Haarlem'30'november'2015,'door:'Hans'Adriaansens.' 1.! In' de' afgelopen' 15' jaar,' na' de' oprichting' van' University' College' Utrecht' en'al'helemaal'nadat'de'Roosevelt'Academy'(nu'UCR)'zich'in'Middelburg' had'gevestigd,'heb'ik'heel'wat'steden'aan'tafel'gehad'die'ook'zo’n'univerL sity'college'wilden.'Maar'in'die'15'jaar'heb'ik'nooit'zo'iets'moois'gezien' als'de'plannen'waarmee'de'Stichting'Panopticon'mij'nog'niet'zo'lang'geL leden' in' Middelburg' wist' te' verrassen:' een' nieuw' university' college' in' een' iconisch' gebouw,' aan' het' Spaarne,' in' het' hart' van' een' stad' met' een' eeuwenlange'academische'traditie'(de'oudste'‘maatschappij'voor'kunsten' en'wetenschappen’'van'ons'land,'nog'net'iets'ouder'dan'die'in'Middelburg' en' Utrecht!).' Maar' net' als' in' Middelburg' (die' het' in' 1574' tegen' Leiden' heeft'moeten'afleggen'bij'de'vestiging'van'Willem'Van'Oranjes'eerste'uniL versiteit)'heeft'ook'Haarlem'bij'de'vestiging'van'de'Hollandse'MaatschapL pij' van' Wetenschappen' in' 1752' last' van' Leiden' gehad.' Het' heeft' toen' moeten' beloven' dat' hier' nooit' colleges' zouden' worden' gegeven,' want' concurrentie'wilde'de'universiteit'niet.'Dat'juk,'dat'Leidse'juk,'werpen'we' vandaag'af.'We'willen'laten'zien'hoe'stad'en'academie,'stad'en'universiL teit'–'letterlijk'L'in'elkaars'verlengde'kunnen'worden'geplaatst,'en'dat'ten' voordele'van'beide.'We'willen'dat'doen'aan'de'hand'van'een'echt'HaarL lems,'multifunctioneel,'University'College.' ' 2.! Eerst'maar'eens'de'vraag'wat'dat'nu'eigenlijk'is,'zo’n'university'college.' Het' antwoord' op' die' vraag' is' (en' wordt)' intussen' op' tien' verschillende' plaatsen'in'ons'land,'maar'recentelijk'ook'in'Duitsland,'in'China'en'in'RusL land' gegeven.' University' Colleges' betreffen' de' bachelorfase' van' het' uniL versitaire'onderwijs'en'zijn'bedoeld'om'die'fase'aanmerkelijk'te'verbeteL ren.'Die'verbeteringsdoelstelling'was'hard'nodig,'want'de'uitvalpercentaL ges'waren'(en'zijn'nog'steeds)'abominabel'hoog'en'de'rendementen'(hoe' besmet'die'term'de'laatste'tijd'ook'mag'klinken)'navenant'laag.'Dat'is'naL tuurlijk'ook'geen'wonder'als'je'in'aanmerking'neemt'dat'juist'in'die'fase' studenten'in'een'leerfabriek'(de'term'is'van'onze'eigen'onderwijsminister' Jet' Bussemaker)' worden' gestopt' en' bovendien' gedwongen' worden' om' een'studierichting'te'kiezen'waarvan'ze'eigenlijk'geen'weet'hebben.' ' 3.! Dan'de'vraag'hoe'die'university'colleges'erin'slagen'om,'anders'dan'een' mager'rendement'van'pakweg'25%'in'de'voorgeschreven'cursusduur'op' reguliere' universiteiten,' naar' een' internationaal' geaccepteerde' 90%' te' groeien.'Het'antwoord'op'die'vraag'is'eigenlijk'helemaal'niet'zo'ingewikL keld'en'bestaat'uit'vier'delen:' •! Het' begint' allemaal' bij' de' student.' Om' naar' een' academische' instelling' te' mogen' moet' je' een' VWOLdiploma' hebben.' Dat' is' een'prachtig'diploma'en'alle'studenten'met'zo’n'diploma'zijn'in' staat' een' academische' opleiding' te' volgen.' Maar' wat' erg' onL waarschijnlijk'is,'is'dat'ze'ook'precies'weten'welke'studierichL ting'ze'moeten'kiezen.'Op'je'17e'of'18e''heb'je'daar'hooguit'roL mantische'ideeën'over'en'het'studiekeuzeLcircus'dat'universiL teiten'hebben'opgetuigd'maakt'de'verwarring'alleen'maar'groL
ter.'En'als'studenten'dan'uiteindelijk'iets'gekozen'hebben,'dan' valt'het'allemaal'vaak'tegen,'is'de'uitval'groot'(wel'30%'in'het' eerste'jaar)'en'liggen'frustratie'en'demotivatie'om'de'hoek.'Zo' moet'het'dus'niet.'Net'als'alle'universiteiten'en'topuniversiteiL ten' in' Angelsaksische' landen' hebben' we' daarom' ' het' curricuL lum' op' onze' university' colleges' nu' eens' niet' studierichtingsL gewijs'georganiseerd.'De'student'die'binnenkomt,'doet'dat'dus' niet' in' een' studierichting,' nee' die' student' gaat' naar' ‘college’.' Hij'of'zij'hoeft'dus'nog'niet'(mag'wel)'te'beslissen'welke'richL ting'uiteindelijk'wordt'ingeslagen,'maar'krijgt'de'tijd'om'geleiL delijk'in'te'zoomen'op'zijn/haar'grootste'affiniteit.'Dat'noemen' we'de'‘major’'en'daarmee'kunnen'studenten'zich'voorbereiden' op'een'verdere'specialisatie'in'de'masterfase.'Daarmee'–'ik'zeg' het' nog' maar' eens' voor' de' zekerheid' L' hebben' we' natuurlijk' het'wiel'niet'uitgevonden,'want'zoals'ik'al'zei:'alle'topuniversiL teiten'en'colleges'in'Angelsaksische'landen'werken'op'die'maL nier.'Het'wordt'wel'het'‘liberal'arts’'of'het'liberal'arts'&'scienL ces’' (=eigenlijk' een' tautologie)' model' genoemd.' Parallel' aan' ons' algemene' adagium' van' “Open' de' Koepel”' zou' je' hier' dus' kunnen'spreken'van'“Open'de'Studierichting”.' ' •! Met' dat' eerste' antwoord' op' de' vraag' hoe' university' colleges' erin'slagen'het'universitaire'bacheloronderwijs'te'verbeteren'–' ‘open'de'studierichting'in'de'bachelorfase’'–'ontstaat'de'mogeL lijkheid'voor'een'heel'ander'organisatiecriterium'van'een'uniL versiteit,' namelijk' het' ‘college’.' Het' ‘college’' is' een' groep' van' ongeveer' 600' studenten' met' een' eigen' docentencorps' en' een' eigen'gebouw,'waarin'iedereen'elkaar'kent,'die'samen'een'acaL demische' gemeenschap' vormen' en' waar' iedereen' van' elkaar' kan' leren.' Ook' dat' is' niet' nieuw.' Nog' even' los' van' de' antieke' Europese' academieLtraditie' zijn' het' de' beroemde' universiteiL ten'van'Oxford'en'Cambridge'die'zich'in'zulke'colleges'of'acaL demies'hebben'georganiseerd.'Ook'daar'gaat'het'om'ongeveer' 600'studenten'per'college.'Oxford'heeft'er'intussen'39'en'CamL bridge' 31.' Het' eerste' college' van' Oxford,' gesticht' in' 1249,' droeg'trouwens'de'naam'‘University'College’'en'die'naam'hebL ben' we' hier' schaamteloos' gekopieerd.' Het' succes' van' die' forL mule' is' vooral' een' kwestie' van' schaalgrootte:' als' iedereen' elL kaar'kent,'dan'ben'ik'dus'ook'zelf'geen'nummer'en'kan'ik'haast' niet'anders'dan'me'verantwoordelijk'voelen'voor'al'die'andere' bekenden' en' voor' het' ‘college’' als' geheel.' In' zo’n' setting,' met' klasgroottes' die' de' 25' niet' overstijgen,' kan' ik' mij' als' student' niet' achter' de' krant' verschuilen' of' stiekem' mijn' meegebracht' ontbijt'nuttigen.'In'zo’n'setting'zal'ik'mijn'paper'niet'vergeten' te'schrijven,'want'dan'kunnen'de'andere'studenten'er'niet'over' praten.' Zo’n' setting' schept' verantwoordelijkheid,' geen' onverL schilligheid.' Vandaar' ook' de' gedachte' dat' er' niks' mis' hoeft' te' zijn'met'grote'organisaties'zolang'ze'maar'kleinschalig'worden' georganiseerd;'zie'Oxford.'
' •! Een'derde'stukje'van'het'antwoord'op'de'vraag'hoe'university' colleges'het'bachelor'onderwijs'verbeteren'heeft'te'maken'met' het' residentiële' karakter' van' zo’n' college,' dus' ook' van' het' Haarlemse.'Vanuit'de'sociologie'en'de'sociale'psychologie'weL ten'we'dat'de'educatieve'kracht'van'een'onderwijsL'en'onderL zoekinstelling'voor'een'belangrijk'deel'afhankelijk'is'van'de'inL tensiteit'waarmee'studenten'en'docenten'met'elkaar'verkeren.' Dat'zorgt'ervoor'dat'studenten'en'docenten'met'verschillende' invalshoeken'worden'geconfronteerd,'zeker'als'een'groot'deel' van' die' 600' studenten' (zeg' ongeveer' de' helft)' uit' andere' lanL den'en'culturen'afkomstig'is.'“Zonder'wrijving'geen'glans”'luidt' het'gezegde,'en'dat'geldt'zeker'voor'een'academische'gemeenL schap,' waarin' studenten' ook' buiten' het' academische' curricuL lum' tal' van' gemeenschappelijke' culturele,' politieke,' sportieve' etc.' activiteiten' organiseren.' Voor' de' stad' heeft' dat' positieve' culturele' consequenties,' maar' dat' niet' alleen:' volgens' onderL zoeken' van' de' Universiteit' van' Gent' en' TNO' zorgen' 600' resiL dentiële' studenten' voor' een' jaarlijkse' additie' van' 15' miljoen' euro'aan'de'economische'ruimte'van'de'stad.' ' •! en'tenslotte,'op'de'vierde'plaats,'is'er'de'inrichting'van'het'curL riculum'en'met'name'de'intensiteit'ervan.'Gedurende'de'beide' semesters' van' 15' weken' worden' studenten' geacht' om' een' derde' van' de' beschikbare' tijd' van' een' week' (dus' van' de' 168' uur'is'dat'56'uur)'aan'hun'programma'te'besteden'in'de'vorm' van'contacturen'en'voorbereiding'op'die'contacturen'(een'anL der' derde' deel' wordt' bij' voorkeur' besteed' aan' de' eerdergeL noemde'gemeenschappelijke'activiteiten'en'dan'blijven'er'ook' nog' 56' uur' over' om' te' slapen...).' Studenten' schrijven' veel' paL pers,' geven' veel' presentaties,' krijgen' wekelijks' feedback' van' hun' docenten' en' al' die' activiteiten' vormen' een' voorschot' op' hun'uiteindelijke'beoordeling.'Kortom,'het'is'een'systeem'van' ‘continuous'assessment’'waardoor'elke'student'op'elk'moment' weet' waar' hij/zij' staat' en' wat' er' moet' gebeuren' om' het' geL wenste'resultaat'te'halen.'Geen'kans'dus'om'de'eerste'13'weL ken'van'een'cursus'of'semester'niks'te'doen'en'dan'twee'weL ken'hard'studeren'voor'een'examen:'das'war'einmal...' ' 4.! Er'valt'natuurlijk'veel'meer'te'vertellen'over'university'colleges.'Het'zou' alleen'al'een'halve'dag'vergen'om'de'rijke'verzameling'van'vooroordelen' te'ontkrachten.'Ik'doe'het'daarom'maar'kort'en'bondig:' •! Het'begon'al'in'1998'met'die''Volkskrant'columnist'die'zei'dat' een'university'college'een'‘creche'voor'rijkeluiskinderen’'was.' Toen'die'columnist'even'later'ook'nog'minister'van'onderwijs' werd,'ging'hij'er'gelukkig'anders'over'denken,'zeker'toen'zijn' eigen'zoon'naar'college'kwam.'Maar'het'verwijt'is'de'university'
colleges' blijven' volgen' (ook' al' omdat' columnisten' blijkbaar' machtiger'zijn'dan'ministers'als'het'gaat'om'beeldvorming).' •! Ander' vooroordeel' is' dat' alleen' maar' ‘excellente’' studenten' worden'geselecteerd'en'dat'het'daarom'een'koud'kunstje'is'om' zulke'mooie'resultaten'te'halen.'Maar'laat'ik'duidelijk'zijn:'ieL dereen' met' een' VWOLdiploma' heeft' wat' mij' betreft' de' maarL schalkstaf'in'zijn'of'haar'ransel,'want'dat'is'een'prima'diploma' en'als'daar'dan'ook'nog'de'wil'om'te'werken'bijkomt'is'dat'fanL tastisch.'Een'university'college'is'er'niet'om'de'‘best'and'brighL test’'te'selecteren'(zo'dat'al'mogelijk'zou'zijn),'maar'om'menL sen'met'een'VWO'diploma'een'context'te'bieden'waarin'ze'bijL na'als'vanzelf'kunnen'excelleren.' •! En'is'het'dan'niet'duur'of'duurder'dan'een'reguliere'opleiding?' In'mijn'tijd'was'dat'sowieso'niet'het'geval'en'was'het'collegeL geld'gelijk'aan'het'wettelijk'voorgeschreven'bedrag.'Daarna'is' op'verschillende'plaatsen'een'toeslag'gevraagd,'meestal'met'de' intentie' om' daarvan' beurzen' te' betalen' voor' (internationale)' studenten'uit'landen'waar'de'levensstandaard'aanmerkelijk'laL ger' ligt.' Maar' voor' alle' studenten' (en' hun' ouders)' geldt:' je' weet'zeker'dat'je'dat'maar'drie'jaar'lang'collegegeld'moet'betaL len'en'niet'vier'of'vijf'keer'zoals'elders.'Dus'per'saldo'is'univerL sity'college'zelfs'goedkoper.'En'voor'de'universiteit?''Iedereen' schijnt' te' denken' dat' kleinschalig' onderwijs' duurder' is.' Maar' waarom' zou' een' universiteit' met' 30' colleges' duurder' uit' zijn' dan'met'de'45'(of'meer)'studierichtingen'die'ze'nu'heeft?Dat'is' een'kwestie'van'organisatie.' •! Ander' vooroordeel' is' dat' docenten' op' zo’n' college' geen' tijd' hebben' voor' eigen' onderzoek.' Ook' dat' is' niet' waar.' Naast' het' onderzoek' dat' ze' samen' met' studenten' doen' gedurende' de' beide' semesters' zijn' er' nog' 20' weken' van' het' jaar' waarin' er' geen'onderwijs'is'en'dus'alle'tijd'voor'eigen'werk.'Wel'waar'is' dat'docenten'op'zo’n'college'hun'trots'en'voldoening'in'de'eerL ste'plaats'moeten'vinden'in'de'carrière'en'het'succes'van'hun' studenten.'Dat'ze'daarnaast'nog'eens'20'weken'per'jaar'in'de' gelegenheid'zijn'om'zich'aan'hun'eigen'onderzoek'te'wijden,'is' een'bonus'die'de'academische'gemeenschap'waarin'ze'functioL neren'alleen'maar'ten'goede'kan'komen.' ' 5.! Zo’n'academische'gemeenschap,'zo’n'university'college,'hoort'in'een'stad.' En'moet'onderdeel'zijn'van'de'stad.'In'Utrecht,'Maastricht'en'Middelburg' is' dat' uitstekend' gelukt.' Kijk' naar' de' iconische' gebouwen' waarin' zo’n' stedelijk' ‘university' college’' steeds' kon' worden' gehuisvest.' Iconischer' dan'de'koepel'en'het'terrein'rondom'de'koepel'valt'haast'niet'te'verzinL nen,' ook' al' omdat' zo' een' prachtig' stukje' Spaarne' voor' het' eerst' bij' de' stad'kan'worden'getrokken.'Maar'daar'weten'de'andere'sprekers,'HaarL lemmers,'architecten'en'stedebouwkundigen,'veel'spannender'–'en'beelL dender'L'over'te'vertellen.' ' '
'
