*HHVWHVJHVWRRUGHQ LQKHW%XUJHUOLMN5HFKW

*HHVWHVJHVWRRUGHQ LQKHW%XUJHUOLMN5HFKW



*HHVWHVJHVWRRUGHQ LQKHW%XUJHUOLMN5HFKW

)UHGHULN6ZHQQHQ

,17(56(17,$5HFKWVZHWHQVFKDSSHQ $QWZHUSHQ*URQLQJHQ

*HHVWHVJHVWRRUGHQLQKHW%XUJHUOLMN5HFKW )UHGHULN6ZHQQHQ ‹ ,QWHUVHQWLD $QWZHUSHQ±*URQLQJHQ KWWSZZZLQWHUVHQWLDEH ,6%1 ' 18*,

$OOHUHFKWHQYRRUEHKRXGHQ%HKRXGHQVXLWGUXNNHOLMNELMZHWEHSDDOGHXLW]RQGHULQJHQPDJQLHWV XLWGH]HXLWJDYHZRUGHQYHUYHHOYRXGLJGRSJHVODJHQLQHHQJHDXWRPDWLVHHUGJHJHYHQVEHVWDQGRI RSHQEDDUJHPDDNWRSZHONHZLM]HRRN]RQGHUGHXLWGUXNNHOLMNHYRRUDIJDDQGHWRHVWHPPLQJYDQ GHXLWJHYHUV

9RRUZRRUG

9225:225' *HHVWHVVWRRUQLVVHQYRUPHQHHQEHODQJULMNHPDDWVFKDSSHOLMNHUHDOLWHLW3V\FKLVFKH ]LHNWHQYRUPHQGHJURRWVWH]LHNWHJURHSLQGHDOJHPHQHUHJHOLQJYDQGHLQYDOLGLWHLW HQ LQ  ELMYRRUEHHOG ZDUHQ HU UXLP  RSQHPLQJHQ LQ SV\FKLDWULVFKH GLHQVWHQLQ%HOJLs 1RFKWDQVOLJWKHWRQGHUZHUSYDQYRRUOLJJHQGHGRFWRUDDWVWKHVLVGHUHFKWVSRVLWLHYDQ JHHVWHVJHVWRRUGHQLQKHWEXUJHUOLMNUHFKWQLHWYRRUGHKDQG+HWLVHHQPRHLOLMN RQGHUZHUSEHKHHUVWGRRUGLYHUVHXLWHHQORSHQGHEHSDOLQJHQPDDURRNJHNHQPHUNW GRRUHHQJHEUHNDDQUHJHOLQJHQ(HQJURQGLJHV\VWHPDWLVFKHVWXGLHYDQ]RZHOGH SHUVRRQVUHFKWHOLMNHDOVGHYHUPRJHQVUHFKWHOLMNHUHFKWVSRVLWLHYDQJHHVWHVJHVWRRUGHQ RQWEUDNWRWQXWRH+HWJHWXLJWHQHU]LMGVYDQPRHGJHGUHYHQKHLGHQYDQVRFLDOH EHZRJHQKHLGRP]LFKRYHUGDWRQGHUZHUSWHEXLJHQ+HWLVDQGHU]LMGVGHEHODQJULM NHYHUGLHQVWHYDQ)UHGHULN6ZHQQHQRPGH]HOHHPWHRSWHYXOOHQPHWHHQJURQGLJH RULJLQHOHHQJOREDOHDQDO\VHYDQKHWRQGHUZHUS 'ULHYUDJHQVWDDQFHQWUDDOLQGLWERHNRSZHONHZLM]HZRUGWHHQJHHVWHVVWRRUQLV YHUUHNHQG LQ GH WRWVWDQGNRPLQJ KHW YHUORRS HQ GH EHsLQGLJLQJ YDQ MXULGLVFKH VLWXDWLHVHQYHUKRXGLQJHQ"9LDZHONHWHFKQLHNHQZRUGHQGHEHODQJHQYDQJHHVWHVJH VWRRUGHQGDDUELMEHVFKHUPG"7HQVORWWHKRHEHVFKHUPZDDUGLJ]LMQGHEHODQJHQYDQ GHUGHQZDDUPHHGHJHHVWHVJHVWRRUGHLQHHQUHFKWVYHUKRXGLQJVWDDW" ,Q HHQ JODVKHOGHUH VWUXFWXXU ZRUGHQ GH]H YUDJHQ RQWOHHG LQ HHQ GHHO RYHU GH YHUPRJHQVUHFKWHOLMNHUHFKWVSRVLWLHYDQGHJHHVWHVJHVWRRUGHHQHHQGHHO RYHUGH SHUVRRQVUHFKWHOLMNHUHFKWVSRVLWLHYDQGHJHHVWHVJHVWRRUGHZDDUELMGHGZDQJRSQDPH DOVHHQDSDUWLQOHLGHQGKRRIGVWXNZRUGWJHSUHVHQWHHUGQXKHWDOVYRRUEHHOGJHOGW YDQGHPHHVWYHUUHJDDQGHLQSHUNLQJYDQGHSHUVRRQOLMNHYULMKHLG )UHGHULN6ZHQQHQLVHULQJHVODDJGHHQFRKHUHQWHQRPYDWWHQGZHUNWHVFKULMYHQ+LM KHHIW ]LFK QLHW DOOHHQ GH PHGLVFKH WHUPLQRORJLH YDQ GH SV\FKRSDWKRORJLH HLJHQ JHPDDNWPDDUKHHIW]LFKRRNWHONHQVRSNRUWHWLMGLQJHZHUNWLQGLYHUVHUHFKWVWDNNHQ HQ GDDUWXVVHQ GH RQGHUOLQJH YHUEDQGHQ EORRWJHOHJG 'H PDQLHU ZDDURS KLM GH UHFKWVSRVLWLHYDQJHHVWHVJHVWRRUGHQDQDO\VHHUWGRRUKHHQKHWYHUELQWHQLVVHQUHFKWKHW DDQVSUDNHOLMNKHLGVUHFKWKHWSHUVRQHQHQIDPLOLHUHFKWKHWPHGLVFKUHFKW«GZLQJW UHVSHFWDI %HZRQGHUHQVZDDUGLJ LV HYHQHHQV GH GRRUJHGUHYHQ HQ IXQFWLRQHOH ZLM]H YDQ UHFKWVYHUJHOLMNLQJ PHW KHW )UDQVH KHW 'XLWVH KHW 1HGHUODQGVH HQ KHW $QJOR $PHULNDDQVHUHFKW +HWSURHIVFKULIWYDQ)UHGHULN6ZHQQHQVWRSWQLHWELMHHQORXWHUNULWLVFKHDQDO\VHYDQ KHWRQGHUZHUS'HVWHUNWHYDQGLWERHNUHLNWYHUGHUHQOLJWHYHQ]HHULQKHWIHLWGDW GH DXWHXUGHOH]HUHHQSHUVRRQOLMNHHQJOREDOHYLVLHRSGHSUREOHPDWLHNYDQGH JHHVWHVJHVWRRUGHQYRRUVFKRWHOW $OVFHQWUDOHVWHOOLQJYHUGHGLJWGHDXWHXURPGDWELMGHLQYXOOLQJYDQGHUHFKWVSRVL WLH YDQ JHHVWHVJHVWRRUGHQ YULMKHLG HQ YHUDQWZRRUGHOLMNKHLG GH XLWJDQJVSXQWHQ EHKRUHQWH]LMQHQQLHW]RDOVNODVVLHNZRUGWDDQYDDUGPDFKWHORRVKHLGHQLPPXQL WHLW2RN]LMQSOHLGRRLRPGHKXLGLJHYLHUMXULGLVFKHVWDWXWHQYDQJHHVWHVJHVWRRUGHQ WHYHUYDQJHQGRRUppQJOREDOHUHJHOLQJHHQYRRUGHYHUPRJHQVUHFKWHOLMNHHQHHQ YRRUGHSHUVRRQVUHFKWHOLMNHEHODQJHQEHKDUWLJLQJYHUGLHQWDOOHDDQGDFKW=LMQIUDDL XLWJHZHUNWEHWRRJGDWGHXLWRHIHQLQJYDQSHUVRRQOLMNKHLGVUHFKWHQJHHQUHFKWVKDQGH Y

9RRUZRRUG OLQJLVPDDUHHQPDWHULsOHKDQGHOLQJZDDURSGHUHJHOVYDQGHRQEHNZDDPKHLGQLHW YDQWRHSDVVLQJ]LMQ]DO]HNHUWRHNRPVWLJHUHFKWVSUDDNHQUHFKWVOHHUEHwQYORHGHQ 'LWERHNLVJHVFKUHYHQLQHHQYORWWHPDDUWHJHOLMNJHEDOGHVWLMO'HDXWHXUYHUOLHVW ]LFK QLHW LQ HOOHQODQJH EHVFKULMYLQJHQ =R GZLQJW KLM GH OH]HU WRW YRRUWGXUHQGH DDQGDFKW )UHGHULN 6ZHQQHQ KHHIW ZHUN JHSUHVWHHUG GDW QLHW DOOHHQ ZHWHQVFKDSSHOLMN GH KRRJVWHZDDUGHULQJYHUGLHQWPDDUGDWWHYHQVYRRUGHDFWXHOHUHFKWVSUDNWLMNHQGH WRHNRPVWLJHZHWJHYLQJ]HHUQXWWLJ]DOEOLMNHQWH]LMQ'HJURQGLJHNULWLVFKHDQDO\VH HQ GH QLHXZH LQ]LFKWHQ ]XOOHQ GLW ERHN ]RQGHU WZLMIHO GRHQ XLWJURHLHQ WRW HHQ VWDQGDDUGZHUNRYHUGHPDWHULH 3URI7KLHUU\9DQVZHHYHOW HQSURI$+H\YDHUW 8QLYHUVLWHLW$QWZHUSHQ

YL

'DQNZRRUG

'$1.:225' 'LW ERHN LV GH KDQGHOVHGLWLH YDQ KHW SURHIVFKULIW GDW LN RS  VHSWHPEHU  RSHQEDDUKHEYHUGHGLJGDDQGH8QLYHUVLWDLUH,QVWHOOLQJ$QWZHUSHQ+HWLVKHW± YRRUORSLJH±VOXLWVWXNYDQYLHUMDDURQGHU]RHN$DQKHWHLQGHYDQGHZHJGDDUKHHQ SDVWHHQNRUWHWHUXJEOLN (HQSURHIVFKULIWLVHHQLQGLYLGXHHOZHWHQVFKDSSHOLMNZHUN7RFKNDQKHWVOHFKWV WRWVWDQGNRPHQGDQN]LMGHVWHXQYDQKHHOZDWSHUVRQHQHQLQVWHOOLQJHQDDQZLHLN GDDURPYHHOGDQNYHUVFKXOGLJGEHQ 2SGHHHUVWHSODDWVLVHUPLMQSURPRWRUSURIGU79DQVZHHYHOW+LMKHHIWPLMQ LQWHUHVVHYRRUKHWZHWHQVFKDSSHOLMNHRQGHU]RHNJHZHNWPHWHHQSURMHFWYRRUHHQ DVSLUDQWDVVLVWHQW LQ ]LMQ YDNJHELHG 1DDU DDQOHLGLQJ GDDUYDQ KHHIW KLM RRN KHW YRRUVWHOJHGDDQRPRQGHU]LMQZHWHQVFKDSSHOLMNHEHJHOHLGLQJHHQSURHIVFKULIWRYHU GLWRQGHUZHUSWHVFKULMYHQ9RRUGLHYRRUWGXUHQGHZHWHQVFKDSSHOLMNHEHJHOHLGLQJ EHQLNKHP]HHUGDQNEDDU3URI9DQVZHHYHOWLVHUERYHQGLHQLQJHVODDJGWXVVHQGH PHGHZHUNHUVYDQ]LMQRQGHU]RHNVJURHSQDXZHZHWHQVFKDSSHOLMNHpQYULHQGVFKDSSH OLMNHEDQGHQWRWVWDQGWHEUHQJHQ'DWKHHIWGHODVWYDQKHWRQGHU]RHNYHUOLFKW 9DQGHGRFWRUDDWVFRPPLVVLHPDDNWHQYRRUWVGHHOXLWSURIGU$+H\YDHUW8,$  SURIGU$9DQ2HYHOHQLQ]LMQKRHGDQLJKHLGYDQGHSDUWHPHQWVYRRU]LWWHUHQSURI GU$9HUEHNH8,$.8/HQ.8%UDEDQW =LMKHEEHQWLMGHQVGHMDDUOLMNVH YHUJDGHULQJHQYDQGHFRPPLVVLHHQGDDUEXLWHQPLMQZHWHQVFKDSSHOLMNHLQWHUHVVH OHYHQGLJJHKRXGHQPHWZDDUGHYROOHRSPHUNLQJHQYDQXLWKXQYDNJHELHGPDDURRN RYHUUHFKWHQZHWHQVFKDSSHOLMNRQGHU]RHNLQKHWDOJHPHHQ,NKHEERYHQGLHQGH NDQVJHNUHJHQRPDOVDVVLVWHQWYDQSURIGU$+H\YDHUWYRRUKHWYDN3HUVRQHQHQ IDPLOLHUHFKWWHZRUGHQDDQJHVWHOG 'H SURIHVVRUHQ / &RUQHOLV 98%  - 1LHXZHQKXLV 58*URQLQJHQ  HQ 3 6HQDHYH.8/ ZDUHQGHH[WHUQHOHGHQYDQGHH[DPHQFRPPLVVLH+HQGDQNLN YRRUGHELM]RQGHUHJURQGLJKHLGZDDUPHH]LMGLHRSGUDFKWKHEEHQRSJHQRPHQ 'DQNJDDWRRNXLWQDDUGU&'LOOHQDGMXQFWGLHQVWKRRIG3V\FKLDWULHLQKHW8=$ +LMKHHIWPLMQKRRIGVWXNRYHUGHJHHVWHVVWRRUQLVLQGHSV\FKLDWULHNULWLVFKGRRUJHQR PHQHQHUGHQRGLJHNDQWWHNHQLQJHQELMJHPDDNW +HWJURRWVWHGHHOYDQGLWRQGHU]RHNKHELNYHUULFKWDOVDVSLUDQWYDQKHW)RQGVYRRU :HWHQVFKDSSHOLMN2QGHU]RHN±9ODDQGHUHQ,NGDQNKHW)RQGVYRRUGLHRQGHUVWHX QLQJ0LMQGDQNJDDWRRNXLWQDDUGH8,$YRRUGHJHERGHQVWHXQJHGXUHQGHGLH SHULRGHHQJHGXUHQGHPLMQDDQVWHOOLQJDOVDVVLVWHQWYDQDIRNWREHU (HQSURHIVFKULIWPRHWJHEDVHHUG]LMQRSHHQRQGHU]RHNQDDUWKHODZLQDFWLRQ,N EHQPHHUGHUHSHUVRQHQHQYHUHQLJLQJHQGDQNEDDUYRRUGHGLDORRJGLHGDDURYHUPHW KHQPRJHOLMNZDV 2SGHHHUVWHSODDWVLVHUGH)HGHUDWLHYDQ9ODDPVH6LPLOHVNULQJHQY]Z'HNULQJ $QWZHUSHQ5HJLRQDDOKHHIWPLMLQ]LMQEHVWXXURSJHQRPHQDOVµMXULGLVFKUDDGVPDQ¶ RPPLM]RGRHQGHNHQQLVWHODWHQPDNHQPHWGHMXULGLVFKHSUREOHPHQYDQJHHVWHVJH VWRRUGHQHQKXQIDPLOLHOHGHQ'LHHUYDULQJZDVRQPLVEDDU,NGDQNKHWEHVWXXUHQ LQKHWELM]RQGHUPHYU/'H:DFKWHUGDDUYRRU

YLL

'DQNZRRUG 2SHHQEHYUDJLQJYDQDOOHYUHGHUHFKWHUVHQUHFKWEDQNHQYDQHHUVWHDDQOHJLVHU ZHLQLJUHDFWLHJHNRPHQ9DQGHPDJLVWUDWHQGLHZHOKHEEHQJHUHDJHHUGZLOLNHU KLHUGULHLQKHWELM]RQGHUGDQNHQYRRUKXQVWHXQ'KU'H%URXZHUYDQKHWNDQWRQ 0HQHQPHYU0DHUWHQVYDQKHWNDQWRQ/HXYHQ,,HQGKU/LHYHQVYDQKHWNDQWRQ 6LQW.ZLQWHQV/HQQLNKHEEHQPLMWHJHSDVWHQWLMGHJHFRQIURQWHHUGPHWGHWRHSDV VLQJYDQZHWJHYLQJLQGHSUDNWLMNHQ]LMQGDDURYHUHHQRSHQGLDORRJDDQJHJDDQ 0HYU$+X\VYDQGH.RQLQNOLMNH)HGHUDWLHYDQ%HOJLVFKH1RWDULVVHQKHHIWPLMKHW QRGLJHFLMIHUPDWHULDDOEH]RUJGRYHUGHWRHSDVVLQJYDQGHPDDWUHJHOHQYDQRQEH NZDDPKHLG0HWPHYU+-DFREVYDQGH.)%1KHELNRRNNXQQHQGLVFXVVLsUHQ RYHUGHRSYDWWLQJHQYDQKHWQRWDULDDWWHU]DNHYDQHQNHOHWRHNRPVWLJHKHUYRUPLQJHQ YDQRQVUHFKW (HQSURHIVFKULIWLVHHQHHQ]DDPZHUN'HYRRUWGXUHQGHVWHXQGDDUELMGRRUIDPLOLH HQYULHQGHQZDVRQPLVEDDU+LHULVQLHWGHSODDWVRPGLHSHUVRQHQWHQRHPHQ=LM ZHWHQ]RRRNZHOZLHLNEHGRHO 'HVWRILQGH]HKDQGHOVHGLWLHLVV\VWHPDWLVFKELMJHKRXGHQWRWDXJXVWXV,N KHE GH KHUYRUPLQJ YDQ KHW YRRJGLMUHFKW ]LH DOJHPHHQ LQIUD QU   HQ KHW ZHWVYRRUVWHOWRWZLM]LJLQJYDQGH:HW9RRUORSLJ%HZLQGLQIUDQU YHUZHUNW LQKXQVWDGLXPRSGLHGDWXP0HWEHODQJZHNNHQGHHYROXWLHVYDQQDDXJXVWXV KHELNLQGHPDWHYDQKHWPRJHOLMNHUHNHQLQJJHKRXGHQ



+HWMDDULVXLWJHURHSHQWRWKHWMDDUYDQGHJHHVWHOLMNHJH]RQGKHLG,NKRRSGDW GLWERHNELMGUDDJWDDQGHEHZXVWPDNLQJYDQGHQRRG]DDNYDQHHQEHWHUHUHFKWVEH VFKHUPLQJYDQJHHVWHVJHVWRRUGHQ )UHGHULN6ZHQQHQ ;

YLLL

,QKRXGVWDIHO VOORWOORD                                                  Y DANKWOORD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vii ,1+28'67$)(/                                               L[ INLEIDEND DEEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Titel 1. Algemene inleiding tot het onderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Onderwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Structuur van het onderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1 1 5 8

Titel 2. De geestesstoornis in de psychopathologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inleiding en plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Psychopathologie, psychiatrie en geestesstoornis . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Abnormaal psychisch functioneren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Hinder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Klinische herkenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. De noemer ‘geestesstoornis’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Psychische disfuncties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Het bewustzijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De waarneming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Cognitieve vermogens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Gevoelens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. De conatieve vermogens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Diagnose en taxonomie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Diagnostic and Statistical Manual – IV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Inventaris van de diagnostische klassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1° Stoornissen die meestal voor het eerst op zuigelingenleeftijd, kinderleeftijd of in de adolescentie worden gediagnosticeerd. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2° Delirium, dementie en amnestische en andere cognitieve stoornissen NAO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3° Psychische stoornissen door een somatische aandoening . . . . . 4° Aan een middel gebonden stoornissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5° Schizofrenie en andere psychotische stoornissen . . . . . . . . . . . 6° Stemmingsstoornissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7° Angststoornissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8° Somatoforme stoornissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9° Nagebootste stoornissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10° Dissociatieve stoornissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11° Seksuele en genderidentiteitsstoornissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12° Eetstoornissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13° Slaapstoornissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14° Stoornissen in de impulsbeheersing, niet elders geclassificeerd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11 11 11 12 15 15 16 17 18 19 20 22 22 23 23 25 26

26 27 27 28 28 29 29 30 31 31 31 32 32 32 L[

,QKRXGVWDIHO 15° Aanpassingsstoornissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16° Persoonlijkheidsstoornissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17° Andere aandoeningen en problemen die een reden voor zorg kunnen zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Gerechtelijke psychiatrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

32 33 34 35

Titel 3. De geestesstoornis in het recht. De dwangopneming van geesteszieken als voorbeeld van de beperking van deelneming aan het rechtsverkeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 AFDELING I. INLEIDING EN PLAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 AFDELING II. ‘JURIDISERING’ VERSUS ‘MEDICALISERING’ VAN DE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

DWANGOPNEMING

AFDELING III. DE MATERIËLE VOORWAARDEN VOOR DWANGOPNEMING . . . . . 47 Hoofdstuk 1. Vereiste geestesstoornis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Het begrip geestesziekte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Beperkingen aan de invulling van het begrip geestesziekte . . . . . . . . . . . . § 1. Onaangepastheid aan waarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Middelengebruikers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Bejaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

47 47 55 55 58 63

Hoofdstuk 2. Gevaarscriterium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Situering van het criterium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Het begrip gevaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Gevaar voor zichzelf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Gevaar voor anderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Gevaar voor goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

64 64 67 70 76 80

Hoofdstuk 3. Causaal verband . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Hoofdstuk 4. Indien zijn toestand zulks vereist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Hoofdstuk 5. Geen andere geschikte behandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 A. Geen alternatief voor de opneming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 B. Geen alternatief voor dwang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 AFDELING IV. WEERSLAG VAN DE DWANGOPNEMING OP DE GELDIGHEID VAN RECHTSHANDELINGEN VAN DE GEESTESZIEKE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

[

,QKRXGVWDIHO DEEL I. DE VERMOGENSRECHTELIJKE RECHTSPOSITIE VAN GEESTESGESTOORDEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 A. Inleiding en plan van dit deel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 B. De juridische wil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 ONDERDEEL I. VERMOGENSRECHTELIJKE RECHTSHANDELINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

DOOR EN VOOR GEESTESGESTOORDEN

Titel 1. Wils- en bekwaamheidsvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 AFDELING I. WILSVEREISTEN: DE TOESTEMMING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Hoofdstuk 1. Inleiding en plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Hoofdstuk 2. De inhoud van de toestemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Wat is een volwaardige toestemming? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Gebreken in de wilsvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Gebrekkige vorming van de wil: de wilsongeschiktheid . . . . . . . . . 1° Beginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2° Toepassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3° Onderscheid met de onbekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De klassieke wilsgebreken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1° Dwaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2° Bedrog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3° Geweld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4° Benadeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Misbruik van omstandigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

102 102 105 106 106 112 115 116 116 122 127 130 132

Hoofdstuk 3. De sanctionering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Voorwaarden voor de nietigheidssanctie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Regels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Uitzonderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1° Art. 503 B.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2° Artikel 504 B.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Kenmerken van de nietigheidssanctie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Aanspraakgerechtigden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1° Regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2° Uitzondering: artikel 504 B.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Bevestiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Verjaring door verloop van tien jaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

138 138 138 141 141 145 145 145 148 148 151 154 154

[L

,QKRXGVWDIHO Hoofdstuk 4. Voorkoming van de nietigheidssanctie als verstoring van een vlot rechtsverkeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 A. Precontractuele fase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De precontractuele informatieplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De culpa in contrahendo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De fase van de contractsluiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Bijzondere regels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De vertrouwens- of schijnleer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1° Toepassingsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2° Toepassing van de vertrouwensleer op alle wilsongeschikten? 3° Geen toepassing van de vertrouwensleer op om het even welke wilsongeschikte? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4° Oplossing? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

157 157 161 162 162 163 163 168 168 171

AFDELING II. DE BEKWAAMHEID . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 Hoofdstuk 1. Inleiding en algemene beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 Hoofdstuk 2. De statuten van onbekwaamheid en van onbevoegdheid . . . . . . A. De gerechtelijke onbekwaamverklaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Criterium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Inhoud en omvang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Aanvang en einde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Toevoeging van een gerechtelijke raadsman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Criterium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Inhoud en omvang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Aanvang en einde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De verlengde minderjarigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Criterium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Inhoud en omvang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Aanvang en einde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Toevoeging van een voorlopige bewindvoerder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Criterium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Inhoud en omvang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Aanvang en einde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Maatregelen over de goederen: buitenlandse rechtsstelsels. . . . . . . . . . . § 1. Nederland: de onderbewindstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Duitsland: de Betreuung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Engeland: de Management of Property and Affairs of Patients . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. De V.S.A.: curatorship over the estate of an incompetent person . .

185 185 185 191 193 195 195 201 204 205 206 208 210 211 211 217 221 222 222 223 226 227

Hoofdstuk 3. De sanctionering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

[LL

,QKRXGVWDIHO Hoofdstuk 4. Voorkoming van de nietigheidssanctie als verstoring van een vlot rechtsverkeer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Publiciteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Regel: geen bescherming van de goede trouw van derden . . . . . . . . . . . C. Uitzondering: artikel 1307 B.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

231 231 233 234

AFDELING III. DE REGELING MET BETREKKING TOT GIFTEN . . . . . . . . . . . . . . 236 Hoofdstuk 1. Het misverstand van de ‘théorie du consentement renforcé’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Eerste argument: de voorbereidende werken van de Code civil rechtvaardigen niet noodzakelijk een strenger wilsvereiste voor giften. . C. Tweede argument: de afwezigheid van de toestemming in een rechtshandeling te bezwarenden titel impliceert niet noodzakelijk de volledige afwezigheid van de wil. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Derde argument: de concrete aanwending van billijkheidsmotieven bij de nietigverklaring rechtvaardigt niet noodzakelijk de formulering daarvan in een algemeen beginsel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Vierde argument: dat een regel veelvuldig wordt aangevoerd, betekent niet noodzakelijk dat hij ook veelvuldig wordt toegepast. . . . . . . . . . . . F. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

236 236 238

240

241 243 245

Hoofdstuk 2. De inhoud van de toestemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Wat is een volwaardige toestemming ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Gebreken in de wil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Gebrekkige vorming van de wil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1° Wilsongeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2° Het legaat ab irato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3° Bewijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De klassieke wilsgebreken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1° Dwaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2° Bedrog: captatie en suggestie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3° Geweld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. De sanctionering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

246 246 249 250 250 256 257 257 257 259 264 265

Hoofdstuk 3. De bekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inleidende beschouwingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De (handelings)onbekwaamheid tot beschikken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De onbekwaamheid tot ontvangen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De handelingsonbekwaamheid tot ontvangen . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De rechtsonbekwaamheid tot ontvangen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Sanctionering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

266 266 271 278 279 279 286

[LLL

,QKRXGVWDIHO Titel 2. Belangenbehartiging door een plaatsvervanger of met de bijstand van een raadsman: vertegenwoordiging, bijstand en machtiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 AFDELING I. INLEIDING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 AFDELING II. BEWIND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293 Hoofdstuk 1. Algemene situering van de bevoegdheid van de bewindvoerder aan de hand van de voogdij over minderjarigen . . . . . . . . . . A. Doel van de bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Omvang van de bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Controle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Techniek van vertegenwoordiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

293 293 294 298 298

ADDENDUM: Het nieuwe voogdijrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 Hoofdstuk 2. Aanpassing van het bewindsdoel bij meerderjarige onbekwamen en wilsongeschikten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 Hoofdstuk 3. Bewindsvormen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. ‘Formele’ bewindsvormen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Het bewind als ondersteunend aspect van een maatregel van onbekwaamheid of onbevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1° Organisatie van het bewind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2° Controle op het bewind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Gerechtelijke bewindsvormen die losstaan van een maatregel van onbekwaamheid of onbevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1° Maatregelen in afwachting van een uitspraak over een statuut van onbekwaamheid of onbevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2° De gerechtelijke bewindvoerder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Gerechtelijk bewind op eigen verzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. ‘Informele’ inmenging in andermans vermogen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Lastgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1° Beginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2° Eindigt de lastgeving door de onbekwaamheid en de wilsongeschiktheid van de lastgever? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3° Onherroepelijkheid van de lastgeving en weerslag van de overeenkomst op de eigen bevoegdheid van de lastgever. . . . . 4° De controle op de lasthebber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5° Opzegging door de lasthebber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Bewaargeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Zaakwaarneming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Sterkmaking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. De ontvanger van sociale toelagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

[LY

305 305 305 305 308 310 310 312 314 314 314 314 318 321 324 329 330 330 333 334

,QKRXGVWDIHO AFDELING III. BIJSTAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335 Hoofdstuk 1. Toepassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335 Hoofdstuk 2. Bevoegdheid van de gerechtelijke raadsman . . . . . . . . . . . . . . 335 Hoofdstuk 3. Controle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337 AFDELING IV. MACHTIGING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340 Hoofdstuk 1. Beginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340 Hoofdstuk 2. Toepassing op het bewind over meerderjarige onbekwamen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342 Hoofdstuk 3. Kan de bewindvoerder worden gemachtigd om een gift te doen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. In de regel zijn giften bij vertegenwoordiging verboden . . . . . . . . . . . . . B. Bepaalde giften zijn wel bij vertegenwoordiging mogelijk . . . . . . . . . . . § 1. Toepassing van de regel: de kenbare wensen van de vermogenstitularis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Uitzonderingen op de regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

344 345 349 349 351

Hoofdstuk 4. De onbekwame kan de lege lata niet rechtstreeks worden gemachtigd om zelf een rechtshandeling te stellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356 ONDERDEEL II. HET AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359 Titel 1. Inleiding en plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359 Titel 2. Beginselen van het aansprakelijkheidsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . 360 Hoofdstuk 1. De aansprakelijkheid voor eigen daad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De buitencontractuele fout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Onrechtmatigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Toerekenbaarheid aan schuld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Vreemde oorzaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Voorwaarden voor de toepassing van de aansprakelijkheidsbevrijdende gronden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Buitenlandse oplossingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De contractuele fout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

360 360 360 363 368 368 369 372

Hoofdstuk 2. De kwalitatieve of samengestelde aansprakelijkheid . . . . . . . . 374 A. Weerlegbare vermoedens van aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374

[Y

,QKRXGVWDIHO B. De objectieve aansprakelijkheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Geen toerekening aan schuld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Vreemde oorzaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Toerekening aan hoedanigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

377 378 379 381

Titel 3. Derdenbeschermende correcties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385 AFDELING I. AANSPRAKELIJKHEIDSRECHTELIJKE CORRECTIES . . . . . . . . . . . . 385 Hoofdstuk 1. Correcties op het toepassingsgebied van de ontoerekeningsvatbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385 § 1. De ontoerekeningsvatbaarheid moet volledig zijn . . . . . . . . . . . . . . 385 § 2. De ontoerekeningsvatbaarheid moet bestaan op het ogenblik van de schadeverwekkende daad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388 § 3. De ontoerekeningsvatbaarheid moet ontoerekenbaar, onvoorzienbaar en onoverkomelijk zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388 § 4. De aangesprokene draagt de bewijslast van de ontoerekeningsvatbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390 Hoofdstuk 2. Aansprakelijkheid van derden voor de schadeverwekkende daad van de geestesgestoorde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Aansprakelijkheid voor eigen daad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De kwalitatieve aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Bijzondere en algemene regelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Weerlegbare vermoedens van aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Objectieve aansprakelijkheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

392 392 403 403 409 412

Hoofdstuk 3. De aansprakelijkheid van de ontoerekeningsvatbare: art. 1386bis B.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Het persoonlijke toepassingsgebied van art. 1386bis B.W. . . . . . . . . . . . C. Het materiële toepassingsgebied van art. 1386bis B.W. . . . . . . . . . . . . . D. De omvang van de schadevergoedingsplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

417 417 419 429 436

AFDELING II. VERZEKERINGSRECHTELIJKE CORRECTIES . . . . . . . . . . . . . . . . . 445 A. Aansprakelijkheid voor eigen daad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445 B. De aansprakelijkheid van derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451 Titel 4. Evaluatie en alternatieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453

[YL

,QKRXGVWDIHO DEEL II. DE PERSOONSRECHTELIJKE RECHTSPOSITIE VAN GEESTESGESTOORDEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463 Plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463 ONDERDEEL I. DE PERSOONLIJKHEIDSRECHTEN VAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464

GEESTESGESTOORDEN

Inleiding en plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464 Sectie 1. Situering van de persoonlijkheidsrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466 Titel 1. Aard van de persoonlijkheidsrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Ontstaan en aard van de persoonlijkheidsrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Kenmerken van de persoonlijkheidsrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Welke bestanddelen van de persoonlijkheid worden beschermd? . . . . . .

466 466 473 475

Titel 2. Aard van de uitoefening van de persoonlijkheidsrechten . . . . . . 478 Hoofdstuk 1. Inleiding en stelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478 Hoofdstuk 2. Legal conceptions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480 Hoofdstuk 3. Argumenten voor de stelling dat de uitoefening van een persoonlijkheidsrecht een materiële handeling is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De dubbele functie van de toestemming bij de overeenkomst over persoonswaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De toestemming van het slachtoffer in een onrechtmatige daad is voor de dader een feit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Aan de bestaansvoorwaarden van een rechtshandeling is niet voldaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Er is geen rechtsgevolgen beogende wil. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De rechtsgevolgen beogende wil is niet noodzakelijk om die rechtsgevolgen te weeg te brengen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Met de uitoefening van de persoonlijkheidsrechten worden geen verbintenissen tot stand gebracht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Niet elke uitoefening van een recht is een rechtshandeling . . . . . . . . . . . E. De principiële herroepbaarheid van de wilsuiting van de rechtstitularis .

482 482 485 488 488 489 490 491 494

Hoofdstuk 4. Samenvatting en besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495

[YLL

,QKRXGVWDIHO Sectie 2. De uitoefening van persoonlijkheidsrechten van geestesgestoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498 Titel 1. Wils- en bekwaamheidsvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498 AFDELING I. WILSVEREISTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498 AFDELING II. BEKWAAMHEIDSVEREISTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503 Hoofdstuk 1. Onbekwamen onder een statuut dat op de persoon van de geestesgestoorde betrekking kan hebben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503 A. De rechtspositie van wilsgeschikte minderjarigen bij de uitoefening van hun persoonlijkheidsrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503 § 1. De uitoefening van de persoonlijkheidsrechten . . . . . . . . . . . . . . . . 503 1° Toepassing van de gemeenrechtelijke regels inzake vertegenwoordiging. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503 2° Gezamenlijke uitoefening door de wettelijke vertegenwoordiger en de minderjarige. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505 3° Alleenbeslissingsrecht voor de minderjarige. . . . . . . . . . . . . . . 506 § 2. De patrimoniale aspecten van de uitoefening van de persoonlijkheidsrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510 B. Toepassing op wilsgeschikte meerderjarige onbekwamen of onbevoegden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 512 Hoofdstuk 2. Onbekwamen onder een statuut dat enkel de goederen betreft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 518 Hoofdstuk 3. Onbekwamen onder een statuut van bijstand . . . . . . . . . . . . . . 520 Titel 2. Belangenbehartiging door een plaatsvervanger of met de bijstand van een raadsman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521 AFDELING I. INLEIDING EN PLAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521 AFDELING II. GRONDSLAG VOOR DE BEVOEGDHEID . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522 Hoofdstuk 1. ‘Formele’ belangenbehartiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Onbekwamen onder een statuut dat op de persoon van de geestesgestoorde betrekking kan hebben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Onbekwamen onder een statuut dat enkel de goederen betreft . . . . . . . . C. Onbekwamen onder een statuut van bijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

522 522 525 528

Hoofdstuk 2. ‘Informele’ belangenbehartiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 528 A. Lastgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 528 B. De ‘natuurlijke beschermer’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 530 AFDELING III. UITOEFENING VAN DE BEVOEGDHEID . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 534

[YLLL

,QKRXGVWDIHO Sectie 3. Toepassing op medische behandelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538 Titel 1. Wils- en bekwaamheidsvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538 AFDELING I. WILSVEREISTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538 Hoofdstuk 1. Algemene beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538 Hoofdstuk 2. Beoordeling van de wilsgeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De standaard of benadering van de wilsgeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Categoriale standaard. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De functionele standaard. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Criteria voor de beoordeling van de wilsgeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . § 1. Getuigen van een keuze (Evidencing a choice). . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De redelijkheid van de beslissing (Reasonable outcome of choice). § 3. De keuze is gegrond op rationele motieven (Choice based on rational reasons). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. In staat zijn te begrijpen (Ability to understand). . . . . . . . . . . . . . . § 5. Feitelijk begrip (Actual understanding). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Inzicht in de aard van de situatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Kritiek en besluit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Waarborgen bij de beoordeling van de wilsgeschiktheid . . . . . . . . . . . .

543 544 544 546 552 552 553 555 556 557 558 558 561

Hoofdstuk 3. Aanpassing van de informatieplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Standaard van de informatieplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De theorie van de normale en voorzienbare risico’s. . . . . . . . . . . . § 2. De theorie van de professionele standaard. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. De theorie van de relevante risico’s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Vorm en inhoud van de informatieverstrekking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Vorm van de informatieverstrekking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Inhoud van de informatieverstrekking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

563 563 564 565 566 568 568 569 572

AFDELING II. BEKWAAMHEIDSVEREISTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574 Hoofdstuk 1. Statuten die mee betrekking kunnen hebben op de persoon van de geestesgestoorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574 A. Het gezondheidsrechtelijke statuut van wilsgeschikte minderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574 B. Toepassing op wilsgeschikte meerderjarige onbekwamen of onbevoegden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 580 Hoofdstuk 2. Statuten die enkel de goederen van de geestesgestoorde betreffen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584 Hoofdstuk 3. Statuten die de geestesgestoorde bijstand opleggen . . . . . . . . . 585 [L[

,QKRXGVWDIHO Titel 2. Belangenbehartiging door een plaatsvervanger of met de bijstand van een raadsman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587 AFDELING I. INLEIDING EN PLAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587 AFDELING II. GRONDSLAG VOOR DE BEVOEGDHEID . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 590 Hoofdstuk 1. ‘Formele’ belangenbehartiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Statuten die mee betrekking kunnen hebben op de persoon van de geestesgestoorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Het gezondheidsrechtelijke statuut van wilsongeschikte minderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Toepassing op wilsongeschikte meerderjarige onbekwamen of onbevoegden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Statuten die enkel de goederen van de geestesgestoorde betreffen . . . . . C. Statuten die de geestesgestoorde enkel bijstand opleggen . . . . . . . . . . . . Hoofdstuk 2. ‘Informele’ belangenbehartiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De voorafgaande richtlijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Geldigheidsvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1° De wilsvereisten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2° Vormvereisten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3° Het correctierecht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4° De contractuele aspecten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Soorten richtlijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1° De voorafgaande beslissingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2° De voorafgaande richtlijnen aan de vertegenwoordiger. . . . . . 3° De wensen van de patiënt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4° Bijzonderheden in verband met voorafgaande richtlijnen over psychiatrische behandelingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De zelfbenoemde vertegenwoordiger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Geldigheidsvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1° Wilsvereisten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2° Vormvereisten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3° Einde van de lastgeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4° Onherroepelijkheid van de lastgeving en weerslag op de eigen bevoegdheid van de lastgever. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5° De controle op de lasthebber. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6° De opzegging door de lasthebber. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De theorie van de natuurlijke beschermers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Juridische grondslag van de theorie van de natuurlijke beschermers 1° Zaakwaarneming. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2° Stilzwijgende lastgeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . [[

590 590 590 591 591 592 592 592 592 593 594 595 596 598 599 599 600 600 600 601 601 604 604 604 604 605 606 606 606 607 607 610

,QKRXGVWDIHO 3° Beding ten behoeve van een derde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4° Theorie van de vermoedelijke toelating. . . . . . . . . . . . . . . . . . 5° Bevoegdheid van de rechtbank. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6° Wettelijke bevoegdheid als grondslag? . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Titularissen van de bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1° De naasten van de patiënt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2° De arts. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3° Besluit: de gulden middenweg ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. De noodtoestand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

610 610 613 614 615 615 619 620 621

AFDELING III. UITOEFENING VAN DE BEVOEGDHEID . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 624 Hoofdstuk 1. De wijze van beslissen door de plaatsvervanger . . . . . . . . . . . A. ‘Best interests’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. ‘Substituted Judgment’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Besluit: weer een gulden middenweg ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

624 624 626 628

Hoofdstuk 2. De omvang van de bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Het welzijn van de patiënt als bevoegdheidsafbakening . . . . . . . . . . . . . B. De bevoegdhedenverdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Interne bevoegdhedenverdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1° De statuten van onbekwaamheid en onbevoegdheid . . . . . . . . 2° De zelfbenoemde vertegenwoordiger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3° De natuurlijke beschermers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4° Bevoegdheid van de rechtbank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De externe bevoegdhedenverdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

629 631 642 643 643 644 645 646 647 649

Hoofdstuk 3. Conflictsituaties bij medische beslissingen . . . . . . . . . . . . . . . . A. De vertegenwoordigers zijn het onderling niet eens over de behandeling B. De vertegenwoordiger wenst of weigert een medische behandeling tegen het medische belang van de patiënt in. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De wens en het verzet van de wilsongeschikte patiënt . . . . . . . . . . . . . .

649 650 651 652

Titel 3. De dwangbehandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 654 AFDELING I. INLEIDING. WANNEER IS ER SPRAKE VAN DWANGBEHANDELING? 654 AFDELING II. VOORWAARDEN OM TOT DWANGBEHANDELING OVER TE GAAN

660

Hoofdstuk 1. Voorafgaande toepassing van een bijzondere beschermingsmaatregel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 660 Hoofdstuk 2. De aard en het doel van de behandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . 663

[[L

,QKRXGVWDIHO ONDERDEEL II. DE GEESTESGESTOORDE EN ZIJN PERSOONLIJKE RELATIONELE RECHTSVERHOUDINGEN

(PERSONEN- EN FAMILIERECHT) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 669 Inleiding en plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 669 Sectie 1. De relationele handelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 672 Titel 1. Wils- en bekwaamheidsvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 672 AFDELING I. WILSVEREISTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 672 Hoofdstuk 1. De huwelijkssluiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Wilsgeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Huwelijksgeschiktheid ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. De wilsgebreken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Geweld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Dwaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Bedrog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. De nietigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Nietigheid wegens wilsongeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Nietigheid op grond van wilsgebreken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

672 672 673 680 682 682 683 684 688 692 692 697

Hoofdstuk 2. De echtscheiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 699 A. Wilsgeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 699 B. Wilsgebreken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 701 Hoofdstuk 3. De erkenning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Wilsgeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Wilsgebreken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Nietigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

702 702 703 704

Hoofdstuk 4. Toestemming tot een daad van voortplanting . . . . . . . . . . . . . . 707 A. Wilsgeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 707 B. Wilsgebreken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 708 Hoofdstuk 5. Adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 708 A. Wilsgeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 708 B. Wilsgebreken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 709 Hoofdstuk 6. Andere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 710

[[LL

,QKRXGVWDIHO AFDELING II. BEKWAAMHEIDSVEREISTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 711 Hoofdstuk 1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 711 Hoofdstuk 2. De huwelijkssluiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 714 Hoofdstuk 3. De echtscheiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 719 Hoofdstuk 4. De erkenning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 721 Hoofdstuk 5. Afstammingsvorderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 722 Hoofdstuk 6. Adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 722 Titel 2. Belangenbehartiging door een plaatsvervanger of met de bijstand van een raadsman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 724 Hoofdstuk 1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 724 Hoofdstuk 2. De huwelijkssluiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 726 Hoofdstuk 3. De echtscheiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Beginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Art. 232 al. 2 B.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Algemene mogelijkheid tot vertegenwoordiging van de verweerder? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Algemene mogelijkheid tot vertegenwoordiging van de eiser . . . . . . . .

727 727 727 729 731

Hoofdstuk 4. De erkenning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 736 Hoofdstuk 5. Afstammingsvorderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 737 Hoofdstuk 6. Adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 742 Titel 3. De derden bij de relationele handeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 744 Enig Hoofdstuk. De onmogelijkheid om zijn wil te kennen te geven . . . . . . . 744 A. B. C. D. E.

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het verzet tegen het huwelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De tussenkomst van derden is vereist… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . …behalve als aan een bepaald criterium is voldaan… . . . . . . . . . . . . . . …in welk geval de wet in een andere oplossing voorziet. . . . . . . . . . . .

744 744 746 748 755

[[LLL

,QKRXGVWDIHO Sectie 2. De relationele situaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 757 Titel 1. De relaties tussen ouders en hun kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 757 Hoofdstuk 1. Plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 757 Hoofdstuk 2. De verplichting tot levensonderhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 757 Hoofdstuk 3. Het ouderlijk gezag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Het recht op uitoefening van het ouderlijk gezag: de titulatuur . . . . . . . . B. De uitoefening van het ouderlijk gezag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Ingrepen in het recht op de uitoefening van het ouderlijk gezag . . . . . . . § 1. Toegelaten beperkingen of uitsluitingen van het recht op de uitoefening van het ouderlijk gezag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Verbod van discriminatie van het kind van de geestesgestoorde ouder en van het geestesgestoorde kind van een gezonde ouder . . .

758 758 759 763 764 767

Hoofdstuk 4. Vrijstelling, onbekwaamheid, uitsluiting en ontzetting van de voogdij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 770 Hoofdstuk 5. Herroeping van de adoptie: sanctie of remedie? . . . . . . . . . . . . 772 Hoofdstuk 6. Verlating van een minderjarige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 773 Titel 2. De relaties tussen echtgenoten en tussen samenwonenden . . . . . . 776 AFDELING I. INLEIDING EN PLAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 776 AFDELING II. DE RELATIES TUSSEN ECHTGENOTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 778 Hoofdstuk 1. De huwelijksplichten van samenwonende echtgenoten . . . . . . . 778 A. De bijstandsplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 778 B. Plicht tot samenwoning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 780 C. Recht en plicht om seksuele betrekkingen te hebben en om kinderen te verwekken of te laten verwekken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 781 D. Dringende voorlopige maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 783 Hoofdstuk 2. De gronden tot echtscheiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De foutechtscheiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Overspel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Feitelijke scheiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Feitelijke scheiding ten gevolge van de geestesstoornis van een echtgenoot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Duurzame ontwrichting van het huwelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

784 784 793 793 795 799

AFDELING III. DE RELATIES TUSSEN SAMENWONENDEN . . . . . . . . . . . . . . . . . 803 [[LY

,QKRXGVWDIHO DEEL III. BESLUIT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 807 Hoofdstuk 1. Kwintessens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 807 Hoofdstuk 2. Stoornis in de geestvermogens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 809 Hoofdstuk 3. De dwangopneming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 812 Hoofdstuk 4. De rechtspositie van de geestesgestoorde ten opzichte van zijn vermogen en zijn persoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 813 A. Totstandkoming en beëindiging van rechtsverhoudingen . . . . . . . . . . . . 813 § 1. Belangenbehartiging door de geestesgestoorde zelf . . . . . . . . . . . . 813 1° Wilsvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 813 2° De bekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 815 § 2. Belangenbehartiging door een plaatsvervanger of met bijstand van een raadsman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 817 B. Beschermwaardigheid in relationele situaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 820 Hoofdstuk 5. De rechtspositie van de geestesgestoorde ten opzichte van andermans vermogen en persoon. De rechtspositie van derden. . . . . . . . . . . 820 A. Totstandkoming van rechtsverhoudingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 821 B. De afwikkeling en de (wan)uitvoering van rechtsverhoudingen . . . . . . . 823

BIJLAGEN

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 827

Afkortingen van buitenlandse wetboeken, rechtsinstanties en tijdschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 827 Verkort aangehaalde literatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 830 Bibliografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 832 Psychiatrie en psychologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 832 Rechtsvergelijkende werken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 833 België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 836 Frankrijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 853 Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 860 Duitsland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 865

[[Y

,QKRXGVWDIHO Engeland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 868 V.S.A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 870 7UHIZRRUGHQUHJLVWHU                                             

[[YL