grienlinkstytsjerksteradiel

PROGRAMMA 2014 – 2018

GROEN SOCIAAL ANDERS

GRIENLINKS

TYTSJERKSTERADIEL https://www.facebook.com/GrienlinksTytsjerksteradiel http://tytsjerksteradiel.groenlinks.nl/

1

Inhoudsopgave Inleiding.......................................................................................................................................... 3 Hoofdstuk 1

Wij zijn groen bij ons staat het milieu voorop....................................................4

1.1 Een leefbare groene omgeving voor iedereen, ook in de toekomst........................................................4 1.2 Dierenwelzijn........................................................................................................................................5 1.3 Het vergroten van de biodiversiteit........................................................................................................5 1.4 Het optimaliseren van hergebruik (van goederen en natuurlijke bronnen).............................................5 1.5 Elk dorp een dorpstuin...........................................................................................................................6 1.6 Echte groene energie..............................................................................................................................6 1.7 Groene vervoermiddelen........................................................................................................................6 1.8 Het behoud van het karakteristieke landschap.......................................................................................6 1.9 Actiepunten groen..................................................................................................................................7 Hoofdstuk 2

Wij zijn sociaal bij ons staan mensen centraal...................................................8

2.1 Een gemeente voor iedereen..................................................................................................................8 2.2 Een eerlijke verdeling van betaald werk en zorgtaken...........................................................................9 2.3 Werkloosheid.........................................................................................................................................9 2.4 Banen erbij!...........................................................................................................................................9 2.5 Zorg dichtbij........................................................................................................................................10 2.6 Ouderen...............................................................................................................................................10 2.7 Een eerlijk en goed minimabeleid........................................................................................................11 2.8 Gezond en groen onderwijs..................................................................................................................11 2.9 Ruimte voor anders-zijn.......................................................................................................................12 2.10 Ruimte voor eigen-zijn......................................................................................................................12 2.11 Iedereen doet mee..............................................................................................................................12 2.12 Actiepunten sociaal............................................................................................................................13 Hoofdstuk 3

Wij zijn anders wij willen niet meer maar beter................................................14

3.1 Onze idealen........................................................................................................................................14 3.2 Welzijn en Bruto Nationaal Geluk.......................................................................................................14 3.3 Creatieve oplossingen voor maatschappelijke problemen....................................................................15 3.4 Echt eerlijk delen.................................................................................................................................16 3.5 Een kloppend gemeentelijk huishoudboekje.......................................................................................16 3.6 Actiepunten anders...............................................................................................................................17 Wij zijn de kandidaten voor de gemeenteraad van Tytsjerksteradiel.......................................18

2

Inleiding “Stel je toch eens voor dat het gaat om beter in plaats van meer. Dat we groei niet afmeten aan geld en dat het gaat over mensen in plaats van over cijfers. Het kan! Als we ervoor kiezen. Kiezen voor banen in plaats van nog meer bezuinigen. Kiezen voor het belonen van zorg en aandacht in plaats van winst en groei. Kiezen voor duurzame energie in plaats van schaliegas en kolencentrales. Dat is waar GroenLinks voor staat, want het gaat om mensen en niet om cijfers.” Bram van Ojik (fractievoorzitter GroenLinks in de Tweede Kamer)

Vogels zijn vrij. De lucht is van ons allemaal, je kunt de lucht niet bezitten. Zo vrij als een vogel zijn heeft echter ook een keerzijde. Vogelvrij zijn betekent ook kwetsbaar zijn en rechteloos en zonder bescherming zijn. In de campagnetijd heeft GrienLinks Tytsjerksteradiel als thema Vogelvrij? gekozen. Dat hebben we gedaan omdat het opvallend is dat alles wat er werkelijk toe doet en wat van wezenlijke waarde is niet echt meetelt in ons huidige economisch systeem en op de tocht staat. Groen, Zorg en Werk: het lijkt alsof het vogelvrij verklaard is. In de aanloop naar de verkiezingen hebben we samen met burgers, professionals en politici, onder andere op door ons georganiseerde bijeenkomsten, gesproken over ideeën die wij hebben over hoe het wel kan en hoe het anders kan. Wij vinden dat politiek visie, hoop en richting moet bieden en daar willen wij voor staan. Wij willen opkomen voor alles wat kwetsbaar is in onze samenleving. Mensen met een laag inkomen, kinderen in een armoedepositie, mensen met een beperking, mensen die zorg nodig hebben. Voor dierenwelzijn, natuur en milieu, biodiversiteit en duurzaamheid. Wij staan voor een groene en sociale gemeente maar op een andere manier dan de andere politieke partijen. Wij denken dat het anders kan, wij denken dat het beter kan. Een stem op ons is een stem voor verandering, is een stem voor duurzaamheid. Voor een gemeente waar mensen centraal staan, het milieu voorop komt en waar het niet gaat om meer maar om beter. Wij zijn van het écht eerlijk delen. Van het delen van betaalde arbeid en zorgtaken, van het delen van welvaart door onder andere een goed, gedegen minimabeleid, van het delen van milieu en natuur met toekomstige generaties. Hoe we dat voor ons zien kunt u lezen in dit verkiezingsprogramma. Wij zijn gemotiveerd om bewogen en bevlogen aan de slag te gaan.

3

1

WIJ ZIJN

GROEN BIJ ONS STAAT HET MILIEU

VOOROP WIJ ZETTEN ONS IN VOOR…

•

een leefbare groene omgeving voor iedereen

•

dierenwelzijn

•

het vergroten van de biodiversiteit

•

het optimaliseren van hergebruik (van goederen en natuurlijke bronnen)

•

elk dorp een dorpstuin

•

toewerken naar volledig gebruik van duurzame en groene energie

•

groene vervoersmiddelen

•

het behoud van het karakteristieke landschap

1.1 Een leefbare groene omgeving voor iedereen, ook in de toekomst GrienLinks vindt het de verantwoordelijkheid van de huidige generatie om de wereld in gelijke, liefst betere staat door te geven aan komende generaties. Dat betekent dat we natuur en milieu zo min mogelijk belasten. Het betekent ook zuinig zijn op de groene ruimte, en het landschap niet ongebreideld vullen met bouwwerken en wegen. Alleen zo voorkomen we dat toekomstige generaties de gevolgen van onze economische groei moeten betalen. Dus kiezen we voor duurzame energie en duurzaam vervoer, voor biodiversiteit, voor milieuvriendelijke landbouw, veehouderij en bedrijvigheid en voor compact bouwen. Op het terrein van duurzaamheid zou de gemeente lokale initiatieven op dit terrein actief moeten ondersteunen. Daarnaast zou de gemeente onderzoek en experimenten moeten opzetten c.q. stimuleren in samenwerking met hogescholen en universiteiten. Een schone en gezonde leefomgeving is goed voor mens en dier. Het openbaar groen in een gemeente draagt bij aan de kwaliteit van de leefomgeving en aan de biodiversiteit. Wij vinden biodivers openbaar groen zonder gif dan ook erg belangrijk. Het gebruik van gif bij de onkruidbestrijding is voor ons onaanvaardbaar. Glyfosaat spuiten lijkt een goedkopere methode maar dit gif komt uiteindelijk in het grondwater. De kosten voor de waterzuivering komen weer terug bij de burger. Het zogenaamd goedkopere gif blijkt in de praktijk duurder. Ons uitgangspunt is dat het openbaargroenbeleid zich ook richt op de beleving door de bewoners, de duurzaamheid en het behoud van werkgelegenheid.

4

1.2 Dierenwelzijn Dieren dragen bij aan de kwaliteit van ons leven. De manier waarop we dieren behandelen zegt iets over de mate van beschaving. Mishandeling van dieren en het houden van dieren in onnatuurlijke omstandigheden moeten dan ook worden aangepakt. GrienLinks wil dat het houden van varkens en kippen in grote afgesloten ruimtes – de zogenaamde intensieve veehouderij - wordt verboden. Dit betekent dat we geen megastallen en megaflats in onze gemeente willen. Wij willen alleen meewerken aan de uitbreiding van melkveehouderijen die een diervriendelijke bedrijfsvoering kennen.

1.3 Het vergroten van de biodiversiteit GrienLinks wil een groene leefomgeving die goed is voor bewoners en bezoekers. Wij zijn voor het verbinden van deze groene leefomgevingen met elkaar, zodat biodiversiteit wordt gewaarborgd en de status van bijengemeente bereikt wordt. Aansluiten van onze gemeente bij het bijenlint, het biodiversiteitsnetwerk en andere initiatieven op dit terrein zullen wij waar nodig ondersteunen of initiëren. Natuurlijk moeten biologische landbouw en diervriendelijke veehouderij en een omschakeling in die richting gestimuleerd worden. Als bedrijven willen omschakelen naar biologisch moeten belemmeringen worden weggenomen. Ook zijn wij voorstander van meer weidevogelvriendelijke bedrijven in onze gemeente en steunen dan ook van harte het initiatief Kening fan’e Greide, dat zich inzet voor behoud van het unieke weidelandschap in Friesland. Weidevogelbeleid staat in directe verbinding met bijenbeleid en behoud van biodiversiteit. We zijn blij dat aandacht voor de grutto en de kruidenrijke weilanden een speerpunt is van Kulturele Haadsted Ljouwert 2018. Ook Tytsjerksteradiel kan hierbij aansluiten en aan bijdragen; wij willen daar aandacht en initiatief voor hebben en tonen. De voorbeeldfunctie is van belang, bijvoorbeeld door het organiseren van plaatselijke consumentencampagnes en/of een Groene Streekmarkt en door voor de gemeentelijke catering zoveel mogelijk vegetarische, scharrel- en biologische producten te serveren. Megaflats en megastallen voor dieren die nooit daglicht zien of ooit maar in enige mate aan hun natuurlijke levensbehoefte kunnen voldoen moeten ook in de toekomst voorkómen worden. Wij zijn voor het welzijn van dieren in zowel natuur als veehouderij.

1.4 Het optimaliseren van hergebruik (van goederen en natuurlijke bronnen) GrienLinks is voorstander van een circulaire economie. De circulaire economie, ook wel kringloopeconomie genoemd, is een economisch systeem dat bedoeld is om herbruikbaarheid van producten en grondstoffen te maximaliseren en waarde vernietiging te minimaliseren. In het huidige lineaire systeem, worden grondstoffen omgezet in producten die na verbruik worden vernietigd. Voor ons bestaat er geen afval. Alle reststoffen kunnen hergebruikt worden volgens het “Cradle to Cradle” principe. Dit principe gaat verder dan duurzame ontwikkeling en wil voorzien in onze eigen behoeften, maar ook de toekomstige generaties van meer mogelijkheden voorzien. Het motto daarbij is: probeer goed te zijn in plaats van minder slecht! 5

Wat vernieuwing van de riolering betreft is onze inzet dan ook dat hemelwater en de afvoer van rioolwater mee genomen worden in de systemen. Ook zullen wij de vinger aan de pols houden bij het handhaven van milieuvergunningen en het verbeteren van (nieuwe) vergunningen.

1.5 Elk dorp een dorpstuin Veel van ons eten wordt tegenwoordig op grote afstand verbouwd. De huidige trend is dat steeds meer mensen willen weten waar hun voedsel vandaan komt. Lokaal voedsel is bovendien minder belastend voor het milieu. GrienLinks is een voorstander van dorpstuinen. Werken in een dorpstuin geeft niet alleen verse gifvrije groenten, het levert plaatselijk werkgelegenheid en het maakt kinderen ervan bewust waar hun eten vandaan komt. Het openbaargroenbeleid richt zich ook op de beleving door de bewoners, de duurzaamheid en het behoud van werkgelegenheid. Natuurlijk streven wij naar zuivere lucht, maar niet alleen luchtvervuiling, ook lichtvervuiling moet bestreden worden.

1.6 Echte groene energie Wij werken aan een overgang van grijze (fossiele) naar groene energie. Schaliegas is geen acceptabel alternatief. Ieder huishouden en bedrijf zijn eigen energie laten opwekken, maar ook zoveel mogelijk energie laten besparen door alle huishoudens en bedrijven goed te isoleren. Isoleren van gemeentelijke gebouwen heeft een voorbeeldfunctie. Er zijn veel plaatselijke initiatieven: de gemeente kan actief meewerken aan de initiatieven in Tytsjerksteradiel, en voorop lopen bij het kennis opdoen uit netwerken van lokale groepen. Wij zijn voorstander van het gebruik van groen gas, groene stroom en waterstof in zowel openbaar als particulier vervoer; uiteraard ook in overheidsvoertuigen.

1.7 Groene vervoermiddelen Ruim baan voor fiets en openbaar vervoer: vrijliggende fietspaden naar scholen; fietspaden en (bus-)haltes zo gunstig mogelijk t.o.v. de gebruikers (b.v. senioren en scholieren); klankbordgroepen van bewoners en gebruikers inschakelen.

1.8 Het behoud van het karakteristieke landschap Voor een Groene Ruimte is het van belang dat de Ecologische Hoofdstructuur en andere ecologische verbindingszones tot stand komen. Ook dat de open ruimte die er nog is niet volgebouwd wordt. Niet met woningbouw: die moet plaatsvinden binnen kernen (dus geen woonwijk in De Warren ten westen van Burgum) en niet met bedrijventerreinen: eerst de ruimte op bestaande bedrijventerreinen intensiever gebruiken. En niet met wegen; wanneer die toch niet meer te keren zijn, beperk dan de schade voor het cultuurhistorische landschap zoveel mogelijk. Als er niettemin kleine (bouw- en wegen-) uitbreidingen komen, zijn ook daar de natuur- en landschapskwaliteiten leidend voor de ruimtelijke ordening.

6

1.9 Actiepunten groen •

Natuur boven asfalt en onnodige bouw, dus niet meer maar betere wegen en geen nieuwbouw maar verbouw

•

Tytsjerksteradiel wordt daadwerkelijk Bijengemeente

•

Bevorderen van lesprogramma’s over dierenwelzijn en het belang van bijen

•

Bescherming van alle weide- en trekvogels

•

In stand houden en verbeteren van de populaties van inheemse diersoorten

•

Meer biodiversiteit

•

Meer kruidenrijk weiland

•

Elk dorp een dorpstuin: lokale productie van voedsel bevorderen

•

Groene schoolpleinen

•

De Warren blijft groen

•

Groene banen

•

Invoering Foot print

•

Tytsjerksteradiel wordt klimaatneutraal

7

2

WIJ ZIJN

SOCIAAL BIJ ONS STAAN MENSEN

CENTRAAL WIJ ZETTEN ONS IN VOOR… •

een gemeente van en voor iedereen

•

een eerlijke verdeling van betaald werk en zorgtaken

•

opwaardering van vrijwilligerswerk en mantelzorger

•

banen erbij door stimuleren en creëren van werkgelegenheid

•

zorg dichtbij

•

ouderen

•

een eerlijk en goed minimabeleid

•

groen en gezond onderwijs

•

ruimte voor anders-zijn

•

ruimte voor eigen-zijn

•

iedereen doet mee

2.1 Een gemeente voor iedereen GrienLinks zet zich in voor een solidaire gemeente: een gemeente voor iedereen en iedereen voor de gemeente. Wij willen het woord solidair niet alleen gebruiken maar ook inhoud geven. Solidair zijn staat voor verbondenheid vanuit betrokkenheid. In een solidaire samenleving worden middelen en welvaart eerlijk verdeeld. Solidariteit gaat ook verder dan de gemeentegrens. Ook op landelijke, Europese en wereldschaal moeten we solidair zijn. Wij vinden dat iedereen op zijn of haar eigen manier daadwerkelijk mee moet kunnen doen in de samenleving en dat iedereen op zijn of haar manier een bijdrage levert. Een bijdrage aan de samenleving leveren kan op vele manieren. Wij zien betaald werk niet als de hoogste en beste vorm van meedoen. Betaald werk is voor veel mensen belangrijk. Het biedt kansen om talenten te ontplooien en om economisch zelfstandig te zijn. Maar er is meer dan werk in het leven. Betaald werk moet te combineren zijn met de zorg voor kinderen en ouders en met vrijwilligerswerk. Wij pleiten voor het zichtbaar maken en waarderen van alle vormen van vrijwilligerswerk, mantelzorg en andere zorgtaken die mensen doen. Werk is niet alleen betaald werk. De in een voltijdbaan werkende inwoner van Tytsjerksteradiel en van Nederland is niet beter dan de vrijwillig werkende of in deeltijd werkende burger.

8

2.2 Een eerlijke verdeling van betaald werk en zorgtaken Wij vinden dat zorgtaken eerlijk verdeeld moeten worden en dat betaald werk eerlijk verdeeld moet worden. De huidige regering wil een participatiesamenleving en een afbouw van de verzorgingsstaat. GrienLinks vindt dat de participatiesamenleving al bestaat! Wij willen een participerende verzorgingsstaat. In Tytsjerksteradiel wordt veel vrijwilligerswerk gedaan. Mensen zorgen al heel veel voor elkaar. Wij vinden dat verplicht vrijwilligerswerk niet bestaat en dat de eigen motivatie het uitgangspunt moet zijn. Wij zetten ons in voor meer waardering voor alle vrijwillige zorg voor mens, dier en natuur. De werkloosheid in Friesland en Tytsjerksteradiel groeit en het aantal openstaande vacatures neemt af. De start en uitgangspositie van jongeren, ouderen en mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt, mensen met een arbeidsbeperking en laag opgeleide mensen, is lastig. Tegelijkertijd krijgen gemeenten door de nog in te voeren Participatiewet te maken met een groter wordende groep mensen die zelfstandig werk moeten vinden op de arbeidsmarkt. Het overheidsbeleid zorgt ervoor dat gemeenten minder geld beschikbaar hebben om mensen met afstand tot de arbeidsmarkt weer aan het werk te krijgen. Dat wordt lastig, vooral ook omdat er weinig werk beschikbaar is. Wij vinden dan ook dat bij gemeenten niet langer banen voor mensen met een beperking wegbezuinigd mogen worden, maar juist gecreëerd moeten worden. GrienLinks wil meer banen voor mensen met een beperking. Mensen worden te vaak afgerekend op hun productiviteit en efficiëntie. Maar een mens is meer dan zijn of haar productiviteit. Inzet, motivatie, liefde voor het vak zijn belangrijke componenten van werk. Een goede gemotiveerde werksfeer loont voor de werkgever en voor de werknemer.

2.3 Werkloosheid Wij geloven niet in ‘eigen schuld dikke bult’ als iemand geen betaald werk heeft. Werkloosheid is geen individuele verantwoordelijkheid maar een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Wij spreken dan ook liever van gedeelde verantwoordelijkheid van overheid, werkgevers en werkzoekenden. Wij vinden dat mensen niet tegen de dichte deur van de arbeidsmarkt geduwd moeten worden. Er is simpelweg niet voor iedereen betaald werk beschikbaar. Dus geen sollicitatieplicht, maar ook geen verplichte tegenprestatie en geen verplichte re-integratie bij een uitkering. Iemand die werk zoekt moet niet langer gestraft maar positief gemotiveerd worden. Ook hier speelt de opwaardering van vrijwilligerswerk een rol. Wij kiezen voor eigen initiatief en vinden vrijwilligerswerk net zo belangrijk als betaald werk. GrienLinks wil toewerken naar een waarderingssysteem door middel van zorgcredits en uiteindelijk een basisinkomen. Burgers, overheid en bedrijven moeten samen verantwoordelijkheid nemen en arbeidsdiscriminatie een halt toe roepen.

2.4 Banen erbij! Stel je voor dat er in verpleeghuizen weer een eigen keuken en wasserij komt. Misschien in eerste instantie iets duurder maar op de langere termijn is het goedkoper want er hebben meer mensen een betaalde baan. Stel je voor dat in een verpleeghuis het eten lekkerder en gezonder bereid kan worden met gebruik van lokale producten. Het zou de regionale economie en landbouw ondersteunen. Op basisscholen zien wij een belangrijke taak weggelegd voor een conciërge voor de 9

technische klussen en organisatie en onderhoud van het (groene) schoolplein. En wij zijn voor de herintroductie van de wijkverpleegkundige. Het vakmanschap, de aandacht en presentie die deze beroepen bieden aan ouderen, kinderen en mensen die zorg nodig hebben is in onze optiek onmisbaar. Wat ons betreft banen die te realiseren zijn en die bijdragen aan een sociale gemeente. Ook in de renovatie en verduurzaming van woningen, schoolgebouwen en dorpshuizen zijn groene banen te realiseren; de overgang van “grijze” naar duurzame energie biedt lokaal mogelijkheden voor banen. Wij geloven in een lokale en groene economie en willen aan de slag met een plan om bovengenoemde banen te creëren. En om de trend van: verlies van groene banen en banen in het groen, te keren.

2.5 Zorg dichtbij Op het gebied van Zorg en Welzijn is de komende jaren veel aandacht nodig voor de uitvoering van de transities in het sociale domein. De gemeente wordt verantwoordelijk voor de uitvoering van Jeugdzorg, de AWBZ en de Sociale Werkvoorziening. GrienLinks kiest ervoor om zorg dichtbij de mensen te organiseren. Iedereen heeft recht op goede zorg en aandacht. Dat mag niet afhankelijk zijn van je portemonnee. Wel vinden wij dat de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen, ook financieel. Een eigen bijdrage, als het persoonlijke huishoudboekje het toestaat, is dan ook vanzelfsprekend. Wij zetten ons in voor nieuwe zorginitiatieven voor mensen die ondersteuning nodig hebben. Het persoonsgebonden budget is daar een belangrijke voorwaarde voor. De vrijheid van mensen om zorg te kiezen die bij hen past en op een manier die zij prettig vinden is voor GrienLinks een belangrijk basisrecht. De kantelingsgedachte, eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid eerst en maatwerk leveren, kan wat ons betreft in de Sociale agenda niet op alle terrein worden toegepast. Eigen verantwoordelijkheid is bij GrienLinks namelijk niet de verantwoordelijkheid van de ander, ook wel eigen schuld genoemd, maar de verantwoordelijkheid vóór de ander en dan kom je uit bij solidariteit. We hebben elkaar nodig. Wij kiezen voor gedeelde verantwoordelijkheid en samenredzaamheid in plaats van zelf-redzaamheid.

2.6 Ouderen Nederland is aan het vergrijzen. Ouderen worden qua zorg vaak gezien als een kostenpost. Dit terwijl er bij oudere mensen een enorm potentieel aan kennis en levenservaring aanwezig is. Senioren in Tytsjerksteradiel zijn actief en betrokken. Veel mensen die met pensioen gaan passen op de kleinkinderen, zijn mantelzorgers of doen vrijwilligerswerk. Er is een toenemende groep vitale ouderen. Maar op een gegeven moment heeft ieder van ons zorg nodig. Omdat er steeds meer ouderen komen die zorg nodig hebben vindt GrienLinks dat wat betreft welzijn wonen en zorg daar rekening mee gehouden moet worden. De regering heeft besloten om verzorgingshuizen verregaand af te schaffen. Dit betekent dat woningen geschikt gemaakt moeten worden voor het ontvangen en verlenen van verzorgingshuiszorg en dat extramurale zorgpakketten nodig zijn. Wij vinden dat in het woningbeleid aandacht moet zijn voor het tijdig aanpassen van woningen. GrienLinks wil dat zorg voor ouderen dichtbij huis georganiseerd wordt en dat voorzieningen laagdrempelig zijn. Als mensen niet meer zelfstandig kunnen wonen blijven basisvoorzieningen behouden.

10

2.7 Een eerlijk en goed minimabeleid Wie niet kan werken zou in een land als Nederland niet onder de armoedegrens hoeven te leven. Een bijstandsuitkering is echter momenteel dusdanig laag dat dit wel tot armoede leidt. Daarnaast is er een groeiende groep (zelfstandig) werkenden die nauwelijks kan rondkomen. Door de stapeling hebben bezuinigingsmaatregelen voor lage inkomens vaak grote consequenties. We staan voor een eerlijk en goed minimabeleid. Wij willen dan ook niet dat er op het huidige sociale minimabeleid in onze gemeente bezuinigd gaat worden. Wij pleiten juist voor uitbreiding van het budget voor dit beleid want steeds meer mensen zijn genoodzaakt om een beroep te doen op de gemeente voor levensonderhoud. De voedselbank heeft te maken met een grote toename van cliënten. Wij zijn blij met particuliere initiatieven als de voedselbank maar realiseren ons terdege dat dit eigenlijk niet nodig zou moeten zijn. Steeds meer kinderen in Nederland hebben te maken met armoede. Staatsecretaris Klijnsma heeft voor de komende jaren extra budget uitgetrokken voor armoedebestrijding. Deze gelden zijn bedoeld ter intensivering van het armoedebeleid van gemeenten. Geld bedoeld voor deze mensen moet ook echt bij deze mensen terecht komen. Wij zullen ons er sterk voor maken dat het advies van staatsecretaris Klijnsma om deze extra gelden in te zetten voor kinderen in armoede ook echt uitgevoerd wordt. Kinderen moeten niet met een achterstand aan het leven beginnen en volwaardig deel kunnen nemen aan de maatschappij. Wij zijn voor een toegankelijk minimabeleid. Dit betekent dat extraatjes en toeslagen voor iedereen makkelijk te vinden zijn.

2.8 Gezond en groen onderwijs Een gezonde leeromgeving is van groot belang. Een goed leefklimaat op scholen draagt bij aan de gezondheid van kinderen en heeft invloed op de leerprestaties. Goed en inspirerend onderwijs wordt voor een heel groot deel door de onderwijskrachten bepaald. Stimulerende leerkrachten en ouders, een goed en duurzaam schoolgebouw, gezonde voeding in schoolkantines, duurzame projecten zorgen samen voor een goede startpositie van kinderen in de samenleving. Kinderen leren omgaan met diversiteit en zorg voor onze aarde zijn wat ons betreft vanzelfsprekende uitgangspunten. We vinden het dan ook belangrijk dat onze gemeente duurzame projecten binnen het onderwijs stimuleert en dat schoolkantines uitsluitend gezonde voeding verkopen. In samenwerking met het Natuur- en Milieu-Educatiecentrum en lokale initiatieven zoals dorps- en buurttuinen en toekomstige projecten bij het Bos van Ypey kan natuur- en milieueducatie tastbaar gemaakt worden. Ook de opzet van groene schoolpleinen en het meedoen aan bijenprojecten vanuit het door GrienLinks geïnitieerde bijenbeleidsplan dragen hieraan bij. Iedereen heeft recht op passend onderwijs in een veilige leeromgeving. Iedereen heeft recht op gelijke kansen. Bij leren gaat het niet alleen om kennis vergaren, maar vooral ook om het stimuleren en ontwikkelen van verantwoord burgerschap en het ontplooien van creativiteit.

11

2.9 Ruimte voor anders-zijn GrienLinks heeft gelijke behandeling en het bestrijden van discriminatie hoog in het vaandel. Ieder geval van discriminatie is er een te veel. Discriminatie staat participatie in de weg. Mensen met verschillende achtergronden moeten zich thuis kunnen voelen in Tytsjerksteradiel. Iedereen heeft het recht om anders te zijn en er zijn kansen voor iedereen ongeacht etnische achtergrond, beperking, geloof of seksuele voorkeur. Wij geloven in de kracht van verschil. Iedereen verdient gelijke kansen op werk, een fatsoenlijk inkomen, goed onderwijs, goede zorg en een betaalbare woning. Wij willen opkomen voor de inwoners van onze gemeente die wonen op de gezinslocatie van het AZC. Zij hebben niet dezelfde rechten en plichten als alle andere inwoners van onze gemeente. Het ontmoedigingsbeleid van de overheid ten aanzien van deze mensen vormt hiervoor een belemmering. Wij zullen onze uiterste best doen om, waar wij kunnen, hun leefsituatie te verbeteren. De positie van mensen in een AZC kun je omschrijven als vogelvrij: ze hebben vrijwel geen rechten. Wij vinden dat dit niet kan en mag gebeuren. Ieder mens heeft bestaansrecht en recht op onderdak. GrienLinks Tytsjerksteradiel blijft zich vanuit dit basisrecht inzetten voor de inwoners van onze gemeente die in het AZC wonen.

2.10 Ruimte voor eigen-zijn Er komen, vooral via de media, veel vormen van cultuur op ons af, over het algemeen in het Nederlands en Engels. Daarbij moet niet vergeten worden, dat in Tytsjerksteradiel veel inwoners zich liever of gemakkelijker uiten in het Fries. Ook veel cultuuruitingen vinden in het Fries plaats. De gemeente Tytsjerksteradiel moet haar functie als voortrekker in het Friese taalbeleid niet vergeten.

2.11 Iedereen doet mee Op dit moment zijn gemeenten druk bezig om de transities in het sociale domein, zoals dat zo mooi heet, voor te bereiden. Zoals het nu staat, krijgen gemeenten in 2015 de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van AWBZ-taken en de jeugdzorg vanuit de gedachte dat een gemeente dichter bij de burger staat en daarom beter kan beoordelen welke zorg waar nodig is. Het spijtige is dat deze transities gepaard gaan met behoorlijke bezuinigingen. Nog steeds is niet helemaal duidelijk welke taken er precies bij de gemeente komen en welke budgetten er beschikbaar zullen komen. GrienLinks zal in dit proces en later bij de uitvoering kritisch in de gaten houden dat de belangen van mensen die zorg nodig hebben bewaakt worden. Ook bewaken wij de toonzetting in beleidstukken. Wij zijn van mening dat burgers best veel ondersteuning willen geven en ook wel begrijpen dat er bezuinigd moet worden, maar dat de toonzetting in de communicatie naar de burgers toe vaak te wensen over laat. Dit kan en moet anders.

12

2.12 Actiepunten sociaal •

Opkomen voor kinderen in armoede

•

De informele zorgtoets wordt ingevoerd

•

Behoud van PGB’s

•

Vrijwilligers en mantelzorgers krijgen meer waardering door middel van bij voorbeeld zorgcredits

•

Ouderen krijgen zorg en huisvesting op maat

•

Alle inwoners, ook de inwoners die in het AZC wonen, worden gelijk behandeld

•

Asielzoekers die niet terug kunnen moeten worden opgevangen

•

De benadering van de gemeente ten aanzien van mensen in een uitkeringspositie is mensvriendelijk

•

Ons inzetten voor minima en uitkeringsgerechtigden

•

Werken met behoud van uitkering is alleen prima als dat vrijwillig gebeurt

•

Afschaffing sollicitatieplicht voor mantelzorgers

13

3

WIJ ZIJN

ANDERS WIJ WILLEN NIET MEER MAAR

BETER WIJ ZETTEN ONS IN VOOR… •

onze Idealen

•

welzijn en Bruto Nationaal Geluk

•

creatieve oplossingen voor maatschappelijke problemen

•

echt eerlijk delen

•

de financiën

3.1 Onze idealen GrienLinks is een partij van idealen. Idealisme, het geloven in een betere wereld, is geen luchtfietserij, wij willen het handen en voeten geven. We geloven in een betere wereld, we denken dat het anders kan. We denken dat het beter kan. We zijn groen en sociaal. Groen denken is sociaal en sociaal denken is groen: door goed te zorgen voor het milieu, de groene omgeving, duurzaamheid en dierenwelzijn zorgen we tegelijkertijd voor onze kinderen en kleinkinderen. Wij willen de aarde doorgeven. Wij gaan voor een schone zorgzame omgeving ook voor toekomstige generaties. Realistisch idealisme met de voeten stevig op de grond. En dat begint bij jezelf in het klein, in je buurt, in je gemeente.

3.2 Welzijn en Bruto Nationaal Geluk De tijd van individualisering en het steeds maar meer consumeren is voorbij. Groen Links is de enige partij die in haar programma welzijn als welbevinden, de balans in je leven, prioriteit heeft gegeven. Wij pleiten voor Bruto Nationaal Geluk in plaats van Bruto Nationaal Product. Bruto Nationaal Geluk is niet het tegenovergestelde, maar een verruimd begrip van Bruto Nationaal Product: naast de economische factoren staan ook het milieu, sociale waarden en het geluk van mensen centraal. Bij Bruto Nationaal Geluk (ook een instrument om zaken meetbaar te maken!) spreken we over het geheel, de balans als het ware tussen de materiële en de immateriële dimensie. Welzijn, een gevoel van veiligheid, waardering, het vinden van emotionele en geestelijke ontwikkeling, zijn die dingen waaruit duurzaam geluk is te halen. Dat houdt in dat een land, een provincie en een gemeente investeren in de nieuwste technologie en tegelijkertijd evenveel aandacht schenken aan zorg, sociale voorzieningen, dierenwelzijn, milieu, klimaat en culturele zaken als zang, dans en religie. Het gaat daarbij om kwaliteit in plaats van om kwantiteit. GrienLinks zal altijd vanuit deze gedachte kijken naar het beleid in onze gemeente en haar inbreng op welzijn en 14

welbevinden baseren. Wij zetten ons in voor Bruto Nationaal Geluk in Tytsjerksteradiel. Duurzaamheid, Fair Trade, de millenniumdoelen, ze zijn onlosmakelijk verbonden met het gedachtegoed van GroenLinks. Wij zijn blij dat ook in Tytsjerksteradiel ondernemingen en organisaties met regelmaat, vooruitlopend op nieuwe wetgeving, al bezig zijn met duurzaamheid en Fairtrade-projecten onder de noemer maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dankzij initiatief van GrienLinks is Tytsjerksteradiel Fair Trade gemeente geworden en deze titel is ook in 2013 geprolongeerd. Wij blijven ons de komende jaren sterk maken voor Fair Trade en millenniumbeleid, omdat solidariteit verder gaat dan gemeentegrenzen en omdat het gaat om duurzaamheid in al haar facetten.

3.3 Creatieve oplossingen voor maatschappelijke problemen GrienLinks is ervan overtuigd dat de oude economie herstellen en dan weer vol gas vooruit geven, niet gaat lukken. Het is duidelijk dat de huidige economie niet werkt. Als systemen en regels niet meer werken, ontstaat crisis. Alle signalen wijzen er op dat de (financiële) rek eruit is op vele terreinen. We lopen op maatschappelijk, ecologisch en sociaal gebied tegen de grenzen van onze samenlevingsvorm aan. We leven met z’n allen op de pof, economisch gezien, maar ook wat betreft het milieu en de voedselvoorziening. Het is tijd voor verandering! Tijd om ons te realiseren dat mensen geen op zichzelf staande individuen zijn, maar in verbinding staan met elkaar en met de natuur. Het economische model dient de mens en niet andersom. In een gemeenteraad gaat het dus niet alleen over het zo eerlijk mogelijk verdelen van geld en goederen, maar vooral ook om het welzijn van de mensen die in deze gemeente wonen. En over dat welzijn willen wij waken. Zeker nu er zoveel gaat veranderen wat betreft de jeugdzorg, de sociale werkgelegenheid, en de zorg en begeleiding van mensen die ondersteuning nodig hebben. Als er over vertrouwen gesproken wordt, moet er ook vertrouwen gegeven worden. Wij vinden dat creatieve oplossingen en initiatieven bij de mensen zelf vandaan moeten komen en dat je als overheid dit niet kunt opleggen. Veranderingen van onderop zijn al volop gaande. Allerlei burgerinitiatieven op het terrein van zorg en duurzaamheid ontstaan vanuit verbondenheid met de omgeving en met de buurt. Vanuit het hart wordt door burgers handen en voeten gegeven aan zaken die voor hen belangrijk zijn. Daar komt geen overheid aan te pas. En daarbij tellen andere waarden als geld en efficiëntie. GrienLinks wil aansluiten bij deze beweging en deze initiatieven waar mogelijk ondersteunen. Wij denken dat het verplichten van zorg voor familie, buurt of milieu niet werkt. Wij willen de positieve inzet van mensen bekrachtigen en zichtbaar maken. Ieder mens heeft de samenleving iets te brengen en te geven. In onze samenleving worden mensen gelabeld op wat ze missen, daklozen zijn mensen zonder huis, werklozen zijn mensen zonder werk, mensen met een beperking hebben een beperking. Mensen zijn meer dan een huis, werk of een beperking. GrienLinks wil dat mensen gewaardeerd worden om wat ze te geven hebben. Dan kunnen dromen en idealen vorm krijgen. Als er over regie van de burger gesproken wordt, moet dit dan ook echte regie zijn. Als het over vrijwilligerswerk gaat, moet dit echt vrijwillig zijn. Als het over wederkerigheid gaat, moet het over echte wederkerigheid op basis van gelijkwaardigheid gaan. Wij pleiten dan ook voor duidelijk en begrijpelijk taalgebruik. Wij denken dat verreweg de meeste mensen graag willen werken, dat verreweg de meeste mensen iets voor elkaar willen betekenen en dat ook nu al doen. Zorgen voor elkaar komt van binnenuit en kan niet van buitenaf opgelegd worden.

15

3.4 Echt eerlijk delen Veel mensen komen omdat ze geen betaald werk kunnen krijgen buiten de samenleving te staan. Alleen betaald werk levert waardering op. Dit betekent dat werkloos zijn je positie en zelfvertrouwen behoorlijk aantast. Geen betaald werk hebben betekent ook een laag inkomen hebben. Ook dit betekent dat je vaak niet mee kan doen. Armoede is een relatief begrip. GrienLinks vindt dat armoede net als werkloosheid een maatschappelijke verantwoordelijkheid is en geen individueel probleem. GrienLinks wil werk en inkomen eerlijk verdelen, GrienLinks wil zorgtaken eerlijk verdelen. Dat is geen gemakkelijke opgave, omdat veel van deze zaken landelijk geregeld worden. Maar dat wil niet zeggen dat wij niet proberen om in onze gemeente stappen te zetten in de richting van gelijk en eerlijk verdelen van werk, zorg en inkomen. Verandering begint in het klein, bij jezelf je buurt je gemeente. Is dit alles luchtfietserij? Luchtfietsen betekent bij voorbeeld een verhaal vertellen dat buiten de realiteit staat. Ook stond een luchtfiets lange tijd voor iets wat niet mogelijk was. Door de huidige technologie is luchtfietsen nu wel mogelijk. De luchtfiets draait op de eigen spierkracht van de fietser. De energiebron is dus de vlieger zelf. GrienLinks wil hiermee aangeven dat dingen die voorheen onmogelijk leken, nu wel kunnen. Je moet alleen wel op een andere fiets gaan zitten. Verbindingen leggen en krachten bundelen. Met de hulp en ondersteuning van onze kiezers willen wij ons inzetten voor een ander en eerlijk Tytsjerksteradiel.

3.5 Een kloppend gemeentelijk huishoudboekje Vanaf 2008 worden wij geconfronteerd met een financiële crisis. Deze crisis is veroorzaakt door o.a. banken die te veel risico namen maar ook door bedrijven die te weinig belasting afdragen. Op dit moment is het voor onze regering bij de grote bedrijven: u vraagt wij draaien. Dat betekent versoepeling ontslagrecht, verlaging lonen en uitkeringen plus via allerlei constructies het wegsluizen van belastingen. In 2002 droegen deze bedrijven voor 10% bij aan de Nederlandse belastinginkomsten. Op dit moment nog maar 4%. Dit kan allemaal met het huidige vrije marktdenken. Hierdoor wordt een heel kleine groep steeds rijker ten koste van een gemeenschap die het met elkaar moet verdienen. Het mag duidelijk zijn dat GrienLinks het hier niet mee eens is. Vooral niet omdat dit tot gevolg heeft dat de decentralisaties van rijkstaken naar gemeenten met zeer forse bezuinigingen gepaard gaan om de landsfinanciën op orde te brengen. Wij maken ons zorgen over de positie van kwetsbare mensen in onze gemeente als gemeenten verantwoordelijk worden voor de jeugdzorg, mensen met een arbeidsbeperking en de AWBZ. Ook maken wij ons zorgen over de financiële risico’s die de decentralisaties met zich meebrengen. Het huidige kabinet bezuinigt heel veel en legt tegelijkertijd veel taken bij de gemeente neer. Hierdoor zal er de komende jaren niet alleen weinig tot geen ruimte zijn voor nieuw beleid maar zal ook onze gemeente genoodzaakt zijn om weer fors te bezuinigingen. Hierbij zullen pijnlijke keuzes onontkoombaar zijn. Gemeenten moeten meer doen met minder geld en de gevolgen daarvan zullen voor de inwoners van onze gemeente merkbaar zijn. GrienLinks gaat die verantwoordelijkheid niet uit de weg, maar bij het maken van keuzes in de aankomende bezuinigingsronde vinden wij dat de zwakkeren in onze gemeenschap zoveel mogelijk moeten worden ontzien en dat voorkomen moet worden dat zij in een sociaal isolement terecht komen. Mensen begrijpen best dat er bezuinigd moet

16

worden als de lasten terecht komen bij diegenen die dat kunnen dragen. Leidraad bij bestedingen van gemeentegeld zijn voor ons leefbaarheid, solidariteit en duurzaamheid. Wij kiezen voor een duurzame samenleving in sociaal en ecologisch opzicht. GrienLinks benadert de gemeentelijke financiën als een persoonlijk huishoudboekje. De financiële ontwikkelingen binnen onze gemeente zijn reden voor zorg. De lasten voor de burgers nemen al jaren toe terwijl de gemeentelijke reserves afnemen. Als dat thuis zou gebeuren, zouden we zeker al lang maatregelen genomen hebben. Wat ons betreft stoppen we met het verder ontwikkelen van het prestige project als de robuuste woonwijk de Warren. De Warren heeft al een enorm deel van de algemene middelen opgeslokt en zal nog jaren zwaar op de begroting blijven drukken. Bij GrienLinks is geld een middel en geen doel. Wij geloven in een andere economie waar niet het bezit van de zaak maar het gebruikersgemak voorop gezet zal gaan worden. De huidige tendens is dat mensen in de toekomst steeds meer spullen van elkaar lenen en gebruiken en niet meer alles zelf hoeven te bezitten. Bij de verdeling van gemeentelijk geld staan bij ons de mensen en wat zij nodig hebben centraal. Dat betekent een beleid dat aan iedereen kansen biedt, dat de solidariteit versterkt en met compassie de zwaksten beschermt. •

•

•

• • •

Het nieuwe collegeprogramma zal sober en transparant moeten zijn. Bovendien moet het programma worden doorberekend op de financiële haalbaarheid zodat met een realistisch programma van start kan worden gegaan. Iedereen (alle burgers) moet worden geïnformeerd over de mogelijkheden en onmogelijkheden van de gemeente. De komende tijd zullen we samen aan de slag moeten om de leefbaarheid in onze gemeente te behouden. Bij gemeentelijke bezuinigingsvoorstellen moet van te voren een integrale doorberekening beschikbaar zijn, zodat duidelijk is dat dit ook echt bezuinigingen zijn en er geen verschuivingen plaatsvinden binnen verschillende domeinen. Bezuinigingen zullen ook de komende raadsperiode onvermijdelijk zijn maar ons uitgangspunt daarbij is dat de zwakkeren in onze gemeenschap worden ontzien. Als er keuzes moeten worden gemaakt, vindt GrienLinks een vangnet voor de zwaksten en een groene en sociale leefomgeving, belangrijker dan prestigeobjecten. GroenLinks kiest voor een duurzame samenleving - duurzaam in sociaal en ecologisch opzicht.

3.6 Actiepunten anders •

Bruto Gemeentelijk Geluk

•

Werken vanuit verbinding

•

Inzet voor duurzaamheid en de Millenniumdoelstellingen ook na 2015

•

Prolongatie van de titel Fair Trade Gemeente voor Tytsjerksteradiel.

•

Duidelijkheid en leesbaarheid (toegankelijkheid) van beleidsstukken

•

Burgerinitiatieven steunen en faciliteren

•

Maatschappelijk verantwoord ondernemen bevorderen

•

Een maatschappij waar iedereen mag en kan meedoen

•

Out-of-the-box-denken

•

Idealen 17

WIJ ZIJN

DE KANDIDATEN VOOR DE GEMEENTERAAD VAN

TYTSJERKSTERADIEL •

Brigitta Meinema-Scheepsma, Hurdegaryp

•

Mareye Swart, Ryptsjerk

•

Karel van der Linden, Oentsjerk

•

Louis Bakker, Ryptsjerk

•

Lammert de Vries, Hurdegaryp

•

Freek Kolkman, Ryptsjerk

•

Dirk van der Wal, Burgum

•

Marianne Dagelet, Gytsjerk

•

Kees Terwisscha, Gytsjerk

•

Roeland Sprey, Tytsjerk

•

Pyt Jon Sikkema, Oentsjerk

•

Jitske Stavenga, Oentsjerk

•

Peter van de Lijke, Hurdegaryp

•

Tonko Vos, Jistrum

•

Corien van der Linden, Oentsjerk

•

Irona Groeneveld, Burgum

Dit programma kwam tot stand met medewerking van: Peter Lesterhuis, Karel van der Linden, Brigitta Meinema, Pyt Jon Sikkema, Mareye Swart en de Algemene Ledenvergadering van GrienLinks Tytsjerksteradiel.

18