HANDBOOGSPORTACCOMMODATIES

normen en richtlijnen voor

HANDBOOGSPORTACCOMMODATIES waarin opgenomen REGELGEVING VEILIGHEID HANDBOOGBANEN

Opdrachtgever

: Nederlandse Handboog Bond Sportlaan 18A Postbus 10101 5240 GA ROSMALEN

Datum

: 2 oktober 1998

Opgesteld door

: ing. J.J.L.F. Geurts (NOC*NSF) ir. C.A. Bax (NOC*NSF) W.F. Trienekens Msm (NHB)

Normen en richtlijnen voor handboogsportaccommodaties

oktober 1998

INHOUDSOPGAVE ...................................................................................... i.1 DEEL I

Algemeen

1. INLEIDING ..................................................................................................................... 1 2. DEFINIËRING EN TYPOLOGIE ................................................................................. 4 2.1 ALGEMEEN ................................................................................................................... 4 2.2 STATUS EN TYPE ........................................................................................................... 4 2.3 ORGANISATIESTRUCTUUR ............................................................................................. 5 2.4 COMPETITIE.................................................................................................................. 5 3. PLAN ............................................................................................................................... 6 3.1 DRAAGVLAKONDERZOEK ............................................................................................. 6 3.2 FINANCIËLE HAALBAARHEID ......................................................................................... 7 3.3 INVESTERING EN EXPLOITATIE....................................................................................... 9 3.3.1 Verwerving grond/gebouw .................................................................................... 9 3.3.2 Investering ............................................................................................................ 9 3.3.3 Exploitatie .......................................................................................................... 19 3.4 BEHEERSVORM ........................................................................................................... 23

DEEL II

Handboogsportaccommodaties

4. WEDSTRIJDRUIMTE ................................................................................................. 25 4.1 C-ACCOMMODATIE ..................................................................................................... 25 4.2 AFMETINGEN EN INDELING WEDSTRIJDRUIMTE ............................................................ 25 4.3 INRICHTING WEDSTRIJDRUIMTE................................................................................... 26 4.4 WEDSTRIJDLEIDING .................................................................................................... 26 4.5 TOESCHOUWERSCAPACITEIT ....................................................................................... 27 5. AFWERKINGEN .......................................................................................................... 28 5.1 ALGEMEEN ................................................................................................................. 28 5.2 VLOER ....................................................................................................................... 28 5.3 OVERIGE WANDEN...................................................................................................... 28 5.4 PLAFOND ................................................................................................................... 29 6. INSTALLATIES ........................................................................................................... 30 6.1 BOUWFYSISCHE ASPECTEN.......................................................................................... 30 6.2 TEMPERATUUR ........................................................................................................... 30 6.3 VENTILATIE ................................................................................................................ 31 6.4 VERLICHTING ............................................................................................................. 32 6.5 AKOESTIEK................................................................................................................. 33 6.6 INSTALLATIES ............................................................................................................. 34 6.7 INBRAAKPREVENTIES.................................................................................................. 35 6.8 BRANDBEVEILIGING ................................................................................................... 36

i.1


oktober 1998

6.9 VOORZIENINGEN TV-OPNAMEN .................................................................................. 36

i.2


oktober 1998

7. SITUERING EN INDELING ....................................................................................... 38 7.1 SITUERING.................................................................................................................. 38 7.2 RUIMTELIJKE RELATIES ............................................................................................... 39 7.3 MINDERVALIDEN ........................................................................................................ 39 8. ADDITIONELE RUIMTEN ......................................................................................... 40 8.1 ENTREE ...................................................................................................................... 40 8.2 BAR/RECEPTIE ............................................................................................................ 40 8.3 VERKOOP-/VERHUURPUNT (SHOP) ............................................................................... 40 8.4 BEHEERDERS-/ADMINISTRATIERUIMTE ........................................................................ 41 8.5 ONTMOETINGSRUIMTE ................................................................................................ 41 8.6 KEUKEN ..................................................................................................................... 42 8.7 OPSLAGRUIMTE .......................................................................................................... 43 8.8 SANITAIRE VOORZIENINGEN........................................................................................ 43 8.9 TOESCHOUWERSRUIMTE/TRIBUNE ............................................................................... 44 8.10 BERGING .................................................................................................................. 44 8.11 WERKKAST............................................................................................................... 46 8.12 WEDSTRIJDLEIDINGSRUIMTE ..................................................................................... 46 8.13 MEDIARUIMTE .......................................................................................................... 47 8.14 KLEEDRUIMTE .......................................................................................................... 47 8.15 WASRUIMTE ............................................................................................................. 48 8.16 TECHNISCHE RUIMTE ................................................................................................ 49 8.17 BUITENBAAN ............................................................................................................ 49 8.18 RELATIESCHEMA B- EN C-ACCOMMODATIE............................................................... 51

DEEL III

Regelgeving veiligheid handboogbanen

9. ALGEMEEN ................................................................................................................. 52 10. UITVOERING EXPERIMENT EN RESULTATEN 1984 EN 1997 ......................... 56 11. DE BANEN VAN HANDBOOGACCOMMODATIES ............................................. 58 11.1 DE VRIJE BUITENBANEN ............................................................................................ 58 11.1.1 afmeting en inrichting ....................................................................................... 58 11.1.2 Voorschriften vrije buiten banen ....................................................................... 61 11.2 DE BUITENBANEN MET VOORZIENINGEN .................................................................... 63 11.2.1 afmeting en inrichting ....................................................................................... 63 11.2.2 Voorschriften voor buitenbanen met voorzieningen ........................................... 64 11.2.3 Specifieke toelichting en voorschriften bij de buitenbaan met voorzieningen met beperkte onveilige zones .............................................................................................. 67 11.2.4 Specifieke toelichting en voorschriften bij de buitenbaan met voorzieningen zonder onveilige zones ................................................................................................. 67 11.3 DE BINNENBANEN..................................................................................................... 70 11.4 BANEN VOOR VELDSCHIETEN .................................................................................... 70 11.5 BANEN VOOR DEMONSTRATIE EN KENNISMAKING...................................................... 74 i.3


oktober 1998

12. TOEPASSING VAN DE BANEN VOOR DE VORMEN VAN HANDBOOGSPORT76 12.1 VRIJE BUITENBANEN ................................................................................................. 76 12.2 BUITENBANEN MET VOORZIENINGEN ......................................................................... 79 12.3 BINNENBANEN ......................................................................................................... 79

DEEL IV

Overig

13. VERKLARENDE WOORDENLIJST ....................................................................... 80 14. REALISATIE .............................................................................................................. 78 14.1 ZELFWERKZAAMHEID ............................................................................................... 78 14.2 PROGRAMMA VAN EISEN .......................................................................................... 78 14.3 UITWERKING PLAN ................................................................................................... 79 14.4 OPDRACHTGUNNING ................................................................................................. 79 14.5 OPLEVERING ............................................................................................................ 81 14.6 ONDERSTEUNING NOC*NSF .................................................................................... 83 15. TOEWIJZINGSCRITERIA NEDERLANDSE HANDBOOGBOND (NHB) .......... 84 15.1 ALGEMEEN ............................................................................................................... 84 15.2 CATEGORIEËN .......................................................................................................... 84

DEEL V

Bijlagen

BIJLAGE 1 BIJLAGE 2 BIJLAGE 3 BIJLAGE 4 BIJLAGE 5

Voorbeeld achterwand Belangrijke adressen Provinciale sportraden in Nederland Literatuur Inventarisatie bij bestaande accommodaties

i.4


oktober 1998

Voorwoord Een passende accommodatie met mogelijkheden tot groei is van levensbelang voor een vereniging. Een dergelijke uitspraak geldt natuurlijk niet alleen voor handboogverenigingen maar zal voor de meeste sportverenigingen opgaan. Omstandigheden binnen de handboogsport verschillen echter met veel andere sporten in die zin, dat een vrij kleine groep mensen moet beschikken over een relatief dure accommodatie. Pijlen hebben nu eenmaal afstand nodig om doeltreffend te kunnen vliegen; de daarvoor benodigde ruimte is kostbaar, zowel binnen als buiten. Voor het leven van een handboogvereniging is het echter van belang die ruimte, liefst permanent, voor de leden ter beschikking te hebben. Het is, zeker in de laatste jaren, niet meer ongebruikelijk dat een vereniging van zo’n 30 leden een accommodatie realiseert van, gekapitaliseerd, f 300.000,- en deze ook exploitabel weet te houden. Vaak wordt daarbij tevens waargenomen dat een dergelijke vereniging in de daarop volgende jaren groeit in ledental, soms tot verdubbelen toe. Verenigingen verkeren in hun sociale omgeving allen in een verschillende, unieke positie. Afhankelijk van eigen “vermogen” en contacten binnen de leefgemeenschap zal de vereniging in staat zijn een passende accommodatie te realiseren. Toch zijn er in het proces van realisatie een aantal variabelen en constanten die breed in Nederland bekend zijn. Niet elke vereniging die nadenkt over vernieuwing heeft deze echter direct voor handen. De NHB heeft nu, om initiatiefnemers de helpende hand te bieden bij de realisatie van een klantvriendelijke en sporttechnisch verantwoorde handboogsportaccommodatie, in samenwerking met NOC*NSF Sector Sportaccommodaties, de voor u liggende brochure ontwikkeld. Hierin treft u dat aan waarmee u tijdens het ontwikkelingsproces rekening moet houden. Een apart hoofdstuk in deze brochure is gewijd aan een belangrijk element waarmee rekening moet worden gehouden bij de opzet van handboog banen: de veiligheid. Dit nu voor verenigingen uiterst informatief werkstuk had nooit tot stand kunnen komen zonder de welwillende medewerking van de Directie Sport van het Ministerie van V.W.S., in de vorm van een substantiële bijdrage in de ontwikkelingskosten. De NHB dankt verder nog de overige leden van Accommodatie en Veiligheid, Alfons van Eekelen en Frits Martens, voor hun kritische begeleiding en Carl Bax, Jeroen Geurts en Albert Roelsma van NOC*NSF Sector Sportaccommodaties voor het enthousiasme en deskundigheid waarmee zij deze materie mede ontwikkeld en bewerkt hebben. Tot slot hopen wij voor de verenigingen een bruikbaar instrument ter begeleiding van de opzet van een nieuwe accommodatie te hebben vervaardigd, en staan graag open voor reacties en verdere ontwikkelingen. Rosmalen, september 1998 Willem F. Trienekens Bondsdirecteur/ Voorzitter Accommodatie en Veiligheid

v.1

DEEL I ALGEMEEN


1.

Deel I

oktober 1998

INLEIDING

Alvorens een uiteenzetting op te zetten over alles wat komt kijken bij de ontwikkeling van een nieuwe accommodatie, is het van belang onderzoek te plegen naar de behoefte aan vernieuwing in deze onder de handboogsportverenigingen zelf. Immers, men kan centraal wel het idee hebben iets nuttigs voor verenigingen te willen maken, maar als er geen belangstelling blijkt voor het product is de ontwikkeling daarvan verloren tijd. Om meer duidelijkheid te krijgen over de behoefte tot vernieuwing van accommodaties is in 1997 een draagvlakonderzoek gehouden onder alle verenigingen van de NHB, waarbij hun huidige situatie en plannen op korte termijn (vijf jaar) onderwerp van inventarisatie waren. Dit onderzoek is uitgevoerd door W. Trienekens, onder de titel: Handboogaccommodaties, nu en in de toekomst. (Betreffend onderzoek ligt ter inzage op het bondsbureau van de NHB en bij de Sector Sportaccommodaties van NOC*NSF). De medewerking van de verenigingen aan het onderzoek was enorm: van de 270 reageerden er maar liefst 251, hetgeen neerkomt op een respons van 93%! Concreet gevraagd naar plannen op korte termijn gaf 28% aan al met plannen bezig te zijn om binnen vijf jaar een andere accommodatie gerealiseerd te hebben. Tel daarbij de 15.7% die aangaf in het korte verleden een nieuwe accommodatie betrokken te hebben, en men komt op een totale vernieuwing van 43.7% (of te wel 118 verenigingen) binnen tien jaar. Reden genoeg om het belang in te zien van een brochure voor accommodatieontwikkeling voor elke handboogvereniging. In de brochure staat, naast algemene zaken, veel informatie die specifiek voor handboogaccommodaties bedoeld is. De informatie is met name toegesneden op het ontwikkelen van indoorbanen, maar is ook te gebruiken voor outdoorbanen en bij banen voor het zogenoemde “van binnen naar buiten schieten”. Deze keuze is temeer terecht omdat uit het draagvlakonderzoek is gebleken dat van de verenigingen die bezig waren met plannen voor een nieuwe accommodatie, maar liefst 80% een indoorbaan als te verwerven baan centraal stelde. Van die 80% was 33% bezig met een gecombineerde Indoor - Outdoorbaan. 20% van de vernieuwingsplannen betrof een baan voor “van binnen naar buiten”, waarvan 10% in combinatie met een outdoorbaan. Hieruit blijkt dat een eigen indoorbaan voor verre weg de meeste verenigingen het uiteindelijke doel is. Veel is er gesproken over de haalbaarheid van plannen die door verenigingen worden ontwikkeld. De toch vaak kleine verenigingen (gemiddeld 29 personen, Bron: Handboogsport 1998-2) staan voor de taak om tegen minimale kosten een toch vaak kostbare, nieuwe baan te realiseren. “Ongekend in sportland is echter het vermogen van inzet, zelfwerkzaamheid en materiaalverwerving van handboogverenigingen, als het er op aankomt om dit voor een nieuwe accommodatie aan te wenden” (uitspraak John Bams, consulent SWS).

1


Deel I

oktober 1998

Handboogverenigingen bestaan op dit moment voor 84% uit personen boven 18 jaar en dat bestand beslaat vele beroepsgroepen of heeft er connecties mee. Voordeel daarvan is dat op die manier vrij breed gezocht kan worden naar meer of mindere belangeloze inzet bij de realisatie van een accommodatie. Verenigingen zijn met name op zoek naar een locatie binnen de gemeenschap op een gemeentelijke locatie, sportpark of een ander door de gemeente beheerd gebied. Uit het onderzoek blijkt dat op dit moment ongeveer 41% van de handboogverenigingen al een plaats op een gemeentelijk park hebben verworven. Van de verenigingen die met nieuwbouwplannen rondlopen is 70% op zoek naar (weer) een gemeentelijke locatie. Een dergelijk project samen met een andersoortige sportvereniging opzetten is niet zo in trek: slechts 17% denkt daar over na. Een vereniging is voor een gedeelte ook afhankelijk van de medewerking die in meer of mindere mate gegeven wordt of kan worden door gemeenten. In nogal wat gevallen is het zo, dat handboogverenigingen tot nu toe geen of nauwelijks beroep hebben gedaan op medewerking tot sportvoorziening binnen de gemeenschap, terwijl veel andere sporten al vele tientallen jaren gebruik kunnen maken van sportfaciliteiten die (deels) door de gemeente in stand worden gehouden. Hierin ligt een kans voor de verenigingen om met gemeenten in gesprek te komen over de plaats van de vereniging binnen de gemeenschap en de voorzieningen die nodig zijn om aan de vereniging een toekomstperspectief te bieden. Medewerking van de gemeente kan op vele manieren vorm worden gegeven: van eenmalige subsidie, renteloze leningen en voordelige overeenkomsten tot beschikbaar stellen van diensten, materialen en grond. Al met al voldoende informatie om handboogbanen nader te gaan bezien. Tijdens het lezen van de brochure kunnen de begrippen "norm", "eis", "richtlijn", "aanbeveling", "advies", "normatieve richtlijn" en "directieve richtlijn" voor verwarring zorgen. Ze worden hieronder gedefinieerd, zodat er geen misverstanden over kunnen ontstaan: · normatieve richtlijn: richtlijn waaraan voldaan moet worden om een goedkeuring van de NHB te verkrijgen op dat betreffende aspect; Op het gebied van de bouwfysica dient aan een aantal eisen betreffende de ventilatiehoeveelheid, de ruimtetemperatuur en verlichting voldaan te worden. · directieve richtlijnen: richtlijnen bedoeld in adviserende c.q. aanbevelende zin; Ten aanzien van de inbraakbeveiliging van de accommodatie is het opnemen van een alarminstallatie een aanbeveling.

2


Deel I

oktober 1998

· norm / eis: de minimale waarde die voor een bepaalde variabele gebruikt dient te worden teneinde namens de NHB goedkeuring op het betreffende aspect te kunnen verlenen; De temperatuur in de accommodatie dient tussen de 17 en 22 ºC te liggen. · richtlijn: de onder "richtlijn" gegeven maatregelen zijn die maatregelen, waarmee zonder meer aan de gestelde "norm" kan worden voldaan; De richtlijn voor de temperatuur in de accommodatie is 20 ºC. · aanbeveling / advies: een voorkeurswaarde die door de NHB gehanteerd wordt, indien zij van mening is dat het de voorkeur verdient om bij het ontwerp meer nog dan de eis de aanbeveling te hanteren. De voor u liggende brochure is opgedeeld in vier delen, te weten: I.

een algemeen gedeelte met handboogsportaccommodaties;

informatie

over

realisatie

en

exploitatie

II.

een gedeelte met de normen en richtlijnen voor handboogsportaccommodaties;

III.

de aangepaste veiligheidsvoorschriften voor de diverse soorten banen;

IV.

een gedeelte met informatie over toewijzingscriteria en planrealisatie.

Tenslotte is er een aantal bijlagen opgenomen met een groot aantal instanties en adressen.

3

van


Deel I

2.

DEFINIËRING EN TYPOLOGIE

2.1

Algemeen

oktober 1998

Door de diverse sportbonden in Nederland worden de accommodaties onderverdeeld, om zo een verschil in status aan te geven. De A-accommodatie is daarbij de belangrijkste, hier worden meestal de internationale wedstrijden en interlands gehouden. Door de NHB wordt er onderscheidt gemaakt in een viertal accommodaties, te weten A-, B-, C-, en Daccommodaties. In de volgende paragraaf wordt het verschil aangegeven. 2.2 Status en type Naar hun functie op het gebied van het (inter-)nationaal tot het lokaal wedstrijden trainingsgebeuren onderscheidt de Nederlandse Handboog Bond een viertal accommodatiestatussen: 1. D-accommodaties, ofwel accommodaties die middels tijdelijke en geringe (veiligheids-) aanpassingen geschikt gemaakt kunnen worden voor handboogsport; 2. C-accommodaties, ofwel accommodaties, geschikt voor de lokale en regionale wedstrijden en trainingen; 3. B-accommodaties, ofwel de (boven)provinciale accommodaties, geschikt voor (inter)nationale en (boven)provinciale wedstrijden en trainingen; 4. A-accommodatie, ofwel accommodatie geschikt voor (inter-)nationale wedstrijden en trainingen. Ruwweg kan men deze onderverdeling als volgt interpreteren: ad 1: De D-accommodaties zijn accommodaties in Nederland die door het toepassen van tijdelijke (veiligheids-)maatregelen, geschikt gemaakt kunnen worden voor de handboogsport. Hierbij moet gedacht worden aan sporthallen, gymzalen, multifunctionele accommodaties zonder specifieke handboogbaan, e.d.. Deze accommodaties zijn met name geschikt voor demonstraties. In overleg met de NHB kunnen hier toernooien en regionale wedstrijden georganiseerd worden. ad 2: De C-accommodaties zijn de specifieke handboogaccommodaties in Nederland. Belangrijkste kenmerk van deze categorie is dat zij over een accommodatie beschikt die primair voor de handboogsport geschikt en ingericht is. De accommodatie voldoet echter zonder ingewikkelde aanpassingen niet aan de eisen om een grote (inter-)nationale wedstrijd te organiseren. Deze status betreft met name de handboogaccommodaties voor de verenigingen. ad 3: De B-accommodaties zijn net als de C-accommodaties primair geschikt en ingericht voor de handboogsport. Deze accommodaties voldoen aan de eisen die benodigd zijn om een

4


Deel I

oktober 1998

(inter)nationale wedstrijd te organiseren. In sommige gevallen dient de accommodatie met eenvoudige middelen aangepast te worden om zodoende geschikt te zijn. ad 4: De A-accommodatie wordt door de Nederlandse Handboog Bond aangewezen. Deze accommodatie voldoet aan de eisen die benodigd zijn om een (inter)nationale wedstrijd te organiseren. Voor eventuele toekenning van subsidie van het Ministerie van VWS en de SNS komen in Nederland uitsluitend de B-accommodaties in aanmerking, met een maximum van in totaal vijf accommodaties in heel Nederland. 2.3

Organisatiestructuur

Door de Nederlandse Handboog Bond wordt in Nederland de handboogsport opgedeeld in een viertal disciplines: · 25m1p; · Indoor; · Outdoor; · Veld. Een verenigingslid kan zich beperken tot een van de disciplines; het is echter ook mogelijk dat iemand meer disciplines beoefent. 25m1p en Indoor worden gehouden op Indoorbanen of banen voor “van binnen naar buiten schieten”. Ook zijn er nog enkele banen met voorzieningen in gebruik die in hun geheel buiten liggen. Outdoor wordt meestal gehouden op een grasveld. Vaak wordt daar een (deel van een) voetbalveld voor gebruikt. Veld speelt zich af in een meestal geaccidenteerd, bosrijk gebied. 2.4

Competitie

Voor 25m1p en Indoor is er in de herfst/winter/voorjaarsperiode een omvangrijke competitie zowel individueel als met teams. In de voorjaars- c.q. de zomerperiode lopen de Outdoor- en Veldwedstrijden. Alle competities monden jaarlijks, via kringkampioenschappen, uit in Nederlandse Kampioenschappen.

5


3.

PLAN

3.1

Draagvlakonderzoek

Deel I

oktober 1998

Voorafgaand aan de planopzet en de daarop volgende realisatie van een handboogsportaccommodatie, zal eerst onderzocht moeten worden of in de gegeven locatie en de daaraan gekoppelde regionale situatie, voldoende vraag is naar een dergelijke voorziening. Direct gekoppeld aan deze behoeftevraag is de vraag of het daarmee samenhangende draagvlak in financiële zin voldoende onderbouwd is, oftewel of de te plannen accommodatie een voldoende positief exploitatieresultaat kan genereren. In haar meerjarendoelstelling gaat de NHB uit van realisering van in ieder geval 1 vereniging per gemeente. In stedelijke gemeenten kan dit aantal, afhankelijk van de grootte oplopen tot 5 à 6. Het verkregen inzicht door een uitgevoerd behoefteonderzoek, met een daaraan verbonden financiële haalbaarheidsstudie, is niet alleen van belang voor de toekomstige exploitant (particulier, vereniging of stichting). Het speelt ook een noodzakelijke rol voor de kredietverlenende instantie (bank, Stichting Waarborgfonds Sport), omdat de resultaten van bovengenoemd onderzoek inzicht bieden in de al dan niet aanwezige ‘bedrijfsrisico's’. Grofweg dient van de volgende gegevens te worden uitgegaan: Vraagzijde · geografische gegevens van locatie en directe omgeving (grootte en aantal woonkernen, onderlinge afstanden); · demografische opbouw van de bevolking (1980 - heden) en de bevolkingsprognoses voor de middellange termijn (tot 2010); · sociaal-economische en maatschappelijke kenmerken van de ingezetenen van de woonlocatie(s) (wijken, stadsdelen, gemeenten); · aanwezige handboogschutters (verenigingen, georganiseerd en niet georganiseerd) onderverdeeld naar persoonskenmerken (leeftijd, sekse); · inzicht in specifieke wensen, plannen en/of behoeften van aanwezige handboogschutters (verenigingen, groepen); · vergelijking tussen het bestaande handboogsportpatroon en een theoretisch op te stellen beeld voor de toekomst. Aanbodzijde · locatie van bestaande handboogsportaccommodaties, grootte en ontwikkeling vanaf oprichting tot heden; · specifieke kenmerken van de betrokken handboogsportaccommodaties voor wat betreft de afstand tot de locatie, gebruikspatroon, aantal gebruikers, gebruiksgroepen, contributie; · plannen nieuwbouw/uitbreiding van handboogsportaccommodaties in betrokken woonlocatie(s) en omliggende regio’s.

6


Deel I

oktober 1998

In een aantal gevallen zal de te realiseren handboogsportaccommodatie een integraal onderdeel gaan uitmaken van een sportief vrijetijdscentrum waar bijvoorbeeld activiteiten op het gebied van jeu de boules of bowls gecombineerd gaan worden met handboogsport. Vanwege de invloed die deze sportieve activiteiten zullen hebben op het gebruikspatroon van de handboogvoorziening, is het, voor de beoordeling van de financiële haalbaarheid van het gehele sportcomplex, van belang om tevens inzicht te hebben in deze andere sportieve activiteiten. Afhankelijk van (de beoordeling van) het potentiële aantal schutters dat gebruik zal gaan maken van de te realiseren voorziening (bepaling regio en animocijfers) kan de grootte van de accommodatie worden bepaald. Hieraan gekoppeld kan het daarmee samenhangende investeringsniveau worden vastgesteld, dat op zijn beurt weer mede bepalend is voor het exploitatiebeeld en daarmee de financiële haalbaarheid. 3.2 Financiële haalbaarheid Bij de realisatie van een handboogsportaccommodatie geldt dat de kosten voor realisatie en instandhouding gedekt moeten worden door de daaruit voortvloeiende inkomsten (externe, bijv. gemeentelijke, investering- of exploitatiesubsidies worden hierin meegenomen). Bij een commerciële exploitatie zullen behalve de kosten ook het gewenste investeringsrendement door de inkomsten moeten worden gedekt. Voor het opzetten van het financiële 'plaatje' is dit echter alleen een extra post en maakt het geen wezenlijk verschil voor de uiteindelijke berekening. Een belangrijk deel van de kosten wordt gevormd door de benodigde investering voor de realisatie van de accommodatie. Hiervoor kunnen anno 1998 (globaal en onder voorbehoud) de volgende bedragen worden aangehouden (inclusief afwerkingen, exclusief losse inventaris en BTW): · · · · · · ·

aankoop grond wedstrijdruimte kleed-/wasruimte toiletruimten ontmoetingsruimte bergruimten overige ruimten

p.m. ca. f. ca. f. ca. f. ca. f. ca. f. ca. f.

1.000,-- per m2; 2.000,-- per m2; 2.250,-- per m2; 1.600,-- per m2; 800,-- per m2; 1.600,-- per m2.

Bovengenoemde richtprijzen dienen gehanteerd te worden bij realisatie door derden (aannemer, projectontwikkelaar). Door zelfwerkzaamheid en realisatie van onderdelen door de vereniging kunnen deze prijzen aanzienlijk gedrukt worden. Het verdient dan ook aanbeveling goed binnen de eigen vereniging te kijken wat de mogelijkheden (en onmogelijkheden) zijn bij realisatie van een accommodatie. Het spreekt voor zich dat de uiteindelijke kosten in sterke mate afhangen van de wensen van de opdrachtgever. De ontmoetingsruimte kan bijvoorbeeld bestaan uit alleen een paar zitplaatsen met koffieautomaat, maar kan ook bestaan uit een compleet ingericht café-restau7


Deel I

oktober 1998

rant. Ook de vraag of volstaan kan worden met een sober ingerichte maar doelmatige handboogsportaccommodatie of dat een prestigieus project gerealiseerd moet worden, bepaalt in belangrijke mate de uiteindelijke bouwprijs. Duidelijk dient te zijn dat bovengenoemde bedragen allen gebaseerd zijn op een sobere, eenvoudige maar doelmatige en aan de eisen vanuit de handboogsport tegemoetkomende bouw. Pas als duidelijk is aan welk Programma van Eisen de accommodatie zal moeten voldoen kan meer duidelijkheid verschaft worden over de te verwachten bouwprijs. De uiteindelijke exploitatielasten bestaan uit vaste lasten en variabele lasten. Vaste lasten zijn die lasten die onafhankelijk zijn van de bezetting die in de accommodatie gerealiseerd dient te worden. Variabele lasten zijn die lasten, waarvan de hoogte direct afhangt van de mate waarin de accommodatie werkelijk bezet wordt. De vaste lasten worden voornamelijk gevormd door de jaarlijkse afschrijvingen en rentelasten, volgend uit de benodigde investeringssom, inbreng van eigen geld en door de personeels-, verzekerings-, administratie- en beheerskosten. De variabele lasten bestaan o.a. uit het onderhoud, inkoop ten behoeve van de bar, gas, water, elektra, etc. Globaal gesproken blijkt ca. 2/3 deel van de lasten vast te zijn (ongeacht of er activiteit is in de accommodatie of niet). Dit betekent dat enige zekerheid over een goede bezettingsgraad, het draagvlak, van zeer groot belang is. Indien mocht blijken dat de bezettingsgraad en daarmee de inkomsten bij de verwachting achterblijft is het niet eenvoudig, zo niet onmogelijk, om op korte termijn verandering in de lasten te brengen. Inzicht hierin kan ook worden verkregen door omgekeerd uit het kostenplaatje terug te rekenen bij welke bezettingsgraad het breakeven point wordt bereikt (inkomsten - lasten). Vervolgens kan bekeken worden of een dergelijke bezettingsgraad in die accommodatie realistisch is. Eventuele aanloopverliezen in de beginperiode, waarin de bezettingsgraad naar het gewenste niveau moet groeien, dienen in een investerings- en exploitatieraming in beschouwing te worden genomen. Tegenover de lasten staan belangrijke bronnen van inkomsten, zoals de ruimteverhuur en barexploitatie. Gezien de complexiteit van de diverse onderwerpen en het feit dat de te kiezen beheersvorm (zie 3.4) mede bepalend is voor de uiteindelijke kosten-/batenanalyse, kan deskundig advies bij de opstelling hiervan wenselijk zijn. De Stichting Waarborgfonds Sport kan bij het oplossen van eventuele financieringsproblemen een helpende hand bieden in de vorm van het verstrekken van een waarborg op een af te sluiten lening (alleen bij projecten op niet-winstgerichte basis door een vereniging die lid is bij een bij NOC*NSF aangesloten landelijke sportbond, in dit geval de NHB). De SWS werkt met projectadviseurs, die de aanvrager begeleiden en adviseren bij de verwerving van financiële middelen.

8


3.3

Deel I

oktober 1998

Investering en exploitatie

3.3.1 Verwerving grond/gebouw De verwerving van bouwgrond en/of een gebouw kan onder velerlei condities plaatsvinden. Als voorbeelden worden genoemd: · huur voor een bepaalde of onbepaalde termijn (bij grond met het recht van opstal); · het in erfpacht verkrijgen van bouwgrond tegen een bepaalde prijs (canon) per jaar, dan wel tegen een eenmalige afkoopsom voor meer jaren (25-30-50 jaar); · het daadwerkelijk in eigendom verkrijgen voor een bepaalde prijs, welke kan variëren van ƒ 1,- (symbolisch bedrag) tot een commerciële prijs. Het mag duidelijk zijn dat eenmalige verwervingskosten thuis horen in de investeringsopzet, en langer lopende verplichtingen terzake de grond in de exploitatieopzet. 3.3.2 Investering Onder investering wordt verstaan de verzameling van kosten die moet worden gemaakt om tot realisatie van een accommodatie te komen. Als alle mogelijke kostenposten worden verzameld dan ontstaat een lange lijst waarvan onderstaand een overzicht is gegeven. Deze lijst kan dienen als checklist bij zowel aankoop/verbouw van een bestaand gebouw als bij volledige nieuwbouw. Investeringsplan Aankoop: 1. pand(en) of grond; 2. taxatiekosten; 3. notariële akte en overdrachtsbelasting; 4. kadastraal recht; 5. hypotheekakte/afsluitprovisie; 6. gemeentegarantie; 7. makelaarscourtage; 8. kosten van financiering; 9. optierente; 10. renteverlies; 11. splitsingstekening en akte; 12. eigen begeleidings- en administratiekosten; 13. verzekering; 14. belastingen; 15. onderhoud. Planontwikkeling: 1. architectenhonorarium; 2. constructeurshonorarium; 3. lichtdrukkosten; 4. verschotten; 9


5. 6. 7. 8.

Deel I

oktober 1998

advieskosten; sonderingen en milieuonderzoek; leges; eigen begeleidingskosten.

Bouwkosten; 1. sloopkosten; 2. aanneemsom; 3. rente bouw; 4. toezicht; 5. aansluitkosten; 6. keuringskosten; 7. bouwverzekering; 8. kasgeld of andere fooi; 9. bewaking; 10. terreinvoorzieningen; 11. belendingen; 12. reclame; 13. precario; 14. exploten; 15. onvoorzien en risicoverrekening. Inrichting: 1. handboogbaan; 2. materiaal/benodigdheden; 3. inrichting algemeen. Opening: 1. zie opmerkingen hierna. Omzetbelasting: 1. zie opmerkingen hierna. Onderstaand volgt een korte toelichting op elk van de hierboven genoemde onderwerpen. Opgemerkt moet worden dat het zeer wel mogelijk is dat een aantal van de genoemde onderwerpen voor u niet van toepassing zijn, u kunt deze dan overslaan.

Aankoop 1.

Pand of grond: de kosten hiervan worden bepaald bij onderhandeling en overeenkomst met de verkoper. Van belang is of de kosten van verwerving in de koopprijs zijn begrepen (vrij op naam) of door de koper moeten worden betaald (kosten koper).

10


Deel I

oktober 1998

2.

Taxatiekosten: het is soms wenselijk een advies te vragen over de waarde van het aan te kopen gebouw of de bouwgrond. In sommige gevallen zal een hypotheekgever een taxatie eisen. U kunt daarvoor terecht bij een makelaar die ook de kosten ervan kan opgeven. Voor taxatie van het gebouw kan eventueel ook NOC*NSF u van dienst zijn.

3.

Nota akte en overdrachtsbelasting: als onroerend goed (gebouwen en grond) van eigenaar verwisselt dient dit door tussenkomst van een notaris te gebeuren. De daaraan verbonden kosten zijn vooraf opvraagbaar bij de notaris. Voorts eist (meestal) de fiscus bij een dergelijke transactie 6% overdrachtsbelasting (van de koopprijs), of is boven de koopprijs nog BTW verschuldigd. In sommige gevallen is geen overdrachtsbelasting verschuldigd, u dient deze zaken met de notaris op te nemen (zie ook punt 24 hierna).

4.

Kadastraal recht: bij verwisseling van eigenaar van onroerend goed dient dit te worden geregistreerd in het kadaster. Het tarief is opvraagbaar bij de notaris.

5.

Hypotheekakte/afsluitprovisie: indien u voor aankoop van het onroerend goed gebruik maakt van een hypothecaire lening, dan zijn daaraan kosten verbonden, sommige eenmalig en andere voortdurend. De eenmalige kosten behoren te worden opgenomen in het investeringsplan en zijn opvraagbaar bij de hypotheekgever.

6.

Gemeentegarantie: voor het verkrijgen van een (eventuele) hypotheek kan het voorwaarde en/of voordelig zijn een zogenaamde gemeentegarantie of waarborgstelling aan te vragen. De procedure/voorwaarden daartoe en de eraan verbonden kosten zijn opvraagbaar bij de gemeente. Bovendien kan, tot maximaal 50% van het benodigde bedrag met een maximum tot f 500.000,- getracht worden een borgstelling te krijgen van de Stichting Waarborgfonds Sport te 's-Gravenhage.

7.

Makelaarscourtage: indien bij de verkoop/aankoop een makelaar is betrokken, dan dient aan de makelaar een vergoeding te worden betaald (zie ook punt 1 hiervoor). De kosten daarvan zijn verbonden aan de koopprijs en opvraagbaar bij de makelaar.

8.

Kosten van financiering: afhankelijk van de wijze waarop u gaat (kunt) financieren is het mogelijk dat er kosten ontstaan (voor zover nog niet genoemd). U dient daarbij te denken aan: · waarborgen (bijvoorbeeld 10% bij voorlopig koopcontract) in de vorm van een aanbetaling of bankgarantie; · (accountants)kosten voor eventuele gevraagde financiële adviezen of onderzoeken.

11


9.

Deel I

oktober 1998

Optierente: indien het, in de fase van afwegen van wel of niet kopen, gedurende een bepaalde periode wenselijk is die beslissing nog wat uit te stellen, dan kunt u een zogenaamde ‘optie’ vragen aan de verkoper. Als deze optie verstrekt wordt, kan de verkoper gedurende de looptijd van de optie het pand (de grond) niet aan een ander verkopen, waar tegenover staat dat daarvoor een rentevergoeding gevraagd mag worden. Deze rentekosten behoren in het investeringsplan te worden opgenomen.

10. Renteverlies: vanaf de aankoopdatum (datum notarieel transport) is een bepaalde investering gedaan. Over deze investering dient rente betaald of berekend te worden tot het moment dat de exploitatie een aanvang kan nemen (daarna behoren deze rentelasten te worden opgenomen in de exploitatiekosten). 11. Splitsingstekening en -akte: in het geval u een deel van een bestaande of nieuwe accommodatie aankoopt en ook slechts eigenaar van dat deel wordt, dan is het mogelijk dat het gebouw ‘gesplitst’ moet worden. Daartoe dient dan een speciale tekening te worden vervaardigd en dient de splitsing bij notariële akte te worden geregistreerd. De kosten zijn opvraagbaar bij de notaris. 12. Eigen begeleidings- en administratiekosten: er zullen ongetwijfeld een of meerdere (bestuurs-)leden c.q. vrijwilligers zijn die actief bij de onderhandelingen/voorbereidingen betrokken zijn. Als gevolg daarvan kunnen kosten ontstaan, zoals werkverzuim, telefoonkosten, reiskosten, porti, consumpties, kantoorbenodigdheden, etc. 13. Verzekering: vanaf het moment dat u een gebouw heeft aangekocht zijn de lasten daarvan voor rekening van de nieuwe eigenaar. De kosten van verzekering (brand/storm/glas/etc.) behoren tot de investeringskosten tot het moment van exploitatie. 14. Belastingen: zodra u eigenaar bent van een gebouw of terrein zult u voor allerlei zaken worden aangesproken, te weten: · onroerendzaakbelasting; · riool/reinigingsbelasting; · afvalstoffenheffing; · etc. Deze kosten zijn opvraagbaar en behoren tot de investeringskosten zolang er nog geen sprake is van exploitatie. 15. Onderhoud: in de periode van aankoop tot exploitatie, kan het voorkomen dat het gebouw of het terrein onderhoud behoeft. Voor zover het een en ander niet in de verbouw- of bouwkosten is opgenomen komen de kosten ten laste van de investering.

12


Deel I

oktober 1998

Planontwikkeling: 16. Architectenhonorarium: zowel bij verbouw als bij nieuwbouw zullen er tekeningen en eventueel een bestek moeten worden vervaardigd, onder andere voor het verkrijgen van de benodigde vergunningen. Het kan zijn dat een lid of een relatie bereid is u in dat opzicht (gratis?) van dienst te zijn, het kan ook zijn dat bijvoorbeeld de gemeente een handje helpt. Ook een bouwbedrijf kan u expertise verschaffen. Meestal zult u echter bij een architect terechtkomen. Hoe dan ook, voor het vervaardigen van bestek en detailtekeningen zullen kosten gemaakt moeten worden. In alle gevallen verdient het aanbeveling deze kosten vooraf met betrokkenen overeen te komen en vervolgens op te nemen in uw investeringsplan. 17. Constructeurshonorarium: het is niet ondenkbaar dat er voor uw bouwplannen specialistische constructieve berekeningen en tekeningen nodig zijn, waarvoor hetzelfde van toepassing is als genoemd onder punt 16. 18. Lichtdrukkosten: voor het afdrukken/kopiëren van de benodigde tekeningen en/of het bestek, zullen kosten gemaakt moeten worden, welke doorgaans niet zijn opgenomen in de kosten van de architect of constructeur. 19. Verschotten: de door de architect of constructeur te maken reis- en verblijfskosten, porti, etc., zijn meestal niet inbegrepen in de betreffende honoraria. 20. Advieskosten: behoudens een architect en constructeur kan het noodzakelijk zijn om andere adviseurs bij het bouwproces te betrekken, te denken valt aan specialisten op het gebied van: · technische installaties; · (verwarming/verlichting/ventilatie/e.d.); · geluid- en warmte-isolatie; · akoestiek; · Kosten hiervoor behoren bij het investeringsplan. 21. Sonderingen en milieuonderzoek: afhankelijk van de bodemsamenstelling ter plaatse kan het nodig zijn dat voorafgaande aan de bouw zogenaamde sonderingen (bodemonderzoeken) moeten worden gemaakt ter bepaling van lengte en afmetingen van bijvoorbeeld heipalen. De kosten hiervan zijn vooraf opvraagbaar. Als er vanuit historische gegevens kans op bodemverontreiniging bestaat dan dient een indicatief milieuonderzoek te worden uitgevoerd, waarvan de kosten sterk kunnen oplopen.

13


Deel I

oktober 1998

Leges: voor het verkrijgen van de benodigde (bouw)vergunning(en) dienen zogenaamde legeskosten te worden betaald. De tarieven daarvoor zijn gekoppeld aan de (ver)bouwkosten en opvraagbaar bij de gemeente. Denk ook aan de tijd die benodigd is voor het verkrijgen van de vergunningen, dit kan doorgaans drie tot zes maanden duren. 23. Eigen begeleidingskosten: zie punt 12. Bouwkosten: 24. Sloopkosten: indien u, alvorens met de werkzaamheden te kunnen aanvangen, bestaande opstallen moet (laten) slopen, dan dienen de kosten daarvan (voor zover niet begrepen in de aanneemsom) in het investeringsplan te worden opgenomen. Het kan in dit verband van belang zijn te overleggen of het onroerend goed in gesloopte toestand aan u kan worden geleverd, om al dan niet verschuldigde overdrachtsbelasting of omzetbelasting (BTW) te ontlopen. Advies hierover dient u te vragen bij de makelaar, de notaris of de belastinginspecteur. 25. Aanneemsom: onder aanneemsom wordt het bedrag verstaan waarvoor de aannemer zich heeft verbonden het werk tot stand te brengen, al of niet inclusief omzetbelasting (BTW). Als u slechts gedeeltelijk gebruik maakt van de diensten van een aannemer en het overige bijvoorbeeld door zelfwerkzaamheid tot stand brengt, dan dienen de kosten van de aannemer te worden verhoogd met de overige te maken kosten om tot een compleet gebouw te geraken. Het is van het grootste belang exact vast te stellen en te omschrijven (bestek en tekeningen) welke prestatie van een aannemer verlangd wordt voor de overeengekomen prijs. Een aantal, hieronder nog te noemen, onderdelen worden gebruikelijk niet geacht te behoren tot het werk van de aannemer, echter er kan uiteraard anders worden overeengekomen, zelfs zodanig dat een gebouw geheel gebruiksgereed (turn-key) wordt opgeleverd. 26. Rente bouw: vanaf het moment dat de bouw een aanvang neemt, moeten er kosten betaald worden. Dat kunnen de termijnrekeningen van de aannemer zijn of de rekeningen van kosten die u op een andere wijze maakt. De renteverliezen over deze betalingen dienen te worden opgenomen in het kostenplan, ook als deze kosten worden betaald uit hypotheekgelden (u betaalt dan immers hypotheekrente). 27. Toezicht: het kan zijn dat u het wenselijk vindt om tijdens de uitvoering van de werkzaamheden dagelijks of beperkt toezicht te laten houden. Indien u daarvoor externe hulp nodig heeft zullen de kosten moeten worden opgenomen in het investeringsplan. Gebruikelijk zal het gemeentelijke Bouw- en Woningtoezicht (ongevraagd) reeds "een oogje in het zeil houden", echter deze controle beperkt zich meestal tot constructieve en wettelijke eisen.

14


Deel I

oktober 1998

28. Aansluitkosten: · het gebouw dient voor de ingebruikname te worden aangesloten op: · gemeentelijke riolering; · inritten; · gasnet; · elektranet; · waterleidingnet; · PTT-net; · centrale antenne. Voor genoemde aansluitingen worden gebruikelijk kosten in rekening gebracht, welke vooraf bij de gemeente en/of bij de respectievelijke Nutsbedrijven kunnen worden opgevraagd. In het geval van een bestaande accommodatie kan het zijn dat de betreffende aansluitingen reeds aanwezig zijn, waarbij het dan van belang is te (laten) onderzoeken of deze aansluitingen van voldoende vermogen zijn. In het geval van nieuwbouw kan het zijn dat de locatie ver van leidingnetten verwijderd is, zodat lange en dus kostbare aansluitingen moeten worden gemaakt. Overtuig u vooraf voldoende van consequenties. 29. Keuringskosten: voor het verkrijgen van goedkeuringen op installaties moeten soms keuringskosten worden betaald. Deze kosten kunnen worden opgenomen in de aanneemsom (het bestek) of in de individuele overeenkomsten met installateurs. 30. Verzekering: u dient er voor zorg te dragen dat eventuele schade tijdens en/of door de verbouw- of nieuwbouwwerkzaamheden, verzekerd is. Indien een aannemer is ingeschakeld kunt u dit via het bestek afdekken. Zorg ervoor dat zelfwerkzaamheid ook verzekerd is! 31. Kapgeld of andere fooi: gebruikelijk (niet verplicht) wordt bij het bereiken van het hoogste punt, de eerste paal o.i.d. een fooi en/of een biertje aan de bouwvakkers beschikbaar gesteld. Met deze kosten dient u (eventueel) rekening te houden. 32. Bewaking: indien u tijdens de bouw diefstal en/of vernieling wilt voorkomen/beperken is bewaking van de bouwplaats (of een andere vorm van preventie) gewenst. Met de kosten hiervan dient u rekening te houden. 33. Terreinvoorzieningen: onder dit onderdeel dient te worden verstaan: · verhardingen; · hekken (poorten); · rijwielstalling; · parkeervoorziening;

15


Deel I

oktober 1998

· verwijsborden/routingborden/e.d.; · tuinaanleg/beplantingen/e.d.. Afhankelijk van de situatie kunnen deze kosten van aanzienlijke omvang zijn, zij dienen daarom in de kostenopzet te worden meegenomen. 34. Belendingen: u dient zich ervan te vergewissen dat uw bouw- of verbouwplannen geen voorzieningen vergen aan omliggende gebouwen, waarvan de kosten eventueel voor uw rekening (kunnen) komen. 35. Reclame: aan het voeren van reclame op of aan gebouwen kunnen kosten verbonden zijn (precario). Deze kosten kunnen bij de gemeente (belastingdienst) worden opgevraagd. 36. Precario: voor, tijdens of na de bouw- of verbouwperiode kan het noodzakelijk zijn gebruik te maken van niet aan u behorende grond (bijvoorbeeld voor opslag van bouwmaterialen). In sommige gevallen zal voor het gebruik van die grond een vergoeding moeten worden betaald. U dient zich bij de eigenaar van die grond te vergewissen van zijn/haar toestemming en van de (eventuele) kosten. 37. Exploten: indien u in de nabijheid van bestaande bebouwing werkzaamheden (moet) laten uitvoeren, is het soms gewenst de eigenaren van die belendingen van uw bouwactiviteiten op de hoogte te stellen. Vooral als er twijfel bestaat over de kwaliteit van die gebouwen kan het raadzaam zijn daarvoor gebruik te maken van een deurwaarder die vervolgens een (of meerdere) explot(en) uitbrengt. De betreffende eigenaren worden dan gesommeerd hun eigendommen in een zodanige staat te brengen dat (eventuele verdere) schade kan worden voorkomen. U dient een en ander met uw verzekeraar op te nemen, welke wellicht zelfs besluit tot een vooropname (rapportage/foto's) van de belendingen. De eventuele kosten van een en ander zijn bij de deurwaarder respectievelijk de verzekeraar op te vragen. 38. Onvoorzien en risicoverrekening: ondanks het feit dat u waarschijnlijk aan alles heeft gedacht, kunnen er desondanks onvoorziene gebeurtenissen plaatsvinden. Het is daarom van belang daarvoor een post in uw kostenopstelling mee te nemen. In de tijd die verstrijkt tussen het tot overeenstemming komen met de aannemer over de vaststelling van de bouwkosten en het tijdstip van daadwerkelijke bouw kunnen, vooral als dat een wat langere termijn betreft, de materiaalen/of loonkosten hoger (of lager) worden wegens wettelijke maatregelen, prijsverhogingen, loonontwikkelingen, e.d.. U dient met deze hogere kosten rekening te houden.

Inrichting: 39. Handboogbaan:

16


Deel I

oktober 1998

voor een handboogbaan zijn een aantal speciale voorzieningen nodig. De belangrijkste hiervan zijn: · de doelenwand (achterwand) waarop de blazoenen bevestigd worden; · verlichting van de doelenwand; · verlichting op 18 en 25 meter; · bogenrekken, tafels; · schiettijdlichten. Voor verdere details hierover zie paragraaf 4. 40. Materiaal/benodigdheden: voor de kennismakingsactiviteiten zal de vereniging moeten beschikken over een aantal sets bogen en pijlen. Deze kunnen dan door aspirant sporters voor een bepaalde tijd geleend of gehuurd worden. Doorgaans zijn dit materialen die door leden van de vereniging voor dit doel beschikbaar zijn gesteld. Overigens zijn nieuwe beginnerssets tegen redelijke prijzen bij de vakhandel te koop. 41. Inrichting algemeen: het gebouw zal, na verbouw of nieuwbouw, niet zonder meer kunnen worden betrokken. Er zal nog het een en ander aan de inrichting moeten worden gedaan. Wellicht dat u uit uw oude accommodatie het nodige kunt meenemen. Misschien ook niet en zult u het nodige moeten aanschaffen. Als aandachtspunten noemen wij: · vloerbedekking; · meubilair (bar/tafels/stoelen/e.d.); · keuken en keukeninrichting (apparatuur); · barinrichting (tap/koeling/glaswerk/e.d.); · verlichtingsarmaturen; · kastruimte; · schoonmaakapparatuur; · alarm/beveiligingsinstallatie; · geluidsapparatuur; · bewegwijzering; · verhuiskosten; De kosten van deze investering dienen te worden opgenomen in uw totaal investeringsplan. Noot: Teneinde de investeringskosten te drukken kunt u gebruik maken van een leasecontract of franchise mogelijkheid. Bijvoorbeeld bij franchising stelt een onderneming bij het sluiten van een contract bepaalde goederen onder bepaalde voorwaarden ter beschikking (bijvoorbeeld tegen het verkopen van een bepaald biermerk wordt de tap en het glaswerk gratis ter beschikking gesteld).

Opening: 42. De opening:

17


Deel I

oktober 1998

vrijwel altijd zullen aan de opening van een accommodatie kosten verbonden zijn. U dient met deze kosten rekening te houden in de investeringsopzet.

18


Deel I

oktober 1998

Omzetbelasting: 43. Omzetbelasting: een hele belangrijke post is de omzetbelasting (BTW); deze bedraagt immers een groot percentage (1998: 17.5%) van de totale investering. Voor sommige posten is geen omzetbelasting verschuldigd. Het meest overzichtelijk is om alle posten in uw investeringsplan vrij van BTW (exclusief) op te nemen en vervolgens geheel onderaan de post BTW toe te voegen. 3.3.3 Exploitatie Onder exploitatie wordt, simpel gezegd, verstaan 'het bijhouden van een huishoudboekje'. Alle kosten in enig jaar dienen per saldo ten minste op nihil uit te komen. Beter is het uiteraard als er een positief saldo kan worden bereikt. Voor alle duidelijkheid wordt nog opgemerkt dat de exploitatie pas een aanvang neemt als de accommodatie beschikbaar en/of gereed is gekomen.

Exploitatie Lasten: 1. kapitaalslasten; 2. erfpacht/huur grond; 3. onroerendgoedbelasting; 4. verzekeringen; 5. heffingen; 6. energiekosten; 7. onderhoud; 8. reparaties; 9. schoonmaken; 10. bedrijfskosten; 11. kantinekosten; 12. reclame; 13. muziekrechten Sena/Buma. Baten: 1. verhuur aan derden; 2. reclame; 3. sponsoring; 4. evenementen; 5. inzamelactie; 6. contributie; 7. verhuur/verkoop van materialen/benodigdheden; 8. baropbrengsten; 9. tentoonstellingsruimte.

19


Deel I

oktober 1998

Lasten: 1. Kapitaalslasten: nadat, zoals eerder besproken, alle kosten voor het realiseren van de accommodatie zijn getotaliseerd en als bekend is wat het verschil is tussen deze kosten en de beschikbare middelen (zoals spaargelden, reserves, subsidies, opbrengsten uit acties) zal er vrijwel altijd een bedrag overblijven waarvoor geen dekking is. Om dit ‘gat’ te vullen is er een aantal mogelijkheden, o.a.: - uitgifte van certificaten en/of obligaties; - lening(en); - hypotheek. Hoe dan ook, aan al deze vormen zullen kosten verbonden zijn, bijvoorbeeld rente en aflossingen. Deze uitgaven zijn exact te berekenen en zullen gewoonlijk het leeuwendeel van de exploitatiekosten uitmaken. 2. Erfpacht/huur grond: afhankelijk van de wijze waarop de (bouw)grond is verworven, is het mogelijk dat er jaarlijks lasten moeten worden betaald voor het gebruik van de grond. Deze kosten zijn bij overeenkomst vastgesteld en daarom bekend. Indien de grond volledig in eigendom is verkregen zijn de kosten daarvan in de investering opgenomen en daarom reeds in de kapitaalslasten begrepen. 3. Onroerendzaakbelasting: iedere gemeente bepaalt haar eigen tarief hiervoor, de kosten kunnen vooraf worden opgevraagd. 4. Verzekeringen: een verzekering voor glas-, brand-, storm- en inbraakschade is een vereiste. De NHB heeft een aansprakelijkheidsverzekering afgesloten waarbij tevens de activiteiten die door of namens het bestuur van een bij de NHB aangesloten vereniging verzekerd zijn tegen aansprakelijkheid; een vereniging hoeft dus zelf geen verzekering tegen aansprakelijkheid af te sluiten. De leden van een vereniging die bij de NHB aangesloten is staan geregistreerd bij de NHB en zijn daardoor eveneens verzekerd tegen aansprakelijkheid. 5. Heffingen: verschillend per gemeente/provincie/polder/o.d. kan een aantal heffingen worden opgelegd, waarbij te denken valt aan: · milieuheffing; · polderlasten; · dijkgelden; · riool- en/of reinigingsrechten; · etc. Een overzicht, en opgave van kosten, kan worden verkregen bij de gemeentelijke instanties.

20


Deel I

oktober 1998

6. Energiekosten: een belangrijke lastenpost is de energievoorziening. a. Elektra: nadat de omvang van de elektrische installatie bekend is en de gebruiksuren kunnen worden bepaald, is het redelijk mogelijk de jaarlijkse kosten daarvan te berekenen. Het energieleverende bedrijf zal zeker bereid zijn daarbij behulpzaam te zijn. b. Gas: ook hier kan afhankelijk van de omvang van de installatie (CV, warmwater, koken, e.d.) en de gebruiksuren een vrij nauwkeurige schatting worden gemaakt van de jaarlijkse kosten. Ook hier zal het energieleverende bedrijf haar diensten willen verlenen. c. Water: afhankelijk van de omvang en het gebruik van de installatie kan het waterleverende bedrijf vertellen wat de aan de levering verbonden kosten zijn. d. Telefoon: de aanlegkosten van de telefooninstallatie zullen reeds in de bouwkosten zijn begrepen. Het saldo van de vergoeding voor gesprekskosten ten opzichte van de kosten van abonnement en gesprekskosten dient te worden opgenomen in de exploitatieopzet. 7. Onderhoud: als de accommodatie eenmaal in gebruik is zal er slijtage aan onderdelen ontstaan, waardoor onderhoudswerkzaamheden moeten worden uitgevoerd (schilderwerk, dakbedekking, etc.). Sommige onderdelen (Cv-ketel, lampen, apparaten, etc.) zullen na verloop van tijd zelfs moeten worden vervangen. Er dient nauwkeurig te worden nagegaan welke financiële consequenties daaraan verbonden zijn. Jaarlijks dient verder een bedrag te worden gereserveerd om onderhoud en vervanging mogelijk te maken zonder dat daarvoor onvoorziene extra investeringen noodzakelijk zijn. Indien er gebruik wordt gemaakt van een of meer computers dient u ook rekening te houden met onderhoud c.q. vervanging van hard- en software. 8. Reparaties: jaarlijks dient gereserveerd te worden voor onvoorziene zaken, zoals voor het repareren van onderdelen die het plotseling begeven en waarvoor geen reserve was opgenomen. 9. Schoonmaken: de accommodatie moet regelmatig worden schoongemaakt. In sommige gevallen zal dit (gedeeltelijk) in eigen hand worden gehouden, echter er kan ook een schoonmaakbedrijf worden ingeschakeld. Hoe dan ook, er zullen altijd kosten aan verbonden zijn, zoals schoonmaakartikelen en -gereedschap. 10. Bedrijfskosten: afhankelijk van de wijze waarop het beheer van de accommodatie is (of kan worden) geregeld, kunnen hierdoor kosten ontstaan (lonen, bedrijfsverzekeringen). Voor de

21


Deel I

oktober 1998

totstandkoming van een eigen accommodatie zal het vaak essentieel zijn dat deze kosten zo laag mogelijk blijven. Belangrijk is het hierbij om het beheer, waaronder het barwerk en schoonmaakwerkzaamheden, uit te laten voeren door vrijwilligers (uit de vereniging) die hiervoor geen financiële vergoeding ontvangen (maar als beloning een keer per jaar een uitstapje kunnen maken ter compensatie van bewezen diensten). 11. Kantinekosten: bedoeld worden de kosten van alle zaken verband houdende met de kantine, zoals: · inkoop dranken, etenswaren, snoep, e.d.; · statiegelden/emballage; · verpakkingsmateriaal/verbruiksmateriaal.

12. Reclame: teneinde potentiële leden en bezoekers te bereiken zijn er verschillende mogelijkheden, bijvoorbeeld: · het plaatsen van advertenties; · het versturen van mailings; · het plaatsen van reclameborden.

Baten: 1. Verhuur aan derden: in sommige gevallen zal het, na het verkrijgen van een eigen accommodatie, gewenst of zelfs noodzakelijk zijn de zaal naast het eigen gebruik open te stellen voor gebruik door derden. Hierbij dient rekening gehouden te worden met het feit dat de accommodatie dan maar van 1 uur voor tot 1 uur na een gehouden activiteit geopend mag zijn. Bij het vaststellen van het huurtarief daarvoor zal moeten worden gekeken naar de tarieven die elders in de omgeving worden gevraagd voor vergelijkbare voorzieningen, maar uiteraard ook naar de kosten die gemaakt moeten worden (beheer, energie, onderhoud, schoonmaken, etc.). 2. Reclame: een extra bron van inkomsten is het verkopen van reclamemogelijkheden binnen de accommodatie, waarbij het reclamebordenfenomeen een bekend gegeven is. Reclameborden kunnen bijvoorbeeld aan de zijwanden en de achterwand bevestigd worden. Steeds meer is de zogenaamde ‘lichtkrant’ een extra mogelijkheid. 3. Sponsoring: hierbij kan gedacht worden aan de volgende manieren van sponsoring: · reclame kan aangebracht worden aan de gevel van het gebouw; · reclame kan aangebracht worden binnen in het gebouw (bijvoorbeeld met lichtbakken); Met de eventuele inkomsten hieruit kan in de exploitatie rekening worden gehouden. 4. Evenementen:

22


Deel I

oktober 1998

een eigen accommodatie biedt mogelijkheden tot het onder deskundige leiding organiseren van bijvoorbeeld een regionaal kampioenschap of het geven van erkende handboogdemonstraties. Tevens kunnen er handboogevenementen voor buitenstaanders georganiseerd worden, bijvoorbeeld bedrijven, buurtverenigingen e.d. Ook evenementen op ander gebied dan de handboogsport (een lezing, een filmavond, etc.) kunnen een extra bron van inkomsten betekenen. Bij evenementen voor buitenstaanders dient wel gelet te worden op de overeenkomst die de NHB heeft met het Bedrijfschap Horeca. 5. Inzamelactie: voor de totstandkoming van een eigen onderkomen kan een actie worden opgezet waaruit inkomsten verworven kunnen worden (loterij, club van honderd, etc.). Eventueel kan dit een jaarlijks terugkerende actie zijn. 6. Contributie: de contributie zal zodanig gekozen moeten worden dat deze aantrekkelijk is. Er kan bijvoorbeeld onderscheid gemaakt worden in jeugd- en seniorenleden. 7. Baropbrengsten: een zeer belangrijke opbrengst zal komen uit de baropbrengst. Daarbij zal veel afhangen van het prijsniveau en de wijze waarop het beheer en de controle daarop zullen plaatsvinden. De inrichting/sfeer van de ontmoetingsruimte kan hierbij ook een rol spelen (leestafel, muziek, temperatuur, etc.) 8. Tentoonstellingsruimte: aan de wanden van de horecaruimte kunnen kunstwerken van leden of (plaatselijke) kunstenaars tentoongesteld worden, waarbij bijvoorbeeld een regeling wordt getroffen dat als tegenprestatie voor de tentoonstellingsmogelijkheid bij verkoop van een van de kunstwerken een percentage van het verkoopbedrag wordt afgestaan. 3.4

Beheersvorm

In dit verband kunnen de volgende rechtspersonen overgaan tot het stichten en beheren van een handboogsportaccommodatie: · de gemeente; · een vereniging; · een stichting; · commercieel beheer. De meest voorkomende beheersvorm van een handboogsportaccommodatie is echter het nietbedrijfsmatig beheren van de accommodatie. Het streven naar winst is hierbij niet aanwezig. Er wordt vooral nadruk gelegd op: · het realiseren van een lokale voorziening op basis van geconstateerde behoeften; · het scheppen van mogelijkheden voor de beoefening van de handboogsport tegen een betaalbaar tarief; · (zo mogelijk) een kostendekkende exploitatie.

23


Deel I

oktober 1998

Gemeente Binnen haar voorwaardenscheppend sportbeleid kan de gemeente deze taak invullen via het zelf realiseren en beheren/exploiteren van een handboogsportaccommodatie. De gemeentelijke overheid is in dat geval, tegen een volgens de sportdoelstelling vastgesteld huurtarief, aanbieder van de ruimtelijke mogelijkheid van de handboogsport.

Vereniging De vereniging is een rechtspersoon met leden, opgericht met een bepaald doel. Een vereniging wordt bij meerzijdige rechtshandeling opgericht. Het hoofdkenmerk van de vereniging is dat zij leden kent, gegroepeerd in een zogenaamde Algemene Vergadering, die de hoogste macht bekleedt binnen een vereniging. Deze Algemene Vergadering kiest een bestuur dat vervolgens de vereniging bestuurt en bevoegd is tot het aangaan van allerlei overeenkomsten. De aansprakelijkheid van dit bestuur is beperkt. Elke bestuurder is tegenover de rechtspersoon gehouden tot een behoorlijke vervulling van de hem opgedragen taken. Daarvoor is deze bestuurder dan ook aansprakelijk (de zogenaamde interne aansprakelijkheid). In privé zijn bestuurders van een vereniging, een enkele uitzondering daargelaten, zoals in geval van opzet of grove schuld, niet aansprakelijk. De in het kader van de misbruikwetgeving ontworpen wetten, zoals de Wet Ketenaansprakelijkheid, Wet Bestuurdersaansprakelijkheid bij faillissement, die in vergaande mate de aansprakelijkheid in privé regelen van bestuurders bij rechtspersonen voor schulden aan fiscus, sociale verzekeringsorganen en anderen, zijn niet van toepassing op de vereniging. De wetteksten vermelden namelijk dat deze slechts van toepassing zijn op rechtspersonen indien en voor zover deze onderhevig zijn aan de heffing van vennootschapsbelasting. De vereniging is in principe daar niet onderhevig aan. Ook kent de vereniging nog een onderscheid tussen de vereniging met volledige rechtsbevoegdheid en die met beperkte rechtsbevoegdheid. De vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid is niet aan te bevelen, gezien enerzijds de vergaande aansprakelijkheid in privé van bestuurders en anderzijds het niet kunnen verkrijgen van registergoederen. Een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid is een vereniging die opgericht is bij een notariële akte. Tenslotte dient erop gewezen te worden dat een vereniging tot ƒ 5.000,- onbelast winst mag hebben. Geadviseerd wordt om, indien er meer winst gemaakt wordt, dit bedrag te reserveren waardoor hierover geen belasting afgedragen dient te worden aan de fiscus.

Stichting Een stichting is een door een rechtshandeling in het leven geroepen rechtspersoon, welke geen leden kent en beoogt een in de statuten vermeld doel te verwezenlijken. Een stichting moet worden opgericht bij notariële akte. Het hoogste orgaan in de stichting is het bestuur, dat in vele gevallen zichzelf benoemt. Het bestuur beheert en vertegenwoordigt de stichting. Doordat

24


Deel I

oktober 1998

het bestuur het enige orgaan is en meestal slechts rekenschap dient af te leggen aan zichzelf, is de stichting een zeer passende beheersvorm voor sportaccommodaties. Voor de interne en externe aansprakelijkheid van het bestuur geldt hetzelfde als hiervoor is vermeld onder de vereniging. Men zegt wel eens dat een vereniging een democratische rechtsvorm is en een stichting niet. Welnu: een vereniging is net zo ondemocratisch als een stichting democratisch te maken is.

Commercieel beheer Hiermee wordt bedoeld een Besloten Vennootschap, een Naamloze Vennootschap of een particulier beheerder. Hierbij moet men denken aan een horecagelegenheid die tevens een mogelijkheid tot het uitoefenen van de handboogsport heeft. Vaak wordt een relatie gelegd tussen de baanverhuur en consumpties.

Advies Bij de uiteindelijke keuze van de beheersvorm wordt aanbevolen om u bij te laten staan door een deskundige. Hierbij kan gedacht worden aan de Stichting Waarborgfonds Sport (SWS), een notaris, accountant en/of een fiscaal-juridisch adviseur. Het gaat in deze brochure te ver om hier diep op in te gaan. Voor diepgaander informatie verwijzen wij u onder andere naar het Handboek Sportaccommodaties van NOC*NSF.

25

DEEL II HANDBOOGSPORTACCOMMODATIES


4.

WEDSTRIJDRUIMTE

4.1

C-accommodatie

Deel II

oktober 1998

Uit het eerder genoemde onderzoek (W. Trienekens, 1997/1998) is gebleken dat bij 70,5% van de verenigingen met een indoor-/ van binnen naar buitenaccommodatie; deze bestaat uit een accommodatie met zes tot twaalf banen. (15,8% heeft zes banen, 10,3% zeven banen, 16,7% acht banen, 9,8% tien banen en 8,1% heeft twaalf banen). Van de verenigingen die op dit moment plannen aan het maken zijn voor een nieuwe accommodatie geeft 70,5% aan dat bij die accommodatie gestreefd wordt naar tussen de acht en zestien banen. (12,5% zegt acht banen, 14,1% tien banen, 21,9% wil graag twaalf banen en 11% wil 15/16 banen). Hiermee is aangetoond dat bij de opzet voor een nieuwe accommodatie (hierbij uitgaande van een C-accommodatie) een verschuiving heeft plaatsgevonden ten opzichte van het huidig bestand aan banen in een accommodatie. Met een te verwachten verdere verschuiving in de toekomst lijkt een handboogaccommodatie met 12 banen een goed gemiddelde. 4.2

Afmetingen en indeling wedstrijdruimte

De afmeting van de binnenruimte is afhankelijk van het aantal banen dat in de accommodatie aanwezig of gewenst is. De baanassen worden in het algemeen gesteld op een afstand van 1 meter. Bij officiële wedstrijden wordt een minimum afstand van 0.8 meter tussen de baanassen vereist. Het aantal gewenste banen bepaalt de breedte van de wedstrijdruimte. De lengte van de wedstrijdruimte is afhankelijk van het gebruik van de baan: · bij een baan die alleen geschikt is voor schieten op 18 meter is de totale minimale lengte 29 meter. Dit betreft dan de lengte van de baan (18 meter), plus de ruimte tussen schietlijn en wachtlijn (3 meter) plus de wachtruimte (8 meter), waarbij uitgegaan wordt van een benodigde ruimte van 2 m² per sporter en een maximum van 4 sporters per baan. · bij een baan die zowel geschikt is voor het schieten op 18 als op 25 meter is de totale minimale lengte 36 meter. Dit is dan de lengte van de binnenbaan (25 meter), plus de ruimte tussen schietlijn en wachtlijn (hier 1 meter) plus de wachtruimte (10 meter) waarbij dan uitgegaan wordt een maximum van 5 sporters per baan en ook 2 m² per sporter. De minimum binnenhoogte van de baan dient 2.80 meter te zijn. Het is mogelijk de bar/ontmoetingsruimte in de wedstrijdruimte te integreren, maar het is ook mogelijk deze ruimten met behulp van een (glazen) pui van elkaar te scheiden. Een geplande bar/ontmoetingsruimte mag niet ten koste gaan van het aantal m² van de eerder genoemde wachtruimte. De ontmoetingsruimte kan wel (gedeeltelijk) samenvallen met de wachtruimte. In ieder geval dient er altijd voldoende ruimte te zijn om een goede scheiding tussen publiek en sporters te garanderen. Bij het organiseren van officiële wedstrijden dient er een ruimte voor de

25


Deel II

oktober 1998

wedstrijdleiding in de wedstrijdruimte opgenomen te kunnen worden, waarvandaan men een goed zicht heeft op de banen en de achterwand. 4.3

Inrichting wedstrijdruimte

· De bogen van de deelnemers die niet aan de beurt zijn worden meestal in de wachtruimte in

·

·

·

·

·

een bogenstandaard gezet. Dit kan een standaard zijn voor elke boog afzonderlijk, maar er zijn ook oplossingen om bijvoorbeeld tien bogen in een gezamenlijk rek te zetten. Deze laatste mogelijkheid levert in die wachtruimte meer vrije ruimte op. Ook is het mogelijk om bogen met gebruik maken van haken, aan de muur in de wachtruimte te hangen. In de wedstrijdruimte dient een aantal lijnen te worden aangebracht: een schietlijn op 18 meter en een op 25 meter vanaf de voorzijde van de doelen. Daar mee corresponderend de wachtlijn van de 18 meter op 21meter en de wachtlijn van de 25 meter op 26 meter. Op de schietlijn moet het baannummer worden aangegeven van de baan waarop geschoten gaat worden. Indien tussen schietlijn en doelen de vloerbedekking lengtestrepen heeft (bijvoorbeeld tapijttegels) is het aanbrengen van baannummering niet nodig omdat dan op de schietlijn gemakkelijk de positie ten opzichte van het doel bepaald kan worden. Algemeen gebruik zijn ook de schietlichten. Voor de banen waarop ook Indoorwedstrijden worden gehouden zijn ze verplicht. Deze lichten zijn van de kleuren rood, oranje en groen. De lichten worden aangestuurd door een automatische klok die van verschillende programma’s is voorzien. Ook kunnen hierbij countdown secondentellers worden gebruikt. De klok stuurt tevens audiosignalen aan die de tijdgrenzen aangeven van o.a. beginnen en stoppen met schieten. De klok wordt gestart door de wedstrijdleider. Bergtafels. Alvorens een handboogsporter kan beginnen met de training of wedstrijd moet eerst de boog worden opgebouwd. Deze wordt gewoonlijk in delen samen met de pijlen en andere accessoires vervoerd in een koffer. Om de opbouw van de boog te vergemakkelijken kan tegen een van de wanden van de wachtruimte een tafel worden gemaakt waarop de koffer tijdens de opbouw wordt gezet. Hierna kan de koffer onder de tafel worden opgeborgen. Dit voorkomt tevens dat koffers op allerlei plaatsen in de wachtruimte worden neer gezet en daar voor ongemak zorgen. Voor de achterwand van de wedstrijdruimte dienen verlichtingsarmaturen te worden aangebracht die de doelen verlichten. Deze dienen zodanig van vormgeving te zijn dat ze niet voor verblinding van de schutters kunnen zorgen. Ook de standplaats van de schutters dient voldoende verlicht te zijn. De tafel van de wedstrijdleiding dient voorzien te kunnen worden van voldoende verlichting (zie paragraaf 6.4 'Verlichting'). In de accommodatie dient een mogelijkheid aanwezig te zijn om mededelingen bekend te maken. Hierbij kan gedacht worden aan een mededelingenbord. Daarnaast is het aan te bevelen in de accommodatie over een aantal presentatiemogelijkheden te beschikken (overheadapparaat, schrijfbord, flip-over, etc.), zodat de ruimte eventueel verhuurd kan worden voor het houden van bijeenkomsten, het geven van lezingen, het uitvoeren van presentaties en het verzorgen van trainingen/opleidingen.

4.4

Wedstrijdleiding

26


Deel II

oktober 1998

Voor wedstrijden en toernooien is het van belang dat de wedstrijdleiding een goed overzicht heeft op de baan. Hiervoor kan tijdelijk een voorziening getroffen worden, maar ook een permanente voorziening. 4.5

Toeschouwerscapaciteit

Er worden geen eisen gesteld aan de toeschouwerscapaciteit van de accommodatie. De accommodatie dient wel van voldoende nooduitgangen voorzien te zijn, alsmede van de nodige brandblusapparatuur. Zie hiervoor ook paragraaf 8.9.

27


5.

AFWERKINGEN

5.1

Algemeen

Deel II

oktober 1998

De grootte van het beschikbare budget en de investeringsmogelijkheden zullen gewoonlijk doorslaggevend zijn voor de keuze van veel materialen in de wedstrijdruimte (en de overige ruimten in de accommodatie). Toch dient op dit vlak niet te snel bezuinigd te worden, maar eerst een zo ideaal mogelijk plan te worden gemaakt, rekening houdend met o.a.: · onderhoudsvrije materialen; · vandalisme-ongevoeligheid van materialen; · energiezuinige constructies van wanden en daken; · toegankelijkheid voor mindervaliden, bejaarden; · sfeerbepalende materialen. 5.2

Vloer

Zachte vloerbedekking is gewenst, teneinde de akoestiek in positieve zin te beïnvloeden. De afwerking van de vloer moet egaal van kleur en mat zijn. De kleur van de vloer dient bij voorkeur enigszins donker van kleur (bijv. bruin) te zijn (reflectiecoëfficiënt ca. 0,50). De vloer dient niet glad te zijn. Het is mogelijk vloerbedekkingtegels toe te passen, zodat stukken vloerbedekking gemakkelijk vervangen kunnen worden. Indien gebakken tegels worden toegepast dienen deze zogenaamde "sealed" (antislip) te worden uitgevoerd. 5.3

Overige wanden

De wanden dienen bij voorkeur gelijkmatig van kleur en mat te zijn. De (kleur-) reflectiefactor van de wanden dient ca. 0,50 te bedragen. Er dient bij toepassing van een lage reflectiefactor (bijvoorbeeld bij een donkere gemetselde wand) rekening te worden gehouden met hogere energielasten. Toetreding van direct daglicht in de wedstrijdruimte dient zo min mogelijk plaats te vinden, in verband met het contrastverschil tussen daglicht en kunstlicht waardoor de sporters verblind kunnen raken. Indien er ramen in de wedstrijdruimte aanwezig zijn, bijvoorbeeld om de wedstrijdruimte te gebruiken als standplaats schutter voor de buitenbaan, dan kunnen blinderende voorzieningen toegepast worden. Daarnaast mogen zich geen hinderlijke reflecties voordoen (bijvoorbeeld in glas). Alle met de wedstrijdruimte in verbinding staande ruimten, behalve de ontmoetingsruimte, dienen voorzien te zijn van deuren die van de wedstrijdruimte afdraaiend zijn aangebracht. Voorkomen dient te worden dat er een deur aangebracht wordt tussen de standplaats van de schutter en de doelenlijn. Indien dit wel het geval is dan dient de deur tijdens wedstrijden en trainingen alleen vanuit de wedstrijdruimte geopend te kunnen worden.

28


Deel II

oktober 1998

Kolommen en dakliggers dienen vlak in de wand te worden opgenomen. Indien deze uitsteken dienen deze voorzien te worden van zacht hout of iets dergelijks om het terugkaatsen van pijlen te voorkomen. Dit geldt tot een hoogte van ca. 4 meter. Voor de mogelijke opbouw van een achterwand zie Bijlage 1. 5.4

Plafond

De kleurreflectiefactor van het plafond moet tussen de 0.60 en 0.80 liggen. Het plafond dient voorzien te worden van akoestische voorzieningen, zeker als deze nog niet aan de wanden of op de vloer zijn aangebracht.

29


6.

INSTALLATIES

6.1

Bouwfysische aspecten

Deel II

oktober 1998

Een indoor handboogsportaccommodatie dient om de handboogschutters een zo constant en behaaglijk mogelijk binnenklimaat te bieden. De mate van behaaglijkheid wordt bepaald door een groot aantal factoren, te weten: · de luchttemperatuur; · de gemiddelde temperatuur van de omringende wanden (de zogeheten ‘stralingstemperatuur’; · het verticale temperatuurverloop; · de mate van kleding (lichaamsisolatie); · de warmteproductie van de mens (metabolisme, afhankelijk van mate van inspanning); · de luchtsnelheid; · de luchtvochtigheid; · de kwaliteit en kwantiteit van de verlichting; · de ruimte-akoestiek. Deze eisen zijn samen te vatten in een viertal hoofdfactoren, te weten; a. temperatuur; b. ventilatie; c. verlichting; d. akoestiek. 6.2

Temperatuur

Voor een verklaring van D-, C-, B-, en A-accommodaties zie paragraaf 2.3. D-accommodaties: C-accommodaties: B-accommodaties: A-accommodatie:

- directief - normatief - normatief - normatief

De thermische behaaglijkheid wordt, zoals gezegd, bepaald door de luchttemperatuur, de gemiddelde stralingstemperatuur, de luchtsnelheid, de kleding van de schutter en de mate van inspanning. Voor het vertalen van de thermische behaaglijkheid in een aan de accommodatie te stellen eis wordt meestal alleen uitgegaan van de gewenste luchttemperatuur. Om dit te kunnen doen dienen voor de overige factoren dus bepaalde veronderstellingen te worden gedaan. Zo wordt

30


Deel II

oktober 1998

voor de gemiddelde stralingstemperatuur, welke afhankelijk is van de mate van isolatie van de wanden, vloer en plafond, meestal gemakshalve aangenomen dat deze gelijk is aan de heersende luchttemperatuur. De in de wedstrijdruimte tot ca. 2.40 meter hoog optredende luchtsnelheid moet, om redenen van vermijding van tochtverschijnselen, beperkt blijven tot een maximum van 0.20 m/s. De mate van inspanning van de sporter is bij het handboogschieten redelijk laag. Belangrijk is dat de kleding geen belemmering is voor de bewegingsvrijheid bij het schieten. Veelal wordt gebruikt gemaakt van makkelijk zittende sporten/of vrijetijdskleding. Hiermee is de isolatie van de kleding is in het algemeen redelijk te bepalen. Op grond van deze gegevens kan gesteld worden dat de temperatuur in een handboogsportaccommodatie regelbaar moet zijn binnen een gebied van minimaal 18 tot maximaal 22ºC, waarbij over de gemiddelde schutter gesteld kan worden dat een temperatuur van rond de 20°C optimaal is. De thermische isolatie van het gebouw als geheel moet minimaal voldoen aan de eisen in het Bouwbesluit (Energieprestatienormering). 6.3

Ventilatie

D-accommodaties: C-accommodaties: B-accommodaties: A-accommodatie:


De hoeveelheid verse lucht die toegevoerd wordt aan de accommodatie (= ventilatie) is bepalend voor de luchtkwaliteit en daarmee voor de behaaglijkheid. De ventilatie dient om schadelijke stoffen en geurtjes op adequate wijze af te voeren. Vanuit behaaglijkheidseisen dient de relatieve vochtigheid in de accommodatie tussen de 30 en 70% te liggen. Een hogere luchtvochtigheid leidt tot klachten over een ‘benauwde atmosfeer'. Verder komen tijdens het sporten geurtjes vrij, zoals bijvoorbeeld zweetlucht, die afgevoerd moeten worden. Op grond van ervaringen kan gesteld worden dat per sporter een ventilatiehoeveelheid van circa 30 m3 per uur vereist is. Indien er een toeschouwersruimte aanwezig is, dient er ook rekening te worden gehouden met voldoende ventilatie voor deze toeschouwers. Er dient minimaal 20 m3 verse lucht per uur per toeschouwer te kunnen worden toegevoerd. De luchtsnelheid in de accommodatie dient niet groter te zijn dan 0,20 m/s. Bovengenoemde normen zijn in een wedstrijdruimte met maximale bezetting alleen haalbaar als de zaal voldoende hoog is. Om de temperatuur in de wedstrijdruimte ook in de zomermaanden acceptabel te doen zijn, kan het wenselijk zijn om extra te ventileren (uitsluitend als het buiten minstens 4°C koeler is dan binnen). Als stelregel kan aangehouden worden dat het wenselijk is om een ventilatiecapa-

31


Deel II

oktober 1998

citeit te installeren die in maximale stand een ventilatievoud van acht maal de ruimte-inhoud per uur kan realiseren, echter instelbaar vanaf eenmaal per uur. Ook het Bouwbesluit geeft eisen over de aan te houden ventilatiehoeveelheid. Geadviseerd wordt de zwaarste van de twee berekeningsmethoden toe te passen. 6.4

Verlichting



Over het algemeen zal de handboogsporter er de voorkeur aan geven te schieten op een blazoen dat verlicht wordt door een gloeilamp. De lamp geeft een schaduw van de geschoten pijl, waardoor de sporter vanaf de schietlijn goed kan zien waar de pijl het blazoen getroffen heeft. De armaturen van de gloeilampen kunnen enkele meters voor de doelen, bijvoorbeeld op een spanningsrail, aan het plafond worden bevestigd. Ze dienen wel beschermd te worden tegen het mogelijk stukschieten. Door deze op een rail te zetten kan er flexibeler worden omgegaan met het plaatsen van de blazoenen op de doelenlijn. In een aantal gevallen zal men er toch voor kiezen om voor de verlichting van de doelenlijn gebruik te maken van TL-verlichting, omdat dit het voordeel heeft dat hierbij de gehele achterwand met de doelen gelijkmatig verlicht wordt. Men is dan zeer flexibel met het plaatsen van de blazoenen op die achterwand. Ook deze verlichting is voor de sport acceptabel, maar omdat er geen schaduwwerking is, valt het eerder genoemde voordeel weg; de sporter zal minder goed kunnen zien waar de pijl het blazoen getroffen heeft. De verticale verlichtingssterkte op de achterwand (de doelenlijn) dient op een hoogte van 1.30 meter minimaal 750 lux te bedragen. De verlichtingssterkte op de vloer (horizontale verlichtingssterkte) in de wedstrijdruimte dient minimaal 250 lux te bedragen. De verlichtingssterkte boven de schietlijn dient op 1,5 m hoogte minimaal 500 lux te zijn. Bij het ontwerp van de verlichtingsinstallatie moet rekening worden gehouden met vervuiling en veroudering. Als globale richtlijn kan worden aangehouden, dat de verlichtingssterkte bij oplevering tenminste 1,30 x de vereiste gemiddelde horizontale verlichtingssterkte moet bedragen. Bij zowel gloeilampen als de TL-verlichting wordt geadviseerd een koele kleur toe te passen. Er mogen geen hinderlijke stroboscopische effecten vanuit de verlichting voorkomen. De verticale gelijkmatigheid dient te voldoen aan de voorwaarde Emin : Egem ³ 0,7. Boven de schietlijn is TL-verlichting een perfecte oplossing. Vanwege energiebesparing kan de verlichting per twee tot drie banen geschakeld zijn. Om de ruimte voor meer doeleinden te

32


Deel II

oktober 1998

kunnen gebruiken wordt tevens geadviseerd een dimverlichting te installeren. In bijna alle gemeenten wordt een noodverlichtingsinstallatie vereist. Deze dient dan te voldoen aan de Nederlandse norm NEN 1010 (verlichtingsniveau van 1 lux op vloerniveau). Voor het in stand houden van een goed verlichtingsniveau is goed onderhoud (w.o. schoonmaken armaturen) en regelmatig vervangen van lampen noodzakelijk. Uitgebreide informatie over hoe de verlichtingsniveaus bepaald worden ten einde vast te stellen of aan de richtlijnen wordt voldaan, alsmede over kleurtemperatuur, soorten lichtbronnen, soorten armaturen e.d. is te vinden in de brochure ‘Verlichting voor sportaccommodaties', deel 1 ‘Algemene grondslagen’ en deel 2 ‘Binnensportaccommodaties’, samengesteld en uitgegeven door de Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde (NSvV) in samenwerking met NOC*NSF. 6.5

Akoestiek



Ten behoeve van de verstaanbaarheid wordt geadviseerd in de wedstrijdruimte gebruik te maken van geluidsabsorberende afwerkingen. Het is aan te bevelen de vloer te voorzien van een tapijt in verband met de goede akoestische absorptie in vergelijking met een harde stenen afwerking. Ook het plafond dient bij voorkeur geluidsabsorberend te worden uitgevoerd. Dit zal tot gevolg hebben dat het geluidsniveau in de wedstrijdruimte tijdens gebruik aanzienlijk lager blijft dan anders het geval zou zijn. De gemiddelde nagalmtijd dient maximaal 1,0 seconden te bedragen in het gebied van 125 tot 4000 Hz. Verder is bij de akoestische beleving van een accommodatie het achtergrondgeluid, bijvoorbeeld afkomstig van installaties (ventilatoren e.d.), van groot belang. Om hinder voor de schutters en toeschouwers te voorkomen mag daarom het geluidsniveau ten gevolge van installaties, of andere niet met de sport in de betreffende accommodatie verwante geluidsbronnen, niet meer bedragen dan: Leq < 50 dB(A) in de ontmoetingsruimte; Leq < 45 dB(A) in de wedstrijdruimte zelf.

33


6.6

Deel II

oktober 1998

Installaties



Voor de verwarming geldt dat een behaaglijk binnenklimaat tegen zo laag mogelijke exploitatielasten dient te worden gerealiseerd. Deze exploitatielasten worden bepaald door enerzijds het brandstofverbruik en anderzijds de benodigde investering ten behoeve van de installatie en de isolatie van wanden, vloeren en plafond. Voor elke situatie valt een optimum te bepalen tussen brandstofverbruik en mate van isolatie. Door de relatief hoge gewenste temperatuur (18 tot 22°C) ten opzichte van veel andere sportaccommodaties, is het stookseizoen voor een handboogsportaccommodatie lang en de verwarmingsbehoefte groot. Niettemin worden voor de transmissieverliezen door vloer, wanden en plafond door het Bouwbesluit strikte eisen gesteld aan de minimale warmteweerstand van deze gebouwomhullingen. Voor de meest recente eisen wordt verwezen naar dit Bouwbesluit met bijbehorende Energieprestatienorm. Het constructief ontwerp van de wanden, vloer of plafond dient zodanig te zijn dat oppervlakte- of inwendige condensatie niet op kan treden. Bij het plafond verdient dit aspect extra aandacht, indien voor de wand geluidsabsorberend materiaal wordt geplaatst waarachter de wand kan afkoelen en condensatie kan optreden, aangezien de meeste geluidsabsorberende materialen bovendien warmte-isolerend zijn. Er zijn voor de verwarming van een ruimte meerdere systemen mogelijk, te weten: · luchtverwarming (luchtbehandelingskasten met kanalen en roosters of luchtverhitters met directe uitblaas); · centrale verwarming met convectoren of radiatoren; · stralingsverwarming in het plafond; · vloerverwarming. Bij luchtverwarming is het luchtstromingpatroon dat ontstaat van belang. Indien luchtverwarming wordt toegepast dienen de inblaasroosters zodanig gesitueerd te zijn dat er geen luchtsnelheden hoger dan 0,2 m/s ontstaan en dat de schutters hiervan geen hinder ondervinden. Radiatoren en convectoren zijn een goede en relatief goedkope oplossing voor handboogaccommodaties. De radiatoren en convectoren kunnen echter een obstakel vormen op de wand. Deze dienen dan ook afgeschermd te worden, of vlak in de wand opgenomen te worden. Het rendement bij plafondverwarming is relatief hoog. Echter de investeringskosten zijn, in verhouding met de andere systemen, aan de hoge kant. De vloerverwarming is vanwege de meest gelijkmatige warmteopbouw in de accommodatie, een goede oplossing. Het nadeel is echter dat de accommodatie hiermee niet snel opgewarmd kan worden.

34


Deel II

oktober 1998

Vanzelfsprekend is deze opsomming niet volledig, maar het dekt wel het grootste deel van de in de praktijk voorkomende systemen. Voor de totale ventilatiecapaciteit dient, naast de benodigde ventilatie voor de wedstrijdruimte, ook de ventilatie voor toeschouwers e.d. te worden betrokken, indien dit via hetzelfde systeem aangevoerd dient te worden. Verder dient er aandacht besteed te worden aan de optredende luchttemperaturen in de zomer. Zoals gezegd dient er bijvoorbeeld geen extra buitenlucht te worden toegevoerd zolang de binnentemperatuur lager is dan de buitentemperatuur. Bij (computergestuurde) optimaliseringregelingen voor de verwarming van een accommodatie dient men erop bedacht te zijn dat de bediening eenvoudig blijft en dat de beheerder doelmatig kan ingrijpen bij tijdelijk gewijzigde omstandigheden. 6.7

Inbraakpreventies


- directief - directief - directief - directief

Helaas is het tegenwoordig maar al te noodzakelijk dat aandacht wordt geschonken aan beveiliging van de accommodatie. Daarbij speelt een aantal aspecten een belangrijke rol, te weten: · gebruik van goed hangen sluitwerk op de bewegende delen van de accommodatie (scharnieren met dievenklauwen, goede kwaliteit cilindersloten met braakvrije sluitplaten, etc.); · zo weinig mogelijk bewegende delen; · gebruik van zogenaamde ‘binnenbeglazing’, waarbij de glaslatten zich aan de binnenzijde bevinden; · buitenverlichting; · telefoonaansluiting. Voorts verdient het aanbeveling om zo veel mogelijk gebruik te maken van één van de vele mogelijke elektronische beveiligingssystemen, al dan niet gecombineerd met een aansluiting op een meldadres. De investering daarvan dient te worden afgezet tegen de risico's van braak- en diefstalschade en tegen de premiehoogte van verzekering tegen braak (dit is mede afhankelijk van de regio waarin de accommodatie gesitueerd wordt). Tenslotte verdient het aanbeveling slechts een zeer beperkt aantal personen in het bezit te stellen van de sleutels van de accommodatie, één en ander ter verhoging van de veiligheid.

35


6.8

Deel II

oktober 1998

Brandbeveiliging



Het Bouwbesluit en eventuele (plaatselijke) additionele voorschriften van de brandweer dienen aangehouden te worden. De plaatselijke brandweer kan informatie verstrekken over o.a. nooduitgangen en aantal brandblusmiddelen (bijvoorbeeld brandslanghaspels). Als richtlijn kan in deze brochure aangereikt worden dat: · boven de nooduitgangen een vluchtwegaanduiding met noodverlichting aangebracht moet worden. De noodverlichting dient een gemiddelde verlichtingssterkte te hebben van 1 lux, gemeten op het horizontale vlak; · er per 50 bezoekers één eenheid uitgangsbreedte van 0,55 meter aanwezig moet zijn; · er minimaal één brandslanghaspel in de entree, of de nabijheid daarvan, en minimaal één brandslanghaspel in de wedstrijdruimte aangebracht dient te worden. De haspel bij voorkeur in een nis installeren. De slanglengte is afhankelijk van de afstanden in de accommodatie. Het verdient aanbeveling in de kantine (en indien aanwezig in de keuken) een handblusser te plaatsen. Tegenwoordig zijn er elektronische systemen op de markt die een brandmeldende functie combineren met een inbraakdetecterende functie. 6.9

Voorzieningen TV-opnamen


- directief - directief - directief - normatief

Voor het maken van beeldreportages in kleur is een minimale gemiddelde horizontale verlichtingssterkte van 500 lux een van de voorwaarden. Voor video-opnamen gelden in het algemeen dezelfde voorwaarden. Voor het maken van kwalitatief volwaardige opnamen verdient een horizontale en verticale (in de richting van de camera's) verlichtingssterkte van minimaal 1000 lux echter de voorkeur. Indien opnamen regelmatig moeten kunnen plaatsvinden dient er in de ontwerpfase, voor wat betreft maatvoering, rekening te worden gehouden met mogelijke cameraopstellingen. De camera's mogen niet tussen de schutters en de doelenlijn gepositioneerd worden; de camera's mogen voor de schutters niet hinderlijk zijn.

36


Deel II

oktober 1998

De accommodatie dient voorzien te zijn van een punt waar krachtstroom afgetapt kan worden teneinde tv-opnamen mogelijk te maken. Voor op maat gesneden advies omtrent vereiste voorzieningen en afmetingen wordt aanbevolen om reeds in de ontwerpfase contact op te nemen met het NOB.

37


Deel II

7.

SITUERING EN INDELING

7.1

Situering


oktober 1998

- directief - directief - normatief - normatief

Of het uiteindelijke aantal gebruikers het vooraf geraamde aantal potentiële bezoekers c.q. gebruikers zal benaderen hangt, naast de aansluiting van de kwaliteit van de accommodatie op de wensen van de potentiële gebruikers, voor een belangrijk deel ook af van de wijze hoe de accommodatie gesitueerd is. Hierbij dient niet alleen de plaats waar de accommodatie komt te staan in beschouwing te worden genomen, maar ook de bereikbaarheid ervan. Om het daadwerkelijke gebruik door de beoogde doelgroep te stimuleren dient de accommodatie zoveel mogelijk in of nabij de eigen woonomgeving van de potentiële schutters te worden gesitueerd. Indien de accommodatie een centrale ligging in een kern krijgt, moet wel bedacht worden dat op bepaalde momenten (bijvoorbeeld tijdens toernooien) de verkeerstoename ten gevolge van het gebruik van de accommodatie tot overlast in de omgeving kan leiden. Hierbij dient ook rekening te worden gehouden met eventuele bezwaarschriften als de bouwplannen ter inzage bij de gemeente liggen. In elk geval dient de accommodatie bij voorkeur nabij een verkeersknooppunt gesitueerd te worden, waardoor voetgangers, fietsers, automobilisten en gebruikers van het openbaar vervoer de accommodatie gemakkelijk kunnen bereiken. Hiertoe dienen de juiste ontsluitingswegen en -paden aanwezig te zijn, maar ook de nabijheid van een halteplaats van het openbaar vervoer wordt aanbevolen. Het aantal parkeerplaatsen dat beschikbaar moet zijn voor automobilisten is afhankelijk van het verwachte aantal bezoekers van de accommodatie, van het lokale en eigen beleid, etc. De benadering via voetpaden, fietspaden, maar ook vanaf de parkeerplaatsen en de halteplaatsen van het openbaar vervoer dient zodanig te zijn dat geen gevoel van onveiligheid kan ontstaan. Onverlichte en/of voor de omgeving aan het zicht onttrokken paden dienen vermeden te worden (geen hoge struiken langs het pad). Het verdient aanbeveling de stalling voor fietsen en bromfietsen zodanig te situeren dat deze zichtbaar is vanuit de accommodatie. Hoewel het gebruik van ambulances hopelijk zo min mogelijk noodzakelijk zal zijn, moet de accommodatie wel goed en direct bereikbaar zijn voor deze. De voor de bezoekers toegankelijke delen van de accommodatie dienen volledig toegankelijk te zijn voor brancards.

38


7.2

Deel II

oktober 1998

Ruimtelijke relaties



Bij het maken van een indelingsplan zal een optimale schikking van de ruimtes moeten worden verkregen, waarbij de gewenste routing in de accommodatie de beste leidraad geeft. Bij deze routing dienen drie soorten gebruikers onderscheiden te worden, te weten: de schutters, de toeschouwers en het personeel. Het verdient aanbeveling om vanaf de entree de bar/ontmoetingsruimte als centrale ruimte op te nemen van waaruit toegangen naar alle overige ruimtes voor de drie hierboven genoemde bezoekersgroepen gemaakt kunnen worden. Een direct zicht vanuit de bar/ontmoetingsruimte op de wedstrijdruimte is gewenst. Een combinatie van ontmoetingsruimte en toeschouwersruimte is heel goed mogelijk. Er dient wel voldoende afstand in acht te worden genomen tussen de wedstrijdruimte en de ontmoetingsruimte, zodat de schutters niet gehinderd worden door het publiek. Dit geldt tevens voor de toeschouwersruimte. Voor de exploitatie kan het aantrekkelijk zijn om de ontmoetingsruimte afzonderlijk van de wedstrijdruimte te kunnen laten functioneren. Verder verdient het aanbeveling de indeling en inrichting van de bar/ontmoetingsruimte zodanig te maken dat ze ook als vergaderruimte gebruikt kan worden (indien deze niet apart is opgenomen). 7.3

Mindervaliden



De accommodatie dient toegankelijk en te gebruiken te zijn door mindervaliden. Hiermee dient rekening gehouden te worden bij onder andere de aanleg van parkeerplaatsen, breedte van de toegangswegen, niveauverschillen en toiletten. Voor het geschikt maken van de accommodatie voor mindervaliden dienen de richtlijnen uit het ‘Handboek Toegankelijkheid’ te worden gevolgd. Deze richtlijnen zijn eveneens terug te vinden in hoofdstuk F2 van het ‘Handboek Sportaccommodaties’, samengesteld door NOC*NSF en uitgegeven door ARKO Uitgeverij te Nieuwegein.

39


Deel II

8.

ADDITIONELE RUIMTEN

8.1

Entree


oktober 1998


Voor een goede controle op het bezoek en gebruik van de accommodatie is één centrale ingang gewenst. De entree moet zodanig gesitueerd zijn dat er geen tochtverschijnselen in de aangrenzende ruimten kunnen ontstaan. Bij voorkeur dient er een tochtportaal aanwezig te zijn, zodat ook de luchtvochtigheid en -snelheid in de hand gehouden kunnen worden. Vanuit de entree dient men in een centrale ruimte te komen, bij voorkeur de bar/ontmoetingsruimte met daarbij de receptie, van waaruit men zich naar de overige ruimten, bijvoorbeeld de wedstrijdruimte, kan begeven. 8.2

Bar/receptie



De bar/receptie is het aanspreekpunt in de accommodatie, zowel direct als telefonisch. De bar/receptie dient voorzien te zijn van een balie. Achter de balie een werkblad/-tafel waarop drankjes uitgeschonken kunnen worden, de administratie op plaats kan vinden, plaats is voor een kassa en waar zich een telefoonaansluiting bevindt. De bar en receptie kunnen ook gescheiden worden, maar vanuit beheersmatig oogpunt verdient het de voorkeur deze te integreren, onder andere om een optimale personele invulling tot stand te brengen. De Drank- en Horecawet verplicht de beheerder een prijslijst voor consumpties op te hangen bij de barruimte. De bar/receptie dient ook voor zaken als aan- en afmelding van schutters (zowel direct als telefonisch), EHBO-gevallen (verbanddoos), etc. 8.3

Verkoop-/verhuurpunt (shop)



40


Deel II

oktober 1998

Indien er een verkoop-/verhuurpunt (shop) aanwezig is, waar men artikelen als pijlen, bogen en kleding verkoopt c.q. verhuurt, dient men deze bij voorkeur met de bar/receptie te combineren. Geadviseerd wordt een vitrine op te nemen in de nabijheid van de bar/receptie, waarin de te verkopen en te verhuren producten zijn uitgestald. De oppervlakte van de shop is uiteraard afhankelijk van de geplande commerciële activiteiten. 8.4

Beheerders-/administratieruimte



Ten behoeve van het uitvoeren van het beheer, de administratie en het toezicht in de accommodatie strekt het tot aanbeveling hiervoor een ruimte op te nemen. Het is echter voor de hand liggend om in kleinere accommodaties deze ruimte te combineren met de bar/receptieruimte. De grootte van een beheerdersruimte dient 10 tot 14 m2 te bedragen en moet voorzien worden van: · · · · ·

een schakelpaneel voor de technische installaties (o.a. intercom, geluid en licht); een telefoon; een bergkastje voor het bewaren van persoonlijke eigendommen; een bureau/schrijftafel; diverse randgeaarde contactdozen (voor elektrische apparatuur).

De beheerder/administratieruimte is een afsluitbare ruimte, die in principe niet toegankelijk is voor de sporters. In de kamer is een computer aanwezig, een printer en bij voorkeur een kopieermachine, zodat de ruimte tijdens wedstrijden ook dienst kan doen als rekenkamer waar de uitslag van de wedstrijd berekend, uitgeprint en uitgedeeld kan worden. Afhankelijk van de situatie en de benodigde capaciteit kan men vaststellen of deze ruimte ook als vergaderkamer gebruikt kan worden en hoe groot deze ruimte in dat geval moet zijn. 8.5

Ontmoetingsruimte



Een ontmoetingsruimte is voor een sluitende exploitatie van de accommodatie onmisbaar. De ontmoetingsruimte moet een sociale contactplaats zijn voor de actieve en passieve liefhebber

41


Deel II

oktober 1998

van de handboogsport. De grootte van de ruimte dient, wanneer zij in het bezit is van een tapvergunning, te voldoen aan de minimale eis uit de Drank- en Horecawet. Daarnaast dient zij afgestemd te zijn op het aanwezige aantal schutters en toeschouwers, eventuele andere aanwezige sportvoorzieningen en de overige activiteiten die in de accommodatie ontplooid kunnen worden. Voor de bepaling van de oppervlakte van de ontmoetingsruimte kan als vuistregel ‘10 m2 voor een tafel met vier stoelen’ worden gehanteerd. In de ontmoetingsruimte kan een leestafel worden opgenomen die voorzien is van een dagblad, het bondsblad en een aantal magazines. In de ontmoetingsruimte verder een prikbord opnemen voor het ophangen van wedstrijduitslagen, toernooien en advertenties. De inrichting van de ontmoetingsruimte en bijbehorende ruimten moet voldoen aan de plaatselijke eisen van de brandpreventie en de bijzondere wetten (onder andere Drank- en Horecawet). De Drank- en Horecawet eist onder andere: · minimum oppervlakte van 35 m2; · minimum hoogte van 2.60 m over tenminste 5/6e deel van de vloeroppervlakte; · mechanisch ventilatiesysteem met een minimum capaciteit van zes maal de luchtinhoud van het vertrek per uur. Maatgevend hierbij is de zwaarst wegende norm; 30 m³ per uur per toeschouwer of een ventilatievoud van zes; · voldoende verlichting (50 lux op 1 meter hoogte boven de vloer); · noodverlichting (volgens NEN 1010); · voldoende in- en uitgangen (per 50 bezoekers 1 EUB = 1 Eenheid Uitgangs Breedte = 0,55 m); · afzonderlijke groepen toiletten met een voorportaal voor mannen en vrouwen, zodat ze niet rechtstreeks in de ontmoetingsruimte uitkomen. Het verdient aanbeveling een mindervalidentoilet met bijbehorende inrichting in het plan op te nemen (bij A,B en C-accommodaties zelfs verplicht). Omtrent de rook- en geluidsproductie in de ontmoetingsruimte dienen duidelijke regels te worden opgesteld. Geadviseerd wordt om deze in samenspraak met de gebruikers van de accommodatie vast te stellen. Wellicht is het mogelijk om tot een roken- en niet-roken sectie in de ontmoetingsruimte te komen. In ieder geval dient daar waar roken is toegestaan, de ontmoetingsruimte van voldoende asbakken te worden voorzien. Voor de exploitatie van de accommodatie kan het gunstig zijn een tv met video op te nemen. 8.6

Keuken



42


Deel II

oktober 1998

De aanwezigheid van een keuken in een handboogsportaccommodatie hangt nauw samen met het gebruik van de ontmoetingsruimte. Het verdient aanbeveling een eenvoudige keuken op te nemen, zodat in ieder geval kleine consumpties kunnen worden geserveerd. Een keuken dient minimaal 12 m2 groot te zijn. De vloer dient voorzien te zijn van antislip tegels. De wanden dienen tot aan het plafond betegeld te zijn, zodat deze gemakkelijk reinigbaar zijn. Het plafond en de verlichting dienen vochtbestendig te worden uitgevoerd. De keukenvloer voorzien van een schrobput. De inrichting kan onder andere bestaan uit een keukenblok met spoelbak, kookplaat, magnetron, afzuigkap, koelkast/diepvries, koffiezetapparatuur, voorraadkast en bergkast voor serviesgoed. 8.7

Opslagruimte



De afmeting van een opslagruimte is afhankelijk van de omzet en het bevoorradingsschema. Bij voorkeur de opslagruimte langwerpig uitvoeren met een aantal stellingkasten voor de voorraad en ruimte voor fust, kratten en dergelijke. De vloer dient een tegelafwerking te hebben, de wanden dienen uit metselwerk te bestaan. In de berging een schrobput opnemen. De te installeren verlichting dient vochtbestendig te zijn. De bevoorrading dient bij voorkeur niet via een buitendeur, maar via de entreehal mogelijk te zijn, omdat elke buitendeur weer aanleiding kan geven tot inbraak. Daarnaast dient de opslagruimte een directe verbinding te hebben met de keuken/bar. 8.8

Sanitaire voorzieningen



Het aantal toiletten in de accommodatie dient afgestemd te worden op de grootte van de accommodatie. Hierbij dient minimaal te worden voorzien in de volgende sanitaire voorzieningen: een dames-, een herentoilet en een urinoir bereikbaar vanuit de

43


Deel II

oktober 1998

ontmoetingsruimte c.q. de entree/hal. De voorkeur gaat uit naar een damestoilet uitgevoerd als mindervalidentoilet. De toiletunits dienen met een voorruimte met daarin een wastafel, handdoek c.q. droger, spiegel en prullenbak uitgevoerd te worden. In A-, B- en C-accommodaties dient tevens een mindervalidentoilet aanwezig te zijn, gesitueerd nabij de ontmoetingsruimte c.q. entree/hal (zie par. 8.3). de combinatie van damestoilet en mindervalidentoilet heeft de voorkeur. Hierdoor wordt voorkomen dat het mindervalidentoilet ongebruikt blijft en gaat voldoen als opslagruimte. 8.9

Toeschouwersruimte/tribune



In een handboogsportruimte waar wedstrijden van regionaal niveau moeten kunnen worden gehouden, dient voor minstens 20 personen in een toeschouwersruimte te kunnen worden voorzien. De toeschouwers dienen goed uitzicht te hebben op de wedstrijdruimte. Het is eventueel mogelijk dit met behulp van een demontabele tribune mogelijk te maken. Bij toepassing van tribuneconstructies wordt geadviseerd speciale aandacht te geven op de verdeling van de belasting op de ondervloer. Een te grote puntbelasting op de vloer moet voorkomen worden. Voor de maatvoering kan worden uitgegaan van de volgende richtlijnen. Een zitrij moet minimaal 0,7 meter diep zijn bij toepassing van klapstoeltjes, respectievelijk 0,9 meter diep bij toepassing van vaste kuipjes. De zitplaatshoogte bedraagt circa 0,45 meter en de zitplaatsbreedte 0,5 meter. Het hoogteverschil tussen twee opeenvolgende rijen bedraagt minstens 0,25 meter. Voor de positionering van de tribune dient men met het volgende rekening te houden: · een goede aan- en afvoermogelijkheid voor de toeschouwers; · (nood)uitgang volgens 1 E.U.B. (=Eenheids Uitgang Breedte = 55 cm) per 50 toeschouwers met een maximum afstand van 30 m.; · goede relatie met de ontmoetingsruimte. 8.10

Berging



44


Deel II

oktober 1998

De noodzaak van een berging en de grootte van de berging, hangen uiteraard nauw samen met de activiteiten die in de accommodatie moeten kunnen plaatsvinden. Over het algemeen kan gesteld worden dat in verband met de gewenste multifunctionaliteit van de ruimte een aanzienlijke berging noodzakelijk is.

45


Deel II

oktober 1998

Zo kan de bergruimte de volgende zaken onderbrengen: · stoelen (bij voorkeur stapelbaar); · reclameborden; · accessoires voor evenementen, voorstellingen, etc; · materiaal (o.a. boogkoffers, etc.). Bij een accommodatie met een buitenbaan dient tevens een berging opgenomen te worden voor onder andere de doelen. 8.11

Werkkast



Voor het onderhoud van het gebouw verdient het aanbeveling een ruimte op te nemen voor het opbergen van onder andere schoonmaakmateriaal en -machines (bijv. stofzuiger). In deze ruimte dient een (vuil)wateruitstortbak te worden opgenomen. Ook moet er rekening worden gehouden met een randgeaarde wandcontactdoos. 8.12

Wedstrijdleidingsruimte



Tijdens wedstrijden dient er een opstelruimte voor de wedstrijdleiding beschikbaar te zijn. De achterwand waar de blazoenen bevestigd zijn en de schietlijn dienen vanaf deze plaats goed te kunnen worden overzien. De wedstrijdleidingsplaats bestaat minimaal uit: · een werkblad met een breedte van 0,5 m; · drie stoelen; · aansluitpunten voor apparatuur (computer, etc); · een klok met geluidssignaal die voor iedereen goed zichtbaar is; · een omroep- en geluidsinstallatie. De wedstrijdleidingsruimte dient bij voorkeur een oppervlak te bezitten van 2 * 5 m².

46


8.13

Deel II

oktober 1998

Mediaruimte



In accommodaties waar evenementen van nationaal en internationaal niveau worden gehouden, dient een aparte ruimte ten behoeve van de media aanwezig te zijn voor het vervaardigen van tv-opnamen. Voor de situering, de inrichting, de aansluitmogelijkheden en de afmetingen dient vooraf overleg te worden gepleegd met het Nederlands Omroepproductie Bedrijf (NOB). 8.14

Kleedruimte



In handboogsportaccommodaties is het wenselijk zowel voor vrouwen als voor mannen één kleedruimte op te nemen. Afhankelijk van het aantal banen in de wedstrijdruimte dient per baan minimaal voorzien te worden in 2 m2 kleedruimte, met daarin één meter banklengte en vier dubbele kledinghaken (zowel voor dames als voor heren). Indien in de accommodatie kleedruimten opgenomen worden dienen deze te voldoen aan een aantal normen en richtlijnen. De minimum vrije hoogte voor een kleedruimte bedraagt 2,40 meter. Een directe inkijk vanuit de overige ruimten in de kleedruimten moet voorkomen worden. In de kleedruimte dient een wastafel met spiegel opgenomen te zijn, evenals een prullenbak. De afwerking van de vloer en wanden in de kleedruimte dient zodanig te zijn, dat deze in hygiënische zin niet tot problemen kan leiden. Dit houdt in dat deze goed schoon te houden moet zijn (denk aan voldoende schrobputten), een slechte voedingsbodem voor schimmels e.d. moet zijn en uit weinig tot geen vochtabsorberend materiaal moet bestaan. De toegepaste materialen moeten bestand zijn tegen alkali- en zeephoudende stoffen. Voor de vloer is het aan te bevelen om dubbelhardgebakken tegels of gelijkwaardig toe te passen in een slipvaste uitvoering. Die wanden in de kleedruimte waarmee de kleding in aanraking kan komen, bij voorkeur voorzien van materiaal met een gesloten structuur (bijv. epoxyverf of tegelwerk).

47


Deel II

oktober 1998

De verwarmingscapaciteit dient zodanig te zijn dat een temperatuur van minimaal 22°C gerealiseerd kan worden. De installatie moet t.a.v. de ontwerp-uitgangspunten voldoen aan de NVN 5125 en t.a.v. veiligheidsvoorschriften aan de NEN 3028. Een goede ventilatie van de kleedruimte is vereist ter voorkoming van een bedompte lucht, een hoge relatieve vochtigheidsgraad en ongewenste schimmelvorming. Hiervoor is een mechanische ventilatiesysteem vereist. Het voordeel van mechanische ventilatie ten opzichte van natuurlijke ventilatie is dat met mechanische ventilatie de gewenste ventilatiecapaciteit ten alle tijden gegarandeerd kan worden. De ventilatievoorziening dient zodanig te zijn dat een zes- tot tienvoudige ventilatie per uur kan worden gerealiseerd. De luchtsnelheid in de kleedruimten mag niet groter zijn dan 0,20 m/s. Het verdient aanbeveling lockers op te nemen voor het opbergen van waardevolle spullen. Hierbij dient rekening gehouden te worden met de situering van de lockers en een groter aantal vierkante meters. 8.15

Wasruimte



Indien de vraag aanwezig is kan zowel voor mannen als vrouwen een wasruimte opgenomen worden. Deze dient dan een directe relatie te bezitten met de kleedruimte. De wasruimte dient minimaal te worden voorzien van twee douchekoppen, oftewel een totale oppervlakte van 2,50 m2 . In de wasruimte dient de vloer op een van de kleedruimte aflopend afschot te worden gelegd. In deze vloer moet op het laagste punt één of meer doucheputten worden opgenomen met een voldoende afvoercapaciteit. De afwerking van de wanden in de wasruimte dient tot aan het plafond een gesloten structuur te hebben (bijv. tegelwerk). De warmwaterinstallatie moet per persoon 6 liter water per minuut met een temperatuur van 38 à 40 °C gedurende minimaal 3 minuten kunnen leveren. Ook de douchekop dient een capaciteit van 6 liter per minuut te kunnen verwerken. Gezien de wijziging in gedragspatroon t.a.v. de persoonlijke hygiëne van de laatste jaren, bij voorkeur de totale capaciteit echter opvoeren tot ca. 10 liter per minuut gedurende 5 minuten. Teneinde vernieling te voorkomen dient het leidingsysteem zoveel mogelijk in de wanden weggewerkt te worden. Het verdient eveneens aanbeveling te werken met een vooringestelde watertemperatuur met een individuele bediening met een drukknopsysteem. Er zijn tegenwoordig systemen op de markt met douchekoppen en doucheknoppen die vandaalbestendig zijn. De te installeren verlichting moet vochtbestendig zijn.

48


8.16

Deel II

oktober 1998

Technische ruimte



In de accommodatie is een zogenaamde 'technische ruimte' benodigd. Bedoeld wordt de benodigde ruimte voor o.a. een centrale verwarmingsketel c.q. warmwatervoorziening. De exacte inrichting van de technische ruimte zal sterk afhangen van wensen, financiële mogelijkheden en zelfs van gemeentelijke voorschriften. De meterkast voor gas/water/elektra dient bij voorkeur zodanig gesitueerd te worden dat deze binnen 1 meter van de buitengevel is gesitueerd (0.70 * 0.50 meter). De meterkast dient te voldoen aan de NEN 1010. 8.17

Buitenbaan

D-accommodaties: C-accommodaties B-accommodaties A-accommodaties


Bij de Indoorbaan kan tevens een buitenbaan worden gesitueerd. Deze is met name benodigd voor trainingen/wedstrijden in de discipline Outdoor. De meest gebruikte buitenbaan is de baan die geschikt is voor het houden van een Fita-ronde. In Deel III (Richtlijnen Veiligheid Handboogbanen) worden deze banen onder 11.1 uitvoerig beschreven. De ondergrond voor deze banen komt overeen met die van een voetbalveld. Voor het opzetten van de banen zijn extra daarvoor gemaakte doelen nodig. Daarnaast worden er lijnen getrokken. Deze lijnen worden gebruikt om de plaats te weten voor de doelen van de afstand waarop vervolgens geschoten gaat worden: de doelenlijn. De doelenlijnen kunnen ook op andere manieren worden aangegeven. De schietlijn ligt op een vaste plaats, en kan desgewenst in verharde ondergrond uitgevoerd worden . Op deze banen moet bij wedstrijden ook gebruik gemaakt worden van schietlichten, waarbij voor de bediening daarvan een vaste plaats wordt ingericht ter hoogte van de schietlijn. Vaak is het zo dat bij verenigingsaccommodaties (C-accommodaties) een nabijgelegen voetbalveld als trainingsbaan kan functioneren. Hierover moeten dan wel gebruiksafspraken gemaakt worden met het beheer van het sportpark. Meestal is de mogelijkheid om tien trainingsbanen uit te kunnen zetten voldoende.

49


Deel II

oktober 1998

B-accommodaties dienen de beschikking te hebben over een dergelijk veld, dat direct aansluitend aan de indoorbaan moet liggen. Op dit veld moeten tenminste 20 banen kunnen worden uitgezet. Als in een dergelijke buitenbaan voorzien wordt, moet er bij de bouw van de indoorbaan tevens rekening worden gehouden met een materialenberging die van buitenaf bereikbaar is. In deze berging moet ook voldoende ruimte zijn om doelen te kunnen repareren.

50


8.18

Deel II

oktober 1998

Relatieschema B- en C-accommodatie

Voorbeeld relatieschema C-accommodatie A) B) C) D) E) F) G) H) I) J)

wedstrijdruimte; sanitaire voorzieningen; entree; barruimte/receptie; technische ruimte; ontmoetingsruimte; keuken; opslagruimte; berging; werkkast.

I

B

H A

G

F

J

51

D

E

C


Deel II

oktober 1998

Voorbeeld relatieschema B-accommodatie A) wedstrijdruimte; B) sanitaire voorzieningen; C) entree; D) barruimte/receptie; E) beheerder/administratieruimte; F) ontmoetingsruimte; G) keuken; H) opslagruimte; I) berging; J) werkkast; K) technische ruimte; L) kleedruimte; M) wasruimte.

M B

I

L H

A

G

F

J

52

K

D

E

C

DEEL III REGELGEVING VEILIGHEID HANDBOOGBANEN


9.

Deel III

oktober 1998

ALGEMEEN

Het aspect van de veiligheid is van groot belang bij het inrichten van wedstrijden/of oefenaccommodaties. Door het opstellen van een aantal regels, voorschriften en gedragscodes, worden voorwaarden geschapen waarbinnen de handboogsport optimaal en zonder hinder voor anderen, kan worden beoefend. Directieven voor ontwikkeling van veiligheidsregels voor handboogsportaccommodaties Om te bepalen hoe banen voor handboogsport er uit dienen te zien, is onderzoek nodig naar factoren die invloed uitoefenen op die inrichting. Hierbij kan niet worden voorbij gegaan aan de aanwijzingen die gegeven worden door instanties buiten de N.H.B., te weten: · de voorwaarden door FITA (de internationale organisatie voor handboogsport) gesteld voor bepaalde wedstrijden en · richtlijnen vanwege de Wet Milieubeheer De veiligheidseisen die FITA stelt zijn in Nederland algemeen geaccepteerd maar gaan soms minder ver dan in Nederland gewenst is. In de uitwerking van de NHB Regelgeving Veiligheid wordt dan ook ruimschoots aan die eisen voldaan. Per 1 oktober 1998 is Besluit 322 van 20 mei 1998 betreffende horeca-sport-en recreatieinrichtingen milieubeheer van kracht, hetgeen een onderdeel is van de Wet Milieubeheer. Dit Besluit vervangt de regelgeving die tot dan volgens de Wet Milieubeheer van kracht was, welke op zich een voorzetting was van de regelgeving volgens de Hinderwet. In dit besluit wordt, naast de algemene zaken die voor sportinrichtingen gelden, ook specifieke aandacht besteed aan de veiligheidsaspecten voor handboogbanen. In paragraaf 2.4 van het Besluit wordt aangegeven dat boogbanen binnen de werkingsfeer van dit Besluit vallen. In de toelichting staat dat door de NHB regels zijn opgesteld (Regelgeving Veiligheid) om de boogsport optimaal en zonder gevaar en hinder voor anderen te kunnen beoefenen. Een handboogactiviteit dient bij de gemeente gemeld te worden middels een daartoe bestemd formulier, uiterlijk 4 weken voor aanvang. Vóór het begin van de activiteit dient van de gemeente een instemmingbrief te worden ontvangen. De NHB stelt verder nog specifieke regels voor het gebruik van banen voor de verschillende disciplines van de handboogsport. Door de NHB zal nader beleid worden ontwikkeld om te komen tot veiligheidscertificering van alle inrichtingen voor handboogsport.

52


Deel III

oktober 1998

Voor de NHB heeft de werkgroep Accommodatie en Veiligheid in 1984 een aantal experimenten uitgevoerd in een onderzoek naar de resultaten van de grootste afwijkingen die voorkomen bij wedstrijden en oefeningen van de handboogsport. Hierbij is uitgegaan van twee afwijkingen: over het doel en naast het doel. In juni 1997 zijn deze proeven door NOC*NSF Sector Sportaccommodaties en de NHB herhaald, om te zien of aanpassing van de regelgeving mogelijk is. De beschrijving hiervan staat in hoofdstuk 10. Taakverdeling en verantwoordelijkheden bij handboogsport betreffende veiligheid Bij de organisatie van handboogactiviteiten (hiermee is bedoeld het daadwerkelijk schieten) zoals: · wedstrijden; · trainingen; · kennismaking enz. is er een aantal functies en functionarissen te noemen, die elk een eigen taak en/of verantwoordelijkheid met betrekking tot de veiligheid hebben. Om hiertussen een goede samenwerking te laten ontstaan is het nodig zicht te geven op de afbakening van taken binnen ieders gebied. De volgende begrippen spelen daarbij een rol: · handboogaktiviteit; · inrichting voor handboogsport; · regelgeving veiligheid · organisator; · organisatie; · toezichthouder; · wedstrijdleider; · scheidsrechter. · passieve veiligheid; · actieve veiligheid; Handboogaktiviteit Hiermee wordt bedoeld al het daadwerkelijk schieten met handbogen en pijlen tijdens wedstrijden, trainingen of in andere zin. Inrichting voor handboogsport Dit is de ruimte waarin het met fysieke middelen mogelijk wordt gemaakt om handboogactiviteiten te houden. Dit gebied, inclusief eventuele onveilige zones en andere aangegeven perken, staat beschreven in Regelgeving Veiligheid. De inrichting kan per discipline van handboogsport verschillend zijn. Als synoniem van “inrichting voor handboogsport” wordt ook gebruikt: · (handboog)accommodatie, · (handboog)banen, · wedstrijdruimte/wedstrijdterrein. Regelgeving Veiligheid

53


Deel III

oktober 1998

Dit betreft een stelsel van minimum eisen waaraan de te onderscheiden inrichtingen voor handboogsport dienen te voldoen om de sport veilig voor de buitenwereld, de deelnemers en de toeschouwers te laten beoefenen. Deze voorschriften zijn ontwikkeld door NHB/NOC*NSF en gepubliceerd in: · het handboek Handboogaccommodaties van NHB, · Handboek Sportaccommodaties van NOC*NSF, en · Handboek milieuvergunningen van het Ministerie van V.R.O.M. Organisator De organisator is de rechtspersoon voor wiens eindverantwoordelijkheid een handboogactiviteit wordt gehouden. Organisatie De organisatie is de rechtspersoon die met fysieke middelen een handbooginrichting exploiteert en als zodanig handboogactiviteiten ontwikkeld. De organisatie is degene die door de Wet Milieubeheer aangeduid wordt als: “degene die de inrichting drijft”, en die daarom de instemming ingevolge die Wet dient aan te vragen bij de Gemeente. In veel situaties zullen Organisator en Organisatie in dezelfde rechtspersoon samenvallen, zoals bij handboogactiviteiten die georganiseerd worden door een handboogvereniging. In een aantal gevallen echter ook niet: bij bijvoorbeeld een Nederlands Kampioenschap is de NHB Organisator en de uitvoerende vereniging de Organisatie. Toezichthouder Bij handboogactiviteiten zijn twee toezichthouders met betrekking tot de veiligheid aan te wijzen die elk een verschillend werkveld hebben: · de Gemeente, die de instemming heeft afgegeven op grond waarvan de handboogactiviteit veiligheidstechnisch is toegestaan; · de NHB, die bij bepaalde wedstrijden toeziet op het naleven van het Schiettechnisch Reglement van de NHB. Door de NHB wordt deze functie gedelegeerd aan de voor die wedstrijd toegewezen (hoofd)scheidsrechter. Bij handboogactiviteiten waarbij de NHB geen toezicht houdt ligt de verantwoordelijkheid voor veiligheid bij de Organisatie van de activiteit. Wedstrijdleider Dit is de persoon die namens de organisatie de leiding heeft van de handboogactiviteit. Deze functionaris is, naast andere taken, tevens verantwoordelijk voor actieve en passieve veiligheid. Scheidsrechter Aan een aantal wedstrijden zal door de NHB een scheidsrechter worden toegevoegd. In die situatie zal de verantwoordelijkheid voor zowel de actieve als passieve veiligheid door de scheidsrechter worden overgenomen van de wedstrijdleider. De wedstrijdleider blijft echter wel medeverantwoordelijk voor de passieve veiligheid. Passieve veiligheid

54


Deel III

oktober 1998

Dit betreft een aantal materiële voorzieningen die mede de inrichting vormen en welke vooraf getroffen worden om te voorkomen dat pijlen buiten de inrichting schade veroorzaken. Deze voorzieningen zijn spijkervast en zijn gedurende een handboogactiviteit niet of nauwelijks aan verandering onderhevig. (Zie beschrijvingen voor banen in hoofdstuk 11, en verder) Actieve veiligheid In het Schiettechnisch Reglement van de NHB staat beschreven hoe de handboogsport per discipline wordt uitgevoerd. Hierin staat ook aangegeven hoe de sporters zich dienen te gedragen met betrekking tot veiligheid. De belangrijkste gegevens daarin zijn dat: · het niet toegestaan is om te schieten indien zich personen in de onveilige zone bevinden; · het sporters alleen is toegestaan om de boog met of zonder pijl op de schietlijn uit te trekken, en bij het uittrekken en lossen steeds op het doel te richten; · sporters aanwijzingen van de leiding dienen op te volgen. Het gedrag van de sporter bepaalt de actieve veiligheid. (Zie beschrijvingen voor banen in hoofdstuk 11, en verder)

55


10.

Deel III

oktober 1998

UITVOERING EXPERIMENT EN RESULTATEN 1984 EN 1997

Voor die proefnemingen hebben enkele handboogsporters (zowel ervaren als onervaren) met verschillende bogen een aantal pijlen geschoten met de diverse maximale afwijkingen. Eén van de belangrijkste afwijkingen is het verkeerd in stellen van het vizier. Naar aanleiding van de resultaten worden de onveilige zones gecontroleerd en daar waar mogelijk aangepast. De proefnemingen in 1997 zijn uitgevoerd door NOC*NSF/NHB. Bij "over het doel" is geschoten op een doel met de hoogte van de roos op 2.10, 3.00 en 4.00 meter ten opzichte van het maaiveld. (Bij wedstrijden en trainingen is de vaste rooshoogte 1.30 m.). Hierbij is vastgesteld dat een afwijking van meer dan 4 meter ten opzichte van het maaiveld over het doel niet voorkomt (dit blijft onveranderd ten opzichte van 1984). Bij het veldschieten wordt echter gebruik gemaakt van variabele rooshoogten. Daarom wordt daar, bij “over het doel”, uitgegaan van een maximale afwijking van 2,70 m. gemeten boven de hoogste roos van het betreffende doel. Bij "naast het doel" is uitgegaan van een maximale afwijking links of rechts van de baanas bij een doel op de doelenlijn van 90 meter. Voor deze afwijking is geëxperimenteerd met het verkleinen van de uitwijking ten opzichte van de baanas van 9° naar 6°, gerekend vanuit de standplaats sporter (Na het experiment van 1984 was door de Werkgroep de maximale afwijking gesteld op 6° . Door de Commissie Hinderwet werd echter een aanname vastgelegd van een maximale afwijking van 9°, waarna dit in de NHB-regelgeving zodanig is opgenomen) Uit het huidige experiment blijkt dat voor een afwijking van 9° de schutter in een onnatuurlijke houding dient te staan, wat in de praktijk niet voor zal komen. Een maximale afwijking tot 6° ligt binnen de verwachtingen. De maximale afwijkingen “over het doel” en “naast het doel” gelden ook als het doel op een afstand dichterbij dan 90 meter ten opzichte van de standplaats sporter op de baanas wordt gezet. Pijlen zullen niet hoger dan 4 meter ten opzichte van het maaiveld over, en niet meer dan 6° naast het doel gaan, zonder dat er van opzet sprake is. Bij het hanteren van een afwijking van maximaal 4 meter boven het maaiveld, kunnen de lengtes van de veiligheidszones achter het doel onveranderd blijven. Door aanpassing van de norm voor de afwijking naast het doel van 9° naar 6°, kan de breedte van de veiligheidszones naast het doel verkleind worden. Hoewel een aantal maatregelen de veiligheid van de handboogsport ten opzichte van derden sterk kan bevorderen, blijft toch de individuele deelnemer het belangrijkste element. De sporter dient zich er steeds van te overtuigen dat zijn handelen bijdraagt aan de veiligheid. De beschrijving van de banen in de volgende hoofdstukken, is een samenstelling van algemene regels uit het advies van de NHB aan de Commissie Hinderwet, de voorschriften van FITA en

56


Deel III

oktober 1998

specifieke regels van de NHB. Deze samenstelling is door NOC*NSF Sector Sportaccommodaties, in 1997 herzien.

57


11.

Deel III

oktober 1998

DE BANEN VAN HANDBOOGACCOMMODATIES

De handboogsport wordt zowel op banen gelegen op een buitenterrein als op binnenbanen beoefend. Hierdoor is het nodig zowel de specifieke buitenbanen als de binnenbanen te beschouwen. De navolgende (en meest voorkomende) banen voor handboogsport worden behandeld: 1. Vrije buitenbanen · over de afstanden 18 - 25 - 30 en 50 meter; · over de afstanden 60 - 70 en 90 meter. 2. Buitenbanen met voorzieningen · met beperkte onveilige zone; · zonder onveilige zones. 3. Binnenbanen · geheel overdekte accommodaties voor handboogsport. 4. Banen voor veldschieten · parcours van een aantal banen in de natuur, variabele afstanden tussen 5 en 60 meter. 5 Banen voor demonstratie en kennismaking · opzet van een kleine tijdelijke baan. 11.1

De vrije buitenbanen

11.1.1

afmeting en inrichting

Het kenmerk van de vrije buitenbaan is het ontbreken van enige materiële voorziening tussen standplaats sporter en doelenlijn om de onveilige zones te beperken. De vrije buitenbanen kunnen zowel voor training als wedstrijden worden gebruikt. Er worden twee typen onderscheiden: · de vrije buitenbaan over de afstanden standplaats sporter tot doel van 18 meter tot 50 meter (zie figuur 1); · de vrije buitenbaan tot max. 90 meter (zie figuur 2). In de beide figuren is zone 1 het directe schootsveld. Zone 2 is de onveilige zone achter de doelenlijn waarbij uitgegaan wordt van de maximale afwijking van 4 meter boven het maaiveld. Zone 3 is de ricocheer-zone. De twee banen komen elk afzonderlijk voor, het is mogelijk dat binnen de baan volgens fig. 2. afstanden van 30 en 50 meter worden gebruikt. Ook is het mogelijk dat een baan voor een enkele afstand wordt gebruikt, b.v. 25 m.

58


Deel III

Het centrum van het blazoen, de roos, ligt 1.30 meter boven het maaiveld.

59

oktober 1998


Deel III

Zone 1

oktober 1998

Zone 2

Zone 3

13 6° baan-as baan-as 6°

18

13

25 30 50 100 125

Zone 1

Figuur 1a

Zone 2

Zone 3

16 6° baan-as baan-as 6° 60

16 70 90 125 150

Maten in meters Figuur 1b = doel = standplaats sporter

60


11.1.2

Deel III

oktober 1998

Voorschriften vrije buiten banen

De hierna te noemen voorschriften zijn voor de vrije buitenbanen van toepassing: Uitvoering van de baan · de inrichting en de uitrusting moeten altijd in een goede staat van onderhoud verkeren; · de onveilige zones die in acht moeten worden genomen zijn in de figuren aangegeven als zone 1 en zone 2. Zone 3 is een niet veilige zone en wordt ricocheer-zone genoemd. · de zone 1, het directe schootsveld, tussen standplaats sporter en de doelenlijn kan niet vervangen worden. Deze zone moet zoveel mogelijk zijn geëffend en vrij zijn van harde voorwerpen en zware begroeiing. · De zone 2, de zone tussen de doelenlijn en het begin van de ricocheer-zone (zone 3), kan geheel of gedeeltelijk vervallen indien gebruik wordt gemaakt van een doelmatige pijlenvanger. De pijlenvanger moet, indien deze direct aansluitend achter de doelenlijn wordt geplaatst, een hoogte hebben van tenminste 4 meter (zie figuur 2a en 2b). · De doelenlijn kan gesteld worden op een of meer genoemde afstanden. Zone 2 begint op de doelenlijn van de grootste afstand. Een doelmatige pijlenvanger kan bestaan uit een grondlichaam, een houten schutting, een versperring van enig ander daartoe geschikt materiaal, of een combinatie van materialen. (Een systeem van daartoe geschikte netten kan alleen bij een tijdelijke baan worden gebruikt). Bij een grondlichaam wordt het talud bij voorkeur gevormd door een laag zand of gemengde grond en heeft het talud geen flauwere helling dan 1:2, 1 meter hoogte op 2 meter aanleg. Door middel van het laten begroeien van de taluds met een laagblijvende en diep wortelende struik kan afkalving van het talud worden tegen gegaan. Indien een pijlenvanger gesitueerd wordt op een plaats tussen de doelenlijn en de grens van de onveilige zone 2 met de ricocheer-zone wordt de minimale hoogte bepaald door een denkbeeldige lijn vanaf een hoogte van 4 meter op de doelenlijn naar 0,25 meter op de grens onveilige zone 2 met de ricocheer-zone. · indien van een vervanging zoals in het voorgaande voorschrift genoemd gebruik wordt gemaakt, vervalt zone 3; · de zone 3, de ricocheer-zone, kan worden vervangen door een pijlenvanger van tenminste 25 cm. hoogte, aansluitend op de achtergrens van de onveilige zone 2. Dit kan zijn en aarden wal, een zandrug, strobalen, of een versperring van enig ander, daartoe geschikt materiaal;

61


Deel III

oktober 1998

Zone 1

5,5 m.

Hoogte 4 m.

18 25 30 50

Figuur 2a

Zone 1

9,5 m.

6° baan-as

Hoogte 4 m. baan-as 6° 60 70 90

Figuur 2b

· indien meer banen naast elkaar worden gebruikt moet de onderlinge afstand van de baanassen tenminste 1 meter bedragen. De onveilige zones zoals in de figuren zijn aangegeven moeten dan gezien worden vanaf de buitenste baanassen.

62


Deel III

oktober 1998

· de afstand tussen standplaats sporter en doel mag bij fig.l. ten hoogste 50 meter en bij fig.2. ten hoogste 90 meter zijn. Indien er over een kleinere afstand wordt geschoten moet het doel over de baanas richting standplaats sporter worden verplaatst; · bij alle toegangen tot de inrichting wordt vóór het begin van de onveilige zone tijdens een handboogactiviteit, de volgende waarschuwing geplaatst: “Vanwege Handboogsportactiviteiten is het hierachter gelegen terrein onveilig ”. Gebruik van de baan · de handboogsport moet altijd worden beoefend onder leiding en verantwoordelijkheid van een vereniging of organisator, waarbij de instructies met betrekking tot de veiligheid moeten worden opgevolgd; · er mag uitsluitend op het blazoen worden geschoten vanaf de standplaats sporter. De standplaats sporter moet door middel van een merkteken blijvend zijn aangegeven; · de boog mag, met of zonder pijl, alleen worden uitgetrokken op de standplaats sporter indien zich niemand in de onveilige zone bevindt. Tijdens het uittrekken en lossen dient steeds op het blazoen te worden gericht, om te voorkomen dat de pijl buiten de veiligheidszones terechtkomt als deze te vroeg of per ongeluk wordt los gelaten. Indien een sporter na een waarschuwing van de wedstrijdleiding aan deze veiligheidseis geen gevolg geeft leidt dit onherroepelijk tot uitsluiting van verdere deelname aan wedstrijd of training; · tijdens het schieten mag zich niemand in de onveilige zones bevinden. De onveilige zones moeten te overzien zijn of, indien een gedeelte hiervan niet te overzien is, dient toegang daartoe te worden voorkomen. 11.2

De buitenbanen met voorzieningen

11.2.1

afmeting en inrichting

Het kenmerk van de buitenbaan met voorzieningen is dat bepaalde materiële voorzieningen zijn getroffen waardoor onveilige zones beperkt worden of overbodig zijn. De banen voor het zo genoemde “van binnen naar buiten” schieten dienen volgens de categorie buitenbanen met voorzieningen te worden beschouwd. De hierna belichte banen hebben een afstand van standplaats sporter tot doel van maximaal 25 meter. Er worden twee typen onderscheiden: · de buitenbanen met voorzieningen met beperkte onveilige zones (zie figuur 3); · de buitenbanen met voorzieningen zonder onveilige zones (zie figuur 4).

63


11.2.2

Deel III

oktober 1998

Voorschriften voor buitenbanen met voorzieningen

De hierna te noemen voorschriften zijn op beide hiervoor genoemde banen van toepassing: Uitvoering van de baan · de inrichting en de uitrusting moeten altijd in een goede staat van onderhoud zijn; · de poorten, de schermen, de pijlenvanger en de overkapping van de pijlenvanger moeten tenminste bestaan uit vurenhout van 18 mm. beschermd tegen weersinvloeden door middel van beits of verf , of een ander materiaal dat dezelfde pijlen stoppende kwaliteit heeft ; · in de hoogste schiethouding waarbij in het nulpunt 2.00 meter boven de baanzool moet worden aangehouden, moet zodanig worden afgeschermd dat een direct schot met een elevatie tot en met 20° de inrichting niet kan verlaten; · in de laagste schiethouding, waarbij in het nul punt 1 meter boven de baanzool moet worden aangehouden (gebaseerd op in een rolstoel zittende handboogsporter), moet een direct schot dat nog juist onder het eerste bovenscherm door kan, terechtkomen in het tweede scherm; een direct schot dat nog juist onder het tweede scherm door kan moet terechtkomen in het derde scherm en een direct schot dat nog juist onder het derde scherm door kan moet in de pijlenvanger terechtkomen; · de onderdoorgangen van de bovenschermen moeten respectievelijk 2,3, 3,0 en 3,2 meter zijn. Hiermee worden de pijlen in het verticale vlak binnen de inrichting gehouden. Het is daarom noodzakelijk dat de bovenschermen op 5,5, 12,5 en 18,5 meter uit het nulpunt worden gesitueerd. De schermgedeelten dienen respectievelijk 1,7, 1,0 en 0,8 meter hoog te zijn. De hoogte van de pijlenvanger moet 4,0 meter bedragen; · de afstand tussen standplaats sporter en doel mag ten hoogste 25 meter bedragen; indien over kleinere afstanden wordt geschoten moet het doel over de baanas worden verplaatst; Gebruik van de baan · de handboogsport moet altijd worden beoefend onder leiding en verantwoordelijkheid van een vereniging of organisator, waarbij de instructies met betrekking tot de veiligheid moeten worden opgevolgd; · er mag uitsluitend op het doel worden geschoten vanaf de standplaats sporter; de standplaats sporter moet door middel van een merkteken blijvend zijn aangegeven; · de boog mag met of zonder pijl, alleen worden uitgetrokken op de standplaats sporter indien zich niemand in de onveilige zone bevindt. Tijdens het uittrekken en lossen dient steeds op het blazoen te worden gericht, om te voorkomen dat de pijl buiten de veiligheidszone terechtkomt als deze te vroeg of per ongeluk wordt los gelaten. Indien een sporter na een waarschuwing van de leiding aan deze veiligheidseis geen gevolg geeft leidt dit onherroepelijk tot uitsluiting van verdere deelname aan wedstrijd of training.

64


Deel III

oktober 1998

1 5,0 m

1 1 0,5

6°

1,0

0,5

5,5

0

12,5

18,5

25

20°

4,0 m

2m m° 1m

0

5,5

0,5 m

12,5

18,5

25

0,5 m

2,3 m

3,0 m

3,2 m

65 Aantal banen * 1m + 1m e

e

e


Deel III

66

oktober 1998


11.2.3

Deel III

oktober 1998

Specifieke toelichting en voorschriften bij de buitenbaan met voorzieningen met beperkte onveilige zones

Poorten in combinatie met een pijlenvanger kunnen de directe schoten binnen de inrichting houden. De indirecte schoten (ricochetten) kunnen echter alsnog via de voorzieningen de inrichting verlaten, waardoor een beperkte onveilige zone noodzakelijk is. Tijdens het schieten moeten onveilige zones worden afgesloten Voor het opvangen van pijlen en van ricochetten, die bij de handboogsport meestal in het horizontale vlak voorkomen, dient bij het inrichten van een handboogsportbaan, zie fig.3., naast het gestelde in 11.2.2. aan de volgende regels te worden voldaan: Uitvoering van de baan · de poorten worden gesitueerd op respectievelijk 5,5, 12,5 en 18,5 meter van uit het nulpunt; · het verticale gedeelte van de poort is zowel links als rechts minimaal 0.5 m. breed.

Hierdoor worden pijlen, die vanaf een van de schietpunten geschoten worden met een afwijking in het horizontale vlak tot en met 6°, op gevangen. (zie figuur 3); · de pijlenvanger wordt direct achter het doel geplaatst en deze is zowel links als rechts 1

meter breder dan de buitenste baanassen; de hoogte van de pijlenvanger is 4 meter. De pijlenvanger overkapt tevens de doelen tot minimaal 0.8 meter voor de blazoenen; · bij deze baan moet links en rechts van de buitenste baanassen een onveilige zone in acht

worden genomen van 6 meter; · bij alle toegangen tot de inrichting wordt vóór het begin van de onveilige zone tijdens een handboogactiviteit, de volgende waarschuwing geplaatst: “Vanwege Handboogsportactiviteiten is het hierachter gelegen terrein onveilig ”. Gebruik van de baan · Tijdens het schieten mag zich niemand in de onveilige zones bevinden. De onveilige zones moeten te overzien zijn of, indien een gedeelte hiervan niet te overzien is, dient toegang daartoe te worden voorkomen.

11.2.4

Specifieke toelichting en voorschriften bij de buitenbaan met voorzieningen zonder onveilige zones

Bij handboogbanen kunnen voorzieningen worden getroffen die onveilige zones geheel overbodig maken. Indien men een handboogbaan wenst zonder onveilige zone kan dat

67


Deel III

oktober 1998

geschieden door het plaatsen van gesloten zijwanden, bovenschermen en een pijlenvanger. De hoogte en plaats van de schermen moeten dan zijn zoals in de tekening fig. 4 is aangegeven.

68


Deel III

oktober 1998

1 1 1

0

5,5

18,5

12,5

25

20° 2m m°

4,0 m 2,3 m

3,0 m

3,2 m

1m

0

8,5

18

25 Figuur 4

Aan de volgende maten en regels moet, naast het gestelde in 11.2.2., bij deze baan worden voldaan: Uitvoering van de baan · de banen moeten vanaf het nulpunt tot en met de uiteinden van de pijlenvanger zijn voorzien van zijwanden met een hoogte van 4 meter, zie figuur 4.; · de pijlenvanger moet zijn gelegen direct achter de plaats waar het verst gelegen doel mag worden opgesteld en moet aansluiten tussen de zijwanden; de hoogte moet tenminste 4 meter bedragen.

69


11.3

Deel III

oktober 1998

De binnenbanen

De kans dat door handboogbanen die binnen een gebouw zijn gelegen gevaar, schade of hinder buiten de inrichting kan ontstaan is zeer gering. De trefenergie van de pijlen is klein en het schieten gebeurt nagenoeg geluidloos. Alhoewel niet belangrijk uit het oogpunt van de Wet milieubeheer kan in dergelijke inrichtingen zelfs door het gebruik geen luchtverontreini-ging ontstaan. Uitvoering van de baan: · de inrichting en de uitrusting moeten altijd in een goede staat van onderhoud verkeren; · voorkomen moet worden dat pijlen buiten de inrichting kunnen geraken: raamopeningen vóór de standplaats sporter moeten tijdens het schieten hiertoe worden gesloten en ventilatieopeningen, die rechtstreeks aanschietbaar zijn, moeten worden afgeschermd; · zware metalen delen van de baanconstructie bijv. kolommen/radiatoren die zich bevinden voor de standplaats sporter en een ricochet zouden kunnen veroorzaken dienen afgeschermd te worden met pijlenstoppend materiaal; · voorkomen moet worden dat de baan binnen getreden kan worden tussen standplaats sporter en doel: toegangsdeuren moeten achter de standplaats sporter zijn gesitueerd of indien tussen de standplaats sporter en de achterwand toch deuren voorkomen, mogen deze tijdens het schieten alleen van binnenuit geopend kunnen worden. Gebruik van de baan: · de handboogsport moet altijd worden beoefend onder leiding en verantwoordelijkheid van een vereniging of organisator, waarbij de instructies met betrekking tot de veiligheid moeten worden opgevolgd; · er mag uitsluitend op het blazoen worden geschoten vanaf de standplaats sporter. De standplaats sporter moet door middel van een merkteken blijvend zijn aangegeven; · de boog mag met of zonder pijl, alleen worden uitgetrokken op de standplaats sporter indien zich niemand in de onveilige zone bevindt. Tijdens het uittrekken en lossen dient steeds op het blazoen te worden gericht. Indien een sporter na een waarschuwing van de leiding aan deze veiligheidseis geen gevolg geeft leidt dit onherroepelijk tot uitsluiting van verdere deelname aan wedstrijd of training. 11.4

Banen voor veldschieten

Veldschieten gebeurt meestal in een natuurlijke omgeving, op een geaccidenteerd terrein met natuurlijke begroeiing. De sporters worden ingedeeld in groepjes van drie of meer personen en volgen een looproute van baan naar baan (zie figuur 5a).

70


Deel III

oktober 1998

Voor de veldschietbanen zijn de hierna te noemen voorschriften van toepassing: Uitvoering van de banen · de inrichting en de uitrusting moeten altijd in een goede staat van onderhoud verkeren; · binnen de inrichting worden één of meer parcoursen uitgezet die elk een aantal afzonderlijke banen bevatten. De banen hebben een lengte van minimaal 5 en maximaal 60 meter (figuur 5 b); · de banen dienen zo gesitueerd te zijn dat elk voldoet aan de veiligheidsnorm zoals die gesteld is in figuur 5b en in paragraaf 11.1.2, met uitzondering van de 2e zin van de 3e aanhaling. Indien bij veldbanen echter gebruik gemaakt wordt van (tijdelijke) pijlen-vangers om de zone’s 2 en 3 te laten vervallen, dient, voor wat de hoogte betreft, op de banen langer dan 30 meter de direct achter het doel geplaatste pijlenvanger tenminste 2.7 meter boven de bovenste spot (roos) van dat doel uit te steken. Op banen van 10 meter en korter kan de hoogte van de pijlenvanger beperkt worden tot 1,3 meter boven de bovenste spot. Op afstanden tussen 30 en 10 meter kan de pijlenvanger evenredig kleiner worden. (b.v. bij 25 meter: 2,35 m, bij 20 meter : 2,0m en bij 15 meter : 1.65m). De breedte van de pijlenvanger is conform de uitgangspunten van figuur 5b. · indien achter het doel de grondslag oploopt ten opzichte van de baanzool van de baan, dan kan daardoor een natuurlijke pijlenvanger ontstaan waarmee de veiligheidszone achter het doel ingekort kan worden; · indien zich geen natuurlijke pijlenvanger bevindt achter het doel van een baan, waarvan de oog-spot-lijn, ten opzichte van horizontaal gezien, oploopt, dient achter het doel een extra voorziening getroffen te worden zoals hierboven in de 3e aanhaling is aangegeven, om te voorkomen dat misgeschoten pijlen de veiligheidszone 2 overschrijden. Indien niet in een pijlenvanger voorzien wordt, dan dient de veiligheidszone 2 (figuur 5b) voor de desbetreffende baan verlengd te worden tot 350 meter. Indien de oog-spot-lijn niet meer dan 20º ten opzichte van horizontaal gezien oploopt, kan die veiligheidszone beperkt worden tot 225 meter; · bij alle toegangen tot de inrichting wordt vóór het begin van de onveilige zone tijdens een handboogactiviteit, de volgende waarschuwing geplaatst: “Vanwege Handboogsportactiviteiten is het hierachter gelegen terrein onveilig ”. Gebruik van de banen · de handboogsport moet altijd worden beoefend onder leiding en verantwoordelijkheid van een vereniging of organisator, waarbij de instructies met betrekking tot de veiligheid moeten worden opgevolgd; · er mag uitsluitend op het blazoen worden geschoten vanaf de standplaats sporter. De standplaats sporter moet door middel van een merkteken blijvend zijn aangegeven;

71


Deel III

oktober 1998

· de boog mag met of zonder pijl, alleen worden uitgetrokken op de standplaats sporter indien zich niemand in de onveilige zone bevindt. Tijdens het uittrekken en lossen dient steeds op het blazoen te worden gericht, om te voorkomen dat de pijl buiten de veiligheidszone terechtkomt als deze te vroeg of per ongeluk wordt los gelaten. Indien een sporter na een waarschuwing van de leiding aan deze veiligheidseis geen gevolg geeft leidt dit onherroepelijk tot uitsluiting van verdere deelname aan wedstrijd of training; · nog meer dan bij de andere handboogdisciplines draagt het persoonlijk gedrag van de sporter bij aan de veiligheid. Zodra op een baan begonnen wordt met schieten houden de sporters die niet aan de beurt zijn, zicht op de omgeving. Met name zal men attent zijn op het mogelijk binnentreden van de baan of veiligheidszones door andere personen.

72


Deel III

Voorbeeld veldparcours van 8 banen

figuur 5a

lengte van de banen tussen de 5 en 60 meter

X

= organisatie = buitengrens van de inrichting

--->-- = looproute = toegangsweg l

oktober 1998

= standplaats sporter

73


Deel III

Zone 1

Zone 2

oktober 1998

Zone 3

6° 6°

baan-as

Maximaal 60 m 100 125

= doel = standplaats sporter voorbeeld uitgangspunt rooshoogte 1.30 m

Figuur 5b

11.5

Banen voor demonstratie en kennismaking

Organisatoren kunnen demonstraties van de handboogsport geven of kunnen mensen laten kennismaken met de sport. Dit gebeurt dan op banen die alleen voor dat moment worden opgezet. De verantwoordelijkheid en toezicht berusten bij het bestuur van de betreffende vereniging of organisator. Een dergelijke inrichting kan zowel binnen als buiten worden opgezet. Op dergelijke banen wordt op een korte afstand geschoten (zie figuur 6). De hierna te noemen voorschriften zijn voor deze tijdelijke banen van toepassing: Uitvoering van de baan · de inrichting en de uitrusting moeten altijd in een goede staat van onderhoud verkeren; · de afstand waarover geschoten wordt dient niet groter te zijn dan 10 meter; · achter de doelen dient een pijlenvanger gesitueerd te zijn die bestaat uit een gesloten wand of een systeem van netten van tenminste 3,5 meter hoog; · links en rechts van de buitenste baanassen dient de pijlenvanger tenminste 3 meter door te lopen. Indien de baan is voorzien van een gesloten zijwand dient de pijlenvanger hierop aan te sluiten; · indien geen gebruik gemaakt wordt van een pijlenvanger gelden de voorschriften zoals die in 11.2 worden genoemd;

74


Deel III

oktober 1998

· de wachtlijn dient tenminste 2 meter achter de schietlijn te worden aangebracht. Gebruik van de baan · de handboogsport moet altijd worden beoefend onder leiding en verantwoordelijkheid van een vereniging of organisator, waarbij de instructies met betrekking tot de veiligheid moeten worden opgevolgd; · er mag uitsluitend op het blazoen worden geschoten vanaf de standplaats sporter. De standplaats sporter moet door middel van een merkteken blijvend zijn aangegeven; · de boog mag, met of zonder pijl, alleen worden uitgetrokken op de standplaats sporter indien zich niemand in de onveilige zone bevindt. Tijdens het uittrekken en lossen dient steeds op het blazoen te worden gericht, om te voorkomen dat de pijl buiten de veiligheidszones terechtkomt als deze te vroeg of per ongeluk wordt los gelaten. Indien een sporter na een waarschuwing van de wedstrijdleiding aan deze veiligheidseis geen gevolg geeft leidt dit onherroepelijk tot uitsluiting van verdere deelname aan wedstrijd of training; Bij kennismakingsbanen gelden verder nog de volgende voorschriften: · er mogen alleen recurvebogen worden gebruikt, en die mogen geen groter trekgewicht hebben dan 11,3 kilogram (25 lbs); · er dient alleen geschoten te worden onder begeleiding van personen die door de organisator aangewezen zijn voor instructie; · in buitensituaties dient per baan tenminste een instructeur aanwezig te zijn; in binnensituaties kan volstaan worden met tenminste een instructeur per twee banen.

wachtlijn schietlijn

3m

Hoogte pijlenvanger 3,5 m

3m 2m

max. 10 m Figuur 6

75


Deel III

oktober 1998

12.

TOEPASSING VAN DE BANEN VOOR DE VORMEN VAN HANDBOOGSPORT

12.1

Vrije buitenbanen

Naast de algemene veiligheidseisen zoals die eerder beschreven zijn, wordt voor het gebruik van de vrije buitenbanen nog een aantal aanvullende regels gesteld. Voor wedstrijden in de discipline 25m1p geldt: · aan de buitenzijden van de meest linkse en meest rechtse baanassen, loopt, evenwijdig met deze baanassen, een onveilige zone van 6 meter. Deze zone gaat over in een bredere zone vanaf het punt waar de buitenste lijn van de 6 meter zone de hoeklijn van de 6° raakt. De wachtlijn wordt gesteld op tenminste 1 meter achter de schietlijn. Voor de toeschouwerslijn is geen bepaalde afstand gesteld, in het algemeen wordt gerekend dat in de wachtruimte gemiddeld 2 m² plaats is voor elke deelnemer; · de indeling van het wedstrijdveld is dan zoals figuur 7 aangeeft. Voor beperking van een deel van de onveilige zones zijn de mogelijkheden in het vorige hoofdstuk beschreven. De verdere materiële uitrusting en inrichting van de banen staat beschreven in de Schiettechnische Reglementen.

76


Deel III

Zone 1

Zone 2

oktober 1998

Zone 3

wachtlijn schietlijn 13 6°

6 baan-as baan-as

6°

6 13

Min. 1 meter 25 100 125

Maten in meters = doel = standplaats sporter Figuur 7 Voor wedstrijden in de discipline Outdoor geldt: · aan de buitenzijden van de meest linkse en meest rechtse baanassen, loopt, evenwijdig met deze baanassen, een onveilige zone van 6 meter. Deze zone gaat over in een bredere zone vanaf het punt waar de buitenste lijn van de 6 meter zone de hoeklijn van de 6° raakt; · de wachtlijn wordt gesteld op 5 meter achter de schietlijn; · de toeschouwerslijn wordt gesteld op tenminste 10 meter achter de wachtlijn; · de indeling van een wedstrijdveld is dan, afhankelijk van de wedstrijd, zoals in figuur 8 of 9 is aangegeven.

77


Deel III

oktober 1998

Voor beperking van een deel van de onveilige zones zijn de mogelijkheden in de vorige hoofdstukken beschreven. De verdere materiële uitrusting en inrichting van de banen staat beschreven in het Schiettechnisch reglement.

wachtlijn Zone 2

Zone 1

Zone 3

schietlijn 13 6°

6 baan-as baan-as

6°

6 13

Min. 5 meter Min. 10 meter

50

100 125

Maten in meters = doel = standplaats sporter Figuur 8

78


Deel III

oktober 1998

wachtlijn Zone 1

Zone 2

Zone 3

schietlijn 16 6°

6 baan-as baan-as

6°

6 16

Min. 5 meter Min. 10 meter 90 125 150

Maten in meters = doel = standplaats sporter Figuur 9

12.2

Buitenbanen met voorzieningen

Ter aanvulling van de reeds genoemde veiligheidsregels wordt de wachtlijn gesteld op tenminste 1 meter achter de schietlijn. Voor elke deelnemer wordt in de wachtruimte in het algemeen 2 m² aangehouden. 12.3

Binnenbanen

Ter aanvulling van de reeds genoemde veiligheidsregels wordt de wachtlijn gesteld op tenminste 1 meter achter de schietlijn. Indien de baan in gebruik is voor een wedstrijd onder Fita-reglementering moet de wachtlijn op 3 meter achter de schietlijn gesteld zijn. Voor elke deelnemer wordt in de wachtruimte in het algemeen 2 m² aangehouden.

79


13.

Deel III

oktober 1998

VERKLARENDE WOORDENLIJST

Onderstaand vindt u een verklarende woordenlijst voor de diverse termen die gebruikt worden binnen de handboogsport. Baan Enkelvoudige ruimte voor één handboogaktiviteit beginnend met de schietlijn en eindigend met het doel. Door het midden van de baan loopt de baanas. Baanas Een denkbeeldige lijn tussen nulpunt of 0-punt (het oog van de sporter) en het midden van het doel. Baanzool Het gedeelte van de accommodatie tussen het nulpunt en de pijlenvanger. Blazoen Een weergave van concentrische cirkels of andersoortige afbeeldingen, meestal gedrukt op papier of karton. Direct schot De pijl die ongehinderd het doel bereikt. Doel Een lichaam, gemaakt van daarvoor geschikt materiaal, dat de snelheid van de hierin doordringende pijl reduceert tot 0, en dat meestal voorzien is van een blazoen. Doel(en)lijn De lijn waarop het doel staat opgesteld (meestal staan meerdere doelen naast elkaar opgesteld). Deze lijn loopt evenwijdig aan de schietlijn. Elevatie De hoek die gevormd wordt door de pijl en de horizontale bodem. Nulpunt De standplaats sporter; het 0-punt wordt vastgelegd in de baanas; dit gebeurt meestal door middel van een piket, een tegel of een teken op de grond. Onveilige zone Het gedeelte van de inrichting waarin tijdens het schieten pijlen die het doel missen of ricocheren, terecht kunnen komen. In de onveilige zone is gevaar voor leven, letsel en/of schade aan goederen te duchten. De afmetingen van de onveilige zone zijn afhankelijk van het type baan. Pijlenvanger

80


Deel III

oktober 1998

Een ondoordringbare versperring, bedoeld om pijlen die het doel missen op te vangen. Poorten Haaks op de baanas opgestelde constructies waarin een of meer openingen zijn aangebracht waar doorheen kan worden geschoten; zij beperken de onveilige zone. De horizontale (boven) en verticale (zij) vlakken worden schermen genoemd Ricochet Een pijl die na contact met de grond of met een voorwerp op-, zijwaarts of terug springt en zijn vlucht meestal in een afwijkende richting voortzet. De snelheid van de pijl kan hierna variëren tussen nagenoeg de oorspronkelijke snelheid en 0. Ricochetgebied Het gebied waarin tijdens het schieten als gevolg van een ricochet pijlen terecht kunnen komen; het ricochetgebied is een onderdeel van de onveilige zone. Roos Centrum van het blazoen. (wordt bij veldschieten spot genoemd) Schermen Haaks op de schietrichting aangebrachte blinderingen: · aan de zijkant van de baan verticaal opgesteld, waar tussendoor geschoten kan worden (zijschermen),en/of · boven de baan , waar onderdoor geschoten kan worden (bovenschermen). Zij- en bovenschermen vormen samen een poort zoals bedoeld in 11.2.3. Schietlijn De lijn van waaraf de handboogsporter de pijlen schiet naar het doel. Toeschouwerslijn De lijn waarachter zich een ieder moet bevinden die geen deelnemer is of een functie heeft bij de beoefening van de handboogsport op dat moment. Wachtlijn De lijn die achter de schietlijn en daaraan evenwijdig loopt. In de ruimte tussen de schietlijn en de wachtlijn mogen zich alleen deelnemers bevinden die op dat moment aan de schietbeurt bezig zijn. Wachtruimte De ruimte tussen de wachtlijn en de toeschouwerslijn waarbinnen zich de functionarissen en de deelnemers die niet aan hun schietbeurt bezig zijn, bevinden. Alleen in deze ruimte mag de handboogsportuitrusting worden opgesteld. Wedstrijdterrein/wedstrijdruimte Ruimte met meerdere banen en bijbehorende aangegeven perken, zoals: onveilige zone’s, wachtruimten, toeschouwersruimten e.d.

81


Deel III

82

oktober 1998

DEEL IV OVERIG


14.

REALISATIE

14.1

Zelfwerkzaamheid

Deel IV

oktober 1998

Vaak zal het van de omvang van de zelfwerkzaamheid afhangen of het mogelijk is een handboogsportaccommodatie te realiseren. De omvang van de zelfwerkzaamheid bepaalt hoeveel door derden moet worden uitgevoerd. Hoe meer zelfwerkzaamheid er uitgevoerd wordt, hoe lager de stichtingskosten dus kunnen blijven. Bij zelfwerkzaamheid, dat per initiatief een sterk wisselend onderdeel is, dient rekening gehouden te worden met een aantal aspecten: · maak een inventaris vooraf van wie wat kan of van wie goede relaties heeft op bepaalde gebieden; · met vrijwilligers goed doornemen wat er allemaal op ze af komt, het zal immers geen kwestie zijn van twee of drie zaterdagen, maar soms meer dan een half jaar lang elke zaterdag en vele andere avonden; · zorg voor meerdere mensen op een onderdeel, zodat men elkaar af kan lossen en bij problemen te hulp kan komen; · zorg voor een goede verzorging tijdens de werkzaamheden; · maak ook van de zelfwerkzaamheid een planning, zodat bekend is wanneer iets moet gebeuren, wanneer derden moeten komen (bijvoorbeeld de elektricien, metselaar) en wanneer het gereed moet zijn; · probeer zo te plannen dat het weer weinig invloed heeft en vakanties geen spelbreker zijn. 14.2

Programma van Eisen

Wanneer niets of niet alles door zelfwerkzaamheid tot stand gebracht kan worden, dienen er derden ingeschakeld te worden. Doorgaans zal dit een aannemersbedrijf zijn. Met behulp van een goed Programma van Eisen dient de aannemer van de eisen en wensen van de opdrachtgever op de hoogte te worden gesteld, opdat hij een bij de situatie passend bestek en tekeningen kan produceren. Dit Programma van Eisen omvat een globaal planontwerp met een omschrijving van alle sporttechnische, bouwkundige en stedenbouwkundige facetten die voor de aannemer van belang zijn te weten (bijvoorbeeld keuze van de vloer, wanden, verlichting, verwarming, ventilatie, akoestiek, routing, inrichting van ontmoetingsruimte en keuken). Het Programma van Eisen kan met behulp van deze brochure in principe opgesteld worden. Daarnaast is het zinvol zich te oriënteren bij soortgelijke en reeds gerealiseerde accommodaties. Door dit Programma van Eisen als uitgangspunt te hanteren bij het opvragen van offertes kan men er van uitgaan dat men vergelijkbare aanbiedingen kan verwachten. De omgang met aannemers in de bouwmarkt in deze fase van de plannen dient met de nodige voorzichtigheid te gebeuren. Men kan niet zomaar willekeurig aan aannemers een prijsopgaaf

78


Deel IV

oktober 1998

vragen zonder het risico te lopen achteraf geconfronteerd te worden met mogelijke rekenkostenvergoedingen. Raadpleeg hiervoor een ter zake kundig adviseur. 14.3

Uitwerking plan

Op basis van het Programma van Eisen wordt een voorlopig ontwerp en bijbehorende kostenraming gemaakt, indien er sprake is van een openbare aanbesteding. Bij het werken in een bouwteam kan de gekozen aannemer deze kostenraming opstellen. Na toetsing aan doelstellingen en financiële haalbaarheid wordt het plan omgewerkt tot een definitief ontwerp en begroting. In deze fase is overleg nodig met allerlei instanties zoals bouw- en woningtoezicht, afdeling Milieu, nutsbedrijven, PTT, brandweer, welstandscommissie, sportdienst (-stichting) of sportraad, waarna de aanvraag van de bouwvergunning volgt. Na toekenning van deze vergunning wordt het plan besteksgereed gemaakt. Aan de orde is dan, indien nog noodzakelijk, de aannemersselectie. Speciale aandacht wordt gevraagd voor het volgende. Het kan in verband met een eventuele latere verkoop van de accommodatie van belang zijn dat de accommodatie geschikt is om een compleet andere functie te vervullen. Daarom wordt geadviseerd in het ontwerp rekening te houden met een zekere multifunctionaliteit van het gebouw. 14.4

Opdrachtgunning

De offerteaanvraag kan plaatsvinden via een openbare aanbesteding, een onderhandse aanbesteding danwel een aanbesteding met open begroting. Bij een openbare aanbesteding kan iedere leverancier of aannemer op grond van publicatie aan de hand van bestek en tekeningen een prijs indienen. Afhankelijk van de situatie in de markt kan een openbare aanbesteding tot een lage bouwsom leiden (aannemer heeft werk hard nodig) of juist een hogere bouwsom (er is eventueel genoeg ander werk). Deze manier van aanbesteden wordt echter over het algemeen door overheden toegepast en is in de situatie van een handboogsportaccommodatie niet aanbevelenswaardig. Bij een onderhandse aanbesteding worden meestal niet meer dan drie leveranciers of aannemers, die bij de opdrachtgever als bonafide bekend staan, uitgenodigd een prijsopgave te verstrekken, waarbij in het algemeen de laagste inschrijver het werk moet worden opgedragen (gegund). Bij een aanbesteding met open begroting wordt één volkomen betrouwbare en bonafide leverancier of aannemer verzocht een prijsopgave te verstrekken, waarbij ook zijn begroting dient te worden overlegd. Hierbij is een vergelijking met de eigen begroting mogelijk en kan in overleg tot een juiste prijsafspraak worden gekomen. Bij dit systeem van aanbesteden moet men de voorwaarde stellen dat de leverancier of aannemer vooraf een afstandsverklaring

79


Deel IV

oktober 1998

ondertekent, zodat het mogelijk is, indien men niet tot overeenstemming komt, een andere leverancier of aannemer uit te nodigen. Het zelf uitvoeren of weglaten van één of meerdere onderdelen is uiteraard mogelijk, maar blijkt meestal minder of juist niet voordeliger dan men vooraf denkt. De offerte van de aannemer (bestek en tekeningen) behoort overeen te komen met hetgeen gevraagd is. De omschrijving van de offerte moet o.a. bevatten: · de wijze van uitvoering; · de aard van de te gebruiken materialen; · een lijst van hoeveelheden; · de prijs; · de condities waaronder het werk kan worden uitgevoerd en het benodigde aantal werkbare dagen; · de uiterste opleveringsdatum; · het onderhoud van het gemaakte werk; · de garantie; · boeteclausule; · de arbitrage; · voorwaarden waaraan het eindproduct dient te voldoen; · aanbeveling voor het onderhoud door de gebruiker; · wijze van acceptatie bij oplevering; · de betalingsvoorwaarden; · alle overige van toepassing zijnde voorwaarden. In de betalingsvoorwaarden worden door de aannemer onder meer de betalingstermijnen vastgesteld. Deze betalingstermijnen worden meestal gekoppeld aan de gerealiseerde onderdelen van het project. De gunning is afhankelijk van een groot aantal aspecten, waarvan in willekeurige volgorde de belangrijkste zijn: · · · · · ·

de kwaliteit van de aanbieding (bouwtechnisch en sporttechnisch); de reputatie van de hoofdaannemer; de bereidheid tot het inschakelen van plaatselijke onderaannemers; de prijs; de garantiebepalingen; de kwaliteit van het contact met de hoofdaannemer (prettig, stroef etc.).

Teneinde een oordeel te vormen over de kwaliteit van de verschillende verkregen offertes kan het volgende model als hulpmiddel worden gehanteerd. Voor elk hiervoor genoemd aspect kan de mate van belang van de opdrachtgever worden vastgesteld door een cijfer te geven tussen 0 (niet van belang) en 10 (van zeer groot belang). Door de belangcijfers van alle aspecten bij elkaar op te tellen en vervolgens per aspect het

80


Deel IV

oktober 1998

belangcijfer te delen door dit totaal, ontstaat per aspect een wegingsfactor die het relatieve belang van het betreffende aspect aangeeft (zie voorbeeld). Vervolgens kan per offerte van elk aspect worden aangegeven hoe goed de aannemer dit aspect in zijn offerte heeft ingevuld (rapportcijfer 1 - 10). Door dit rapportcijfer te vermenigvuldigen met de weegfactor die door het belangcijfer is bepaald, en de verkregen resultaten van alle aspecten bij elkaar op te tellen wordt een totaalcijfer tussen 1 en 10 verkregen, die de kwaliteit van de aanbieding weergeeft. In onderstaand voorbeeld is een en ander nader uitgewerkt. Voorbeeld (Firma x) Aspect Belangcijfer Cijfer Weegfactor Gewogen cijfer

ASPECT

: onderdeel van offerte (zie boven) : kwantitatieve waarde die de mate van belang van het betreffende aspect voor de opdrachtgever weergeeft : de kwalitatieve beoordeling (1-10) van het betreffende aspect, zoals aangegeven in de offerte : het gewogen belangcijfer : het product van de aangegeven cijfers

BELANGCIJFER

WEGING

CIJFER

GEWOGEN CIJFER

kwaliteit aanbieding reputatie aannemer plaatselijke aannemer prijs garantiebepalingen kwaliteit contact

10 4 3 9 6 8

0.25 0.10 0.075 0.225 0.15 0.20

7 4 3 8 6 8

1.75 0.40 0.22 2.00 0.90 1.60

TOTAAL

40

1.00

-

6.87

Het totaal (gewogen cijfer) kan grotendeels bepalend zijn voor de beoordeling van de diverse beschikbare offertes. Ten aanzien van de aspecten kan vanzelfsprekend elk van belang geacht aspect opgenomen worden. De gunning - het verlenen van de definitieve opdracht tot uitvoering - dient schriftelijk en nimmer mondeling te worden verleend, met uitdrukkelijke vermelding van wat gegund wordt en onder welke voorwaarden. Hetzelfde beoordelingssysteem kan gebruikt worden bij het wegen van diverse alternatieven van de geselecteerde aannemer. 14.5

Oplevering

Nadat de bouw van de accommodatie is voltooid, wordt deze door de aannemer ter beoordeling aangeboden (oplevering). Bij deze beoordeling dient vastgesteld te worden of het bouwwerk conform de opdracht is gerealiseerd. Eventuele tekortkomingen worden hersteld of

81


Deel IV

oktober 1998

vermeld in het proces-verbaal van oplevering, dat door betrokken partijen wordt ondertekend. Na deze ondertekening is het werk overgedragen aan de opdrachtgever.

82


14.6

Deel IV

oktober 1998

Ondersteuning NOC*NSF

NOC*NSF Sector Sportaccommodaties afdeling Binnensport, adviseert over alle aspecten met betrekking tot de bouw van sportaccommodaties. Bij de planopzet en bouw van een handboogsportaccommodatie kan zij onder meer ingeschakeld worden voor: · · · · · · · · ·

de uitvoering van een haalbaarheid- en draagvlakonderzoek; het opstellen van een ruimtelijk Programma van Wensen en een globaal planontwerp; de raming van de stichting- en exploitatiekosten; het opstellen van een ruimtelijk, sporttechnisch en bouwkundig Programma van Eisen, op basis waarvan bouwers hun aanbieding kunnen opstellen; begeleiding bij selectie van het bouwproces; begeleiding bij selectie en keuze uit aanbieders; ondersteuning bij contractvorming met de bouwer; begeleiding tijdens de bouw; het uitvoeren van een opleveringskeuring.

Het verdient aanbeveling in geval van nieuwbouw of verbouw van een handboogsportaccommodatie, de accommodatie voor oplevering te laten keuren door NOC*NSF Sector Sportaccommodaties, afdeling Advisering Binnensport. Om onaangename verrassingen achteraf te voorkomen is het echter raadzaam om NOC*NSF reeds in een vroegtijdig stadium bij de ontwikkeling van de plannen te betrekken.

83


Deel IV

15.

TOEWIJZINGSCRITERIA NEDERLANDSE HANDBOOGBOND (NHB)

15.1

Algemeen

oktober 1998

De NHB organiseert een aantal activiteiten, waarbij tevens een handboogsportaccommodatie nodig is, zoals: · nationale kampioenschappen; · kringkampioenschappen; · opleiding trainer A, trainer B; · opleiding scheidsrechters; · opleiding wedstrijdleider. Verenigingen die bij de NHB zijn aangesloten en de daarvoor geschikte accommodatie hebben kunnen in aanmerking komen voor het houden van een dergelijke activiteit op die accommodatie. Informatie hierover kan worden opgevraagd bij het bondsbureau. 15.2

Categorieën

Per accommodatiestatus volgt hierna een overzicht van te organiseren activiteiten. Categorie D: lokaal niveau Op dit niveau organiseert de NHB geen activiteiten. Wel is zij in staat bij verzoek van lokale initiatiefnemers en onder voorwaarden, een begeleidende en ondersteunende rol te spelen. Dit kan variëren van het beschikbaar stellen van foldermateriaal tot aan het geven van advies of het begeleiden van een evenement. De activiteiten die op lokaal niveau ontplooid kunnen worden zijn onder andere: · introductiecursussen; · handboogsport tijdens gymnastieklessen; · (school)sportdagen; · scoutingevenementen; · etc.. Categorie C: lokaal niveau De volgende activiteiten kunnen in deze accommodaties gehouden worden: · (beperkt) de eerder genoemde opleidingen; · (beperkte) kringkampioenschappen; · (beperkte) nationale kampioenschappen.

84


Deel IV

Categorie B: regionaal niveau De volgende activiteiten kunnen in deze accommodaties gehouden worden: · de eerder genoemde opleidingen; · kringkampioenschappen; · nationale kampioenschappen; · presentaties, lezingen, diavoorstellingen, etc.; · vergaderingen, instructiedagen, · organiseren van trainingen/selectiewedstrijden; · demonstraties. Categorie A: landelijk niveau De invulling hiervan moet nog ontwikkeld worden.

85

oktober 1998

DEEL V BIJLAGEN


Deel V

oktober 1998

BIJLAGE 1 Voorbeeld achterwand:

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Houten staande balk 20 x 10 cm., lengte 250 cm. Metalen plaatconstructie, plaatdikte 5 mm. Bout M16 x 30 cm. lang. Metalen plaatje 15 x 15 cm. en 5 mm. dikte met daarop een centerbusje bevestigd Bevestigingsplaatje om het geheel aan de gevel te bevestigen Multiplexplaat waarmee de balk (7) stevig aan de houten staander bevestigd kan worden, zodat het de zware druk van de stramitstroken kan dragen 7. Stramitplaat achter de stroken. 8. Stramitplaten om het gedeelte onder en boven de stramitstroken af te schermen. 9. Zie (9). 10.Stramitstroken van minimaal 20 cm. breed op elkaar gestapeld. 11.Achtergevel waaraan de gehele constructie een beetje achterover hellend bevestigd wordt. 12.Vloer. 13.Twee planken met een totale breedte van 40 cm. en 3 cm. dikte om de stramitstroken op te stapelen. 14.Een balk van 20 cm. breedte en een dikte van 5 cm., om het geheel zo vlak mogelijk aan te drukken met de bouten (3).


Deel V

Met dank aan de fa. van Dorst voor het beschikbaar stellen van de tekening.

oktober 1998


Deel V

BIJLAGE 2 Belangrijke adressen: Nederlandse Handboog Bond (NHB) Sportlaan 18A Postbus 10101 5240 GA Rosmalen tel.: 073-5210101 fax.: 073-5219785 Stichting Waarborgfonds Sport Zichtenburglaan 31 2544 EA DEN HAAG tel.: 070-3216630 fax : 070-3216604 NOC * NSF Sector Sportaccommodaties Postbus 302 6800 AH ARNHEM tel.: 026-4834623 fax : 026-4834630 Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) Taakgroep Sportaccommodaties Directie Sportzaken Postbus 3007 2280 MJ Rijswijk tel.: 070-3407911 NOB Postbus 10 1200 JB Hilversum tel.: 035-6779111 Vereniging van Nederlandse Gemeenten Afdeling Onderwijs, Cultuur en Recreatie Postbus 30435 2500 GK 's-Gravenhage tel.: 070-3738393 Werkgeversorganisatie in de sport (WOS) Postbus 185 6800 AD Arnhem tel.: 026-4834450

oktober 1998


Deel V

fax : 026-4834451 Interprovinciaal Overleg Sport (IOS) Postbus 302 6800 Arnhem tel.: 026-4834454 Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde Postbus 9035 6800 ET Arnhem tel.: 026-3562466

oktober 1998


Deel V

BIJLAGE 3 Provinciale sportraden in Nederland: Sport Friesland Afdeling Sportontwikkeling Postbus 757 8901 BN Leeuwarden tel.: 058-2674755 St. Provinciale Groninger Sportraad Postbus 177 9600 AD Hoogezand tel.: 0598-323200 Sportraad Overijssel Postbus 260 8000 AG Zwolle Stationsweg 5 tel.: 038-4214777 Gelderse Sport Federatie Papendallaan 60 6816 VD Arnhem tel.: 026-4834530 Prov. Steunpunt Sport Utrecht Museumlaan 7 3581 HK Utrecht tel.: 030-2568888 Stichting Sportservice Noord-Holland Nieuwe Gracht 7 Postbus 338, 2000 AH Haarlem tel.: 023-5319475 Stichting Provinciale Sportraad Zuid-Holland Postbus 70 2685 ZH Poeldijk Arckelweg 30 tel.: 0174-244940

oktober 1998


Stichting Sportservice Noord-Brabant Nieuwekerksedijk 21a Postbus 296 5050 AG Goirle tel.: 013-5349027 Zeeuwse Sportraad Arnesteinweg 48/h Postbus 8073 4330 EB Middelburg tel.: 0118-640700 Stichting Sportservice Limburg Postbus 410 6130 AK Sittard tel.: 046-4525988 Provincie Flevoland p/a Gemeente Lelystad Afdeling Sportzaken Postbus 91 8200 AB Lelystad tel.: 0320-278911

Deel V

oktober 1998


Deel V

BIJLAGE 4 Literatuur: Boeken, brochures: ·

Handboek Sportaccommodaties NOC*NSF Sector Sportaccommodaties Arko uitgeverij BV, Nieuwegein

· Handboogaccomodaties, nu en in de toekomst Onderzoek van W. Trienekens 1997/1998

oktober 1998


Deel V

oktober 1998

BIJLAGE 5 Inventarisatie bij bestaande accommodaties: In de aanloop naar dit boek hebben Carl Bax en Willem Trienekens oriënterende gesprekken gehouden met vijf verenigingen, met de bedoeling om hun manier van gebruiken van hun handboogaccommodatie te inventariseren. De accommodaties van deze verenigingen representeerden de vormen van accommodaties zoals die nu in Nederland voorkomen. Van de informatie die daarbij gegeven is, is mede gebruik gemaakt bij het samenstellen van dit document. Wij willen hen bij deze nog danken voor de samenwerking hierbij. Het betreft de volgende verenigingen: · Landmans Eendracht te Wanroy; · Taxus te Arnhem; · Doele Willem III te Boekel; · HBS Almere te Almere; · Concordia te Zeeland. Verder willen wij nog Chris Braun uit Velp en GertJan Verstegen uit Zeeland bedanken voor hun stimulerende en kritische bemerkingen.

HANDBOOGSPORTACCOMMODATIES

Recommend Documents