf 5 en 6 meer gedetailleerde beschrijvingen gegeven van het onderwijsbeleid in Ontario respectievelijk New Brunswick, met aandacht voor ict-initiatieven die specifiek zijn voor deze provincies. Na dit hoofdstuk volgen de eigenlijke portretten van de bezochte scholen. - Scholen die vallen onder Toronto District School Board (TDSB): Parkdale Junior and Senior Public School (PO); Ursula Franklin Academy (VO); Seneca@York College (BVE). - Scholen die deel uitmaken van het Toronto Catholic District School Board (TCDSB): 2 St. Dominic Savio (PO ); Francis Libermann Catholic High School (VO). - Een privé-school in Toronto: Laboratory School (PO). - Engelstalige scholen in New Brunswick: Barkers Point Elementary (PO); Rothesay High School (VO); Leo Hayes High School (VO); Nashwaaksis Middle School; New Brunswick Community College (BVE). - een Franstalige school in New Brunswick: Mathieu-Martin School (VO).

2

Samenvatting en leerpunten

Verspreid over Ontario en New Brunswick zijn in totaal elf scholen bezocht. De selectie van deze scholen is gemaakt door onze Canadese collega’s en vormen dus ook een weergave van hun visie op ict en van wat men mogelijk acht. Tijdens de schoolbezoeken is gebleken dat de scholen vaak met een vergelijkbare invoerings-

2 De scholen zijn telkens per onderwijssector ingedeeld zoals die in Nederland gehanteerd worden: primair onderwijs, voortgezet onderwijs en beroepsonderwijs en volwasseneneducatie.

7

8


Canada


problematiek kampen als scholen in Nederland, uiteraard gekleurd en bepaald door lokale regelgeving en omstandigheden. We hebben verschillende interesante scholen bezocht, mooie initiatieven gezien en inspirerende mensen ontmoet. Hoogtepunt werd voor velen gevormd door het bezoek aan de Laboratory School van het Institute of Child Studies. De belangrijkste conclusies en leerpunten worden weergegeven in paragraaf 2.2.

2.1

Samenvattingen

Parkdale Junior and Senior Public School De Parkdale School verzorgt onderwijs aan leerlingen van de kindergarten leeftijd tot aan grade eight. De ict-voorzieningen van de Parkdale School zijn ook beschikbaar voor de buurtbewoners, die vaak niet over pc’s en internetverbindingen beschikken. Op deze school werkt men vooral met Apple-computers, die men als zeer geschikt ziet voor het onderwijs. De school neemt deel aan verschillende projecten, waaronder GrassRoots- en het Pathfinder-project. Ursula Franklin Academy Op de Ursula Franklin Academy heerst een bescheiden sfeer. Men heeft niet het idee een bijzondere positie in te nemen op het gebied van ict. Misschien komt het door de nadruk op vakoverstijgend leren, waardoor ict een natuurlijke plaats inneemt als hulpmiddel en informatiebron. De directrice geeft grif toe dat de leerlingen nauwelijks zijn bij te benen als het gaat om ict-vaardigheden. Ze voegt er direct aan toe dat dit ook helemaal geen doel moet zijn. Seneca@York College Seneca@York is een breed Community College met meer dan 20.000 studenten. Het korte bezoek richtte zich vooral op het ‘Open Leer Centrum’. Het bijzondere van dit OLC is de concentratie en combinatie van vier functies: een bibliotheek, een audiovisuele afdeling, een computerruimte en een afdeling waar studenten ondersteuning krijgen op het gebied van studievaardigheden. De school heeft ook een indrukwekkende verzameling leerbronnen op een eigen portal ter beschikking gesteld aan de studenten. De portal wordt bijgehouden door librarians die ook zorgdragen voor de e-tijdschriften per opleiding. In 2002 zijn van de 6.000 opleidingen, 100 interactief via Blackboard aangeboden. De opleiding zorgt actief voor nascholing van docenten die met Blackboard aan de slag willen gaan en het streven is om nog structureler gebruik te gaan maken van e-learning. St. Dominic Savio Aan deze basisschool in Noord-Oost Toronto is een kort bezoek gebracht. Deze school profiteert van de gekozen werkwijze van het Katholieke schoolbestuur waar men onder valt. Door een gecentraliseerde aanleg van infrastructuur is een betrouwbare en snelle verbinding met internet onstaan. Maar de centralistische aanpak kent ook beperkingen: zo kost het de ict-coördinator moeite om ‘afwijkende’ software aan te schaffen. De school heeft prachtige voorzieningen in een nieuw gebouw, maar dat


Canada


vraagt daarmee om een duidelijke visie op hoe men al deze spullen denkt te gaan gebruiken. Francis Libermann Catholic High School Op de Francis Liberman High School volgen ruim 1.000 leerlingen onderwijs, verdeeld over de grades 9 t/m 12. Kern van het ict-beleid wordt gevormd door ‘babysteps’: houdt goed in het vizier wat je allemaal in de toekomst wilt bereiken, maar dat doel bereik je slechts door kleine stapjes te zetten. Tijdens de robotwedstrijd moeten de leerlingen met een zelfontworpen robot een vastgesteld parcours afleggen. Het hele ontwerptraject, inclusief geavanceerde 3D ontwerptekeningen in CADprogramma’s, moet worden verantwoord op een website die onderdeel vormt van de beoordeling. Net als bij andere buiten circulaire activiteiten, zoals de schoolkrant en het jaarboek, gebruiken de leerlingen ict zeer intensief en worden heel wat vrije uurtjes gestoken in ontwerp en uitvoering. Laboratory School Op de Laboratory School heeft men invulling gegeven aan het didactisch concept van Dewey. Belangrijke elementen in het onderwijs op deze private basisschool zijn ervarend en onderzoekend leren. Bovendien wordt het stimuleren en faciliteren van cognitieve vaardigheden met behulp van onder meer Knowledge Forum gestimuleerd. Knowledge Forum is een zogenaamde ‘mindtool’ waarin denken redeneerprocessen inzichtelijk worden gemaakt voor zowel leerlingen als leerkrachten. Opvallend is de rol van de leerkrachten, waarvan enkelen ook actief als onderzoeker op de universiteit werken. Hierdoor ontstaat een handige wisselwerking tussen actuele wetenschappelijke inzichten en de vragen die in de onderwijspraktijk leven. Barkers Point Elementary Op deze basisschool in Fredericton wordt met behulp van het ministerie van Onderwijs in New Brunswick structureel gewerkt aan de introductie van ict in het onderwijs. Docenten werken daarbij hard aan het bijspijkeren van hun kennis en volgen midden in de vakantie bijscholing aan de universiteit van Fredericton. In het kader van Grassroots is een Jordanië-project uitgevoerd. De resultaten van het project wordt door de leerlingen niet alleen vertaald in allerlei objecten in het klaslokaal, maar ook in een website. Rothesay High School Rothesay is met ruim 500 leerlingen een kleine high school. Het Tech-Team neemt het voortouw bij de introductie van ict binnen de school. Naast de gebruikelijke Windows-machines komen we op de school ook diverse Apple-producten tegen. Volgens de school zijn deze machines vooral goed bruikbaar voor het produceren van interactieve producten en het bewerken van video’s. Bewijs daarvoor zagen we in het interactieve Yearbook en fraaie websites, bijvoorbeeld rondom de lokale roeihistorie.

9

10


Canada


Leo Hayes High School Tijdens het bezoek aan Leo Hayes hebben we kennisgemaakt met het Broad Based Technology Programme, een verplicht onderdeel voor grade 9. Binnen dit programma verkennen leerlingen technologie in een multimediale leeromgeving. Leerlingen leggen hun vorderingen dagelijks vast in een logboek en stellen gedurende de 80 studie-uren een portfolio samen. Uitgangspunt is dat alle leerlingen bekend raken met geavanceerde technologie, die nuttig is voor hun verdere (school)loopbaan, onafhankelijk van het feit of ze een vervolgopleiding in deze richting kiezen. Naswaaksis Middle school De Naswaaksis Middle school, een middenschool in New Brunswick, verzorgt onderwijs voor de grades 6, 7 en 8. De school maakt handig gebruik van communicatiemiddelen in het algemeen, zoals de telefoon voor teleconferencing. Meer geavanceerd is het gebruik van ict binnen het Antarctica project. De leerlingen hadden de unieke gelegenheid om met hun docent te communiceren terwijl hij deelnam aan een expeditie naar Antarctica. Rondom de expeditie werd een compleet project gebouwd, waarbij leerlingen onder andere websites moesten bouwen waar vergelijkingen tussen de eigen woonomgeving en Antarctica werden toegelicht. Op de school is ook actief met het toepassen van videomontage en neemt deel aan het Twin School project met Nederland. New Brunswick Community College Het New Brunswick Community College biedt een éénjarig programma aan op het gebied van multimedia. In feite biedt men een sterk gecondenseerde versie van een multimediarichting zoals die in Nederland via ‘Ict-lycea’ wordt aangeboden. In een jaar leren studenten, vaak al met werkervaring en op zoek naar een nieuw werkveld, de fijne kneepjes van digitale techniek in de grafische sector. Het onderwijs is sterk producten resultaatgericht. De beknoptheid van het programma biedt het voordeel dat de opgedane kennis niet is verouderd als de studenten de arbeidsmarkt betreden. Bovendien is deze doorlooptijd aantrekkelijk voor studenten met werkervaring: de onderbreking van de carrière is te overzien en de kosten lopen niet al te zeer uit de hand. De faciliteiten op het NBCC zijn uitstekend en studenten kunnen tegen aantrekkelijke voorwaarden zowel soft- als hardware na de opleiding meenemen. Mathieu-Martin school Op deze school, gelegen in het Franstalig deel van New Brunswick, is de voertaal Frans. Het Frans vormt een belangrijk voertuig voor de culturele geschiedenis waaraan men als minderheid zo veel waarde hecht. Binnen het vak Techniek wordt intensief en functioneel gebruik gemaakt van ict voor het zoeken, verwerken en presenteren van informatie. Ook op deze school wordt in verschillende vakken veel gebruik gemaakt van online videomontage, dat is op meerdere scholen die bezocht zijn al gemeengoed. Als invoeringsstrategie heeft men gekozen voor de geleidelijke weg: ict wordt niet opgelegd en men probeert zo nauw mogelijk aan te sluiten op de praktijk van de individuele docent.


Canada


2.2 Leerpunten Er zijn verschillende punten die terugblikkend op het bezoek aan Canada de aandacht verdienen. Professional Development Allereerst is er de manier waarop de ontwikkeling van docenten wordt opgepakt. Enerzijds zijn er de Grassrootsprojecten, die inmiddels navolging hebben gekregen in Nederland. Deze projecten bieden docenten een uitstekende kans om op kleine schaal ideeën uit te voeren. Het mentorproject zoals we dat in New Brunswick hebben gezien, biedt ook goede aanknopingspunten. Peer-tutoring blijkt hier ook voor docenten een uitstekend middel voor deskundigheidsbevordering. Alle deelnemers profiteren: de mentor omdat hij de opgedane kennis kan uitdragen en verdiepen in een andere omgeving en met andere randvoorwaarden. De uitlenende school omdat de mentor terugkomt met een schat aan nieuwe ervaringen en de inhurende school omdat ict-ontwikkelingen een extra impuls krijgen. Overigens blijken veel mentoren na afloop van het mentorschap een andere functie te aanvaarden en niet meer terugkeren naar hun oorspronkelijke werkgever. Een dergelijk project vraagt ook om heldere afspraken rondom vervangingskosten en hoe je moet omgaan met de werkplekken van de deelnemende en de vervangende docenten. In New Brunswick zijn de ervaringen positief en kost het geen moeite om tijdelijke vervanging te regelen. De manier waarop op het Institute of Child Studies in Toronto wordt gewerkt met combinatie van onderwijs geven en universitair onderzoek doen, verdient zonder meer navolging in Nederland. Het lijkt dé manier om de werelden van onderzoek en onderwijs nader tot elkaar te brengen, met een wederzijdse kwaliteitsverbetering als gevolg. Diversiteit in beleid Opvallend is dat iedere provincie een eigen strategie heeft gekozen, waarbij veel draait om centraal of decentraal beslissingen nemen op het gebied van inkoop, financiën, voorschriften, curriculum en faciliteiten. Van beide strategieën hebben we sterke varianten gezien. Zo werkt de centrale helpdesk van de Toronto Catholic District School Board uitstekend met behulp van professionele afspraken. Aan de andere kant lijkt de keuze van dezelfde school board voor het zo veel mogelijk in de hand willen houden van software frustrerend voor docenten en scholen die voorlopen en de zaken logischerwijs zelf in de hand willen houden. Interessant is in dat licht ook om de positie van Schoolnet te noemen. Men kiest bewust niet voor het aanbieden van extra onderwijsinhoudelijke pakketten in de verwachting dat anderen dit zullen oppakken. Men kiest voor de peilers van ‘digital collections’ en voor ‘online communities’. Men zou het naar eigen zeggen zelfs geen probleem vinden als de portalfunctie overbodig zou worden. De evaluatie van Schoolnet staat nu op de agenda. Het zou interessant zijn om de ambities, geboekte resultaten en strategie met ons eigen Kennisnet te vergelijken.

11

12


Canada


Ict-geïntegreerd De beste voorbeelden die we hebben gezien, boden een mooie intergratie van ict in projectmatig en probleemgestuurd onderwijs. Ict is dan vooral een handige tool, die door leerlingen wordt gebruikt om te ontwerpen, om informatie te vergaren, om te presenteren en om te ordenen. Dat het gebruik van ict als handige ordenings, visualisatie- en denktool ook in het basisonderwijs succesvol kan zijn, blijkt wel uit de manier waarop met op het Institute of Child Studies met Knowledge Forum aan de slag is gegaan. Techniek is overal Interessant is ook om te zien dat technologie in het algemeen geen apart terrein is van beroepsopleidingen, maar integraal wordt aangeboden op verschillende niveaus. Dat maakt de integratie van vakken en vaardigheden een stuk eenvoudiger en stelt leerlingen op alle niveaus van de middelbare school in gelegenheid om hun technologisch talent te ontwikkelen. Ook gebieden als robotica of mechatronica komen dan onder handbereik van leerlingen die in eerste instantie wellicht geen technische beroepsopleiding zouden kiezen.

3

Land van extremen

Een land van extremen, zo laat Canada zich nog het best vanuit Nederlands perspectief beschrijven. Het (hele) land telt 31 miljoen inwoners, waarvan maar liefst 4,5 miljoen in Toronto wonen. Tegelijkertijd kent een provincie als New Brunswick ruim 750.000 inwoners op een oppervlakte dat bijna twee keer zo groot is als Nederland, terwijl de hoofdstad Fredericton slechts 50.000 inwoners telt. Als vooraf aan ons bezoek door onze Canadese gastheren en gastvrouwen wordt gevraagd of we ook interesse hebben in scholen die wellicht wat verder uit de stad gelegen zijn, moeten we dan ook eerst goed nadenken. Onze wens om niet te ver te hoeven reizen, gezien het toch al krappe reisschema en de wens om veel scholen te bezoeken, wordt op Canadese wijze gehonoreerd. We zullen nooit langer dan ca 2,5 uur in de auto


Canada


zitten, een voor lokale begrippen bescheiden reistijd! Temperaturen variëren afhankelijk van de breedtegraad tussen de +35C in de zomer en -25C in de winter. Canada is rijk aan grondstoffen, zoals gas, olie en goud. Uiteraard neemt de houtindustrie een belangrijke plaats in in het industriële verkeer, naast sectoren als de auto-, papier- en staalindustrie. Canada kent twee officiële talen: Engels en Frans. Engels is de moedertaal voor 59% van de bevolking, Frans voor 23%. De overige 18% heeft een andere of meerdere moedertalen. De Franse minderheid voelt een duidelijke noodzaak om haar taal en cultuur levend te houden, vanuit een bewustzijn een minderheid te vormen binnen Canada. De Official Languages Act geeft zelfs een wettelijke basis aan het levend houden van beide officiële talen, ook in gebieden waar één van beide talen slechts door een minderheid wordt gesproken. Canada: Geografie Canada is 9.976.140 km2 groot (vergelijk: Nederland ruim 41.000 km2) en is daarmee na Rusland het grootste land ter wereld. Van de bevolking woont 85% in het zuiden, relatief dicht bij de grens met de Verenigde Staten. Het land bestaat uit tien provincies, drie territoria en telt zes tijdzones. Nog een paar extremen: 2.000.000 meren en meertjes; hoogste berg: Mount Yukon, 5.959 m; langste rivier: de Mackenzie, ruim 4.200 km lang.

3.1

Bestuur

Canada is een constitutionele monarchie. De regering in Canada is naar Engels voorbeeld gemodelleerd. Staatshoofd is koningin Elizabeth II, maar haar functie is feitelijk ceremonieel. Zij heeft haar taken gedelegeerd aan haar vertegenwoordiging in Canada: de Governor General als het gaat om federale aangelegenheden, Lieutenant-governors voor de provincies en Commisionars voor de territoria. De wetgevende macht bestaat uit de Kroon en het Parlement (het House of Commons en een Senate). De uitvoerende macht bestaat uit de Prime Minister, het Cabinet met 28 Ministers, negen Secretaries of State en het ambtenarenapparaat. Tenslotte is er de rechterlijke macht, met als hoogste orgaan het Supreme Court. In Canada hebben provinciale overheden een krachtige bestuurlijke rol. Er bestaan meer dan 1.000 Federal-provincial Committees. De rol van het provinciale bestuur is dan ook sterk verankerd. De federale overheid is in principe verantwoordelijk voor zaken die landelijk georganiseerd dienen te worden en zaken met een landelijk belang. De verantwoordelijkheden zijn: - defensie; - handel en economische zaken; - bancaire en monetaire zaken; - justitie; - visserij.

13

14


Canada


De provincies zijn op hun beurt verantwoordelijk voor bijvoorbeeld onderwijs, ziekenhuizen en gemeentelijk beleid. Onderwijs is dus een provinciale aangelegenheid in Canada en elke provincie kent dan ook een eigen ministerie van Onderwijs. Provincies kunnen ook op bepaalde gebieden wetten aannemen. Een nationaal ministerie van onderwijs is er niet.

4

Onderwijs in Canada

Iedere provincie en territorium kent haar eigen onderwijssysteem. Elk systeem kent openbare, bijzondere (aangeduid met seperate) en privé-scholen. De leerplicht geldt voor kinderen tussen de 6 en 16 jaar. Voorafgaand aan de basisschool kunnen kinderen vanaf vier jaar kindergarten bezoeken. Het voortgezet onderwijs (high school) kent twee stromen. De eerste stroom is een voorbereiding op post secondary education, dat bestaat uit community colleges en institutes of technology. De tweede stroom leidt op tot een vervolgstudie aan de universiteit. De wijze van examinering op de verschillende schoolniveaus verschilt van provincie tot provincie; men kent schooleigen examens en provinciale deelexamens. De geografie speelt een belangrijke rol bij de wijze waarop het onderwijs is georganiseerd. Het is simpelweg niet altijd mogelijk alle programma’s op alle niveaus aan te bieden in gebieden die zeer dun bevolkt zijn. Scholen kunnen daarvoor geen gekwalificeerd personeel aannemen. Als ze dat wel kunnen is het te duur om voor één leerling een vak aan te bieden. In Canada zitten dus ook in het middelbaar onderwijs veel niveaus bij elkaar in de klas. De special need leerling draait bijvoorbeeld zoveel mogelijk mee met het programma, waarbij scholen extra begeleiding en ruimte bieden voor optimale ondersteuning. Het integreren van alle leerlingen is naast een ideologische, zeker ook een pragmatische keuze. De scholen voor basis- en voortgezetonderwijs worden volledig gefinancierd door de provincie. Voor post secondary education wordt in vrijwel alle gevallen lesgeld gevraagd. Voor studenten in de laatstgenoemde sector is het Canada Student Loans Program en de Canada Millennium Scholarships in het leven geroepen die studenten voorziet van een lening of een beurs. Tabel 1 Totaaloverzicht financiering onderwijs in Canada, in miljoenen €

Totaal Overheid Landelijk Provincie Gemeente1 Lesgeld Overig Bron: Statistics Canada

1995-1996 39.298

1996-1997 38.753

1997-1998 39.809

4.502 21.442 8.516 2.534 2.287

4.003 20.959 8.633 2.727 2.415

4.441 21.340 8.547 2.940 2.525


15

Canada


Tabel 2 Kerngegevens onderwijs Canada

Elementary schools Secundary schools Elementary & secundary Technical & community colleges Universities

10579 (waarvan 970 private) 2864 (waarvan 344 private) 2564 (waarvan 861 private) 200 100

Bron: Council of Ministers of Education

Het curriculum voor elementary schools en high schools wordt vastgesteld door de provincie. Private schools kunnen hun eigen curriculum kiezen en vaststellen. In paragraaf 5 en 6 wordt specifiek ingegaan op het onderwijsbeleid in Ontario en New Brunswick.

4.1

Ict in het Canadese Onderwijs

De inzet van ict in het onderwijs past in de doelstelling van connecting Canadians, waarbij men zich als doel heeft gesteld een koppositie in te nemen bij de inzet van ict op sociaal en economisch gebied. De regie van dit proces is in handen van Industry Canada, het Canadese ministerie van Economische Zaken. De strategie om dit doel te bereiken richt zich op: - eCitizens: internettoegang en informatievaardigheden voor alle burgers. Zo zijn er 8.800 community access sites, gericht op mensen die privé geen internet hebben. Alle scholen en bibliotheken die dat willen zijn aangesloten op internet. Er zijn 3 12 Smart Communities, een initiatief vergelijkbaar met Kenniswijk in Nederland ; - eBusiness: innovatie gericht op het ontwikkelen van een ‘knowledge based economy’. Belangrijk argument om zich te richten op bedrijvigheid is het wegtrekken van talentvolle, hoogopgeleide Canadezen naar de Verenigde Staten. Bij Industry Canada kunnen ze meerdere voorbeelden noemen van technologie en kennis die is weggestroomd. Veel hoogopgeleide Canadezen werken in de Verenigde Staten. Men richt zich op de ontwikkeling van een gunstig (technologisch) klimaat voor bedrijven en werknemers. Prime Minister Jean Chrétien noemt het een plan om de brain drain om te buigen in brain gain; - eGovernment: onder de noemer ‘good governance’ wordt gewerkt aan toegankelijkheid, interactie en het vertrouwen van burgers. “By 2004, our goal is to be known around the world as the government most connected to its citizens, with Canadians able to access all government information and services on-line at the time and place of their choosing.” Schoolnet/Rescol Onder de noemer Schoolnet (Rescol in het Frans) vinden activiteiten plaats die de invoering van ict in het onderwijs moeten bevorderen. Schoolnet is niet alleen een portalsite, het is ook een netwerk (breedband op alle scholen in 2004) en bovendien vallen diverse projecten op het gebied van kennisintensivering onder deze noemer.

3 Zie www.kenniswijk.nl

16


Canada


Schoolnet is een landelijk initiatief en is een onderdeel van Industry Canada (Canada kent geen landelijk ministerie van Onderwijs). De activiteiten van Schoolnet gaan verder dan alleen ict-gebruik op school. Zo zijn er verschillende programma’s die zich richten op het stimuleren van het gebruik van ict op plaatselijk niveau. Het Community Access Program richt zich bijvoorbeeld op het bieden van internetaansluitingen aan zo veel mogelijk Canadezen en het aanbieden van vaardigheidstrainingen aan inwoners. Een tweede voorbeeld is het Smart Communities Program dat zich richt op het versterken van de plaatselijke economie. Dat gebeurt door het stimuleren en ondersteunen van initiatieven waarbij plaatselijke overheden en bedrijfsleven samen ict inzetten ter ondersteuning van economische en sociale ontwikkeling. Schoolnet website Net als Kennisnet beschikt Schoolnet over een portalsite; www.schoolnet.ca. De site beschikt over meer dan 5.000 leerbronnen, zo meldt men trots op de voorpagina. Wel geeft men toe, dat de public relations van de site beter kan. Veel onderwijsgevenden weten nog onvoldoende dat de site er is en wat hij te bieden heeft. Deze bronnen zijn onderverdeeld in drie categorieën: curriculum areas, educational support en federal and related institutions. In het kader van het Page Master Project werden alle bronnen gecontroleerd en beoordeeld door mensen uit het onderwijs. Door de Schoolnet National Advisory Board en Youth Advisory Board wordt meegedacht over de inhoud en inrichting van de Schoolnet website. Voor jongeren is helemaal een belangrijke rol weggelegd bij het ontwikkelen van content. Een voorbeeld is de website www.deal.org. Deal is het acronym voor Delivering Education and Awareness for Life. De focus was vroeger Drug Education, maar men heeft besloten de scope verder te verbreden. De missie is duidelijk: ‘let kids get through to kids’. De meeste medewerkers van DEAL zijn dan ook tussen de 17 en 23 jaar. Het ultieme doel van Schoolnet is dat leerlingen, studenten en docenten Schoolnet gebruiken voor doelen die ze zelf hebben vastgesteld, waarbij de organisatie van Schoolnet vrijwel overbodig wordt. Grassrootsprogramma Het Grassrootsprogramma is gericht op de integratie van ict in de klas en het verwerven van informatievaardigheden door leerlingen. Inmiddels zijn al meer dan 22.000 projectvoorstellen gehonoreerd. Het programma richt zich op K-12 (Kindergarten 12 year old). Docenten kunnen zelf ideeën indienen en als het voorstel wordt goedgekeurd ontvangen ze een klein bedrag om het plan te realiseren. De bedragen variëren van CAD 300 tot CAD 900 (€ 195,- tot € 580,-). De hoogte van het toegekende bedrag hangt samen met de complexiteit van het voorstel. Er zijn duidelijke criteria geformuleerd waaraan projecten moeten voldoen en aan de hand daarvan wordt bepaald voor welke subsidie de docenten in aanmerking komen. Verder is helder geformuleerd welke eindproducten worden verwacht, want het uiteindelijk resultaat moet met de rest van de wereld worden gedeeld via bijvoorbeeld een website. Ook hierbij wordt per niveau (A, B of C) weer onderscheid gemaakt in complexiteit van de site en de bijdrage die leerlingen zichtbaar aan het product hebben geleverd.


Canada


De voorstellen worden verder beoordeeld op: - curriculum relevancy; - scope depth/breadth; - academic complexity; - design clarity; - student involvement; - website plan for content; - originality (waarbij wordt gedoeld op de mate waarin materiaal dat uniek is voor dit project door leerlingen zelf wordt ontwikkeld); - ict-skills; - collaboration/teamwork. Naast deze projecten zijn er ook block projects, waarbij meerdere docenten, klassen of vaksecties betrokken moeten zijn. Voor deze projecten zijn vergoeding van respectievelijk CAD 5,500 (€3.469,-) en CAD 10,000 (€6.308,-) beschikbaar. Tenslotte kunnen docenten een voorstel indienen voor de ontwikkeling van een website, waarvoor per site CAD 475 (€300,-) beschikbaar is. Voorwaarde is dat kan worden aangetoond dat leerlingen al het werk aan de site hebben verricht. Het Grassrootsproject is een groot succes. Er is tot nog toe geen beperking van het aantal aanvragen dat kan worden ingediend per school. Een belangrijke succesfactor is dat een docent met een goed initiatief nu direct toegang heeft tot de ‘subsidieverstrekker’. Het project zoekt de innovatie zoals de naam al aangeeft bij de basis. Veel docenten gebruiken het geld om bijvoorbeeld een digitale camera aan te schaffen of om een beamer in hun lokaal te plaatsen, kortom eenvoudige extra’s waaraan veel behoefte is maar waar weinig geld voor overschiet. De financiën worden verzorgd door de federale en provinciale overheid en door het bedrijfsleven. Bekende sponsoren zijn AOL (CAD 1,109,780 = €700.000), Cisco en Corel. Een belangrijk element is het delen van ervaringen. Docenten met veel ervaring met het gebruik van ict in de klas kunnen worden ingezet als mentor. Een belangrijk deel van hun tijd besteden ze dan aan het bezoeken en helpen van scholen in de regio bij het opzetten van het netwerk, het kiezen van software of het schrijven van een ict-beleidsplan. Dit mentorprogramma is zeer succesvol en een essentieel onderdeel van de invoering van ict in het Canadese onderwijs. Opnieuw is hier het uitgangspunt dat docenten de experts zijn en dat zij elkaar het beste kunnen helpen bij het oplossen van problemen. In Nederland loopt sinds 2001 een pilot met Grassrootsprojecten naar Canadees voorbeeld. Meer informatie is te vinden op www.grassroots.nl. Grassroots Twinschool Project Eén van de eerste vruchten van het Memorandum of Understanding tussen Canada en Nederland is het Twinschoolproject. Binnen dit project werden tien scholen uit Nederland gekoppeld aan tien scholen uit Canada om samen te werken aan een Grassrootsproject. Docenten en leerlingen hebben enthousiast ervaringen en

17

18


Canada


informatie uitgewisseld en hebben gewerkt aan de productie van hun eigen websites, waarbij ze beschrijvingen maakten over hun woonomgeving, hun familie en hoe een schooldag er uit ziet. Uit de commentaren komen wel een paar knelpunten en tips naar voren. Zo is het lastig communiceren als het tijdsverschil te groot is, dan werkt alleen e-mail en is synchrone communicatie maar beperkt mogelijk. Deelnemers van de meest succesvolle voorbeelden hebben goed nagedacht over de inhoud, bij anderen zakte de communicatie naar verloop van tijd wat in als de eerste beleefdheden waren uitgewisseld. Ook is er een duidelijk verschil te zien in de kwaliteit en diepgang van de uiteindelijke producten, wat frustrerend kan werken voor degenen die er veel tijd in hebben gestoken. Computers for Schools Computers for Schools (CFS) is de Canadese variant van de stichting Furbie in Nederland. Sinds haar oprichting in 1993 zijn via CFS al 300.000 computers uit het bedrijfsleven opgeknapt om een tweede leven te beginnen op scholen en in bibliotheken. Jaarlijks komen daar op dit moment zo’n 60.000 computers bij. In 55 centra, verspreid over het land worden de computers opgeknapt en gerepareerd. Doel van het project is om zoveel mogelijk mensen in Canada toegang te geven tot ict-middelen en internet en tegelijk werkervaring te bieden. Aan het opknappen wordt ook gewerkt door jongeren en vrijwilligers. Het programma past binnen de Youth Employment Strategy, met als doel probleemjongeren werkervaring te bieden. Daarnaast biedt het de gelegenheid voor jongeren met een technische opleiding hun eerste werkervaring op te doen, zodat ze een betere kans hebben op de arbeidsmarkt. De scholen die wij hebben bezocht, hebben de afgelopen jaren veel profijt gehad van de geleverde pc’s. De laatste jaren neemt de kwaliteit van de apparatuur toe en bovendien is de levering beter gecoördineerd: computers worden zoveel mogelijk in series geleverd, zodat scholen niet belast worden met het beheer van tien verschillende configuraties. Network of Innovative Schools Het Network of Innovative Schools (NIS) is een samenwerkingsverband tussen Schoolnet en de Canadian Association of School Administrators. Het Schoolnetwork, opgericht in 1999, kent inmiddels meer dan 100 deelnemende scholen (K-12). Scholen wier aanvraag wordt gehonoreerd ontvangen ca. CAD 11,098 (€7.000,-). Er wordt een actieve bijdrage van de scholen verwacht die lijdt tot meer praktische kennis op het gebied van ict in het onderwijs en het delen van die kennis binnen en buiten het netwerk. Zo moet een school minimaal drie andere scholen ondersteunen als mentor en moet men betrokken zijn bij onderzoek of zelf onderzoek verrichten naar ict en leren. Om in aanmerking te komen voor het lidmaatschap wordt de school beoordeeld op bijvoorbeeld de inzet van de directie, de betrokkenheid van het docententeam en de integratie van ict in het curriculum. Bovendien moet een ict-plan deel uitmaken van de aanvraag, waarbij, naast een projectplanning, moet worden ingegaan op drie inhoudelijke vragen. 1 Hoe zullen de middelen worden ingezet om tot innovatieve inzet van ict in het leerproces te komen? 2 Welke activiteiten zal de school ontplooien om voorop te blijven lopen en om de opgedane ervaringen met anderen te delen?


Canada


3 Welke onderzoeksmogelijkheden ziet men en welke samenwerkingsverbanden wil men aangaan?

5

Onderwijsbeleid Ontario

In Ontario wordt het onderwijs op publiek gefinancierde scholen georganiseerd door 72 school boards: 31 Engels/Openbaar, 28 Engels/Katholiek, 4 Frans/Openbaar, 8 Frans/Katholiek. Deze boards kunnen een flinke omvang hebben, zoals bijvoorbeeld het Toronto District School Board die verwantwoordelijk is voor circa 560 scholen, met in totaal 300.000 leerlingen en 18.000 docenten. Naast het openbaar onderwijs is alleen het katholiek onderwijs publiek gefinancierd. De provinciale overheid formuleert voor het middelbare onderwijs de zogenaamde expectations. Deze pendant van de Nederlandse kerndoelen zijn richtinggevend voor de textbooks die op de scholen worden gebruikt. Deze textbooks worden door uitgeverijen op de markt gebracht. Het aantal expectations is de afgelopen jaren toegenomen en zijn in de afgelopen vier jaar herschreven. Het gebruik van ict is daarbij geïntegreerd in alle vakken. De school boards zijn verantwoordelijk voor bijvoorbeeld personeelsbeleid, gebouwenbeheer en de grootte en samenstelling van de scholen. Zo kan het zijn dat docenten in dezelfde stad bij bepaalde school boards meer verdienen dan een collega bij een andere school board. Naast de boards bestaan er school councils die de schoolleiding of de board kunnen adviseren over schoolzaken, zoals het schoolcurriculum. De councils bestaan voornamelijk uit ouders. De minister van Onderwijs is verantwoordelijk voor het provinciale onderwijsbeleid en stelt het curriculum vast. In Ontario houdt de Education Quality and Accountability Office toezicht op de kwaliteit van het onderwijs. De beide school boards in Toronto worden voorafgaand aan de portretten van scholen in Ontario meer in detail beschreven. Examinering en kwaliteitszorg De Education Quality and Accountability Office (EQAO) houdt toezicht op de kwaliteit van het onderwijs in Ontario. Een belangrijk gegevensbron voor haar oordeel wordt gevormd door een aantal provinciale toetsen: - grade 3 and grade 6 assessment of reading, writing and mathematics; - grade 9 assessment of mathematics; - Ontario Secondary Literacy Test. De focus bij het beoordelen van de kwaliteit ligt primair bij het statistisch beoordelen van de resultaten op deze tests. In het kader van Educational Quality Indicators Program (EQUIP) worden naast deze gegevens ook surveys uitgevoerd waarin andere schoolgegevens worden verzameld onder docenten, leerlingen en directie. Onderwerpen die aan de orde komen zijn onder andere: attitude van leerlingen, leerling/docent ratio, scholing van docenten en drugsgebruik. Van de gegevens wordt verslag gedaan aan de minister. Ook heeft de EQAO het Educator handbook uitgegeven, waarin richtlijnen worden gegeven voor de introductie van School

19

20


Canada


Improvement Planning en Individual Student and Classroom Program Improvement Planning binnen de eigen school.

5.1

Toronto District School Board

TDSB is de grootste school board in Canada, de tegenhanger van het Katholieke schoolbestuur (paragraaf 5.2). Het omvat 558 scholen, 305.000 leerlingen en 28.500 medewerkers, waarvan 18.500 leraren. Hiervan zijn 451 scholen voor primair onderwijs, 102 voor voortgezet onderwijs en 5 voor volwassenenonderwijs. Het Knowledge NETwork is een snel breedband intranet op basis van glasfiberverbindingen dat 60.000 computers op verschillende scholen aansluit. Er is een goede, snelle verbinding met het Canadese breedband internet (CA*NET3). Visie op ict Algemeen uitgangspunt is de opvatting dat computers een belangrijk hulpmiddel zijn in het werkzame, maatschappelijke en privé-leven van alle kinderen die nu opgroeien. Zij moeten er daarom vanaf het begin mee vertrouwd worden gemaakt. Het werkt het beste om dat in de schoolpraktijk te integreren als één van de normale leermiddelen in het onderwijsproces. De leraren vormen de belangrijkste groep voor het invoeren van ict in het onderwijs. Draagvlak bij hen is de belangrijkste voorwaarde voor succesvolle implementatie. Bovendien is het zo dat allerlei ict-lesmateriaal het beste door de leraar zelf of op zijn aanwijzing kan worden gemaakt. De innovatiestrategie houdt dan ook in belangrijke mate in dat leraren die iets willen en kunnen op dit gebied moeten worden geholpen. Zij krijgen faciliteiten, hoofdzakelijk in de vorm van de gewenste middelen, op basis van een plan dat zij hebben ingediend. Het gaat niet om grote bedragen per idee, maar het resultaat is dat er onderwijsvernieuwingen komen en dat technici of softwarespecialisten dit proces ondersteunen. Na de voorlopers krijgen de collega’s die e.e.a. snel oppakken ook de gelegenheid om mee te doen. Op deze wijze worden op alle scholen innovatieve kernen gevormd in de verwachting dat in een latere fase vrijwel algehele verbreiding volgt. De school board moet allereerst zorgen dat alle techniek rond ict onberispelijk functioneert en blijft functioneren. De huidige computerdichtheid van één computer per vijf of zes leerlingen is een absolute voorwaarde. Invoering van ict in de administratieve processen van de scholen is vanzelfsprekend. Het bleek voor de TDSB nuttig om die processen via remote control te kunnen volgen en verwerken. Er is een samenwerking met een groot aantal onderwijsontwikkelaars, niet alleen afkomstig uit Canada maar bijvoorbeeld ook uit de Verenigde Staten. Dit kunnen bedrijven, universiteiten, scholen, leraren en anderen zijn. De lijst van officieel samenwerkende instanties omvat 20 namen. Iedere school en iedere leraar in dit systeem heeft daarbuiten uiteraard nog een kring van collega’s en belangstellenden om zich heen. Opvallend is dat uitgeverijen nauwelijks meedoen in dit verhaal. Uitgeverijen hebben kennelijk een ander doel: het maken en verspreiden van commerciële uitgaven. Dit spoort niet echt met ict-ontwikkelingen via internet.


Canada


Knowledge NETwork Belangrijk element van de invoeringsstrategie wordt gevormd door Knowledge 4 NETwork . Dit bestaat niet alleen uit een fysiek netwerk tussen de aangesloten scholen, maar omvat ook een ‘virtuele school’ en andere faciliteiten: - e-learning implementation; - e-content development; - teacher training; - community access; - marketing & communication strategies; - project management. Inmiddels is er al een behoorlijke hoeveelheid materiaal beschikbaar via de website van Knowledge NETwork. Vooral op het gebied van ict-kennis en -vaardigheden is veel aanbod. Docenten en instructeurs worden ook geschoold in het schrijven en vormgeven van online lesmateriaal, waarbij, naast het nadenken over pedagogiek van digitale leermiddelen, ook zaken als planning, design en project management aan de orde komen. Erkenning van de waarde van Knowledge NETwork blijkt ook uit een aantal Awards of Excellence die in 2000 en 2001 zijn toegekend. De invoeringsstrategie van TDSB is: geef voorlopers en early adoptors de ruimte om stap voor stap te werken aan bruikbare vernieuwingen. De invoering van ict in het onderwijs vraagt uiteindelijk om herontwerp van het hele onderwijsproces. Aangezien het onmogelijk is om dat in één keer tot stand te brengen, wordt de stapvoor-stap-methode gevolgd. Het accent voor succesvolle implementatie ligt bij de docenten. Er wordt gebruik gemaakt van hun professionaliteit en van hun ontwikkelkracht. Invoering van ict in de administratieve processen van de school is vanzelfsprekend. In Canada bleek het voor de overkoepelende organisatie (TDSB) nuttig die processen via remote control te kunnen volgen en verwerken. De invoering van ict is niet echt omgeven met evaluaties en kwaliteitscontroles. Men heeft plannen voor het inzetten van wetenschappelijk onderzoek bij het beantwoorden van een aantal moeilijke vragen. Hoe weten we dat inzet van ict leidt tot beter onderwijs? Worden de eindtermen van het onderwijs volledig afgedekt in de ict-benadering? Is de kwaliteit van de examens bij deze werkwijze gewaarborgd? De visie is dat ict een eigentijds hulpmiddel is om te bewerkstelligen dat het onderwijs zichzelf voortdurend vernieuwt. Met name web-georiënteerd onderwijs bezit deze flexibiliteit. Knowledge NETwork geeft de mogelijkheid om de producten snel voor anderen toegankelijk te maken.

4 http://www.tdsb.on.ca/Knet/

21

22


Canada


5.2 Toronto Catholic District School Board Het katholieke schoolbestuur in Toronto is één van de grootste bijzondere schoolbesturen in Canada. Onder het bestuur ressorteren 176 scholen voor primair onderwijs en 33 scholen voor voortgezet onderwijs. Dit betekent dat er ruim 100.000 leerlingen onderwijs ontvangen in de scholen en dat er bijna 6.000 leraren en 2.300 onderwijsondersteunende werknemers zijn, waaronder onderwijsassistenten en academisch geschoolde specialisten. Het bestuur bestaat uit 12 leden die gekozen zijn door de inwoners van Toronto. Burgers kunnen bij de belastingopgave aangegeven dat het aandeel van hun Tax voor het onderwijs in het fonds van de katholieke scholen moet worden gestort. Er wordt ook een vertegenwoordiger van de studenten in het bestuur gekozen. Inhoudelijke en identiteitsgebonden activiteiten Bij het ondersteunend bureau werken 135 mensen. Op de introductiepagina van de website van de TCDSB (www.TCDSB.on.ca en www.tcdsb.org) is te zien dat het schoolbestuur zich niet alleen bezig houdt met toelating tot de scholen en financiële en materiele zaken. Ze heeft ook veel bemoeienis met de nadere invulling van het curriculum dat door de provincie Ontario is vastgesteld, de centrale inkoop van standaardtesten en de resultaten van de afzonderlijke scholen. Op elke Canadese besturensite zijn per bestuur op de eerste pagina de zakelijke gegevens aangegeven in de vorm van leraren, leerlingenaantallen en budgetten, maar ook de gemiddelde resultaten van alle aangesloten scholen op het gebied van Engels, Rekenen en Wiskunde en Science. Op inhoudelijk gebied wordt er onder andere veel promotie gemaakt voor beginnende geletterdheid en het volgen van de ontwikkelingen tijdens de schoolloopbaan. Op bestuursniveau is een cd-rom gemaakt met korte filmfragmenten om ouders te stimuleren om met hun jonge kinderen zoveel mogelijk samen te lezen. Dit sluit aan bij activiteiten in de kindercentra, de scholen en bibliotheken. Daarnaast organiseert het schoolbestuur voor- en naschoolse activiteiten, volledige dagopvang, catering voor ontbijt en snacks, het vervoer met de schoolbussen en allerlei parochie- en gezinscentra. Het profileren van de identiteit is een belangrijk item, deels vanuit de geloofsovertuiging en de missie, deels om pragmatische redenen omdat hierop de legitimatie voor de subsidie aan katholieke scholen is gebaseerd. Direct bij de entree in de hal van het bestuurskantoor vallen de vaandels op met religieuze afbeeldingen en de posters waarin aandacht wordt geschonken aan de Wereldjongerendagen die in juli 2002 in Toronto werden gehouden en waarbij een half miljoen jongeren uit de hele wereld werden verwacht. In alle folders en brochures van de TCDSB wordt benadrukt dat de scholen niet alleen de cognitieve ontwikkeling van de studenten stimuleren en de provinciale curricula realiseren, maar dat zij zich ook zowel spiritueel als emotioneel ontwikkelen. Ook in de presentatie over ict-beleid was op elke dia het logo in de linkerbovenhoek aanwezig. Het officiële symbool van de TCDSB combineert de tekens van het kruis, het anker en het hart als symbolen van geloof, hoop en liefde.


Canada


Ict-beleid van de TCDSB Het ict-beleid van de TCDSB gaat in theorie uit van het leren van studenten dat gebaseerd is op vier pijlers: hardware, communicatie, professionele ontwikkeling en digitale inhoud. Geavanceerde netwerken en snelle verbindingen Het bestuur heeft de laatste jaren erg veel geld en mankracht geïnvesteerd om op elke school uitstekende ict-voorzieningen te realiseren. Daarbij is gekozen voor een driejarig leasecontract voor de aanschaf en de installatie van 11.000 computers in de scholen. De meeste computers zijn verbonden in een netwerk en draaien onder Windows 2000, NT of 98. Voor speciale doeleinden zijn enkele Apple-computers aangeschaft. De capaciteit is berekend op het gebruik door 100.000 leerlingen en 7.000 leraren en stafleden. Hiervoor zijn 200 lokale netwerken aangelegd die geheel of gedeeltelijk zijn verbonden met de centrale server in het hoofdkantoor. De serverruimte is zeer professioneel ingericht, duidelijk een voordeel van de financiële mogelijkheden die bestaan door de centrale regie. Voor de communicatie en het internetgebruik heeft het bestuur een tienjarig contract gesloten met Bell-Canada. Zij zijn tevreden over de service die door dit bedrijf wordt geboden. Zo werd een verzoek om de reeds hoge snelheid voor internetverbindingen te verdubbelen in een halve dag gerealiseerd. De bijbehorende rekening werd overigens net zo vlot aangepast. De aankoop van computers wordt centraal geregeld. De fondsen komen uit subsidie van de provincie, lokale schoolfondsen, donaties van partners en af en toe ook ouderbijdragen. Scholen voor voortgezet onderwijs hebben allemaal hun eigen server. De meeste computers zijn geconcentreerd opgesteld in computer- en multimedialokalen. Er zijn een aantal softwareprogramma’s die op nagenoeg alle scholen worden gebruikt. TDSB gaat bij software uit van standaardisering en centrale aanschaf. Het internetgebruik is op alle scholen ingeburgerd en door de snelle communicatieverbindingen zeer functioneel. Tijdens ons bezoek was merkbaar dat de scholen en instanties bij vragen naar aanvullende informatie, op de eerste plaats verwijzen naar de website en in veel gevallen geen gedrukte informatie meer voorhanden hebben. De internetsites voor de leerlingen zijn beveiligd met filters. Vanuit het stafbureau kan gekeken worden wat de studenten aan het doen zijn en zo nodig wordt er ingegrepen. Communicatie tussen bestuur en school gaat voor een groot deel via e-mail. Centrale regie bij het gebruik van software Het schoolbestuur heeft zich de laatste vier jaar enorm ingespannen om vooral softwarepakketten te standaardiseren. Dit hebben ze voornamelijk uit overwegingen van kostenbesparing, efficiëntie, technische ondersteuning en kortingen bij grote inkopen gedaan. Voor basisscholen is de centrale regie op het gebied van hard- en software het sterkst. Door de keuze voor het plaatsen van voldoende serverruimte op een centrale plaats (de server farm) is het beheer sterk vereenvoudigd en zijn software-updates en onderhoud goed te regelen. Dit betekent dat ze aangestuurd en beveiligd worden vanuit het centrale stafbureau. Men ziet dit model als enige oplossing voor basisscholen, waar over het algemeen geen kennis en tijd is om dit op een goede manier lokaal te organiseren. Een groot deel van de administratie is

23

24


Canada


ook gecentraliseerd. In de meeste gevallen zijn er twee tot vier computers in de klassen geplaatst. Enkele basisscholen hebben aparte computerlokalen. De keuze van de software is niet meer vrij, maar moet centraal worden goedgekeurd en wordt daarna pas op de server geplaatst. Voor voorlopers is dat laatste uiteraard een nadeel, zeker als zij wél de technische kennis in huis hebben om het zelf te doen. Het bestuur maakt onderscheid tussen verschillende soorten software. Allereerst is gekozen voor licenties voor het gebruik van Microsoft Office als gereedschap. Ook thuisgebruik wordt gestimuleerd door voordelige licenties en cursussen aan te bieden. Daarnaast is er industrie-specifieke software voor bepaalde gespecialiseerde doeleinden zoals Autocad, 3D Studio, Pagemaker en Photoshop. Voor de school is de inhoudelijke software, die gerelateerd is aan het curriculum voor bijvoorbeeld basisvaardigheden in Taal en Rekenen en Wiskunde, het belangrijkste. Verder zijn er nog educatieve spellen en naslagwerken, zoals encyclopedieën. Om in deze overvloed het kaf van het koren te scheiden is op provinciaal niveau een programmaadviesraad in het leven geroepen, de Ontario Software Acquisition Program Advisory Committee (OSAPAC). In een database is alle beschikbare software terug te vinden, voorzien van een korte beschrijving. Vergelijkbaar met programmamatrix in ons Kennisnet, maar dan met veel meer titels. Daarnaast wordt regelmatig een analyse gemaakt van de beschikbare software voor de verschillende schoolniveaus en welke aanvullingen nodig zijn vanuit de prioriteiten die bijvoorbeeld het ministerie heeft gesteld. In 2001-2002 zijn de software prioriteiten als volgt: Talen voor grade 4-10; Rekenen en Wiskunde voor grade 4-12, vooral op het gebied van hogere cognitieve vaardigheden; Muziek en Keyboarding 4-8. De OSAPAC speelt ook een grote rol bij de selectie en distributie van software voor scholen. Op de site www.osapac.org is meer informatie te vinden. Het katholieke schoolbestuur in Toronto conformeert zich aan de software die het OSAPAC aanbeveelt en probeert integratie in het curriculum zoveel mogelijk te bevorderen. Dit staat echter nog in de kinderschoenen. Helpdesk Door de standaardisering is het eenvoudiger dan vroeger om vanuit een centraal punt technische support en scholing te geven. De helpdesk wordt bemand door 23 personen op het stafbureau en zeven lokale technici die ieder bij een vaste groep scholen op locatie support geven. Zij hebben de beschikking over een laptop en een telefoonverbinding en zijn op deze wijze zeer mobiel en flexibel in te zetten. Aanvankelijk mocht alleen de ict-coördinator van een school contact opnemen met de helpdesk, maar dat was in de praktijk te omslachtig en nu mag iedereen rechtstreeks vragen stellen. Vragen worden gecategoriseerd in vier urgentiecategorieën. De meest urgente problemen (prioriteit één) moeten binnen vier uur opgelost en beantwoord zijn, de minst urgente problemen (prioriteit vier) binnen twee dagen. De meeste vragen worden telefonisch gesteld, maar een toenemend aantal leraren maakt gebruik van de e-mail en soms ook van sms-berichten. Zo nodig wordt de remote control ingeschakeld om vanaf afstand mee te kijken op het scherm van de vraagsteller. Door de helpdesk zijn vragenformulieren ontwikkeld met verwijzingen naar plaatsen waarin oplossingen voor veelvoorkomende problemen staan met als doel de leraren te trainen om eerst goed de aanwijzingen te lezen. De medewerkers


Canada


van de helpdesk zijn erop uit zo goed mogelijk feedback te geven, waarbij ook de zelfstandigheid van de gebruikers en het probleemoplossend vermogen wordt gestimuleerd. Tevens werkt men met een trouble tracking management systeem. Dit houdt in dat voor elke hulpvraag een formulier wordt ingevuld en dat iedereen op elk moment kan zien hoe ver het staat met het werken aan de oplossing. De helpdesk heeft een direct oplossingssucces van 85% weten te realiseren. De helpdeskmedewerkers zijn erop gebrand gebruikers heel snel feedback op hun vragen te geven. De reacties van de scholen die wij hebben bezocht zijn heel positief. Professionalisering van leraren De hulp aan en professionalisering van leraren valt uiteen in twee delen. Allereerst de technische hulp en scholing en het verwerven van basale ict-vaardigheden en daarnaast de zinvolle inpassing van ict-gebruik in het onderwijsleerproces. Het technisch deel is tot nu toe het verst ontwikkeld. Daartoe zijn diverse cursussen aangeboden zowel op locatie als via e-learning. Een grote sprong voorwaarts is gemaakt toen het invullen van elektronische leerlingrapporten voor alle leraren verplicht werd gesteld. Berichten mogen alleen nog maar via de e-mail worden uitgewisseld. In de eerste fase viel de nadruk vooral op de infrastructuur en de vaardigheden om die op basaal niveau te kunnen benutten. Nu dit grotendeels is gerealiseerd verschuift het accent langzamerhand naar de onderwijsinhoudelijke toepassingen en de integratie in het curriculum. Vanuit het schoolbestuur is het initiatief genomen voor e-class online learning initiative. Door middel van een combinatie tussen scholingsbijeenkomsten en begeleiding van educational specialist wordt het gebruik van de e-cursussen gestimuleerd. Zo is er bijvoorbeeld een aanbod in het kader van ontluikende geletterdheid en de readingacademy, maar ook voor Rekenen en Wiskunde, Science en Beeldende kunst groeit het aanbod en zijn er vanuit de bestuurspagina legio doorklikmogelijkheden naar informatieve sites.

6

Onderwijsbeleid New Brunswick

In New Brunswick zijn de District Education Councils (DEC’s) sinds 1 juli 2001 verantwoordelijk voor alle operationele zaken op schoolniveau en voor de schoolprogramma’s. Daarnaast is een rol weggelegd voor de ouders in de Parent School Support Commitees (PSSC). De DEC’s kennen een verantwoordelijkheid die te vergelijken is met die van de boards, zoals voor personeelszaken, maar houdt zich ook bezig met de beoordeling van schoolverbeterplannen. De PCCS heeft inbreng in de benoemingen van principals en vice-principals op scholen, maar ook heeft ook bemoeienis met de invulling van het school improvement plan. De minister is op zijn beurt verantwoordelijk voor het onderwijsprogramma (waarbij nadrukkelijk rekening wordt gehouden met de benodigde flexibiliteit ten opzichte van de DEC’s) en het financiële beleid op provinciaal niveau. De leden van de PSSC en de DEC worden gekozen voor een periode van drie jaar.

25

26


Canada


New Brunswick is de enige officieel tweetalige provincie van Canada. Het ministerie van Onderwijs kent een anglofone en een francofone afdeling. Beide afdelingen houden zich bezig met de ontwikkeling van het curriculum, student services, professional development en met assessment and evaluation. New Brunswick is onderverdeeld in negen Engelstalige en vijf Franstalige districts. Examinering en kwaliteitszorg In New Brunswick houdt men zich nog niet zo lang bezig met de systematische beoordeling van de kwaliteit van scholen. Momenteel wordt onder de noemer School Education Review door de anglofone afdeling van het ministerie een experiment uitgevoerd met 15 scholen. Volgende jaar zijn 73 scholen aan de beurt, wat 1/3e is van het totaal aantal scholen. In de daarop volgende jaren komen de anderen scholen aan de beurt, wat resulteert in een driejarige cyclus van schoolbezoeken. Er worden zogenaamde internal reviews uitgevoerd: een team bestaande uit een directeur, een ouder, een leerling en twee docenten worden door het ministerie voorgelicht over de standaarden. De school gaat hier zelf mee aan de slag. Iedere school heeft een eigen site op het intranet van het ministerie, waarop informatie wordt geplaatst door zowel de school als het ministerie. Zo geeft de directeur algemene informatie over de school. Schooldirecteuren krijgen ook scholing om de examenresultaten te kunnen analyseren. De gegevens van de internal review worden vergeleken met de scores op de external review, die uitgevoerd wordt door een team van onderwijsgevenden uit een ander schooldistrict. Punten waarvan de interne en externe scores te zeer uiteenlopen zijn onderwerp van gesprek met de school. De zes standaarden en de indicatoren zijn weergegeven in tabel 3 en worden doorontwikkeld en aangepast op basis van het experiment. De scholen kunnen scoren op een vijfpunts schaal: low, moderate, basic, effective en highly effective performance. Tabel 3 Standaarden zoals ze gebruikt worden bij de School Education Review

1. school climate behaviour management high expectations caring/understanding

2. school leadership leadership support shared decision making teacher feedback

3. school management staff interaction teacher role effective discipline

4. management of staff performance goal agreement school morale professional development

5. partnerships with parents achievement reporting instructional process parent involvement

6. growth and improvement collection and analysis of data learning targets action plan


Canada


Voor ouders, leerlingen en docenten zijn vragenformulieren ontwikkeld, waarin hun percepties aan de orde komen. Daarnaast worden kwantitatieve gegevens verzameld rondom uitstroom en rendement. Dwight Tranquilla van het ministerie van Onderwijs voert analyses uit op het materiaal en probeert op deze manier dwarsverbanden en verborgen oorzaken te vinden. Examenresultaten worden verbonden met gegevens over bijvoorbeeld het gepercipieerde schoolklimaat en socio-economische factoren. Zo bleek uit onderzoek dat er een belangrijke relatie bestaat tussen een positief gewaardeerd klimaat door ouders en de examenresultaten. Op basis van analyses voert Tranquilla een gesprek met de school. Deze analyses worden positief gewaardeerd door de directies die deel hebben genomen aan de proef. Tranquilla weet overigens nog niet zeker of de waardering even groot zal blijven als deze kwaliteitscontrole een structureel karakter krijgt, met minder vrijblijvende adviezen aan de school. Bovendien geeft hij nog een kanttekening bij een te eenzijdige focus op ‘zachte gegevens’: alle mensen zijn gezellig en de mensen zijn beleefd, “but the results aren’t there”. De schoolrapporten zijn nu alleen nog voor de school en het ministerie in te zien via een intranetsite. Op verschillende momenten worden tests afgenomen om de vorderingen van leerlingen te meten: Engelstalige scholen: - elementary level; provinciale assessment leerjaar 3 & 5; - middle level; Engels, Wiskunde: leerjaar 8; Frans als tweede taal: leerjaar 6; - high school; provinciaal examen Engels. Franstalige scholen: - niveau primaire; Wiskunde en Frans: 4e en 8e leerjaar; - sécundaire; Natuurkunde, Aardrijkskunde, Engels als tweede taal: 10e leerjaar; Wiskunde, Scheikunde, Geschiedenis: 11e leerjaar; Frans: 12e leerjaar. Mentor programme Het mentor programma houdt in dat docenten als innovators langs andere scholen trekken om problemen op te lossen en innovaties aan te jagen. De schooldistricten maken een keuze voor docenten die hun sporen hebben verdiend op het gebied van ict en onderwijs. De provincie zorgt vervolgens voor de training, een laptop en een zaken als een internetaansluiting. Het programma loopt sinds1999. Er werden toen 26 mentoren aangesteld. Het afgelopen jaar was er geen financiering, maar inmiddels is er door het nodige lobbywerk vanuit het ministerie weer geld beschikbaar bij de federale overheid en zijn de districten weer druk bezig met de selectie van 12 nieuwe mentoren. Het project kent twee kerndoelen. Het eerste doel is het ondersteunen van andere docenten die aan de slag willen gaan met ict, maar wie het aan tijd en ervaring ontbreekt. Het tweede doel is het uitbreiden van de kennis van de mentoren, die als ‘champions’ terugkeren op hun school, zoals de Canadezen dat zelf noemen. Om het laatstgenoemde doel te bereiken, is het de bedoeling dat de functie van mentor rouleert.

27

28


Canada


Tele-education New Brunswick In New Brunswick is vanuit het ministerie al sinds 1996 actief gewerkt aan het aanbieden van leermaterialen via internet. Voorheen was het niet mogelijk om alle vakken op alle niveaus aan te bieden vanwege de kleine leerlingpopulatie en de grote afstanden. In een aantal landelijke streken rond Calgary in West Canada kiest 10% van de ouders voor huisonderwijs met behulp van afstandsleren. De eerste cursussen waren vooral gericht op het bieden van inhoud. De vormgeving en interactiviteit hadden in het begin lagere prioriteit, mede doordat de internetverbinding nog niet geschikt was voor multimediale sites. Inmiddels zijn 22 courses beschikbaar (1/3 Franstalig, 2/3 Engelstalig) en wordt hard gewerkt aan de modernisering van het materiaal. Die modernisering is met name aangewakkerd door de grotere beschikbaarheid van snelle verbindingen en computers. Dit jaar nemen 2.500 leerlingen online een cursus af. De cursussen zijn onderverdeeld in drie clusters: - IT courses; - History en Humanities; - Science (leerlingen in rural areas kunnen vaak geen advanced science courses volgen op hun eigen school, maar nu wel online). Iedere cursus kent een distance facilitator, de docent op afstand. Bij twijfels over bijvoorbeeld de deelname of de inzet van leerlingen kan deze een beroep doen op de local facilitator: een docent die op de schoollocatie aanwezig is en naar behoefte kan ondersteunen bij zaken die nu eenmaal niet op afstand afgehandeld kunnen worden. Voor de leerlingen die een cursus volgen zijn centres for distance leraning ingericht: lokale werkplekken op high schools die zijn ingericht en gereserveerd voor online leren. Deze werkplekken zijn ingevoerd nadat bleek dat leerlingen vaak niet aan de slag konden, omdat de computers voor andere doelen waren gereserveerd. Van de leerlingen wordt een zelfstandige leerhoudingen en een intrinsieke en extrinsieke motivatie verwacht. Ze moeten voldoende tijd reserveren en basisvaardigheden om informatie met behulp van multimedia te zoeken verwerven.

6.1

Francofone sector in New Brunswick

Het is opvallend dat degenen die we hebben gesproken zich heel actief inspannen om de Franse taal als spreektaal en de Franse cultuur in stand te houden en te bevorderen. Het maakt op ons de indruk van een emancipatieproces waarbij de strijd wordt aangebonden tegen de overheersing van de Engelse taal in Canada. Jacinthe Robichaud, adjunct-directeur E-Learning van het francofone ministerie van Onderwijs vertelt ons dat er tot drie jaar geleden nog geen standaarden waren voor de evaluatie van het onderwijs in de scholen. In 1998 zijn wel programma’s opgesteld voor de evaluatie van het functioneren van het onderwijzend personeel. In een overzichtelijke brochure zijn de competenties beschreven waaraan de leraren moeten voldoen. Er is een vijfjarige cyclus opgesteld, waarin op vier hoofddomeinen, zoals voorbereiding en planning, de relatie met de leerlingen, het lesgeven en de communicatie met ouders, collega’s en anderen, voor het vaste personeel een


Canada


beoordeling plaatsvindt. Voor beginnende en tijdelijke leraren is er een intensiever traject. Verder zijn er ook procedures geschreven voor slecht functionerende leraren. Het ministerie stimuleert de aanleg van een professioneel dossier in de vorm van een portfolio waarin geslaagde activiteiten bewaard blijven. Elk schooljaar wordt een overzicht gepubliceerd van nascholingsactiviteiten waarop de leraren in kunnen schrijven. Het is opvallend dat juist in de zomermaanden, als de leerlingen vakantie hebben, cursussen voor onderwijsgevenden worden aangeboden. Erg duidelijk is dat bij elke cursus nauwgezet is aangegeven voor welk vak en op welk niveau de inhoud is bedoeld. Dit schooljaar wordt er net zoals in de Engelse sector hard gewerkt aan een centrale database met schoolprofielen, schooldossiers en schoolkaarten. De gegevens van verschillende schooljaren zijn al ingevoerd. Met name de toetsgegevens van Frans, Wiskunde en Science. Voor de francofone scholen worden aparte toetsen gemaakt en gelden andere criteria dan voor de anglofone scholen. Ouders ontvangen jaarlijks een informatiebrochure over het meetprogramma en de evaluatiegegevens van de examens. In september 2001 werden bijvoorbeeld in de groepen 4 en 8 van het primair onderwijs examens afgenomen in lezen en schrijven van de Franse taal en Wiskunde. Het ministerie analyseert en publiceert de resultaten op schoolniveau. In april 2002 is het programma verspreid voor de evaluatie van scholen. Het lijkt een beetje op de kwaliteitsstandaarden die de inspectie de laatste jaren in Nederland gebruikt bij IST en RST bezoeken. In de verantwoording wordt aangegeven dat het programma is gebaseerd op een visie voor de komende vijf jaar. Het is de bedoeling dat de scholen eens in de vijf jaar worden beoordeeld door een externe visitatiecommissie, die de gegevens van een interne evaluatiecommissie in de school krijgt. Het beoordelingskader voor de francofone scholen is iets uitgebreider dan voor de anglofone scholen. Het beoordelingskader bestaat uit: - de resultaten van de leerlingen; - de opbrengsten op schoolniveau; - het aanbod voor de leerlingen; - het schoolklimaat; - de interpersoonlijke relaties ; - de kwaliteit en diversiteit van de mogelijkheden tot betrokkenheid van de leerlingen; - de attitudes en activiteiten voor taal en cultuur op school; - het leiderschap van de directie; - de betrokkenheid, professionele ontwikkeling en de contacten met de ouders en lokale gemeenschap van de leraren. De bemoeienis van het ministerie van Onderwijs in New Brunswick gaat verder dan alleen de zorg voor primair en voortgezet onderwijs in scholen. Het ministerie heeft ook een subsidiesysteem om francofone inwoners financieel te helpen bij hun postsecundaire studies. Er zijn ruim 200 centra ingericht voor jongeren en volwassenen

29

30


Canada


om verder te leren. Daarbij vormen de informatietechnologie en afstandsleren een centrale rol. Verder zijn er 62 bibliotheken die gratis informatie, programma’s en diensten aanbieden. Scholing en nascholing van leraren in nauwe samenwerking met de universiteit van Moncton De wortels van de universiteit van Moncton gaan terug naar de stichting van het eerste college voor hoger onderwijs in 1864. De diploma’s werden officieel erkend door de universiteit van Oxford. Het tweede college werd opgericht in 1890 en het derde in 1946. In 1963 werden de drie francofone universiteiten in Moncton samengevoegd. Op de huidige campus wonen en studeren duizenden studenten. De beleidsmedewerkers van het francofone deel van het ministerie in New Brunswick hebben nauwe relaties met hen. 5

In een interessante publicatie van Claire IsaBelle staan enkele actuele discussies en worden actuele gegevens vermeld over de stand van zaken rond informatietechnologie in Canada in vergelijking met andere landen. Maar er wordt ook op kritische wijze nagegaan welke impact dit heeft of zou kunnen hebben op de verbetering van opvoeding en onderwijs. Het boek wordt gebruikt bij de lerarenopleiding en bevat diverse opdrachten tot reflectie en bewuste keuzes. Uit een peiling in juni 2001 bleek dat 52% van de francofone bevolking in Canada een internetaansluiting thuis heeft en bij het surfen op het web 22% van de tijd besteden aan originele francofone Canadese websites. Veel jongeren gebruiken internet voor spelletjes, het beluisteren en downloaden van muziek en het verzenden van berichten. Hun ouders dachten dat zij internet de meeste tijd gebruiken voor het maken van huiswerk. De studenten en leraren kregen de opdracht om na te gaan wat de jongeren interessant vinden op hun (stage)school. IsaBelle onderzocht bij twee groepen studenten van de lerarenopleiding wat zij vinden van ict en de effecten hiervan op onderwijs. Het ging om een groep van 83 derdejaars en 48 toekomstige leraren uit het vijfde jaar die net hun stage hadden afgerond. Zij waren allemaal overtuigd van het belang van ict bij de motivatie voor leren, samenwerken en het verhogen van de resultaten. De ouderejaars benadrukten meer het belang van de rol die zij zelf zouden kunnen spelen bij de implementatie in de praktijk, maar zij zagen ook de vitale rol van de directie en mentoren, meer nog dan die van de leraren en ouders. IsaBelle gaat in op de technisch-pedagogische paradox die leeft onder de toekomstige leraren. Daarnaast heeft zij een onderzoek gedaan bij directies van 28 scholen in New Brunswick. Het bleek dat de meeste directies positief zijn over ict-ontwikkelingen in hun school en het ict-gebruik door leraren en leerlingen willen bevorderen. Het stadium van de technische hobbels zijn volgens IsaBelle in Canada grotendeels gepasseerd. Nu zal er veel moeten worden geïnvesteerd in scholen, in het ondersteunen van leraren op de werkvloer en het verder ontwikkelen van de strategieën en modellen bij didactisch gebruik. IsaBelle geeft hiervoor enkele theoretische en praktische aanzetten.

5 C. IsaBelle, PH.D. (2002). Regard critique et pedagogique sur les technologies de l’information et de la communication. Cheneliere / McGraw-Hill Montreal: Toronto.


Canada


Vanuit het ministerie is begin mei 2002, in samenwerking met de universiteit van Moncton, een congres georganiseerd over de nieuwste ontwikkelingen rond ict in opvoeding en onderwijs. Het was de tweede keer dat de Aptica werd gehouden onder de titel ‘Les TIC, des apprentisages réels dans un monde virtuel’. Leraren konden ongeveer 50 workshops bijwonen, die twee of drie keer werden gegeven. De lesduur varieerde van 45 minuten tot een dagdeel. Volgens onze gastvrouw was de belangstelling zeer groot en waren de evaluaties overwegend positief. Eén van de onderwerpen was afstandsleren in het voortgezet onderwijs door J. Cool. Meer informatie staat op http://aptica.ca. Tele-education en de ontwikkeling van francofone cursussen Jacques Cool, agent pédagogique provincal, geeft ons uitgebreid uitleg over de nieuwste ontwikkelingen. Na de eerste fase, die in 1999 is ingegaan, is gewerkt aan enkele multimedia cursussen op het niveau van voortgezet onderwijs. Inmiddels zijn een cursus Spaans, een cursus Natuurkundige Begrippen en Wiskunde in het Frans afgerond. Dit geeft nieuwe mogelijkheden voor kleine scholen voor voortgezet onderwijs om dit keuzevak in het 11e en 12e jaar aan te bieden. Leerlingen die zich willen specialiseren kunnen in eigen tempo vooruit. Een groot voordeel is dat de bronnen met een speciaal wachtwoord voor alle leraren van de francofone scholen beschikbaar zijn. De lessen worden nu ook al door leraren Spaans, Wiskunde en Science gebruikt als aanvulling in de reguliere lessen. Voor leraren en ouders is een cursus over beginnende geletterdheid en leren lezen gemaakt. Het vervolg voor het leesonderwijs in groep 3 t/m 8 is in ontwikkeling. In de tweede fase van het project, dat eind 2002 afgerond moet zijn, is een cursus ontwikkeld voor Recht, Analyse van mediagebruik, Technologie van ontwerpen en de eerder genoemde cursus over voortgezet leesonderwijs. Een team van deskundigen van het ministerie werken in samenwerking met de universiteit van Moncton aan de ontwikkeling, hierdoor is de didactische uitwerking goed verantwoord. Over de afwisseling van instructie, verwerkingsopdrachten en oefeningen is vooraf goed nagedacht. In de multimedia lessen willen de ontwikkelaars maximale gelegenheid bieden voor interactie en zetten een variatie van multimediatools in voor de verschillende leerstijlen. Er wordt gebruik gemaakt van teksten, plaatjes, geluiden, animaties, video’s en invulformulieren en er zijn ook doorklikmogelijkheden naar externe bronnen op internet en aanvullende achtergrondgegevens. 6 Door een synchroon, Centra Symposium, en asynchroon platform, Theorix , bestaat de mogelijkheid voor de leerlingen om op elke door hen gewenste tijd en locatie toegang te hebben tot de cursus. Zij kunnen in een apart gedeelte aantekeningen maken, vragen stellen en toetsen inleveren. Via de interne post en het discussieplatform, dat voor een bepaalde cursus is ingericht, kunnen de leerlingen communiceren met medeleerlingen en docenten. De eerste ervaringen zijn volgens Jacques Cool positief. Er wordt hard gewerkt om de afgesproken cursussen te voltooien en de verwachting is dat in de komende jaren een steeds verder groeiende database gaat ontstaan met francofone cursussen die afstandsleren mogelijk maken. 6 Theorix is ook de naam van het bedrijf uit Moncton dat dit platform levert. Zij werken samen met EUN-European SchoolNet. Jean Coté is de directeur.

31

32


Canada

Bijlage: Weblinks

Bijlage 1: Weblinks Algemeen Overheidssite Canada http://www.canada.gc.ca/ Oh Canada http://www.ualberta.ca/~bleeck/canada/ CIA http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/ca.html Infocanada http://www.communication.gc.ca/ Statistics Canda http://www.statcan.ca/ Industry Canada http://www.ic.gc.ca Government New Brunswick http://www.gnb.ca/ Government Ontario http://www.gov.on.ca/ Onderwijs Ministerie Onderwijs New Brunswick http://www.gnb.ca/0000/index-e.asp Ministerie Onderwijs Ontario http://www.edu.gov.on.ca/eng/welcome.html Schoolnet http://www.schoolnet.ca Grassroot project http://www.schoolnet.ca/grassroots/e/index.asp Computers for Schools http://www.schoolnet.ca/cfs-ope/ Statistics Canada Education http://www.statcan.ca/english/Pgdb/educat.htm Curriculum Ontario http://www.edu.gov.on.ca/eng/document/curricul/curricul.html Diverse documenten New Brunswick http://www.gnb.ca/0000/pub_alpha-e.asp Education Quality and Accountability Office (EQAO), Ontario http://www.eqao.com Network of innovative schools http://www.schoolnet.ca/nis-rei/e/ New Brunswick tele-education http://teleeducation.nb.ca Toronto District School Board http://www.tdsb.on.ca/ Toronto Catholic District School Board http://www.tcdsb.on.ca en www.tcdsb.org Onder andere gesproken met en met dank aan: Peter Aguiar, David Beattie, Sylvie Chagnon, Gerry Connelly, Jacques Cook, Ruth Gibberson, Debbie Good, Rob Hill, Cathy LeBouthillier, Jane Loney, Mary-Jo Macrae-Smith, Kevin McCluskey, Sandra Mitchell, Janet Murphy, Alan Porter, Jacinthe Robichaud, Ben Tari, Dwight Tranquilla, Roger Cole.


Canada


Parkdale Junior and Senior Public School in Toronto http://schools.tdsb.on.ca/parkdaleps

‘Een brede school met veel activiteiten waarbij ict een vanzelfsprekend hulpmiddel is.’

De Parkdale School is een openbare school, gelegen in een zwak sociale buurt in ‘downtown’ Toronto. De leerlingen zijn afkomstig uit arme gezinnen (immigranten, vluchtelingen en mensen met een laag inkomen). De school is gehuisvest in een groot modern gebouw waar onder andere een zwembad deel van uit maakt. Het gebouw heeft daardoor ook een buurtfunctie omdat buiten schooltijden het zwembad en andere sportaccommodaties open zijn voor de buurtbewoners. Dit laatste geldt ook voor de bibliotheek en de ict-voorzieningen, vooral voor de ouders. Gedurende een projectperiode krijgen grote groepen ouders training in het basisgebruik van de computer en in toegang tot internet. Wat verder opvalt is de ruimte en de transparantie binnen het gebouw. Zelfs op een bewolkte dag is de school licht van binnen. De foyer is een atrium van waaruit je drie verdiepingen omhoog kunt kijken. De gangen en de trappen zijn ruim en licht. Ieder klaslokaal heeft ramen, zowel naar buiten toe als naar de centrale hal. De term vensterschool zou hier zeker op z’n plaats zijn. De school biedt onderwijs voor kleuters (kindergarten) tot en met grade 8 aan meer dan 700 leerlingen. De leerlingen komen uit ongeveer 50 verschillende landen en de achtergronden van de leerlingen zijn dan ook heel divers. Leerlingen die speciale zorg nodig hebben maken ook deel uit van de leerlingenpopulatie. Gedurende de afgelopen jaren zijn leerkrachten aangetrokken, die bekend zijn met en geïnteresseerd zijn in het gebruik van ict, teneinde de integratie van ict in het curriculum te bevorderen. Door 54 leraren en staf worden verschillende programma’s aangeboden in een leeromgeving die de hoge verwachtingen die de school van de leerlingen heeft weerspiegelt. Technologie maakt integraal deel uit van de faciliteiten die de school biedt. De school hecht zeer aan een goede relatie met de ouders waarbij de relatie thuis-school-buurt een bijdrage levert om uit de leerlingen te halen wat erin zit. Veel aandacht is er voor een veilige leeromgeving, verantwoordelijkheid, respect, het gevoel van ‘erbij horen’ en het creëren van een positief zelfbeeld. Het Pathfinder Project De Parkdale School neemt deel aan het Pathfinder Project van de provinciale overheid, The Ontario Knowledge Network Learning (OKNL), dat tot doel heeft: - ict te gebruiken om de leerprestaties te verhogen; - de wijze van lesgeven te verbeteren; - de communicatie tussen school en ouders te verbeteren; - leerlingen onderwijs te geven om in een op kennis gebaseerde economie een kans van slagen te hebben.

33

34

Ict-schoolportretten buitenlandd

Canada


Sinds twee jaar is de Parkdale School één van de zeven Pathfinders schools. Dit is een project waarin wordt getoond wat ict kan doen en betekenen in scholen. Het ministerie van Onderwijs in Ontario heeft zeven scholen geselecteerd die innovatieve manieren van onderwijzen en leren kunnen demonstreren. De Pathfinder Schools krijgen voor het project een aanzienlijk bedrag, nl. CAD 700,000. De Parkdale School besteedt dit bedrag aan o.a computers, training voor leerkrachten en een extra staflid. Daarnaast ontvangt de school in het kader van het Grassrootsproject nog wat kleinere bijdragen van Schoolnet (rijksoverheid). Veel geld wordt besteed aan trainingen voor de leraren, waarbij het niet ongewoon is dat een leraar de helft van zijn tijd aan trainingen kan besteden. Ook worden er regelmatig workshops aan elkaar gegeven, recent is een workshop PowerPoint door een leraar aan het team gegeven. De 19 deelprojecten die de Parkdale School uitvoert variëren sterk in onderwerp. Zo is er een deelproject ‘klas 6 onderzoekers’ waarin de leerlingen ict gebruiken om onderzoek te doen, scripts schrijven, i-movie-vaardigheden leren en posters en webpagina’s maken voor ouders. Een ander deelproject ‘Homework Connections on the internet’ houdt in dat leraren huiswerk op de internetsite van de school zetten. De overeenkomst tussen al de deelprojecten is uiteraard het gebruik van ict, maar ook het zich zoveel mogelijk richten op deelname/betrokkenheid van de leerlingen, de leraren en de ouders. In de gesprekken met de schoolleiding horen we keer op keer dat ict pragmatisch moet worden ingezet: ‘it’s just a tool’. Visie van de school op onderwijs De school is redelijk ver gevorderd met de integratie van ict-toepassingen in het curriculum en bevindt zich als zodanig in een leiderspositie. Men heeft een bepaalde visie op onderwijs, waarbij vooral waarde wordt gehecht aan de volgende elementen: - constructivisme; - authenticiteit van taken; - het belang van kunst in het onderwijs; - het belang van voeding en gezondheid; - het belang van ouderbetrokkenheid. Er is hier geen sprake van een gewone, gemiddelde school, maar van een school met een zekere missie, waarbij ict als een belangrijk hulpmiddel wordt omarmd. Door een duidelijke focus op ict te ontwikkelen is men in de gelegenheid gekomen om personeel aan te trekken en te selecteren dat in staat is de voorgenomen missie te volbrengen.


Canada


Infrastructuur De infrastructuur is uitstekend. De bekabeling, de integratie van COAX (analoog AV) en CAT 5 UTP (digitaal – netwerk) biedt de mogelijkheid om de school van een robuust communicatienetwerk te voorzien. Het vrijmaken van personeel voor het onderhoud van de computers en voor de ondersteuning van onderwijsgevenden heeft de implementatie versneld. De combinatie van gebouwelijke architectuur en goede distributie van middelen, programma’s en implementaties heeft een school gecreëerd die uniek is te noemen. In iedere klas staan zes computers, in het computerlaboratorium staan er 31 en er zijn tien lap-tops. Het dagelijks gebruik van ict op de Parkdale School Tijdens een (te) korte rondleiding door de school valt een aantal zaken direct op. De leerlingen werken behoorlijk zelfstandig en gebruik van de computer is bij alle lesonderdelen een geïntegreerd hulpmiddel. Leerlingen die de Engelse taal nog niet of matig beheersen gebruiken een speciaal tweede taal verwervingsprogramma en er is ook veel vertaalsoftware voorhanden. De computers waarmee de leerlingen werken zijn allemaal Mac’s, die door de leraren worden aangeduid als ideaal. Door de overheid worden bepaalde programma’s beschikbaar gesteld. Deze programma’s halen de scholen van Schoolnet. Er zijn speciale rekenen wiskundeprogramma’s en programma’s voor Technisch Lezen. Leerlingen die leerproblemen hebben of in een eigen tempo leren kunnen met aangepaste programma’s werken. Voor de leerlingen die speciale hulp nodig hebben is aan ieder lokaal een aparte ruimte gebouwd waar een groepje leerlingen apart les kan krijgen gedurende bepaalde tijdstippen. Zijn de leerlingen klaar met hun les dan integreren ze weer in de groep. In het computerlaboratorium staan de computers in een hoefvorm opgesteld, hierdoor kan de leraar de hele groep overzien. De lessen in het laboratorium zijn gericht op het aanleren van allerlei ict-vaardigheden (presentaties leren maken, downloaden, werken met tekstverwerkingsprogramma’s, Excel, zoeken op internet enz). De school bepaalt zelf welke vaardigheden worden aangeleerd. Het laboratorium wordt door alle leerlingen vanaf grade 1 gebruikt. Tijdens de rondleiding door de school valt de rust op in de lokalen, ook is het overduidelijk dat de school veel aandacht besteedt aan de inrichting en zorg voor de omgeving. Niet alleen de lokalen zijn goed toe- en uitgerust. Er hangt veel creatief werk van leerlingen in de lokalen, al dan niet met behulp van de computer gemaakt. In de gangen vallen de talrijke gedichten op die leerlingen hebben gemaakt en die door de leraren zorgvuldig zijn opgehangen. Dit korte schoolportret is helaas gebaseerd op een te kort gesprek met de directie en een snelle rondgang door de school. Hiermee wordt de school geen recht gedaan. Op de Parkdale School is het team bezig met onderwijs te realiseren dat recht doet aan kinderen die leven in een samenleving waar ict deel van uit maakt. Ict is voor deze school een praktisch hulpmiddel om hedendaags onderwijs te realiseren dat

35

36


Canada


aansluit bij de behoeften van leerlingen die heel veel van elkaar verschillen. Het onderwijsaanbod is breed en richt zich ook op het betrekken van ouders en de buurt. Slechts een uur hebben we kunnen doorbrengen op deze school met veel enthousiaste leraren. Gelukkig beschikt de school over een prima internetsite die de moeite van het bezoeken waard is. Er kan een virtuele tour door de school worden gemaakt en er is toegang tot leermiddelen, materialen en curriculumverwachtingen (http://schools.tdsb.on.ca/parkdaleps). Dit schoolportret kan niet anders eindigen dan met een gedichtje van een leerling: Hearts Hearts are full Hearts are half But someone’s heart is full And someone’s heart is half. Shelja

Lessen voor anderen - Bundel zoveel mogelijk alle krachten en geldmiddelen in een buurt (synergie). - Organiseer ict-scholing op de werkplek van binnenuit. - Ontwikkel een gezamenlijke visie op onderwijs waarin ict een plaats kan krijgen. - Betrek de ouders bij het project door het bieden van tijd en ruimte in de school.


Canada


Ursula Franklin Academy in Toronto http://ufa.tdsb.on.ca/

Inleiding We bevinden ons in de huiselijk ingerichte directiekamer van Anne Kerr, de enthousiaste charismatische directeur van de Ursula Franklin Academy in Toronto. Ze is licht verbaasd dat haar school is uitverkoren voor een ict-schoolportret. “We zijn helemaal geen hightechschool.”, zegt ze en lijkt dat ook niet te betreuren. Net als ze ons wil uitleggen in wat voor een school wij ons dan wél bevinden, komt een robot haar kamer binnen lopen met daarachter een aantal jongens en een meisje van rond de 14/15 jaar. Anne Kerr kijkt niet op van dit tafereel. Het gebeurt wel vaker dat leerlingen die iets bijzonders hebben gemaakt, dat aan haar komen tonen. De robot blijkt een inzending van de leerlingen te zijn voor de Robotica 1 prijsvraag van FIRST (For Inspiration and Recognition of Science and Technology) die in Noord-Amerika jaarlijks wordt gehouden. Anne Kerr is trots op haar leerlingen: “Jullie zijn echte wizz-kids!” De school De UFA werd in 1995 opgericht. Een jaar daarvoor had de Toronto Board of Education aan Myrna Mather, toenmalige directeur van de school-in-oprichting, de opdracht gegeven om in het westen van Toronto een vernieuwingsschool te stichten. Waarin de best-practices, voor zover bekend uit de literatuur en voorbeelden uit de omgeving, zouden worden toegepast. Een team van curriculumexperts ging met deze opdracht aan de slag. Men liet zich daarbij ondermeer inspireren door de opvattingen van Dr. Ursula Franklin, een gedreven wetenschapster en de eerste vrouwelijke Professor of Metallurgy and Materials Science aan de universiteit van Toronto. Zij is in 1989 met emeritaat gegaan, maar was op het moment van ons bezoek nog een actieve publiciste. Vereerd, maar ook verbaasd dat de school haar naam wilde dragen: “Ik ben toch nog niet dood?”, gaf ze de school als een goede fee drie wensen mee: Dr. Franklin’s Wensen voor de School In de eerste plaats hoop ik dat de school een opwindende plaats zal zijn om te leren, waar leerlingen zullen ontdekken hoe plezierig en uitdagend het is om kennis en inzicht te verwerven. Daarnaast hoop ik dat de school een plek zal zijn waar duurzame vriendschappen onder leerlingen, ouders en leraren zullen ontstaan. En tenslotte hoop ik dat de inspanningen van de school om kennis en inzicht bij te brengen, vruchten zullen afwerpen op de gemeenschap en dat de gemeenschap, op haar beurt, de doelen en dromen van de school zal verrijken en ondersteunen.

1 Meer informatie over FIRST vindt u op www.usfirst.org.

37

38


Canada


De UFA is één van de weinige scholen in Toronto die leerlingen uit de hele stad mag aannemen. De school telde op het moment van ons bezoek 400 leerlingen en zal na de verhuizing naar een nieuwe locatie (september 2002) waarschijnlijk doorgroeien naar 500 leerlingen, want voor zoveel leerlingen is er plaats in het nieuwe gebouw. De school noemt zich een ‘Community of Learners’ en bereidt leerlingen voor op een academische opleiding. De school sluit daarmee ook leerlingen uit. Tijdens een intakegesprek met ouders en leerling wordt scherp gelet op de motivatie om te willen leren. De belangstelling voor de UFA is groter dan het aantal beschikbare plaatsen. Behalve aan het traditionele curriculum, hecht de school veel waarde aan de individuele ontplooiing van leerlingen. Daarnaast staan samenwerking, het kweken van verantwoordelijkheidsgevoel en gemeenschapszin hoog in het vaandel van deze school. De UFA besteedt veel aandacht aan vakoverstijgende projecten en vaardigheden en plezier in leren wordt als een belangrijke doelstelling beschouwd. De leraren op de UFA stellen leerlingen dan ook in de gelegenheid om zo gevarieerd mogelijk leerervaringen op te doen. Het zogenaamde ‘woensdagprogramma’ biedt hier bij uitstek gelegenheid toe. Leerlingen kunnen dan al naar gelang hun eigen interesses en talenten aan het werk met onderwerpen als: Robotica, schaken, poëzie, Shakespeare verfilmd, systeembeheer, kunst en wat al niet meer. Niet alleen leraren, maar ook ouders en gastdocenten uit de omgeving van de school leveren een bijdrage. Leerlingen van de UFA worden aangemoedigd om vrijwilligerswerk te doen. Zo worden ze in de gelegenheid gesteld om hun kennis en kunde in levensechte situaties in de praktijk te brengen en tegelijkertijd iets waardevols voor de samenleving te betekenen. Daarnaast houden leerlingen met grote regelmaat presentaties van hun werk voor medeleerlingen, docenten team, ouders en geïnteresseerden. Alle doelen en waarden die de school nastreeft, zijn neergelegd in de missie en in de ‘SchoolValues’, waarin ook de goede wensen van Dr. Franklin staan. Our Mission Statement The learning experiences offered at Ursula Franklin Academy will reflect not only the Learning Outcomes identified by the Province of Ontario and the Toronto District School Board, but also the students’ own interests, developing a sense of responsibility and individual accomplishments. Cross curricular future-oriented skills such as conflict resolution, computer technology, problem solving, student leadership and exposure to international languages will be emphasized.


Canada


SchoolValues

De Ursula Franklin Academy en ict Uit de reacties van het schoolhoofd, Anne Kerr blijkt dat de school ict als een volstrekt vanzelfsprekend onderdeel van de school beschouwt. “Ict is er, was er en is hier altijd geweest. Je vraagt toch ook niet hoe we leraren en leerlingen ertoe gebracht hebben om boeken te gebruiken?” Het valt niet mee om er precies achter te komen hoe groot het budget is dat de school aan ict kan besteden. Volgens de school is op dat gebied alles voor een appel en een ei gerealiseerd. “We did it on a shoestring.”, aldus Anne Kerr. De UFA heeft, omdat ze nog maar betrekkelijk kort geleden is opgericht, bij de aanleg en de inrichting wel vanaf het begin rekening kunnen houden met ict. Daar is dan ook een substantieel deel van de oprichtingsgelden in geïnvesteerd. De school is bovendien sinds 1999 lid van het Network of Innovative Schools. Inmiddels zijn 120 scholen over heel Canada daar lid van. De school ontvangt vanwege dit lidmaatschap een subsidie die kan oplopen tot CAD 10,000. Meer informatie over dit Network staat in de inleiding van deze bundel. De UFA beschikte op het moment van ons bezoek over 150 computers. Deze staan verdeeld over twee computerlokalen met elk 30 Apple-computers, één computerlokaal met 30 computers en één computerlokaal met 30 draadloze computers. De rest van de computers staan in vaklokalen. Alle leerlingen hebben een eigen map op het interne netwerk, waar informatie wordt opgeslagen. Men beschikt over een Apple-server en zowel de pc’s als de Apple-computers zijn op het netwerk aangesloten. Men onderzoekt nu de mogelijkheid van draadloze technologie. Een belangrijk medium om de gemeenschap van de UFA met elkaar in contact te brengen, is de Virtual UFA (VUFA), het interne Bulletin Board System van de school. Virtual UFA fungeert als informatiebron en virtuele ontmoetingsplaats voor alle betrokkenen bij de school, docententeam, ouders en leerlingen. Met behulp van VUFA kunnen leerlingen leraren bijvoorbeeld om hulp vragen, huiswerk op krijgen en informatie over hun vorderingen opvragen.

39

40


Canada


Eén van de docenten die veel gebruik maakt van ict in haar lessen is Jolanda Mak, lerares kunstvakken, waaronder Fotografie. Ze maakt zelf bij haar lessen veelvuldig gebruik van ClarisWorks (Apple), Adobe Photoshop, Adobe Painter en Adobe Illustrator. Daarnaast worden onder andere i-movie, Final Cut Pro en PowerPoint regelmatig door de leerlingen gebruikt. Zorgvuldig gestructureerde stap-voor-stap-opdrachten stellen leerlingen in de gelegenheid om vertrouwd te raken met deze programma’s en er uiteindelijk een eigen, creatieve invulling aan te geven. Groepsopdrachten die leerlingen met behulp van de computer moeten volbrengen worden beoordeeld op inhoud, kwaliteit van de samenwerking (proces) en technische kwaliteit van bijvoorbeeld de website. Tot slot Ondanks het feit dat zich onder de docenten een paar begaafde ‘computerfreaks’ bevinden, maakt Anne Kerr er geen geheim van dat de leerlingen het team de baas zijn op het gebied van computervaardigheden. Ze spreekt daar heel laconiek over: “We kunnen deze generatie op dat gebied nooit bijhouden. Daar moet je helemaal niet krampachtig over doen, je moet er juist gebruik van maken. Dat doen we ook, want een aantal leerlingen assisteert bijvoorbeeld na schooltijd met het systeembeheer.” David Freedman, adjunct-directeur van de school en één van de aanjagers en faciliteerders van de ontwikkeling van ict in de school, beaamt dit volmondig. “Leraren moeten niet wachten met het toepassen van ict in hun lessen tot ze het zelf helemaal onder de knie hebben. De leerlingen wijzen ze de weg. Je moet het alleen durven.”


Canada


Seneca@York College in Toronto http://learningcommons.senecacollege.ca/

Seneca@York 1 Seneca@York is een breed Community College verbonden aan de universiteit van York in Toronto. Met meer dan 20.000 studenten is het voor Nederlandse begrippen een ‘grote ROC’. We hadden maar twee uur voor een bezoek en hebben ons beperkt tot wat je op het eerste gezicht een Open Leercentrum zou noemen. Het Open Leercentrum zit in de ruime vleugel van het nieuwe, open en lichte gebouw. De Colleges hadden vijf jaar geleden door een sterke deelnamegroei (meeting the double cohort) en door extra overheidsfondsen, het ‘Super Build’ programma, de kans forse investeringen te doen in nieuwbouw. De vier functies van The Learning Commons In de praktijk van Seneca@York bleek dat het Open Leercentrum hier veel meer functies vervult. Het centrum heet dan ook The Learning Commons. In het centrum zijn de bibliotheek, de AV-afdeling, een computerlokaal en een afdeling, waar deelnemers ondersteuning kunnen krijgen bij hun leer- en studeergedrag, ondergebracht. Deze combinatie bleek een goede zet, want hierdoor ontstond een goed uitgeruste voorziening, waar studenten niet alleen kunnen komen voor het werken aan de computer, maar waar ook veel leermiddelen beschikbaar zijn en hulp kan worden geboden wanneer dat nodig is. Het centrum biedt studenten van alle opleidingen de gelegenheid om te studeren, gebruik te maken van de computers, toegang tot internet, maar vooral toegang tot de rijke webstructuren en bronnen die zijn bijeengebracht in ‘vakkenwijzer’ en ‘portalachtige’ omgevingen. In termen van leermiddelen management wordt hier een prestatie van formaat geleverd. In het centrum hebben we ook met een Nederlandse student gesproken die Informatietechnologie studeerde aan Seneca@York. Hij was zijn vriendin, studente van de universiteit in Toronto, naar Canada gevolgd. Hij was met name zeer te spreken over de faciliteiten van The Learning Commons. Niet de computers en de netwerkverbinding bevielen hem, maar de geordende bronnen, links en portals, die per kwalificatie beschikbaar waren. De meerwaarde van combineren werd zichtbaar en leidde tot een goed gevuld educatief netwerk. De documentalisten hebben de afgelopen jaren veel werk verricht aan het ordenen en documenteren van webbronnen, per opleiding en vaak ook per deelkwalificatie. De overzichten die we hebben gezien waren uitgebreider en beter dan de meest gangbare lijsten met links van bve-opleidingen in Nederland. De samenwerking tussen de documentalisten, de docenten en de universitaire partner heeft een veel rijkere leeromgeving opgeleverd. Het aanbod binnen The Learning Commons wordt continu verder ontwikkeld.

1 http://www.senecac.on.ca/home/campuses/yorku.html

41

42


Canada


The Learning Commons en organisatie- en onderwijsvernieuwing De inzet van de documentalisten kwam goed tot zijn recht, omdat de leiding van The Learning Commons een paar belangrijke strategische ijzers in het vuur heeft voor de uitbouw hiervan. Ten eerste hebben ze met de chair van de docenten van alle opleidingen afspraken vastgelegd over het inpassen van de functies van The Learning Commons binnen deze opleidingen. Per opleiding worden er afspraken gemaakt om traditionele, frontale en klassikale lessen of zelfstudie om te zetten naar werkvormen waarbij de elektronische leeromgeving Blackboard wordt ingezet. In september 2001 startte Blackboard. Van de 6.000 cursussen zijn er in het voorjaar van 2002 100 cursussen volledig interactief. Verder volgen alle docenten een professional development traject om de huidige cursussen goed om te kunnen zetten. Dit traject is gericht op het zinvol inzetten van digitale bronnen, webinstrumenten en vormen van gedistribueerd en open leren. De leiding van The Learning Commons stuurt hierom ook het Centre for Professional Development, waar de docenten de scholing ontvangen, aan. Als laatste heeft The Learning Commons een directe werkrelatie met het Centre 2 for new Technology and Learning , dat als een research en innovatie unit binnen Seneca@York opereert. Vanuit dit centrum wordt ook het beheer van Blackboard aangestuurd en inhoudelijk ondersteund. Drie fulltime instructional designers werken daar aan het ontwerp van de elektronische leeromgeving. Zij besteden veel tijd aan het maken van prototypes en hulpmiddelen voor het ontwerpen van learning objects. Learning objects zijn kleine onderdelen van leerstoffen en leertaken in een digitale omgeving. De leertaken zijn geformuleerd op het niveau van een eindterm of een deelkwalificatie waar leerlingen zelfstandig mee moeten kunnen werken. Een learning object heeft steeds een duidelijke structuur waardoor deelnemers steun krijgen bij het doorwerken van stof, het doen van oefeningen en maken van opdrachten en producten. In de leertaken zitten ook feedback en assessment functies. De korrelgrootte van de learning objects is helemaal afhankelijk van de doelstelling die bereikt moet worden en van de deelnemersgroep. Het kan gaan om een tien seconden durende animatie of visualisatie volgens een concept tot een leertaak van een uur met diverse opdrachten. Op weg naar e-learning? Binnen Seneca@York werkt men met een hybride aanpak als het gaat om de e-learning strategie. Ten eerste is daar de inzet van ict als ondersteuning voor regulier onderwijzen en leren. Ten tweede heeft men gekozen voor Blackboard als uitleverplatform, ‘hooked in the back office functions’, zodat het als content managementsysteem ook goed verbonden is aan de documentaire rol van The Learning Commons. Ten derde zet men in op de portaaltechniek voor studenten, docenten en staf, maar straks ook voor oud-leerlingen, aankomende studenten en partners in de omgeving. In de strategie van Seneca@York werken de docenten, met steun van de documentalisten, webwevers van The Learning Commons en instructional designers

2 http://my.senecacollege.ca


Canada


van het innovatiecentrum, aan het continue herontwerpen van het onderwijs. Nadat ze relevante ict-competenties hebben verworven worden ze gecertificeerd voor het maken van learning objects. Ook bij The Learning Commons weet men nog niet precies waar de weg richting e-learning naar toe zal leiden. Wel heeft men inmiddels strategische allianties gesloten met zowel partners in de regio als met innovatieve partners elders (ver weg) in Canada. Er wordt gewerkt aan het opbouwen van regionale portals waarbinnen de webstructuren van de deelnemende partijen worden geïntegreerd, zodat er effectieve taakverdelingen ontstaan. Hierdoor wordt het aanbod, dat is ingebed in het curriculum en3 in de didactische aanpak met de learning objects, op Learning Commons Online groter.

Welcome to My.Seneca... Er is hier een heel belangrijke operatie in gang gezet. Het leermiddelenmanagement is door de inspectie van het Onderwijs al vaker op de agenda geplaatst (zie onderwijsverslag 1999), maar er worden veel digitaal spullen geproduceerd met een beperkte houdbaarheid. De institutionele vormgeving bij Seneca@York, de ingezette en ontwikkelde expertise en de allianties die men aangaat doen vermoeden dat deze kathedraal nog wel eens afgebouwd zou kunnen worden. Met name de didactiek van de learning objects is de moeite waard om goed te volgen. Ook Nederlandse ROC’s zijn dat uitdagende pad reeds ingeslagen (zie Koning Willem I in: Ict in BVE, zes portretten beroepsonderwijs, 2002).

3 http://learningcommons.senecacollege.ca

43

44


Canada


St. Dominic Savio in Toronto www.tcdsb.on.ca/schools/stdominicsavio.asp

Algemeen De St. Dominic Savio School is in 1999 geopend in een rustige buitenwijk in het Noord-Oosten van Toronto. Deze basisschool is geselecteerd voor het maken van een ict-schoolportret omdat het nieuwe gebouw is ingericht vanuit de moderne visie op leren en onderwijzen en de randvoorwaarden voor ict-gebruik optimaal zijn ingebouwd bij de nieuwbouw. Buiten is het gebouw, net als de meeste Canadese scholen, een massief bakstenen front. De entree in de school is licht en met grote letters is in de gang al aangegeven dat we als bezoekers welkom zijn. In de andere gang staat de boodschap ‘We are growing together’. De inrichting is licht en kindvriendelijk en overal hangt recent werk van de kinderen. In de school is een grote ruimte ingericht als bibliotheek en er is ruimte om te vertellen en om voor te lezen. Een andere ronde ruimte dient als muzieklokaal en nodigt de kinderen uit om met muziekinstrumenten gezamenlijk goed te oefenen zodat er een mooi concert aan de ouders en medeleerlingen kan worden gegeven. In de grote gymzaal heerst een nerveuze spanning omdat de laatste voorbereidingen voor de jaarlijkse musical worden getroffen. De volgende dag moet de voorstelling vlekkeloos verlopen. In de zijvleugels van het gebouw zijn traditionele gangen met klaslokalen. Buiten is een ruime speelplaats met een groot grasveld waar de kinderen ook op mogen spelen. De leerlingen zijn verdeeld over acht groepen. Het team bestaat uit negen groepsleraren, twee onderwijsassistenten, een parttime bibliothecaris en een conciërge. De directeur is grotendeels ambulant. Pedagogische en onderwijskundige visie Op de website van de school hebben we wat algemene informatie gevonden over de pedagogische en onderwijskundige uitgangspunten. Op de startpagina van de St. Dominic Savio School staat de volgende missie beschreven: In a school community formed by Catholic beliefs and traditions, our Mission is to educate students to their full potential by providing: - A safe and welcoming learning environment that is an example of Christian community; - Role models of Gospel Values and Catholic doctrines, teachings and beliefs; - Integration of Catholic, Christian beliefs into the total learning experience; - Leadership in the shared responsibility for education that exists among schools, students, families, parishes and the community; - Feedback on students proficiency and performance; religious, academic and technical instruction; - Guidance in what students need to learn; - Instruction in the learning process itself.


Canada


Priorities for 2001- 2002: Our catholic community; - Catholic leadership responsibility: system leaders as creators of climates based on growth, trust and accountability as models of live-giving respect and care; - communication enhancement: improve two-way communication at the local level; staff morale/wellness (spiritual, physical, social) focus): enhance the quality of the working and learning environment. Literacy: - Primary objective: every student in our system will become an effective communicator; - One year objective; we will move 10% of our students population from level 2 to 3 on our EQAO literacy results; - Two year objective: we will increase student literacy, board wide by 10% over two years.

In de folder van de school is dit wat geconcretiseerd in de volgende slogans: “De St. Dominic Savioschool biedt uw kinderen een veilige omgeving, een toegewijde staf en open communicatie tussen school en thuis.” “De school garandeert veiligheid door intensief toezicht, duidelijke gedragsregels en weinig tolerantie bij overtreding.” De school is gemakkelijk bereikbaar met openbaar vervoer en vanaf de grote weg. Er zijn actieve contacten met de St. Joseph parochie. Het onderwijs omvat de junior klassen tot en met grade 8. In de school is veel aandacht voor cluben teamsporten, creativiteit en expressie. De katholieke opvoeding is geïntegreerd in het gehele schoolcurriculum en de dagelijkse gang van zaken. Dit blijkt ook uit de nieuwsbrief van april 2002. Hierin staat uitgebreid kerknieuws en felicitaties voor de communicantjes. Verder is er een verslag te vinden van een badmintontoernooi en een excursie naar het parlementsgebouw en het gerechtshof in Ottawa, het Science museum en de National Art Gallery. Van elke groep zijn de namen genoemd van de leerlingen van de maand. Directie en team benadrukken dat de kinderen met plezier naar school komen en dat de ouders wel kritisch maar heel tevreden zijn over het brede aanbod. Nagenoeg alle pagina’s van de school website zijn gevuld met de resultaten van de centrale toetsen voor Lezen, Rekenen en Wiskunde en Science in het afgelopen jaar. In Canada hecht men veel waarde aan de testuitslagen op de provinciale tests in grade 3, 6 en 9. Ict-gebruik De ict-coördinator ontvangt ons vriendelijk en vertelt in het kort welke activiteiten op ict-gebied in de school worden ondernomen. Voor ict-gebruik is een apart computerlokaal ingericht met 14 snelle multimediacomputers. In de school is een compleet netwerk aangelegd en van daaruit is een snelle verbinding met internet mogelijk. In elke klas staan ook enkele computers. Verder beschikt de school over twee digitale camera’s. Voor het gebruik van het computerlokaal is een rooster gemaakt zodat de leerlingen in groepen van de faciliteiten gebruik kunnen maken. Kortom apparatuur en een gebouw om van te watertanden. Anna Nault, de directrice, was net terug van enkele studiedagen met mededirecteuren, waardoor de tijd voor een uitgebreide introductie van ict op deze school helaas ontbrak.

45

46


Canada


Deze studiedagen worden door het schoolbestuur gegeven en gingen in op het coachen van teamleden en het houden van functioneringsgesprekken. Het schoolbestuur vindt cohesie tussen beleid en uitvoering erg waardevol. Dit komt tot uiting door veel aandacht te richten op centrale deskundigheidsbevordering van schoolleiders, maar gaat wel voorbij aan de wens van schoolleiders om zich met de pedagogische opdracht binnen hun school bezig te houden. Pas bij meer dan 425 leerlingen heeft een school recht op een adjunct directeur. Van scholen met veel minder leerlingen moet de schoolleider toch dezelfde administratieve gegevens aanleveren. Innovaties worden vanuit het schoolbestuur geïnitieerd. Er is geen traditie van schoolontwikkeling van onderop. Anna Nault gaf aan dat er in de school zoveel uiteenlopende zaken om aandacht vroegen dat zij nauwelijks tijd had om met onderwijsinhoudelijke zaken bezig te zijn. De centrale beslissingen en krachtige aansturing van het schoolbestuur kon zij aan de ene kant waarderen, maar anderzijds legde het ook een zware druk op de door haar ervaren werklast. Het feit dat zij nog 100 e-mails, met deadlines, moest lezen en distribueren naar haar teamleden, was voor haar zo belangrijk dat zij slechts met moeite een half uurtje vrij kon maken om met de ict-portretteurs van gedachten te wisselen. De visie op ict-gebruik beperkte zich tot een wens om te groeien naar nog meer computers en er was weinig reflectie op het benutten van de toch royaal aanwezige mogelijkheden. De ict-coördinator schetste ons in een kwartier welke variaties er in computergebruik door de verschillende leraren waren en had daartoe uit enkele groepen leerlingen laten komen om ons demonstraties te geven. Hij vertelde ook dat hij als enige van het schoolbestuur mandaat had gekregen om met Windows XP te experimenteren. Zijn ervaringen gaf hij door aan de technische staf. Hij sprak zijn zorgen uit over het besluit van het schoolbestuur tot standaardisering van software, mede omdat voor het primair onderwijs weinig geschikte software op de lijst stond. Daarom zette hij zich in om een aantrekkelijk educatief software programma (FLIX) uit Texas op de goedgekeurde lijst te krijgen. Daarna repte hij zich weer haastig naar de gymzaal om de voorbereidingen voor de musical te regelen. Zes kinderen uit de onderbouw lieten zien hoe zij bezig waren met verschillende educatieve programma’s. Er was een telprogramma met muziek, dat een vijfjarig jongetje met veel plezier eindeloos herhaalde. Een meisje van zes jaar had doorgekregen dat zij letters in kon typen en maakte op haar manier een heel verhaal met de tekstverwerker. Leerkracht Elaine Stuart legt uit hoe zij tijdens een groepsles met haar 22 leerlingen uit grade 1 met hetzelfde programma werkt aan schrijfopdrachten door middel van patroonherkenning.


Canada


Twee kinderen uit de middenbouw hadden een PowerPointpresentatie gemaakt voor Science. Met videobeelden, geluid en overzichtsschema’s konden we zien wat zij hadden geleerd van de planeet Saturnus. De onderwerpen voor hun presentatie kiezen ze zelf en de informatie zoeken ze via het internet. Vervolgens maakt de vormgeving van de presentatie integraal deel uit van hun opdracht. Hun scienceproject presenteren ze aan hun klasgenoten en leerkracht, maar ook aan hun ouders. Ze waren terecht heel trots op hun werk. Vier leerlingen uit de bovenbouw demonstreren Geometer’s Sketchpad, een programma om geometrische figuren via een schetspad te laten bewegen. Door stapsgewijs de instructie te volgen leerden de leerlingen uit grade 7 en 8 verschillende manieren om vanuit bepaalde grondvormen andere vormen te genereren en animaties te maken door vooraf de te nemen stappen te definiëren. De leerlingen helpen elkaar als ze even niet verder komen, er is sprake van peerteaching. Behalve in het computerlokaal stonden in elke klas vier computers waarop de leerlingen konden werken. De dag begint elke morgen met een uur Wiskunde waar de leerlingen zelfstandig werken aan hun opdrachten. Ze vertellen dat ze door deze manier van werken niet alleen leuke animaties leren maken, maar vooral ook gevoel voor hoeken, geometrische figuren, verhoudingen en wiskundige patronen ontwikkelen. Bij een rondgang door de school zagen we in geen enkel klaslokaal de aanwezige computers aanstaan en gebruiken. Waarschijnlijk hadden we een slechte dag uitgezocht.

47

48


Canada


Francis Libermann Catholic High School in Toronto www.libermann.tcdsb.org

Met Babystapjes op weg De ontvangst door de directeur Tracey Parish, de ict-portefeuillehouder Bob Tone en de ict-coördinator Mark Braghton is zeer hartelijk. Zij schetsten een beeld van de school. Dit wordt aangevuld met informatie van Peter Aguiar, die werkzaam is als coördinerend ict-leraar curriculum (and accountability), binnen de onderwijsafdeling van het bevoegd gezag: de Toronto Catholic District School Board (TCDSB). Francis Libermann Catholic High School (hierna het Francis Libermann College) heeft een missie. Zij werkt aan academische ontwikkeling en gemeenschapszin in een katholieke leeromgeving waar de leerling centraal staat. De school Het Francis Libermann College is een high school van grade 9 t/m 12. Er zijn ongeveer 1.050 leerlingen in de leeftijd van 12 tot 17 jaar. Binnen de ‘klassikale’ groepen vind je (hoog) begaafde leerlingen maar ook leerlingen die in Nederland het speciaal onderwijs zouden volgen. Ruim 60% van de leerlingen gebruikt thuis een computer en heeft een internetaansluiting. Het schoolgebouw is compact van vorm met een wat oud karakteristiek uiterlijk. Het staat in de buitenwijken van Toronto. De directeur van de school is recent benoemd en kwam uit interne procedures naar voren. Beide ict-voortrekkers Bob en Mark zijn ervaren leraren die met veel enthousiasme zelf ict in hun lessen praktiseren en anderen ondersteunen. Peter Aguiar ontwikkelt een ict-curriculum voor de circa 257 scholen voor voortgezet onderwijs en brengt een deel hiervan in projectvorm in het Francis Libermann College in praktijk. Zij vertellen en leiden ons de school rond. Vooraf maken zij duidelijk dat er geen expliciet schoolplan is. Er is een visie, een missie en er zijn doelen. Die zijn echter niet zodanig vastgelegd dat je van een ict-plan kunt spreken. De TCDSB wil het ict-gebruik in het onderwijs bevorderen en zorgt voor een infrastructuur en uitgebreide ondersteuning. Het lokale netwerk (LAN) van de school is verbonden met de centrale servers van de TCDSB. Daar zijn ongeveer 26 mensen die de 257 scholen middels een soort helpdesk ondersteunen en bijvoorbeeld zorgdragen voor curriculum ontwikkeling. De directeur en de ict-voortrekkers stimuleren anderen in school voornamelijk door hun voorbeeldgedrag. De directeur stuurt berichten via e-mail rond en kan voor enige financiële ondersteuning zorgen van scholing. Bovendien zijn er voldoende computers beschikbaar in de docentenkamer. De beide voortrekkers werken met ict-projecten in hun klas en helpen anderen bij softwaregebruik. Het enthousiasme straalt er bij alle drie van af. Niet alleen leraren kunnen e-mailen naar school, ook leerlingen en ouders kunnen dat.


Canada


Er zijn op verschillende niveaus verschillende doelen beschreven. Pragmatisme geeft invulling aan deze doelen: wat is haalbaar en wat zien de voortrekkers als zinvol? Men zoekt naar manieren om ict in te zetten voor de thinking skills. Bovenal, zo melden alle vier onze gesprekspartners, moet het ict-invoeringsproces stap voor stap worden ingevoerd; geen grote sprongen of abstracte plannen, maar reële babystapjes. Infrastructuur en ontwikkeling Enkele jaren geleden ontving de school een Federal Goverment Grant van CAD 300.000 (€189.227,-) om een computer lokaal, een cross curricular lab, te realiseren. Dit lab is het hart van de integratie van ict in de school, omdat daar leraren en leerlingen van elkaar leren en grenzen van vakken worden doorbroken. Met behulp van ouders is een intern netwerk opgezet. Cd-roms die worden aangeschaft, worden centraal via de cd-toren toegankelijk gemaakt. Om de vier jaar worden, voor zover ze beschikbaar zijn, alle programma’s vernieuwd, zoals Wiskundeprogramma’s. Men maakt op het Francis Liberman College weinig gebruik van Schoolnet. Wel wordt veel gebruik gemaakt van de provinciale variant van Schoolnet: het Education Net Ontario. Men vindt daar veel: goede fora en goede content. Het probleem van nationale onderwijsnetwerken is dat ze een breed publiek moeten bedienen en leraren zoeken juist heel specifieke zaken. Leraren reserveren het computerlokaal voor hun vak. Dat is nodig omdat de wensen de praktijkmogelijkheden overstijgen. De school ervaart timemanagement als een groter probleem dan de hoeveelheid hardware en software, ook al is er nu niet meer dan één computer op 18 leerlingen. Hoe vind je bijvoorbeeld voldoende tijd voor nascholing van docenten? De voortrekkers menen dat elke school een ‘computer laboratorium’ zou moeten hebben voor de probleemgestuurde cursussen. Daarnaast behoren er in elk vaklokaal enkele computers te staan. Elke school zou duidelijker in beeld moeten brengen wat de werkelijke kosten zijn van het computergebruik. Het gaat niet alleen om de computers en het beheer, maar ook om de computertafel, het printpapier en bijvoorbeeld de cartridges. Drie geschoolde leraren zorgen voor een inservice training van andere leraren. Ieder stelt hiervoor een groot deel van zijn eigen tijd beschikbaar en er is weinig geld voor scholing en vervanging van leraren. Er wordt gewerkt aan een profiel voor leraren met basale ict-vaardigheden, waaraan men het assessment wil koppelen. Voor alle 257 scholen onder dit bestuur ondersteunt en coördineert Peter Aguiar de scholing op gebied van e-learning. De leraar kan online leren en met behulp van een blackboard informatie uitwisselen met anderen. De cursusinhoud wordt door Peter met zijn staf ontwikkeld. Binnen school functioneert Bob Tone ook als een soort systeembeheerder. Er is geen duidelijke verdeling van taken binnen zijn functie. “Maar”, zegt hij; “het is absoluut noodzakelijk dat computers werken om leraren niet te ontmoedigen.” Dus zorgt hij daarvoor, ook in zijn eigen tijd, als dat nodig is.

49

50


Canada


Onderwijsaanbod De school heeft ict-cursussen van acht à negen weken voor met name de leerlingen van grade 10, 11 en 12, op academisch niveau of op uitvoerings(beroeps)niveau. De meeste leerlingen blijken de grondbeginselen van het werken op de computer te beheersen. In het nieuwe federale ict-leerplan moet de school alle leerlingen ictvaardig maken. De school vindt dat de veranderingen in het curriculum wel wat snel zijn doorgevoerd. Zij moeten voldoen aan de geformuleerde expectations en vinden dat lastig. Deze expectations zijn op een abstracter, globaler niveau geformuleerd dan de Nederlandse kerndoelen. Bovendien zien de leraren het prestatieniveau van de leerlingen niet toenemen. Wel doen leerlingen nieuwe ervaringen op en is de vormgeving van de werkstukken beter, maar de taalvaardigheid lijkt er niet door ontwikkeld te worden. In aansluiting op de basisvaardigheden worden in de cursussen Geschiedenis, Economie/Business en Kunst groepsvragen gegenereerd waarop met behulp van ict kennis kan worden vergaard, geordend, bediscussieerd en gepresenteerd. Het aanbod in de cursussen is vooral probleemgestuurd. De leraren zijn niet verplicht bepaalde boeken te gebruiken. De leerlingen worden geacht bij voorkeur 36 cursussen te volgen, met een minimum van 30. Daarvan zijn er 18 verplicht, met name Taal en Wiskunde. Binnen de 12 keuze cursussen kan de leerling zich bekwamen in ict-vaardigheden. Hierbij zijn de verschillende computerprogramma’s uitgangspunt voor het inhoudelijke werk. Voor grade 9 is er de basiscursus Geïntegreerde Technologie. Voor de andere drie leerjaren zijn er per jaar respectievelijk drie cursussen: voor grade 10 Communicatie Technologie, Journalistiek en Technisch Ontwerpen, voor grade 11 en 12 Communicatie Technologie, Animaties en Graphics, Technisch Ontwerpen en Meervoudige Communicatie Technologie. Het werken met de computer, waaronder internet, blijkt goedkoper te zijn dan het werken met boeken. Bovendien komt een extra dimensie in beeld, vindt de school, nl. teleleren. Ook hier is echter de beschikbare tijd een struikelblok, zoals bijvoorbeeld de inrichting van het lesrooster. De school ziet meer in online leren in school, waarbij medeleerlingen als tutor optreden. Opvallend genoeg benutten de leraren Schoolnet niet, laat staan de leerlingen. Circa 80% van de leraren blijkt Schoolnet niet te kennen. Peter Aguiar verwacht dat alle leraren Schoolnet wel zullen gaan gebruiken. Hij verwacht echter niet dat de leerlingen dat zullen gaan doen. Extra aanbod In het laatste jaar is er een extra programma voor alle leerlingen. Dit is echter alleen verplicht bij de keuze voor Technologie; het Internship Program (zij bijlage 1). Leerlingen werken aan een onderwerp van eigen interesse en krijgen daarbij een externe mentor uit het bedrijfsleven. Ook hier gaat het om probleemgestuurd leren, waarbij de mentor en de leraar als vraagbaak dienen voor de leerling. De leerlingen verlaten de school echter zelden omdat zij vooral electronisch contact hebben via e-mail, chat-room via de school website of video-conferencing. Deze opzet is nog zo nieuw dat de school zelf ook aangeeft dat de leraren nog veel moeten leren om leerlingen goed te begeleiden in deze ‘virtuele klas’.


Canada


Techniek en robotica Bob Tone is de drijvende kracht achter techniekonderwijs en ict-gebruik. Hij heeft ook een visie, een missie en doelen. Hij ziet een blijvende centrale rol voor de leraar in het onderwijs. “Ook al maakt een Computer Based Learning Environment een onafhankelijke leerstijl mogelijk, toch blijven leraren de sleutel tot de ontwikkeling van leerlingen. De primaire taak van een leraar in een Computer Based Learning Environment is de inrichting van een goede en rijke leeromgeving. Leraren moeten een open leersituatie accepteren met alle verrassingen die daarbij behoren.” Bob Tone stond aan de wieg van de ontwikkeling van een robotwedstrijd. De Falcon Knight Robotics Challenge en Virtual Robot Kiosk Presentation Competition werden in Francis Libermann Catholic High School in 1996 ontwikkeld om Robotica in het curriculum in te passen en te koppelen aan Virtual Reality en Competitive Technology-Sports. In 1999 ontstond een Skills Ontario Provincial Competition. In 2001 kwam het voorstel vanuit Skills Canada voor een Worldskills Competition. Inmiddels zijn er op verschillende niveaus wedstrijden tussen scholen: een National Skills Canada Competition, een Skills Manitoba Provincial Robotics Competition en een Atlantic Canada Regional Competition komt er nog. Als één van de 17 scholen deed het Francis Libermann College weer mee in de 2002 Skills Ontario Robotics Competition. In zes weken tijd en ca. 240 uur moeten leerlingen uit grade 11 een robotmachine bouwen die aan vooraf gestelde criteria moet voldoen (een voorbeeld van een opdracht is in bijlage 2 opgenomen). Het gaat hierbij om bijvoorbeeld een op afstand bestuurbaar apparaat dat hindernissen weet te nemen en bijvoorbeeld zoveel mogelijk ballen van een bepaalde grootte van een veld moet rapen en bewaren. De leerlingen moeten in staat zijn om samen ‘cross curricular’ te werken, omdat het gaat om Techniek, Wiskunde, Materialenkennis, lezen van modellen, voorschriften en presentaties. Via Cad/Cam programmatuur wordt een ontwerp gemaakt, vervolgens gebouwd en daarna wordt de proef uitgevoerd. De competitie en de opdracht zijn zo motiverend dat de leerlingen en Bob Tone onder en na schooltijd verder bouwen. Jongens en meisjes met verschillende vaardigheden en verschillende profielen (wel of geen Techniek) werken samen. Zij verdelen het werk onderling en behandelen de opdracht in een enigszins bedrijfsmatige aanpak. De krant en het jaarboek Leerlingen van grade 8 t/m 13 werken in een cursus Journalistiek Ontwerpen samen aan verschillende opdrachten. De meest opvallende producten zijn de krant en het jaarboek. Met de programma’s Pagemaker en Photoshop zijn de leerlingen in staat teksten te maken, in krantenkolommen op te maken en digitale foto’s te nemen en te bewerken. Zowel voor de krant als voor het jaarboek wordt het internet gebruikt. Met behulp van de zoekmachine ‘Google’, surfen de leerlingen over het internet. De oudere leerlingen werken samen aan het jaarboek van de school, waarin alle schoolfeesten vermeld worden, namen van personen, belangrijke gebeurtenissen en administratieve gegevens. Ook dit project wordt bedrijfsmatig

51

52


Canada


opgezet met bijvoorbeeld een hoofdredacteur, journalisten en typemedewerkers. Het resultaat was afgelopen jaar een 154 pagina’s dik jaarboek ‘movin’ in, ‘movin’ out’ in een tweekleurendruk en harde kaft. Het boek kan als geschenk dienen waarop de school trots kan zijn. Alle leerlingen krijgen een gratis exemplaar. Scholing Scholing van leraren is een onderdeel apart. De school board stelt vier dagen beschikbaar voor scholing, waarvan er effectief twee per jaar kunnen worden ingezet. Daarnaast heeft het bestuur, met behulp van Peter Aguiar, gezorgd voor een infrastructuur met cursussen online. Op http://eclass.tcdsb.org worden centraal cursussen gezet van diverse aard en omvang, durend van vier tot tien dagen. De gemiddelde cursus kost een leraar echter wel zo’n acht dagen, zodat hij of zij meestal eigen tijd in scholing moet steken. Soms bieden respectievelijk de vakbond of het bestuur een financiële tegemoetkoming. Het Francis Libermann College zet vooral in op inservice training. De voortrekkers Bob Tone, Mark Braghton en Peter Aguiar bekwamen zich in programmatuur en de toepassingen hiervan. Vervolgens verzorgen zij een inservice training voor collega leraren, op basis van vrijwilligheid. Dat betekent dat er vier leraren (van de 65) per jaar worden geschoold en begeleid. Het is een collegiaal model met de uitgangspunten: “Leraren moeten het nut zien, er moet succes zijn en er wordt een coach voor de nazorg aangewezen.” Dit model wordt zo vaak als mogelijk en nodig is door de directeur van de school gefaciliteerd. In het Canadees systeem betekent dit deels zelf fundraising. Peter vertelt wel dat dit scholingsprogramma pas een succes werd na de stabilisatie van het netwerk en voldoende ondersteuning voor de leraren door de systeembeheerder en de centrale helpdesk. Leereffect De school kan geen gegevens geven over vergroting van de doelmatigheid of effectiviteit van het handelen van leraren door computergebruik. Maar de schoolleiding is er van overtuigd dat de competenties van leerlingen met de computer meer worden ontwikkeld dan met de eenvoudigere hulpmiddelen als pen, papier en het bord. Echte verschillen zijn tot dusver moeilijk aantoonbaar, maar er zijn zonder meer innovatieve mogelijkheden die er zonder ict niet zouden zijn. De kosten zijn echter hoog en scholen moeten zich goed afvragen waar ze hun geld aan willen besteden. Lessen - Houdt rekening met de vaardigheden en attitude van leraren als je beslissingen neemt over technologie en toepassingen. - Maak en neem tijd voor het team om te leren. - Collegiaal leren is het meest effectief. - Een stabiel netwerk is essentieel: niet alleen werkelijk, maar ook ‘perceived as reliable’.


Canada

Bijlage 1: Libermann On Line Internship

Bijlage 1: Libermann On Line Internship The Internship Concept was first developed as the primary element in the 1997 Human Resources and Development Canada proposal made by Francis Libermann Catholic High School. We are currently in the second year of implementing this program and our experience confirms that the timeline required for making major changes is 2 to 3 years. YEAR ONE: Getting Started The first year started with the arrival of the substantial amounts of new hardware and software in September. The first Internship Student involvement was by approximately 30 Communications Technology students who participated directly in the hardware/ software setup process. This included the converting of a series of independent labs into what became affectionately known as our ‘Tooltime LAN’. The introduction of our Internet connection in February allowed for our first attempts at establishing our Intern model. However, performance problems were constantly present. It soon became apparent that the speed of our modem connection was not capable of handling the more than 75 computers connected to it. YEAR TWO: Getting Connected During the spring and summer of 1998, the Toronto Catholic District School Board installed our permanent Local Area Network. This included an improved Internet connection as well as a professionally installed Hub Room. It has both Primary and Backup Domain Servers. The new cabling and electrical wiring connects every room in the school to the LAN and has the capacity to handle approximately 400 workstations. We are currently using about 175 of the drops. With the hardware and primary software situations now improved, our attention was directed to establishing a communications platform capable of supporting the Internship model. Our, Libermann On Line Web Site, is intended to provide the essential communications services. YEAR THREE: If you Build it, They Will Come As the larger community becomes aware of the Internship Program and the ability of Libermann On Line’s diverse communication capabilities to support it, opportunities for our students are emerging. We have been approached to have students working in September on a wide variety of projects. These include designing and managing a Web Site for a newly formed National Technological Educators Association, a continuation of our Interactive Labs, as well as several subject specific opportunities based on G.I.S. and Animation applications.

53

54


Canada

Bijlage 1: Libermann On Line Internship

The Internship Program: A Quick Overview At the Senior Grade Level our students have an opportunity to take all or part of a course in The Internship Mode. What this means is that these students will be connected to a Mentor currently working in an industry related to their primary interest area. These students use their Industry Mentor as a resource when working on problems set by either the Industry Mentor or the teacher. However, these students seldom leave the school and they do not require specialized timetables nor do their teachers. They primarily use Electronic Communication Modes ( E-mail, Chat Room on the School Web Site or Video Conferencing) to interact with their Mentors. Not all senior students participate in a formal Internship/Mentor relationship. However, all senior Technological Education students do participate in the Electronic Resume Development Project which is part of the Internship program. They summarize and present, for potential employers or post secondary school institutions to review, the skills that have been developed in our technology courses. This is done by writing to CD an interactive, Web Page Design based resume. They select the areas to high light CAD, Animation, Video Production, Mechanical/ Architectural Design, CNC Fabrication, and Personal Biographical Information. They design the CD Jacket with a primarily graphic front cover and a concise biographical back cover. The CD is created using the CD Writer in the Communications Technology Lab. The Internship program is a prime example of the new Virtual Classroom that is emerging as a reality in our schools. Teachers need to learn to share not only their students but also control over their curriculum with the larger community. The benefits are extensive, however, the main ones are:

- Increased student interest - A dynamic communication channel linking the classroom and the work place which will support a constant reality check on the relevancy of what we are teaching our students - “Making industry contacts” by students which may have direct after graduation job acquisition impact - Establishing a solid school/business community relationship which may lead to various other forms of school program support, enhancing employment opportunities for our students through the creation and use of the CD based Electronic Resumes


Canada

Bijlage 2: Werkblad voor de robotica wedstrijd

Bijlage 2: Werkblad voor de robotica wedstrijd This exercise requires you to create the Ball In The Box AutoCAD Model based on the following Working Drawings. This is an independent AutoCAD experience and no supporting instructions are provided. Please use the Bookends Parts Creation and Model Assembly.

Books as reference material. The Ball In The Box Working Drawing Front View Close-up. (tekening niet opgenomen) The Ball In The Box Working Drawing Side / End View Close-up. (tekening niet opgenomen) The Box Working Drawing Side / End View Close-up (tekening niet opgenomen)

55

56


Canada

Bijlage 2: Werkblad voor de robotica wedstrijd

The AutoCAD file setup details: A) Drawing Limits: Lower Left Hand Corner -500,-300 Upper Right Hand Corner 500,300 B) Layers: Box - Color White - Line-type Continuous Lid - Color Red - Line-type Continuous Ball - Color Blue - Line-type Continuous Cylinder - Color Yellow - Line-type Continuous Letter L - Color Cyan - Line-type Continuous C) The Box is a Seven Sided C-Scribed Polygon, based on a Center Point of 0,0,0 and a Radius of 400 D) The Sphere (Ball) is based on a Radius of 125 and a Center Point of 0,0,425


Canada


Laboratory School in Toronto http://www.oise.utoronto.ca/ICS/labschool.html

‘Nieuwe technologie verrijkt traditioneel vernieuwingsonderwijs’ Een gegoede buitenwijk in Toronto, Canada. Het is 11.00 uur op een zonnige ochtend in mei in de klas van grade 4. Het lokaal ziet er op het eerste oog uit als een wat rommelige, maar gezellige huiskamer. Boeken, verschillende gebruiksvoorwerpen, planten, computers, foto’s, posters op de muren, tekeningen, werkstukken en een krijtbord dat verraadt dat we in een klaslokaal zijn. Ruim twintig jongens en meisjes hebben zich op kussens op de grond en op stoeltjes om de juffrouw verzameld en luisteren geconcentreerd naar wat er wordt gezegd. Soms verschijnt er een woud van vingers in de lucht van kinderen die op de juf of op elkaar willen reageren. Het onderwerp van die morgen is ‘wormen’. De lerares inventariseert de vragen waarop kinderen graag het antwoord zouden willen weten. - Hoe ademen wormen? - Hoe ‘doen ze het’ met elkaar en hoe krijgen ze baby’s? - Hoeveel centimeter kun je van een worm afsnijden zonder dat hij daaraan dood gaat? Alle vragen worden op het bord geschreven. Opvallend is de plezierige volwassen toon van de lerares. Geen enkele vraag wordt weggewimpeld, alle leerlingen krijgen de aandacht die ze verdienen. Gaandeweg groepeert de lerares de vragen in categorieën. Vervolgens gaat een groepje leerlingen aan het werk om in boeken en met behulp van de zeven computers in het lokaal, antwoorden op deze vragen te vinden en deze toe te voegen aan de digitale klassenportfolio over dit onderwerp. Een andere groep blijft bij de juffrouw om, ieder met een versgeplukte bloem en een loep in de hand, te praten over stampers en meeldraden. Eén leerling neemt achter zijn tafeltje plaats om een appel te schillen en in blokjes te snijden. “Heeft hij honger?” “Nee”, zegt hij: “dat is voor onze wormen.” “Waar zijn jullie wormen dan?” Hij troont ons mee naar een grote rode bak onder de tafel waarop de tentoonstelling over Shakespeare staat uitgestald en showt trots de inhoud: een grote berg zwarte aarde waarin zich kennelijk een enorme hoeveelheid hongerige wormen bevindt. “Hoe weet je nou dat ze die appel lekker vinden?” “Daar hebben we met de klas onderzoek naar gedaan. Maar ik heb er ook wel eens een stukje ui in gestopt en dat vonden ze ook lekker.”

De school De Laboratory School is een basisschool voor drie tot twaalfjarigen in een rustige groene wijk van Toronto. Als je niet zou weten dat hier een school staat, zou je dat ook nauwelijks merken, want de school is gehuisvest in een stadsvilla die in deze woonwijk niet uit de toon valt. De school, in 1926 opgericht, krijgt al een aantal jaren substantiële financiële ondersteuning van de universiteit van Toronto, het ‘Institute of Child Study’ van het ‘Ontario Institute for Studies in education’ (http://www.oise.utoronto.ca/ICS/).

57

58


Canada


De Laboratory School is een experimenteer- en demonstratieschool, naar het concept van de stichter van ‘laboratory’ scholen, de negentiende-eeuwse Amerikaanse filosoof/pedagoog John Dewey.

John Dewey 1859-1952 Dewey groeide op in een Amerikaans provinciestadje en raakte er al vroeg van overtuigd dat het traditionele frontaal-klassikale onderwijs dat hij zelf had gevolgd op een plattelandsschool, niet de juiste basis vormde voor burgers van het snel industrialiserende en veranderende Amerika. Volgens hem kon je alleen al aan de inrichting van een klaslokaal van een traditionele school precies zien waar het in dat soort scholen om draaide: onderdanigheid, immobiliteit, passiviteit en afhankelijkheid. “Zoals een bioloog uit een paar botjes een heel dier kan reconstrueren, zo kunnen wij, als we een gewoon klaslokaal in gedachten nemen, met rijen lelijke schoolbankjes in het gelid, dicht bij elkaar zodat er zo weinig mogelijk ruimte is om te bewegen, bankjes die bijna allemaal even groot zijn met net genoeg ruimte om er boeken, pennen en papier op te leggen en voeg daar een tafel, wat stoelen, kale wanden met misschien een paar platen bij, dan kunnen we de enige onderwijsactiviteit reconstrueren die mogelijk is in zo’n ruimte. Deze is alleen maar geschikt om te luisteren, omdat simpelweg lesjes uit een boek leren een andere manier van luisteren is; het markeert de afhankelijkheid van de ene geest ten opzichte van de andere… het betekent, met zoveel woorden, passiviteit…” Dewey had een heel andere school voor ogen. Hij wilde kinderen ruimte bieden om hun eigen ervaringen te creëren, om te experimenteren, te onderzoeken, te scheppen. Hij wilde klaslokalen waarin kinderen zich konden bewegen, groepjes konden vormen, activiteiten konden plannen en uitvoeren. In 1896 stichtte hij zijn beroemde ‘laboratory school’. Deze school was in twee opzichten bedoeld als een laboratorium. In de eerste plaats moest deze onderzoeken ondersteunen naar nieuwe ideeën en methodes en ook gelegenheid bieden hiermee te experimenteren. In de tweede plaats moest de school een plek zijn waar leerlingen zelf ook een onderzoekende leerhouding konden innemen. Dewey had een school voor ogen waarin kinderen zich geestelijk, lichamelijk en sociaal konden ontplooien, waar ze zouden worden uitgedaagd om onafhankelijk te denken en de wereld om hen heen te onderzoeken en waar de leerstof zou worden opgebouwd op basis van de natuurlijke nieuwsgierigheid van kinderen en hun verlangen om met anderen te communiceren. Bron: http://www.ul.ie/~philos/vol1/dewey.html


Canada


De Laboratory School heeft ongeveer 200 leerlingen en een wachtlijst van maar liefst 1.000 leerlingen. Veel leerlingen worden al bij de geboorte aangemeld. De leerlingen worden toegelaten in volgorde van opgave, broertjes en zusjes hebben voorrang en verder streeft de school er naar om qua etniciteit een evenwichtige afspiegeling te vormen van de bevolking van Toronto. Hoewel er wel een mogelijkheid is tot financiële ondersteuning, zal het schoolgeld, dat CAD 6,700 per jaar bedraagt, ertoe bijdragen dat we op de school vooral kinderen uit de middenklasse (en hoger) aantreffen. De school heeft als doel het zoeken naar de ‘beste schoolpraktijken’ voor zichzelf en wil een voorbeeld zijn voor anderen. Daartoe creëert men met steun van de universiteit veel ruimte voor onderzoek dat gericht is op vernieuwing naar inhoud en vorm van het onderwijs. Het schoolconcept vormt het uitgangspunt voor het onderwijs en voor verder experimenteren. Centraal in dit concept staat het inquiry based learning. Vragen en ideeën van leerlingen staan hierin centraal. Het is de taak van de leraar om rond een onderwerp of probleemstelling vragen te genereren zodat er ideeën ontstaan die worden uitgewerkt en uitgewisseld. Het tweede centrale thema in het schoolconcept is security based learning. De school wil een tweede thuis voor de leerlingen creëren waarin kinderen zich veilig voelen in fysiek en sociaal-emotioneel opzicht. De school streeft dan ook naar zoveel mogelijk samenhang tussen de leer- en ontwikkelingsweg op school en thuis. De leraren kennen de leerlingen goed en weten veel van ze. De directrice begroet elke leerling die zij tegenkomt. Het is beleid dat leraren in principe niet langer dan drie jaar aan de school verbonden zijn. Ook wisselt men regelmatig van schooldirecteur, al zit deze er wel iets langer dan drie jaar. Bij werving en selectie wordt specifiek gelet op vernieuwingsaspiraties en de bereidheid om met de computer te werken. Elke woensdagmiddag wordt het team geschoold, vaak onder leiding van de universiteit van Toronto. Daarnaast vervult de school een belangrijke rol als lerarenopleiding. Leraren in opleiding die een masterprogramm volgen, moeten in twee jaar 800 uur praktijkervaring opdoen, ook weer op basis van een onderzoeksopdracht. In alle klassen is dus een groot deel van het jaar een stagiaire te vinden.

De Computer “Ik haatte computers in de klas, omdat het kinderen isoleert, maar Knowledge Forum brengt ze juist bij elkaar en stimuleert ze tot samenwerken!” zegt een leraar. Onderzoek doen is één van de kernactiviteiten van leerlingen op de Laboratory School. Daarbij wordt gebruik gemaakt van Knowledge Forum. Dit is een programma, ontwikkeld aan de universiteit van Toronto door de wetenschappers C. Bereiter en M. Scadamaglia. Dit programma biedt de mogelijkheid tot het creëren van een knowledge-building community, een door dit computerprogrammaverbonden groep mensen die in samenwerking met elkaar kennis opbouwen en uitwisselen. We illustreren dat met een voorbeeld uit de praktijk.

59

60


Canada


De elfjarige Maddy, uit groep 5/6 van Bev Caswell vertelt op een heldere manier en met opvallend gemak hoe Knowledge Forum werkt. Zij doet dat aan de hand van het project kakkerlakken waaraan ze net heeft gewerkt en waar ze erg trots op is. Elke groep, dus ook de groep van Maddy, werkt per dag ongeveer 45 minuten met Knowledge Forum. Via de homepage van de school klikt ze door naar het onderwerp madagascar cockroaches. Ze heeft met drie leerlingen het onderwerp kakkerlakken uitgekozen. Daarover werd allerlei informatie opgezocht in boeken en via internet. Schoolnet wordt daarbij niet gebruikt. Soms blijft de leerling met vragen zitten waarop hij of zij het antwoord niet zelf kan vinden. Op het scherm kan dan een boodschap worden gemaakt waarin de vraag wordt gesteld. Via een klik op de muis wordt deze boodschap verzonden aan de rest van de klas. Alle leerlingen krijgen dan op hun scherm een blauw envelopje met daarnaast een trefwoord waaruit blijkt waar de vraag over gaat en wie de afzender is. Aan de kleur van het envelopje is te zien of het berichtje al is geopend, dan verschiet de kleur van blauw naar roze. Zo voorkom je dat iedereen zich op dezelfde vragen stort en anderen onbeantwoord blijven. Toch krijgt de leerling vaak van meerdere klasgenoten antwoord op dezelfde vraag. De leerlingen mogen er niet zomaar op los fantaseren, de antwoorden moeten volgens een bepaald format worden gecomponeerd. Je begint altijd met op te schrijven wat jouw theorie is. (My theory is …). en daarna, niet onbelangrijk, wat jouw bewijs is (My evidence is …). Dit biedt de ontvanger de gelegenheid om de bijdrage op waarde te schatten. Leerlingen kunnen ook een add-on maken bij de inbreng van anderen. Bijvoorbeeld als ze aanvullende informatie hebben gevonden of een kanttekening willen plaatsen. Als je meerdere antwoorden hebt gekregen maak je als ontvanger een rise-above, een samenvatting waarin de beste elementen uit de verschillende bijdragen worden verwerkt. Daar gaat natuurlijk weer een proces van overleg en afweging aan vooraf. Die informatie wordt vervolgens toegevoegd aan het digitale portfolio over kakkerlakken. Leraren kunnen de verrichtingen van de leerlingen van A tot Z volgen. Het geeft hun informatie over waar leerlingen mee bezig zijn, op welk niveau en hoe ze samen werken.


61

Canada


Deze manier van werken met de computer wordt, net als de andere onderwijskundige ontwikkelingen van de school, geleidelijk ingevoerd. In het vijfjarenplan van de school staat wel het één en ander over de inzet van ict, maar de mission statement van de school legt toch vooral het accent op het door John Dewey geïnspireerde schoolconcept. Men hanteert hierbij het uitgangspunt dat de computer slechts een hulpmiddel is. Wel vindt de schoolleiding samen mét de universiteit dat er geen tekort aan hardware mag zijn. De school heeft subsidie verworven en voor volgend schooljaar zijn derhalve 121 nieuwe computers besteld voor gebruik door leerlingen en laptops voor de leraren. Toch probeert men er voor te waken dat ict een duur en ondergeschikt instrument wordt. De schoolleiding zegt dat het gebruik van ict het schoolconcept niet heeft veranderd. De technologie is wél een zeer geschikt gereedschap om constructivistisch leren te ondersteunen. Als belangrijk voordeel noemt men dat de leerlingen gedwongen worden hun gedachten te articuleren. Bovendien zijn de bijdragen van alle leerlingen belangrijk, dus ook de minder opvallende, minder assertieve leerling kan bijdragen leveren en hier waardering voor krijgen. 1

In Nederland is het concept van Knowledge Forum geïntroduceerd , maar nog niet wijd verbreid. In het onderwijs bestaat al lang de strijd tussen enerzijds de voorstanders van sterk discipline georiënteerd instructief onderwijs en anderzijds de pleitbezorgers van leren te leren en van onderwijsvormen waarin de constructieve leeractiviteiten van de leerling meer centraal staan. Die tegenstelling is in de moderne kennissamenleving niet erg vruchtbaar meer. In de kennissamenleving gaat het namelijk nog steeds om de kwaliteit van de begripsvorming, theoretisch leren denken in cruciale kennisgebieden en dus “deep understandig” aan de ene kant en analytische en kennisvaardigheden aan de andere kant. Carl Bereiter (2002) geeft in zijn magnum opus “Education and Mind in the Knowledge Age” (zie www.observetory.com/carlbereiter/) een fraaie analyse van wat de kennisintensieve samenleving zou kunnen betekenen voor de organisatie van leerprocessen, voor de wijze waarop de school als leerorganisatie kan worden ingericht en ook wat het betekent voor onze perceptie van de onderwijsberoepen als we ze niet langer als een ambacht maar als een moderne professie gaan inrichten. Ook vanuit het perspectief van leerlingen is dit vraagstuk urgent. Het lijkt erop dat in het voortgezet onderwijs voor leerlingen noch het keurslijf van het 50 minuten rooster met steeds weer hetzelfde scenario noch het te oppervlakkig vormgegeven studiehuis met ‘zoek het zelf maar op’ een acceptabele werksituatie oplevert. Ook in Nederland bestaat een grote behoefte aan een kritisch constructieve bijdrage vanuit de onderwijswetenschappen en aanpalende disciplines aan het noodzakelijke herontwerp van het onderwijs. Centraal daarin staat de vraag naar meer variëteit. Scholen die als educatieve ondernemers een variatie aan oplossingen zullen gaan uitproberen om de crisis van de school af te wenden zijn gebaat bij prototypes van educatieve ontwerpen die al experimenterend verder uitgelijnd kunnen worden. Cruciaal daarbij is dat die ontwerpen niet alleen een robuust conceptueel model moeten bevatten maar ook zodanig concreet gemaakt moeten kunnen worden dat het scholen en onderwijspersoneel uitdaagt ermee aan de slag te gaan. Methodisch liggen hier uitdagingen voor de vormgeving van ontwerp2 experimenten. 1 Zie bijvoorbeeld het ict-schoolportret van het Raayland College in Venray in de bundel ‘Vijf scholen voor Voortgezet Onderwijs en één lerarenopleiding in beeld gebracht’. 2 Voor een volledige lijst met literatuur van de onderzoekers achter Knowledge Forum zie http://kf.oise.utoronto.ca/CSILE_biblio.html

62


Canada


Rondgang door de school Onder begeleiding van Richard Reeve, op deze school de drijvende kracht achter Knowledge Forum, bezoeken we een aantal klassen. Het is een kruip-door-sluip-doorroute in deze oude villa met veel verrassende hoeken. De leerlingen zijn gewend aan bezoek. Ongeveer 100 delegaties per jaar bezoeken de school. Dat is nu eenmaal één van de consequenties als je een laboratory school bent. De leerlingen werken gewoon door als we de klas binnenkomen, maar voelen zich ook vrij de delegatieleden vragen te stellen. We beginnen onze rondgang door de school in het klaslokaal van Bev Casewell met wie we al eerder kennis maakten. De elfjarige leerlingen werken in zeven groepen aan het thema ‘het menselijk lichaam’. Er zijn groepjes van twee tot vijf leerlingen, die werken aan respectievelijk de hersenen, het spijsverteringsstelsel, het centrale zenuwstelsel, de spieren, het skelet, of aan het bloedvatenstel en de ademhaling. Op basis van eigen interesse in het onderwerp zijn de groepen samengesteld. De leerlingen stellen vragen aan elkaar, geven antwoorden en herformuleren vragen. Wat onbekend is wordt opgezocht op het internet (suggesties door de leraar) en soms in boeken. Experimenten moeten ontworpen en uitgevoerd worden en tenslotte presenteren leerlingen aan elkaar hun resultaten. Dat laatste kan overigens, zo bleek deze dag, weer leiden tot extra vragen en aanvullend onderzoek. Wij waren deelgenoot van experimenten met een robotarm om bewegingen na te bootsen, van inadem- en blaasexperimenten over de longinhoud, geheugenproeven en verschillende hartslagmetingen. Deze les wordt afgesloten met een klassikale mondelinge presentatie, waarbij de meeste groepen met behulp van flappen hun onderzoeksresultaten laten zien. De 20 leerlingen zitten ook hier in een soort jeugdhonkopstelling, samengeklonterd op stoelen, een bank en kussens. De ‘ooggroep’ vertelt over het verschil in oogsterkte dat zij denkt te hebben gevonden bij linkshandigen en rechtshandigen. De groepsleden hebben, met behulp van literatuur, vastgesteld dat de linkse hemisfeer bij rechtshandigen dominant is en bij linkshandigen omgekeerd. Het gaat hierbij niet om de absolute waarheid, de leraar weet het zelf ook niet, maar vooral om de aanpak. De ‘hartgroep’ heeft verschillen in hartslag bij verschillende prestaties gemeten van wel en geen astmapatiënten. De ‘zintuigengroep’ deed bijvoorbeeld experimenten met tien objecten om het geheugen te testen. Junior Kindergarten In de junior kindergarten laat Cindy Halewood twee leerlingen met een digitale pen op de muismat schrijven. Zo wijzen leerlingen van vier jaar op het scherm de juiste plaatjes aan. Een muis bevordert namelijk onvoldoende de fijne motoriek. Daarom heeft Cindy de muizen vervangen door digitale pennen. Enkele leerlingen hebben zelf digitale foto’s op de computer gezet. Leerlingen stellen vragen over de foto’s en tonen een grote betrokkenheid bij de zelfgemaakte foto’s. Enkele vierjarigen typen met behulp van het keyboard woorden. Ze lezen de berichten van elkaar en corrigeren elkaar soms, maar vullen bovenal aan. De Knowledge Forum database ondersteunt op een voor de leerlingen prettige manier de woordenschatverrijking. Aan twee Apple-computers wordt gewerkt via instructies die de computer geeft.


Canada


Senior kindergarten In het lokaal van Julie Comay werken tien leerlingen aan Franse drieletterwoorden. Engelstalige leerlingen van vijf jaar schrijven op een papier een Frans woord dat past bij de tekening. De tien anderen leerlingen werken in themahoeken. Er is een stagiaire aanwezig in deze senior kindergarten. Ook het lokaal van Julie heeft verschillende hoeken met een verkleedhoek en een zandbak. Ondertussen helpt Liz Payton als remedial teacher vier- t/m achtjarigen bij het technisch en begrijpend lezen. Tijdens ons bezoek doet zij dat bij een groepje van drie leerlingen, maar gewoonlijk werkt zij met één leerling tegelijk. De activiteiten verlopen volgens een rooster. Deze dag zijn de leerlingen bezig met taal activiteiten, in twee groepen met Frans, een verhaal en in twee groepen met muziek. Grade 3 De leerlingen werken tijdens ons bezoek verder aan de bouw van hun eigen ‘zeilbootje’. Met behulp van een leeg pak melk, kartonnen wielen en een ‘zeil’ wordt een zeilbootje voor op de weg gemaakt, waarmee een zo groot mogelijke afstand moet worden afgelegd. De wedstrijd wordt buiten op het schoolplein gehouden, waar de kinderen hun bouwsel zo hard mogelijk afzetten. Eén van de leerlingen moet samen met juf Mary Jane Moreau de afstand meten en aflezen. Alle resultaten verschijnen in de klas op een flip-over. Eenmaal terug in de klas kruipen de leerlingen direct achter Knowledge Forum om hun laatste ervaringen te verwerken. Eén leerling had de theorie geïntroduceerd dat je zo klein mogelijke wieltjes moest gebruiken. Hij had al een reactie gekregen dat dit misschien niet zou kloppen, maar die was nog niet onderbouwd. Nu bleek dat de kleine wielen helemaal niet werkten op de stenen van het schoolplein. Alle opmerkingen worden toegevoegd onder de vraag ‘How can I make my cart go faster?’. Vol overgave gaan de meeste leerlingen aan de slag met vragen en opdrachten. Voorbeelden van vragen zijn: Wat heb je gedaan om de snelheid van je boot te verhogen?, Hoe ver kwam de boot?, Welke route heeft de boot afgelegd? Leerlingen maken ook gestructureerde opdrachten, zoals ‘Teken de route die de boot heeft afgelegd’ en ‘Maak een grafiek van de verschillende afstanden die de boot heeft afgelegd’. Grade 4 In grade 4 werkt Richard Messina met 17 leerlingen in verschillende groepjes. Ad hoc worden onderwerpen voor de les samen met de leerlingen uitgekozen. “Het is niet erg dat alleen onderdelen uit het curriculum aan de orde komen. Het gaat er om dat leerlingen weten hoe ze een onderwerp of een probleem moeten aanpakken”, zegt Richard. “De kunst van het onderwijs is de kunst van het vragen stellen!” Hij vergelijkt samen met de leerlingen drie verschillende foto’s van hetzelfde object. Het onderwerp is de vraag ‘Wat is een goede foto?’. Leerlingen stellen zelf onderwerpen aan de orde als achtergrond en kleur en geven hun mening. De leraar geeft richting met een vraag als ‘Hoe bereikt een fotograaf deze effecten?’. Ondertussen werken zes leerlingen met Knowledge Forum aan het uitwisselen en verwerken van informatie over de zelfgekozen onderwerpen.

63

64


Canada


Grade 5/6 Anne Cassidy geeft les aan 20 leerlingen in grade 5 en 6. Een gemiddelde groepsgrootte, de leraren geven aan dat 26 leerlingen het maximaal hanteerbare aantal leerlingen is. Zij laat een praktisch voorbeeld van inquiry based learning zien. In de kring wordt het nieuws van de dag aan de orde gesteld door een leerling. Het gaat over een genetisch gemanipuleerde kale roze kip uit Israël. Dat roept vragen op bij leerlingen en al snel stapelen de reacties van leerlingen zich op. De leerlingen zijn gewend om aan de hand van uitspraken vragen te formuleren en te reageren. Ondertussen verzorgt de tienjarige Hachansy hamster ‘Merdoch’ in zijn hok in de klas. Het klaslokaal heeft verschillende hoeken. Een hoek met een aquarium, een terrarium, een huiskamerhoek met kussens en tafeltje, een terugtrekhoek, een speelhoek, een leeshoek en een hoek met drie computers. Aan het eind van onze rondgang door de school passeren we weer grade 4. Hoe zat het nu met die worm? Hoeveel mag je daar nu van afsnijden zonder dat hij dat hij het loodje legt? Met behulp van Knowledge Forum is het antwoord inmiddels gevonden. Op het computerscherm van Laura lezen we: “New information: A worm can lose four segments from it’s head and five from it’s tail. My evidence: We got this from reading.” Er is natuurlijk maar één manier om dat te controleren. Het leerstofaanbod en de beoordeling Na de rondgang door de school spreken we met een vertegenwoordiging van de directie en het team over het curriculum. Het state curriculum is niet meer dan een gids bij de inrichting van het onderwijs. Eisen of kerndoelen zijn er niet, wel worden expectations door de staat geformuleerd. In zijn algemeenheid probeert de school te voldoen aan deze verwachtingen, maar soms gaan leraren en leerlingen dieper op de stof in wat tot gevolg heeft dat sommige onderdelen worden overgeslagen. De universiteit van Toronto waarmee de school samenwerkt heeft overigens wel op verschillende niveaus doelen voor onder andere Science en Technology geformuleerd. Op grond daarvan streeft de school voor vijf- en zesjarigen naar herkenning en gebruik van enkele algemene vormen van ict. Verder wordt verwacht dat de leerlingen in de rest van de basisschool ict leren gebruiken als ondersteuning bij hun leerproces, de mogelijkheden van ict begrijpen en ict adequaat benutten voor gegevensbeheer, gegevensverwerking en voor presentaties. Daarbij moet de leerling de basisvaardigheden voor ict beheersen en creatief met de computer willen werken. De beoordeling van leerlingen wordt nauwelijks aan examens opgehangen. Er zijn weinig gestandaardiseerde examens en toetsen beschikbaar. De leerling wordt vooral beoordeeld aan de hand van zijn of haar portfolio. Zo’n portfolio bevat een opsomming van activiteiten, deelname aan cursussen en projecten onder schooltijd met eventuele resultaten. De verschillende prestaties van leerlingen worden voornamelijk beoordeeld via onderlinge vergelijking en zowel op inhoud als op lees- en schrijfvaardigheid. De kennis en vaardigheden van leerlingen zijn niet aantoonbaar toegenomen sinds de invoering van de computer in de klas, zeven jaar geleden, en het programma Knowledge Forum, vier jaar geleden. Wel zijn, vanzelfsprekend, de computervaardigheden toegenomen.


Canada


Oud-leerlingen van de school redden zich prima in het traditionele voortgezet onderwijs. Ze hebben minder vakken uit het curriculum gehad, maar hun dieptekennis en leervaardigheden compenseren dit ruimschoots. De expectations worden ‘very liberally used’, omdat men zich liever richt op ontwikkeling in de diepte in plaats van in de breedte. De rol van de leraar Elizabeth Morly, de bevlogen en enthousiaste directeur van de school, wijst op de verandering van de rol van de leraar in de richting van facilitator en coach. Hierbij is met name de manier van vragen stellen door de leraar van cruciaal belang, zo min mogelijk directe vragen naar feitenkennis die met een ja of nee kunnen worden beantwoord en zoveel mogelijk metacognitieve vragen stellen die leerlingen stimuleren zelf iets uit te zoeken of een mening te vormen. “Ask powerfull questions.” Dat gebeurt al vanaf de nursery als de leerlingen nog maar drie jaar zijn. De leraar organiseert een leerrijke omgeving (o.a. ict), regisseert het informatie-uitwisselingproces en leert zelf mee. Daarbij benut de leraar naast ict-bronnen ook andere mogelijkheden zoals de expertise en ervaring van ouders en externe deskundigen. Het gebruik van ict maakt deze ontwikkeling mogelijk omdat feiten en kennis in immense hoeveelheden beschikbaar zijn via internet en beschikbaar komen via onderlinge uitwisselingen tussen leerlingen. En omdat er dankzij ict ongekende mogelijkheden zijn om informatie zelf te ordenen, te beoordelen en te hergebruiken. Het gebruik van Knowledge Forum maakt het mogelijk de processen van gezamenlijke kennisverwerving vast te leggen en te analyseren. Een rolwisseling bij de leraar in deze zin kan volgens Elizabeth Morly alleen maar als: - de schoolleider er achter staat; - leraren dezelfde leerervaringen opdoen; - de schoolleiding zelf enthousiaste leraren kan aanstellen op basis van het schoolconcept; - in het schoolconcept elementen zijn opgenomen die recht doen aan het begrip ‘zelfstandig onafhankelijk leren’. Onze, mede door het lerarentekort in Nederland ingegeven, vraag of je door het gebruik van computers met minder leraren kan werken, wijst Elizabeth Morly verbaast van de hand. In haar visie zijn leraren in hun nieuwe rol meer dan ooit nodig in het onderwijsleerproces. Dat beeld wordt ook wel bevestigd door wat we in de klassen hebben waargenomen: docenten waren voortdurend in de weer met leerlingen en ondanks de riante bezetting (inclusief de stagiaire, twéé leerkrachten op gemiddeld 22 leerlingen) leken ze vaak nog handen tekort te komen. Tot slot Eerlijk is eerlijk: de randvoorwaarden waaronder de Laboratory School kan werken, zal menig leerkracht op een ‘gewone school’ met jaloezie vervullen. Daar komt bij dat het Canadees curriculum, of liever gezegd het curriculum van Toronto, voldoende bewegingsvrijheid biedt om, als leerlingen daar behoefte aan hebben, een onderwerp diepgravend te behandelen. Zelfs als dat betekent dat dit ten koste

65

66


Canada


gaat van andere onderwerpen. Deze school heeft te maken met kinderen die doorgaans van huis uit al de nodige culturele bagage meenemen en ook zonder dit inquiry based onderwijsconcept al behoorlijk weetgierig zijn. Toch zouden we de school geen recht doen als we deze bruisende leeromgeving, waarin we geen verveelde gezichten tegenkwamen en waarin iedereen enthousiast aan het werk was, uitsluitend aan deze factoren zouden toeschrijven. De kracht van de school is in de eerste plaats gelegen in de heldere, breed gedragen visie op onderwijs en opvoeding en het feit dat alle onderwijsgevenden op basis van die visie worden aangenomen. Daarnaast is er constant sprake van professionele ontwikkeling in teamverband, ondersteund door een prestigieuze universitaire instelling. De gretigheid om te leren was bij leraren even groot als bij leerlingen en dat werd ook op alle fronten gestimuleerd. Het was eigenlijk niet goed mogelijk om het doel van ons bezoek, onderzoek naar de rol van ict in het onderwijs, op de Laboratory School als geïsoleerd fenomeen te bespreken. De computers en het programma Knowledge Forum zijn voor het team vanzelfsprekende en waardevolle, maar geen dominante instrumenten om het schoolconcept te realiseren. Heb je het met ze over computers, dan praat je binnen twee zinnen al over het hele onderwijsproces. Conclusie: er wordt op het de Laboratory School veelvuldig en intensief van computers gebruik gemaakt, maar altijd ondergeschikt aan het geheel eigen onderwijskundig concept van de school.


Canada


Barkers Point Elementary in Fredericton http://schools.brunnet.net/bps/

De Barkers Point Elementary ligt in een rustige wijk in het Noorden van Fredericton in de provincie New Brunswick. De school heeft enkele kleutergroepen en grades 1 t/m 5. De school wordt bezocht door ruim 300 leerlingen. Het aantal groeit gestadig door nieuwbouw in de omgeving en door de goede naam van de school. Er is een ingrijpende verbouwing gaande om de nieuwe leerlingen goed op te kunnen vangen. Een groot deel van de leerlingenpopulatie is afkomstig uit sociaaleconomisch zwakkere milieus. De directie en het team slagen er ondanks de verbouwing toch in om de kindvriendelijke en warme zorgzame sfeer in school te handhaven. De tijdelijke houten schotten worden bijvoorbeeld benut voor grote kinderschilderingen. Uit de nieuwsbrief blijkt dat er veel activiteiten zijn, zowel tijdens als na schooltijd. De directie en de teamleden die we hebben ontmoet maken een enthousiaste indruk. Grassrootproject over Jordanië in grade 4 Vanaf januari 2002 zijn de leerlingen van grade 4 bezig met een project over Jordanië onder leiding van de groepsleraar Lynn Facey en de klassenassistente Elaine Bernard. Lynn Facey maakt deel uit van het team leerkrachten uit New Brunswick dat betrokken is bij een ict-innovatieproject met Jordanië. De helft van de beschikbare leertijd is aan dit project besteed en allerlei leerdoelen uit het curriculum zijn in het project verwerkt. Tijdens ons bezoek in mei 2002 is het project bijna afgerond en kunnen we de resultaten van enkele maanden hard werken bewonderen. De hele klas is een grote kijken luisterkast geworden. Aan de muren hangen grote posters en overzichten over aspecten van het leven in Jordanië, die door de kinderen zijn gemaakt. We zien afbeeldingen en beschrijvingen over religie, het dagelijks leven, voedsel, kleding en cultuur. Een groepje kinderen laat ons zien welke munten er zijn en met nagemaakt papiergeld tellen ze voor ons uit hoeveel een kilo dadels kost of een handgeknoopt kleedje. Andere leerlingen spelen op de grond een kwartetspel met elkaar: “Mag ik van jou de groene moskee en de bruine waterdrager?” In de handvaardigheidlessen hebben de kinderen dakpannen en logo’s gemaakt. Op de computer zijn enkele kinderen bezig om een onderdeel van de website aan te vullen. Over twee weken moet deze site klaar zijn en bij Grassroots worden ingeleverd voor publicatie. De subsidie zal worden gebruikt voor de aanschaf van een kleurenprinter en een digitale camera. Ict-coördinator en zomercursussen De groepsleraar van grade 4 is ook de ict-coördinator van de school. Zij begon negen jaar geleden met één computer. Nu zijn er 45 computers in de klassen verspreid, die dagelijks worden gebruikt. Al in 1992 had de Barkers Point Elementary een visie

67

68


Canada


geformuleerd om leerlingen met computers in de klassen te laten werken. In 1994 mochten zij meedoen met een pilotproject rond netwerken in de school. In 1996 namen de staf en de leerlingen deel aan projecten van het ministerie rond het gebruik van een scanner en een digitale camera. In 1997 kreeg de school in het kader van een rekenen wiskundeproject donaties in de vorm van computers van de Barkers Point Lions Club. De school wist op verschillende manieren apparatuur te verkrijgen voor de inhoudelijke doelen die zij had geformuleerd. In nauwe samenhang hiermee hebben de directie en de ict-coördinator professionalisering van de teamleden op ict-gebied gestimuleerd. Uitgaande van de interesses en competenties van de afzonderlijke leraren is binnen de school een technologieteam gevormd dat regelmatig nieuwe voorstellen doet voor ict-gebruik. De directie speelt hierin een stimulerende en structurerende rol, maar geeft ook veel ruimte voor initiatieven. Vanuit het ministerie voor Onderwijs en Wetenschappen in New Brunswick wordt het ict-gebruik al enige tijd systematisch gestimuleerd en ondersteund. In augustus 2001 heeft Mary-Jo MacReae-Smit, de stuwende kracht achter de Grassrootsprojecten vanuit het ministerie van Onderwijs in New Brunswick, een handreiking gemaakt om een ict-beleidsplan te maken. In deze handreiking wordt benadrukt dat het startpunt bij het curriculum en de meerwaarde voor onderwijzen en leren moet liggen. Het ict-plan moet worden geïntegreerd in de schoolverbeteringsplannen en de visie van de school. Technologie is daarbij niet meer dan een hulpmiddel. Omgekeerd kan de wijze van leren en informatieverwerving van de leerlingen veranderen door het gebruik van ict. Leren en onderwijzen verandert wezenlijk bij bijvoorbeeld het maken van een mediarapport in een project met behulp van websites, videocamera’s en tekstverwerking. De planning moet zo duidelijk en realistisch mogelijk zijn en ieder jaar worden bijgesteld. In het ict-activiteitenplan van de Barkers Point Elementary lezen we eerst over de historische ontwikkelingen. Het grootste deel is echter gewijd aan de beschrijving van concrete doelen die zullen worden bereikt door ict-gebruik in bepaalde klassen. Leraren zullen bijvoorbeeld ict gebruiken om vaardigheden op het gebied van taal en cijfers te vergroten. Het schrijfproces wordt bevorderd door leerlingen het programma Claris Works te laten gebruiken. Leraren worden gestimuleerd om aan het eind van het schooljaar met de leerlingen twee klassenboeken te publiceren en deze te laten voorlezen. Verder worden zij uitgedaagd om elektronische portfolio’s aan te leggen van het werk van de kinderen vanaf de kleuterklassen. Leerlingen krijgen basislessen in het gebruik van Hyperstudio en het maken van websites in Frontpage als alternatieve wijze van presenteren naast producten op papier. In elke klas is een multimediatoolkit aanwezig met programma’s voor Taal, Rekenen en Wiskunde en Science, afgestemd op het niveau van de leerlingen. Alle leeractiviteiten moeten creatief, zinvol en door samenwerking tot stand zijn gekomen.


Canada


De leraren in New Brunswick kunnen in de zomer een uitgebreid aanbod van zomercursussen op verschillende gebieden volgen. Deze cursussen zijn gratis en de reis- en verblijfskosten worden ook vergoed volgens standaardtarieven. Het is opmerkelijk dat veel leraren in Canada, ook die van de Barkers Point Elementary, bereid zijn om tijdens de grote vakantie één of twee weken naar de universiteit te gaan om bijscholing te volgen op het gebied van innovaties van vakdidactiek en onderwijskundig denken. Eén van de meest succesvolle initiatieven inzake het gebruik van ict is het mentorprogramma. Leraren die op effectieve wijze ict in hun school gebruiken worden geselecteerd om een basiscursus in de zomer te volgen. Daarna worden zij één of meerdere dagen op hun school vrijgesteld voor het stimuleren van het dagelijks gebruik van ict in de klassen van de collega’s. Regelmatig zijn er netwerkbijeenkomsten met collega-mentoren en ook via de e-mail en de website worden vragen en ervaringen uitgewisseld. Lynn Facey, de huidige ict-coördinator kijkt met plezier terug op de ontwikkelingen die in het kader van het mentorproject op de Barker Point Elementary hebben plaats gevonden in de afgelopen jaren. Vanaf augustus 2002 werkt zij op een andere school om daar van binnenuit het ict-gebruik te stimuleren. Met een gerust hart heeft zij haar takenpakket doorgegeven aan de adjunct-directeur en de andere groepsleraren. Iedereen heeft op een rustige en bij de persoon en de groep passende wijze het ict-gebruik in zijn of haar klas ingevoerd. Verschillende collega’s zullen naar de zomercursussen gaan en nieuwe impulsen in de school uitwerken. Het draagvlak voor de kleinschalige en concrete aanpak is groot genoeg in de school.

69

70


Canada


Rothesay High School in Rothesay www.rothesayhigh.ca

Algemeen De Rothesay High School is een relatief kleine high school met ongeveer 540 leerlingen, variërend in de leeftijd van 15 tot 18 jaar. Leerlingen uit grade 9 en 10 krijgen klassikaal les volgens een overwegend vast programma. In grade 11 en 12 hebben de leerlingen meer mogelijkheden op basis van een puntensysteem. Eén studiepunt komt overeen met 90 studiebelastinguren. De vakken zijn over één of twee semesters verspreid en leveren de leerlingen gewoonlijk één studiepunt op, soms twee. Om het diploma te behalen heeft een leerling 17 studiepunten nodig, waarvan acht verplicht en negen naar eigen keuze in te vullen zijn. Er zijn aanvullende regels wanneer leerlingen welk vak kunnen kiezen. Van de 540 leerlingen heeft 80% tot 90 % thuis een computer, gewoonlijk met een internettoegang. De leerlingen komen uit de wijde regio en gaan gewoonlijk met de bus naar school. Rond een uur of vier vertrekken de bussen. Het bijna gelijktijdige vertrek van de bussen is een demonstratief einde van de schooldag voor leerlingen. De schoolbussen hebben vaste en bekende haltes in de regio. Sommige leerlingen komen met eigen vervoer. In Nederlandse ogen is het aantal leerlingen die met hun eigen auto of die van hun moeder naar school komen enorm. Het Tech-Team Om richting te geven aan de ict-ontwikkelingen is op de school een Tech-Team gevormd. De deelnemers aan dit team hebben verschillende deskundigheden en achtergronden. Eén van hen is Brian Perkins, docent in Graphic Art & Design. Brian is één van die docenten die steeds nieuwe mogelijkheden, toepassingen en werkvormen bedenkt voor het onderwijs met computers. Niet alle bedenksels werken goed in de praktijk. Zondermeer overnemen wat op andere scholen is ontwikkeld, werkt in de ervaring van Rothesay High School niet altijd even goed. Het Tech-Team en de school zijn enthousiast over ‘halfproducten’: ict-leermiddelen die gemakkelijk aan te passen zijn aan de wensen van individuele docenten. Kennelijk horen in de handen en hoofden van andere gebruikers ook andere oplossingen. De centrale vraag voor het Tech-Team is voornamelijk: Wat werkt in het klaslokaal en hoe kunnen leerlingen er mee aan de slag? De inspiratiebron voor het gebruik van computers op de school vormt het begrip Community of learners. Hierbij wordt o.a. gebruik gemaakt van internet, intranet, databases om kennis, vaardigheden en leerervaringen uit te wisselen en te bewaren. De huidige werkwijze verschilt nog duidelijk per vak en per docent. Het is in ieder geval de bedoeling dat leerlingen standaard software hanteren om antwoorden op hun studievragen te presenteren. De presentatievorm mag daarbij wel per vak/ onderwerp verschillen.


Canada


De computers en het netwerk De computers van de school staan verspreid over meerdere lokalen, zijn meestal geclusterd en langs de wand geplaatst. Het gaat vaak om lokalen voor de vakken Computer Science of Art & Design. In één van de lokalen, naast de ruime bibliotheek, wordt vooral gewerkt aan (Grassroots) projecten. In dit lokaal trekt de zojuist gearriveerde nieuwste i-mac volop belangstelling. Brian Perkins is erg enthousiast over de standaardproducten die met de Apple-computer worden geleverd, zoals i-photo en i-movie. Volgens hem bieden deze programma’s alle leerlingen de mogelijkheid om snel en eenvoudig met verschillende media te werken. Ook over een ander product van Apple, de i-Book, is hij zeer te spreken vanwege het zeer compacte formaat en het gebruiksgemak op het gebied van multimedia. De leerlingen kunnen hem gemakkelijk overal mee naar toe nemen en hun producten ‘showen’. Overigens heeft men ook goede ervaring met montagesoftware op Windows-pc’s. Beide systemen worden zonder problemen door de leerlingen gebruikt en kennen hun eigen technische problemen, aldus Perkins. Toch neigt hij naar een Apple-omgeving. Hij heeft nu een projectplan ontwikkeld voor een draadloos netwerk met i-Books. Tijdens ons bezoek hebben we leerlingen gezien die werkten met Microsoft Office programma’s, zoals Word, Excel en Front Page, Adobe Photoshop, Macromedia Pagemaker, Pascal en Visual Basic. Hun documenten kunnen de leerlingen opslaan in hun eigen map op het netwerk. De leerlingen zijn enthousiast over de ict-middelen die ze gebruiken, maar zien het vooral als handige tool, niet anders dan een potlood of een boek. Ze zijn serieus met hun onderwerp en hun vak bezig en hebben de taken professioneel verdeeld. Antartica-project Als onderdeel van Computer Science hebben de leerlingen aan het Antartica-project gewerkt. In dit project, dat gecombineerd werd met een module Visual Basic, moesten de leerlingen een informatieve omgeving creëren met achtergronden over Antartica. Een verplicht onderdeel is bijvoorbeeld het gebruik van een meerkeuzevraag, compleet met antwoordcontrole. Het project is uitgevoerd in samenwerking met scholengemeenschap De Grundel. Rothesay Living Museum Onder de naam Rothesay Living Museum1, is begonnen met de ontwikkeling van een ‘virtueel museum’. Het Rothesay Living Museum is een samenwerking tussen de gemeente Rothesay en de Rothesay High School. Het project is ooit ontstaan vanuit de behoefte om heritage material te bewaren en via internet toegankelijk te maken. Eén van de leerlingen, Greg Paciga, laat ons de website http://collections.ic.gc.ca/rowing/ zien. Dit is niet alleen onderdeel van het museum, maar tegelijk ook het resultaat van één van de Grassroots-projecten waar hij samen met vijf andere leerlingen en docent Brian Perkins aan heeft gewerkt. Op de site staat de geschiedenis van het roeien in Saint John en omgeving. Iedere pagina is voorzien van uitgebreide teksten, flashanimaties, plaatjes en videoanimaties.

1 http://rothesaylivingmuseum.nbed.nb.ca

71

72


Canada


De leerlingen hebben de site gemaakt omdat ze de dingen die ze leerden graag door middel van een website wilden delen. De verantwoordelijk voor het eindproduct ligt duidelijk bij de leerlingen en die verantwoordelijkheid wordt ook genomen. Robotbaby Het viel ons op dat er meisjes met een robotbaby in een wieg door de school liepen. Eén ervan, Denica Degruwter, hebben we gevraagd hoe dat in elkaar zat. Zij volgt een zogenaamde family course, dat onderdeel is van het vrije keuzeprogramma in de bovenbouw. De robotbaby meldt zich op onverwachte tijdstippen, dag en nacht, voor voedsel, knuffelen, spelen en verzorging. Dit betekent dat alle andere activiteiten moeten worden onderbroken als de baby zich meldt. Denica bereidt zich voor op een verpleegopleiding waarvoor de family course relevant is. Ook leerlingen die niet specifiek deze vakrichting kiezen willen vaak ervaren hoe zoiets voelt. De medeleerlingen vinden dit verschijnsel volstrekt normaal en reageren er in het geheel niet op. Yearbook Tijdens ons bezoek is Jennifer Butler bezig met het maken van het digitale jaarboek. Vrijwel alle scholen in Canada zijn trots op hun jaarboek, waarin ze de opvallende gebeurtenissen van het afgelopen jaar de revue laten passeren. Met behulp van een digitale videocamera worden alle evenementen vastgelegd. Zonder de aandacht van de andere leerlingen te trekken, de inhoud van het jaarboek moet zo lang mogelijk geheim blijven, laat Jessica de webpagina zien van het sporttoernooi, waarvoor ze korte filmpjes bewerkt. De geheimzinnigheid trekt al snel de aandacht van de andere leerlingen die een sneak preview van het baseball toernooi krijgen. Taken als het voorzitterschap van het yearbook team vragen een grote tijdsinspanning, maar Jessica heeft dat er graag voor over. Een andere leerling van het yearbook team heeft inmiddels ook een yearbook website ontwikkeld.


Canada


Leo Hayes High School in Fredericton http://schools.brunnet.net/leohayes/

‘Kennismaken met ict via Broad Based Technology’

De Leo Hayes High School in Fredericton, New Brunswick, in 1998 gesticht, is de allernieuwste school van de 51 scholen die de staat New Brunswick telt. De school is terecht trots op de ligging van zijn hypermoderne gebouw dat de skyline van het noorden van Fredericton markeert en uitkijkt uit op de Saint John River (http://schools.brunnet.net/leohayes/history.html). De Leo Hayes High School dankt zijn naam aan een plaatselijke politieman uit de vorige eeuw die enige faam verwierf door op zijn dienstfiets spijbelende leerlingen van huis te halen. Bovendien is het schoolgebouw op het voormalig landgoed van zijn familie gebouwd. Op het moment van ons bezoek telt de school 1.700 leerlingen en een team van 90 leraren. Bij de inrichting van het gebouw en van de lokalen is van meet af aan rekening gehouden met het feit dat ict een belangrijke rol zou gaan spelen in het onderwijs. In elk van de 53 theorielokalen, waarvan 12 met verschuifbare wanden, bevindt zich tenminste één computer en soms meer. Verder zijn er een aantal grote computerlokalen en ook in de bibliotheek staan computers. In totaal bevinden zich in de school ca. 330 computers, maar het paradepaard van de school op ict-gebied is het Broad Based Technology-lab (BBT). Broad Based Technology (BBT) De Leo Hayes High School beschikt over een grote lichte ruimte waar zich in totaal 52 computers bevinden. Deze zijn gegroepeerd in ‘werkeilanden’ van vier computers, die met halfhoge schotten van elkaar zijn afgeschermd. Broad Based Technology is een verplicht onderdeel voor leerlingen in grade 9 en bestaat nu zes jaar. BBT is ontworpen om leerlingen de gelegenheid te geven technologie te verkennen in een multimediale leeromgeving. Leerlingen werken in tweetallen aan de computer, want ook leren samenwerken is een doel van BBT. Iedere leerling moet zelfstandig acht modules in een multimediale omgeving doorlopen die elk tien uur studie vergen. Het is de bedoeling dat leerlingen hier kritisch leren denken en problemen zelfstandig of in samenwerking met elkaar oplossen. Ze houden dagelijks een logboek bij van hun vorderingen en werken aan een technologieportfolio. Aan het einde van elke module volgt een toets met 20 meerkeuzevragen. Meestal moet er ook een eindproduct worden vervaardigd of een presentatie worden gegeven. Het eindcijfer wordt als volgt bepaald: Logboek: 10% BBT modules, activiteiten, resultaten: 60% BBT module toetsen: 20% Samenwerking met klas/team: 10%

73

74


Canada


Bij elke computer ligt een multomap waarin een volledige stap-voor-stap-omschrijving van de betreffende module is te vinden. Zonodig kan hulp van de leraar worden ingeroepen. Er zijn drie docenten beschikbaar voor begeleiding. In deze ruimte kunnen drie klassen (= 104 leerlingen) tegelijk aan het werk zijn. De docenten begeleiden de leerlingen bij het plannen. Soms wordt in overleg besloten een onderdeel te schrappen omdat andere onderdelen te veel tijd vragen. Maar soms worden er evengoed vijf extra dagen na de schoolperiode aan besteed, puur uit enthousiasme. ‘Students really take ownership’ en dat resulteert in de nodige toewijding. Leerlingen blijken erg enthousiast te zijn over deze manier van werken en een belangrijk effect is dat ze in latere jaren van hun studie regelmatig gebruik blijven maken van de technologische mogelijkheden waarmee ze bij BBT hebben kennis gemaakt. Men gelooft hier dus niet in de gedachte dat alle techniek de school uit moet. Er wordt juist gestreefd om leerlingen kennis te laten maken met hoogwaardige technologie. Er is dus wel degelijk ruimte voor onderwijsaanbod waarbij leren over ict centraal staat, maar de eerste voorwaarde is dat de inhoud continu actueel wordt gehouden. Op de Leo Hayes High School vinden in dat kader ook andere techniek-georiënteerde activiteiten plaats, zoals robotics, pneumatics, computer repair shop en computer assisted design. BBT is gerealiseerd met behulp van het ministerie van Onderwijs. Het spreekt voor zich dat er flink in is geïnvesteerd. Alleen al aan de extra apparatuur die nodig was om de modules mogelijk te maken, onder andere digitale camera’s, videoapparaatuur, scanners en audioapparatuur, werd CAD 75,000 uitgegeven. Bryan Facy, coördinator Technology and Learning vertelt ons dat één van de andere doelstellingen van het programma is dat leerlingen beter beslagen ten ijs komen bij de keuze van een vakkenpakket en zelfs bij een latere studie- en beroepskeuze.

De BBT-modules: Animatie Leerlingen maken kennis met de concepten voor het maken van 2D- en 3D-ontwerpen en het gebruik van Animator Pro Software. De leerlingen zijn verantwoordelijk voor alle afrondende activiteiten, beantwoorden van vragen en het presenteren van een afsluitend animatieproject waarin zij de vaardigheden tonen die ze hebben verkregen. Video Leerlingen leren hoe ze een video moeten produceren, maken een opdracht waarbij ze i-movie gebruiken en zijn vervolgens verantwoordelijk voor het plannen, ontwerpen en ontwikkelen van een afsluitend videoproject. Hyperstudio Leerlingen leren hoe ze een multimediale presentatie moeten plannen, opzetten en uitvoeren, waarin geluiden, beelden en speciale effecten een rol spelen.


Canada


The Incredible Machine Leerlingen leren problemen op te lossen met behulp van apparaten en door toepassingen van de natuurwetten. Ze worden geconfronteerd met een aantal verschillende problemen die hen dwingen strategieën te bedenken die kunnen worden toegepast. Aan het eind van de module is er een verplicht project dat toont dat leerlingen de werking van apparaten begrijpen. Audioproductie Leerlingen volgen een inleiding in audio(radio)communicatie. Ze zijn verantwoordelijk voor planning, onderzoek en ontwikkeling ten behoeve van een radio-uitzending van 30 minuten. De uitzending toont de vaardigheden die leerlingen hebben verworven. Pagemill Leerlingen krijgen een inleiding in het ontwerpen van een webpagina, uitlopend in het feitelijk maken van een webpagina.

Digital Imaging De leerlingen krijgen een introductie in het werken met digitale afbeeldingen. Zij leren te werken met Adobe Photoshop, Adobe Page Maker en een scanner te gebruiken. Het verplichte eindproduct, dat hun vaardigheden toont, is een koffiebeker met daarin een eigengemaakte afbeelding gebrand. Digitale Fotografie Na een inleiding in de beginselen van de digitale fotografie, leren de leerlingen hoe een digitale camera werkt en ze realiseren een eindproject waarbij eigengemaakte digitale foto’s worden gebruikt in een PowerPointpresentatie. Desktoppublishing Leerlingen krijgen een inleiding in Microsoft Publisher. Ze leren hoe ze posters, brochures en nieuwsbrieven kunnen ontwerpen. Het eindproject is een zelfgemaakte nieuwsbrief. AutoCAD LTD Na een inleiding in CAD (Computerassisted Drafting) leren leerlingen het AutoCAD software pakket te gebruiken. Sim City Middels een tiental activiteiten worden leerlingen ingeleid in het ontwerpen van de infrastructuur van een grote stad met als eindproject het maken van een operationeel model van hun eigen stad. Health and Fitness Leerlingen krijgen een inleiding in activiteiten die een gezond leven bevorderen. Ze onderzoeken hun voedingspatroon en krijgen informatie over gezonde voeding. Zij volgen van andere leerlingen de eetgewoontes. De data die ze verzamelen worden geanalyseerd en in grafieken verwerkt, waarbij ze Excel gebruiken. Het geheel wordt samengevat in een afsluitend researchproject waarbij PowerPoint wordt gebruikt.

75

76


Canada


PowerPoint Na een inleiding ontwerpen, plannen en voltooien de leerlingen een PowerPointpresentatie. Engineering Door middel van het bestuderen van brugconstructies, verwerven leerlingen inzicht in een aantal principes van de bouwkunde. Zij experimenteren met verschillende soorten bruggen met wisselende capaciteit. Zij construeren een schaalmodel van een brug en testen de draagkracht ervan. HTML De leerlingen leren de basis van programmeren met HTML en passen het geleerde daarna toe op een HTML-document (webpagina)

Tot slot We hebben kunnen waarnemen dat BBT een belangrijke bijdrage levert aan het werkplezier van leerlingen en dat bijna spelenderwijs een schat aan vaardigheden wordt opgedaan. Op het eerste gezicht kan je je afvragen of een aantal programma’s niet te gespecialiseerd is en of leerlingen de vaardigheden die ze opdoen, als ze deze niet bijhouden, niet al na een paar weken weer kwijt zijn. In de praktijk blijkt de opbrengst toch bijzonder waardevol. Natuurlijk gebruiken de leerlingen niet alle programma’s, maar een aantal toepassingen wordt door leerlingen nog regelmatig gebruikt. Welke dat zijn, varieert natuurlijk per leerling. Op onze vraag of alle leraren dit programma ook hadden doorlopen was het antwoord negatief. Daarvoor blijkt toch vaak de tijd te ontbreken. Plezierig is natuurlijk wel, dat de leerlingen zo grondig worden geschoold dat ze ook in de lessen van leraren die het gebruik van ict niet expliciet stimuleren, met technologische middelen kunnen werken.


Canada


Nashwaaksis Middle School in Fredericton http://nasismiddle.nbed.nb.ca

De Nashwaaksis Middle School ligt in het noorden van de stad Fredericton, dicht bij de St. John rivier. De school wordt bezocht door ongeveer 760 studenten, in drie grades 6, 7 en 8. Dit betekent dat het de grootste middenschool is in New Brunswick. Er zijn ongeveer 60 leraren en ondersteunende stafleden aan de school verbonden. De school is in juni 2002 met 29 andere scholen toegelaten tot het Schoolnet’s Netwerk van innovatieve scholen. Hiermee wordt erkend dat de school ict op een zinvolle en creatieve wijze gebruikt om het leerproces te verbeteren: “Innovatieve leraren openen hun klassen naar een wereld van leerervaringen en delen hun ideeën met anderen in netwerken.” Hoofdfiguur van dit portret is Gary Gallant, de ict-coördinator die de motor is van het Grassroots Twin School Project en het spectaculaire Antarctica project dat onlangs is afgerond. Grassroot Twin School met de Durendaelschool in Oisterwijk In september 2001 is in het Communicatiemuseum in Den Haag officieel het startschot gegeven voor de communicatie tussen tien Nederlandse en tien Canadese scholen. Enkele leerlingen van de derde klas van het atheneum vertegenwoordigden daarbij de Durendaelschool in Oisterwijk. Zij legden door middel van videoconferencing voor het eerst contact met leerlingen van de partner in Canada, de Nashwaaksis Middle School. In de periode september 2001 – mei 2002 hebben de leerlingen aan een aantal uitwisselingsthema’s gewerkt. De doelen van de Grassroots Twin School Projects zijn: - stimulering van geïntegreerd ict-gebruik door Nederlandse en Canadese leerlingen; - het ontwikkelen en uitvoeren van concrete ict-projecten, via het internet toegankelijk; - intensivering van het gebruik van beschikbare connectivity op de scholen; - integratie van ict in het leren; - koppeling van ict en internationalisering. De doelgroep bestaat uit leerlingen in de basisvorming van 12 tot 15 jaar. In elk project moet de relatie met het curriculum worden aangegeven. Het is essentieel dat de leerervaringen worden vastgelegd in producten die voor anderen toegankelijk zijn. Ict is een ondersteunend hulpmiddel bij de uitwerkingen van de leertrajecten. Leerlingen maken zoveel mogelijk zelfstandig ontwerpen voor websites. Docenten geven daarbij structuur aan en begeleiding. Bij elke site hoort ook een korte verantwoording. De voertaal bij de uitwisselingen is Engels. De deelnemende scholen, docenten en interne coördinatoren, worden door de projectcoördinatie ondersteund. Voor de onderlinge communicatie tussen de Nederlandse deelnemers zijn diverse studiebijeenkomsten georganiseerd en is een kring op Kennisnet opgezet. Elke deelnemende school heeft op de eigen website een aantal thema’s uitgewerkt. Op het adres www.durendael.org zijn uitwerkingen te vinden van de thema’s sport en tradities in Nederland. Op de sportpagina is onder meer informatie te vinden

77

78


Canada


over ijshockey. Bij de Nederlandse tradities hebben de leerlingen bijvoorbeeld een heel aardige pagina gemaakt over het sinterklaasfeest en de bisschop van Myra. De Canadese leerlingen geven op de Grassrootssite een fraaie virtuele rondleiding door Fredericton, met een plattegrond en veel bijzonderheden over belangrijke gebouwen en de culturele en historische gegevens daarbij. Er wordt ook ingegaan op het bestuur van de stad en de provincie en vrije tijdsbesteding. Vanaf beide schoolpagina’s zijn links gelegd naar elkaar. Het is de bedoeling dat het project een plaats heeft in de lessen in Engelse taal en Social Studies. Technology Education is daarbij ingeschakeld om de geleerde technische vaardigheden op een zinvolle wijze toe te passen. In de school is mede dankzij de subsidies van het Grassrootsproject uitgebreide apparatuur aanwezig in de vorm van twee grote computerlokalen met geavanceerde apparatuur, zoals scanners, beamers, digitale camera’s en snelle internetaansluitingen. Tijdens de lessen die de portretteurs bezochten waren de leerlingen in kleine groepjes actief bezig met verschillende aspecten van ict-gebruik. Het meest opvallend waren de leerlingen die in de gangen bezig waren met video-opnamen. In een voorgaande les had Gary Gallant de basisprincipes voor goede opnamen uitgelegd en benadrukt dat zij vooraf goed moesten bedenken wat de verhaallijn bij de opnamen moest zijn. Gewapend met een klein draaiboekje stond een leerling achter een camera op een statief en waren twee anderen bezig om een verhaal te vertellen of diverse fratsen uit te halen. In het grote computerlokaal waren vier meisjes bezig met het bekijken van hun opnamen en het sorteren van de shots op een tijdlijn. Er werd veel gegiecheld, nog eens teruggedraaid en gebabbeld. Twee jongens waren in een andere hoek geconcentreerd aan het proberen om de kleuren van de opnamen zo te veranderen dat het heel oude opnamen leken. Een ander groepje was nog aan het nadenken over de opzet en bezig met het uittikken van het draaiboek. De leerlingen waren gewend om elkaar te helpen en eerst te proberen zelf kleine problemen op te lossen. Voor elke groep was in een kast een laatje aanwezig waarin de videobandjes en uitwerkingen konden worden opgeborgen. In Nashwaaksis Middle School hebben we ook gesproken met Barb Hillman, art docente. Zij vertelde ons over het gezamenlijk project dat haar leerlingen vanuit Arts en Technology hebben uitgevoerd met als projectresultaat een videoanimatie op basis van Fimo-kleifiguren. Er is regelmatig werkoverleg met de vakdocenten om de activiteiten op elkaar af te stemmen. In april 2002 zijn de Canadese Twin School partners naar Nederland gekomen en hebben zij kennis gemaakt en diverse scholen bezocht, onder andere in Amsterdam en Twente. Zij gaven ook presentaties en lezingen op de KIC, een grote beurs die in 2002 in de jaarbeurs werd gehouden met als onderwerp ‘Ict in het onderwijs’. Begin mei 2002 brachten de Twin scholen uit Nederland een tegenbezoek naar Canada in Fredericton en Ottawa. Hierbij waren ook leerlingen van de Durendaelschool in Oisterwijk aanwezig. Op de Nederlandse site staat een uitgebreid fotoverslag met korte impressies van de ervaringen. Uit het programma valt op te maken dat er veel culturele activiteiten zijn ondernomen en dat er ook tijd is genomen voor samenwerking met de leerlingen in de Nashwaaksis Middle School.


Canada


Een voorbeeld hiervan is het monteren van de video-opnamen van de afgelopen excursiedagen onder leiding van Mary-Jo MacRae en Gary Gallant. De docenten kregen intussen lezingen over schoolbrede technology-planning, project-georiënteerd leren en collobarative learning. Daarnaast is er onderling natuurlijk erg veel plezier gemaakt. In Ottawa werd de groep ontvangen door Ethel Thayer en leerden zij onder andere over krachtige leeromgevingen, e-learning en virtuele samenwerking. Ethel stelt: “30% van het ict-budget moet worden besteed aan de professionalisering van docenten, om de invoering van ict in het onderwijs tot een succes te maken.” Antarctica Quest Project 2002 In schooljaar 2001-2002 stond op de Nashwaaksis Middle school het Antartica Quest Project centraal. In november en december 2001 werd al begonnen met de voorbereidingen, maar het zwaartepunt lag in de tweede helft van januari 2002 toen Gary Gallant deelnam aan een expeditie naar Antarctica en over zijn ervaringen dagelijks contact had met de leerlingen van de school en andere belangstellenden. In februari en maart volgenden op school allerlei activiteiten die waren geïntegreerd in het lesprogramma. Daarnaast waren er nationaal en internationaal een aantal deelnemende scholen. In New Brunswick deden zeven scholen actief mee en internationaal werd meegedaan door scholen uit Jordanië, Nederland, Schotland en Slowakije. Het project is mogelijk gemaakt door het ministerie van Onderwijs in New Brunswick, Canada’s Schoolnet, Grassroots Programm en de universiteit van New Brunswick. Sponsors waren onder andere Apple, InfoSat Telecommunicaties, BrunNet en Valley Graphics. In november heeft de Nashwaaksis Middle School de Icesite gemaakt, die als portal diende voor alle webfolders van de deelnemende scholen. Onder de titel ‘Compare – Contrast’ moest elke school een website maken over hun school en basisinformatie over hun omgeving omdat deze gegevens later in het project nodig zouden zijn om vergelijkingen te maken met Antarctica. Als eerste informatiebasis dienden de aantekeningen en foto’s van de expeditieleider Brian Keate, directeur van de conservatieafdeling van de Calgary Zoo en adjunct professor in antropologie aan de universiteit van Calgary, over een reis naar Antarctica van 27 december 2000 – 7 januari 2001. Elke maandag in november en december 2001 zijn tien vragen over Antarctica gepost. Bijvoorbeeld in week twee: ‘Welke landen zijn eigenaar van Antarctica?’, ‘Wat zijn ice- pancakes?’ en ‘Als Antarctica zou smelten hoeveel meter zou de zeespiegel dan rijzen?’ De antwoorden moesten voor donderdag drie uur per mail worden ingeleverd, inclusief de vermelding van de bronnen waar de informatie was gevonden. Op vrijdag werd de prijswinnaar van de week bekend gemaakt en de ingezonden antwoorden gepubliceerd op de website. De vragen en antwoorden zijn nu nog te raadplegen http://ice.nbed.nb.ca. Uit de reacties blijkt wel dat er veel onderzoek is gedaan op de verschillende scholen.

79

80


Canada


17 Januari 2002 vertrokken de expeditieleden, bestaande uit wereldbekende natuuronderzoekers, biologen, ornithologen, geologen en historici, per vliegtuig naar Usuhaia, de meest zuidelijke stad van de wereld in het puntje van ZuidAmerika op de grens van Argentinië en Chili. Daar lag het schip klaar voor de reis naar de Antarctic Circle en enkele schiereilanden in Antarctica. Het expeditieschip, de ‘Perigrine’, lag daar al klaar. Het was een onderzeeboot onder Russische vlag varend van 117 m. lang en 18 m. breed, met vijf verschillende dekken. Gary Garant heeft zijn ervaringen van dag tot dag gemaild en de teksten, foto’s, video’s en audio-opnamen geven een goede indruk van de reis. Het expeditie team maakte dagelijks korte excursies op de eilanden om wetenschappelijke gegevens te verzamelen. Elke dag waren er wel twee of drie lezingen over specialistische onderwerpen aan boord. Vanuit de scholen was er dagelijks gelegenheid tot chatten, telefonische conferenties en het stellen van vragen aan de experts. De staf in New Brunswick coördineerde het geheel met leraren en leerlingen van de Nashwaaksis Middle School. Leraren hadden de verantwoordelijkheid om een interdisciplinaire studie van Antarctica te maken met een aan hen toegewezen klas. Daarbij moest aandacht worden geschonken aan de soorten dieren die op Antarctica voorkomen (vooral vogels, pinguïns en zeehonden), ecology, geography en geschiedenis. Zoveel mogelijk vakken werden hierbij geïntegreerd. Bijvoorbeeld Statistieken met grafieken in Excel, die zijn gemaakt met vergelijkingen van de oppervlakten in Canada, Noorwegen, Holland etc. De conclusie van de leerlingen was dat Holland de kleinste oppervlakte had van de deelnemende landen, maar de derde was in grootte van de bevolking. Op een andere pagina staan gedichten over Antarctica, zeven typen pinguïns en een kaart van Fredericton en Antarctica. In de lessen Handvaardigheid en Tekenen zijn logo’s ontworpen voor T-shirts en prachtige tekeningen en collages die in de school werden tentoongesteld. Alles is te zien op de website. Op de hoofdpagina kan men kiezen uit vier thema’s. Daarna volgen producten van de leerlingen uit de verschillende klassen. Na terugkeer van Gary Gallant in de school is het project nog een aantal weken voortgezet. Op het schoolplein is met de aanwezige sneeuw een wedstrijd gehouden in het maken van sneeuw/ijssculpturen. Leerlingen van grade 8 deden een project met de opdracht om van een ijsberg drinkwater te maken. Zij keken video’s die Iceberg Industries had gezonden en vroegen informatie aan over de verwerkingsprocessen. Zij mailden met scholen in Jordanië en Schotland om meer te weten te komen over de watervoorzieningen in deze landen. Muziekleraren hielpen leerlingen met muziekuitvoeringen, anderen met drama, ritmiek en vertellen van verhalen en legenden tijdens de Antarctic 2002 Wrap-Up Assembly. Op 28 maart was er gelegenheid voor de ouders om een presentatie bij te wonen van videoclips en allerhande producten rond de Antarctica expeditie. Leerlingen hadden zich voorbereid om in interviews moeilijke vragen te kunnen beantwoorden en korte presentaties te geven. Met deze activiteiten werd het project op school afgesloten. De afwerkingen op de website zijn nog enige tijd doorgegaan.


Canada


Gary Gallant kijkt met veel plezier op een boeiend en zeer levendig project met veel internationale contacten en leerzame ervaringen voor heel veel leerlingen. Hij noemt zichzelf geen teacher, maar een facilitator en stimulator voor zelfstandige lerende en actieve leerlingen. Ict was hierbij een onmisbaar onderdeel. Telefoon-project De Nashwaaksis Middle School heeft niet alleen zeer spectaculaire projecten, maar weet ook meer traditionele hulpmiddelen optimaal in te zetten voor verbetering van het onderwijsleerproces. Door sponsoring van het district en een telecommunicatiebedrijf, heeft elke leraar in de school een telefoon tot zijn beschikking. Deze wordt vooral gebruikt voor communicatie onderling, met leerlingen en met ouders. Sinds zij zo gemakkelijk bereikbaar zijn is het gevoel van betrokkenheid volgens een ouderenquête flink toegenomen. Met leerlingen zijn afspraken gemaakt over de tijdstippen waarop kan worden gebeld over vragen rond huiswerk en dergelijke. Daarnaast worden de telefoons ook ingezet tijdens de lessen voor teleconferenties van leerlingen met bijvoorbeeld beroemde New Brunswickers. In de lessen waren vragen voorbereid voor een bekende ijshockey-speler en een parlementslid. Het gesprek zelf is op een band opgenomen en nadien vaak afgedraaid om een goede uitwerking op de website te kunnen plaatsen. Ook bij het Antarctica project is de telefoonverbinding gebruikt om te communiceren.

81

82


Canada


New Brunswick Community College in Woodstock www.smythe.nbcc.nb.ca/

Algemeen Het New Brunswick Community College (NBCC) is een netwerk van elf instellingen voor beroepsopleidingen in New Brunswick. De NBCC bestaat al sinds 1972 en is sinds enkele jaren ISO gecertificeerd. We hebben een bezoek gebracht aan de NBCC Woodstock in Fredericton. De vestiging in Woodstock waaraan een bezoek is gebracht is een satelliet van de grotere Fredericton campus. Een greep uit de programma’s die worden aangeboden levert het volgende op: Agriculture technician, Business technology, Journalism, Landscape en Radio studies. Voor toelating is een high school diploma vereist of een gelijkwaardige vooropleiding. NBCC biedt beurzen aan voor succesvolle studenten. Digital Communications Tijdens ons bezoek hebben we ons geconcentreerd op de cursus Digital Communications. Gedurende een programma van één jaar (40 weken) worden studenten bekend gemaakt met veel aspecten van ict. Inhoudelijk is het programma te vergelijken met ict-onderdelen van de Nederlandse lycea en op grafische vakscholen. Een mix tussen creatieve en technologische aspecten voert de boventoon. Opvallend verschil is natuurlijk dat deze Canadese variant slechts één jaar in beslag neemt. Deze beknopte opzet is een bewuste keuze. “De technologie verandert zo snel, dat we anders na twee jaar vrijwel weer overnieuw zouden kunnen beginnen.”, aldus instructor Kent Shaw. Er is gekozen om een kort intensief programma op te zetten, met ingang van studiejaar 1994/1995. Inmiddels nemen 24 studenten deel aan het programma. Shaw, destijds nog koelkastmonteur, is ooit begonnen aan de cursus en werd enthousiast, zo enthousiast dat hij begon met het geven van enkele lessen. Uiteindelijk is hij fulltime instructeur geworden. Dat zijn enthousiasme aanstekelijk werkt, blijkt wel uit het verhaal van een student van de lichting 2001/2002 die zelf ook wel graag de baan van Kent Shaw zou willen vervullen. Inmiddels zoekt hij naar een vervolgopleiding in dit vakgebied. Veel studenten gaan vanuit de interesse die tijdens het jaar wordt aangewakkerd op zoek naar een passende vervolgstudie. Van de studenten is 1/3 vrouw en de leeftijd van de deelnemers ligt tussen de 18 en 40 jaar. Het studiegeld bedraagt CAD 13,900 per jaar (ca. €9.000,-). Hard- en software worden na afloop tegen een extra bedrag eigendom van de cursist. Voor de software, veel grafische en multimedia pakketten, wordt een persoonlijke licentie afgesloten. Dat betekent dat na afloop van de cursus ook de rechten blijven bestaan op relatief goedkope updates en upgrades. Vooral voor studenten met de ambitie om een eigen bedrijf te starten is dit een aantrekkelijk onderdeel. Door contracten met leveranciers kan de opleiding de studenten een aantrekkelijk pakket bieden, waar ze als particulier aanzienlijk meer voor zouden moeten betalen.


Canada


Geschiktheidtest Als degene die zich aanmeldt aan alle, door de school gestelde eisen voldoet, wordt een uitgebreid selectieproces opgestart. Op basis van een ‘sollicitatiebrief’ wordt een gesprek gevoerd. Bovendien wordt de ‘differential aptitude test’ afgenomen, waarin ruimtelijk inzicht en abstract en verbaal redeneervermogen worden getest. Men zoekt vooral naar kandidaten die creatief en gemotiveerd zijn. De inhoud van de vooropleiding of werkervaring zijn minder belangrijk, wat leidt tot een grote diversiteit aan cursisten. Dat betekent ook dat er een grote nadruk wordt gelegd op het vaardigheidsniveau van de deelnemers en dat individueel de scholingsbehoefte wordt vastgesteld op basis van wensen en vaardigheden. Het programma In de beginfase zijn de basisonderdelen multimediaal. Zo wordt er een introductie gegeven voor het werken met Apple-computers en worden basisvaardigheden aangeleerd van internetgebruik. Andere, meer geavanceerde, onderdelen die aan de orde komen zijn: digital graphics & still photography, digital audio & video, 3D modelling and animation, virtual reality/immersive imaging en multimedia authoring. De cursisten werken tijdens het jaar zowel aan een individuele als aan een groepsopdracht. Uiteindelijk resulteert dit in een productportfolio. Op de site van NBCC zijn diverse individuele portfolio’s te vinden met werk van afgestudeerden (zie http://www.smythe.nbcc.nb.ca onder graduates). Binnen het projectteam kiest ieder teamlid zijn eigen ‘specialisatie’, zoals het maken van een geschikte 3D animatie of het zorgdragen voor het projectmanagement. Naast de bovengenoemde onderdelen wordt ook aandacht besteed aan projectmatig werken, het produceren van dvd’s en bedrijfseconomische aspecten. Vervolgstappen Vooral ‘startups’ en non-profit organisaties zoeken naar stagiairs en afgestudeerden van deze opleidingen die jong en creatief zijn en bovendien nog niet de hoofdprijs kosten. Van de 40 weken zijn er zes ingeruimd voor een praktijkstage. Veel van de studenten blijven ‘hangen’ bij hun stagebedrijf nadat hen een contract is aangeboden of werken freelance. Bijzonder is dat de cursus ook wordt aangeboden aan studenten van de faculteit Computer Science van de universiteit van Fredericton. De wetenschappelijk studie richt zich vaak op theorieën, Wiskunde en programmeren. De praktische invulling van deze cursus is dan een welkome afwisseling. Conclusies en reflectie Het spreekt voor zich dat de computer een centrale rol speelt binnen Digital Communications. Voor de instructie worden wel pc en beamer gebruikt, maar eerder vanuit logische dan vanuit didactische overwegingen. De beperkte omvang van de cursistengroep, de aanwezigheid van de hard- en software en de toegankelijkheid van de behulpzame docenten op de campus, maakt de behoefte aan online leermateriaal klein. Docenten kiezen er bewust voor om klassikaal les te geven. Daarnaast zijn de openingstijden en faciliteiten op de campus zeer riant en de

83

84


Canada


studenten kunnen dus in en uit lopen. De ontspannen sfeer en de professionele houding van docenten en studenten vielen ons op. We hebben veel zaken gezien die lijken op wat er in grafische mbo vakscholen gebeurt. Het niveau was echter meer in de richting van het hbo. Opvallend is verder de kwaliteit van de faciliteiten en de manier waarop via lease en licenties studenten de mogelijkheid wordt geboden om direct in het bezit te komen van zeer bruikbare middelen. Interessant is de zeer bewuste keuze voor een zeer korte ‘crash course’, die toch meer dan voldoende kwalitatieve diepgang lijkt te hebben.


Canada


Mathieu-Martin School in Dieppe http://mathieumartin.nbed.nb.ca

Mathieu-Martin est une école ou règnent la fierté française, le respect, la justice en l’égalité. Sa mission est d’offrir un enseignement de qualité et une vie étudiante enrichissante dans une atmosphère favorisant l’apprentissage de la liberté et des responsabilités ainsi que l’épanouissement intellectuel, social, physique et spirituel.

In het schooljaar 2001-2002 telt de Mathieu-Martin School bijna 1.800 leerlingen, ruim 100 docenten en meer dan 20 personeelsleden voor ondersteuning, onderhoud en administratie. Het onderwijs wordt gegeven van grade 9 t/m 12, een vierjarige cursus die vergelijkbaar is met de klassen 3 t/m 6 van onze scholen voor voortgezet onderwijs. De school biedt extra faciliteiten aan ter voorbereiding op een goede doorstroming naar de universiteit. Vanaf 1995 wordt het programma van het internationale baccalaureaat aangeboden dat afgesloten wordt met een internationaal erkend diploma. In de gids is het aanbod beschreven per leerjaar en de punten die per vak behaald moeten worden. Dit jaar zijn de gedragsregels en het leerlingenstatuut herzien en de regels en maatregelen bij overtreding krijgen dan ook uitgebreid aandacht. De directie en het docententeam willen een veilig en positief schoolklimaat realiseren. Daarbij is de medewerking nodig van alle leerlingen, maar er wordt ook uitdrukkelijk een beroep op de ouders gedaan om de leerlingen te stimuleren hun huiswerk te maken, gezond te leven en vooral ook thuis Frans te spreken. Frans spreken is een verplichting In de schoolgids staat nadrukkelijk aangegeven dat het basisprincipe van de Mathieu-Martin school is dat het onderwijs en de opvoeding in de Franse moedertaal plaatsvindt. Politique à suivre. La langue orale : sauf dans les cours d’anglais, tout élève doit parler français en tout temps et partout dans l’école. Les activités des élèves doivent se dérouler en français. La musique au carrefour doit contribuer à l’ épanouissement de l’univers francophone de l’élève. La langue écrite : à les travaux et les examens. L’ élève devra présenter ses travaux et ses examens dans un français correct. Un enseignant pourra enlever des points ou refuser un travail à l’ élève pour des erreurs inacceptables en français. L’ affichage: tout affichage doit respecter les objectifs et le caractère français de l’école.

De docenten zijn ingedeeld in secties die vergelijkbaar zijn met onze scholen voor voortgezet onderwijs. Het betreft Frans, Engels, Wiskunde en Informatica, Sciences Humaines en Sciences Pures, Technologie, Beaux Arts, Formation Personelle et sociale en Education physique. Er is niet alleen aandacht voor de cognitieve vakken,

85

86


Canada


maar ook sociale, culturele en creatieve aspecten krijgen een plaats. De leerlingenraad heeft een belangrijk aandeel bij het organiseren van sportieve en culturele activiteiten en het organiseren van diverse clubs. Vanuit de school wordt ook de gelegenheid geboden om in het 12e jaar stage te lopen in verschillende bedrijven in het kader van de beroepskeuze. Daarnaast zijn er enkele humanitaire projecten waarbij leerlingen hun vrije tijd en energie kunnen besteden aan goede doelen, zoals bijvoorbeeld de humanitaire missie om in Costa Rica een basisschool te helpen en activiteiten voor het behoud van het regenwoud. Uit deze gegevens blijkt al dat de Mathieu-Martin school vergelijkbaar is met een traditionele school voor voortgezet onderwijs in Nederland. De school is voor ons geselecteerd omdat er nauwe banden zijn met de Franstalige universiteit van Moncton en omdat enkele docenten aan de uitwerking van ict-projecten van het francophone deel van het ministerie van New Brunswick in de praktijk meewerken. Zij werken mee aan het ict-mentoraat. Dit formuleert de uitgangspunten bij de invulling van technologie en integratie van ict in andere vakken. In het team is een omslag gaande van eilandenschool naar een team waarin meer samenwerking plaatsvindt. Ict is hierbij één van de verbindende onderdelen. Enkele jaren geleden is een netwerk gemaakt van enkele computers in verschillende klassen. Aanvankelijk was er sprake van losse projecten. Nu beginnen in de school de eerste signalen van geïntegreerd ict-gebruik zichtbaar te worden. Van de 100 leraren gebruiken 85 leraren al regelmatig de computer in de lessen. E-mail is sinds kort als communicatiemiddel ingevoerd en er zijn regelmatig gesprekken om één en ander op elkaar af te stemmen. De school beschikt nu over twee grote computerlokalen met elk ruim 30 multimediacomputers, die zijn aangesloten op een netwerk en toegang kunnen geven tot internet. In een aantal vaklokalen staan ook meerdere computers. De school heeft toolkit voor projecten, die bestaan uit een laptop, digitale camera en scanner. Verder is in de school een ruimte gereserveerd voor de facilateur locale van het afstandsleren. Mentoraat voor de invoering van technologie in dienst van de opvoeding Het project voor het ict-mentoraat is vier jaar geleden gestart. Zowel in de francofone als in de anglofone scholen van New Brunswick is een aantal leraren voor een jaar vrijgesteld van lesgevende taken om het ict-gebruik in scholen te stimuleren. Op de school hebben we een gesprek met Bernice Maigrat die vanaf januari 2002 de zorg heeft voor 13 francofone scholen voor voortgezet onderwijs in New Brunswick. Zij heeft met andere mentoren samen een basistraining gehad en zal nog twee keer dit jaar een vervolg training krijgen. Haar voornaamste taak is om de leraren en de directies te stimuleren tot ict-gebruik in de lessen. Zij helpt in de klassen en geeft ondersteuning bij de uitwerking van projecten. De leraren moeten door het zelf doen plezier krijgen in het ict-gebruik en hun tegenstand en angst verminderen. Het ministerie heeft voor de mentoren ter ondersteuning hulpmiddelen gemaakt, bijvoorbeeld in de vorm van overzichtsschema’s met doelen voor ict en mogelijke strategieën. De verwachte resultaten zijn ook omschreven. Bernice heeft veel aan de website die is geopend voor de mentoren en doet veel ideeën op van praktijkervaringen van collega’s die op de website zijn gepubliceerd.


Canada


Doordat de mensen elkaar tijdens de trainingsbijeenkomsten hebben ontmoet, is het makkelijker om gerichte vragen te stellen aan bepaalde mensen en zijn de antwoorden specifieker. Bernice werkt graag in de Mathieu-Martin school. De directie is geïnteresseerd en steunt de initiatieven. De laatste tijd vindt er een omslag plaats in de school naar meer collegiale samenwerking en onderlinge communicatie. Er komen steeds meer jongere leraren op school, die gewend zijn aan ict-gebruik. Maar ook oudere leraren krijgen belangstelling en zijn bereid om te experimenteren. Bernice gaat zoveel mogelijk uit van de behoeften van de leraren en leerlingen zelf. Wat moeten ze kunnen en weten om hun doelen te realiseren. Hierdoor is de hulp die zij geeft zoveel mogelijk gericht op leraren en leerlingen. Het is een kwestie van stap voor stap ontdekken en zien wat er gebeurt. Ict is geen doel op zich, maar helpt om dingen te doen. Hoofdvraag is steeds: Welk deel van je programma kan je verbeteren door inzet van ict? Bernice mag langer dan een jaar werkzaam zijn als mentor, omdat ze ook betrokken is bij een onderzoeksproject van de universiteit. Wat haar betreft mag het mentoraat nog langer duren. Er gaat namelijk vrij veel energie zitten in kennismaken en vertrouwen opbouwen. Uitgangspunten bij de invulling van het vak Technologie Marc Savoie is sinds enkele jaren leraar Technologie op de Mathieu-Martin school. In het curriculum van de provincie is aangegeven dat de leerlingen in ieder geval de basisvaardigheden moeten leren op het gebied van tekstverwerken, het gebruik van spreadsheets, het maken van presentaties en werkstukken en het bewerken van foto’s en video. Het gebruik van internet, het systematisch zoeken en verzamelen van informatie op internet en het communiceren met anderen daarover staat centraal. De opdrachten moeten zoveel mogelijk praktisch en uitvoerbaar in verschillende lessen zijn. Marc heeft meegewerkt aan onderzoeken van de universiteit van Moncton en brengt de op de universiteit ontwikkelde theoretische uitgangspunten op de Mathieu-Martin school zoveel mogelijk in praktijk. In de twee computerlokalen zijn de leerlingen in groepjes aan het werk. Zij hebben verschillende opdrachten gekregen die ze moeten uitwerken. Enkele leerlingen zoeken op internet en zijn bezig met het beschrijven van de geschiedenis van Fredericton. Naast de computer ligt een handgeschreven kladblaadje met in rood de correcties en suggesties van de geschiedenisdocent. Om de beurt tikt een groep meisjes een stukje tekst in. In een ander groepje voeren de leerlingen een discussie over de prijzen van computers en softwareprogramma’s in de VS en Canada. De vergelijkingen zetten zij in een spreadsheet van Excel. Drie leerlingen monteren een video-opname en proberen met behulp van het uitgeprinte draaiboek de goede fragmenten logisch op het story board te plaatsen. Enkele leerlingen hebben een mooie pentekening gemaakt van een zeilboot en proberen hiervan met Photoshop een aantrekkelijke grafische afbeelding te maken. Het ziet er al leuk uit. Een andere leerling showt zijn animatie die hij van een tekst heeft gemaakt.

87

88


Canada


Leerlingen van grade 9 zijn bezig met een project over Franse sprookjes Zij hebben de informatie die ze hebben gevonden in een website geplaatst. Alleen de index en inhoudsopgave zijn nog niet klaar, maar als deze af zijn kan hun website de lucht in. Een concreet project in Science Humanitaire over visserij in de regio Marcel Cornier is al ruim 20 jaar aan de Mathieu-Martin school verbonden als leraar Sciences Humaines. Dit betekent dat hij vooral aardrijkskunde- en geschiedenislessen moet geven. In het begin van het gesprek gaf hij aan dat hij als leraar de leerboeken op de eerste plaats stelde en zeer streng was bij de controle van huiswerk. Dit schooljaar is hij met de hulp van de ict-mentor Bernice voor het eerst begonnen met een project over kreeftenvisserij waarin het ict-gebruik een centrale rol speelde. In het kader van een lessenreeks over visserij in Canada heeft hij de leerlingen op pad gestuurd met de opdracht om vissers in de omgeving te interviewen. Bij deze interviews mochten zij gebruik maken van een toolkit waarin een laptop, een scanner, een digitale camera en andere opname apparatuur zit. Op een zondagmorgen zijn de leerlingen met vissers meegevaren en hebben videoopnamen gemaakt. In de lessen zijn de verslagen en opnamen besproken en in een groter geheel geplaatst. De leerlingen waren erg enthousiast over deze vorm van onderwijs en hebben actief meegewerkt aan het uitwerken van de verslagen en om de foto’s en video’s zo te bewerken dat ze binnenkort in een website kunnen worden gepubliceerd. Marcel toonde ons vol trots de foto’s die waren genomen en die een goede indruk gaven van het leven op een vissersboot. De uitwerking van de verslagen gebeurt in samenwerking met één van de leraren Frans. Met de techniekleraar is regelmatig overleg over het bewerken van de video’s en foto’s tijdens de technieklessen en in het computerlokaal. Op deze wijze ontstaat er samenhang en toepassingsgerichtheid in het onderwijsaanbod van de school. Het is de bedoeling dat de website wordt aangemeld bij de Grassrootsprojecten. Van het geld dat beschikbaar komt zal een nieuwe toolkit voor de school worden gekocht . De leraar vond deze wijze van lesgeven zo zinvol dat hij van plan is om in het nieuwe schooljaar een ander project te starten waarbij ict wordt gebruikt. Deze keer zal het project binnen het curriculum plaatsvinden. Het nieuwe thema heeft betrekking op het industrieel erfgoed in de regio. Leerlingen moeten onderzoeken waarom bepaalde lokale fabrieken juist op bepaalde locaties zijn gevestigd. Er valt daarbij weer veel te vragen, te filmen en te verwerken. De leraar verwacht dat de leerlingen er veel van zullen leren en er plezier in zullen hebben. Leerpunten en reflectie De aanpak van de pedagogische vernieuwing, in het kader van het mentorprogramma, door leraren in te zetten als mentor voor andere collega’s, blijkt in de praktijk goed te werken. Het bevordert het leren van elkaar, met behulp van de beschikbare hulpmiddelen, in de eigen schoolomgeving. Dat zo’n mentor op meerdere scholen in de regio actief is bevordert de kennistransfer.


Canada


De insteek om de basisvaardigheden niet alleen uit het boekje te halen, maar door praktijkgerelateerde opdrachten, waarbij de Microsoft Office Suite als middel wordt gebruikt, is wellicht niet revolutionair, maar laat leerlingen wel al doende ervaring op doen rond een inhoudelijke opdracht. De school heeft een voorzichtige aanpak bij de invoering van ict: - leg gebruik van ict niet op; - sluit aan bij behoeften van leraren; - verander stap voor stap; - begin met degene die zich met computers op hun gemak voelen; - leg niet de nadruk op ict, maar op geïntegreerd gebruik in het onderwijs; - geef leraren tijd om te ontdekken, te wennen en zich zekerder te maken. Het verhaal van Cornier geeft de ervaringen weer van een oudere docent, die door dit experiment ervaring heeft opgedaan met een innovatie van zijn eigen onderwijspraktijk. Hij heeft ervaren dat, als je leerlingen de ruimte geeft om actief te leren in de dagelijkse omgeving van de school, dit een positief effect heeft op hun betrokkenheid en motivatie.

89

90


Canada

Namen en adressen van de bezochte scholen, instituten en gesprekspartners

Namen en adressen van de bezochte scholen, instituten en gesprekspartners Parkdale Junior and Senior Public School 78 Seaforth Avenue Toronto, Ontario, M6Kl2 Tel: 416 393 12 80 E-mail: [email protected] Site: http://schools.tdsb.on.ca/parkdaleps Bezocht door: Leny Tabak Frans Kraaijenbrink Gesproken met: Seija Hyhlo Jane Loney Ursula Franklin Academy 146 Glendonwynne Road Toronto, Ontario, M6P 3E3 Tel: 416 393 04 30 Fax: 416 393 09 70 E-mail: [email protected] Site: http://ufa.tdsb.on.ca Bezocht door: Jos de Groen Marja Blom Gesproken met: Ann Kerr, directeur David Freedman, adjunct directeur Jolanda Mak, docente Seneca@York College The Learning Commons Seneca College of Applied Arts & Technology 70 The Pond Road Toronto, Ontario, M3J 3M6 Tel: 416 491 50 50 E-mail: [email protected] Site: http://learningcommons.senecacollege.ca/


Canada


Bezocht door: Peter van den Dool Dieter Steinbusch Gesproken met: Carolyn Lam, manager Learning Commons Tanis Flink, chief librarian and director St. Dominic Savio 50 Tideswell Boulevard Toronto, Ontario, M1B 5X3 Tel: 416 393 54 67 Fax: 416 397 65 97 Site: www.tcdsb.on.ca/schools/stdominicsavio.asp Bezocht door: Marry Remery Carla van Cauwenberghe Gesproken met: Anna Nault, directeur Toni Mayer, ict-coördinator Francis Libermann Catholic High School 4640 Finch Avenue East Toronto, Ontario, MIS 4G2 Tel: 416 393 55 24 E-mail: [email protected] Site: www.libermann.tcdsb.org Bezocht door: Jaco Wijsman Ferry de Rijcke Bert Jaap van Oel Gesproken met: Tracey Parish, directeur Bob Tone, ict-portefeuillehouder Mark Braghton, ict-coördinator Laboratory School 45 Walmer Road Toronto, Ontario, M5R 2X2 E-mail: [email protected] Site: http://www.oise.utoronto.ca/ICS/labschool.html

91

92


Canada


Bezocht door: Leny Tabak Marry Remery Marja Blom Ferry de Rijcke Jaco Wijsman Peter van den Dool Dieter Steinbusch Bert Jaap van Oel Frans Kraaijenbrink Carla van Cauwenberghe Jos de Groen Gesproken met: Elizabeth Morley Richard Reeve Anne Cassidy Robin Shaw Julie Comay Michelle Martindale Cindy Halewood Bev Caswell Richard Messina Carol Stephenson Mary Jane Moreau diverse leerlingen Barkers Point Elementary 39 Carmen Avenue Fredericton, New Brunswick, E3A 3W9 Tel: 506 453 54 02 Fax: 506 444 52 79 E-mail: [email protected] Site: http://schools.brunnet.net/bps/ Bezocht door: Marry Remery Carla van Cauwenberghe Frans Kraaijenbrink Leny Tabak Gesproken met: Kim Stewart, directeur Karon Dean, adjunct directeur Lynn Facey, ict-coördinator


Canada


Rothesay High School 61 Hampton Road Rothesay, New Brunswick, E2E 5L6 Tel: 506 847 6204 Fax: 506 847 6244 E-mail: [email protected] Site: www.rothesayhigh.ca Bezocht door: Dieter Steinbusch Peter van den Dool Bert Jaap van Oel Ferry de Rijcke Gesproken met: Brian Perkins, docent Graphic Art & Design Glenn Cook, docent Networking en Computer Science Francine Levesque, docent Social Studies leerlingen Leo Hayes High School 499 Cliffe Street Fredericton, New Brunswick, E3A 9P5 Tel: 506 457 68 98 Fax: 506 444 30 31 Site: http://schools.brunnet.net/leohayes/ Bezocht door: Marja Blom Ferry de Rijcke Nashwaaksis Middle School 324 Fulton Ave Fredericton, New Brunswick, E3A5J4 Tel: 506 453 54 36 Fax: 506 444 41 29 E-mail: [email protected] Site: http://nasismiddle.nbed.nb.ca Bezocht door: Marry Remery Gesproken met: Gary Gallant, ict-coördinator Barb Hilman, Art docente

93

94


Canada


New Brunswick Community College 100 Broadwaystreet Woodstock, New Brunswick, E7M 5C5 Tel: 506 453 36 41 Fax: 506 453 79 44 E-mail: [email protected] Site: http://www.smythe.nbcc.nb.ca/ Bezocht door: Peter van den Dool Dieter Steinbusch Bert Jaap van Oel Gesproken met: Heather Hathaway, manager vestiging Woodstock Kent Shaw, instructeur Digital Communications Mathieu-Martin School 511 rue Champlain Dieppe, New Brunswick, NB E1A 1P Tel: 506 856 27 70 Site: http://mathieumartin.nbed.nb.ca Bezocht door: Marry Remery Ferry de Rijcke Carla van Cauwenberghe Gesproken met: Gilberte Godin, directeur Michel Power, adjunct-directeur Bernice Maigrat-LeBlanc, ict-coördinator/mentor Marc Savoie, docent Technologie Marcel Cornier, docent Sciences Humaines

Ict-schoolportretten buitenland. Canada

Recommend Documents