HEBGids e editie. Uw eigen groene energie produceren: gemakkelijk, ecologisch en goedkoop!

HEBGids

2012

7 e editie

erentiegids De Belgische ref re energie a b w u ie n r e h r o vo

Uw eigen groene energie produceren: gemakkelijk, ecologisch en goedkoop!

IUM PREM ER N PART

Belgische Energieen Milieuprijs De eerste Prijs voor de actieve en innovatieve spelers op het gebied van milieu en energie

U bent

Een burger Particulier of in beroepsverband

Een bedrijf Industrieel, landbouw-, diensten-, bouw-, handelsof vervoersector,...

Een gemeente Stad of dorp

Een instelling Bestuur, school, universiteit, ziekenhuis, vzw, jeugdcentrum,...

aan de l e e d s ti a r g m e e N

prijs,

Conception : référence média - www.reference-media.be

, uw realisaties, w o -h w o n k w u t a la ge aan de ra d ij b f /o n e g in n inspan ennen... k n e rg o m n a v p a gemeensch leiders op , n e ig ll te s in n e n Grote bedrijve milieu, zullen n e ie rg e n e n a v het gebied ze Awards u ie g ti s re p 3 1 e d op 5 juni 2012 prestigieus n e v e n e e s n e uitreiken tijd “media event”. 2012 Stuur uw dossier ten laatste op 3 april

“Focus your energy on climate” Alain Hubert

Informatie en inschrijvingen : Nathalie Nicosia +32 (0)4 221 58 68

www.eeaward.be

In h o u do p g a v e Uw eigen groene energie produceren: gemakkelijk, ecologisch en goedkoop! p 7 > 28

En er gie be spar en : .... 5 en vo or de lig ! . ..... ..... ha al ba ar , ee nv ou dig sp ec iaa l Do ss ier : er gie pr od uc er en : Uw eig en gr oe ne en isc h en go ed ko op ! ge ma kk el ijk , ec ol og F otovoltaïsche energie: ..... ..... 7 oom ..... ..... ..... ..... ..... ..... van zon tot elektrische str ..... .. 13 rmte en koelte..... ..... ..... ..... Warmtepompen voor wa e: water verwarmen Thermische zonne-energi ... 23 len ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... met thermische zonnepane oppeling: productie De Micro-Warmtekrachtk ..... ..... 25 eit gecombineerd. ..... ..... van warmte en elektricit .... 26 hout..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... Verwarming op basis van .... 28 ..... wind tot zijn elektriciteit Kleine windturbines: van

om pr oj ec t ho e uw gr oe ne st ro ..... ..... ..... 29 ..... ..... ..... ..... ..... ..... fin an cie re n? . ..... ..... .....

si on al s . ..... ..... De lij st va n pr of es

EDITO

Nuttige adressen ..... ..... .....

...

..... ..... ..... ..... ..... .....

17 > 2 3

..... ..... .... 31

In 2011 is de energiefactuur van de gezinnen weer eens gestegen. De gemiddelde Belg zal nu 2 429 e hebben uitgegeven aan gas en elektriciteit. Dit is een stijging van meer dan 17% in minder dan een jaar tijd! En als we denken dat er geen stijging meer zal volgen, maken we onszelf wat wijs. Onze eigen warmte en elektriciteit produceren door middel van hernieuwbare energiebronnen is een rendabele investering die geen enkel risico inhoudt. Elk jaar kiezen tienduizenden Belgen voor groene energie, een eenvoudige oplossing voor de aangekondigde schaarste aan fossiele brandstoffen en de klimaatverandering. Deze 7de editie ter gelegenheid van BATIBOUW geeft u alle informatie die u nodig hebt voor het welslagen van uw projecten.

HEBGIDS 2012

De Belgische referentiegids voor hernieuwbare energie Uitgever Groupe Facteur 4 sprl Rue du Poirier, 4 1348 Louvain-la-Neuve, België [email protected] Design en lay-out www.ligne33.be Aantal exemplaren 50.000 ex Gedrukt in België door Printed in Belgium by Dereume “HEBGIDS” bestaat ook in het Frans: “GUIDER”. Speciale editie BATIBOUW 2012 Advertentieruimte kopen [email protected]

Ir. Philippe Delaisse Algemeen Secretaris Energie Factor 4 vzw

Informatie beschikbaar op http://www.guider.be/contactus.php Tél : +32 (0) 10 23 70 01 Fax :+32 (0) 10 23 70 09

Verdeling BATIBOUW 2012 Deze gids mag niet verkocht worden. Deze gids mag nergens ter wereld, op geen enkele wijze, zelfs niet gedeeltelijk gereproduceerd worden. De uitgever is niet verantwoordelijk voor de foto’s, advertenties en illustraties. De talrijke gegevens zijn enkel bestemd om de lezer te informeren. De merken, prijzen en adressen in de gids worden enkel voor informatieve doeleinden gegeven. Ze kunnen onderhevig zijn aan verandering en worden dan ook gepubliceerd onder voorbehoud. Omslagfoto en editoriaal: © Christel Baudrie Met dank laan de vennootschap Belpower voor de windturbine in miniatuur op de omslagfoto. De namen van de adverteerders vindt u terug in de lijst van professionals.

3

HEBgids MAART 2012

Energie besparen:

Energie verbruiken is tegenwoordig een alledaagse activiteit die niet weg te denken is uit ons dagelijkse leven. De voortdurende prijsstijgingen van elektriciteit, gas en stookolie worden voor de meeste Belgen een steeds grotere zorg. Ze brengen het budget van steeds meer gezinnen uit evenwicht, in die mate dat velen onder ons zelfs te maken krijgen met energiearmoede. Om een zekere levenskwaliteit te kunnen behouden is het tegenwoordig absoluut nodig ons energieverbruik te verminderen. In tegenstelling tot wat algemeen wordt aangenomen, is het mogelijk om zonder investeringen, op een zeer eenvoudige manier, het energieverlies te beperken.

haalbaar, eenvoudig en voordelig!

Onze woningen scoren hoog op het vlak van energieverlies In vergelijking met andere Europese landen zijn de energieprestaties van Belgische woningen ondermaats. Hoewel het klimaat in België in de buurt komt van dat van de Scandinavische landen, hebben woningen in België gemiddeld een isolatiedikte die we vinden in de landen rond de Middellandse Zee, zoals Griekenland en Turkije. Ongeveer 30% van de warmte gaat verloren via het dak, 25% via de muren, 13% via de ramen, 7% langs de vloer en 5% langs koudebruggen. Onze woningen staan bij wijze van spreken wagenwijd open! Dit is uiteraard een probleem met nare gevolgen, voor zowel onze portefeuille als ons levenscomfort en het bezorgt België een plaats op de ‘erelijst’ van Europese kampioenen op het vlak van energieverlies. Er is wel één lichtpuntje: we kunnen op een eenvoudige manier ontzettend veel energiebesparingen realiseren! Maar waar in onze woning kunnen we ingrijpen?

Is de verwarming de grootste energievreter?

4

We verbruiken elke dag energie, niet alleen uit noodzaak, maar ook voor ons comfort. De woning verwarmen en verlichten, koken, zich verplaatsen, een douche nemen, onze gsm opladen . stuk voor stuk gewoontes die een impact hebben op ons energieverbruik en onze portefeuille. Bijna 70% van ons energieverbruik is afkomstig van de verwarming van onze woningen. Het opwarmen van ons sanitair water verbruikt bijna 15%. Al het overige wordt in de vorm van elektriciteit opgeslorpt door huishoudapparaten, bij het koken, door de verlichting van de woning enzovoort.

“ Dit is uiteraard een probleem met nare gevolgen, voor zowel onze portefeuille als ons levenscomfort en het bezorgt België een plaats op de ‘erelijst’ van Europese kampioenen op het vlak van energieverlies.”

Energie verbruiken wordt steeds duurder Volgens de financiële groep Petercam gaf een Belgisch gezin in 2011 gemiddeld 3 919 e uit aan elektriciteit, gas en brandstof. In 2009 bedroegen de kosten al 2 912 e . Dit is dus een toename van 1 000 e in drie jaar tijd. Gas en elektriciteit zijn verantwoordelijk voor bijna 60% van de energiefactuur. Deze toename is hoofdzakelijk het gevolg van de stijgende oliekoers, die tijdens deze periode van 40 naar 108 dollar per vat is geëvolueerd. Energie heeft een prijs, en deze prijs zal in de toekomst nog hoger liggen als we onze consumptiepatronen niet veranderen en als we niet vanaf nu kiezen voor hernieuwbare energie. Maar voor we ons toeleggen op hernieuwbare energie, moeten we ons elektriciteitsen warmteverbruik verminderen. Dit is mogelijk door gebouwen met een laag energieverbruik te bouwen of door bij renovatie de energieprestaties van een gebouw te verbeteren.

Een gebouw met laag energieverbruik bouwen Wie droomt er niet van een comfortabel huis dat niet moet worden verwarmd en dat zelf instaat voor de elektriciteitsvoorziening? Wat de verwarming betreft, kan dit gedeeltelijk realiteit worden door de energieprestaties van het huis te verhogen. Hoe u dit doet? Door het gebouw eenvoudigweg perfect te isoleren, door heel goede vensters te plaatsen, door het gebouw juist te oriënteren en door een efficiënt systeem te installeren voor ventilatie en recuperatie van warmte.

Toch bedraagt het energieverbruik in een lage-energiewoning de helft minder dan in een traditioneel gebouw.

Al deze principes vindt u terug in een passiefhuis, het soort huis dat de minste energie verbruikt. In dergelijke huizen is een traditioneel verwarmingssysteem, zoals centrale verwarming, niet nodig. In dit type woning bedraagt het energieverbruik voor de verwarming minder dan 15 kWh/m2 per jaar. Dit komt aardig in de buurt van het totale niveau van warmte-isolatie K13 (hoe lager het niveau, hoe beter de isolatie). Dit komt overeen met een verwarmingsinstallatie met een maximaal vermogen van 10 W/m². Het verbruik voor verwarming ligt 4 tot 6 keer lager dan in een traditionele nieuwe woning en 10 keer lager dan in bestaande gebouwen. Het totale jaarlijkse energieverbruik zal op zijn beurt niet meer dan 42 kWh/m2 bedragen. Kies voor een passiefhuis, u zult er geen spijt van hebben. Een lage-energiewoning is minder efficiënt in het beperken van warmteverlies, en heeft een kleine verwarmingsinstallatie nodig. In dit type woning is al het nodige gedaan om het energieverbruik zo laag mogelijk te houden. De woning heeft bijvoorbeeld een dikke laag isolatie en de verwarming, de warmwaterproductie en de ventilatie vereisen weinig energie. Deze constructie verbruikt ongeveer 60 kWh/ m2 per jaar (dicht bij K30), hetzij 4 keer meer dan een passiefhuis. Toch bedraagt het energieverbruik in een lage-energiewoning de helft minder dan in een traditioneel gebouw. © Accubel

Het is in ieder geval ook mogelijk om het elektriciteitsverbruik te halveren zonder aan comfort te moeten inboeten en aan de overige vraag naar elektriciteit te voldoen door uitsluitend een beroep te doen op hernieuwbare energiebronnen, zoals fotovoltaïsche zonnepanelen.

© MC Solar

Sterkere energieprestaties van gebouwen Overeenkomstig een Europese richtlijn hebben de verschillende gewestregeringen van het land een reglementering uitgewerkt betreffende de energieprestaties van gebouwen (EPB). Deze reglementering is van toepassing op alle grote nieuwbouwen en renovaties. Voortaan moeten alle nieuwe gebouwen een bepaald niveau van warmte-isolatie hebben en een bepaalde norm halen wat energieprestaties betreft. Volgens het BIM, de Brusselse overheidsdienst voor energie, kan een woning die de EPB-wetgeving naleeft tot 72% minder energie verbruiken dan een oude, niet-geïsoleerde woning.

Renoveren voor minder energieverbruik Veel woningen zijn helemaal niet, weinig of slecht geïsoleerd. Vaak is de isolatie in kruipruimtes of onder het dak onvoldoende. Bij een renovatieproject kunnen slecht geïsoleerde woningen worden aangepast aan de huidige isolatienormen. Door de daken en muren te isoleren en dubbele beglazing te plaatsen, kan veel worden bespaard op energie. Om uw project te financieren, kunt u een beroep doen op de financiële steun van de overheden en op het geld dat u zult besparen door minder energie te verbruiken. Voordat u de isolatiewerken aanvat, voert u het best een energieaudit van uw woning uit. Deze audit zal aangeven waar en hoe u kunt ingrijpen en welke besparingen u dit zal opbrengen. Isolatie plaatsen is geen eenvoudig werk. Wij raden u daarom aan een beroep te doen op een specialist.

Elektriciteit besparen is kinderspel Het is door onze eigen slechte gewoontes dat we zoveel elektriciteit verbruiken. We kunnen dan ook zelf onze elektriciteitsfactuur verminderen door enkele kleine gewoontes te veranderen. Televisie kijken, het huis verlichten, surfen op het internet, telefoneren, koken, gsm opladen, wasgoed wassen en drogen... alles verbruikt elektriciteit. We verbruiken ook steeds meer elektriciteit naarmate nieuwe snufjes hun plaats vinden in onze woning. Een gemiddeld gezin (4 personen) verbruikt jaarlijks 3 500 kWh. Een goede reden dus om onze gewoontes te veranderen, zuinigere apparaten te gebruiken, en op die manier verspilling te vermijden.

Niet enkel op het vlak van verwarming kunt u besparen: • Koop een energiezuinige koelkast (klasse A) die tot 70% minder elektriciteit verbruikt dan de klassieke technologie. • Kies niet voor een lcd-scherm maar voor een plasma-scherm: -30% • Ontdooi regelmatig de diepvriezer. Eén centimeter ijs minder betekent 40% minder verbruik.

Het is noodzakelijk uw warmte- en elektriciteitsverbruik te verminderen om uw installaties voor hernieuwbare energie zo veel mogelijk te laten renderen. U vermijdt dan eventuele nodeloze kosten die verbonden zijn aan een te grote installatie.

5

Brussels B rrussels ussels EExpo xp o van zaterdag 3 t.e.m. zo ondag 11 maart 2012 Open van 10u tot 18u30. Nocturne donderdag 8/3 tot 23u.

BATIBOUW Wie van zijn huis houdt, Batibouwt! Ontdek alle nieuwe tendensen en innovaties op de grootste Belgische beurs voor Bouw, Renovatie en Inrichting.

www.batibouw.com

Download de ofﬁciële Batibouw-app!

Tickets online: €2 korting

& RENOVEREN

F o t o v o lta ï sc h e e n e r g i e

Uw eigen energie produceren: gemakkelijk, ecologisch en goedkoop!

Fotovoltaïsche energie: van zon tot elektrische stroom

Dankzij fotovoltaïsche zonnepanelen kunnen we met steeds meer mensen genieten van schone en lokaal geproduceerde elektriciteit. Deze elektriciteit wordt opgewekt met behulp van gratis zonnestraling die overvloedig voorhanden is in onze streken. Zonne-energie maakt een exponentiële groei door in België. Zo behoren we tot de top vier van de Europese landen met het hoogste geïnstalleerd vermogen per inwoner.

© Aprisun

De zon: een onuitputtelijke lichtbron De hoeveelheid zonne-energie die onze planeet verlicht, is drieduizend maal groter dan onze dagelijkse energiebehoefte. Het is dan ook niet verwonderlijk dat we, door zonneenergie in de toekomst op een goede manier aan te wenden, zullen kunnen voorzien in een groot deel van onze energiebehoeften en tegelijk de strijd kunnen aanbinden tegen klimaatverandering. De ontvangen energie varieert naargelang de plaats op aarde waar men woont en is in elk land verkrijgbaar. De gemiddelde hoeveelheid zonne-energie die we ontvangen, bedraagt ongeveer 985 KWh/m2/jaar in België en tot 2650 KWh/m2/jaar in de Sahara. Dit verschil wordt bepaald door factoren zoals de stand van de zon, de bewolkingsgraad en de breedtegraad. Voor ons land zou het volstaan om slechts 3% van het grondgebied te bedekken met zonnepanelen om te voorzien in onze energiebehoeften. Met 76 Wp/inwoner zit België inzake geïnstalleerd vermogen vooraan in het Europese peloton, dat aangevoerd wordt door Duitsland (211 Wp/inw.), gevolgd door Tsjechië (191 Wp/ inw.) en Spanje (95 Wp/inw.).

De werking van de fotovoltaïsche zonne-installatie onder de loep Fotonen zijn lichtdeeltjes afkomstig uit de zon die omgezet worden in elektriciteit: dit wonder hebben we te danken aan cellen die grotendeels uit silicium bestaan, een stof die overvloedig aanwezig is in de aardkorst. Silicium wordt sinds jaar en dag gebruikt voor de vervaardiging van glas en is ook een belangrijk bestanddeel in elektrische toestellen. Deze cellen zijn onderling verbonden in een fotovoltaïsche zonnemodule of fotovoltaïsch zonnepaneel. Om meer elektrisch vermogen te produceren worden de panelen gegroepeerd en naar de zon gericht. Een omvormer wordt aan het systeem toegevoegd om de gelijkstroom om te zetten in wisselstroom die gebruikt kan worden voor uw huishoudelijke behoeften. Er komt geen enkel mechanisch onderdeel aan te pas en de panelen vergen vrijwel geen onderhoud. Een ander voordeel – en niet van het minste – is dat er geen ruwbouwwerken nodig zijn om de panelen te plaatsen.

De revolutie van de zonne-energie in België Evolutie van het totale geïnstalleerd vermogen (MWp) 2011

1600

2010

790

2009 2008 2007

566,85

Verdeling tussen de drie gewesten in 2011 Brussel 1%

Brussel Wallonië

24,815 3,019

2005

0,972

• De algemene teller van de elektrische installatie registreert het totale elektriciteitsverbruik. Bij installaties met een laag vermogen kan de elektrische teller terugdraaien als de panelen meer elektriciteit produceren dan ze verbruiken. • Een speciale zogenaamde ‘groene’ teller die de geproduceerde elektriciteit (kWh) van de fotovoltaïsche installatie meet. Met deze teller kan het aantal groenestroomcertificaten berekend worden waar u recht op hebt.

Wallonië 12%

98,358

2006

De installatie bevat ook twee tellers:

Vlaanderen Vlaanderen 87%

1/

Watt-piek of Wp is het maximaal elektrisch vermogen dat kan worden geleverd in standaardomstandigheden.

7

HEBgids MAART 2012

Zonnepanelen en esthetiek Een diversiteit aan fotovoltaïsche modules

De zonnemodules vormen het hart van de installatie. Hierdoor kan het licht omgezet worden in elektrische stroom. Er bestaat een ruim gamma fotovoltaïsche zonnemodules met verschillende prijzen, rendementen en kenmerken. Vandaag worden esthetiek en technologie gecombineerd om hernieuwbare elektriciteit te produceren.

Vandaag de dag bestaan er twee technologieën van cellen op basis van silicium als halfgeleider. • De zogenaamde kristallijne cellen (enkele en meervoudige), die vandaag ongeveer 90% van de wereldmarkt innemen. • De zogenaamde dunnefilmcellen of tweedegeneratiecellen (amorf silicium), die 5% van de markt innemen.

Beide technologieën verschillen op het vlak van rendement. Toch blijven de verschillen alles bij elkaar genomen eerder klein. Bij een lager rendement hoeft namelijk enkel het paneeloppervlak vergroot te worden om een gelijke productie te behalen.

De certificering, een garantie voor kwaliteit De fotovoltaïsche panelen hebben over het algemeen de volgende certificaten:

Diverse plaatsingsmogelijkheden De mogelijkheden om zonnepanelen te installeren zijn eindeloos:

> Bevestigd bovenop een hellend dak De meeste zonnepanelen zijn bevestigd op hellende daken. De ideale oriëntatie van de panelen is zuidwaarts, met een hellingsgraad van 35°. In deze stand produceert een systeem met een vermogen van 1 kWp ongeveer 850 kWh per jaar. Toch kan zo’n rendement maar uiterst zelden behaald worden door een plaatsing op gebouwen. Dit hangt namelijk sterk af van de oriëntatie van het dak. Algemeen wordt ervan uitgegaan dat een fotovoltaïsche installatie met een oriëntatie tussen het zuidoosten en het zuidwesten, en met een horizontale hellingshoek tussen 15° en 50°, een nagenoeg optimale hoeveelheid energie produceert.

> Geïntegreerd in het dak In dit geval dienen de panelen niet enkel voor de productie van elektriciteit, maar ook als bouwmateriaal dat tegen de weersomstandigheden beschermt. Deze panelen zijn discreter en lopen over in het dak: het is een zeer esthetische oplossing. Toch ligt hun rendement lager (10 tot 15%) dan bij panelen die bovenop het dak geplaatst worden. Het rendement van de panelen ligt namelijk lager wanneer ze opwarmen. Daarom is het noodzakelijk om aan de onderkant van de panelen voor een goede luchtcirculatie te zorgen zodat de panelen kunnen afkoelen en een verhoging van de temperatuur vermeden wordt. Wanneer er geen ventilatie is raken de panelen sneller opgewarmd. Het is belangrijk dat uw installateur deze techniek onder de knie heeft.

• I EC 61215 voor technologie op basis van kristallijn silicium;

• IEC 61215 voor dunnefilmcellen. . De certificering biedt u kwalitatieve garanties inzake mechanische stabiliteit en de naleving van de elektrische parameters. De levensduur van een paneel ligt doorgaans hoger dan 25 jaar en kan zelfs tot 40 jaar gaan. Alleen de omvormer moet in deze periode vervangen worden. De kosten hiervoor worden meestal door uw installateur opgenomen in de berekening van de rentabiliteit van uw installatie.

Vandaag wordt er bij de ontwikkeling van zonnecellen steeds meer aandacht besteed aan de esthetische kant: cellen op een witte of zwarte achtergrond, transparante cellen voor plaatsing in een veranda, gevelelementen, mogelijkheid om eender welke vorm te bedekken enzovoort.

8

> Installatie op een plat dak Op een plat dak worden de panelen ofwel op een steun uit een synthetisch materiaal, ofwel op een metalen steun geïnstalleerd. Er bestaan verschillende bevestigingstechnieken. De verzwaring van de steunen biedt het voordeel dat de dakafdichting niet doorboord moet worden, dit in tegenstelling tot een dragende structuur, die bevestigd wordt aan de structuur van het gebouw. De soepele modules uit amorf silicium kunnen ook rechtstreeks verlijmd worden op de dakafdichting. Door hun lage gewicht (4 kg/m²) zijn ze bijzonder goed geschikt voor industriële gebouwen.

De sterkte van de bevestiging of het gewicht van het verzwaringssysteem moet berekend worden om te vermijden dat de installatie weggerukt wordt door de kracht van de wind.

© Tigo De Maximizer ES van Tigo Energy

Door de installatie op het dak te plaatsen kan men flink wat ruimte besparen, schaduweffecten vermijden en zijn de panelen beter beschermd tegen diefstal. Fotovoltaïsche panelen kunnen nog op andere manieren bevestigd worden aan gebouwen:

> plaatsing op de grond, in een veranda of tegen de gevel, enzovoort. Alles hangt af van de geldende stedenbouwkundige voorschriften, maar ook van de specifieke kenmerken van de plaats van installatie. Op dit moment wordt het merendeel van de panelen bovenop het dak geïnstalleerd.

> De zonnevolger Met een zonnevolger kunnen de zonnepanelen doorlopend en optimaal naar de zonnestralen gericht worden. Net als een zonnebloem draait hij de hele dag lang mee met de zon. Hiervoor wordt de structuur voorzien van twee flexibele kenmerken: een horizontale rotatie zodat er in alle richtingen kan worden gedraaid, en een verticale rotatie voor de

hellingsgraad. Het brutorendement van de elektriciteitsproductie ligt bij een dergelijk systeem bijna 25% hoger dan bij een vaste installatie. Het systeem vereist echter wel een stevige onderliggende constructie. Dit zorgt voor extra kosten waarmee rekening moet worden gehouden bij de berekening van de rentabiliteit.

Maatregelen inzake brandveiligheid Samen met het aantal fotovoltaïsche installaties op daken is ook de kans gestegen dat ze blootgesteld worden aan woningbranden. In sommige gevallen kunnen fotovoltaïsche zonnepanelen brandweerlieden hinderen tijdens interventies op een gebouw dat in brand staat en zelfs een risico op elektrocutie vormen. Alle maatregelen moeten getroffen worden om te vermijden dat hulpverleners het risico lopen op elektrische schokken. Dit kan men doen door zo hoog mogelijk in de fotovoltaïsche installatie een noodsysteem te installeren dat de gelijkstroom uitschakelt. Dit systeem kan automatisch bestuurd worden. Er zijn in dit verband al verschillende producten verkrijgbaar op de markt, waarvan een aantal in bepaalde omstandigheden zelfs het rendement van de installatie kunnen verhogen.

FOTOVOLTAÏSCHE INSTALLATIES Vertrouw ons uw project toe

voor een

groenere toekomst !

Industriestrasse 28 Tel.: +32(0)87 59 16 50 Fax: +32(0)87 59 16 55

B-4700 Eupen [email protected] www.accubel.be

9

HEBgids MAART 2012

In 2012 wordt de plaatsing van fotovoltaïsche zonnepanelen op de volgende wijze ondersteund (zie pagina 29, financiën zijn project).

Op dit moment is het ondanks de afschaffing van het fiscale voordeel in de drie gewesten nog altijd financieel interessant om fotovoltaïsche zonnepanelen te installeren.

- Toekenning van groenestroomcertificaten; - Elektriciteitsbesparing dankzij het gebruik van terugdraaiende tellers - Premies in het Brussels Gewest en in sommige Vlaamse gemeenten. Op dit moment is het ondanks de afschaffing van het fiscale voordeel in de drie gewesten nog altijd financieel interessant om fotovoltaïsche zonnepanelen te installeren. Volgens een raming van Test-Aankoop (Test-Aankoop 561, februari 2012) haalt een gemiddelde installatie (prijs van 3000 e/kWp) van 5 kilowatt-piek met een zuidwestelijke of zuidoostelijke oriëntatie een gemiddeld rendement van 4,5 tot 5% op 20 jaar. Dit rendement zou nog moeten verhogen als de prijs van zonnepanelen in 2012 opnieuw daalt.

Er moet ook voor gezorgd worden dat er voldoende ruimte vrijgehouden wordt tussen de zonnepanelen die op het dak geplaatst worden. Zo heeft de brandweer toegang tot alle technische installaties die zich op het dak bevinden. Om veiligheidsredenen wordt daarom afgeraden het hele oppervlak van het dak te bedekken.

Daarbij wordt nog geen rekening gehouden met de gunstige ecologische impact.

Professionele installateurs van fotovoltaïsche zonnepanelen moeten rekening houden met deze veiligheidsvoorschriften bij het uittekenen van uw project.

Terwijl vele huishoudens dankzij de stimulansen toegang kregen tot deze veelbelovende en duurzame technologie, hebben de financiële steunmaatregelen die aangeboden werden door bepaalde bedrijven ervoor gezorgd dat ze beschikbaar werd voor een zo groot mogelijk publiek

Het Waals Gewest is momenteel bezig met de voorbereiding van een gids met technische voorschriften om spuitgasten en burgers zo goed mogelijk te beschermen in geval van brand. Deze gids moet beschikbaar zijn in juni 2012.

© Accubel

Elektriciteit overdag en ‘s nachts Na plaatsing wordt het fotovoltaïsche zonnesysteem aangesloten op het openbare elektriciteitsnet. Het openbare distributienet werkt als een buffer. Aan de ene kant vangt het net het teveel aan geproduceerde elektriciteit op en anderzijds voorziet het u van elektriciteit tijdens de nacht of op momenten wanneer uw productie niet vol-

10

doende is. Zo is uw elektriciteitsvoorziening dag en nacht gewaarborgd.

Ook in 2012 nog altijd een interessante investering Ondanks de afschaffing van de federale belastingvermindering eind 2011 blijven fotovoltaïsche zonnepanelen een rendabele investering. Door de financiële steun stapsgewijs af te bouwen wil de overheid een antwoord bieden op de herhaaldelijke prijsdalingen van fotovoltaïsche zonnemodules. Tegen 2020 moet de kostprijs van de individueel geproduceerde elektriciteit uit zonne-energie gelijk zijn aan die van elektriciteit uit het distributienet. Er zal dan geen overheidssteun meer nodig zijn.

Aarzel niet om een beroep te doen op een vakman Zonnepanelen moeten geïnstalleerd worden door een ervaren en professionele installateur. De keuze van installateur is beslissend voor de gode uitvoering van uw project. Aarzel niet om een offerte te vragen aan verschillende installateurs. Vergelijk de verschillende aangeboden diensten (afhandeling van administratieve formaliteiten, verkoop van groenestroomcertificaten, telebewaking van elektriciteitsproductie, enzovoort).

PRODUCEER ZELF DE ENERGIE VAN DE TOEKOMST

Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening - Kluizen

Profiteer van onze Batibouw condities (hal 10, stand 10019) Zelf groene stroom produceren is bewust kiezen voor onafhankelijkheid, ver weg van de stijgende energiekosten. Condities geldig van 11/02 tot 11/03/2012 voor installaties < 10 kW.

Ikaros Solar werft aan

Wegens verdere expansie zijn wij op zoek naar technische en commerciële talenten. Bekijk onze vacatures op : www.ikaros-solar.eu Metropoolstraat 30-32 A 2900 Schoten T.:+32 (0)3 641 64 80 [email protected] Rue des Praules 2 5030 Gembloux T.:+32 (0)81 61 15 52 [email protected]

HEBgids MAART 2012

Informeer u ook bij mensen die voordien een beroep gedaan hebben op deze installateurs. In 2013 zou er een certificatiesysteem van installateurs ingevoerd worden. In afwachting van dit systeem hebben de vakverenigingen van installateurs een kwaliteitserkenning opgezet die te herkennen is aan het logo QUEST (www.questquality.be). Per gewest kunt u een volledige lijst met installateurs van zonnepanelen raadplegen op de website www.ef4.be.

© Tigo

© Accubel

© Aprisun

12

Een zonnehuis om uw elektrische wagen op te laden? Er verschijnen voortdurend nieuwigheden en innovaties op het vlak van elektrische voertuigen, die weldra overvloedig aanwezig zullen zijn in het straatbeeld. Het elektrisch voertuig biedt zich aan als dé oplossing voor de aardolieschaarste en de opwarming van de aarde. Om de wagens te voorzien van elektriciteit verschijnen er steeds performantere fotovoltaïsche laadstations op verschillende openbare plaatsen. Deze voertuigen kunnen opgeladen worden door ze eenvoudigweg aan te sluiten op deze laadstations waaronder die van huizen of appartementsgebouwen met een eigen fotovoltaïsche generator. Al deze laadstations worden gevoed door elektriciteit uit fotovoltaïsche zonnepanelen, die mettertijd steeds betere prestaties zullen leveren. Het ‘smart grid’ of intelligente distributienet wordt een van de factoren die zullen bijdragen tot de ontwikkeling van deze schone vervoerswijze. In een dergelijk net wordt de energie die opgeslagen is in elektrische voertuigen gebruikt om het elektriciteitsnet te ondersteunen tijdens consumptiepieken. En daar blijft het niet bij: de energie die opgeslagen wordt in de accu van het elektrische voertuig zal ook kunnen voorzien in de elektrische behoeften van de woning, die zelf over de hele oppervlakte uitgerust wordt met fotovoltaïsche zonnepanelen.

Warmtepompen


Warmtepompen voor warmte en koelter

De warmtepomp vangt de gratis calorieën, warmte dus, in de buitenomgeving op, en is zo een modern alternatief voor de traditionele verwarmingsketels. Deze natuurlijke en aangename warmte wordt daarna gebruikt om uw woning en/of uw sanitair water te verwarmen en dit allemaal tegen een zeer lage prijs. Omkeerbare systemen kunnen zelfs gebruikt worden om uw leefruimte te koelen. Door de warmtepomp te koppelen aan fotovoltaïsche zonnepanelen, bent u niet langer afhankelijk van fossiele brandstoffen.

Onze omgeving, een onbeperkte bron van warmte De lucht, het water en de bodem bieden een onbeperkte voorraad aan warmte. Ze zijn een gratis en groene bron van warmte die voortdurend wordt vernieuwd dankzij de zonnestraling. De lucht om ons heen bevat energie. Het gaat heel eenvoudig in zijn werk. Wij hebben het warmer bij +25°C dan bij 12°C, net zoals we het warmer hebben bij 12°C dan bij -10°C. De uitleg hiervoor? De lucht bevat eenvoudigweg meer energie bij +25°C dan bij -10°C. Deze energie is aanwezig in de lucht tot bij -273°C! Hetzelfde geldt voor de zon. De bodem absorbeert voortdurend warmte van de zon en slaat deze op in de vorm van energie. In een grotere diepte ontstaat de warmte niet meer uit zonnestraling maar uit radioactieve ontbinding.

Eenvoudig werkingsprincipe De warmtepomp “pompt” de gratis energie uit een koude omgeving (de bron van de warmte) om ze af te geven aan een verwarmingselement (radiator, vloerverwarming, ventilatorluchtkoeler, enzovoort). De warmtepomp heeft elektriciteit nodig om te werken, maar ze produceert meer energie dan ze verbruikt. De elektriciteit komt uit het elektriciteitsnet of nog beter uit uw fotovoltaïsche zonnepanelen. Zonder het te weten, heeft ieder Belgisch gezin al een warmtepomp in huis: de koelkast. De warmtepomp kan worden vergeleken met een koelkast die omgekeerd werkt. Een zogenaamde “omkeerbare” warmtepomp kan dan ook gebruikt worden als airconditioning in de zomer.

Maar hoe kan een koude omgeving zoals de bodem, de lucht of het grondwater de energie leveren die gebruikt wordt om een woning, appartementen of sanitair water op te warmen? In de natuur gebeurt de overdracht van warmte doorgaans van een warme naar een koude omgeving. Hoe is het dan mogelijk om energie uit de koudere naar de warmere omgeving over te dragen? Om dit fenomeen om te keren, en dus tegen de natuur in te gaan, werkt een warmtepomp als een “thermodynamische kring”. De warmtepomp bestaat uit meerdere onderdelen. De 4 belangrijkste daarvan zijn: de compressor die de elektriciteit verbruikt, de twee warmtewisselaars (een condensor in het midden die verwarmd wordt, en aan de zijkant een verdamper waar de energie wordt gehaald) en de drukregelaar. Bovendien is er een koelvloeistof nodig om de warmte te transporteren.

© DTC

Werking van een thermodynamische machine Bron: EF4 gas LAGE DRUK

WARME gas HOGE DRUK 2. Compressor

Koudebron

Warmtebron 1. Verdamper

3. Condensor

4. Drukregelaar

VLOEISTOF LAGE DRUK

VLOEISTOF HOGE DRUK

13

HEBgids MAART 2012

De thermodynamische cyclus van warmtepompen kan worden onderverdeeld in vier grote fasen: 1. Verdamping

2. Compressie

3. Condensatie

4. Drukregelaar

De koelvloeistof, in vloeibare toestand en op lage temperatuur, vloeit door de verdamper en neemt door middel van de collectoren de energie op die zich aan de buitenkant van het gebouw bevindt (in het water, de lucht of de bodem). De temperatuur van de vloeistof stijgt en deze komt de verdamper uit in gasvorm.

De compressor neemt de koelvloeistof in gasvorm op een perst deze samen. Hierdoor stijgt de temperatuur als gevolg van de verhoogde druk. De compressor verbruikt elektriciteit zodat de koelvloeistof doorheen het gesloten circuit kan bewegen.

De gasvormige koelvloeistof wordt naar de condensor geleid, waar ze haar warmte afgeeft aan het verwarmingssysteem van de woning of van het sanitair warm water. et koelgas koelt af en komt de condensor uit in vloeibare vorm.

De koelvloeistof, in vloeibare toestand, vloeit vervolgens naar de drukregelaar. De druk neemt af en de vloeistof koelt af. De koelvloeistof is opnieuw vloeibaar en heeft een lage temperatuur. De vloeistof gaat opnieuw naar stap 1 en neemt de energie op aan de buitenkant van het gebouw.

Welke warmtepomp kiezen? Warmtepompen kunnen op verschillende manieren ingedeeld worden: afhankelijk van waar de pomp de warmte haalt (lucht, water, bodem), of waar ze die afgeeft, of afhankelijk van het gebruik of de gebruikte techniek. De keuze van de collector (horizontaal, verticaal, grondwater, lucht) is eveneens belangrijk omdat hij de werking van de warmtepomp en dus zijn EPC (energieprestatiecoëfficient) bepaalt.

Uw verwarmingsketel vervangen door een warmtepomp: een goede keuze! De warmtepomp is een goedkoop alternatief voor de traditionele verwarmingsketel waarvan de kosten bepaald worden door de ontwikkeling van de gas- en stookolieprijzen. Bovendien is de warmtepomp een meer milieuvriendelijke energiebron dan de traditionele verwarmingsketels. De warmtepomp zorgt er ook voor dat u zelf voor uw energie instaat. Vandaag bestaan er zelfs hogetemperatuurwarmtepompen die warm water van 65°C produceren, zelfs wanneer de temperaturen buiten heel laag zijn.

HIGH-TECH WarmTEpompEn » Beste COP’s van de markt » Technologische koploper met meer dan 30 jaar ervaring » Germaanse fabricatie en uitstekende kwaliteit

Europa 313 DK

Golf Midi plus

Millennium Singlesplit

Industriestrasse 28 Tel.: +32(0)87 59 16 50 www.accubel.be

14

B-4700 Eupen [email protected] www.ochsner.at

Een constante prestatie bij zeer lage temperaturen De technologie van aerothermische warmtepompen evolueert bijzonder snel. Zo is de werking van bepaalde machines gegarandeerd tot een buitentemperatuur van -25°C. Hierdoor kan de warmtepomp probleemloos worden gebruikt als hoofdverwarming.

Wat zijn de belangrijkste soorten warmtepompen?

energie uit de aarde

Aerothermische warmtepompen: de energie wordt uit de lucht gehaald

De warmte wordt aan de bodem onttrokken dankzij collectoren die horizontaal of verticaal in de bodem begraven worden.

Deze warmtepompen halen de warmte uit de buitenlucht om ze binnen in de woning opnieuw af te geven. Bij een lucht/lucht-warmtepomp wordt de warmte afgegeven in de woning met behulp van een systeem dat hete lucht in de kamers verspreidt. Indien u kiest voor een lucht/waterwarmtepomp wordt de warmte overgedragen in een warmwatercircuit voor de verwarming via een verwarmde vloer, een ventilatorluchtkoeler of een radiator op lage temperatuur (water van 45-50°C).

De horizontale collector bestaat uit een netwerk van ontrolde buisjes die op een matige diepte (van 0,6 m tot 1,2 m) in de bodem zitten. Hier is voldoende terrein voor nodig (ongeveer 1,5 tot 2 keer groter dan het te verwarmen oppervlak) en het terrein boven dit buizennetwerk moet zo veel mogelijk vrijgemaakt zijn, zodat het systeem gebruik kan maken van de thermische vernieuwing door de zonnestralen.

Er zit altijd energie in de buitenlucht, zelfs wanneer het koud is of wanneer het vriest. Een oplossing met een warmtepomp is eenvoudig te integreren. De pomp kan zowel tijdens een renovatie als in een nieuwbouw worden geïnstalleerd. © DTC

Geothermische warmtepompen:

Hydrothermische warmtepompen: water als bron van warmte

In dit geval wordt de warmte aan het grondwater, een vijver of een rivier onttrokken. De warmte wordt vervolgens door de warmtepomp overgedragen op het warmwatercircuit van de verwarmingsinstallatie (water/waterwarmtepomp). Wanneer de bron grondwater is, is dit een zeer efficiënt systeem, want grondwater vertoont het hele jaar door een zeer gelijkmatige temperatuur. Om dit in de praktijk te brengen, moet de situatie toch vooraf bestudeerd worden (hoeveelheid beschikbaar water, kwaliteit van het water, vergunningen verkrijgen, enzovoort). De warmtepomp wordt binnen in het huis geïnstalleerd (kelder, washok, garage).

Om de warmte te onttrekken is het ook mogelijk om verticale boren te plaatsen. Hiervoor is uiteraard voorafgaande toestemming nodig. Naar schatting is gemiddeld een meter diepte nodig per te verwarmen vierkante meter. Er kunnen meerdere boorputten gebruikt worden. Naast deze drie grote categorieën bestaan er omkeerbare warmtepompen die het traject van de warmte in de zomer kunnen omkeren. Met één toestel wordt het op die manier mogelijk een gebouw in de winter te verwarmen en in de zomer af te koelen. Dit is een bijkomend voordeel van de warmtepomptechnologie.

De warmtepomp als efficiënt verwarmingssysteem De prestatie van een warmtepomp wordt uitgedrukt met een energieprestatiecoëfficiënt (COPwarmtepomp). Dit coëfficiënt stemt overeen met de verhouding tussen het afgegeven vermogen van de warmtepomp en het geabsorbeerd vermogen (elektrisch vermogen van de compressor). Als een warmtepomp een COP van 3 heeft, betekent dit dus dat voor elke kWh elektriciteit die wordt verbruikt 3 kWh aan warmte worden afgegeven. De warmtepomp recupereert dus bij wijze van spreken gratis 2 kWh uit wat hij buiten opneemt. Hoe hoger het COP, hoe beter de prestaties. Omdat de warmte die we uit de natuur halen gratis is, zijn de enige energiekosten die van de elektriciteit die nodig is om de compressor en randapparatuur aan te drijven (ventilatoren, circulator enzovoort).

© DTC

In de praktijk echter zorgen warmtelekken, de gebruikte hulpmechanismen en het starten van de installatie ervoor dat het COPwarmtepomp daalt. We spreken dan van een seizoens-

15

HEBgids MAART 2012

COP (het COP verminderd met een SPF, Seasonal Performance Factor).

Warmtepompen: een groene technologie De CO2-uitstoot bij het gebruik van een warmtepomp is voornamelijk afkomstig van het verbruik van de niet-hernieuwbare elektriciteit die de warmtepomp nodig heeft om te functioneren. Wanneer deze elektriciteit geproduceerd wordt op basis van een hernieuwbare energiebron (bijvoorbeeld fotovoltaïsche zonnepanelen), heeft de warmtepomp helemaal geen impact op het klimaat. Een ander groot voordeel, en niet van het minste, is dat er geen zwaveldioxiden, stikstofoxiden, fijne stof, niet-verbrande gassen en sporen van zware metalen zoals we die terugvinden in aardolie, worden uitgestoten. Deze schadelijke emissies worden wel plaatselijk uitgestoten door traditionele verwarmingsketels op basis van aardolieproducten.

© Accubel

Hoeveel kost het? En hoeveel brengt het op? De prijs van een warmtepomp hangt af van het type warmtepomp en van het soort verwarmingselement dat geïnstalleerd is in uw woning. Of de installatie gebeurt in een nieuwe woning of in een bestaande woning, ter vervanging van de bestaande verwarmingsinstallatie, heeft ook een invloed op de prijs. Doorgaans moet er voor een aerothermische warmtepomp een budget worden voorzien van € 8 000 tot € 12 000, en voor een geothermische warmtepomp een budget van € 12 000 tot € 20 000.

© Accubel

Een certificatiesysteem voor installateurs wordt momenteel ontwikkeld en zou in 2013 in alle Gewesten van kracht moeten zijn.

16

Een belangrijk voordeel: in tegenstelling tot verwarmingstechnieken op basis van gas of stookolie, staat de kostprijs van de werking van een warmtepomp los van de prijzen van stookolie en gas. Bovendien wordt er een sterke stijging van de brandstofprijzen verwacht. Investeer nu in een warmtepomp en zorg voor een aanzienlijk lagere energiefactuur in de toekomst. Het verbruik van uw verwarmingssysteem hangt af van het type warmtepomp dat geïnstalleerd is, het soort verwarmingselement dat werd gekozen, de kenmerken van uw woning (geografische ligging, isolatie, enzovoort) en van het gewenste comfort. Een goed geïsoleerd huis kan warmteverlies en bijgevolg de verbruikte energie beperken. Hierdoor zal de aanvankelijke investering kleiner zijn. Het toestel is zeer goedkoop in gebruik, want een groot deel van de energie die nodig is voor de werking van de warmtepomp is gratis beschikbaar in het milieu. De kosten blijven beperkt tot het verbruik van de elektriciteit nodig voor de warmteonttrekking.

Een warmtepomp vraagt weinig onderhoud. Net zoals voor elke verwarmingsinstallatie kan een jaarlijkse onderhoudscontrole door een gespecialiseerde onderneming de levensduur van de installatie verlengen en de prestaties ervan optimaliseren. Reken hiervoor op € 150 tot € 300 per jaar. Bij het onderhoud worden onder andere de belangrijkste onderdelen (voornamelijk de compressor en de drukregelaar), de luchtdichtheid van het koelmiddelcircuit en de ingangen voor de luchtpompen gecontroleerd. Deze controles moeten worden uitgevoerd door professionals.

Een professional garandeert u betere prestaties Het is belangrijk dat de aankoop van een warmtepomp gebeurt in een bredere context waarin rationeler met energiegebruik wordt omgesprongen. Om te kiezen welk type warmtepomp het meest geschikt is in een bepaalde situatie, is het belangrijk zich te baseren op objectieve criteria en een beroep te doen op een professional met een kwalitatieve aanpak. Net als bij elke andere grote aankoop wordt het aanbevolen verschillende installateurs te raadplegen en verschillende offertes te vergelijken. Een certificatiesysteem voor installateurs wordt momenteel ontwikkeld en zou in 2013 in alle Gewesten van kracht moeten zijn. Het is belangrijk dat u kiest voor een warmtepomp die aangepast is aan uw situatie. Baseer uw keuze op de soort koudebron en warmtebron die u ter beschikking heeft, de staat van het gebouw (nieuwbouw of renovatie), de werking en tot slot uw budget. In elk geval moet de installatie van een warmtepomp worden toevertrouwd aan een professional, want het bepalen van de afmetingen en de installatie ervan zijn belangrijke factoren om de doeltreffendheid te waarborgen. Professionals kunnen u dankzij hun ervaring ook helpen beslissen welk type warmtepomp het meest geschikt is voor uw situatie.

HEBgids MAART 2012

De lijst van professionals

Voor isolatiewerken, de installatie van hernieuwbare energiebronnen, het kopen of verkopen van uw groenestroomcertificaten en voor een analyse van de energieprestaties doet u het best steeds een beroep op professionals. Zij bieden u de beste garantie op het welslagen van uw project. Aarzel niet om een offerte te vragen aan verschillende professionals. Vraag ook advies aan kennissen of buren die de stap al hebben gezet om de energieprestaties van hun woning te verbeteren. Ga na of de professional kwaliteit nastreeft en controleer voor bepaalde werken of de vakman over de nodige erkenningen beschikt. Voor de analyse van energieprestaties of het opstellen van energiecertificaten is een erkenning vereist. De installateurs van thermische zonnecollecAPRISUN S.A.

Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue de Capellen, 28 - L 8279 Holzem SOL ‘IN ONE Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Marcelin Berthelot, 5-7 - F-92160 Antony ECO PUUR Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Vaart Links 57 - 9850 Nevele CLIMAPAC Bvba Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rozenstraat, 2 - 9810 Eke RENOLIT BELGIUM Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Industriepark De Bruwaan 9 - 9700 Oudenaarde ENFINITY Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Derbystraat 295 - 9051 Sint-Denijs-Westrem CONTICLIMA Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Skaldenstraat 121F3 - 9042 Gent VILLABOUW FRANCIS Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin BOSTOEN Koninginnelaan 2-3 - 9031 Drongen MICHIEL DEGRYSE Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Berten-Pilstraat 29 - 8990 Zonnebeke QUATTRO SOLAR Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Bikschotestraat 144 - 8920 Langemark ATENTIE (@tentie) Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Heer Halewijnlaan 5 - 8870 Izegem AS Solar Benelux Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Meulebeeksesteenweg 63 - 8700 Tielt AIRCOVEN Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Schreiboomstraat, 1 - 8510 Rollegem (Kortrijk) FUTUREPROOFED-SOLAR Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Minister Liebaertlaan 1 - 8500 Kortrijk ADVENSO Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Aartrijksesteenweg 9 - 8490 Jabbeke GEOTHERMIE WALLONIE Sprl Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Sainte Brigitte, 94 B - 7971 Thumaide SEBASTIEN BRIATTE Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Chemin d’Attre, 6 - 7940 Brugelette AENERGYES S.A. Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue De Barry, 20 - 7904 Pipaix ARESIS Sprl Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue du Mont, 126 - 7812 Mainvault SkYENERGY Sprl Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Chemin de Tenre, 39 - 7804 Rebaix Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin CERATEC ELECTROTECHNICS Touquetstraat 228 - 7782 Ploegsteert ECO SYSTEM Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Julien Mullie, 9 - 7711 Dottignies Sprl HUBERT COURCELLES Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue De L’Oratoire, 5 - 7700 Mouscron ELEA CENTRE Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin DE FORMATIONS Rue De La Martinoire 80 - 7700 Mouscron TERRA SOLARIA Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Grand Route, 265 - 7530 Gaurain Ramecroix DTC s.a. Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Terre à Briques, 37 - 7503 Froyennes L egenda

toren moeten over de BRUSOLTHERM-certificatie beschikken in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (de volledige lijst vindt u op http://www.leefmilieubrussel.be) en voor de installateurs van fotovoltaïsche zonnepanelen en warmtepompen is er de kwaliteitserkenning QUEST (www.QuestforQuality.be). Het volledige overzicht van professionals vindt u op de onafhankelijke referentiewebsite voor hernieuwbare energie http://www.ode.be. De adverteerders die actief zijn in de sector van hernieuwbare energie, zijn onderlijnd.

Ene

Ene

GC T : 00352 263 75 064 www.aprisun.com GC T: +33(0)1 42 37 38 80 www.solinone.fr GC T : 09 330 87 20

Ene

GC T : 09 221 40 34

Ene

GC T : 0475 61 04 21

Ene

GC T : 056 28 88 88

Ene

GC T : 09 259 21.02

Ene

GC T : 09 216 16 16

Ene

GC T : 057 46 83 68

Ene

GC T : 0477 177428

Ene

GC T : 0474 88 50 58

Ene

GC T : 051 40 52 22

Ene

GC T : 056 20 10 41

Ene

GC T : 056 21 75 00

Ene

GC T : 050 70 34 33

Ene

GC T : 069 44 55 67 www.geothermie.be GC T : 068 44 90 11 www.seb-electricite.com GC T : 0496 16 53 60

F : 069 44 57 05 [email protected] F : 068 44 90 11 [email protected]

GC T : 068 45 56 82 www.aresis.be GC T : 0479 60 49 37 www.skyenergy.be GC T : 056 56 57 57

F : 068 45 47 31 [email protected]

Ene

Ene Ene Ene Ene Ene Ene Ene

[email protected]

GC T : 0475 71 84 52 www.ecosystempro.be GC T : 0457 86 51 53


Ene GC T : 056 84 48 92 Ene Ene

GC T : 069 55 76 55 www.terrasolaria.com GC T : 069 84 44 40 www.dtc.be

TZ

Thermische zonne-energie

FV

WP

Warmtepomp

MWK Microwarmtekrachtkoppeling FIN

Fotovoltaïsch

F : 0035226375456 [email protected]

BIO Biomassa

WT

[email protected] [email protected] Windturbine

WK

Financiering ENE Energieprestaties GC

Waterkracht Groenestroomcertificaten

17

HEBgids MAART 2012

DELCROIX R BMC SOLAR Sprl CAMAIR HEATPUMPS AIRWELL WARMTEPOMPEN Lp ELECTRICITE ATELIER D’ARCHITECTURE LOMBARD - A.A.L. Ets BRIATTE SEBASTIEN ARCHITECTURE & CREATION Sprl VOLTONOMY Sprl LESENFANTS JACQUES A.B.ENERGIES Sprl GREEN ENERGY 4 SEASONS REOLEDETECH POWECO Sprl DESIMONE S.A. ART DU BATIMENT & DE L’ENERGIE ENT FABIAN LUMYTEC SOLARIS-PAC S.A. NRGIES DU BATIMENT Sprl EPIBE Sprl E.G.E.MASQUELIER DI PALMA Sprl CBE CONSULT Sprl OSKOMERA SOLAR POWER SOLUTIONS Ets E.LAROCHE BELALTERNATIVE Sprl ENERGYTEC S.A ISO-SUN Nrj RBS CLIMAIR Sprl ALTERVIA Sprl

18

De lijst van professionals Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Place Emile Vandervelde, 33B - 7370 Dour Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue du Berchon, 24 - 7340 Colfontaine Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Parc Paysager De Tyberchamps - 7180 Seneffe Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Zoning de Tyberchamps - 7180 Seneffe Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Faubourg Du Posty, 1 - 7130 Binche Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue Anatole France, 13/10 - 7100 La Louvière Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue Chamoine Scarmure, 74 - 7060 Soignies Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue Jules Antheunis, 44/1 - 7030 Mons Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue Comte Cornet, 19 - 7020 Maisières Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue Derrière La Tour 28 - 6960 Malempre-Manhay Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue Derrière La Tour, 28 - 6960 Malempre Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue Porte Basse, 3 - 6900 Marche en Famenne Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue de Freux, 19 - 6870 Vesqueville Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue Catoire, 21 - 6532 Ragnies Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue Fontenelle, 18 - 6240 Farciennes Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Place Baïaux, 33 - 6224 Fleurus Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Grand Rue, 46 - 6183 Trazegnies Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Avenue de Wallonie, 73 - 6180 Courcelles Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Chaussee de Charleroi, 97 - 6060 Gilly Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Horace Piérard, 6A - 6060 Gilly Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue Appaumée, 146 - 6043 Ransart Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Allée Du Muguet, 18 - 6032 Mont Sur Marchienne Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue Des Goutteaux, 124B - 6032 Mont Sur Marchienne Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue du Grand Central, 53 - 6000 Charleroi Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Industrieweg 19 - 5753 Deurne Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue De Rochamps ,13 - 5580 Rochefort Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Maison De Pierres, 42 - 5537 Warnant - Anhee Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue du Trou du Sart, 5c - 5380 Fernelmont Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Domaine Des Monts De L’Ourthe, 40 - 5377 Noiseux Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue du Siffleau, 19/1 - 5310 Eghezee Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue De Bellaire, 469/A - 5300 Vezin Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue de la Chistrée, 17 - 5190 Spy

GC T : 0477 71 18 39 GC T : 0470 27 61 92 www.bmcsolar.be GC T : 064 43 25 70


GC T : 064 43 25 70 GC T : 0495 84 54 55 GC T : 064 26 14 39 GC T : 067 33 06 63 www.briatte.be GC T : 065 36 46 07


GC T : 065 40 89 26 www.voltonomy.be GC T : 086 45 53 79


GC T : 086 45 53 79 GC T : 084 22 29 09 www.greenenergy4seasons.be GC T : 0477 59 91 74 www.reoledetech.be GC T : 071 59 21 31 www.poweco.be GC T : 071 81 18 59 www.desimone.be GC T : 0483 40 21 17

F : 084 22 29 08 [email protected] [email protected] F : 071 59 81 69 [email protected] F : 071 81 08 76 [email protected] F : 070 40 28 03 [email protected]

GC T : 0475 69 15 67 GC T : 0483 22 40 57 www.lumytec.be GC T : 071 28 76 58 www.solaris-pac.com GC T : 071 42 26 50 GC T : 071 95 42 71 www.epibe.be GC T : 071 45 93 90

[email protected] F : 012 72 00 51 [email protected]


GC T : 071 47 42 25 GC T : 071 30 68 11 hwww.cbeconsult.be GC T : 0031 493 51 15


GC T : 084 37 77 61 GC T : 082 61 47 00 GC T : 081 24 21 50 www.energytec.be GC T : 0473 34 58 38 GC T : 0489 56 21 00 www.rbs-energie.be GC T : 081 58 81 31


[email protected]

GC www.altervia.be

[email protected]

HEBgids MAART 2012

OZ ENERGIE Sprl Ets HEYLEN MEGANELEC LOSANGE ARCHITECTE Sprl G.D.K. S.A. ALMA TERRA FABRIC’ELEC Sprl AUTOMATRONIC Sprl HOFFMANN & DUPONT ECOSUN S.A. PSO ENERGOTIQUE ANDRE PIRENNE Sprl ARA-ENERGY Sprl TPC Sprl LUC BALTUS ARENS R. Sprl ELEKTRO SANITAER KALFF Pgmbh SCHÜCO HB SOLAR BELGIUM ACCUBEL RENKIN PROJETS RENOUVELABLES Scs ENERSOL Sprl ENERCOGEN Sprl STIC Sprl NOIRFALISE - SOLAR NRJ MC-SOLAR SOLARLANDS BEER PHILIPPE Sprl ECONSCIENCE DOMINIQUE MOMMEN & FILS Sprl PROMITOIT Cvrl BELGAFROID Sprl

L egenda

De lijst van professionals Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Raymond Noël, 151 - 5170 Bois-De-Villers Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue des Glaces Nationales,146 - 5060 Sambrevilles Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Bois Sainte-Marie, 117 - 5060 Auvelais Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue De L’Épinette, 25 - 5032 Isnes Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Phocas Lejeune, 22 - 5032 Isnes Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Jean Sonet, 25 bte 6 - 5032 Isnes Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Allée De Tertibu, 17 - 5020 Suarlée Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Chaussée De Waterloo, 273 - 5002 Namur Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Chemin de la Bouvière, 9 - 4960 Malmedy Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue de la Sauvenière, 109 - 4900 Spa Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue De L’Avenir, 5 - 4890 Thimister-Clermont Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Chanteraine, 4 - 4890 Clermont Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Foyeuru, 11C - 4845 Jalhay Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue De La Croix, 18 - 4840 Welkenraedt Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin An Der Höhe, 38 - 4780 St. Vith Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Waldstrasse, 69 - 4730 Raeren Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Hochstrasse 104 - 4700 Eupen Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Judenstrasse 23 - 4700 Eupen Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Industriestrasse, 38 - 4700 Eupen Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Champ Du Pihot, 101 - 4671 Saive Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Route de Maëstricht, 49 - 4651 Battice Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue De Maestricht, 49 - 4651 Battice Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin La Heusière, 15 - 4650 Julémont Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Chaussée de Wégimont, 73 - 4630 Soumagne Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue de Liery, 48a - 4621 Retinne Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue de Tiège, 1 - 4620 Fléron Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Ry Saint Pierre - 4577 Huy Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Lourisse, 552 - 4520 Wanze Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Bauduin Pierre, 5 - 4500 Huy Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Mathieu De Lexhy, 195 - 4460 Grâce-Hollogne Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue du Fort, 6 - 4450 Lantin

Ene

GC T : 081 87 75 51

Ene

GC T : 071 74 41 61

Ene

GC T : 071 77 30 00 www.meganelec.be Ene GC T : 081 60 08 69 Ene

GC T : 081 25 31 20

Ene

GC T : 081 72 85 70 www.almaterra.be GC T : 081 58 18 11

Ene

[email protected]

Ene GC T : 081 81 18 22 Ene GC T : 078 05 05 50 www.eco-energie.be Ene GC T : 087 77 39 87 www.ecosun.be Ene GC T : 087 44 53 45


Ene


Ene

GC T : 087 46 17 00 www.ara-energy.be GC T : 087 35 30 88

Ene

GC T : 0494 68 50 58

Ene

GC T : 080 28 02 00

Ene

GC T : 087 86 65 04

Ene

GC T : 0475 51 04 56

Ene

GC T : 087 55 48 65

Ene

GC T : 087 59 16 50 www.accubel.be GC T : 0498 10 24 49



Ene

GC T : 087 68 68 22 www.enersol.be GC T : 0495 59 56 09

Ene

GC T : 04 387 50 22

Ene Ene

Ene GC T : 04 264 01 06 www.solarnrj.be Ene GC T : 04 344 19 44 www.mc-solar.be Ene GC T : 0495 30 48 36 www.solarlands.be Ene GC T : 0496 25 65 77

F : 04 264 52 41 [email protected] F : 04 344 07 44 [email protected] [email protected]

Ene GC T : 0472 25 45 88 www.econscience.be Ene GC T : 0495 48 08 60 www.dominiquemommen.be Ene GC T : 0479 60 32 95 Ene

GC T : 042 65 43 21 www.belgafroid.be

TZ


FV

WP

Warmtepomp


Fotovoltaïsch


BIO Biomassa

WT

[email protected] F : 085 30 09 26 [email protected]

F : 042 651337 [email protected] Windturbine

WK



19

HEBgids MAART 2012

L.B.P.V.-ELEC Sprl BALTEAU I.E. SUNELEC S.P.R.L. DIMO SERVICES Sprl AROMATECH Sprl CARODEL Sprl BOMOSUN ENERGY SAVING SYSTEMS

De lijst van professionals Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue De L’ Industrie, 28 - 4431 Loncin Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Hector Denis, 33 - 4420 Montegnée Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue de la Ferme, 34 - 4400 Flémalle Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue De Hesbaye,8 - 4347 Fexhe-Le-Haut-Clocher Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Isidore Fumal 18 - 4280 Hannut Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Nouvelle, 3/1 - 4260 Braives Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Chausssée De Wavre, 40A - 4217 Héron Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin

Place Du Tilleul, 2 - 4141 Louveigné PHOTO ELEC Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Rue des Chardonnerets, 22 - 4100 Seraing 123 SOLAR Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Corniche de la Gloriette, 28 - 4053 Embourg POLYBAT Sprl Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Rue Toussaint Gerkens,37 - 4052 Beaufays BLUE WATT Sprl Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Péri Grindor, 20 - 4052 Beaufays DRYTEC-SOLAIRE Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Rue de Clerembault, 17 - 4031 Angleur SERASOL Sprl Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Rue Gilon, 31 - 4030 Grivegnée EUROPHOTOVOLTAIQUE Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Rue Belvaux, 184/11 - 4030 Grivegnee CE+T SOLAR Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Rue du Charbonnage, 12 - 4020 Wandre ELIOSWATT Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Rue P-J. Carpay, 28/0011 - 4020 Luik CONSOLAR BELGIUM Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Rue de la Barge, 16 - 4000 Luik Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK ATELIER NORD BUREAU D’ARCHITECTURE Sprl Rue Des Glacis, 185 - 4000 Luik INGENIEUR ARCHITECTE Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK EXPERT MEESSEN Rue Sainte-Walburge, 183 - 4000 Luik INTELLISOL S.A. Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Maastrichtersteenweg, 163 - 3680 Maaseik SOLAR TOTAL Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Herkenrodesingel 77 - 3500 Hasselt GEOTHERMA Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Babelomstraat, 35 - 3320 Hoegaarden PHOTOVOLTECH Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Grijpenlaan 18 - 3300 Tienen SUN-CELL Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Mannenberg 215 - 3270 Scherpenheuvel MASSER Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Dorenbaan 2-4 - 3071 Kortenberg VORSSELMANS SOLAR Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Wuustwezelseweg 95 - 2990 Loenhout IKAROS SOLAR Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Metropoolstraat 30 - 32 A - 2900 Schoten ZEHNDER GROUP BELGIUM II Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Blarenberglaan 3C/001 - 2800 Mechelen THERCON Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Kontichsesteenweg 52 - 2630 Aartselaar STEVEN MEYERS Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Jozef Mattheessenstraat 9 - 2540 Hove LAUWERS ELEKTRO Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Leistraat 61 - 2460 Lichtaart

20

Ene

GC T : 04 239 24 36

Ene

GC T : 04 239 68 90

Ene Ene

GC T : 0495 56 42 53 www.sunelec.be GC T : 0496 35 96 92

Ene

GC

Ene Ene

GC T : 019 56 70 01 www.carodel.net GC T : 0495 55 25 74

Ene

GC T : 04 360 91 66

Fin Ene

Fin Ene

GC T : 04 337 17 30 T : 04 337 17 30 GC T : 0495 04 44 94 www.123solar.be GC T : 0495 76 80 69

Fin Ene

GC T : 0496 23 50 51

Fin Ene Fin Ene

GC T : 04 367 52 43 www.drytec-solaire.be GC T : 0496 24 15 08

Fin Ene

GC T : 0800 13 813

Fin Ene

Fin Ene

[email protected]


F : 04 337 17 30 F : 04 337 17 30 F : 04 266 00 09 [email protected]

F : 04 367 0805 [email protected]

GC T : 04 345 90 70 www.cetsolar.be Fin Ene GC T : 0488 96 14 09


Fin Ene


Fin Ene

GC T : 04 234 74 74 www.consolar.be GC T : 04 227 19 99

Fin Ene

GC T : 04 226 44 93

Fin Ene Fin Ene

GC T : 089 35 53 00 www.intellisol.be GC T : 011 24 76 20

Fin Ene

GC T : 016 65 65 58

Fin Ene

GC T : 016 80 58 50

Fin Ene

GC T : 0477 45 83 02

Fin Ene

GC T : 02 520 26 91

Fin Ene

GC T : 03 690 04 40

Fin Ene

GC T : 03 641 64 80

Fin Ene

GC T : 015 28.05.110

Fin Ene

GC T : 03 451.24.24

Fin Ene

GC T : 0495 21 58 29

Fin Ene

GC T : 014 55 64 83


HEBgids MAART 2012

De lijst van professionals

ACLISOL

Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Statiestraat 1/1 - 2400 Mol NATEC Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Kanaaldijk 4a - 2380 Ravels KLIMATECHNICS Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Muizenvenstraat 3 - 2300 Turnhout BOVEMA INTERNATIONAL Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Lammerdries-Zuid 17D - 2250 Olen DYMOTEC Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Lammerdries-Oost - 2250 Olen KTI-WTI Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Vierselbaan 40 unit 1 - 2240 Zandhoven VAN HOOF GEERT Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Schoutestraat 3 - 2221 Booischot BOSCH Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene THERMOTECHNOLOGY Toekomstlaan 11 - 2200 Herentals PVA ENERGY Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Kapelsesteenweg 589 - 2180 Ekeren BLUE PLANET SOLAR Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Sint-Elisabethstraat 38a - 2060 Antwerpen ENGELS/THERMOCOMFORT Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Paardenmarkt 83 - 2000 Antwerpen ENERDEAL Sa/Nv Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Chaussée De Louvain 369 Boîte F1 - 1932 Zaventem VIESSMANN Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Hermesstraat 14 - 1930 Zaventem BMC SERVICE Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Laarstraat 30B - 1910 Steenokkerzeel ETERNIT Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Kuiermansstraat 1 - 1880 Kapelle-op-den-Bos STIEBEL ELTRON Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene t hofveld, 6-D1 - 1702 Groot-Bijgaarden DERBIGUM ENERGIES Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Bergensesteenweg, 32 - 1651 Lotte DE KOCK SOLARTECH Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Josse ‘Biesmansstraat 18 - 1560 Hoeilaart GEO-GREEN Sprl-Bvba Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue De Priesmont, 63 - 1495 Marbais Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene EURO-DESK (DISTRIBUTEUR PAC CIAT) Avenue Léon Champagne, 2 - 1480 Saintes ELEC-ECO Sprl Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue Chênemont, 5b - 1470 Baisy-Thy E-COCOON Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue Du Bilot, 32 - 1460 Ittre GREEN SUN Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Chaussée de Tubize - 1440 Woutersbrakel SOLAR-LUX Sprl Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Avenue de l’Industrie, 24 - 1420 Braine l’Alleud TRADINCO S.A. Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Rue du Bosquet, 31 - 1400 Nivelles FinEnergy Sprl Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Chaussée De Namur, 85B - 1400 Nivelles ELSINGOR Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Avenue Robert Schuman, 10 - 1400 Nivelles BEIBCI EXPERTISES Sprl Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Chaussée De Wavre, 142 - 1390 Grez-Doiceau POWERSKY ENERGY Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Chaussee de Charleroi, 60 - 1380 Lasne COPO Sprl Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene Chemin du Diable, 1 - 1357 Hélécine BUREAU D’ARCHITECTURE Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Ene ET D’EXPERTISES MAIRESSE Rue De La Gare 5/101 - 1348 Louvain-La-Neuve L egenda

GC T : 014 31 00 31 GC T : 014 47 36 74 GC T : 014 42 00 66 GC T : 014/28.68.68 GC T : 014/24.85.45 GC T : 03/384.32.97 GC T : 0473/79.14.33 GC T : 016 40 30 20 GC T : 0477/22.09.58 GC T : 0477 59 68 94 GC T : 03 231 88 84 GC T : 02 416 20 50 GC T : 02 712.06.66 GC T : 0497 06 57 20 GC T : 015 71 71 71 GC T : 02 423 22 22 www.stiebel-eltron.be GC T : 02 334 87 00 www.derbigumenergies.com GC T : 02 657 02 50 GC T : 0475 58 16 25 GC T : 02 391 45 57 www.eurodesk.be GC T : 067 77 10 43 www.elec-eco.be GC T : 0496 69 27 10

F : 02 390 93 86 [email protected] [email protected]

GC T : 02 387 14 10 GC T : 0800 18 082 www.solar-lux.be GC T : 067 21 02 48 www.tradinco.be GC T : 067 89 44 36 www.finenergy.be GC T : 02 367 86 40 www.elsingor.com GC T : 010 86 81 28

F : 02 791 97 47 [email protected] F : 067 21 02 94 [email protected] F : 067 89 44 34 [email protected] F : 02 355 06 56 [email protected]

GC T : 02 633 21 31 www.powersky.com GC T : 019 65 65 25 www.copo.be GC T : 010 45 35 36


TZ


FV

WP

Warmtepomp


Fotovoltaïsch


BIO Biomassa

WT

[email protected]

Windturbine

WK



21

HEBgids MAART 2012

ENERGIE CONSEIL POMEROL S.A. THE Bb GROUP Sprl ELEXTRA TOBEL Sprl SANIFLO Sprl BIOLUX Sprl JOURNUIT ELEC Sprl ECOFIX Sprl TISIO Sprl ECO ENERGIE CONCEPT Sprl LM DAIKIN AIRCONDITIONING BELGIUM WINDEO GREEN FUTUR SOLAR BELGIUM ENERGY BUILDINGS Sprl VERTICAL SOLAR ECO-ARCHITECTE MICHEL DE HOLLAIN Architecte WEISHAUPT S.A. / N.V. ULB - Centre D’Etudes Economiques Et Sociales De L’Environnement DRAPS ARCHITECTUREEXPERTISE-PEB RYA Scprl RESPONSIBLE YOUNG ARCHITECTS Scprl BELPOWER

L egenda

22

De lijst van professionals Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Cours Du Cramignon, 28 - 1348 Louvain-La-Neuve Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Avenue De L’Equerre, 20 - 1348 Louvain La Neuve Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Alfred Haulotte, 22 - 1342 Limelette Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue du Cerf, 190 / 2 - 1332 Genval Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue De Fontenelle, 15 - 1325 Dion-Valmont Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue La Place, 22 - 1325 Corroy-le-Grand Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Du Culot, 49A - 1320 Tourinnes-La-Grosse Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue De La Cabourse, 7E - 1320 Beauvechain Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue du Commandant Michaux, 2 - 1315 Incourt Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue De Bomal, 18C - 1315 Glimes Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Joseph Francis, 56 - 1301 Waver Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Avenue Franklin 1b - 1300 Waver Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue du Bourdon, 100 - 1180 Ukkel Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Avenue De Fré, 269/18 - 1180 Ukkel Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Avenue De La Sapinière, 40 - 1180 Ukkel Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Frans Pepermans, 75 - 1140 Evere Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Avenue De Jette, 111 - 1090 Brussel Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue De L’Idylle, 16/1 - 1080 Brussel Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Boulevard Paepsem, 7 - 1070 Anderlecht Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Jeanne 44 - 1050 Brussel Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Boulevard Emile Bockstael, 268 - 1020 Brussel Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Du Houblon 56/A - 1000 Brussel Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Rue Du Houblon, 56 / A - 1000 Brussel Tz Fv Bio Wt Wk Wp MWK Fin Vilvoordelaan 200 - 1000 Brussel

Ene GC T : 010 45 06 24 Ene GC Ene

GC T : 010 41 85 40

Ene

GC T : 02 655 90 30 www.tobel.be GC T : 010 88 19 43



Ene

GC T : 010 45 15 58 www.biolux.be GC T : 0477 45 82 75

Ene

GC T : 0487 41 23 44

Ene

GC T : 0496 32 65 07 www.tisio.be GC T : 010 65 73 02

Ene Ene

Ene Ene Ene

GC T : 010 41 74 15 www.lauwersmichel.be GC T : 09 244 66 44


Ene GC T : 02 880 94 10 www.greenfutur.com Ene GC T : 0475 22 32 24

[email protected]

Ene GC T : 02 375 67 08 Ene

GC T : 0486 22 55 82

Ene GC T : 02 426 01 39 Ene GC T : 02 415 87 21 Ene

GC T : 02 343 95 14

Ene GC T : 02 650 33 78

Ene GC T : 02 427 98 92 Ene GC T : 02 502 01 08 Ene GC T : 02 502 01 08 Ene

GC T : 02 421 99 35

TZ


FV

WP

Warmtepomp


Fotovoltaïsch

[email protected]

BIO Biomassa

WT

Windturbine

WK



T h e r m i sc h e z o n n e - e n e r g i e


Thermische zonne-energie: water verwarmen met thermische zonnepanelen

De zon verwarmt gelijkmatig elk deel van de aarde. De grote hoeveelheid energie afkomstig van de zon kan gemakkelijk in geconcentreerde vorm worden gerecupereerd door zonnecollectoren te plaatsen op het dak. De natuurlijke warmte die op deze manier gewonnen wordt, kan in woningen gebruikt worden om water op te warmen of kan als aanvulling dienen voor het verwarmingssysteem.

De zon: een kosteloze bron van warmte De zon produceert warmte en licht. Wanneer fotonen of lichtdeeltjes botsen met atmosferische deeltjes rond de aarde, verliezen ze energie die wordt omgezet in warmte. Deze warmte wordt vervolgens opgenomen door middel van thermische zonnecollectoren. Met de fotonen kan ook elektriciteit worden geproduceerd door fotovoltaïsche zonnepanelen te gebruiken. De verkregen zonne-energie varieert naargelang van de regio op de aardbol en is afhankelijk van het jaarlijks aantal uren zonneschijn en de breedtegraad. Het staat wel vast dat overal op onze planeet zonne-energie kan worden opgevangen, zelfs in de meest noordelijke landen. In België kan dankzij thermische zonnepanelen 60% van de jaarlijkse behoefte aan sanitair warm water van een gezin geleverd worden. Omdat de zon niet voortdurend schijnt, is steeds een aanvullend systeem nodig.

Thermische zonne-energie voor onze verwarming? De warmte van de zonnestraling wordt opgevangen en verzameld in zonnecollectoren - vlakkeplaatcollectoren of vacuümbuiscollectoren - die op het dak van het huis of het appartementsgebouw worden geplaatst. Vervolgens wordt de warmte geabsorbeerd door een vloeistof die door de collectoren stroomt. Deze vloeistof is een “warmtegeleidende” vloeistof, die de natuurlijke warmte via een warmtewisselaar overbrengt naar sanitair water of het verwarmingssysteem van het gebouw. Om te begrijpen hoe een zonnecollector werkt, kunnen we aan een tuinslang denken die in de zon ligt en waarin het water op die manier

warmer wordt. De hoeveelheid zonnewarmte die wordt geabsorbeerd is afhankelijk van het materiaal: een zwarte tuinslang absorbeert alles, een witte bijna niets. Als u de tuinslang onder glas legt, stijgt de temperatuur trouwens nog meer (broeikaseffect).

De zonnecollector: het sleutelelement in het systeem De collector, het sleutelelement in de thermische zonne-installatie, wordt meestal op het dak geplaatst om de zonnewarmte te absorberen. Er bestaan twee grote typen thermische zonnecollectoren. Bij de keuze van de technologie wordt er gekeken naar onder andere de temperatuur die moet worden behaald, de soort toepassing en de prijs.

Een individuele zonneboiler kan meer dan 60% leveren van het warm water dat een gezin jaarlijks nodig heeft.

Vlakkeplaatcollectoren

Dit zijn de meest voorkomende collectoren. Er worden temperaturen van 50 tot 80°C bereikt.

weerkaat-sing absorptie

glas broeikaseffect

verlies door convectie

absorber bruikbare warmte overgebracht door geleiding

Bron: Atelier Techniques solaires ©

23

HEBgids MAART 2012

De vlakkeplaatcollectoren bestaan uit een geïsoleerde behuizing met aan de voorkant veiligheidsglas. Aan de binnenkant slorpt een absorbeerder (een zwart metalen blad) de zonnewarmte op, die dan gevangen zit in de behuizing. Het glas verhindert, net zoals in een serre, dat de warmte ontsnapt. Deze warmte wordt vervolgens overgedragen op lucht, water, of een andere warmtegeleidende vloeistof die ’s winters niet bevriest. De vlakkeplaatcollector is geïsoleerd aan de zijkanten en aan de onderkant, om het warmteverlies zo veel mogelijk te beperken. Vlakkeplaatcollectoren zijn goedkoper dan vacuümbuiszonnecollectoren en ze hebben een grotere levensduur van te minste 25 jaar. Het rendement van deze soort collector ligt wel lager in de winter, omdat er dan minder zonneschijn is. Op dit vlak doen de vacuümbuiscollectoren het duidelijk beter.

Hoe het werkt? De zonnewarmte wordt geabsorbeerd door collectoren op het dak en dankzij een warmtegeleidende vloeistof overgedragen op sanitair water. Deze overdracht gebeurt via een spiraalvormige warmtewisselaar. Het sanitair water en de warmtedragende vloeistof komen nooit in contact met elkaar. Zodra de warmte is afgegeven, vloeit de vloeistof opnieuw naar de collectoren om opnieuw verwarmd te worden. Een (circulatie)pomp, die beheerd wordt door een regelsysteem, stimuleert de stroming van de warmtedragende vloeistof tussen de collectoren en de warmtewisselaar. Het sanitair warm water wordt vervolgens opgeslagen in een voorraadtank. Om ook verwarming te hebben wanneer er weinig zon is, kan er een aanvullende installatie worden geplaatst, zoals een tweede warmtewisselaar verbonden met een traditionele verwarmingsketel op gas of stookolie.

Vacuümbuiscollectoren

Een individuele zonneboiler kan zonder enige moeilijkheid worden aangesloten op een bestaande verwarmingsinstallatie.

Een vacuümbuiszonnecollector bestaat uit een reeks buizen van doorzichtig glas, waarin een buisje loopt die de warmte absorbeert en verzamelt. De buis in het midden heeft een dubbele wand, zoals een thermosfles, en de ruimte tussen de twee wanden is vacuüm. Dit is een van de beste warmte-isoleringen die er bestaan. Met het thermoseffect kan in de winter een beter rendement worden behaald omdat de warmte binnen in de buisjes wordt gevangen. Net als bij andere collectoren wordt de opgevangen warmte door de warmtegeleidende vloeistof overgedragen naar de gebruikspunten. Er is maar zeer weinig warmteverlies. De reflectoren en de buisvormige collector zorgen er dan weer voor dat er zo veel mogelijk zonnestraling wordt geabsorbeerd in minder optimale omstandigheden (bij het begin en op het einde van de dag, of wanneer de bezonning van het dak niet optimaal is). Deze technologie heeft dus minder te lijden onder onvolledige bezonning. De vacuümbuiscollectoren zijn krachtiger, maar hun aankoopprijs ligt hoger en ze zijn kwetsbaarder bij het hanteren.

Sanitair water verwarmen De meest voorkomende en bekendste toepassing van thermische zonnepanelen is de zonneboiler. Maar men kan ook een beroep doen op thermische zonnepanelen om de woning te verwarmen met water of lucht. Thermische zonne-energie voor de verwarming van sanitair water?

24

Sanitair water kan worden opgewarmd met een individuele zonneboiler. Een individuele zonneboiler kan meer dan 60% leveren van het warm water dat een gezin jaarlijks nodig heeft.

Een individuele zonneboiler kan zonder enige moeilijkheid worden aangesloten op een bestaande verwarmingsinstallatie.

Om de installatie goed te beheren, is het nuttig een stroommeter te installeren. Met deze meter kunt u berekenen hoeveel u heeft bespaard en ziet u snel mogelijke defecten aan de installatie.

Het gebruik van zonne-energie om sanitair water op te warmen, is zeker niet uitsluitend voorbehouden voor individuele woningen. Vele gebouwen, hotels, collectieve woningen enzovoort maken nu al gebruik van het systeem.

Realiseer uw project met de hulp van een professional Overeenkomstig de nieuwe Europese richtlijn over energie uit hernieuwbare bronnen (2009/28/EG) werken de drie Gewesten aan een geharmoniseerde certificatieregelgeving die de kopers moet garanderen dat ze met professionele installateurs te maken hebben. Op dit moment zijn alle erkende installateurs opgenomen in de SOLTHERM-lijst voor het Waals Gewest en in de BRUSOLTHERMlijst voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De volledige lijst van professionals in Vlaanderen, Brussel en Wallonië is beschikbaar op www.ef4.be. De installatie van een zonneboiler voor een gezin van 4 personen kost tussen € 4 000 en € 6 000. Met deze investering zult u uw verwarmingskosten voor warm water met de helft verminderen.

D e M i c r o - W a r m t e k r ac h t k o p p e l i n g


De Micro-Warmtekrachtkoppeling: productie van warmte en elektriciteit gecombineerd

Met een warmtekrachtkoppeling wordt zowel de behoefte aan warmte als aan elektriciteit gedekt met een enkele energiebron, bijvoorbeeld biomassa. Ze vormt dan ook een milieuvriendelijker en zuiniger alternatief voor onze traditionele verwarmingsketels. Als het elektrisch vermogen lager ligt dan 50 kW, spreekt men van een micro-warmtekrachtkoppeling.

Hoe werkt een microwarmtekrachtkoppeling? Een micro-warmtekrachtkoppelingseenheid produceert gelijktijdig elektriciteit en warmte om het sanitair water en de woning of het appartementsgebouw te verwarmen. Concreet wordt er warmte en elektriciteit geproduceerd via de verbranding van een fossiele brandstof (aardgas, propaan of stookolie) of van een hernieuwbare brandstof (plantaardige olie of biogas).

Wat zijn de voordelen van een micro-warmtekrachtkoppeling? Het meest in het oog springende voordeel van deze technologie is dat de micro-warmtekrachtkoppeling niet enkel tegemoetkomt aan uw elektriciteitsbehoefte, maar ook zorgt voor de verwarming van uw woning en het sanitair water. Als daarbij ook nog hernieuwbare brandstoffen gebruikt worden, is deze technologie echt een groene energiebron met een veelbelovende toekomst. We kunnen ervan uitgaan dat een warmtekrachtkoppelingseenheid 2/3 van de nuttige energie produceert in de vorm van warmte en 1/3 in de vorm van elektriciteit.

Hoe uw project realiseren? Voor appartementsgebouwen, gemeenschappelijke woningen, sociale woningen met een collectieve verwarming, sporthallen, zwembaden, hotels, enzovoort bestaan momenteel reeds goed ontwikkelde warmtekrachtkoppelingen. De systemen voor eengezinswoningen zijn bij de meeste fabrikanten doorgaans nog in de ontwikkelingsfase.

Hierna volgen enkele adviezen om uw project te realiseren. • Zorg voor een goede dimensionering van de microwarmtekrachtkoppeling om er een maximaal voordeel uit te halen. Dit betekent dat het warmte- en elektrische vermogen perfect met de kenmerken van het project moeten overeenstemmen. • Nadat u uw energieverbruik in kaart gebracht heeft, kunt u nagaan welke verschillende producten beschikbaar zijn om zo de technologie uit te kiezen die het meest op uw energieverbruik afgestemd is. Hiervoor stellen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de berekeningstool COGENcalc.xls op zijn websites ter beschikking.

• Daarna kunt u aan verschillende leveranciers vragen om een offerte op te stellen voor de gekozen technologie en hieruit uw keuze maken. • Vergeet niet om op voorhand een aanvraag in te dienen voor de toekenning van groenestroomcertificaten zodat u een financiële compensatie krijgt voor de groene stroom die u produceert. • U kunt eveneens een dossier indienen om premies van de overheid te krijgen (zie “Hoe uw groenestroomproject financieren?”). Wij raden u ten stelligste aan om een beroep te doen op een specialist voor de dimensionering van uw installatie.

Plantaardige olie als brandstof Plantaardige olie wordt geproduceerd uit oliehoudende zaden (zoals koolzaad of zonnebloem). Deze soort brandstof is wat men noemt “klimaatneutraal” aangezien de CO2 die bij de verbranding wordt uitgestoten door de plant gefixeerd wordt tijdens haar groei. Deze hernieuwbare energiebron is de ideale brandstof voor een microwarmtekrachtkoppeling. De olie kan rechtstreeks bij de producenten van koolzaadolie aangekocht worden. Olie van “brandstofkwaliteit” moet beantwoorden aan de Duitse norm DIN51605 of RK Standard 02/2000.

25

HEBgids MAART 2012

Ve r wa r m i n g o p bas i s v a n h o u t


Verwarming op basis van hout

Hout is niet alleen milieuvriendelijk en praktisch, maar ook de oudste energiebron die door de mens wordt gebruikt. Nadat hout door de ontdekking van steenkool en aardolie in onbruik raakte, is deze hernieuwbare energiebron opnieuw in opmars. Dit succes is deels te danken aan de technologische vooruitgang op vlak van verwarmingsketels. In tegenstelling tot andere hernieuwbare energiebronnen kan hout worden opgeslagen en kan het op elk moment worden gebruikt.

Hout: een duurzame en hernieuwbare energiebron Bijna 23% van het Belgische grondgebied bestaat uit bos. Dit komt overeen met een oppervlakte van 693.000 ha. Het grootste gedeelte van de bossen ligt in de Ardennen. De laatste 100 jaar is het aantal bossen in ons land met meer dan 25% toegenomen. Het bosbestand is dus aanzienlijk en vormt ongetwijfeld een grote nationale rijkdom. De bossen worden beheerd volgens de principes van duurzame ontwikkeling. Er wordt gestreefd naar de regeneratie en het voortbestaan van het bosbestand waarbij gezocht wordt naar een optimaal evenwicht tussen de economische, ecologische en sociale functie. Dankzij het duurzame bosbeheer is het hout uit onze bossen een echte hernieuwbare energiebron. In tegenstelling tot stookolie of gas heeft verwarming op basis van hout geen negatieve impact op het broeikaseffect. Het gas dat bij de verbranding uitgestoten wordt, is de CO2 die de bomen gedurende hun groei hadden opgenomen. Bovendien komt bij de verbranding van hout geen zwavel vrij, gewoonweg omdat hout geen zwavel bevat.

Verschillende vormen van energiehout Naast de traditionele houtblokken wordt hout ook in andere vormen gebruikt: houtkorrels of pellets, samengeperste houtbriketten en houtspaanders.

Houtblokken Houtblokken worden al van oudsher gebruikt en kunnen in het merendeel van de stookinstallaties aangewend worden, of het nu gaat om open haarden, inzethaarden (of gesloten haarden), kachels of houtgestookte ketels. Van alle vor-

26

men van energiehout worden houtblokken door particulieren traditioneel het vaakst gebruikt. Brandhout wordt verkocht per stère. Een stère komt overeen met een volume brandhout van één kubieke meter wanneer het hout in blokken wordt gezaagd van een meter lang. Wanneer dezelfde hoeveelheid brandhout in kleinere blokken wordt gezaagd, neemt een stère minder plaats in (bv. houtblokken van 33cm nemen slechts 0,7m 3 in beslag). Het is heel belangrijk dat het hout droogt. Indien het hout vochtig is, zal een deel van de energie worden aangewend om het water dat het bevat, te verdampen. Vochtig hout bevuilt bovendien de haard. Hout heeft twee jaar nodig om te drogen. Verder wordt ook aangeraden hout van loofbomen te gebruiken (eik, tamme kastanje, beuk, carpinus, notenbomen enzovoort) omdat die een hoger rendement opleveren. Bij een gelijk gewicht en gelijke droogte is het verschil in verbrandingswaarde tussen de verschillende houtsoorten heel klein. De verbrandingswaarde van hout bedraagt ongeveer 5,2 kWh/kg. Naar schatting komt een stère droge eik overeen met 160 l stookolie. De prijs van een stère gezaagde houtblokken (2 jaar lang gedroogd) ligt tussen 45 en 65 e. Het gebruik van naaldbomen wordt beter vermeden aangezien die zelfs meer roet en teer produceren dan houtskool.

In tegenstelling tot stookolie of gas heeft verwarming op basis van hout geen negatieve impact op het broeikaseffect. Het gas dat bij de verbranding uitgestoten wordt, is de CO2 die de bomen gedurende hun groei hadden opgenomen.

HEBgids MAART 2012

H outkorrels

Houtkorrels of pellets zijn kleine cilinders tussen 1 en 3cm lang die gemaakt worden van gedroogd zaagsel dat onder zeer hoge druk wordt geperst. Het is belangrijk om pellets van goede kwaliteit te kopen zodat het verwarmingssysteem het rendement levert dat de fabrikanten vooropstellen. Er bestaan verschillende normen en handvesten voor de belangrijkste kwaliteitscriteria waaraan de pellets moeten voldoen. Zo zijn er bijvoorbeeld de Duitse DIN 51731 en DIN plus die een referentienorm zijn voor vele fabrikanten van kachels en houtgestookte ketels.

verwarmen, indien de woning goed geïsoleerd is en de kamers voldoende open zijn zodat de warme lucht zich kan verspreiden. Deze verwarmingsinstallaties werken meestal met houtblokken, maar soms ook met pellets. Bij pelletkachels verloopt de houtaanvoer automatisch dankzij een schroef zonder einde dat de brandstof vanuit de voorraadbak tot in de verbrandingskamer brengt. Deze kachels hoeven enkele uren tot enkele dagen niet te worden bijgevuld, afhankelijk van de hoeveelheid warmte die nodig is, en de grootte van de voorraadbak. Pelletkachels zijn volledig geautomatiseerd en leveren een zeer aangename warmte.

De pellets worden in bulk geleverd met een vrachtwagen met blaasinstallatie, of per pallet met zakken van 15 kg. De verbrandingswaarde van de pellets is belangrijk, aangezien 1 kg pellets een verbrandingswaarde heeft van ongeveer 18 MJ (of 5 kWh), hetzij het equivalent van 0,5 l stookolie. De pellets kosten ongeveer 275 e per ton. Samengeperste houtblokken

Dit soort brandhout heeft de vorm van blokken of cilinders van 1 tot 2 kg die 20 tot 50 cm lang zijn en een diameter hebben van 3 tot 12 cm. De blokken of cilinders worden gevormd door de samenpersing en klontering van houtspaanders of zaagsel. De blokken worden gebruikt in kachels en houtgestookte ketels. Hun verbrandingswaarde bedraagt 4 à 5 kWh.

Welk verwarmingssysteem op basis van hout kiezen? Verwarmingssystemen op basis van hout kunnen dienst doen als centrale verwarming en hoeven niet langer te worden gezien als aanvullende verwarmingsbron om enkele kamers te verwarmen. De keuze voor een bepaald verwarmingssysteem met hout hangt af van het soort woning dat verwarmd moet worden, hoe goed deze is geïsoleerd, de ligging van het gebouw, of het om een centraal of aanvullend verwarmingssysteem gaat, en van de vorm en beschikbaarheid van de gekozen brandstof. De dimensionering van de verwarmingsinstallatie is heel belangrijk om de energie uit de brandstof optimaal te benutten. Dit is werk voor een professional.

De centrale verwarmingssystemen met hout werken volgens hetzelfde principe als traditionele verwarmingsketels: de warmte wordt verspreid via een netwerk van buizen met warm water of warme lucht en komt in de kamers terecht via radiatoren, vloerverwarming of een ventilatorluchtkoeler. Wanneer u kiest voor een verwarmingsketel die met hout gevoed wordt, hoeven de bestaande leidingen en radiatoren niet te worden vervangen. Door het gebruik van pellets kunnen de ketels volledig automatisch worden gevuld en kan het vermogen worden aangepast zonder rendement te verliezen. Dit is een groot voordeel, aangezien de behoefte aan verwarming gedurende het jaar varieert en op die manier het energieverbruik geminimaliseerd wordt. De beste verwarmingsketels met pellets hebben een rendement van meer dan 95%. Een ander pluspunt zijn de lagere kosten in vergelijking met verwarmingsketels op basis van gas of stookolie. Dit voordeel wordt steeds groter aangezien de prijzen voor fossiele brandstoffen de hoogte inschieten. En tot slot nog een laatste troef van hout: het is een lokale energiebron.

Indien u slechts een enkele kamer wilt verwarmen, kiest u best voor een individuele installatie zoals een open haard, een inzethaard of een kachel. U kunt hiermee ook meerdere kamers

27

HEBgids MAART 2012

K l e i n e w i n d t u r b i n es


Kleine windturbines : van wind tot zijn elektriciteit

De laatste jaren worden kleine windturbines steeds vaker gebruikt. Vooral in landelijke gebieden komen we ze steeds vaker tegen. Om ook in steden te kunnen worden toegepast, werden de klassieke windturbines aangepast om bestand te zijn tegen de turbulente wind. Deze stedelijke windturbines zouden al in de nabije toekomst in onze steden verschijnen.

Wind, wieken en groene stroom Het werkingsprincipe van een windturbine is eenvoudig: de wind doet de wieken draaien. Hierdoor wordt een dynamo in beweging gezet, die de zogenaamde mechanische energie omzet in elektrische energie. De kleine windturbines die vooral in landelijke gebieden voorkomen, hebben een nominaal vermogen van minder dan 30 kW. Ze hebben meestal een verticale as en worden geïnstalleerd op de meest winderige plaatsen met een lage bevolkingsdichtheid (waar deze projecten gemakkelijker aanvaard worden door buurtbewoners). De stedelijke windturbines zijn meestal geïntegreerd in een gebouw en hebben een verticale of een horizontale as. Over het algemeen staan de turbulenties, die worden veroorzaakt door de vele obstakels, een interessant rendement in de weg.

Windturbines voor stedelijke omgevingen Constructeurs hebben verschillende soorten windturbines ontwikkeld die aangepast zijn aan de specifieke omstandigheden in steden. Ze kunnen worden ingedeeld in twee categorieën: windturbines met een horizontale as en windturbines met een verticale as. Windturbines met een horizontale as

Bij dit type ligt de draaias van de rotorbladen horizontaal. Deze windturbines zijn niet hoog, tussen 5 en 20 meter, en produceren tot 30 kW. Windturbines met een verticale as

28

Windturbines met een verticale as zijn bijzonder goed aangepast aan de turbulente wind in steden.

Hun vermogen is lager door de turbulenties die typisch zijn voor stedelijke omgevingen. Het is zeer waarschijnlijk dat hun ontwikkeling gepaard zal gaan met wijzigingen aan de ontwerpen van gebouwen, om de windturbines er beter in te integreren. Er zijn tal van modellen verkrijgbaar op de markt, maar ze hebben nog niet allemaal hun deugdelijkheid bewezen. Het blijft dus opletten.

Hoe een windturbine plaatsen in de stad? Een studie in opdracht van het Brussels Instituut voor Milieubeheer geeft advies over het plaatsen van stedelijke windturbines: - de windturbines moeten worden geïnstalleerd op gebouwen die hoger zijn dan gemiddeld, waar de wind hoge snelheden bereikt ondanks de turbulenties; - er moet gebruik worden gemaakt van de ligging van de bestaande gebouwen om kunstmatige luchtcorridors te kunnen gebruiken; - windturbines moeten rechtstreeks geïntegreerd worden in het ontwerp en de structuur van nieuwe gebouwen.

Stel de juiste vragen Wanneer wordt overwogen om een kleine windturbine te plaatsen op de bodem of op een gebouw, moet u zich de juiste vragen stellen om een goede keuze te kunnen maken! Enkele voorbeelden: - Is de plaats geschikt om een windturbine te installeren? - Blaast de wind er regelmatig en sterk genoeg? - Mag ik op deze plaats een windturbine zetten? - Welke vergunningen heb ik nodig? - Wat vinden de buren ervan? - Hoeveel energie verbruikt mijn gebouw? - Welke technologie kies ik? - Welke steunmaatregelen heb ik ter beschikking (groenestroomcertificaten), wat kost het onderhoud, enzovoort? Het plaatsen van een stedelijke windturbine op een geschikte plaats is dus geen eenvoudige zaak. Het vraagt veel inzet en voorbereiding.

Hoe uw groenestroomproject financieren?

Overschakelen op een hernieuwbare energiebron is een weloverwogen beslissing waarbij de keuze omtrent de financiering een belangrijke stap is in de realisatie van het project. De overheid biedt heel wat financiële steunmaatregelen zodat zo veel mogelijk mensen toegang hebben tot duurzame warmte en elektriciteit. Voor bepaalde technologieën bestaan er geen steunmaatregelen omdat ze voldoende rendabel worden geacht. Het is ook mogelijk om fotovoltaïsche zonnepanelen te installeren zonder hiervoor te moeten betalen, gewoonweg via een volledige financiering van de installatie.

Hefboomeffect van de overheidssteun De overheid biedt heel wat financiële steunmaatregelen. In België kunnen deze subsidies door de Federale Overheid, de Gewesten, de Gemeenschappen, de provincies en zelfs de gemeenten worden toegekend.

Minder steun van de Federale Overheid Op federaal niveau werd de fiscale aftrek van 40% op het bedrag voor de installatie van thermische zonnepanelen, fotovoltaïsche panelen en de productie van geothermische energie (warmtepompen) afgeschaft voor uitgaven in 2012. Enkel voor dakisolatie van bestaande woningen bestaan nog fiscale steunmaatregelen. Ook de belastingaftrek voor de interesten op groene leningen die vanaf 2012 betaald worden, is op 30% teruggebracht (terwijl die in 2011 nog 40% bedroeg).

Uw subsidies in het Vlaams Gewest

U kunt op 4 manieren een premie ontvangen: via de distributienetbeheerder (DNB), de gemeente, de provincie of het Gewest.

Sommige gemeenten en provincies bieden een bijkomende premie aan. De hoogte van de premie en de specifieke voorwaarden kunnen onderling sterk verschillen. Neem hiervoor contact op met uw gemeentelijke en provinciale overheid. Op de volgende websites vindt u interessante informatie: - http://www.premiezoeker.be - http://www.vlaanderen.be - http://www.energiesparen.be Uw subsidies in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Sinds 2011 krijgen gezinnen met een gemiddeld en laag inkomen meer steun voor hun energiebesparende investeringen. Het bedrag van de premie varieert namelijk naargelang het gezinsinkomen. Hieronder vindt u de 3 inkomenscategorieën: Categorieën

Alleenstaand

Samenwonend

Basiscategorie

Meer dan € 60 000

Meer dan € 75 000

Gemiddeld inkomen

Tussen € 30 en 60 000

Tussen € 45 en 75 000

Laag inkomen

Minder dan € 30 000

Minder dan € 45 000

Meer informatie vindt u op www.leefmilieubrussel.be

Hierbij willen we nog benadrukken dat sinds 1 januari 2012 de aanvragen voor

Om te weten op welke premies u recht hebt, dient u eerst na te gaan wie uw netbeheerder is. Vervolgens zoekt u uit welke steunmaatregelen uw DNB verleent en neemt u contact met hem op. (Het formulier om een premie aan te vragen, vindt u op internet).

een premie rechtstreeks bij Leefmilieu Brussel ingediend moeten worden en niet langer bij Sibelga zoals voordien.

29

HEBgids MAART 2012

OVERHEIDSSTEUN AAN GEZINNEN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST - Meer informatie op www.leefmilieubrussel.be

INSTALLATIETYPE

Brussels Hoofdstedelijk Gewest Premies

Inkomsten voor uw productie van groene stroom

Productie van groene warmte Warmtepomp (niet omkeerbaar)

Zonneboiler (per wooneenheid)

Warmtekrachtkoppeling

Groenestroomcertificaten

Basiscategorie: € 2 000 / woning Gemiddeld inkomen: € 2 250 / woning Laag inkomen: € 2 500 / woning Plafond: 30% op de factuur

-

Basiscategorie: € 1.500/m² tot 4 m² + € 200/m² boven 4 m² Gemiddeld inkomen: € 2.000/m² tot 4 m² + € 200/m² boven 4 m² Laag inkomen: € 2.500/m² tot 4 m² + € 200/m² boven 4 m²

-

Basiscategorie: € 3 500 x de vierkantswortel van het elektrische vermogen (kW) Gemiddeld inkomen: € 4 000 x de vierkantswortel van het elektrische vermogen (kW) Laag inkomen: € 4 500 x de vierkantswortel van het elektrische vermogen (kW) Plafond: 30% op de factuur Productie van groene stroom

X + compensatie

Productie van groene stroom Fotovoltaïsch systeem (voor passieve nieuwbouw of gerenoveerde lage-energiewoning)

Basiscategorie: € 0,25/Wp Gemiddeld inkomen: € 0,5/Wp Laag inkomen: € 1/Wp Plafond: 30% op de factuur

X + compensatie

Sommige Brusselse gemeenten geven ook subsidies, maar daarvoor kunt u het best informatie inwinnen bij uw gemeentelijke overheid. Naast deze subsidies krijgt u nog groenestroomcertificaten en onder bepaalde omstandigheden kan uw teller zelfs terugdraaien.

G roenestroomcertificaten om de elektriciteitsproductie te vergoeden

De drie Gewesten hebben een systeem van groenestroomcertificaten opgezet om de productie van elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen te vergoeden. Deze productie gaat gepaard met een lagere uitstoot van CO2, die als hoofdverantwoordelijke voor de klimaatsverandering wordt aangeduid. Het stelsel van groenestroomcertificaten varieert van Gewest tot Gewest en wordt jaarlijks herzien. Het gaat om de belangrijkste stimulans in de ontwikkeling van hernieuwbare energie. Meer informatie: Brussels Hoofdstedelijk Gewest: www.brugel.be Waals Gewest: www.cwape.be Vlaams Gewest : www.vreg.be

30

Fotovoltaïsche zonnepanelen kopen zonder geld voor te schieten

Geldgebrek houdt ons vaak tegen een project te realiseren. Daar twijfelt niemand aan. Soms is het echt moeilijk de financiële middelen te vinden. Ondanks de bestaande oplossingen gaat er heel wat tijd overheen voordat we ons doel zullen bereiken. De financieringsbron die het eerst bij ons opkomt, is uiteraard het eigen spaargeld, maar dit is niet de enige. U kunt de installatie ook geheel of gedeeltelijk met een lening financieren. Maar kredietinstellingen stellen zich erg terughoudend op en nemen heel wat voorzorgsmaatregelen in hun overeenkomsten. Voor een investering in een fotovoltaïsche zonne-installatie zijn er instellingen die voorstellen om voor u te investeren, maar in ruil daarvoor moet u uw groenestroomcertificaten of een deel van de elektriciteitsopbrengst afgeven (men spreekt van “derde-investeerders” onder bepaalde voorwaarden). In tegenstelling tot Wallonië waar het systeem erg gangbaar is, wordt het in Vlaanderen praktisch niet meer toegepast (als gevolg van de constante daling van groenestroomcertificaten). Dankzij dit systeem is het mogelijk om via een gehele of gedeeltelijke financiering van de installatie zonnepanelen te plaatsen zonder geld te moeten neertellen. Een bank zal u in dat geval de gehele som lenen die nodig is voor de investering. De inkomsten van de groenestroomcertificaten dienen dan om die lening geheel of gedeeltelijk terug te betalen, doorgaans gedurende de periode waarin de groenestroomcertificaten worden toegekend. Deze lening is relatief makkelijk te verkrijgen voor zover een betrouwbare schatting van die inkomsten vóór de installatie werd gemaakt en er een goede samenwerking bestaat tussen de bank en de derde-investeerder. Zelfs als de opbrengst lager ligt dan wanneer u de investering met eigen middelen bekostigd had, heeft dit systeem als voordeel dat ook diegenen die niet over het nodige investeringsbedrag beschikken, toegang hebben tot technologieën voor groene stroom, en vooral dat er geen elektriciteitsfactuur meer moet betaald worden.

HEBgids MAART 2012

NUTTIGE ADRESSEN MEER WETEN

Referentiewebsites van de overheid over hernieuwbare energiebronnen:

De financiële steunmaatregelen in kaart:

• Vlaams Gewest

• Vlaams Gewest

http://www.energiesparen.be, de referentiewebsite voor hernieuwbare energiebronnen en rationeel energiegebruik in Vlaanderen. U vindt hier alle beschikbare steunmaatregelen.

Gedetailleerde presentatie van premies: Vlaams Energieagentschap http://www.energiesparen.be

http://www.vreg.be, de Vlaamse regulator van de elektriciteiten gasmarkt in het Vlaams Gewest. VREG is belast met de reglementering, het toezicht op en het bevorderen van transparantie in de energiemarkt.

Formulieren om premies aan te vragen: Download de formulieren om premies aan te vragen op http://www.energiesparen.be

• Brussels Gewest

Inlichtingen over de Groenestroomcertificaten: Raadpleeg de website van de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt op http://www.vreg.be

http://www.leefmilieubrussel.be, de website van Leefmilieu Brussel, de overheidsdienst voor milieu en energie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

• Brussels Gewest

http://www.brugel.be, de regulator van de gas- en elektriciteitsmarkt in het Brussels Gewest. BRUGEL biedt de inwoners van Brussel een aantal diensten en adviezen aan: informatie, klachtenbeheer, toekenning van groenestroomcertificaten, bescherming van verbruikers met betalingsmoeilijkheden enzovoort.

Algemene inlichtingen: Loket van De Stadswinkel vzw en het ABEA Tel. : +32(0)2 512 86 19 - Fax: +32(0)2 219 35 91 E-mail: [email protected] http://www.curbain.be

Onafkankelijke referentiewebsites over hernieuwbare energiebronnen: http://www.curbain.be, de website van het Brussels Energie Agentschap http://www.ode.be, Ode Vlaanderen is de organisatie voor de ontwikkeling van duurzame energie in Vlaanderen http://www.voot.be, de vereniging Ateliers de la rue Voot (VOOT asbl) in Brussel organiseert workshops waarin u leert zelf thermische zonnepanelen te maken, te onderhouden en te herstellen. http://www.attb.be, de associatie voor thermische technieken van België beschikt over een lijst van fabrikanten. http://www.warmtepompenplatform.be, Vlaamse beroepsorganisatie voor de promotie van warmtepompen.

Gedetailleerde presentatie van premies: Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM) http://leefmilieubrussel.be Particulieren > Mijn premies > Energiepremies 2012 Formulieren om premies aan te vragen: Leefmilieu Brussel - BIM Overheidsdienst voor milieu en energie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Tel. : +32(0)2 775.75.75 - Fax: +32 (0)2 775.76.21 [email protected] http://www.leefmilieubrussel.be Informatie over de technische voorwaarden over de aansluiting en meting van elektriciteit: Sibelga, de distributienetbeheerder voor elektriciteit: 02/549.41.00 of www.sibelga.be Inlichtingen over de Groenestroomcertificaten: Neem contact op met BRUGEL (Brusselse reguleringscommissie voor energie): 0800/97.198 of raadpleeg de website www.brugel.be

31

HEBGids e editie. Uw eigen groene energie produceren: gemakkelijk, ecologisch en goedkoop!

Recommend Documents