Exhibiton

Tentoonstelling 35m3 jonge architectuur

noA.architecten 21.02.2008 – 22.03.2008 Tentoonstelling / Exposition / Exhibiton

INLEIDING

Van 2005 tot 2008 programmeren deSingel en het Vlaams Architectuurinstituut gedurende drie seizoenen gezamenlijk de tentoonstellingenreeks ‘35m3 jonge architectuur’. De titel verwijst naar de ruimte (283 x 408 x 303 cm) waarbinnen de actuele productie of de papieren visie van een nieuwe generatie architecten gepresenteerd wordt. Jonge veelbelovende architecten worden uitgedaagd creatief om te springen met de beperkingen van deze tentoonstellingsruimte. Aan de hand van één of meerdere realisaties, een statement, een visie, een theoretische reflectie, een installatie, … portretteren ze hun drijfveren, hun aanpak en praktijk. Tot op heden werden volgende architectenbureaus gepresenteerd: Office kgdvs (Brussel), Van Belle & Medina (Antwerpen), Dessauvage & Mohammadi (Brugge), Kristoffel Boghaert (Gent), Jo Taillieu (Gooik), De Vylder & Hofkens (Gent), NU architectuuratelier (Gent), noumenon (Brussel), D’haeseleer & Kimpe & Poelaert (Antwerpen/Gent), URA architecten (Brussel) en BARAK (Gent). Moritz Küng / Katrien Vandermarliere illustratie Richard Venlet 

AAN HET WOORD Over zin en onzin van het tentoonstellen van architectuur kan je uitweiden, deSingel stelt het probleem wel erg scherp. Ze nodigt architecten uit om hun werk te tonen in een gesloten kleine box. Wat te doen? Laten we deze box tonen als box. Binnenin enkele aanpassingen: een spiegel als perspectief, een kleur aan de wand, een tekening op de grond. We benadrukken de plek, hier en nu. Verder laten we de kamer leeg. Foto’s, plannen of maquettes ontbreken. Deze ruimte volstaat, we laten de bezoeker een kamer ervaren, maar gaat hij wel binnen in de box? Nog een vingerwijzing. Aan de ingang leggen we een imaginair plannetje. Voor onze architectuur, gelieve zich te wenden tot ginds. Trek naar buiten, ervaar bouwwerken in werkelijkheid, ze staan er altijd, in open lucht.



Concertzaal De Kreun, Kortrijk, 2004 - 

noA ontstond toevallig. Ik heb Philippe ontmoet tijdens mijn studies in Gent en Jitse op mijn werk in Londen. Op een dag belt Philippe ons op en vroeg om samen deel te nemen aan een wedstrijd. Met zijn drieën gingen we aan de slag en wonnen de wedstrijd. Dan volgde nog een wedstrijd en nog een prijs. We bouwden en tijdens het bouwen ontvingen we nog een bouwopdracht. Enzovoort. We werken samen omdat we goed samenwerken.



Stadhuis Menen (2002-2007) 

Ik maakte veel tekeningen en schetsen, tijdens en na mijn studies. En plots gebeurde er iets. Ik ging naar de werf en zag mannen in de weer om muren op te trekken, op basis van mijn plan. Een getekende lijn groeide uit tot een betonnen gevel. Een aanzet op papier kreeg vorm in de ruimte, definitief en bepalend. De schets werd werkelijkheid. Op dat moment begreep ik de ware aard van een architect, iemand met verantwoordelijkheid.



Woningbouw Vetexsite, Kortrijk (2000 - 2001) 

We nemen deel aan een wedstrijd van een crematorium te Holsbeek. Samen trokken we naar Stockholm om er de begraafplaats van Asplund en Lewerentz te zien. Die uitstap was een geweldige ervaring. Sobere gebouwen in harmonie met bomen en met een nobel gebaar naar de mens die zijn naaste ten grave moet dragen. Die architectuur troost, geeft kracht, reikt ver. Met weinig middelen maar meesterlijk toegepast. Terug thuis werkten we aan de site van Holsbeek. Bouwen voor de dood was een intense ervaring, zowel fysisch als psychisch. We begrepen aan den lijve hoe gebouwen en gevoelens intens samengaan. Dat moet altijd zo zijn. Ook de architectuur voor het leven mag emoties onthullen.



Basisschool ‘t Regenboogje, Brussel (2006) 

Ik zag een affiche met de woorden no jazz. Je leest no jazz en je weet meteen dat jazz op de agenda staat. Zo schreven we noA. Eerst de naam, later het verhaal; architecten dienen zich vandaag te verantwoorden met ‘een visie’. Hoofdletter A wijst naar de architect die zich kunstenaar voelt: hij schept zelfbewust, met een opzichtig gebaar, om zichzelf te redden. Wij houden van de kleine letter a, architectuur die aandacht heeft voor het andere. Voor de omgeving, de mens, het klimaat, de tijd. Architectuur met een grote A valt op, steekt zijn puntig hoofd uit boven anderen, geniet applaus om zijn glinsterend uiterlijk. Architectuur met een grote A geniet applaus om zijn glinsterend uiterlijk. Architectuur met een kleine A ziet het nobele van een ruwe kei. A of a, Aalto vinden we ook schitterend.

10

OCMW-dienstencentrum, Gent (2004) 11

Bij een bouwopdracht willen we de vraag goed begrijpen. Men vraagt ons ‘maak een gebouw voor dit gebruik op die plek dat moet voldoen aan die eisen en met die eigenschappen’. Maar achter die vraag schuilt verwarring en twijfel, veel mensen weten niet zo goed wat ze willen bouwen al vermoeden ze van wel. We formuleren de opdracht opnieuw en opnieuw, tot de vraag erg duidelijk wordt. Dan volgt zo het antwoord, zonneklaar.

12

Stadhuis Menen (2002-2007) 13

Ik hou van het woordje ‘desondanks’. Een sleutelwoord in ons werk, zeker ook in het project van het stadhuis van Kortrijk. De stad had een aankoop gedaan, een kantoorgebouw uit de jaren zestig. Het gelijkvloers dat ooit diende als een bank moest nu stadhuis worden. De immense oppervlakte omvatte één voorname marmeren hall met rondom tientallen loketten waar geen vlekje licht binnenviel. Wanden en plafonds, alles vals. En toen begonnen we met verbouwen. We openden een gevel naar de straat toe, we maakten openingen in het plafond en plaatsten er serres op, we braken de binnenruimte af tot op de structuur. En wat kwam tevoorschijn? Een uitgestrekte ruimte vol licht, mooie bekistingpatronen, een ranke structuur. Desondanks een kantoorgebouw waar schoonheid zoek was, bereikten we een succes. Ondertussen groeit het gras op het dak.

14

Woningbouw Vetexsite, Kortrijk (2000-2001) 15

Carl Andre en Donald Judd hebben grote indruk op mij gemaakt. Wat een gebaar, kijk en zie de kunst van een baksteen op de grond. Als een baksteen voldoende is om schoonheid te scheppen, dan moet een stapel bakstenen, wat een gebouw is, toch die kracht behouden. Ik hou van kunst die dichtbij het materiaal blijft. Sommige jazz doet dat ook, John Zorn bespeelt noten als ruw materiaal.

16

Woningbouw De Ham, Oudenaarde (2006-2007) 17

We zoeken altijd naar een eenvoudige oplossing. Bij het stadhuis van Menen is dat expliciet. We nemen deel aan de wedstrijd, maken plannen, bezoeken meerdere keren de plek. En gaandeweg vinden we één oplossing; een plan dat voor de hand ligt. We herstellen alle ruimtes met een historische waarde en voegen ze samen tot één geheel. Een egaal blank licht heerst in de diverse kamers. In het midden, op de koer, plaatsen we een nieuw monumentaal element dat nauwelijks de oudere gebouwen aanraakt. Een skelet met grote ramen en slanke zuilen, een transparant middelpunt. Dit raster verbindt de niveaus, ordent, verlicht, verruimt, maakt het totaal doorzichtig. Het stadhuis laten we haast onaangeroerd, de ingrepen lijken onzichtbaar. Tijdens het tekenen van deze plannen, dachten we ‘dit is te vanzelfsprekend, alle deelnemers van de wedstrijd komen wel af met deze oplossing’. Maar we keken op van de verschillen.

18

Vrijstaande woning, Brugge (2003-2007) 19

Als architect teken je niet op een blanco pagina. Je krijgt een blad vol tekens met de vraag ‘maak een mooie tekening’. Op het blad zie je sporen van gebouwen, wegen, grenzen. Dan neem je de pen: lijnen aanscherpen, kanttekeningen zetten, tekens doorhalen en corrigeren, open ruimtes creëren, ... Uiteindelijk lijkt je plan op een tekening gemaakt op een blanco blad.

20

Woon- en zorgcentrum, Oudenaarde, 2002 (1ste fase 2007) 21

Bouwen doe je op een plek die je meestal vreemd is: een perceel langs een autoweg, een kavel in een woonwijk, een gebouw in een historisch centrum. We trekken er naar toe, verkennen de wijk, raken hoeken en kanten aan. “Stenen spreken. Steden spreken. Ruïnes en skylines: een verhaal van mensen. De overlevering spreekt. De stad is een stem, spreektaal.” dicht Simon Vinkenoog. Dus luisteren we. Sommige stemmen klinken luid, andere stil. Een eeuwenoud gebouw spreekt duidelijke taal, maar een lapje grond in niemandsland zoekt nog naar woorden. In Baasrode krijgen we de opdracht om de wijk van de scheepswerf opnieuw in te richten. Dat prachtige gebouw uit de achttiende eeuw dicteert ons als het ware, we bouwen nu in dialoog met toen. Maar elders heerst er spraakverwarring. In Liedekerke hebben we een politiecommissariaat gebouwd. Bij een eerste bezoek leidde de GPS ons naar een bevreemdend oord, tussen kantoorgebouwen aan een drukke weg en kleine familiewoningen verloren aan de achterkant. Hier zoeken we naar sporen, leren we ons oriënteren. We hebben een volume gemaakt met diverse hoogten, lager aan de zijde van de huizen, hoger aan de drukke baan. Ook zijdelings zijn er sprongen en niveauverschillen. Grote ramen, los verspreid over de gevels, nodigen uit. Een gebouw dat in alle richtingen wilt bemiddelen, de buurt mondig maakt en zegt ‘laten we beginnen’.

22

‘s Hertogenmolens, Aarschot (2003) 23

Media en onderwijs spannen zich in om originaliteit als de belangrijke factor van de kunsten te promoten. Dat is erg romantisch; kijk naar de kunstenaar die als enkeling een nieuwe taal uitvindt, wat oorspronkelijk en heroïsch. Als student spande ik me in om naar buiten te komen met nieuwe vormen, spitsvondigheden, originele gedachten. Maar gaandeweg vond ik dit vormenspel zinloos. Ik geloofde meer in de typologie van de architectuur, in een logica van bouwen die beantwoordt aan wetten van duizend jaar oud, in een taal die geleidelijk evolueert. Ik had oog voor anonieme architectuur van boerderijen, kastelen, bruggen, kloosters, loodsen, torens, ... Architectuur zonder architect, bouwvakkers gingen aan de slag en zetten gebouwen neer die morgen nog overeind staan. Ik heb me steeds minder bekommerd om originaliteit.

24

Crematorium Hofheide, Holsbeek (2005) 25

We leven in een tijd van functionaliteit, alles moet dienen. Wat wordt er vandaag gebouwd? Fabrieken, winkelcentra, kantoren. Ruimten met een praktisch nut. Dat vertaalt zich naar de buitenkant, je ziet wat je ziet. Momenteel zetten we op de oever van de Schelde een hoog bouwwerk neer, een station voor hoogspanning. Binnen staan machines maar het exterieur blijft gesloten. Een voorbijganger kan zich verwonderen, ‘vreemd, wat is dat?’. Het is een zwijgzaam gebouw, een raadsel. Stenen kunnen een mysterie bevatten.

26

150/15 kV onderstation Petrol, Antwerpen (2005-2008) 27

35m3 installatie Voor 35m3 wordt ‘het gebouw als illusie’ gethematiseerd door middel van een installatie. Spiegels en gekleurde wanden suggereren een tentoonstellingsruimte met zeventien zalen, een virtueel circuit dat als het ware naar enkele van hun projecten leidt. 4 spiegels (2 keer 186 x 248 cm / 2 keer 142 x 248 cm) voorzetwanden en schuifdeur beschilderde vloer, zwarte viltstift 4 grijstinten voor wanden 2 tl-lampen Met dank aan: AGC Gedopt, glass unlimited, Wijnegem Häfele Belgium nv, Zele Biografie noA.architecten werd opgericht door An Fonteyne, Jitse van den Berg en Philippe Vierin. De samenwerking startte in 2000 met de bekroonde inzending voor de architectuurwedstrijd Meulestede-Noord in Gent. noA.architecten heeft sindsdien succesvol deelgenomen aan talrijke open en besloten prijsvragen. Dit leidde op korte termijn tot een uitgebreide portfolio van zeer verscheiden projecten. An Fonteyne Geboren in 1971 in Oostende. In 1994 afgestudeerd aan de Universiteit Gent. Na haar studie werkzaam bij DKV Architecten in Rotterdam en David Chipperfield Architects in Londen. Docent architectuurontwerp aan Sint-Lucas Brussel in 20052006. Jitse van den Berg Geboren in 1971 in Nijmegen. Studeerde aan de TU Berlin en TU Delft. Tijdens en na zijn studies werkzaam bij Sauerbruch Hutton Architekten in Berlijn en David Chipperfield Architects in Londen en Berlijn. Philippe Vierin Geboren in 1969 in Brugge. Afgestudeerd aan de Universiteit Gent in 1992. Na zijn studie medewerker bij architect Stephane Beel in Brugge en KCAP in Rotterdam. Naast de samenwerking noA heeft hij tevens een architectenpraktijk in Brugge onder de naam Vierin Architecten. Medewerkers sinds 2002 Danny Dezutter, Christophe van Boxtel, Gert Somers, Stijn Thomas, Freyke Hartemink, Tim Wallyn, Peter Verstraete, Michiel Pauwels, David Claus, Rendel Van Eyck, Simon Vermote, Kim Pecheur, Maarten Franssens, David Niville

28

35m3, deSingel, Antwerpen (2008) 29

Projecten (selectie) 2007 Herbestemming Romaanse kerk en pastorie, Ettelgem - masterplan Verbouwing van papeterie tot ateliers en woningen, Brussel, voltooiing 2008 Nieuw stadhuis in Klooster, Lo - haalbaarheidsstudie Inrichting Brasserie bij De Karmeliet, Brugge, voltooiing 2008 Herinrichting historisch stadhuis, Kortrijk, voltooiing 2008 Ontwikkeling stadhuissite, Kortrijk - haalbaarheidsstudie 2006 Basisschool ‘t Regenboogje, Brussel, voltooiing 2009 Stadsontwerp site Vredegerecht St-Pol, Wervik - masterplan 2005 150/15 kV Onderstation Petrol, Antwerpen, voltooid 2008 Museale ontwikkeling voormalige scheepswerven, Baasrode, masterplan 2004 Politiekantoor Zone TARL, Liedekerke, i.s.m. Hans Verstuyft Architecten, nieuwbouw, voltooid 2007 Scheepvaartmuseum, Baasrode - 1e fase, voltooid 2006 OCMW dienstencentrum, Gent, voltooiing 2009 Concertzaal De Kreun, Kortrijk Woning, Brugge, ism. architect Peter-Jan Scherpereel, voltooid 2007 Herbestemming Pfizer site tot woningen, Brussel - haalbaarheidsstudie 2003 ‘s Hertogenmolens, Aarschot – restauratie, uitbreiding en herbestemming van een 16e eeuws molencomplex tot hotel en brasserie, voltooiing 2009 2002 Stadhuis Menen - restauratie, verbouwing en nieuwbouw, voltooid 2007 Vrijstaande woning, Oostende, voltooid 2004 Woon- en Zorgcentrum, Oudenaarde ism. architect Adinda Van Geystelen, 1e fase voltooid 2007, voltooiing fase 2 2009 Uitbreiding van een rijwoning, Gent, voltooid 2003 2001 Stadhuis Kortrijk - verbouwing en herinrichting van bestaand bankgebouw, voltooid 2003 Wedstrijden (selectie) 2008 11de architectuurbiënnale Venetië 2007 Herbestemming Postsite tot Administratief centrum, Aalst, Open oproep Woningbouw De Ham, Oudenaarde 2006 Crematorium Hofheide, Holsbeek, Open oproep Vlaams Bouwmeester Stadsontwerp site Vredegerecht St-Pol, Wervik, 1ste prijs 2005 Bedrijfsverzamelgebouw, Lochristi, Open oproep Vlaams Bouwmeester Overkapping tramhalte Heizel, Brussel 150/15 kV Onderstation Petroleum Zuid, Antwerpen 1ste prijs 2003 Willebroek - heraanleg van de as Watertoren - Station, ism. architecten Gert Somers en Jonas Lindekens, 2de prijs Herbestemming ‘s Hertogenmolens, Aarschot, Open oproep, 1ste prijs 2002 Stadhuis Menen, Open oproep Vlaams bouwmeester, 1ste prijs Woon- en zorgcentrum, Oudenaarde, Open oproep, 1ste prijs, ism. Adinda van Geystelen 30

2001 2000 1999

Herbestemming voormalig bankgebouw tot stadhuis, Kortrijk, 1ste prijs Woningbouw Nieuwe Molens, Brugge, 2de prijs Herinrichting industriële Vetexsite met 25 woningen, Kortrijk, gedeelde 1ste prijs Cultureel Centrum Merelbeke, 2de prijs Herinrichting Meulestede Noord met 60 sociale woningen, Gent, 1ste prijs Uitbreiding Herzog Anton Ulrich Museum, Braunschweig, Duitsland

Publicaties (selectie) 2008 Stadhuis Menen, Architectuurjaarboek Vlaanderen 06 07, VAi, 2008 Stadhuis Menen, A+ 210 Stadhuis Kortrijk, Scheepvaartmuseum Baasrode, Phaidon Atlas of the 21st Century Architecture 2007 Politiekantoor TARL, Liedekerke, New Belgian Architecture 4 2006 Stadhuis Kortrijk, Construire en béton - Bauen in Beton - Bouwen met beton 2005 Ruwe openheid - Uitbreiding stadhuis Kortrijk in voormalig bankgebouw door noA.architecten, de Architect, maart 2005 2004 Stadhuis Kortrijk, Architectuurjaarboek Vlaanderen 02 03, VAi, 2004 Midden de mensen, NAC Kortrijk, A+ 188 Belgitudes, noA in Kortrijk, Frame, juli-aug 2004 Stadhuis Kortrijk, Achtergrond 02, VAi, oktober 2004 Tentoonstellingen 2008 35m3 jonge architectuur, deSingel Internationale Kunstcampus, Antwerpen (solo) 2001 Jonge architecten in Vlaanderen, deSingel Internationale Kunstcampus, Antwerpen Contact noA.architecten Barthelemylaan 20 1000 Brussel T 02 503 43 82 / F 02 503 43 92 [email protected] www.noA-architecten.net

Nieuw adres vanaf 1 april 2008 Foppensstraat 14-16 1070 Brussel

Auteur Jan Florizoone (Brussel) schrijft regelmatig artikels over beeldende kunst. Toen noA hem vroeg om een tekst te schrijven voor dit boekje, vroeg hij hen ‘Hoe moet je schrijven over architectuur?’ Fotograaf Herman Sorgeloos

31

Colofon Deze publicatie verschijnt naar aanleiding van de tentoonstelling ‘35m3 noA. architecten’, van 21 februari tot en met 22 maart 2008 in deSingel Internationale Kunstcampus, Antwerpen. Uitgever: deSingel Internationale Kunstcampus, Antwerpen & VAi, Vlaams Architectuurinstituut, Antwerpen Algemeen directeur deSingel: Jerry Aerts Directeur VAi: Katrien Vandermarliere Programma tentoonstellingen: Moritz Küng Programma 35m3: Roeland Dudal, Moritz Küng, Katrien Vandermarliere Teksten: Jan Florizoone, Moritz Küng, Katrien Vandermarliere Eindredactie: Roeland Dudal Realisatie tentoonstelling, vormgeving: deSingel © 2007 deSingel © 2007 VAi © noA.architecten © foto’s Herman Sorgeloos Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of welke andere wijze ook zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

32

Introduction

Le centre artistique deSingel et le Vlaams Architectuurinstituut ont conjugué leurs efforts pour vous proposer pendant trois saisons d’affilée (2005-2008) une série d’expositions sous l’enseigne de « 35m3 de jeune architecture ». Ce titre se réfère à l’espace (283 x 408 x 303 cm) où nous avons invité une nouvelle génération d’architectes à présenter leur production actuelle ou leur vision sur papier. Ces jeunes architectes émergents et plein de talent ont pour défi de composer de façon créative avec cet espace qui, forcément, pose certaines restrictions, et d’y illustrer leur motivation, leur approche et leur pratique à travers une ou plusieurs réalisations, un manifeste, une vision, une réflexion théorique ou une installation. Les bureaux d’architectes à avoir déjà eu l’honneur de ces cimaises sont : Office Kersten Geers David Van Severen (Bruxelles), Van Belle & Medina (Anvers), Dessauvage & Mohammadi (Bruges), Kristoffel Boghaert (Gand), Jo Taillieu (Gooik), De Vylder & Hofkens (Gand), NU architectuuratelier (Gand), noumenon (Bruxelles), D’haeseleer & Kimpe & Poelaert (Anvers/Gand), URA (Bruxelles) et BARAK (Gand). Moritz Küng / Katrien Vandermarliere illustration Richard Venlet 

LA PAROLE AUX EXPOSANTS Les expositions d’architecture ont-elles oui on non un sens ? On pourrait en discuter longuement. Cette question se pose doublement lorsque deSingel vous invite à exposer dans un huis clos de 35 m3. Que faire ? Laissons ce box tel quel, avec juste quelques adaptations à l’intérieur : un miroir pour créer une perspective, un peu de blush aux murs et par terre un dessin. Question de souligner l’endroit, dans l’ici et maintenant. Pas de photos ni de plans ni de maquettes. Cet espace se suffit à lui-même. Laissons au visiteur le plaisir de le vivre ainsi, dans la mesure où il en franchira le seuil bien sûr ! À l’entrée pend un plan imaginaire. Une allusion de plus. Pour découvrir notre architecture, veuillez vous adresser ailleurs. Sortez d’ici, allez dehors, car l’architecture – la vraie – fait l’objet d’une exposition permanente en plein air.



Salle de concert De Kreun, Courtrai, 2004 

noA a vu le jour par le plus pur des hasards. J’ai connu Philippe durant mes études à Gand et Jitse alors que je travaillais à Londres. Un jour, Philippe nous a appelés pour nous demander si nous n’avions pas envie de participer avec lui à un concours. Nous nous y sommes mis à trois et avons remporté le concours. Puis encore un concours et encore un prix. Ce prix nous a valu une mission qui, à son tour, nous en a valu une autre. Et ainsi de suite. Si nous travaillons ensemble, c’est parce que nous faisons du bon travail ensemble.



Hôtel de ville Menen (2002-2007) 

Durant mes études et les premières années qui ont suivi, j’ai fait d’innombrables dessins et croquis : un jeu passionnant ! Jusqu’au jour où j’ai débarqué sur un chantier et j’ai vu des hommes dresser des murs d’après mes plans. Les lignes couchées sur papier se transformaient en une façade en béton. Une ébauche prenait forme dans l’espace – une forme définitive et déterminante. Le croquis devenait réalité. Il m’a fallu cela pour prendre pleinement conscience de la responsabilité de l’architecte.



Réaménagemand du site industriel de Vetex, Courtrai (2000 - 2001) 

Nous avons participé à un concours qui portait sur la construction d’un crématorium à Holsbeek. Nous sommes partis ensemble à Stockholm pour y visiter le cimetière d’Asplund et Lewerentz. Quelle expérience ! Des bâtiments sobres en harmonie avec les arbres, qui saluent respectueusement l’homme qui a pour pénible mission de porter en terre son prochain. C’est une architecture qui console, vous donne du courage et vous transporte. Avec un minimum de moyens mis en œuvre de façon magistrale. De retour à la maison, nous nous sommes attelés au site d’Holsbeek. Bâtir pour les morts est une expérience intense, tant sur le plan physique que psychique. Nous avons appris à nos dépens que les bâtiments et les sentiments doivent se serrer les coudes. Et pas seulement face à la mort. L’architecture pour les vivants, ces bâtiments dans lesquels les gens vivent et travaillent, doit elle aussi respirer des émotions.



Ecole primaire ‘t Regenboogje, Bruxelles (2006) 

Un jour, j’ai vu une affiche sur laquelle il y avait marqué no jazz. Tu lis no jazz, mais sais d’emblée qu’il y a du jazz au programme. De la même manière, nous avons écrit noA. D’abord un nom et ensuite une histoire. De nos jours, les architectes doivent se justifier en affichant une vision. Le grand A renvoie à l’architecte-artiste qui crée, sûr de lui et avec emphase, pour survivre. Nous aimons l’architecture avec un petit a. Celle qui tient compte de l’autre. De l’environnement, de l’homme, du climat et du temps. Le grand A se fait remarquer. Il émerge du lot et jouit des acclamations du public ébloui par sa somptuosité. Le petit a a davantage le sens de la structure, de la logique et de la transparence.

10

OCMW-dienstencentrum, Gand (2004) 11

Lors de chaque mission, nous voulons être sûrs d’avoir bien compris l’énoncé. Le client vous dit bien « je voudrais un bâtiment destiné à tel usage, à tel endroit, répondant à telles et telles exigences, avec telles et telles propriétés ». Mais derrière cette requête se cachent une grande confusion et plein de doutes, car nombreux sont ceux croient savoir ce qu’ils veulent, mais en fait ne le savent pas. C’est pourquoi nous reformulons cet énoncé, encore et encore, jusqu’à ce qu’il soit parfaitement transparent. Et la réponse suit, claire comme le jour.

12

Hôtel de ville Menen (2002-2007) 13

J’aime l’expression « en dépit de ». Elle résonne souvent dans notre œuvre, y compris dans notre projet pour l’hôtel de ville de Courtrai. La municipalité avait acheté un bâtiment administratif datant des années soixante. Le but était de transformer le rez-de-chaussée, qui abritait jadis une banque, en hôtel de ville. Ce rez consistait principalement en un immense hall en marbre entouré de dizaines de guichets. 100% étanche à la lumière du jour. Avec des faux murs, des faux plafonds. Tout faux. Nous avons commencé par frapper des brèches dans la façade côté rue. Idem dans le plafond que nous avons surmonté de serres. Ensuite nous avons démantelé tout l’intérieur. Jusqu’à l’os. Résultat ? Un splendide espace inondé de lumière. Doté d’une structure gracile et de gracieux motifs de coffrage. En dépit de la laideur de cet immeuble, nous sommes parvenus à en faire quelque chose de beau. Depuis, l’herbe pousse sur le toit.

14

Appartements Vetexsite, Courtrai (2000-2001) 15

Carl Andre et Donald Judd m’ont fortement impressionné. Faire d’une brique posée au sol une œuvre d’art… il faut le faire ! Or, si une brique est capable de respirer la beauté, un immeuble – qui n’est rien d’autre qu’une pile de briques – doit pouvoir être capable d’en faire autant. J’aime l’art qui colle au matériau. Comme le jazz de John Zorn qui joue des notes à l’état brut.

16

Appartements De Ham, Oudenaarde (2006-2007) 17

Nous cherchons toujours des solutions simples. L’hôtel de ville de Menin en est un bel exemple. Nous participons à un concours, faisons des croquis et nous rendons à plusieurs reprises sur le site. Et petit à petit la solution s’impose : un plan d’une logique implacable. Nous restaurons les espaces qui ont une valeur historique et en faisons un grand ensemble. Toutes les pièces respirent la même blancheur. Au centre, dans la cour, nous érigeons une structure monumentale qui touche à peine les anciens bâtiments. Ce squelette vitré et doté d’un puits de lumière relie les différents niveaux. Il organise, élargit et éclaire. Il rend le tout transparent. Les interventions au niveau de l’hôtel de ville historique sont pour ainsi dire invisibles. Pendant l’élaboration des plans, nous nous sommes dits « cette solution est tellement évidente que tous les participants vont arriver avec la même ». Et pourtant cela ne fut pas le cas.

18

Villa, Brugge (2003-2007) 19

En tant qu’architecte, vous ne dessinez pas sur une feuille blanche. On vous remet une feuille pleine de signes, avec la demande d’y dessiner quelque chose de beau. Sur cette feuille, vous découvrez des traces d’immeubles, des routes, des lignes de démarcation. Vous prenez votre plume et commencez à renforcer certaines lignes, à gribouiller des notes en marge, à barrer et corriger des signes, à créer des espaces ouverts… En fin de compte, votre plan ressemble à un dessin sur une feuille blanche.

20

Centre de soin, Oudenaarde, 2002 (1ste fase 2007) 21

D’habitude on bâtit sur des sites qu’on ne connaît pas : sur un terrain situé en bordure d’autoroute, dans un quartier résidentiel ou dans un centre-ville historique. Nous nous y rendons. Nous explorons les environs, tous les coins et les recoins. « Les pierres parlent. Les villes parlent. Les ruines et skylines véhiculent une histoire d’hommes. La tradition parle. La ville est une voix, elle est une langue parlée », écrit Simon Vinkenoog. Donc, nous ouvrons nos oreilles. Certaines voix nous parviennent clairement, d’autres s’entendent à grand mal. Un bâtiment millénaire parle clairement, mais un terrain situé dans un no man’s land n’a pas encore de mots. À Baasrode, nous avons pour mission de réaffecter le site des chantiers navals. Ce splendide bâtiment du XVIIIe nous dicte ce que nous devons faire. Nous y construisons au présent, en dialoguant avec le passé. Mais ailleurs, c’est la tour de Babel. À Liedekerke, nous avons construit un commissariat de police. Lors d’une première reconnaissance, notre GPS nous a conduit dans un endroit étrange pris entre, d’une part, des tours administratives en rive d’une route à grand trafic et, d’autre part, une rangée de petites maisons unifamiliales. Nous avons cherché des traces, appris à nous orienter. Nous avons créé un volume à divers niveaux, plus bas du côté des maisons, plus haut du côté des tours. Sur les côtés aussi, nous avons joué la carte de la dénivellation. De grandes fenêtres réparties ça et là sur les façades sont une invitation. Un bâtiment qui se pose en médiateur sous toutes ses coutures, qui donne une voix au quartier et qui dit « allons-y ».

22

Moulins ‘s Hertogenmolens, Aarschot (2003) 23

Les médias et l’enseignement mettent tout en œuvre pour promouvoir l’originalité en tant que grand moteur des arts. Quel romantisme ! Imaginez-vous l’artiste qui, en héro solitaire assoiffé d’authenticité, planche sur nouveau langage. Lorsque j’étais étudiant, je voulais créer de nouvelles formes, briller par mon ingéniosité et mes idées novatrices. Mais peu à peu, je me suis rendu compte que jouer avec les formes était absurde. Je crois davantage dans la typologie de l’architecture, dans une logique de construction qui répond à des lois millénaires, dans un langage qui évolue progressivement. Ce qui m’intéresse, c’est l’architecture anonyme des fermes, châteaux, ponts, monastères, hangars, tours, etc. L’architecture sans architecte. Ces bâtiments érigés par de simples ouvriers et qui seront encore là demain. Je me soucie de moins en moins de l’originalité.

24

Crématorium Hofheide, Holsbeek (2005) 25

Nous vivons à l’ère du fonctionnalisme. Tout doit servir. Que construit-on de nos jours ? Des usines, des centres commerciaux et des bureaux. Des espaces qui doivent être avant tout utiles et pratiques. Et cela se répercute sur leur aspect extérieur : on voit ce qu’on voit. Un de nos derniers projets portait sur la construction d’une station haute tension le long de l’Escaut. Une espèce de tour aveugle, abritant des machines invisibles. Une construction bizarre qui a de quoi interpeller le passant. Un édifice muet et énigmatique. Il est aussi des pierres qui ne parlent pas et gardent jalousement leur secret.

26

150/15 kV sous-station Petrol, Antwerpen (2005-2008) 27

Biographies An Fonteyne Née en 1971 à Ostende. Diplômée de l’Universiteit Gent en 1994. Après ses études, elle a travaillé chez DKV Architecten à Rotterdam et chez David Chipperfield Architects à Londres. En 2005-2006 : chargée de cours de conception architecturale à Sint-Lucas Bruxelles. Jitse van den Berg Né en 1971 à Nijmegen. Diplômé de la TU Berlin et TU Delft. Pendant et après ses études, il a travaillé chez Sauerbruch Hutton Architekten à Berlijn et pour David Chipperfield Architects à Londres et à Berlin. Philippe Vierin Né en 1969 à Bruges. Diplômé de l‘Universiteit Gent en 1992. Après ses études, il a travaillé pour l’architecte Stephane Beel à Bruges et chez KCAP à Rotterdam. Au-delà de noA, il a aussi son propre bureau à Bruges, où il travaille sous l’enseigne de Vierin Architecten. Collaborateurs depuis 2002 : Danny Dezutter, Christophe van Boxtel, Gert Somers, Stijn Thomas, Freyke Hartemink, Tim Wallyn, Peter Verstraete, Michiel Pauwels, David Claus, Rendel Van Eyck, Simon Vermote, Kim Pecheur, Maarten Franssens, David Niville Quelques projets 2007 Réaffectation d’une église romane et d’un presbytère à Ettelgem - plan directeur Transformation d’une papeterie en un série d’ateliers et de logements, Bruxelles, achevé en 2008 Nouvel hôtel de ville dans un ancien monastère, Lo - étude de faisabilité Aménagement de la Brasserie bij De Karmeliet, Bruges, achevé en 2008 Réaménagement de l’hôtel de ville historique de Courtrai, achevé en 2008 Développement du site de l’hôtel de ville de Courtrai - étude de faisabilité 2006 École primaire ‘t Regenboogje, Bruxelles, achevée en 2009 Projet d’urbanisation du site Vredegerecht St-Pol, Wervik - plan directeur 2005 150/15 kV Onderstation Petrol, Anvers, achevé en 2008 Développement muséal des anciens chantiers navals de Baasrode - plan directeur 2004 Nouveau commissariat de police Zone TARL, Liedekerke, en coll. avec Hans Verstuyft Architecten, achevé en 2007 Scheepvaartmuseum, Baasrode - 1ère phase, achevée en 2006 OCMW dienstencentrum, Gand, achèvement prévu pour 2009 Concertzaal De Kreun, Courtrai Maison, Bruges, en coll. avec l’architecte Peter-Jan Scherpereel, achevée en 2007 28

35m3, deSingel, Anvers (2008) 29

2003 2002 2001

Réaffectation du site Pfizer, Bruxelles - étude de faisabilité ‘s Hertogenmolens, Aarschot – restauration, agrandissement et transformation de moulins du XVIe en un hôtel et une brasserie, achèvement prévu pour 2009 Hôtel de ville de Menin – restauration, transformation + nouvelle construction, achevé en 2007 Maison résidentielle, Ostende, achevée en 2004 Woon- en Zorgcentrum, Oudenaarde en coll. avec l’architecte Adinda Van Geystelen, 1ère phase achevée en 2007, achèvement 2ème phase prévu pour 2009 Agrandissement d’une maison de rangée, Gand, achevée en 2003 Hôtel de ville de Courtrai – transformation et réaménagement d’une ancienne banque, achevé en 2003

Quelques concours 2008 11ème biennale de l’architecture, Venise 2008 2007 Transformation de la poste d’Alost en un centre administratif, Open oproep Vlaams Bouwmeester Woningbouw De Ham, Oudenaarde 2006 Crématorium Hofheide, Holsbeek, Open oproep Vlaams Bouwmeester 2005 Complexe industriel, Lochristi, Open oproep Vlaams Bouwmeester Toiture de la station de tram Heisel, Bruxelles 2003 Willebroek – réaménagement de l’axe « Watertoren-Station », en coll. avec les architectes Gert Somers et Jonas Lindekens, 2ème prix Réaffectation des ‘s Hertogenmolens, Aarschot, Open oproep Vlaams bouwmeester, 1er prix 2002 Hôtel de ville de Menin, Open oproep Vlaams bouwmeester, 1er prix Woon- en zorgcentrum, Oudenaarde, Open oproep Vlaams bouwmeester, 1er prix, en coll. avec Adinda van Geystelen 2001 Transformation d’une banque en hôtel de ville, Courtrai, 1er prix Woningbouw Nieuwe Molens, Bruges, 2ème prix 2000 Réaménagement du site industriel de Vetex (25 logements), Courtrai, 1er prix ex-aequo Centre culturel de Merelbeke, 2ème prix 1999 Réaménagement Meulestede Noord (60 maisons sociales), Gand, 1er prix Agrandissement de l’Herzog Anton Ulrich Museum, Braunschweig, Allemagne

2005 2004

Ruwe openheid - Uitbreiding stadhuis Kortrijk in voormalig bankgebouw door noA.architecten, de Architect, mars 2005 Stadhuis Kortrijk, Architectuurjaarboek Vlaanderen 02 03, vai, 2004 Midden de mensen, NAC Kortrijk, A+ 188 Belgitudes, noA in Kortrijk, Frame, juillet-août 2004 Stadhuis Kortrijk, Achtergrond 02, vai, octobre 2004

Expositions 2008 35m3 jonge architectuur, deSingel Internationale Kunstcampus, Anvers 2001 Jonge architecten in Vlaanderen, deSingel Internationale Kunstcampus, Anvers Contact Nouvelle adresse à partir du 1er avril 2008 noA.architecten 20 boulevard Barthélémy 14-16 rue Foppens 1000 Bruxelles 1070 Bruxelles Tél. 02 503 43 82 / Fax 02 503 43 92 [email protected] / www.noA-architecten.net Auteur Jan Florizoone (Bruxelles) écrit régulièrement des textes d’art. Pourtant lorsque noA.architecten lui demandèrent de rédiger un texte pour cette brochure, il leur demanda : « Comment doit-on s’y prendre pour parler d’architecture? » Photographe Herman Sorgeloos

Quelques publications 2008 Stadhuis Menen, Architectuurjaarboek Vlaanderen 06 07, vai, 2008 Stadhuis Menen, A+ 210 Stadhuis Kortrijk, Scheepvaartmuseum Baasrode, Phaidon Atlas of the 21st Century Architecture 2007 Politiekantoor TARL, Liedekerke, New Belgian Architecture 4 2006 Stadhuis Kortrijk, Construire en béton - Bauen in Beton - Bouwen met beton 30

31

Colophon La présente publication sort à l’occasion de l’exposition « 35m3 noA.architecten », qui se tient du 21 Février au 22 Mars 2008 au Centre artistique international deSingel à Anvers. Éditeurs reponsables : deSingel Internationale Kunstcampus, Anvers & VAi, Vlaams Architectuurinstituut, Anvers Directeur général deSingel : Jerry Aerts Directrice VAi : Katrien Vandermarliere Programme expositions : Moritz Küng Programme 35m3 : Roeland Dudal, Moritz Küng, Katrien Vandermarliere Textes : Jan Florizoone, Moritz Küng, Katrien Vandermarliere Traduction française : Michèle Tys Rédaction finale : Roeland Dudal Montage et scénographie de l’exposition : deSingel © 2008 deSingel © 2008 VAi © noA.architecten © photos Herman Sorgeloos Tous droits réservés. Cette publication ne peut être reproduite, sauvegardée sur quelque support de données que ce soit ou rendue publique par quelque moyen que ce soit (impression, photocopie ou tout autre procédé), en partie ou en totalité, sans l’autorisation préalable de l’éditeur.

32

Introduction

Over the three seasons from 2005 to 2008, deSingel and the Flanders Architecture Institute are together programming a series of exhibitions called ‘35m3 young architecture’. This title refers to the room (283 x 408 x 303 cm) in which a new generation of architects’ current projects or visions on paper are presented. Promising young architects are given the challenge of dealing creatively with the limitations of this exhibition space. They outline their motives, approach and practice on the basis of one or more completed projects, a statement, a vision, a theoretical reflection, an installation or whatever else they may choose. The architectural firms that have been shown so far are: Office Kersten Geers David Van Severen (Brussels), Van Belle & Medina (Antwerp), Dessauvage & Mohammadi (Bruges), Kristoffel Boghaert (Ghent), Jo Taillieu (Gooik), De Vylder & Hofkens (Ghent), NU architectuuratelier (Ghent), noumenon (Brussels), D’haeseleer & Kimpe & Poelaert (Antwerp/Ghent), URA (Brussels) and BARAK (Ghent). Moritz Küng / Katrien Vandermarliere

illustration Richard Venlet 

IN WORDS You can talk endlessly about the purpose of exhibitions on the subject of architecture, deSingel, however, has reduced the focus on the problem to a minimum. It has invited architects to exhibit their works in a small closed box. Why? Let’s show this box as a box. Inside we make a few alterations: a mirror to provide perspective, a colour on the wall, a drawing on the ground. We emphasise the place, here and now. Further on we leave the room empty. There are no photos, plans or models. This space is sufficient. We allow visitors to experience a room, but do they go into the box? Yet another clue. At the entrance we place an imaginary map. For our architecture, please go here. Go outside, experience the buildings in their reality, they are always there, in the open air.



Concert hall De Kreun, Kortrijk, 2004 - 

noA came about by accident. I met Philippe during my studies in Gent and Jitse at my jobs in London. One day Philippe called us up and asked us to take part in a competition. So the three of us set to work and we won the competition. Then followed another competition and another prize. We did our building works and during the construction we were given another building assignment. And this is how it went on. We work together because we work well together.



Town hall Menen (2002-2007) 

I made a lot of drawings and sketches during and after my studies. And suddenly something happened. I went onto the worksite and I saw people out in the weather building walls, using my plans. A line I had drawn became a concrete façade. Something that started out on a piece of paper acquired a definitive and decisive form in space. The sketches became reality. This is when I understood the true nature of an architect, someone with responsibility.



Residential building Vetexsite, Kortrijk (2000 - 2001) 

We took part in a competition for a crematorium in Holsbeek. We travelled together to Stockholm to see the burial ground of Asplund and Lewerentz. It was a great experience. Minimalist buildings in harmony with trees and with a noble gesture towards the people who had to bury their nearest and dearest nearby. The architecture is comforting, offers strength and reaches out. Using few resources but with masterly application. Back home we worked on the Holsbeek site. Building for the dead was an intense experience, both physically as well as psychologically. We got a real-life experience of how buildings and feeling are strongly linked to one another. It’s inevitable. It’s the same with architecture for the living, where people will live or work – it too needs to exude emotions.



Primary school ‘t Regenboogje, Brussel (2006) 

I saw a poster with the words no jazz on it. It appealed to me. You read no jazz and you know immediately that there is jazz on the agenda. That’s why we wrote noA. First the name, then the story; architects today need to have a ‘vision’. The capital letter A refers to the architect who feels like an artist: he creates self-consciously, and very obviously, to save himself. We like the lower case a, architecture that thinks about others. About the environment, people, the climate, time. The capital letter A stands out, it’s point sticking out above other elements; it gets applause for its sparkling exterior. Lower case a has more feeling for structure, logic and clarity.

10

OCMW Service center, Gent (2004) 11

When taking on a building assignment we like to have a good understanding of what is being asked for. People ask us ‘make a building for this purpose on that spot that should meet these demands and have these properties’. But behind this request there lurks confusion and doubt, many people don’t quite know what they want to build even though they think they do. We reformulate the assignment again and again until the request is completely clear. Then the answer appears – as clear as daylight.

12

Town hall Menen (2002-2007) 13

I like the expression “in spite of”. A key expression in our work, and one that definitely applies to the town hall project of Kortrijk. The town made a purchase, an office building dating back to the sixties. The ground floor that was once a bank had to be transformed into a town hall. The immense surface area contained one dominating marble hall with dozens of counters all around where no daylight came in. Walls and ceilings, everything was false. And then we started working on it. We opened a façade out onto the street, we made openings in the ceiling and put in velux windows, we knocked the central area right back to the structure. And what appeared? A large space full of light, beautiful beams, a slender structure. So “in spite of” the fact that we started from an office building that was lacking in beauty, we were successful. Since then the grass has grown on the roof.

14

Residential building Vetexsite, Kortrijk (2000-2001) 15

Carl Andre and Donald Judd made a strong impression on me. What a gesture, look and see the art of a brick on the ground. If a brick is sufficient to create beauty, then a stack of bricks – that make up a building, must be able to preserve that strength. I love art that remains close to the matter. Some jazz does that too. John Zorn plays notes like raw materials.

16

Residential building De Ham, Oudenaarde (2006-2007) 17

We always look for simple solutions. This was explicit in the town house of Menen. We took part in the competition, drew up the plans, visited the site several times. And on the way we found one single solution: a plan that was very obvious. We restored all the rooms with historical value and brought them all together into one whole. A plain blank light reigns in the different rooms. In the middle, in the courtyard we added a new monumental piece that that barely affected the older buildings. A skeleton with big windows and slender columns, a transparent central area. This screen links the levels, organises, lights, creates space, and makes everything transparent. We hardly touched the town hall, the work we did looks invisible. While drawing up these plans, we thought, this is so obvious, ‘all the participants in the competition will come up with this solution’. But we were surprised at the differences.

18

Villa, Brugge (2003-2007) 19

As an architect you don’t make your drawings on a blank sheet of paper. You get a sheet full of signs with the question ‘make a nice drawing’. On the sheet, you see the traces of buildings, roads, and boundaries. Then you take your pen: pinpoint lines, add comments, put a cross through drawings and make corrections, create open spaces. And finally your plan looks like a drawing made on a blank sheet of paper.

20

Living and nursing centre, Oudenaarde, 2002 (1ste fase 2007) 21

It’s normal to build on sites that you are not familiar with: a plot alongside a motorway, a lot in a residential district, a building in a historic centre. We head off there, get to know the district, discover all the nooks and crannies. “Stones speak. Towns speak. Ruins and skylines: a story of people. Survival speaks. The city is a voice, a spoken language”, writes Simon Vinkenoog. So we listen. Some voices sound loud, others quiet. A centuries old building speaks a clear language, but a piece of ground in no-mans land is still looking for words. In Baasrode we were entrusted with the restoration of the shipyard district. The beautiful building dating back to the eighteenth century spoke to us, so we build today in dialogue with yesterday. But elsewhere there is confusion of tongues. In Liedekerke we built a police station. On a first visit, the GPS took us to a surprising place between office buildings on a busy road and small family homes lost at the back. We started looking for traces here, learning to orientate ourselves. We created a volume with different heights, lower on the side of the houses, higher on the busy road. There are even indirect leaps and differences of levels. Large windows, spread out broadly over the facades are inviting. A building that wants to arbitrate in all directions, makes the neighbourhood mature and says “let’s get started”.

22

Conversion of ‘s Hertogenmolens, Aarschot (2003) 23

The media and education sector make great efforts to promote originality as the important facet of the arts. That’s very romantic; look at the artist who as an individual, discovers a new language something original and heroic. As a student I put a lot of effort into coming up with new forms, clever ideas, original thoughts. But since then I found that there’s actually not much point to this. I started believing more in the typology of architecture, in the logic behind buildings that respond to laws thousands of years old, in a language that gradually evolves. I acquired an eye for the anonymous architecture of farms, castles, bridges, cloisters, hangars, towers, etc. Architecture without architect where builders went to work and put up buildings that remained standing the next day. So I was able to start worrying less about originality.

24

Crematorium Hofheide, Holsbeek (2005) 25

We live in a time of functionality where everything has to serve a purpose. What is being built today? Factories, shopping centres, offices. Areas with a practical purpose. That translates into exteriors, you see what you see. We are currently building a high building on the banks of the Schelde – a power station. Inside are machines but the outside remains closed. Passers-by might wonder “strange, what is this?” It is a silent building, a puzzle. Stones can hold mysteries.

26

150/15 kV Petrol substation, Antwerpen (2005-2008) 27

Biografie An Fonteyne Born in 1971 in Ostend. Completed her studies in 1994 at the University of Gent. After completing her studies worked for DKV Architecten in Rotterdam and David Chipperfield Architects in London. Taught architectural design at St. Luke’s in Brussels in 2005-2006. Jitse van den Berg Born in 1971 in Nijmegen. Studied at the TU Berlin and TU Delft. During and after completing studies worked for Sauerbruch Hutton Architekten in Berlin and David Chipperfield Architects in London and Berlin. Philippe Vierin Born in 1969 in Bruges. Completed his studies at the University of Gent in 1992. After his studies he went to work together with the architect Stephane Beel in Bruges and KCAP in Rotterdam. In addition to the noA partnership he also has an architects’ practice in Bruges under the name Vierin Architecten. Colleagues since 2002 Danny Dezutter, Christophe van Boxtel, Gert Somers, Stijn Thomas, Freyke Hartemink, Tim Wallyn, Peter Verstraete, Michiel Pauwels, David Claus, Rendel Van Eyck, Simon Vermote, Kim Pecheur, Maarten Franssens, David Niville Projects (selection) 2007 Conversion of Romanesque church and parsonage, Ettelgem – master plan Conversion of paper factory into studios and flats in Brussels, completion 2008 New town hall in Klooster, Lo – feasibility study Interior design Brasserie bij De Karmeliet, Bruges, completion 2008 Restoration historic town hall, Kortrijk, completion 2008 Development town hall site, Kortrijk – feasibility study 2006 ‘t Regenboogje Primary School, Brussels, completion 2009 City development site Vredegerecht St-Pol, Wervik – master plan 2005 150/15 kV Petrol substation, Antwerp, completion 2008 Museum development of former shipyard Baasrode – master plan 2004 Police station Zone TARL, Liedekerke, in co-operation with Hans Verstuyft Architecten – new building, completed 2007 Shipping Museum, Baasrode – 1st phase completed 2006 OCMW service centre, Gent, completion 2009 Concert hall De Kreun, Kortrijk Private residence, Bruges in co-operation with architect Peter-Jan Scherpereel, completed 2007 Conversion Pfizer site into flats, Brussels – feasibility study 28

35m3, deSingel, Antwerpen (2008) 29

2003 2002 2001

‘s Hertogenmolens, Aarschot – restoration, extension and conversion of a 16th century mill complex into a hotel and brasserie, completion 2009 Town hall Menen – restoration, renovation and new building, completed 2007 Detached home, Ostend, completed 2004 Living and nursing centre, Oudenaarde in co-operation with architect Adinda Van Geystelen, 1st phase completed 2007, completion phase 2 2009 Extension of a terraced house, Gent, completed 2003 Town hall Kortrijk – renovation and restoration of existing bank building, completed 2003

Requests for estimates (selection) 2008 11th architectural biennial Venice 2008 2007 Conversion Post site into Administrative Centre, Aalst, Open call for tenders by the Flemish Government Architect for home construction De Ham, Oudenaarde 2006 Crematorium Hofheide, Holsbeek, Open call for tenders by the Flemish Government Architect 2005 Business complex, Lochristi, Open call for tenders by the Flemish Government Architect shelter for tram stop Heizel, Brussels 2003 Willebroek – redesign of the Watertoren – Station axis, in co-operation with architects Gert Somers and Jonas Lindekens, 2nd prize Conversion of the Hertogenmolens, Aarschot, Open call for tenders by the Flemish Government Architect, 1st prize 2002 Town hall Menen, Open call for tenders by the Flemish Government Architect, 1st prize Living and nursing centre, Oudenaarde, Open call for tenders by the Flemish Government Architect, 1st prize in co-operation with Adinda van Geystelen 2001 Conversion of former bank building into town hall, Kortrijk, 1st prize Residential building Nieuwe Molens, Bruges, 2nd prize 2000 Restoration industrial Vetex site with 25 apartments, Kortrijk, shared1st prize. Cultural Centre Merelbeke, 2nd prize 1999 Restoration Meulestede Noord with 60 council flats, Gent, 1st prize Extension Herzog Anton Ulrich Museum, Braunschweig, Germany

2005 2004

Ruwe openheid – Extension of the town hall of Kortrijk in the former bank building by noA.architecten, de Architect, March 2005 Town hall Kortrijk, Architectural Yearbook Flanders 02 03, vai, 2004 Midden de mensen, NAC Kortrijk, A+ 188 Belgitudes, noA in Kortrijk, Frame, July-August 2004 Town hall Kortrijk, Background 02, vai, October 2004

Exhibitions 2008 35m3 young architecture, deSingel International Art Campus, Antwerp 2001 Young architects in Flanders, deSingel International Art Campus, Antwerp Contact noA.architecten New address from 1 April 2008 Barthelemylaan 20 Foppensstraat 14-16 1000 Brussels 1070 Brussels T 02 503 43 82 / F 02 503 43 92 [email protected] / www.noA-architecten.net Author Jan Florizoone (Brussels) regularly writes articles about the visual arts. When noA asked him to write something for this book, he asked them ‘How should one write about architecture?’ Photographer Herman Sorgeloos

Publications (selection) 2008 Town hall Menen, Architectural Yearbook Flanders 06 07, vai, 2008 Town hall Menen, A+ 210 Town hall Kortrijk, Shipping Museum Baasrode, Phaidon Atlas of the 21st Century Architecture 2007 Police station TARL, Liedekerke, New Belgian Architecture 4 2006 Town hall Kortrijk, Construire en béton - Bauen in Beton - Bouwen met beton – Building with Concrete

30

31

Colophon This publication accompanies the exhibition ‘35m3 noA.architecten’, from the 21th of February to the 22th of March 2008 at deSingel International Arts Campus, Antwerp. Publisher: deSingel International Arts Campus, Antwerp & VAi, Flanders Architecture Institute, Antwerp General Director of deSingel: Jerry Aerts Director of VAi: Katrien Vandermarliere Exhibition programming: Moritz Küng 35 m3 programming: Roeland Dudal, Moritz Küng, Katrien Vandermarliere Authors: Jan Florizoone, Moritz Küng, Katrien Vandermarliere Translation: Ad Litteram Editor: Roeland Dudal Exhibition production, design: deSingel © 2008 deSingel © 2008 VAi © noA.architecten © photos Herman Sorgeloos All rights reserved. No part of this publication may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopy, recording or any other information storage or retrieval system, without prior permission in writing from the publisher.

32

2007-2008 architectuur theater dans muziek deSingel Desguinlei 25 . B-2018 Antwerpen ma > vr 10 > 19 uur / za 16 > 19 uur www.desingel.be [email protected] T +32 (0)3 248 28 28 F +32 (0)3 248 28 00 Vlaams Architectuurinstituut Jan Van Rijswijcklaan 155 . B-2018 Antwerpen www.vai.be / [email protected] T +32 (0)3 242 89 70 F +32 (0)3 242 89 79

Het Vlaams Architectuurinstituut wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap deSingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Gemeenschap en geniet de steun van