Evaluatie, vertaling en ter beschikking stellen van gefundeerde richtlijnen voor het verpleegkundige beroepsveld

Evaluatie, vertaling en ter beschikking stellen van gefundeerde richtlijnen voor het verpleegkundige beroepsveld www.sesa.ucl.ac.be/guidelines

oktober 2009

Dr Micheline Gobert

Prof Tom Defloor

Olivia Dardenne Nataly Filion Thérèse Van Durme

Annelies Courtens Dries Grymonpré Dr Katrien Vanderwee

1

Gelieve bij gebruik van dit rapport als volgt te refereren : Van Durme Th., Defloor T., Courtens A., Dardenne O., Filion N., Vanderwee K., Grymonpré D., & Gobert M. (2009) Inventarisering en het tot beschikking stellen van aanbevelingen voor de verpleegkundige praktijk. Het guidelines project. Brussel: Federaal Wetenschapsbeleid & Federale Overheidsdienst Volkgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu.

Comment citer ce rapport ? Van Durme Th., Defloor T., Courtens A., Dardenne O., Filion N., Vanderwee K., Grymonpré D., & Gobert M. (2009) Inventaire et mise à disposition de recommandations pour la pratique infirmière. Le projet Guidelines. Bruxelles: Politique Scientifique Fédérale & Service Publique Fédéral Santé Publique, Sécurité de la Chaîne alimentaire et Environnement.

2

Voorwoord

Dit project kwam tot stand in het kader van het programma ‘Actie ter ondersteuning van de strategische prioriteiten van de federale overheid’ in opdracht van de Programmatorische Federale Overheidsdienst (POD) Wetenschapsbeleid, ter ondersteuning van de Federale Overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu. Het project werd uitgewerkt in samenwerking tussen Université Catholique de Louvain en Universiteit Gent.

3

Samenvatting

Ondanks

een

continue

verpleegwetenschappelijk

vooruitgang

op

onderzoek,

moet

vlak er

van toch

kwaliteit

en

vastgesteld

kwantiteit

van

worden

dat

onderzoeksresultaten niet vaak gebruikt worden op de werkvloer. Dit onderzoek richt zich op één bepaald aspect van de barrières die hiervoor in de literatuur gevonden worden: hoe kunnen verpleegkundigen geholpen worden bij het gebruik van onderzoeksresultaten bij het nemen van beslissingen, rekeninghoudend met de overmatige hoeveelheid aan documenten die ter beschikking gesteld worden enerzijds en de eerder zwakke deskundigheid op vlak van kritische evaluatie van wetenschappelijke gegevens anderzijds. Als antwoord op dit probleem werden de richtlijnen, gebaseerd op de meest recente wetenschappelijk onderbouwde onderzoeksresultaten, ter beschikking gesteld van de verpleegkundigen in beide landstalen. Deze richtlijnen werden geëvalueerd aan de hand van meetinstrumenten, waarvan de kwaliteit op voorhand gemeten werd. In een eerste tijd werd een behoeftenonderzoek uitgevoerd bij kwaliteitscoördinatoren en VG-MZG-coördinatoren (186 verpleegkundigen) van alle Belgische ziekenhuizen om op basis hiervan domeinen te bepalen waarover richtlijnen zouden gezocht worden. De resultaten van dit onderzoek werden vergeleken met het onderzoeksrapport van het Belgisch verpleegkundig college voor de kwaliteit (Lardennois et al., 2006). Op basis hiervan werden volgende domeinen weerhouden en onderzocht: veneus ulcus, diabetes, misselijkheid en braken, sedatie, desoriëntatie, vermoeidheid en malnutritie. Van elke richtlijn werd de methodologische kwaliteit bepaald aan de hand van vier meetschalen. Omdat geen enkele meetschaal de inhoud evalueerde, werd een vijfde meetschaal voorgesteld in het kader van dit onderzoek. Op die manier werd de kwaliteit van de inhoud van de richtlijnen op drie aspecten beoordeeld: de ontwikkeling (beoordeelt in welke mate de aanbevelingen gefundeerd zijn op wetenschappelijke literatuur), de inhoud (beoordeelt in welke mate de aanbevelingen gemotiveerd en genuanceerd worden in functie van een klinische context) en tot slot de oriëntatie (gaat het om een richtlijn met een verpleegkundige focus en aandacht

4

voor het standpunt van de patiënt?). Het totale beoordelingsproces gebeurde door minstens twee onderzoekers; de resultaten werden nadien vergeleken. Bij verschillen in de evaluatie werd naar een consensus gestreefd.

De richtlijnen die ter beschikking werden gesteld van het verpleegkundig beroepsveld kunnen nagelezen worden op Internet via volgend adres: www.sesa.ucl.ac.be/guidelines.

Na het ter beschikking stellen van de richtlijnen, werd een tevredenheidsenquête uitgevoerd. Ondanks een lage response rate (16%) waren de reacties zeer positief. De respondenten pleitten voor het verdiepen en het uitbreiden van de domeinen waarin de richtlijnen werden gezocht en ter beschikking werden gesteld aan het werkveld, zodat er meer kwalitatieve informatie kan getransfereerd worden naar verpleegkundigen. Het uiteindelijke doel is dat er door verpleegkundigen zorg verstrekt wordt van de best mogelijke kwaliteit aan de personen voor wie zij verantwoordelijkheid dragen.

5

Inhoudsopgave INLEIDING

10

1 PROBLEEMSTELLING 2 DOELSTELLING 3 DEFINIËRING VAN DE BELANGRIJKSTE BEGRIPPEN 3.1 EVIDENCE - BASED NURSING 3.2 AANBEVELINGEN VOOR DE VERPLEEGKUNDIGE PRAKTIJK 3.3 GUIDELINES 3.4 PROTOCOL 3.5 PROCEDURE 4 FOCUS 5 COPYRIGHT 6 VERANTWOORDELIJKHEID 7 ONAFHANKELIJKHEID 8 VOORLOPIG KARAKTER VAN DE INHOUD

10 10 11 11 12 12 12 12 13 13 13 14 14

METHODOLOGIE

15

1. BEHOEFTEONDERZOEK EN SELECTIE VAN DE THEMA’S 15 1.1. VRAGENLIJST 15 1.2. PRETEST 15 1.3. POPULATIE 16 1.4. RESULTATEN EN SELECTIE VAN DE THEMA’S 16 1.5. SELECTIE VAN DE ‘ESSENTIËLE’ BEHOEFTE 22 2. SELECTIE 24 2.1 ANALYSE VAN DE EVALUATIE-INSTRUMENTEN VOOR DE RICHTLIJNEN 24 2.2 EVALUATIEPROCEDURE VAN DE RICHTLIJNEN 25 2.3. CLASSIFICATIE VAN DE RICHTLIJNEN 25 3. ONDERZOEKSSTRATEGIE VOOR HET OPZOEKEN VAN RICHTLIJNEN IN WETENSCHAPPELIJKE LITERATUUR 27 3.1. BRONNEN 27 3.2. ONDERZOEKSSTRATEGIE 27 4. LIJST VAN DE WEERHOUDEN RICHTLIJNEN, PER THEMA 33 5. BESCHIKBAAR STELLEN VAN DE RICHTLIJNEN 36 6. TEVREDENHEIDONDERZOEK VAN DE VERPLEEGKUNDIGEN OVER DE WEBSITE 36 5.1. EVALUATIE VAN DE WEBSITE 36 5.2. TEVREDENHEIDENQUÊTE. 37 REFERENTIELIJST

39

BIJLAGEN

41

6

Lijst van de gebruikte afkortingen 2h PG 5-HT3 ABI ABPI AC ACE AET AGREE APA ARB ASA ASA ASCO ASPAN BG BMI BP CAD CAM CBO CBT CCAS CCB CEAP CINV CLAN CLIC CMF CO2 CV CVA CVD DHC DHP DKA DPP-4 DVT EADV EB EBN ECG ED EMLA EN ESPEN ESR FDA FNCLCC FOD FPG FR GP

2 hours Plasma Glucose 5-Hydroxytryptamine3 Ankle Brachial Index Ankle Brachial Pressure Index Anthracycline in combinaison with Cyclophosphamide Angiotensin-Converting Enzyme Apport énergétique total Appraisal of Guidelines Research and Evaluation Allocation personnalisée d’autonomie Angiotension II Receptor Blockers Acetyl salycilic acid American Society of Anesthesiologists American Society of Clinical Oncology American Society of PeriAnesthesia Nurses Blood Glucose Body Mass Index Blood Pressure Coronary Artery Disease Complemetary and Alternative Medicine Centraal Begeleidingsorgaan (Nederland) Cognitive Behavioral Therapy Centres communaux d’action sociale Calcium channel blockers (Clinical severity-Etiology-Anatomy-Pathophysiology) Chemotherapy-Induced Nausea and Vomiting Comité de liaison alimentation et nutrition Centres locaux d’information et de coordination Cyclophosphamide,méthotrexate, 5-fluorouracil Koolstofdioxyde Cardiovascular Cerebrovascular accident Cardiovascular Disease Diabetes Health Care Team Dihydropyridine Diabetes Keto Acidosis Dipeptidyl peptidase 4 Deep Vein Thrombosis Beroepsorganisatie voor diabeteszorgverleners (Nederland) Evidence-Based Evidence-Based Nursing Electrocardiogram Erectile Dysfunction Eutectic Mixture of Local Anesthetics Enterale Nutritie European Society for Clinical Nutrition and Metabolism Erythrocyte Sedimentation Rate Food and Drug Administration Fédération nationale des centres de lutte contre le cancer Federale Overheidsdienst Fasting Plasma Glucose Français General Practitioner

7

H1 HAD HAS HbA1C HDL-C ICU IE/UI IFG IGT IM INR IV kg LDL LDL-C LEAD LEVD MEOPA mg MNA MNT/TNM MR NGC NHS NICE NK-1 NL NMPDU NPH NPO NPSA OGTT ONS ORL ORS OVS PACE PDE5 PDF PEG PG PINNT PNNS PO POD PONV/PDNV POV RCN RNAO SC SEPS SIGN SMBG SME

Histamine 1 receptor Hospitalisation à domicile Haute Autorité de Santé Hemoglobine A1C High density lipoprotein cholesterol Intensive Care Unit Internationale Eenheden/Unités Internationales Impaired Fasting Glucose Impaired Glucose Tolerance Intramusculair International Normalized Ratio Intraveneus Kilogram Low density lipoprotein low density lipoprotein cholesterol Lower Extremity Arterial Disease Lower Extremity Venous Disease Mélange Equimolaire d'Oxygène et de Protoxyde d'Azote Milligram Mini Nutritional Assessment Medical Nutrition Therapy/Thérapie Nutritionnelle Médicale Modified Release National Guidelines Clearinghouse National Health Service National Institue for health and Clinical Excellence Neurokinine-1 Nederlands Nursing and Midwifery Practice Development Unit Neutral Protamin Hagedorn, insuline à action prolongée Nihil per os National Patient Safety Agency Oral Glucose Tolerance Test Oral Nutritional Supplement Otorhinolaryngologie Oral Rehydration Salts Oraal voedingssupplement Partnerships in Active Continuous Education Phosphodiestérase type 5 Portable Document File Percutaneous endoscopic gastrostomy Plasma Glucose Patients on Intravenous and Nasogastric Nutrition Therapy Programme National Nutrition Santé Per os Programmatorische Federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid Postoperative and postdischarge nausea and vomiting Postoperative vomiting Royal College of Nursing Registred Nurses' Association of Ontario Subcutaan Subendoscopic Perforator Surgery Scottish Intercollegiate Guidelines Network Self Management of Blood Glucose Self Management Education

8

TC TF TG TNO UCL USDA UTN VAS VDS WC

Total Cholesterol Tube feeding Triglycérides Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek (Nederland) Université catholique de Louvain United States Department of Agriculture Unité transversale de nutrition Visual Analogue Scale Verbal Descriptive Scale Waist Circumference

9

Inleiding

1

PROBLEEMSTELLING

De gezondheidszorg is een snel evoluerende sector op vlak van wetenschappelijke kennis en

expertise.

Dankzij

deze

vooruitgang

neemt

ook

de

beschikbaarheid

van

wetenschappelijke literatuur en het verspreiden van wetenschappelijke denkbeelden en richtlijnen voor de klinische praktijk toe. Gezondheidswerkers hebben nood aan betrouwbare en valide kennis die toepasbaar is in hun dagelijkse praktijk en die toelaat gewenste situaties te verwezenlijken. Er is veel informatie beschikbaar via internet, maar wetenschappelijke en objectieve informatie is echter vaak niet of moeilijk toegankelijk en de kwaliteit en onafhankelijkheid van de industrie ervan is voor de gebruiker soms moeilijk beoordeelbaar. Bovendien kan de taal waarin publicaties verschijnen een belangrijke drempel vormen om literatuur te consulteren.

2

DOELSTELLING

Het doel van dit project is om een actueel en wetenschappelijk onderbouwd kennisbestand inzake verpleegkundige richtlijnen te ontwikkelen met het oog op het ondersteunen van het werkveld in hun streven naar evidence-based bijsturen van de zorg. In een exploratieve studie van het werkveld worden de noden van de praktijk op gebied van aanbevelingen en richtlijnen geïdentificeerd. Op basis van deze studie worden de domeinen, waarbinnen een gebrek is aan richtlijnen of richtlijnen prioritair zijn, geselecteerd. De wetenschappelijke

kwaliteit

van

de

richtlijnen

wordt

nagegaan

in

een

grondige

literatuurstudie. De methodologische kwaliteit van de richtlijn wordt aan de hand van 4 gevalideerde evaluatie instrumenten beoordeeld. De inhoud werd aan de hand van een zelf ontwikkeld instrument geëvalueerd. Op deze manier worden per domein de geselecteerde richtlijnen, de zoekfilter en ook de beoordeling per richtlijn ter beschikking gesteld.

Om de inhoud vlot toegankelijk te maken voor gezondheidswerkers en eventueel studenten wordt geopteerd om de richtlijnen en hun beoordeling online ter beschikking te stellen.

10

Het ter beschikking stellen van een overzicht van de aanbevelingen uit de guidelines in de voertaal van de verpleegkundige kan een belangrijke stap zijn om de kwaliteit van de verpleegkundige zorg verder te verbeteren.

3

DEFINIËRING VAN DE BELANGRIJKSTE BEGRIPPEN

Volgende begrippen worden verduidelijkt: Evidenced based nursing, aanbevelingen voor de verpleegkundige praktijk, guideline, protocol en procedure.

3.1 Evidence - Based Nursing Evidence – Based Nursing is het proces waarin verpleegkundigen hun klinische besluiten nemen op basis van de beste onderzoeksresultaten, hun eigen klinische ervaring, de voorkeur en eigenschappen van de patiënt en de beschikbare middelen (Cullum, N., 2000).

11

3.2 Aanbevelingen voor de verpleegkundige praktijk Aanbevelingen

voor

de

verpleegkundige

praktijk

zijn

systematisch

ontwikkelde

aanbevelingen, ontworpen om de verpleegkundige zorgverleners binnen een bepaald expertisedomein een leidraad te verstrekken inzake de verpleegkundige zorgverlening (RNAO, 2002).

3.3 Guidelines Guidelines of richtlijnen zijn systematisch ontwikkelde aanbevelingen (gebaseerd op de beste beschikbare evidentie) om de zorgverleners te helpen beslissingen te nemen over de meest geschikte zorg in bijzondere klinische situaties (Field & Lohr, 1990).

3.4 Protocol Een protocol is een goed overwogen selectie uit de aanbevelingen uit een richtlijn. Deze aanbevelingen worden afgestemd op de eigen patiëntengroep. Hierbij wordt rekening gehouden met organisatorische en financiële mogelijkheden, met aanwezigheid van zorgverleners en mantelzorgers, met beschikbaarheid van materiaal, met voorkeuren, met efficiëntie en gebruiksgemak, etc. (Grypdonck & Schoonhoven, 2003).

3.5 Procedure Een procedure is een gespecificeerde beschrijving van de manier om een activiteit uit te voeren (ISO 8402). De beschrijving van een procedure moet nauwkeurig en volledig zijn om de herhaling van zijn uitvoering te garanderen. Een procedure bevat: de aard van de activiteit en het domein waarbinnen deze activiteit gesitueerd kan worden; wat uitgevoerd moet worden en wie daar verantwoordelijk voor is; het tijdstip en plaats van uitvoering; hoe de activiteit precies uitgevoerd moet worden; welke middelen en documenten gebruikt moeten worden; welke registratie dient te gebeuren (Segouin, 1998).

12

4

FOCUS

De website focust op het snel en makkelijk toegankelijk maken van wetenschappelijke richtlijnen voor de praktijk. De inhoud is inpasbaar in de permanente vorming van de gezondheidswerkers, maar kan ook gebruikt worden in verschillende opleidingen.

5

COPYRIGHT

Alle richtlijnen die op de website worden gebruikt, zijn voorzien van de correcte en volledige bronvermelding. Om een inbreuk tegen copyright te vermijden, dient bij verwijzing correct gerefereerd te worden naar het bronbestand.

6

VERANTWOORDELIJKHEID

Op de website wordt een selectie van aanbevelingen uit richtlijnen die werden opgemaakt volgens een strikte wetenschappelijke procedure geselecteerd. Deze aanbevelingen moeten waar nodig worden aangepast aan de individuele noden en behoeften van de patiënt.

De aanbevelingen zijn belangrijk om kwalitatieve zorg te kunnen geven, maar vervangen de eigen klinische blik (klinische deskundigheid) niet. Ze ondersteunen de besluitvorming, maar vervangen deze niet.

Op de website zijn aanbevelingen opgenomen afkomstig uit richtlijnen die door andere instanties werden uitgewerkt en beschikbaar zijn in de wetenschappelijke literatuur. Het projectteam dat deze website ontwikkelde, heeft niet deelgenomen aan het maken van deze richtlijnen. Het projectteam kan dan ook niet verantwoordelijk gesteld worden voor de inhoud van de richtlijnen en de aanbevelingen.

De aanbevelingen op de website zijn vertalingen van de originele tekst. De gebruiker wordt uitgenodigd om de originele teksten van de richtlijnen te raadplegen. Bij elke richtlijn wordt vermeld waar de volledige richtlijn kan worden geconsulteerd.

13

7

ONAFHANKELIJKHEID

Alle leden van de onderzoeksequipe zijn onafhankelijk van de industrie en verklaren geen conflicterende belangen te hebben bij de realisatie van dit project.

8

VOORLOPIG KARAKTER VAN DE INHOUD

In een richtlijn worden aanbevelingen geformuleerd. Deze zijn gebaseerd op een analyse van de literatuur en op een synthese van de meningen van experts. Een richtlijn weerspiegelt de wetenschappelijke kennis en de inzichten op het moment dat de richtlijn werd uitgewerkt. De richtlijn is dus vatbaar voor verandering door evolutie in de wetenschappelijke kennis. De inhoud van de website ‘NURSING GUIDELINES’ is tijdsgebonden en presenteert de inzichten en kennis beschikbaar op 30 september 2009.

14

Methodologie

1.

BEHOEFTEONDERZOEK EN SELECTIE VAN DE THEMA’S

In deze fase werd een exploratieve studie uitgevoerd om de noden en de prioriteit aan richtlijnen op de werkvloer te identificeren. Hiervoor werd een enquête gestuurd naar de kwaliteits- en MV-MZG coördinatoren in Belgische ziekenhuizen (met uitzondering van instellingen voor geestelijke gezondheidszorg). Gezien de verpleegkundige activiteit geobjectiveerd wordt door de MV-MZG, die een belangrijk referentiepunt vormt in de praktijk, werd de lijst van de domeinen die voorkomen in de MZ-MVG gebruikt om de behoefte te identificeren aan richtlijnen.

1.1. Vragenlijst

Een vragenlijst, analoog aan de structuur van de MV-MZG, werd opgemaakt en gepretest. De vragenlijst bestaat uit 6 domeinen en 23 klassen. Voor elke item diende de respondent volgende weer te geven: 1. het niveau van de behoefte aan een richtlijn hieromtrent op een 4 – puntenschaal (type Likertschaal: «niet nuttig – weinig nuttig – nuttig – onmisbaar»). 2. De prioriteit volgens een gradatie van 1 tot 8 (1= minst noodzakelijk, 8= meest noodzakelijk).

1.2. Pretest De vragenlijst werd gepretest op helderheid en eenduidigheid van de vragen door 10 verpleegkundigen (5 Franstalige en 5 Nederlandstalige). Er werd gekozen voor personen met verschillende functies: verpleegkundige met bachelor diploma;

15

verpleegkundige met een master diploma; hoofdverpleegkundige; clusterverantwoordelijke; MG-MZG coördinator.

Er werd de personen gevraagd de tijd te noteren die nodig was voor het invullen van de vragenlijst.

1.3. Populatie Alle MG-MZG – en kwaliteitscoördinatoren van de Belgische ziekenhuizen (met exclusie van de psychiatrische ziekenhuizen) werden per mail geïnformeerd over het project en werden gevraagd de online enquête in te vullen. Naast het invullen van de enquête werden enkele administratieve gegevens gevraagd: naam, plaats (stad en regio), omgangstaal, grootte (aantal bedden), en type van het ziekenhuis. Ten slotte werd de respondenten gevraagd hun functie weer te geven. De exploratieve studie liep van 9 tot 20 december 2008 via elektronische weg (formule SNAP studies).

1.4. Resultaten en selectie van de thema’s 1.4.1 Algemeen

In totaal werden 186 kwaliteits – en MV-MZG coördinatoren per mail gecontacteerd (100 Nederlandstaligen, 86 Franstaligen). De response rate bedroeg 41,9% (N=78). Dit percentage dient echter genuanceerd te worden gezien er in verschillende organisaties de kwaliteits – en MV-MZG coördinatoren samen de vragenlijst hebben ingevuld.

16

Tabel 1. Functie van de respondenten

Functie

N deelnemende personen

%

MV-MZG coördinatoren

40

47,6

Kwaliteitscoördinatoren

17

20,2

Andere

27

32,1

Totaal

84(*)

(*)sommige vragenlijsten werden door meerdere personen ingevuld

Het merendeel van de respondenten waren MV-MZG coördinatoren. Nochtans werden evenveel MV-MZG coördinatoren als kwaliteitscoördinatoren aangeschreven (tabel 1).

Mogelijke verklaringen hiervoor: -

Bij het FOD Volksgezondheid werd een geactualiseerde lijst verkregen met de gegevens van de MV-MZG coördinatoren in de Belgische ziekenhuizen. Deze lijst bestaat niet van de kwaliteitscoördinatoren.

-

In Vlaanderen is de functie van kwaliteitscoördinator bij decreet gedefinieerd. Dit is niet het geval in de andere regio’s. Een kwaliteitscoördinator is niet in alle ziekenhuizen in Wallonië en het Brussel Hoofdstedelijk Gewest vereist.

-

De online vragenlijst werd gebaseerd op de bestaande MV-MZG gegevens. De MG-MZG coördinatoren zijn meer vertrouwd met deze termen wat een mogelijke invloed kan hebben op wie binnen de instelling de enquête invulde.

Meer dan de helft van de ziekenhuizen bevonden zich in het Vlaamse Gewest. De meest voorkomende omgangstaal is het Nederlands (tabellen 2 en 3).

17

Tabel 2. Kenmerken van de ziekenhuizen

Regio Brussels Hoofdstedelijk Gewest Vlaams Gewest Waals Gewest Total

n

Percentage

11 42 25 78

14,1 53,9 32,1 100

Tableau 3. Taal van de respondenten

Omgangstaal in het ziekenhuis Duits Tweetalig Frans Nederlands Totaal

N

Percentage 1 9 27 41 78

1,3 11,5 34,6 52,6 100,0

1.4.2. Nood aan aanbevelingen en de prioriteiten

De resultaten van de enquête. Ter herinnering: voor elke item dienden de respondenten de mate van noodzakelijkheid van richtlijnen over dit specifiek domein (niet nuttig-weinig nuttignuttig-onmisbaar) en een volgorde van prioriteit aan te duiden. In tabel 4 worden de items weergegeven in dalende volgorde van voorkeur. Alle items werden door de meeste respondenten benoemd als nuttig of als onmisbaar. Het is noodzakelijk om de prioriteiten beter te kunnen vaststellen.

18

Tabel 4. Ranking en prioriteiten voor de behoefte aan richtlijnen, aan de hand van MZ-MVG items (uitgedrukt in %)

MG-MVG item Pijnmanagement Eenvoudige wondzorg bij open wonden Complexe wondzorg bij open wonden Glycemiemanagement Zorg voor desoriëntatie: veiligheidsmaatregelen Verzorging van een gesloten wonde en/of materiaal t.h.v. de insteekplaats Beheer bloed en bloedproducten Decubituspreventie: wisselhouding Symptoommanagement: sedatie Verzorging van huidletsels Isolatie: voorzorgsmaatregelen Management enterale sondevoeding Symptoommanagement: misselijkheid en/of braken Mondzorg Toezicht op een wonde en/of verband zonder het verband te vernieuwen Decubituspreventie: gebruik van dynamisch preventiemateriaal Symptoommanagement: vermoeidheid Verzorging van en/toezicht op de toegangspoorten Toezicht op de neurologische functies met behulp van een meetinstrument Zorg voor de verblijfssonde Stomazorg Toezicht op totale parenterale voeding Toezicht voedings-, water en elektrolytenbalans Ondersteuning van de ventilatie: kunstmatige beademing Plaatsen van een blaassonde Ondersteunen van de ademhaling: hulpmateriaal Zorgen bij een patiënt met een cognitieve aandoening Toezicht op maagsonde Zorg voor urostoma Toezicht op bloedwaarden Specifieke sensibilisatie/educatie Aspiratie luchtwegen Zorg bij verwarde patiënten Sensibilisatie/educatie m.b.t. voeding

% personen hebben geantwoord ‘onmisbaar’ ‘nuttig’ ‘nuttig of onmisbaar’ 64,1 34,6 98,7 64,1 34,6 98,7 61,5 37,2 98,7 61,5 35,9 97,4 59 38,5 97,4 62,8 33,3 96,2 61,5 34,6 96,2 56,4 39,7 96,2 67,9 26,9 94,9 60,3 34,6 94,9 53,8 41 94,9 62,8 30,8 93,6 61,5 32,1 93,6 53,8 41 93,6 47,4 46,2 93,6 37,2 56,4 93,6 52,6 39,7 92,3 46,2 46,2 92,3 38,5 52,6 91 55,1 34,6 89,7 47,4 42,3 89,7 46,2 43,6 89,7 41 48,7 89,7 39,7 50 89,7 44,9 43,6 88,5 33,3 53,8 87,2 23,1 64,1 87,2 35,1 50,6 85,7 46,2 38,5 84,6 41 43,6 84,6 30,8 53,8 84,6 42,3 41 83,3 16,7 65,4 82,1 42,3 38,5 80,8

19

Zorg bij dialyse Sensibilisatie/educatie m.b.t. een chirurgische ingreep of een diagnostisch onderzoek Toedienen van inhalatiegeneesmiddelen Toedienen van een lavement en/of manuele wegname van feacalomen en/of plaatsen van een rectale sonde ter preventie van obstipatie Sensibilisatie/educatie m.b.t. urinaire of fecale uitscheiding Beheer intraveneuze medicatie Assisteren bij defibrilatie Toezicht vitale parameters (hartslag, ademhaling, temperatuur): discontinue monitoring Aanwezigheid tractiemateriaal Ondersteunen borstvoeding of flesvoeding Toezicht op intracraniële druk met of zonder drainage Toezicht op vitale parameters (hart, polsslag, temperatuur) : continu toezicht Veneuze bloedafname Beheer IM/SC/ID medicatie Toezicht thermoregulatie Toezicht thermoregulatie bij baby in couveuse Arteriële bloedafname Capillaire bloedafname Toezicht op cardiovasculaire ondersteuning Wegname van weefsel of organisch materiaal Functionele-, mentale-, psychosociale evaluatie Zorgen bij urinaire incontinentie Opvang emotionele crisis Zorgen voor fecale incontinentie Kangeroezorg Verpleegkundige anamnese Emotionele ondersteuning Installeren bedlegerige patiënt Beheer vaginale medicatie Sensibilisatie/educatie hygiënische zorgen Assistentie arts bij toedienen medicatie Emotionele ondersteuning Multidisciplinair overleg Installeren niet-bedlegerige patiënt Toezicht activiteiten Actieve oefeningen Passieve oefeningen • Verbeteren van de communicatie Contact met instellingen Zorg voor hetandere lichaamsbeeld Zorg uitscheiding bij kin jonger dan 5 jaar

30,8 25,6 43,6 46,2

50 55,1 35,9 30,8

80,8 80,8 79,5 76,9

42,3 26,9 26,9 23,1 41 29,5 28,2 24,4 26,9 47,4 39,7 34,6 30,8 23,1 23,1 23,1 21,8 26,9 24,4 29,5 19,2 6,4 19,2 29,5 15,4 15,4 16,7 21,8 17,9 39,7 9 64,1 64,1 11,5 61,5 12,8 61,5

34,6 50 50 53,8 34,6 46,2 47,4 51,3 47,4 25,6 33,3 38,5 42,3 50 50 50 51,3 44,9 46,2 39,7 50 62,8 48,7 34,6 48,7 47,4 43,6 35,9 39,7 9 46,2 34,6 34,6 42,3 37,2 39,7 35,9

76,9 76,9 76,9 76,9 75,6 75,6 75,6 75,6 74,4 73,1 73,1 73,1 73,1 73,1 73,1 73,1 73,1 71,8 70,5 69,2 69,2 69,2 67,9 64,1 64,1 62,8 60,3 57,7 57,7 48,7 55,1 47,4 46,2 53,8 46,2 52,6 44,9

20

Opvolgen mictie bij continente patiënten Hygiënische zorgen : lavabo/bed/couveuse Interculturele bemiddeling Hygiënische zorgen : het geven van een bad of douche Ondersteunen urinaire uitscheiding bij continente patiënt Opvolgen defeacatie bij continente patiënt hiervoor Ondersteunen defeacatie bij continente patiënt hiervoor Instelleren van een patiënt op een afdeling of kamer Zorg bij voeding in de kamer

59 62,8 61,5 56,4 67,9 60,3 53,8 62,8 61,5

38,5 33,3 34,6 39,7 26,9 34,6 41 30,8 32,1

44,9 43,6 42,3 41 37,2 37,2 35,9 35,9 34,6

Zorg bij voeding in de eetkamer Hulp bij aankleden

53,8 47,4

41 46,2

26,9 24,4

21

1.5. Selectie van de ‘essentiële’ behoefte Om de domeinen te identificeren waarbij het beschikbaar zijn van richtlijnen gezien wordt als nuttig of onmisbaar werden de resultaten van dit onderzoek vergeleken met deze uit het onderzoek over de kwalitatieve toetsing van de verpleegkundige activiteit in het ziekenhuis (Lardennois et al.,2006). In het rapport over dit onderzoek worden er een aantal domeinen gesuggereerd waarbinnen de nood aan richtlijnen hoog is. -

Wondzorg

-

Decubitus;

-

Veiligheid/Incidenten/complicaties;

-

Nosocomiale infecties;

-

Pijn;

-

Medicatie;

-

Verpleegkundig dossier;

-

Incontinentie;

-

Hygiëne;

-

Diabetes;

-

Voeding;

-

Patiëntenrechten/informatie;

-

Tevredenheid van de verpleegkundigen;

-

Valpreventie.

Deze lijst is echter nog te gedetailleerd en te uitgebreid. Aanvullende criteria Om de domeinen over te houden waarbij de beschikbaarheid van richtlijnen gezien wordt als essentieel werd een lijst van criteria opgesteld waaraan de richtlijnen moeten voldoen: -

het hebben van een verpleegkundige focus;

-

het bruikbaar zijn op meerdere afdelingen;

-

geen opsomming van procedures;

-

de verpleegkundige rol moet gevaloriseerd zijn;

-

het bevatten van een preventief luik;

-

indien mogelijk (en indien van toepassing) een focus op pijn en infectie.

22

Om de selectie van de gebieden te valideren, werd deze procedure voorgesteld aan de begeleidingscommissie die hiermee instemde. Aan de hand van de resultaten van de enquête (die afgenomen werd bij de kwaliteits- en MG-MZG coördinatoren) en het kwaliteitsrapport werden volgende gebieden geselecteerd voor het project: -

wondzorg (focus op ulcus cruris, meest frequent);

-

nausea en braken;

-

diabetes;

-

sedatie;

-

desoriëntatie;

-

vermoeidheid;

-

voeding;

23

2.

SELECTIE

Elke geselecteerde richtlijn werd geëvalueerd aan de hand van gestandaardiseerde en gevalideerde meetinstrumenten met als doel om de methodologische en wetenschappelijk kwaliteit van de richtlijn na te gaan. De zoekstrategie die gebruikt werd om de richtlijnen te selecteren wordt gedetailleerd weergegeven onder paragraaf 3. 2.1 Analyse van de evaluatie-instrumenten voor de richtlijnen Een literatuuronderzoek werd uitgevoerd voor het opzoeken van evaluatieinstrumenten (geconsulteerde databanken: Medline, CINAHL). De zoekstrategie werd aangevuld door relevante artikels handmatig te overlopen om zo verwante literatuur op te sporen. (sneeuwbalmethode). In totaal werden er 98 artikels gevonden, waaronder 2 systematische reviews. Naast de 13 evaluatie-instrumenten van Graham et. al (2000) werden in de studie van Vlayen et al. (2005) nog 11 andere instrumenten geïdentificeerd. De instrumenten werden met elkaar vergeleken op basis van de algemene kenmerken (manier van toekennen scores, bronnen, verschillende items, enz.). Elf instrumenten waren gebaseerd op het instrument dat ontwikkeld werd door de IOM (Institute of Medicine), drie verwezen naar het instrument van Hayward et al. (1993) en nog eens drie verwezen naar het Cluzeau instrument (Cluzeau et al., 1999). Slechts vier instrumenten bleken gevalideerd te zijn: •

Cluzeau et al., 1999 : instrument gebaseerd op het instrument van het Institute of Medicine (1992).

•

Shaneyfelt et al., 1999,

•

Grilli et al., 2000

•

AGREE, 2003 : instrument is gebaseerd op het instrument van Cluzeau maar korter en er wordt een numerieke scoringsschaal gebruikt; het wordt beschouwd als het meest gekende en gevalideerde instrument voor het evalueren van richtlijnen

24

De schalen geven een beoordeling op verschillende domeinen over de richtlijn en vooral over het proces van richtlijnontwikkeling. Ze bepalen niet wanneer een richtlijn goed is of slecht. Geen enkel instrument staat toe om het evidence based karakter van de richtlijn te evalueren.

2.2 Evaluatieprocedure van de richtlijnen Er werden 4 instrumenten geselecteerd om de richtlijnen te evalueren: Cluzeau, AGREE, Shaneyfelt et Grilli. Elke richtlijn werd geëvalueerd en de quotatie van elk instrument werd beschikbaar gesteld op de website. Bijkomend werd het evidence based karakter van de richtlijn geëxploreerd, aan de hand van een hiervoor speciaal opgemaakte lijst van items. Deze evaluatie-instrumenten bevinden zich in bijlage 15 tot 19.

2.3. Classificatie van de richtlijnen Op basis van de 4 geselecteerde evaluatie-instrumenten werd er een algoritme ontwikkeld om de kwaliteit van de richtlijnen te schatten. Er werden drie dimensies geëvalueerd: •

Ontwikkeling

•

Inhoud

•

Oriëntatie

De dimensies werden voorzien van criteria. Er werd een ster gekoppeld aan het aantal criteria waaraan de richtlijnen voldeden. Op deze manier werd een classificatie aan de richtlijnen toegekend.

25

Ontwikkeling

Tabel 5. Criteria voor de classificatie van de richtlijnen

*

**

***

Team heeft inhoudelijke en

Gebruik van evidentie tabellen

Peer reviewed (bijv.

Inhoud

methodologische kennis

evaluatiecommissie)

Zoekstrategie is

Heldere aanbevelingen (ev.

De rationale van de

systematisch en herhaalbaar

met classificatie op basis van

aanbevelingen is uitgewerkt

evidentie)

of flexibiliteit van de aanbevelingen is

Oriëntatie

gespecificeerd Bruikbaar voor

Multidisciplinaire aanpak (ev .

Patiëntenperspectief komt

verpleegkundigen in de

betrokkenheid van

aan bod

praktijk

stakeholders)

De eindscore (aantal sterren) is het resultaat van het scoringssysteem: 1. Aanvankelijk werd volgend systeem toegepast *

Er moet aan alle criteria voor 1 ster voldaan worden

**

Er moet aan alle criteria voor 1 en 2 sterren moet voldaan worden

***

Er moet aan alle criteria voor 1,2 en 3 sterren voldaan worden

2. Het scoringssysteem werd aangepast waardoor volgende regels uiteindelijk toegepast werden. *

Er moet aan minimaal 1 criterium bij elk domein moet voldaan worden

**

Er moet aan minimaal 2 criteria bij elk domein voldaan worden

***

Er wordt aan alle criteria voldaan

26

3.

ONDERZOEKSSTRATEGIE VOOR HET OPZOEKEN VAN RICHTLIJNEN IN WETENSCHAPPELIJKE LITERATUUR

Om evidence based richtlijnen op te sporen in de literatuur werd er een onderzoeksstrategie ontwikkeld en toegepast op elk domein.

3.1. Bronnen De databanken Medline en CINAHL werden geconsulteerd. Deze eerste zoektocht werd aangevuld door de ‘sneeuwbalmethode’. Ten slotte werd een lijst opgesteld van verschillende wetenschappelijke - en beroepsorganisaties en werden de bijhorende websites systematisch verkend (bijlage XXXX).

3.2. Onderzoeksstrategie Er werd een strategie ontwikkeld om op een gestandaardiseerde manier te werken met daarbij een aantal essentiële stappen, zoals hieronder afgebeeld

Figuur 1. Het consulteren van literatuur tot de evaluatie van de geselecteerde richtlijnen

Consulteren van de databanken Medline en CINAHL + sneeuwbalmethode

Consulteren van de websites van wetenschappelijke - en beroepsorganisaties

Toepassen van de eerste zoekfilter

Overlopen resultaten en toepassen van de tweede zoekfilter

Aanwezigheid van een evidentietabel in de richtlijnen

Selectie van de 4 meest recente richtlijnen en de evaluatie

27

3.2.1. Consulteren van databanken en websites van wetenschappelijke - en beroepsorganisaties

Om de databanken Medline en CINAHL te doorzoeken werd er een zoekfilter gemaakt. Een deel van de zoekfilter blijft hetzelfde voor het doorzoeken van alle domeinen en heeft betrekking op het zoeken van richtlijnen als publicatie. Het ander deel van de zoekfilter verschilt per domein en heeft betrekking op de specifieke eigenheid van elk domein.

Tabel 6 Zoekfilter voor Medline voor ulcus cruris AND OR

“Leg Ulcer”[MeSH Terms] Leg Ulcer[Text Word] Leg Ulcers[Text Word] Ulcer Leg[Text Word] Ulcers Leg[Text Word] Ulcus Cruris[Text Word] Chronic Lower Limb[Text Word] Venous Ulcer[Text Word] Venous Ulcers[Text Word] Stasis ulcer[Text Word] Stasis ulcers[Text Word]

NOT

guideline"[Publication Type] Diabetic foot "guidelines as topic"[MeSH Terms] guideline[textword] Best practice [text word] Best practices [text word] Clinical practice guideline [text word] Clinical practice guidelines [text word] Recommandation [text word] Recommandations [text word] Practice guideline [text word] Practice guidelines [text word]

Ulcers Stasis[Text Word] Ulcer Stasis[Text Word] Leg Ulceration[Text Word] Cruris Ulcer[Text Word] Venous Leg Ulcer[Text Word] Ulcus Cruris Varicosum[Text Word] Leg Ulcerations[Text Word] Cruris Ulcers[Text Word] Venous Leg Ulcers[Text Word] Varicose Ulcers[MeSH Terms]

De websites van wetenschappelijke – en beroepsorganisaties werden doorzocht naar de beschikbaarheid van richtlijnen.

28

3.2.2. Selectie van de richtlijnen door het toepassen van filters

Bij de richtlijnen die gevonden werden na de voorgaande stap werd er een eerste filter toegepast. De selectiecriteria hierbij waren:

De richtlijn is gepubliceerd na januari 2002.

Er is een gratis ‘full text’ beschikbaar.

Enkel richtlijnen met abstract.

Het abstract geeft aan dat de richtlijn tot stand kwam door het gebruik van wetenschappelijk literatuur

Als een richtlijn voldeed aan alle criteria dan werd deze volledig doorgenomen en werd er een tweede zoekfilter toegepast. De criteria hierbij waren: •

Er kunnen hoofdaanbevelingen geselecteerd worden.

•

De auteurs motiveren de aanbevelingen.

•

De aanbevelingen zijn gefundeerd op literatuur

•

De richtlijn heeft een verpleegkundige focus, valorisatie van de verpleegkundige rol

•

Het toepassingsgebied van de richtlijn is het ziekenhuis.

•

De richtlijn heeft een brede toepassing op meerdere afdelingen.

•

De richtlijn beperkt zich niet tot een opsomming van procedures.

•

De richtlijn bevat aanbevelingen voor preventie.

Indien de richtlijnen voldeden aan alle criteria werd er nagegaan of ze gebruik maken van een evidentietabel. De richtlijnen die hieraan voldeden hadden voorrang om geselecteerd te worden. Ten slotte werden de vier meest recente richtlijnen geselecteerd. Bij gebrek aan voldoende richtlijnen werd er geopteerd om een richtlijnen mee te nemen die voldeed aan alle 2e selectiecriteria maar waarbij geen gebruik gemaakt werd van een evidentietabel.

29

De 4 geselecteerde richtlijnen werden vervolgens geëvalueerd met behulp van de 4 meetinstrumenten (paragraaf 2). Enkel de aanbevelingen werden vertaald in het Frans en het Nederlands. Elke onderzoeker was verantwoordelijk voor een domein en doorliep de ganse procedure. Elke stap werd gecontroleerd en gevalideerd door een tweede onderzoeker. Er werd een flow chart opgesteld die het aantal geselecteerde richtlijnen weergeeft na elke stap. De onderstaande tabel is een synthese van het aantal geselecteerde richtlijnen na elke stap voor elk domein.

30

Tabel 7. Samenvatting van het aantal geselecteerde richtlijnen per fase voor elke domein Ulcus cruris

Nausea braken

Diabetes

Sedatie

Desoriëntatie

Vermoeidheid

Malnutritie

7

68

17

1

20

17

64

8

13

28

32

8

12

8

Sneeuwbalmethode

11

7

4

11

2

3

2

Voorlopig aantal

26

88

49

44

30

32

74

Na toepassen van de 1ste

9

27

26

4

10

0

12

6

11

9

4

5

0

12

6

3

9

3

5

0

4

4

4

5

3

5

0

4

Geselecteerd uit PubMed et CINAHL Wetenschappelijke

–en

beroepsorganisaties

filter Na toepassen van de 2e filter Na de controle van de evidentietabel Aantal richtlijnen die ter beschikking gesteld worden

31

Informatie over de zoekfilters en resultaten van de gebruikte zoekstrategie werd per thema opgenomen in bijlage 2 tot 14. De zoekfilter voor het thema ulcus cruris werd reeds voorgesteld in punt 3.2.1., in tabel 6, en werd dus geen tweede maal opgenomen in de bijlagen. Deze zoekfilters worden eveneens beschreven op de guidelines-website.

4.

LIJST VAN DE WEERHOUDEN RICHTLIJNEN, PER THEMA

4.1. Ulcus cruris Auteurs van de richtlijn

Titel

Publicatiejaar

Royal College of Nursing

The nursing management of patients with venous leg ulcers

2006

Registered Nursing Association of Ontario

Assessment and Management of Venous Leg Ulcers

2007

Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie

Diagnostiek en behandeling van het ulcus cruris venosum

2005

Wound Ostomy and Continence Nurses Society

Management of Wounds in patients with lower-extremity venous disease (WOCN, 2005)

2005

4.2. Nausea en braken

Auteurs van de richtlijn

ASPAN’S (American Society of PeriAnesthesia Nurses) Oncology nursing society

ASCO

NICE

Titel

Publicatiejaar

ASPAN’S Evidence-based clinical practice 2006 guideline for the prevention and/or management of PONV/PDNV Putting evidence into practice: evidence2007 based interventions to prevent, manage and treat chemotherapy-induced nausea and vomiting 2006 update of the Recommendations for 2006 the use of antiemetics: evidencebased,clinical pratice guidelines. Diarrhoea and vomiting caused by 2009 gastroenteritis: diagnosis, assessment and management in children younger than 5 years

www.sesa.ucl.ac.be/guidelines

33

4.3. Diabetes

Auteurs van de richtlijn

Canadian Diabetes Association

La Croix, N.M, et al. (Beroepsorganisatie voor diabeteszorgverleners) John P., et al. (Amercian Diabetes Association) McIntosh, A. et al. (National Institute for Clinical Excellence) Virani, T., et al. (Registred Nurses Association of Ontario)

Titel

Publicatiejaar

Canadian Diabetes Association 2008 Clinical Practice Guidelines for the prevention and management of diabetes Het toedienen van insuline met de insulinepen

2008

Nutrition recommendations and interventions for diabetes: a position statement of the American Diabetes Association Prevention and management of foot problems

2008

Best practice guideline for the subcutaneous administration of insulin in adults with type 2 diabetes

2004

2008

2004

4.4. Sedatie Auteurs van de richtlijn

Titel

Publicatiejaar

Editorial Board Palliative Care: practice guidelines

Palliative sedation

Scottish Intercollegiate Guidelines Network (SIGN)

Safe sedation of children undergoing 2004 diagnostic and therapeutic procedures. A national clinical guideline

Fédération nationale des centres de lutte contre le cancer (FNCLC)

Standards, options et 2005 recommandations pour la prise en charge des douleurs provoquées lors des ponctions sanguines, lombaires et osseuses chez l’enfant atteint de cancer


2006

34

4.5. Desoriëntatie Auteurs van de richtlijn

RNAO

Titel

Publicatiejaar

Caregiving strategies for older adults 2004 with delirium, dementia and depression Screening for delirium, dementia and 2003 depression in older adults

RNAO Canadian Coalition For Seniors’ Mental Health Australian Health Ministers’ Advisory Council’s

The assessment and treatment of delirium Clinical practice guidelines for the management of delirium in older people

(AHMAC) Health Care of Older Australians Standing Committee (HCOASC) and the Australian Department of Health and Ageing. Royal College of physicians The prevention, diagnosis and management of delirium in older people

2006 2006

2006

4.6. Vermoeidheid Auteurs van de richtlijn

Titel

Publicatiejaar

Geen enkele richtlijn werd weerhouden na de toepassing van de selectiecriteria

4.7. Ondervoeding Auteurs van de richtlijn

Titel

Publicatiejaar

National collaboration centre for acute care

Nutrition support for adults. Oral nutrition support, enteral tube feeding and parenteral nutrition

2006

ESPEN

ESPEN guidelines on enteral nutrition in geriatrics

2006

HAS

HAS Stratégie de prise en charge en cas de dénutrition protéinoénergétique chez la personne âgée Nutrition for physically frail older people

2007

NMPDU


2007

35

5.

BESCHIKBAAR STELLEN VAN DE RICHTLIJNEN

Ontwikkelen van een website Er werd een website ontwikkeld waarbij de volgende criteria nagestreefd werden: eenvoudige taal, gebruiksvriendelijke en een iteratief navigatiemenu. De software LECTORE (Trivantis inc.) werd gebruikt om de website op te bouwen. De website is beschikbaar op het adres http://www.sesa.ucl.ac.be/guidelines/

6.

TEVREDENHEIDONDERZOEK VAN DE VERPLEEGKUNDIGEN OVER DE WEBSITE

Deze laatste stap had een dubbel doel: enerzijds werd de gebruiksvriendelijkheid van de website en anderzijds de tevredenheid bij verpleegkundigen over de inhoud van de website nagegaan.

5.1. Evaluatie van de website Het doel was het evalueren van de gebruiksvriendelijkheid van de website. Er werd hiervoor een lijst met 9 vragen geplaatst op de website (lijst die gebruikt wordt op de website van het ziekenhuis in Ronse en de website van NGC) met bij elke vraag een tevredenheidschaal die bestaat uit 4 niveaus. De thema’s hebben betrekking op: •

Gebruiksvriendelijkheid (tevredenheidschaal)

•

De opmaak van de website (tevredenheidschaal)

•

Navigatie (tevredenheidschaal)

•

Globale tevredenheid (tevredenheidschaal)

•

Het vinden van de gezochte richtlijn (ja/nee)

•

Aanbevelen van de website aan anderen (ja/nee)

•

Opnieuw bezoeken van de website (ja/nee) www.sesa.ucl.ac.be/guidelines

36

•

Functie van de gebruiker (meerkeuzevraag)

•

Soort instelling van de gebruiker (meerkeuzevraag)

Deze vragenlijst kan online worden ingevuld tijden het eerste bezoek van de website.

5.2. Tevredenheidenquête.

5.2.1. Analyse van de tevredenheid van de experten over de website

Er werd een evaluatie voorzien van de tevredenheid van de experten over de richtlijnen die ter beschikking gesteld worden op de website. Hiervoor werden dezelfde kwaliteits - en MV-MZG coördinatoren als uit de eerste fase van de studie gecontacteerd via email met een uitnodiging om de vragenlijst in te vullen op de website. De email werd gestuurd op 7 september 2009. Het resultaat van hun antwoorden wordt in onderstaande tabel weergegeven (tabel 9).

Tafel 8. Rol van de respondenten Aantal 13 3 2 11 29

Kader verpleegkundige Verpleegkundige Referentie verpleegkundige/APN Ander (niet aangegeven) Totaal Tafel 9. Evaluatie van de plaats Vragen Wat denkt u van het gebruiksgemak van de website? Wat denkt u van de lay-out van de site? Wat denkt u van de navigatie doorheen de site? Wat is uw globale evaluatie van de site?

Voortreffelijk 12 11 8 6

Goed 16 17 8 22

Percentage 44,8 10,3 6,9 37,9 100%

Matig 1 0 3 1

Slecht 0 1 0 0

De grote meerderheid van de respondenten was van mening dat de website gemakkelijk te gebruiken was en dat de lay-out voortreffelijk of goed was. Hun globale evaluatie van de website was in over het algemeen positief. Van de 29 respondenten, hebben er 20 de richtlijn die ze zochten gevonden; degenen die een richtlijn over een ander thema zochten, zochten op een van de volgende thema's: -

haaruitval (2 antwoorden) www.sesa.ucl.ac.be/guidelines

37

-

fixatie (1 antwoord)

-

incontinentie (1 antwoord)

-

dementie (1 antwoord)

-

decubitus (1 antwoord)

-

vermoeidheid; dit domein was nog `in opbouw' op het moment van de evaluatie (1 antwoord)

Alle respondenten, op een na, zouden de website aanbevelen aan vrienden of collega’s, en iedereen verklaarde de website opnieuw te willen bezoeken. 5.2.2. Conclusie van het tevredenheids onderzoek van de deskundigen ten opzichte van de website

Conclusie van dit tevredenheidsonderzoek, de meerderheid van de respondenten verklaren dat ze tevreden of heel tevreden zijn van de website. Het geringe percentage van antwoorden aan het onderzoek (16%) laat het niet toe om deze resultaten te weerspiegelen op het volledige beroep en stelt eveneens de motivatie van de mensen die niet gereageerd hebben in. Dit onderzoek maakt het niet mogelijk om verklarende factoren in dit opzicht te opperen. Deze response rate komt evenwel overeen met de gebruikelijke response rate van dit soort enquêtes. Het was interessant om op te merken dat alle respondenten de intentie hebben van de site nog te bezoeken, welke in grote mate pleit voor het verder zetten van de website, onder de vorm van actualisering van de reeds behandelde thema's, uitbreiding van deze thema's, of om andere thema's te verkennen, zoals (de preventie) van haar en nagel uitval, fixatie, incontinentie, dementie, decubitus en de vermoeidheid.


38

Referentielijst AGREE, The AGREE collaboration.(2003) AGREE instrument, http://www.agreecollaboration.org/

Cluzeau F., Littlejohns P., Grimshaw J., Feder J & Moran S. (1999) Development and application of a generic methodology to assess the quality of clinical guidelines, International Journal for Quality in Health Care, 11(1), pp 21-28

Cullum N. (2000) Users' guides to the nursing literature: an introduction [editorial], Evidence Based Nursing, 3, pp. 71-72

Field M. & Lohr K. (1990) Guidelines for clinical practice : directions for a new program. Institute of Medicine, National Academy Press, Washington, DC

Graham I., Calder L., Hebert P., Carter A. & Tetroe J. (2000) A comparison of clinical practice guideline appraisal instruments, Int J Technol Assess Health Care, 16, pp 10241038

Grilli R., Magrini N., Penna A., Mura G. & Liberati A. (2000) Practice guidelines developed by specialty societies: the need for a critical appraisal, The Lancet, 355, January 8

Grypdonck M. & Schoonhoven L. (2003) Evidence Based Practice (EBP): onderzoek, reviews, richtlijnen, protocollen en de praktijk. Ligament, 4, pp. 25-30

Lardennois M., Balon S., Defloor T., Delmotte N. (2006) L'évaluation qualitative de l'activité infirmière au sein de l'hôpital. Bruxelles, Service Public Fédéral Santé publique, Sécurité de la Chaîne alimentaire et Environnement

McSherry R., Simmons M. & Abbott P. (2002) Evidence-informed nursing. A guide for clinical nurses. London, Routledge

RNAO, Registered Nurses Association of Ontario (2002), site Internet consulté le 23.03.2009 à l’adresse (français): http://www.rnao.org/Storage/12/669_Trousse_sur_la_marche_%E0_suivre.pdf en anglais : http://www.rnao.org/Page.asp?PageID=924&ContentID=823


39

Segouin C. (1998), L’accréditation des établissements de santé. Paris, Doin éditeurs AP-HP

Shaneyfelt T., Mayo-Smith M. & Rothwangl J. (1999), Are Guidelines Following Guidelines?: The Methodological Quality of Clinical Practice Guidelines in the Peer-Reviewed Medical Literature, JAMA, 281(20), pp.1900-1905

Vlayen J., Aertgeerts B., Hannes K., Sermeus W. & Ramaekers D. (2005) A systematic review of appraisal tools for clinical practice guidelines: multiple similarities and one common deficit, International Journal for Quality in Health Care, 17(3), pp. 235-242


40

Bijlagen Gezien alle informatie over dit onderzoek op de guidelines-website vermeld staat, nodigen wij de lezer uit om de site op volgend adres te bezoeken : http://www.sesa.ucl.ac.be/guidelines Bijlage 1: Lijst van de beroepsorganisaties die guidelines ter beschikking stellen Bijlage 2: resultaten zoekstrategie ulcus cruris Bijlage 3: zoekfilter diabetes Bijlage 4: resultaten zoekstrategie diabetes Bijlage 5: zoekfilter: nausea en braken Bijlage 6: resultaten zoekstrategie nausea en braken Bijlage 7: zoekfilter: sedatie Bijlage 8: resultaten zoekstrategie: sedatie Bijlage 9: zoekfilter: desoriëntatie Bijlage 10: resultaten zoekstrategie desoriëntatie Bijlage 11: zoekfilter: vermoeidheid Bijlage 12: resultaten zoekstrategie vermoeidheid Bijlage 13: zoekfilter: ondervoeding Bijlage 14: resultaten zoekstrategie ondervoeding Bijlage 15 : evaluatie-instrument voor de richtlijnen : AGREE (Nederlands) Bijlage 16 : evaluatie-instrument voor de richtlijnen : AGREE (Frans) Bijlage 17 : evaluatie-instrument voor de richtlijnen : Cluzeau Bijlage 18 : evaluatie-instrument voor de richtlijnen : Grilli Bijlage 19 : evaluatie-instrument voor de richtlijnen : Shaneyfelt Bijlage 20 : evaluatie-instrument voor de richtlijnen : eindbeoordeling (Nederlands) Bijlage 21 : evaluatie-instrument voor de richtlijnen : eindbeoordeling (Frans)


41

Annexe 1: Sites hébergeant des guidelines

Abbréviation

Dénomination

Adresse internet

1.

AACCM

American College of Critical Care Medicine

2.

AAPF

American Academy of Family Physicians

www.sccm.org/professional_reso urces/guidelines/table_of_content s/index.asp www.aapf.org

3.

ACE

Academic Centre for EBN

www.acestar.uthscsa.edu/

4.

AFSSAPS

Agence francaise de sécurité sanitaire des produits de santé

www.afssaps.fr/

5.

AHRQ

Agency in Healthcare Research and Quality

www.ahrq.gov/

6.

AHCPR

Cancer Pain

www.painresearch.utah.edu/canc erpain/guidelineF.html

7.

ARHS

Agency for Regional Health Services

www.assr.it/

8.

AWMF

www.datenbahn.de/

9.

AZQ

Arbeitsgemeinschaft der Wissenschaftlichen Medizinschen Fachgesellschaften The German Agency for Quality in Medicine.

10.

Bandolier

Oxford Pain Association

www.jr2.ox.ac.uk/Bandolier/

11.

Cancer Care

Cancer Care Ontario Practice Guidelines Initiative (CCOPGI)

12.

CBO

Kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg

www.cancercare.on.ca/index_pra cticeGuidelinesandEvidencesum maries.htm www.cbo.nl

13.

CCO

Cancer care Ontario

14.

Centre for EBN

15.

Clinical Evidence

Best Practices from BMJ

16.

CMA

Canadian Medical association

17. 18.

Cochrane Collaboration CREST

19.

Diabetes Federatie

Diabetes Federatie

www.diabetesfederatie.nl

20.

DocCisMef

www.chu-rouen.fr

21.

DSAM

22.

DUODECIM

Répertoire des bonnes pratiques francophones Danish College of General Practitioners Finnish Medical Society Duodecim

www.aezq.de

www.cancercare.on.ca/english/ho me/

www.york.ac.uk/healthsciences/c entres/evidence/cebn.htm

Clinical Resource Efficiency Support Team

Annexe - Bijlage 1

www.clinicalevidence.bmj.com Accessible via le site Internet du CEBAM www.cma.ca/index.cfm/ci_id/5431 6/la_id/1.htm www.cochrane.org/index.htm www.crestni.org.uk

www.dsam.dk/flx/english/

www.duodecim.fi/

23. 24.

E-guidelines FMH

E-guidelines Swiss Medical Association

25.

FNCLCC

26. 27.

GIN HAS

Fédération Nationale des Centres de Lutte Contre le Cancer Guidelines International Network Haute Autorité de santé

28.

Healthinsite

Australian Government initiative

29.

HIRU

30.

ICSI

31.

JBI

McMaster Health Information Research Unite Institute for Clinical Systems Improvement Joanna Briggs Institute

32.

LEVV

33.

NCCN

34.

NCL

35. 36.

NGC NHG

37.

NHMRC

38.

NHS

39.

NHSS

40.

NICE

41.

NIH

42.

NIV, CBO, NDF

43.

NVDV

44.

NVKNF

45. 46.

NZGG oncor@net

47.

RCH

Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venerologen Nederlandse Vereniging voor Neurologie en Klinische Neurofysiologie New Zealand Guidelines Group Guide de bonnes pratiques infirmières en oncologie Royal Children’s hospital

48.

RCN

Royal college of Nursing

49.

RNAO

www.rnao.org

50.

SBU

Registred Nurses Association of Ontario Swedish Council on Technology Assessment in Health Care

51.

SIGN

Scottish Intercollegiate Guidelines network

www.sign.ac.uk

Landelijk Expertise centrum voor verpleging en verzorging National Comprehensive Cancer Network Centre for Health Services Research Unit of University of Newcastle upon Tyne National Guideline Clearinghouse Nederlands huisartsengennootschap National Health and Medical Research Council National library for Guidelines Specialist Library

National Health Service for Scotland National Institute for health and Clinical Excellence National Institutes of Health

www.eguidelines.co.uk/index.php www.fmh.ch/ww/en/pub/welcome. htm www.fnclcc.fr/

www.g-i-n.net/ www.anaes.fr

www.healthinsite.gov.au/topics/Cli nical_Guidelines hiru.mcmaster.ca/

www.icsi.org/

www.joannabriggs.edu.au/about/h ome.php www.levv.nl

www.nccn.org/

www.ncl.ac.uk/ihs/

www.guideline.gov www.nhg.artsennet.nl

www.nhmrc.gov.au/index.htm

www.library.nhs.uk/GUIDELINES FINDER/ Accessible via le site Internet du CEBAM www.nhshealthquality.org

www.nice.org.uk

www.consensus.nih.gov/

www.richtlijnonline.nl

Annexe - Bijlage 2

www nvdv.nl

www.nvknf.nl

www.nzgg.org.nz oncoranet.lyon.fnclcc.fr/bonnes_p ratiques/ www.rch.org.au/clinicalguide/cpg. cfm www.rcn.org.uk

www.sbu.se/en/

52.

SSMG/ Domus Medica (WVVH)

Société Scientifique de Médecine Générale/Vereniging van huisartsen

www.ssmg.be Accessible via le site Internet du CEBAM

53.

SSP

Société Suisse de Pédiatrie

54.

Trip Database

www.swisspaediatrics.org/guidelines/ www.tripdatabase.com

55.

US PSTF

U.S. Preventive Services Task Force

www.ahrq.gov/clinic/uspstfix.htm

56.

WACEBNM

www.wacebnm.curtin.edu.au lien vers http://ebn.bmj.com/

57.

Wetenschappelijke verenigingen

Western Australian Center for Evidence-Based Nursing and Midwifery Link naar de verschillende wetenschappelijke verenigingen

58.

WHO

World health organisation

www.who.int

59.

WWW

World wide wounds

www.WorldWideWounds.com

60.

GAC

Recommended Clinical Practice Guidelines

http://www.gacguidelines.ca/

Annexe - Bijlage 3

www.cbo.nl/product/richtlijnen/rich tlijn-links/verenigingen

Bijlage 2: resultaten zoekstrategie ulcus cruris

Tijdens een eerste verkenning van de literatuur werden na het toepassen van de zoekfilter in PubMed 144 abstracts gevonden. Via de sneeuwbalmethode werden 26 referenties gevonden en via de richtlijnorganisaties 8. Na het grondig analyseren van de abstracts bevonden 26 referenties zich binnen de focus van het onderzoek. Deze 26 referenties zijn terug te vinden in onderstaande tabel (tabel 1). In de tabel wordt per referentie weergegeven via welke zoekstrategie deze werd gevonden en of ze al dan niet werd geïncludeerd. Indien de referentie niet werd opgenomen werd de reden van exclusie genoteerd.

Annexe - Bijlage 4

1

Tabel 1. Samenvatting van de gevonden guidelines en het toepassen van de eerste selectiecriteria.

Auteur of organisatie

Dowsett, C.

Robson, M. et al.(a)

Burrows, C. et al.

Price, P. et al.

Agus, GB. et al.

McInnes, E. et al.

Robson, M. et al. (b)

Sieggreen, M.

Royal College of Nursing Institute (RCN) (UK)

Assessment and managment of patients with leg ulcers Guidelines for the treatment of venous ulcers

2005

zoekstrategie (1)PubMed, (2)Sneeuwbal (3)richtlijnRorganisaties (1)

2006

(1)

Best practice recommendations for the prevention and treatment of venous leg ulcers Managing painful chronic wounds: the wound pain management model

2006

Publicatiejaar

Titel

Guidelines for the diagnosis and the treatment of the vein and lymphatic disorders The development of a national guideline on the treatment of leg ulcers Guidelines for the prevention of venous ulcers

Venous disorders: overview of current practice Guidelines for the treatment of venous ulcers

Inclusie: Ja/nee (indien nee +motief)

Nee: Niet enkel focus op veneuze problematiek. Geen richtlijn, eerder review.

Ja (2) Process for developing evidence – informed practice recommendation s: venous leg ulcers Aass et al. (2009)

(1)

Ja

(1) 2007

Nee: Geen richtlijn. Artikel over de opbouw van een wondpijn model.

(1) 2004

Nee: Geen verpleegkundige focus.

(1) 2000

Nee: Ouder dan 7 jaar

(1) Ja

2008

(1) 2005

1998 en 2006

Ja

(2) Adapting National and International leg ulcer practice guidelines for local use: the ontario leg ulcer community care protocol.

Annexe - Bijlage 5

Ja, 2006

2


Publicatiejaar

Titel

zoekstrategie (1)PubMed, (2)Sneeuwbal (3)richtlijnRorganisaties Graham et al. (2005) Guidelines for the managment of venous leg ulcers: a gap analysis Van Hecke et al. (2008)


Process for developing evidence – informed practice recommendation s: venous leg ulcers Aass et al. (2009) (3) RCN

Scottish Intercollegiate Network (SIGN)

Best practice recommendations for the prevention and treatment of venous leg ulcers

1998

(2) Adapting National and International leg ulcer practice guidelines for local use: the ontario leg ulcer community care protocol. Graham et al. (2005)

Nee: Ouder dan 7 jaar, recentere revisie van de richtlijn niet teruggevonden

Guidelines for the managment of venous leg ulcers: a gap analysis Van Hecke et al. (2008) (3) SIGN

Clinical Resource Efficiency Support Team (CREST)

Managing painful chronic wounds: the wound pain management model

1998


Annexe - Bijlage 6

Nee: Ouder dan 7 jaar Richtlijn/organisatie niet teruggevonden

3

Publicatiejaar

zoekstrategie (1)PubMed, (2)Sneeuwbal (3)richtlijnRorganisaties



Titel

Compliance Network Physicians (CNP)

Guidelines for the diagnosis and the treatment of the vein and lymphatic disorders

1999


Nee: Ouder dan 7 jaar Richtlijn/organisatie niet teruggevonden

Venous Insufficiency Epidemiologic and Economic Studies International Task Force (VEINES)

The development of a national guideline on the treatment of leg ulcers

1999



New Zealand Guideline Group

Guidelines for the prevention of venous ulcers

1999

Guidelines for the managment of venous leg ulcers: a gap analysis Van Hecke et al. (2008) (2) Adapting National and International leg ulcer practice guidelines for local use: the ontario leg ulcer community care protocol. Graham et al. (2005)


Guidelines for the managment of venous leg ulcers: a gap analysis Van Hecke et al. (2008) Process for

Annexe - Bijlage 7

4


Publicatiejaar

Titel

zoekstrategie (1)PubMed, (2)Sneeuwbal (3)richtlijnRorganisaties developing evidence – informed practice recommendation s: venous leg ulcers Aass et al. (2009)


(3) NZGG

Canadian Association of Wound Care = Registered Nurses Association Ontario

Venous disorders: overview of current practice Assessment and management of venous leg ulcers

2004 en 2007


Ja, 2004 en aanvulling 2007

Guidelines for the managment of venous leg ulcers: a gap analysis Van Hecke et al. (2008 Process for developing evidence – informed practice recommendation s: venous leg ulcers Aass et al. (2009) (3) RNAO

Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie (NVDV)


2005

(2) Guidelines for the managment of venous leg ulcers: a gap analysis Van Hecke et al. (2008)

Ja

(3) NVDV

Wound Ostomy and continence nurses society

Management of wounds in patients with lower-extremity

2005

(2) Guidelines for the managment of

Annexe - Bijlage 8

Ja

5


(WOCN)

Publicatiejaar

Titel

venous disease

zoekstrategie (1)PubMed, (2)Sneeuwbal (3)richtlijnRorganisaties venous leg ulcers: a gap analysis Van Hecke et al. (2008)


Process for developing evidence – informed practice recommendation s: venous leg ulcers Aass et al. (2009)

Association for the advancement of wound care

Summary algorithm for venous ulcer care with annotations of available evidence

2005

(2) Process for developing evidence – informed practice recommendation s: venous leg ulcers Aass et al. (2009)

Nee: Geen richtlijn, opsomming van individuele onderzoeksresultaten

(3) AAWC


Nee: Geen richtlijn

Guidelines for the management of leg ulcers in Ireland


Nee: Richtlijn opgemaakt door firma = niet OK

Development of a content-validated venous ulcer guideline

(2) Process for developing evidence – informed practice recommendation s: venous leg ulcers

Nee: Geen richtlijn

Advances in Skin & Wound Care

Adapting national and international leg ulcer practice guidelines for local use: the Ontario Leg Ulcer Community Care Protocol

Smith & Nephew Ltd

Ostomy Wound Management

2005

Annexe - Bijlage 9

6


Publicatiejaar

Titel

zoekstrategie (1)PubMed, (2)Sneeuwbal (3)richtlijnRorganisaties Aass et al. (2009)


Wound Repair Regeneration

Guidelines for the treatment of arterial insufficiency ulcers


Nee: Geen focus op veneuze problematiek

Advances in Skin & Wound Care

Management of vascular leg ulcers


Nee: Geen focus op veneuze problematiek

British Association of Dermatologists and the Research Unit of the Royal College of Physicians. British Journal of Dermatology

Guidelines for the management of chronic venous leg ulceration. Report of a multidisciplinary workshop


Nee: Free full text niet teruggevonden

NHG, artsennet Haute Autorité De Santé (HAS)

Ulcus cruris venosum Managing venous leg ulcers

2000 2006

(3) NHG (3) HAS

Nee: Ouder dan 7 jaar Ja

Na de eerste selectieprocedure (tabel 1) werden van de 26 referenties 9 referenties weerhouden. Aan de hand van een tweede selectieprocedure (tabel 2) werden deze referenties beoordeeld.

Annexe - Bijlage 10

7

Tabel 2. Samenvatting van de gevonden guidelines en het toepassen van de tweede selectiecriteria.

Nederlandse

Vereniging

Registered Royal College

Nursing

of Nursing

Association of

(RCN)

Ontario

Haute Autorité

voor

Wound Ostomy

de Santé

Dermatologie

and

en

Continence

Venereologie

Nurses Society

(NVDV)

(WOCN)

(HAS)

(RNAO)

Aanbevelingen geformuleerd

Aanbevelingen gemotiveerd

Aanbevelingen gefundeerd

+

+

+

+

+

+

+

±

+

±

+

+

±

+

+

+

+

+

±

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

Verpleegkundige focus/valorisatie van de verpleegkundige rol

Ziekenhuis als toepassingsgebied

Breed toepasbaar

Geen opsomming van procedures

Bevat een preventief luik

/ = voldoet niet aan het selectiecriteria ± = voldoet slechts in beperkte mate

Annexe - Bijlage 11

+ = voldoet aan het selectiecriteria

8

Robson (a)

(treatment)

Burrows

Robson (b)

(Prevention)

Sieggreen


+

+

+

+


+

+

+

/


+

+

+

+

/

/

/

/


+

+

+

+

Breed toepasbaar

+

+

+

+


+

+

+

+


/

/

+

/

Verpleegkundige focus/ Valorisatie verpleegkundige rol



Enkel in de publicatie van Sieggreen et al. (2005) werd geen evidentietabel opgenomen. De referenties van Robson et al. (2006 en 2008), Burrows et al. (2005) en Siegreen werden niet weerhouden omdat ze geen of een erg beperkte verpleegkundige focus hadden. Bijkomend werden in deze referenties, uitgezonderd in de publicatie van Robson et al. (2008), geen preventieve aanbevelingen terug gevonden. Deze werd geëxcludeerd uit het onderzoek. In totaal werden 5 referenties bekomen na de 2 selectieprocedure.

Annexe - Bijlage 12

9

Tabel 3. Richtlijnen weerhouden na de tweede selectieprocedure

Publicatie-jaar


Titel


Guidelines for the treatment of venous ulcers

2006



2004 en 2007



2005

Wound Ostomy and continence nurses society (WOCN)

Management of wounds in patients with lower-extremity venous disease

2005

Haute Autorité De Santé (HAS)

Managing venous leg ulcers

2006

Annexe - Bijlage 13

10

Tabel 4. Definitief weerhouden richtlijnen


Titel

Publicatie-jaar


Guidelines for the treatment of venous ulcers

2006



2004 en 2007



2005

Wound Ostomy and continence nurses society (WOCN)

Management of wounds in patients with lower-extremity venous disease

2005

Annexe - Bijlage 14

11

Bijlage 3 : Onderzoeksfilter : diabetes

Diabetes Diabetes mellitus complications [Mesh] [Mesh]

and Self care [Mesh]

Guideline [Publication type] Guidelines as topic [Mesh Terms]

Self management [Text word]

Best practice [text word]

OR

Best practices [text word] Diet therapy [Mesh]

Clinical practice guideline [text word]

Education [Mesh]

Clinical practice guidelines [text word]

Blood glucose self monitoring [Mesh]

Recommendation [text word] Recommendations [text word] Practice guideline [text word] Practice guidelines [text word]

NOT Diabetes Mellitus, Type 1 [Mesh] Diabetes Insipidus [Mesh] Pregnancy in diabetics [Mesh Terms]

Annexe - Bijlage 15

Bijlage 4: Resultaten van de zoekstrategie voor diabetes


Annexe - Bijlage 16

1



Holcomb, SS.

Apelqvist J, Bakker K, van Houtum WH, Schaper NC; International Working Group on the Diabetic Foot (IWGDF) Steed ,DL., et al.

La Société de pathologie infectieuse de langue française Camerini, A. et al.

Pinzur MS, Slovenkai MP, Trepman E, Shields NN; Diabetes Committee of American Orthopaedic Foot and Ankle Society. Brown AF, Mangione CM, Saliba D, Sarkisian CA; Franek, E.

Association of Physicians of India Inlow S., Orsted H., Sibbald RG.

?

Publicatiejaar

Titel

Zoekstrategie (1)PubMed, (2)Sneeuwbal (3)richtlijnRorganisaties (1)

Inclusie: Ja/Nee (indien nee + motivatie)

Standards of medical care in diabetes Practical guidelines on the management and prevention of the diabetic foot: based upon the International Consensus on the Diabetic Foot (2007)

2008

2008

(1)

Exclusie: geen abstract, geen full-text.

Guidelines for the prevention of diabetic ulcers Recommandations pour la pratique clinique: prise en charge du pied diabétique infecté Recommendations for cardiovascular rehabilitation in diabetes mellitus Guidelines for diabetic foot care: recommendations endorsed by the Diabetes Committee of the American Orthopaedic Foot and Ankle Society.

2008

(1)

Exclusie: geen abstract

2006

(1)

Exclusie: geen abstract

2003

(1)

Exclusie: geen full-text

2005

(1)

Inclusie

Guidelines for improving the care of the older person with diabetes mellitus. Nutritional recommendations for patients with diabetic nephropathy Indian diabetes guidelines 2002.

2003

(1)

Inclusie

2005

(1)


2002

(1)


Best practices for the prevention, diagnosis, and treatment of diabetic foot ulcers. AADE position statement: Diabetes Control and

2000

(1)

Exclusie: geen abstract, te oud

1994

(1)

Exclusie: geen abstract, geen full-text te oud

Annexe - Bijlage 17


2


Frykberg RG., et al.

?

Barranco JG.

Williams AS

Boulton AJ, Gries FA, Jervell JA.

Colwell JA

National kidney foundation

Hirsch, IB., et al.

Bakris GL, Sowers JR;

Publicatiejaar

Titel

Complications Trial (DCCT). Diabetic foot disorders. A clinical practice guideline (2006 revision). Professional recommendations for follow-up of the type 2 diabetic patient excluding the follow-up of complications. National Agency for the Accreditation and Evaluation of Health Glucose control guidelines: current concepts. Recommendations for desirable features of adaptive diabetes selfcare equipment for visually impaired persons. Task Force on Adaptive Diabetes for Visually Impaired Persons. Guidelines for the diagnosis and outpatient management of diabetic peripheral neuropathy. Prevention of diabetes complications The new KDOQI clinical practice guidelines and clinical practice recommendations for diabetes and CKD. Self-Monitoring of Blood Glucose (SMBG) in insulin- and noninsulin-using adults with diabetes: consensus recommendations for improving SMBG accuracy, utilization, and research.

ASH position paper: treatment of

Zoekstrategie (1)PubMed, (2)Sneeuwbal (3)richtlijnRorganisaties


2006

(1)

Inclusie

1998

(1)

Exclusie: geen abstract, te oud

1998

(1)


1994

(1)

Exclusie: geen full-text te oud

1998

(1)


1998

(1)

2006

2008

2008

(2) Nutrition recommendation s for patients with diabetic nephropathy (Franek E., 2005) (2) Evidence-based nutrition principles and recommenddations for the treatment and prevention of diabetes and related complications (Franz, M., 2003) (2) Evidence-based

Annexe - Bijlage 18

Exclusie: te oud

Inclusie

Inclusie


3


American Society of Hypertension Writing Group.

hypertension in patients with diabetesan update.

Villedieu, D.

Recommendation in care of diabetic patients in dangerous situations

2008

Nederlandse diabetes federatie (NDF) Nederlandse diabetes federatie (NDF) Nederlandse diabetes federatie (NDF) Nederlandse diabetes federatie (NDF) Nederlandse diabetes federatie (NDF) Nederlandse diabetes federatie (NDF) Nederlandse diabetes federatie (NDF) Nederlandse diabetes federatie (NDF) American Diabetes Association (ADA) American

Diabeteseducatie

2005

Zoekstrategie (1)PubMed, (2)Sneeuwbal (3)richtlijnRorganisaties nutrition principles and recommendation s for the treatment and prevention of diabetes and related complications (ADA, 2002) (2) Management of incidental hyperglycaemie in acute medical emergenciers (AlBermani A. et al, 2005) (3)NDF

Diabetische neuropathie

2003

(3) NDF

Inclusie

Psychosociale problematiek bij diabetes mellitus

2000

(3)NDF

Exclusie: te oud

Sport en bewegen bij diabetes mellitus

2000

(3)NDF

Exclusie: te oud

Voedingsrichtlijnen bij diabetes

2006

(3)NDF

Inclusie

Diatetische retinopathie: richtlijnen, screening, diagnostiek en behandeling Zelfcontrole van het bloedglucosegehalte bij diabetes mellitus Richtlijn diabetische voet

2006

(3)NDF

Inclusie

2003

(3)NDF

Inclusie

2006

(3)NDF

Inclusie

Standards of medical care in diabetes

2008

(3)ADA

Inclusie

Diagnosis and

2008

(3)ADA

Inclusie


Publicatiejaar

Titel

Annexe - Bijlage 19


Inclusie

4


Diabetes Association (ADA) American Diabetes Association (ADA)

Canadian Diabetes Association (CDA) Scottisch Intercollegiate Guidelines Netword (SIGN) Scottisch Intercollegiate Guidelines Netword (SIGN) Scottisch Intercollegiate Guidelines Netword (SIGN) Scottisch Intercollegiate Guidelines Netword (SIGN) National Institute For Clinical Excellence (NICE) National Institute For Clinical Excellence (NICE) International Diabetes Federation (IDF) International Diabetes Federation International Diabetes Federation (IDF) EADV beroepsvereniging voor diabetes-

Publicatiejaar

Titel



classification of diabetes mellitus

Nutrition recommendations and interventions for diabetes: a position statement of the American Diabetes Association Clinical practice guideline

2008

(3)ADA

Inclusie

2008

(3)CDA

Inclusie

Management of diabetes: a national clinical guideline

2001

(3)SIGN

Exclusie: te oud

Management of diabetic cardiovascular disease

1997

(3)SIGN


Management of diabetic foot disease

1997

(3)SIGN


Prevention of visual impairment in diabetes

1996

(3)SIGN


Diabetes type 2

2008

(3)NICE

Inclusie

Diabetes type 2: prevention and management of foot problems

2004

(3)NICE

Inclusie

Postmeal glucose guideline

2007

(3)IDF

Inclusie

Global guideline for type 2 diabetes

2005

(3)IDF

Inclusie

(3)IDF

Exclusie: onbekend jaartal

Type 2 diabetes: practical targets and threatments

Het toedienen van insuline met de insulinepen

?

2008

(3)EADV

Annexe - Bijlage 20

Inclusie

5


Publicatiejaar

Titel



zorgverleners

EADV beroepsvereniging voor diabeteszorgverleners CBO

New Zealand Guidelines Group (NZGG) Registered nursing association of Ontario (RNAO) Registered nursing association of Ontario (RNAO) Registered nursing association of Ontario (RNAO)

Uitvoering van zelfcontrole

2004

(3)EADV

Inclusie

Diabetische retinopathie richtlijnen screening, diagnostiek en behandeling Management of type 2 diabetes

2006

(3)CBO

Inclusie

2003

(3)NZGG

Inclusie

Reducing foot complications for people with diabetes

2004

(3)RNAO

Inclusie

Assessment and management of foot ulcers for people with diabetes

2005

(3)RNAO

Inclusie


2004

(3)RNAO

Inclusie


Annexe - Bijlage 21

6


National

Pinzur, MS.,

Brown, AF.,

Hirsch, IB.,

Frykber,

kidney

et al.

et al.

et al.

RG., et al.

CBO

foundation




Verpleegkundige focus


Breed toepasbaar



+

+

+

-

+

+

+

/

+

-

+/

+

+

/

+

+

+/

+

/

+

/

+

+

/

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

/

+

/

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+


Annexe - Bijlage 22


7

NDF: diabetes-

NDF:

NDF:

NDF:

NDF:

diabetische

voedings-

zelfcontrole

diabetische

diabetische

neuropathie

richtlijnen

bloedglucose

NDF:






Breed toepasbaar



voet retinopathie

educatie

x

-

x

x

x

-

x

-

x

x

x

-

x

-

x

-

x

x

x

-

-

x

-

x

x

x

x

x

x

x

-

x

x

-

-

x

x

-

x

-

x

x

x

x

x

x

-

x


Annexe - Bijlage 23


8

ADA:

ADA:

ADA:

CDA:

NICE:

NICE:

standard of

nutrition

diagnosis and

clinical

diabetes type

Prevention

medical care

recommen-

classification

practice

2

and

in diabetes

dations

of diabetes

guideline

management

of foot

problems






Breed toepasbaar



x

x

-

x

-

x

x

x

-

x

-

x

x

x

-

x

x

x

x-

x

-

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

-

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

-

x

x

x


Annexe - Bijlage 24


9

IDF:

EADV:

IDF:

EADV:

RNAO:

RNAO:

postmeal

global

toedienen

uitvoeren

subcutaneous

reducing foot

glucose

guideline for

insuline met

van

administration

complications

guideline

type 2

insulinepen

zelfcontrole

of insulin in

adults with

diabetes

diabetes type2






Breed toepasbaar



+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

-

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+


Annexe - Bijlage 25


10

RNAO:

NZGG:

assessment and

management of type 2

management of foot

diabetes

ulcers for people with

diabetes


+

+


+

+


+

+


-

+


+

+

Breed toepasbaar

+

+


+

+


+

+



De richtlijn ‘Global guideline for type 2 diabetes (IDF)’ bevat geen evidentietabel en wordt daarom niet geselecteerd voor de website. Vervolgens werd er een keuze gemaakt om 1 algemene richtlijn over diabetes op de website te plaatsen met de voorkeur voor de meest recente (Clinical Practice Guidelines for the prevention and management for diabetes, 2008). Daarnaast werd er gepoogd om richtlijnen weer te geven op de website die zich situeren binnen verschillende domeinen in de zorg voor diabetes. Een eerste domein betreft de zorg voor de voet. Er werd gekozen voor de NICE richtlijn omwille van de huidige methodiek die de NICE hanteert voor het opstellen van richtlijnen. Een tweede domein betreft medicatietoediening waarbij enerzijds een praktische richtlijn over het toedienen van insuline en anderzijds een meer algemene richtlijn over de zorg rond medicatietoediening geselecteerd werden. Het laatste domein handelt over de voeding binnen de zorg voor diabetes. Er werd voor een algemene richtlijn gekozen (Nutrition recommendations and interventions

Annexe - Bijlage 26

11

for diabetes: a position statement, 2008) omdat de richtlijn deze zorg uitgebreid weergeeft. Tabel 3. Richtlijnen weerhouden na de tweede selectieprocedure


Publicatie-jaar

Titel

American Diabetes Association (ADA)

Nutrition recommendations and interventions for diabetes: a position statement of the American Diabetes Association

2008

Canadian Diabetes Association (CDA) National Institute For Clinical Excellence (NICE)

Clinical practice guideline

2008


2004

Postmeal glucose guideline

2007

Global guideline for type 2 diabetes

2005

EADV beroeps-vereniging voor diabetes-zorgverleners


2008

New Zealand Guidelines Group (NZGG)

Management of type 2 diabetes

2003

Registered nursing association of Ontario (RNAO) Registered nursing association of Ontario (RNAO)

Reducing foot complications for people with diabetes

2004


2004

International Diabetes Federation (IDF) International Diabetes Federation

Omdat het thema diabetes dusdanig ruim is, werd er gekozen om 5 richtlijnen te selecteren in plaats van 4 zoals vooropgesteld werd bij de methodiek van dit project.

Annexe - Bijlage 27

12



Publicatie-jaar

Titel

American Diabetes Association (ADA)

Nutrition recommendations and interventions for diabetes: a position statement of the American Diabetes Association

2008

Canadian Diabetes Association (CDA) National Institute For Clinical Excellence (NICE)

Clinical practice guideline

2008


2004

EADV beroeps-vereniging voor diabetes-zorgverleners


2008

Registered nursing association of Ontario (RNAO)


2004

Annexe - Bijlage 28

13

Annexe 5: équation de recherche Nausées et vomissements

AND

OR

-

-

Nausea Vomiting Postoperative nausea and vomiting Emetics Antiemetics

AND

-

-

Guideline [Publication Type] Guidelines as topic Practice guideline"[Publication Type] Practice guidelines as topic Health planning guidelines Evidence-based practice

Annexe - Bijlage 29

-

-

Publication date from 2002/01/01 Only items with links to free full text Only items with abstracts Only items for humans

Annexe 6 : Résultats de la recherche – nausées et vomissements Les résultats de la recherche de la littérature sur le site PubMed, sur les sites des organisations hébergeant des guidelines, ainsi que ceux trouvés via la méthode ‘boule de neige’ sont repris dans le tableau synoptique figurant à la page suivante (Tableau 1). Le contenu de la dernière colonne indique si le guideline a été retenu et, dans la négative, le motif du rejet du guideline. Les guidelines ont été classés par thème:

Guidelines concernant le postopératoire

Guidelines concernant l’oncologie, la chimiothérapie et la radiothérapie

Autres guidelines

Annexe - Bijlage 30

er

Tableau 1. Tableau synoptique des résultats de la revue de la littérature (après 1 filtre)

Titre

Auteurs ou organisation

Année de publication

Stratégie de recherche (1) PubMed, (2) ‘boule de neige’ (3) site hébergeant des guidelines

Retenu: oui/non (+ motif)

Guidelines concernant le postopératoire

1

Kooij FO, Klok T, Hollmann MW, Kal JE.

Decision support increases guideline adherence for prescribing postoperative nausea and vomiting prophylaxis.

2008

1

oui

2

Gan TJ, Meyer TA, Apfel CC, Chung F, Davis PJ, Habib AS, Hooper VD, Kovac AL, Kranke P, Myles P

Society for Ambulatory Anesthesia guidelines for the management of postoperative nausea and vomiting.

2007

1

oui

3

Romundstad Breivik Stubhaug A.

L, H,

Glucocorticoids reduce acute postoperative pain

2005

1

non: guideline

4

Frasco PE, Sprung J, Trentman TL

The impact of the joint commission for accreditation of healthcare organizations pain initiative on perioperative opiate consumption and recovery room length of stay.

2005

1

non: pas guideline et hors sujet

5

Habib AS, Gan TJ.

Evidence-based management of postoperative nausea and vomiting: a review.

2004

1

oui

6

Gan TJ, Meyer T, Apfel CC, Chung F, Davis PJ, Eubanks S, Kovac A, Philip BK, Sessler DI, Temo J, Tramèr MR, Watcha M; Department of Anesthesiology,

Consensus guidelines for managing postoperative nausea and vomiting

2003

1

oui

Annexe - Bijlage 31

pas

Titre





2008

3

oui

Duke University Medical Center.

7

Society of Obstetricians and Gynaecologists of Canada

Guideline for Management Postoperative

the of

www.tripdatab ase.com

Nausea and Vomiting (existe français)

8

American Society of PeriAnesthesia

ASPAN’S Evidence-Based Clinical Practice

Nurses

Guideline for the Prevention and/or Management PONV/PDNV

9

SFAR

en

2006

2

oui

2007

3

oui

of

Prise en charge des nausées et vomissements postopératoires

www.sfar.org

Guidelines concernant l’oncologie, la chimiothérapie et la radiothérapie

10

Blake S, Ruel B, Seamark C, Seamark D.

Experiences of patients requiring strong opioid drugs for chronic noncancer pain: a patientinitiated study.

2007

1

non guideline

11

Nordøy Thoresen Kvikstad Svensen R.

T, L, A,

Treatment with nutrition and fluids in patients with noncurable cancer

2006

1


12

JUDITH PAYNE

K.

The trajectory of biomarkers in symptom management for older adults with cancer

2006

2

oui

13

Clinical Practice Guidelines in Oncology

Cancer related Fatigue

2009

3

non : hors sujet

Stasi R, Abriani

Cancer-related

14

pas

www.nccn.org

fatigue:

2003

Annexe - Bijlage 32

1

non:

pas





Titre

L, Beccaglia P, Terzoli E, Amadori S.

evolving concepts in evaluation and treatment.

15

Clegg A, Scott DA, Sidhu M, Hewitson P, Waugh N.

A rapid and systematic review of the clinical effectiveness and costeffectiveness of paclitaxel, docetaxel, gemcitabine and vinorelbine in non-small-cell lung cancer.

2001

1

non: guideline

16

Scottish Intercollegiate Guidelines Network

Management oesophageal and cancer

2006

3

oui

ASCO

Preventing Nausea Vomiting Caused

17

of gastric

guideline et hors sujet

www.sign.ac. uk

and

2006

ASCO

American Society of Clinical Oncology Guideline for

3

non: guideline

pas

www.cancer.n et

by Cancer Treatment

18

pas

2006

3

oui

www.asco.org Antiemetics in Update 2006

19

Réseau Oncolor

Oncology:

Référentiels antinauséeux et anti-émétiques

2003

3

oui

www.oncolor. be

20

MASCC

Antiemetic guidelines

2008

3

oui

www.mascc.o rg

21

Vrabel M.

Is ondansetron more effective than granisetron for chemotherapy-induced nausea and vomiting? A review of comparative trials.

2007

1

non: guideline

22

Jordan K, Sippel C, Schmoll HJ.

Guidelines for antiemetic treatment of chemotherapy-

2007

1

oui

Annexe - Bijlage 33

pas


Titre




induced nausea and vomiting: past, present, and future recommendations.

23

Grunberg SM.

Antiemetic activity of corticosteroids in patients receiving cancer chemotherapy: dosing, efficacy, and tolerability analysis.

2007

1

oui

24

Roila F, Hesketh PJ, Herrstedt J; Antiemetic Subcommitte of the Multinational Association of Supportive Care in Cancer.

Prevention of chemotherapyand radiotherapy-induced emesis: results of the 2004 Perugia International Antiemetic Consensus Conference.

2006

1

oui

25

Janelle M. Tipton, Roxanne W. McDaniel,

Putting Practice:

2007

2

oui

2008

2

oui

2004

1

non: guideline

Laurel Barbour, Mary Pat Johnston, Marilyn Kayne, Patricia LeRoy, Marita L. Ripple

26

Nora Kearney, Morven Miller, Roma Maguire, Shelley Dolan, Roseanne MacDonald,

Evidence

Evidence-Based Interventions to Manage,

Into

Prevent,

and Treat ChemotherapyInduced Nausea and Vomiting

WISECARE: Results of a European study of a nursing intervention for the management chemotherapy-related symptoms

of

Joan McLeod, Louise Maher, Lesley Sinclair, John Norrie, Yvonne Wengstrom

27

Kogo M, Saito Y, Kashiwabara Y,

Clinical pathway based on evidence-based medicine

Annexe - Bijlage 34

pas




Radiotherapy fractionation for the palliation of uncomplicated painful bone metastases - an evidencebased practice guideline.

2004

1

non: hors sujet

P, E, A, R, D,

Radiotherapy-induced nausea and vomiting (RINV) antiemetic guidelines

2004

2

non: pas guideline

M,

Maintenance time of sedative effects after an intravenous infusion of diazepam: a guide for endoscopy using diazepam.

2008

1



Titre

Koichi K, Ichikawa I, Horichi N, Imai T, Adachi M, Murayama J, Kiuchi Y.

(EBM) for chemotherapy for lung cancer

28

Wu JS, Wong RK, Lloyd NS, Johnston M, Bezjak A, Whelan T; Supportive Care Guidelines Group of Cancer Care Ontario.

29

Feyer Maranzano Molassiotis Clark-Snow Roila F, Warr Olver I

30

Sugimoto Furuta T

un

Autres guidelines

31

Førde Kongsgaard Aasland OG.

R, U,

Palliative sedation to the dying

2006

1

non: guideline

32

Hasselaar JG, Reuzel RP, Verhagen SC, de Graeff A, Vissers KC, Crul BJ.

Improving prescription in palliative sedation: compliance with dutch guidelines.

2007

1

non: hors sujet

33

de Veer AJ, Bos JT, Niezen-de Boer RC, Böhmer CJ, Francke AL.

Symptoms of gastroesophageal reflux disease in severely mentally retarded people: a systematic review.

2008

1


Annexe - Bijlage 35

pas


Titre




34

Kuo CH, Pang L, Chang R.

Vertigo part 2 management in general practice.

2008

1


35

Siupsinskiene Uloza Pribuisiene Butkus Kupcinskas L.

N, V, R, E,

Modern attitude towards management of laryngopharyngeal form of gastroesophageal reflux disease. Lithuanian clinical practice guidelines for adults

1

non: hors sujet

36

Lambertucci JR, Silva LC, do Amaral RS.

Guidelines for the diagnosis and treatment of schistosomal myeloradiculopathy.

2007

1

non: hors sujet

37

van Leen MW, van der Eijk I, Schols JM.

Prevention of NSAID gastropathy in elderly patients. An observational study in general practice and nursing homes.

2007

1

oui

38

Kligler B, Chaudhary S.

Peppermint oil.

2007

1


39

Zier JL, Drake GJ, McCormick PC, Clinch KM, Cornfield DN.

Case-series of nurseadministered nitrous oxide for urinary catheterization in children

2007

1


40

Tsang YY, Poon CM, Lee KW, Leong HT.

Predictive factors of long hospital stay after laparoscopic cholecystectomy

2007

1


41

Dzieniszewski J, Jarosz M.

Guidelines in the medical treatment of bacter pylori infection.

2006

1

oui

42

Van Dalfsen AN, Van Den Eede F, Van Den Bossche B,

Benzodiazepines in treatment of catatonia

2006

1

non: hors sujet

the

Annexe - Bijlage 36


Titre




Sabbe BG.

43

Harms HH.

Which antipsychotic as first choice in schizophrenia? The Dutch Multidisciplinary Guideline for Schizophrenia 2005 versus the Pharmacotherapy Compass 2005, the Dutch National Health Insurance System Formulary

2006

1

non: hors sujet

44

Reisman J, Schachter HM, Dales RE, Tran K, Kourad K, Barnes D, Sampson M, Morrison A, Gaboury I, Blackman J.

Treating asthma with omega-3 fatty acids: where is the evidence? A systematic review.

2006

1

non: guideline

45

Braman SS

Postinfectious cough: ACCP evidence-based clinical practice guidelines.

2006

1

non: hors sujet

46

May G, Kumar R.

Best evidence topic report. Use of intravenous cyclizine in cardiac chest pain

2006

1


47

Cook IF, Murtagh J.

Optimal technique for intramuscular injection of infants and toddlers: a randomised trial.

2005

1


48

Schuurmans van Weel C.

A,

Pharmacologic treatment of migraine. Comparison of guidelines.

2005

1

non: hors sujet

49

Pritchard DS, Baber N, Stephenson T.

Should domperidone be used for the treatment of gastro-oesophageal reflux in children? Systematic review of randomized controlled trials in children aged 1 month to 11 years

2005

1

oui

Annexe - Bijlage 37

pas




Primary care nurses using guidelines in Thailand: a randomized controlled trial.

2005

1


Titre


old.

50

Pagaiya Garner P.

N,

51

Body R, Ijaz M.

Best evidence topic report. Buccal midazolam as an alternative to rectal diazepam for prolonged seizures in childhood and adolescence.

2005

1


52

Midgard R, Seland JH, Hovdal H, Celius EG, Eriksen K, Jensen D, Heger H, Mellgren SI, Wexler A, Beiske AG, Myhr KM.

Optic neuritis--diagnosis, treatment and follow up

2005

1


53

Jones L, Griffin S, Palmer S, Main C, Orton V, Sculpher M, Sudlow C, Henderson R, Hawkins N, Riemsma R.

2004

1

non: guideline

54

Yacovino DA

The pharmacology vestibular disorders

of

2004

1


55

Dunning J, Daly JP, Malhotra R, Stratford-Smith P, Lomas JP, Lecky F, Batchelor J, Mackway-Jones K

The implications of NICE guidelines on the management of children presenting with head injury.

2004

1

non: hors sujet

56

Waselenko

Medical management of the

2004

1

non:

JK,

Clinical effectiveness and cost-effectiveness of clopidogrel and modifiedrelease dipyridamole in the secondary prevention of occlusive vascular events: a systematic review and economic evaluation.

Annexe - Bijlage 38

pas

pas





Titre

MacVittie TJ, Blakely WF, Pesik N, Wiley AL, Dickerson WE,

acute radiation syndrome: recommendations of the Strategic National Stockpile Radiation Working Group.

57

Miller L, Kent RM, Tennant A.

Audit of head injury management in Accident and Emergency at two hospitals: implications for NICE CT guidelines.

2004

1

Non: guideline

58

Apiquian R, Fresán A, de la Fuente-Sandoval C, Ulloa RE, Nicolini H.

Survey on schizophrenia treatment in Mexico: perception and antipsychotic prescription patterns.

2004

1


59

Alsalim W, Leung WC, Butler J.

Best evidence topic reports. Metoclopramide versus placebo with opioid.

2004

1


60

Bellemare S, Hartling L, Wiebe N, Russell K, Craig WR, McConnell D, Klassen TP.

Oral rehydration versus intravenous therapy for treating dehydration due to gastroenteritis in children: a meta-analysis of randomised controlled trials.

2004

1


61

Bubalo P, Curić I, Fister K.

Characteristics venomous snakebites Herzegovina.

of in

2004

1


62

[No listed]

authors

NIH state-of-the-science statement on management of the clinically inapparent adrenal mass ("incidentaloma").

2002

1


63

Armon MacFaul

K, R,

The impact of presenting problem based guidelines

2004

1

oui

guideline et hors sujet

Annexe - Bijlage 39

pas




Diagnosis of pelvic inflammatory disease: time for a rethink.

2003

1


American Academy of Pediatrics Committee on Injury, Violence, and Poison Prevention.

Poison treatment in the home. American Academy of Pediatrics Committee on Injury, Violence, and Poison Prevention.

2003

1


66

DeLaGarza VW.

Pharmacologic treatment of Alzheimer's disease: an update.

2003

1


67

van Vliet JA, Eekers PJ, Haan J, Ferrari MD; Dutch RUSSH Study Group.

Features involved in the diagnostic delay of cluster headache.

2003

1


68

Rainer TH, Cameron PA, Smit D, Ong KL, Hung AN, Nin DC, Ahuja AT, Si LC, Sung JJ.

Evaluation of WHO criteria for identifying patients with severe acute respiratory syndrome out of hospital: prospective observational study.

2003

1


69

Corfield A, Teece S.

Towards evidence based emergency medicine: best BETs from the Manchester Royal Infirmary. Type of oral cortiosteroid in mild to moderate croup.

2003

1


70

Cono J, Casey CG, Bell DM; Centers for

Smallpox vaccination and adverse reactions. Guidance for clinicians.

2003

1



Titre

Hemingway P, Werneke U, Stephenson T.

for children with medical problems in an accident and emergency department.

64

Simms Warburton Weström L.

I, F,

65

Annexe - Bijlage 40


Titre




Disease Control and Prevention.

71

Aukerman G, Knutson D, Miser WF; Department of Family Medicine, Ohio State University College of Medicine and Public Health, Columbus, Ohio.

Management of the acute migraine headache.

2002

1


72

Huf G, Coutinho ES, Adams CE; TREC-Rio trial.

TREC-Rio trial: a randomised controlled trial for rapid tranquillisation for agitated patients in emergency psychiatric rooms.

2002

1


73

Owen Thrush Hudson Mallory Fischer Clardy Williams DK.

RR, CR, TJ, SR, EP, JA,

Using an explicit guidelinebased criterion and implicit review to assess antipsychotic dosing performance for schizophrenia.

2002

1

non: hors sujet

74

Schwartz Masand PS.

TL,

The role of atypical antipsychotics in the treatment of delirium.

2002

1


75

Herren K, Clarke S.

Towards evidence based emergency medicine: best BETs from the Manchester Royal Infirmary. Vomiting in paracetamol overdose.

2002

1

non: guideline

pas

76

Levichek Z, Atanackovic G, Oepkes D, Maltepe C, Einarson A, Magee L, Koren

Nausea and vomiting of pregnancy. Evidence-based treatment algorithm.

2002

1

non: guideline

pas

Annexe - Bijlage 41


Titre




G.

77

Kaptchuk TJ.

Acupuncture: theory, efficacy, and practice.

2002

1


78

MacPherson H, Thomas K, Walters S, Fitter M.

2001

1

non: guideline

pas

79

Ghosh A, Kelly SP, Mathews J, Cooper PN, Macdermott N.

A prospective survey of adverse events and treatment reactions following 34,000 consultations with professional acupuncturists. Evaluation of the management of optic neuritis: audit on the neurological and ophthalmological practice in the north west of England.

2002

1

non: guideline

pas

80

New Zeland Guidelines Groupe

Management of Dyspepsia and Heartburn

2004

3

oui

Nice

Diarrhoea and vomiting caused by gastroenteritis in children under 5 years

2009

National Guideline Clearinghouse

Nausea and vomiting

2006

National Guideline Clearinghouse

Nausea and vomiting of pregnancy

Jan OdomForren, Susan J. Fetzer,

Evidence-Based Interventions for Post

81

82

83

84

www.nzgg.org .nz

3

oui

http://www.nic e.org.uk

3

oui

www.guidelin e.gov

2004

3

oui

www.guidelin e.gov

Discharge

Nausea

2006

and

Annexe - Bijlage 42

2

non: guideline

pas


Titre




2005

2

oui

2009

3

oui

Vomiting: Debra K. Moser A Review of the Literature

85

Foubert, Vaessen

Nausea: the symptom?

86

Clinical Practice Guidelines in Oncology

Antiemesis

Hippisley-Cox J, Coupland C, Logan R.

Risk of adverse gastrointestinal outcomes in patients taking cyclooxygenase-2 inhibitors or conventional non-steroidal anti-inflammatory drugs: population based nested case-control analysis.

87

neglected

www.nccn.org

2006

1


Parmi les 87 documents identifiés, seuls 27 guidelines ont été étudiés. Ils figurent dans le tableau 2 cidessous.

Annexe - Bijlage 43

ième

Tableau 2. Synoptique des guidelines retenus et application du 2

6

7

8

9

10

Roila F, Hesketh PJ, Herrstedt J; Antiemetic Subcommitte of the Multinational Association of Supportive Care in Cancer. Janelle M. Tipton, Roxanne W. McDaniel, Laurel Barbour, Mary Pat Johnston, Marilyn Kayne, Patricia

Moti vées

Fon dées

Contient un volet préventif

5

For mulée s +

Pas de liste de procédures

4

recommandations

Applicable dans plusieurs US

3

Gan TJ, Meyer TA, Apfel CC, Chung F, Davis PJ, Habib AS, Hooper VD, Kovac AL, Kranke P, Myles P Gan TJ, Meyer T, Apfel CC, Chung F, Davis PJ, Eubanks S, Kovac A, Philip BK, Sessler DI, Temo J, Tramèr MR, Watcha M; Department of Anesthesiology, Duke University Medical Center. Habib AS, Gan TJ. Society of Obstetricians and Gynaecologists of Canada American Society of PeriAnesthesia Nurses Jordan K, Sippel C, Schmoll HJ. Grunberg SM.

Les sont

Cadre hospitalier

2

ou

Approche infirmière & valorisation du

Auteurs organisation

volet des critères de sélection

+

+

+

+

+

+/-

+

+

+

+

+

+

+

/

+

+

+

+

+

+

+

+/-

+

+/-

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

/

/

+

+

+

+

/

/

/

/

+

+

+

+

+

+

+/-

+/-

+

+

+

+

+

+

+/-

+/-

+

+

+

+

Annexe - Bijlage 44

LeRoy, Marita L. Ripple Nora Kearney, Morven Miller, Roma Maguire, Shelley Dolan, Roseanne MacDonald, Joan McLeod, Louise Maher, Lesley Sinclair, John Norrie, Yvonne Wengstrom Judith k. Payne

/

/

/

/

+

+

+

+

/

/

/

+/-

+

+

+

+

Scottish Intercollegiate Guidelines Network van Leen MW, van der Eijk I, Schols JM. Dzieniszewski J, Jarosz M. Pritchard DS, Baber N, Stephenson T. Armon K, MacFaul R, Hemingway P, Werneke U, Stephenson T. New Zeland Guidelines Groupe NICE

+

+

+

+

+

+

+

+

/

/

/

/

/

/

+

+

+

+

-

/

+

+

+

+

+-

+

+

/

+

+

+

/

/

/

/

/

+

+

+

/

+

+

+

+/-

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

National Guideline Clearinghouse National Guideline Clearinghouse Foubert, Vaessen

+

/

/

/

+

+

+

/

+

+

/

/

+

+

+

/

/

/

/

+

+

+

+

+

+

+

+

+/-

+

+

+

+

24

Clinical Practice Guidelines in Oncology ASCO

+

+

+

+/-

+

+

+

+

25

MASCC

+

+

/

+/-

+

+

+

+

26

Réseau Oncolor

+

/

/

/

+

+

/

+

27

SFAR

+

+

/

/

+

+

+

+

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

Annexe - Bijlage 45

Tableau 3. Sélection finale des guidelines pour l’évaluation

1

2

3

4

American Society of PeriAnesthesia Nurses ASCO

Tipton J, McDaniel R, Barbour L, Johnston MP, Kayne M, LeRoy P, Ripple M NICE

ASPAN’S Evidence-Based Clinical Practice Guideline for the Prevention and/or Management of PONV/PDNV

2006

American Society of Clinical Oncology Guideline for Antiemetics in Oncology: Update 2006 Putting Evidence Into Practice: Evidence-Based Interventions to Prevent, Manage, and Treat Chemotherapy-Induced Nausea and Vomiting

2006

Diarrhoea and vomiting caused by gastroenteritis in children under 5 years

2009

Annexe - Bijlage 46

2007

Annexe 7 : équation de recherche sédation

OR

Deep Sedation Conscious Sedation Deep Sedations Moderate Sedation Sedation Conscious

AND Guideline guidelines as topic Best practice Best practices Clinical practice guideline Clinical practice guidelines Recommendation Recommendations Practice guideline Practice guidelines

Annexe - Bijlage 47

AND Publication date from 2002/01/01 Only items with links to free full text Only items with abstracts

Annexe 8 : Résultats de la recherche – sédation

Les résultats de la recherche de la littérature sur le site PubMed, sur les sites des organisations hébergeant des guidelines, ainsi que ceux trouvés via la méthode ‘boule de neige’ sont repris dans le tableau synoptique figurant à la page suivante (Tableau 1). Le contenu de la dernière colonne indique si le guideline a été retenu et, dans la négative, le motif du rejet du guideline.

Les guidelines ont été classés par thème :

Guidelines propres aux soins intensifs

Guidelines propres aux services d’urgence

Guidelines concernant la fin de vie

Guidelines concernant les troubles du sommeil

Guidelines pour les procédures diagnostiques

Guidelines concernant la maternité

Guidelines concernant les traumatismes crâniens et les céphalées

Autres guidelines

Annexe - Bijlage 48

er

Tableau 1. Tableau synoptique des résultats de la revue de la littérature (après 1 filtre) Stratégie de recherche Année de Titre Auteurs ou (1) PubMed, publication organisation (2) ‘boule de neige’ (3) site hébergeant des guidelines Guidelines propres aux soins intensifs 2007 1 American College of 1 Birnkrant D, Chest physician Panitch H, Benditt consensus statement on J, Boitano L, the respiratory and Carter E, Cwik V, related management of Finder J, patients with Duchenne Iannaccone S, muscular dystrophy Jacobson L, Kohn undergoing anesthesia G, Motoyama E, or sedation Moxley R, Schroth M, Sharma G, Sussman M Prevention of ventilator- 2008 3 2 Betsy Lehman associated pneumonia National Guideline center for patients Clearinghouse (NGC) safety and medical error reduction, JSI Research and Training institute Guidelines for the 2003 3 3 Brain Trauma management of severe National Guideline Foundation, traumatic brain injury. Clearinghouse (NGC) American Anesthetics, analgesics Association of and sedatives Neurological Surgeons, Congress of Neurological Surgeons, Joint section on Neurotrauma & Critical care 2002 2 Clinical practice 4 Task force of the Critical Care Medicine guidelines for the American College (30), pp119-140 sustained use of of critical care sedatives and medicine & of the analgesics in the society of critical critically ill adult care medicine etc. 2006 3 Evidence-based care 5 Cincinnati National Guideline guideline for anesthesia, Children’s hospital Clearinghouse (NGC) analgesia and sedation medical center following arterial switch operation 2003 3 Clinical practice 6 Maccioli G, Critical care medicine, guidelines for the Dorman T, Brown 31, pp 2665-2676 maintenance of patient B, Mazuski J, physical safety in the McLean B, Kuszaj intensive care unit, use J, Rosenbaum S, Frankel L, Devlin J, of restraining therapies Govert J, Smith B & Peruzzi W

Annexe - Bijlage 49

Retenu : oui/non (+ motif)

Oui

Oui

Oui

Oui

Oui

Oui


Guidelines propres aux services d’urgence Clinical Policy: 7 Mace S, Barata I, evidence-based Craveri J, Dalsey approach to W, Godwin S, pharmacologic agents Kennedy R, Malley used in pediatric K, Moss R, sedation and analgesia Sacchetti A, Warden C & Wears in the emergency department R abd tge EMSC Grant Panel on pharmacologic agents used in pediatric sedation and analgesia in the emergency department Guideline for Ketamine 8 The college of sedation in emergency emergency departments medicine

9

10

11

American College of Emergency Physicians Clinical Practices Subcommittee on Procedural Sedation and analgesia Mace S, Brown L, Francis L, Godwin S, Hahn S, Howard P, Kennedy R, Mooney D, Sacchetti A, Wears R, & Clark R Green S & Krauss B,



2004

2 Annals of Emergency medicine, 44(4), pp 342377

Oui

2008

3 National Library for Guidelines specialists library 3 National Library for Guidelines specialists library

Oui


Titre

Clinical Policy: Procedural sedation and analgesia in the emergency department

2005

Clinical Policy: Critical Issues in the Sedation of Pediatric Patients in the Emergency Department

2008

3 National Guideline Clearinghouse (NGC)

Oui

2004

3 ISI web of Knowledge

Oui

2006


Oui

2006

3

Oui

Clinical Practice Guideline for Emergency department Ketamine dissociative sedation in children Guidelines concernant la maternité Analgesia and 12 Montgomery A, Hale T, Academy of anesthesia for the breastfeeding mother Breastfeeding Medicine Protocol Committee. 13 Royal college of The management of

Annexe - Bijlage 50

Oui


Stratégie de recherche (1) PubMed, (2) ‘boule de neige’ (3) site hébergeant des guidelines National Guideline Clearinghouse (NGC)


2008


Oui

2009

3 National Guideline Clearinghouse (NGC) 2 www.pallatiefconsult.nl

Oui

2008


Oui

2006


Oui

2007


Oui

2005

3 National Institutes of Health

N’est pas un guideline


Titre

obstetricians and early pregnancy loss gynaecologists Guidelines concernant la fin de vie Recommandations for 14 Truog R, Campbell end-of-life care in the M, Curtis J, Haas intensive care unit: a C, Luce J, consensus statement by Rubenfeld G, the American Academy Rushton C, of Critical Care Kaufman D, American Academy Medicine. of Critical Care Medicine Palliative sedation 15 Editorial Board Palliative Care: practice guidelines 16 Centrum voor Palliatieve sedatie in de ontwikkeling van terminale fase Palliatieve Zorg Nijmegen Guidelines concernant les troubles du sommeil Excessive sleepiness: 17 Chasens E, evidence-based geriatric Williams L & nursing protocols for Umlauf M best practice EFNS guidelines on 18 Billiard M, Bassetti management of C, Dauvilliers Y, narcolepsy Doulenc-Groselj L, Lammers G, Mayer G, Pollmacher T, Reading P, Sonka K, EFNS Task force Standards of Practice 19 Morgenthaler T, Committee of the Lee-Chiong T, American Academy of Alessi C, Friedman Sleep Medicine : L, Aurora R, Practice parameters for Boehlecke B, the clinical evaluation Brown T, Chesson and treatment of A, Kapur V, circadian rhythm sleep Maganti R, Owens disorders J, Pancer J, Swick T, Zak R, NIH State-of-the20 Leshner Z, science conference Baghdoyan H, statement on Bennet S, Caples manifestations and S, DeRubeis R, Glynn R, Kaplan R, management of chronic insomnia in adults Kvale J, Poole C, Robins L, Waters C & Zorumsky C Guidelines concernant les procedures diagnostiques

2003

Annexe - Bijlage 51

Oui

21

22

23

24

25

26

27

28

29

Stratégie de recherche (1) PubMed, (2) ‘boule de neige’ (3) site hébergeant des guidelines 2 Minerva Anestesiologica (70), pp 675-715


2006


Oui

2003


Oui

Guidelines for conscious sedation and monitoring during gastrointestinal endoscopy Preparation of patients for GI endoscopy

2003

3 ASGE

Oui

2003


Oui

Sedation and anesthesia in GI endoscopy Guidelines for conscious sedation and monitoring during GI endoscopy Procedure guideline for pediatric sedation in nuclear medicine Safe sedation of children undergoing diagnostic and

2008

2 ASGE

Oui

2003

2 ASGE

Oui

2003

3 National Guideline Clearinghouse (NGC) 3 Scottish Intercollegiate Guidelines Network

Oui



Titre

Levati A, Paccagnella F, Pietrini D, Buscalferri A, Calamandrei M, Grossetti R, Lampugnani E, Stoffella G, Stoppa F, Tumolo M & Latronico N American academy of pediatrics, American academy of pediatric dentistry, Cote, C, Wilson Q, Work group on sedation

SIAARTI-SARNePI Guidelines for sedation in pediatric neuroradiology

2004

Guidelines for monitoring and management of pediatric patients during and after sedation for diagnostic and therapeutic procedures: an update Guidelines for conscious sedation and monitoring during gastrointestinal endoscopy

Waring J, Baron T, Hirota W, Goldstein J, Jacobson B, Leighton J, Mallery J & Faigel D American Society for Gastrointestinal Endoscopy

Faigel D, Eisen G, Baron T, Dominitz J, Goldstein J, Hirota W, Jacobson B, Johanson J, Leighton J, Mallery J, Raddawi H, Vargo J, Waring J, Fanelli R & Wheeler-Harbough J. American Society for Gastrointestinal Endoscopy (ASGE) American Society for Gastrointestinal Endoscopy (ASGE) Mandell G, Majd M, Shalaby-Rana E, Gordon I Scottish Intercollegiate Guidelines Network

2004

Annexe - Bijlage 52

Oui

Oui

30

31

32

33

34

35

Titre

(SIGN)

therapeutic procedures. A national clinical guideline Statement on the use of sedation and analgesia n the gastrointestinal endoscopy setting Sedation for diagnostic and therapeutic procedures in children and young people Patients undergoing interventional biopsy procedures Sedation and analgesia for brief diagnostic and therapeutic procedures in children

Society of gastroenterology nurses and associates (SGNA) National Clinical Guideline Centre for Acute and Chronic Conditions Ford C, Wright E, Creech A & Ennis C Meyer S, Grundmann U, Gottschling S, Kleinschmidt S & Gortner L Fédération nationale des centres de lutte contre le cancer (FNCLC)

Royal college of physicians

Stratégie de recherche (1) PubMed, (2) ‘boule de neige’ (3) site hébergeant des guidelines (SIGN)


3 Society of gastroenterology nurses and associates (SGNA) 3 NICE

Oui

2007

2 Royal College of Nursing

Oui

2007

2 European Journal of Pediatrics 166, pp 291302

Oui

2005

2 FNCLC

Oui

?

3 National Library for Guidelines specialists library 3 ISI web of Knowledge

Oui


Oui


Oui

2

Oui



Standards, options et recommandations pour la prise en charge des douleurs provoquées lors des ponctions sanguines, lombaires et osseuses chez l’enfant atteint de cancer Safety and sedation during endoscopic procedures

2007

In progress

S3-Leitlinie „Sedierung Riphaus A, 2008 in der gastrointestinalen Wehrmann T, Endoskopie“ Weber B, Arnold J, Beilenhoff U, Bitter H, von Deluis, S, Domagk D, Ehlers et al. Guidelines concernant les traumatismes crâniens et céphalées 2005 Guidelines for the field 37 Knuth T, Letarte P, management of combatLing G, Moores L, related head-trauma. Rhee P, Tauber D Treatment: brain& Trask A targeted therapy 38 Work Loss Data Head (trauma, 2007 Institute headaches, etc., not including stress & mental disorders) Autres guidelines 2002 Practice guidelines for 39 American Society

36

Annexe - Bijlage 53

Not yet

Oui

40

41

42



Titre

of Anesthesiologists Task force on sedation and analgesia by nonanesthesiologists Royal college of Nursing Miaskowski C, Cleary J, Burney R, Coyne P, Finley R, Foster R, Grossman S, Janjan N, ay J, Syejala K, Weisman S & Zahrbock C. National Collaborating centre for mental health

sedation and analgesia by nonanesthesiologists

43

National Patient Safety Agency

44

American Society of anesthesiologists Task force on perioperative management of patients with obstructive sleep apnea

Stratégie de recherche (1) PubMed, (2) ‘boule de neige’ (3) site hébergeant des guidelines Anesthesiology 96 (4), pp 1004-1017


2 Royal college of Nursing 3 National Guideline Clearinghouse (NGC)

Oui

Managing patients undergoing sedation Guideline for the management of cancer pain in adults and children.

2004

Post-traumatic stress disorder. The management of PTSD in adults and children in primary and secondary care Rapid response report: NPSA/2008/RRR011: Reducing risk of overdose with midazolam injection in adults Practice guidelines for the perioperative management of patients with obstructive sleep apnea

2005


Oui

2008

3 National Patient Safety Agency

Oui

2006


Oui

2005

Parmi ces 44 documents identifiés, le tableau 2 reprend les 41 guidelines et les évalue selon le 2ème volet de critères de sélection.

Annexe - Bijlage 54

Non, l’accès au guideline complet est payant

3

4

5

6

7 8

9

10 11

12

13

14 15

16

17

18



+

+

+

/

+

/

+

+

+

+

+

+

+

/

+

+

+

+

+

/

+

/

+

+

+/-

+

/

/

+

/

+

+

+

+

+

+

+

/

+

+

+

+

+

+

+

/

+

+

+/-

+

+

/

+

/

+

/

+

/

/

/

+

/

/

/

+

+

+

+

/

+

/

+

+

+

+

+

/

+

+

+

+

+

/

+

/

+

/

+

+

+

+

/

+

/

+

+

+

/

+

/

+

/

+

+

/

/

+

/

+

/

+

+

+

+

+

+

+

/

+

/

/

/

+

+

+/-

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

/

/

/

+

+

/

/

Les recommandations sont Fon Formu Moti vées dées lées

/

/

Annexe - Bijlage 55

Cadre hospitalier


2

ième


1

Auteurs ou organisation Birnkrant D, et al, 2007 Betsy Lehman, 2008 Brain Trauma Foundation, 2003 Task force of the American College of critical care medicine , 2003 Cincinnati Children’s hospital medical center, 2003 Maccioli et al., 2003 Mace et al., 2004 The college of Emergency Medicine, 2008 American College of Emergency Physicians, 2005 Mace et al., 2008 Green S & Krauss B, 2004 Montgomery et al., 2006 Royal college of obstetricians and gynaecologists, 2006 Truog et al., 2008 Editorial Board Palliative Care: practice guidelines, 2009 Centrum voor ontwikkeling van Palliatieve Zorg Nijmegen, 2003 Chasens et al., 2008 Billiard et al., 2006

Approche infirmière & valorisation du rôle infirmier


25 26 27

28 29

30 31

32

33

34

35 36

37

38

39

+

/

/

/

+

+

/

/

+

+

/

/

+

/

+

+

+

+

/

/

+

/

+

+

+

+

/

/

+

/

+

/

+

+

/

/

+

/

+

/

+

+

/

/

+

/

+

+

+ +

+ +

+ +

+ /

+ +

/ /

+ +

+ +

+

+

/

/

+

/

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

/

+

+

/

+

+

+

+

/

+

+

/

+

+

+

+

/

/

+

+

+

+

+

+

+

/

+

+

+

+

+

+

/

/

+

/

+

/

+

+

+

/

+

/

+

+

+

+

+

/

/

/

+

/

+

+

+

/

+

+

+/-

/

+

+

/

/

+

+

+

+

+

/

/

+

+

+

+

+

+

+

+

/

+

+

/

/



24


22 23


20 21

Cadre hospitalier

19

Auteurs ou organisation Morgenthaler et al, 2007 Levati et al., 2004 Amer. Academy of pediatrics et al., 2006 Waring et al., 2003 American Society for Gastrointestinal Endoscopy, 2003 Faigel et al., 2003 ASGE 2008 ASGE 2003 Mandell et al., 2003 SIGN Society of gastroenterology nurses and associates (SGNA), 2007 Ford et al., 2007 Meyer et al., 2007 Fédération nationale des centres de lutte contre le cancer (FNCLC), 2005 Royal college of physicians, ? Riphaus et al., 2008 Knuth et al., 2005 Work Loss Data Institute, 2007 American Society of Anesthesiologists , 2002 Royal college of Nursing, 2004 National Collaborating centre for mental

Les recommandations sont Fon Formu Moti vées dées lées

Annexe - Bijlage 56

40

41

health, 2005 National Patient Safety Agency, 2008 American Society of anesthesiologists , 2006

+

+

+

/

+

+

+

/

+

+

+

/

+

+

/

/

Hormis la sédation accompagnant les procédures, cette recherche considère la sédation accompagnant la douleur cancéreuse, ainsi que la sédation en fin de vie. Le choix de ne retenir que ces trois domaines est motivée par le fait que le rôle infirmier y est important, mais également parce que ce sont des domaines où des guidelines basés sur des données probantes ont pu être trouvés dans la littérature. A l’opposé, les guidelines portant sur la sédation liée à la dentisterie ou à la chirurgie dentaire ont été ignorés, vu qu’il a semblé à l’équipe de recherche que le rôle infirmier y était trop limité.

Le tableau 3 ci-dessous reprend les guidelines finalement retenus et présentés. Table 3. Guidelines retenus après le 2

1

2

ème

Editorial Board Palliative Care: practice guidelines Scottish Intercollegiate Guidelines Network (SIGN)

3

Fédération nationale des centres de lutte contre le cancer (FNCLC)

4.

Chasens E., Williams L & Umlauf MG

volet de sélection

Palliative sedation

2009

Safe sedation of children undergoing diagnostic and therapeutic procedures. A national clinical guideline Standards, options et recommandations pour la prise en charge des douleurs provoquées lors des ponctions sanguines, lombaires et osseuses chez l’enfant atteint de cancer Excessive sleepiness Ce guideline n’a pas été retenu car, malgré ce qu’en indique le résumé, le lien avec la sédation n’est pas présent

2004

Annexe - Bijlage 57

2005

2008

Bijlage 9: Zoekfilter voor delier

OR

"delirium"[MeSH Terms]

AND Guideline [Publication Type] topic [MeSH Terms]

Guidelines as

delirium[Text Word] Guideline [textword] "Confusion"[Mesh] Best practice [text word] Best practices [text word] Clinical practice guideline [text word] Clinical practice guidelines [text word] Recommandation [text word] Recommandations [text word] Practice guideline [text word] Practice guidelines [text word]

NOT

"Alcohol Withdrawal Delirium"[Mesh]

Annexe - Bijlage 58

Bijlage 10: Resultaten van de zoekstrategie voor delirium


Annexe - Bijlage 59

1



2009


2009

(1)

Nee: geen full text beschikbaar, andere focus

2008

(1)

Nee: Geen richtlijn

2007

(1)

Nee: geen richtlijn + andere focus

Delirium: guidelines for general hospitals.

2007

(1)

Ja

Delirium: an update on diagnosis, treatment and prevention. The prevention, diagnosis and management of delirium in older people: concise guidelines. Evidence-based clinical update: general anesthesia and the risk of delirium and postoperative cognitive dysfunction. Delirium in the hospitalized elder and

2006

(1)

Nee: geen abstract

2006

(1)

Ja

2006

(1)

Nee: geen richtlijn, geen full text beschikbaar

2006

(1)

Nee: geen richtlijn

Publicatiejaar


Titel

Flood M, Buckwalter KC.

Recommendations for mental health care of older adults: Part 2--an overview of dementia, delirium, and substance abuse. Recommendations for mental health care of older adults: Part 1--an overview of depression and anxiety. Clinical practice guidelines for the management of delirium in older people in Australia. Terminal delirium: recommendations from bereaved families' experiences.

Flood M, Buckwalter KC.

Tropea J, Slee JA, Brand CA, Gray L, Snell T.

Morita T, Akechi T, Ikenaga M, Inoue S, Kohara H, Matsubara T, Matsuo N, Namba M, Shinjo T, Tani K, Uchitomi Y. Michaud L, Büla C, Berney A, Camus V, Voellinger R, Stiefel F, Burnand B; Delirium Guidelines Development Group. Siddiqi N, House A.

Potter J, George J; Guideline Development Group.

Bryson GL, Wyand A.

Rigney TS.

Annexe - Bijlage 60

Nee: geen full text

2


van der Mast RC, Huyse FJ, Rosier PF. Ritmeijer CA, Vesseur-Baak JA.

Futrell M, Melillo KD. Speechley K, Radcliffe M. Conn DK, Lieff S.

Tauscher J, TauscherWisniewski S, Kasper S. Inouye SK.

Foreman MD, Mion LC, Tryostad L, Fletcher K. No authors

Bleasdale S, George J. Parikh SS, Chung F. Young, L., and George, J.

M. Schuurmans, K. Milisen



2005

(1)

Nee: geen full text beschikbaar

[Summary of the Dutch College of General Practitioners' practice guideline 'Delirium in elderly people'] Evidence-based protocol. Wandering. Managing the confused patient. Diagnosing and managing delirium in the elderly. Treatment of patients with delirium.

2003

(1)

Nee: geen abstract

2002

(1)

2001

(1)

2001

(1)

Nee: geen abstract, geen richtlijn Nee: geen abstract, te oud Nee: geen abstract, geen richtlijn, te oud

2000

(1)

Nee: geen abstract, te oud

Prevention of delirium in hospitalized older patients: risk factors and targeted intervention strategies. Standard of practice protocol: acute confusion/delirium. NICHE Faculty. Practice guideline for the treatment of patients with delirium. American Psychiatric Association. Managing delirium in elderly people. Postoperative delirium in the elderly. British Geriatric Society Guidelines for the prevention, diagnosis and management of delirium in older people in hospital

2000

(1)

Nee: te oud

1999

(1)

Nee: te oud

1999

(1)

Nee: te oud

1996

(1)

1995

(1)

2006

Verpleegkundig management van delirium bij ouderen

2002

(2) Clinical practice guidelines for the management of delirium in older people(2006). Victorian Government Health Information (2) Aanbevolen door expert

Nee: geen abstract, te oud Nee: geen abstract, te oud Ja

Publicatiejaar

Titel

recommendations for practice. [Guideline 'Delirium']

Annexe - Bijlage 61

Nee: Te theoretisch, geen praktische richtlijn

3


2005


Screening for delirium, dementia, and depression in older adults.

2003

(3)

Inclusie

RNAO

Caregiving strategies for older adults with delirium, dementia and depression.

2004

(3)

Inclusie

American Medical Directors Association

Delirium and acute problematic behavior in the long-term care setting.

2008

(3)

Royal College of Physicians, Britisch geriatrics society

The prevention, diagnosis and management of delirium in older people

2006

(3)

Inclusie

Victorian Government Health Information

Clinical practice guidelines for the management of delirium in older people

2006

(3)

Inclusie

American Psychiatric Association

Practice guideline for the treatment of patients with delirium

1999

(3)

Exclusie: te oud

Canadian coalition for seniors’ mental health CCSMH

Clinical practice guidelines for the management of delirium in older people in Australia

2006

(3)

Inclusie


Titel

Publicatiejaar

Kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg CBO

Delirium

Registred Nurses Association of Ontario (RNAO)

Inclusie

Exlcusie: full text niet te vinden


Annexe - Bijlage 62

4


Michaud et al. 2007

Potter et al. 2006

Young et al. 2006

Victorian Government Health Information (2006)

CBO (2005)

RNAO (2004)


+

+

+

+

+

+


-

-

+/

+

+

+


+

+

+

+

+

+

+

+/

+

+/

+/

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+


-

+

+/

+/

+

+


+

+

+

+

+

+



Breed toepasbaar


Annexe - Bijlage 63


5

RNAO 2003

CCSMH (2006)

RCP (2006)


+

+

+


+

+

+


+

+

+


+

+

+/


+

+

+

Breed toepasbaar

+

+

+


+

+

+


+

+

+


Annexe - Bijlage 64


6

Tabel 3. Richtlijnen weerhouden na de tweede selectieprocedure


Titel

Publicatie-jaar



2003

RNAO


2004



2006



2006



2006

Omdat het thema delirium ruim is, werd er gekozen om 5 richtlijnen te selecteren in plaats van 4 zoals vooropgesteld werd bij de methodiek van dit project.

Annexe - Bijlage 65

7



Titel

Publicatie-jaar



2003

RNAO


2004



2006



2006



2006

Annexe - Bijlage 66

8

Annexe 11: équation de recherche: fatigue

AND

OR

-

Fatigue Asthenia Tired Weary Mental fatigue Lassitude

AND

-

Guideline guidelines as topic Best practice Best practices Clinical practice guideline Clinical practice guidelines Recommendation Recommendations Practice guideline Practice guidelines

Annexe - Bijlage 67

-

-

Publication date from 2002/01/01 Only items with links to free full text Only items with abstracts

Annexe 12 : Résultats de la recherche – fatigue

Les résultats de la recherche de la littérature sur le site PubMed, sur les sites des organisations hébergeant des guidelines, ainsi que ceux trouvés via la méthode ‘boule de neige’ sont repris dans le tableau synoptique figurant à la page suivante. Le contenu de la dernière colonne indique si le guideline a été retenu et, dans la négative, le motif du rejet du guideline. Les guidelines ont été classés par thème : -

fatigue et sclérose en plaques

-

fatigue et cancer

-

syndrome de fatigue chronique

-

fatigue dans des conditions pathologies particulières

-

fatigue postnatale

-

fatigue en général

-

fatigue liée à des conditions professionnelles

Annexe - Bijlage 68

Tableau 1. Tableau synoptique des résultats de la revue de la littérature (après 1er filtre) Année de Stratégie de Titre Auteurs ou recherche publicati organisation (1) PubMed, on (2) ‘boule de neige’ (3) site hébergeant des guidelines Sclérose en plaques

1

2

3

Hadjimichael O., Vollmer T, OleenBrukey M ; North American research committee on MS Henze T

Mohr D, Hart S & Goldberg A

4

Pucci E, Brañas Tato P, D'Amico R, Giuliani G, Solari A & Taus C Cancer

5

Borneman T, Piper B, Sun V, KoczywasM, Uman G & Ferrell B

6

Mustian K, Morrow G, Carroll J, FigueroaMoseley C & Williams J

7

8

Dielenseger P, Dilhuydy J, Bruxco S, Chazot L, Blay J, Bové B, Colcanap B, Ferrandez J, Floquet A, Gledhill J, Hubert N, Meslier N, Rosman S, Carretier J, Delavigne V, Fervers B, Leichtnam-Dugarin L, Philip T Donovan H & Ward S

9

Wagner L & Cella D

10

Stasi R, Abriani L, Beccaglia P, Terzoli E


Fatigue characteristics in multiple sclerosis : the North American Research Committee on Multiple Sclerosis (Narcoms) survey Managing specific symptoms in patients with Multiple Sclerosis Effects of treatment for depression on fatigue in muliple sclerosis Amantadine for fatigue in multiple sclerosis

2008

1

oui

2005

1

oui

2003

1

oui

2007

2

oui

Implementing the fatigue guidelines at one NCCN member institution : process and outcomes Integrative nonpharmacological behavioral interventions for the management of cancerrelated fatigue

2007

1

Pas un EBG

2007

1

SOR Savoir Patient Cancer et fatigue. Information dedicated to cancer patients and relatives

2006

1

Non ; accès unique ment après enregist rement oui

Representations of fatigue in women receiving chemotherapy for gynecologic cancer Fatigue and cancer : causes, prevalence and treatment approaches Cancer-related fatigue : evolving concepts in

2005

1

Pas un EBG

2004

1

oui

2003

1

oui

Annexe - Bijlage 69

Année de publicati on



The status of cancer fatigue on the Island of Ireland : AIFC professional and interim patient surveys

2003

1

General principles of treatment of anemia in cancer patients Guidance on Cancer Services Improving Supportive and Palliative Care for Adults with Cancer Landelijke richtlijn Slaapproblemen

2002

1

Non ; accès unique ment après enregist rement oui

2004

3

oui

2008

3

National comprehensive cancer network

Cancer related fatigue

2009

3

Institute for clinical systems improvement

Palliative care

2008

3

Traite du sommeil plus que de la fatigue en tant que telle Non ; accès unique ment après enregist rement Traite du sommeil plus que de la fatigue en tant que telle

2004

3


Titre

& Amadori S

evaluation and treatment

11

Dillon E, Kelly J & AIFC

12

Spaeth D

13

National Institute for Clinical Excellence

14

Redactie Palliatieve zorg: richtlijnen voor de praktijk

15

16

Syndrome de fatigue chronique (SFC)

17

Royal College of Paediatrics and Child Health

Evidence Based Guideline for the Management of CFS/ME (Chronic Fatigue Syndrome/ Myalgic Encephalopathy) in Children and Young People

Annexe - Bijlage 70

oui


2004

Stratégie de recherche (1) PubMed, (2) ‘boule de neige’ (3) site hébergeant des guidelines 3

2006

3

oui

2003

3

2003

3

Pas EBG mais évaluati on d’EBG sur le SFC oui

2008

3

oui

2007

3

oui

Symptomatic hyperthyroidism in a patient taking the dietary supplement tiratricol Measurement of fatigue in systemic lupus erythematosus : a systematic review

2002

1

oui

2007

1

oui

Supportive care for patients with Guillain-Barré syndrome

2009

1

oui


Titre


18

Department of health

19

NHS’Health and Work Team Health Improvement Directorate New Zealand Guidelines Group

Chronic Fatigue Syndrome/ Myalgic Encephalopathy (CFS/ME) Occupational Aspects of the Management of Chronic Fatigue Syndrome: a National Guideline Analysis of chronic fatigue syndrome guidelines

Chronic fatigue syndrome Clinical practice guidelines

20

21

22

Working Group convened under the auspices of the Royal Australasian College of Physicians Stordeur S, Thiry N & Eyssen M

Syndrome de Fatigue Chronique : diagnostic, traitement et organisation des soins Chronic fatigue syndrome/ 23 The national collaborating centre for myalgic encephalomyelitis (or encephalopathy): primary care & Royal diagnosis and management college of general of chronic fatigue practitioners syndrome/myalgic encephalomyelitis (or encephalopathy) in adults and children Fatigue et pathologies particulières

24

Bauer B, Elkin P, Erickson D, Klee G & Brennan M

25

Ad hoc committee on systemic lupus erythematosus response criteria for fatigue Hughes R, Wijdicks E, Bensons E, Cornblath D, Hahn F, Meythaler J, Sladky J, Barohn R, Stevens J, Multidisciplinary consensus group

26

Annexe - Bijlage 71

oui


Titre




Routine postnatal care of women and their babies

2006

3

oui

La plainte fatigue en médecine générale

2005

2

oui

Pathology testing in the tired patient – a rational approach

2008

1

Non ; n’est pas un EBG

Effects of critical care nurses’work hours on vigilance and safety Fatigue and anesthetists

2006

1

Pas EBG

2004

2

oui

2005

1

oui

Fatigue postnatale

27

NHS

Fatigue en général

28

29

Magnette C & Gérard B ; Société scientifique de médecine générale Harrison M

Fatigue professionnelle

30

Scott L, Rogers A, Hwang W & Zhang Y

31

Association of Anaesthetists of Great Britain and Ireland Drobnich D

32

A national sleep foundation’s conference summary : the national summit to prevent drowsy driving and a new call to action

Annexe - Bijlage 72

9

10

12 13

17

18

19

20

21

22

Annexe - Bijlage 73


5


4


2 3

Cadre hospitalier

1

Les recommandations sont Auteurs ou Fon dées Moti Formu organisation vées lées Hadjimichael O., Vollmer T, Oleen+ + + Brukey M ; North American research committee on MS Henze T + + + Mohr D, Hart S & + + + Goldberg A Pucci E, Brañas Tato P, D'Amico + + + R, Giuliani G, Solari A & Taus C Dielenseger P et + / / al. Wagner L & Cella / + / D Stasi R, Abriani L, Beccaglia P, / + / Terzoli E & Amadori S Spaeth D / + / National Institute for + + + Clinical Excellence Royal College of Paediatrics and + + + Child Health Department of + + / health NHS’Health and Work Team + + + Health Improvement Directorate Working Group convened under the auspices of + + + the Royal Australasian College of Physicians Stordeur S, Thiry + + + N & Eyssen M The national collaborating centre for primary + + + care & Royal college of general practitioners


Tableau 2. Tableau synoptique des résultats de la revue de la littérature (après 2ème filtre)

/

/

/

+

+

/

/

/

+

+

/

/

/

+

+

/

/

/

+

+

+

+

+

+

+

/

+

+

/

+

/

+

+

/

+

/

+

+

/

+

/

/

/

/

+

/

/

/

+

+

/

/

/

+

+

/

/

/

+

+

/

/

/

+

+

/

/

/

+

+

/

/

/

+

+

25

26 27

28

29

+

/

/

/

+

+

+

+

+

/

/

/

+

+

+

+

+

/

/

/

+

+

+

+

+

/

/

/

+

+

+

+

/

/

/

/

+

+

/

/

/

/

/

/

+

+

+

/

/

/

/

/

+

+


+

Cadre hospitalier

+

Les recommandations sont Fondées Moti Formu vées lées



24


23

Auteurs ou organisation Bauer B, Elkin P, Erickson D, Klee G & Brennan M Ad hoc committee on systemic lupus erythematosus response criteria for fatigue Hughes R, Wijdicks E, Bensons E, Cornblath D, Hahn F, Meythaler J, Sladky J, Barohn R, Stevens J, Multidisciplinary consensus group NHS Magnette C & Gérard B ; Société scientifique de médecine générale Association of Anaesthetists of Great Britain and Ireland Drobnich D

Le tableau 2 ci-dessus met en évidence qu’aucun des guidelines trouvés et répertoriés ne répondait aux critères de sélection retenus. Dans le domaine de la fatigue, la dimension ‘valorisation du rôle infirmier’ n’est présente dans aucun des guidelines. Par conséquent, la description et l’évaluation des guidelines pour ce domaine s’arrêteront ici. Il est à souligner que trois guidelines en lien avec la fatigue cancéreuse ont été exclus de la liste, parce que leur accès n’était garanti que par le biais d’une inscription payante au site qui les mettait à disposition. Renseignement pris auprès des responsables des sites, l’accord n’a pas pu être obtenu pour une mise à disposition gratuite.

Annexe - Bijlage 74

Annexe 13 : équation de recherche : Dénutrition

OR

Malnutrition Nutrition Disorders Protein-Energy Malnutrition Geriatrics

AND Guideline guidelines as topic Best practice Best practices Clinical practice guideline Clinical practice guidelines Recommendation Recommendations Practice guideline Practice guidelines

Annexe - Bijlage 75

AND Publication date from 2002/01/01 Only items with links to free full text Only items with abstracts

Annexe 14 : Résultats de la recherche – Malnutrition

Les résultats de la recherche de la littérature sur le site PubMed, sur les sites des organisations hébergeant des guidelines, ainsi que ceux trouvés via la méthode ‘boule de neige’ sont repris dans le tableau synoptique figurant à la page suivante (Tableau 1). Le contenu de la dernière colonne indique si le guideline a été retenu et, dans la négative, le motif du rejet du guideline. Les guidelines ont été classés par thème :

Guidelines concernant la prise en charge de la dénutrition en général

Guidelines sur la dénutrition aux soins intensifs

Guidelines sur la dénutrition dans le cas des maladies chroniques

Guidelines sur la dénutrition en cancérologie

Guidelines concernant la dénutrition des personnes âgées

Guidelines concernant la dénutrition chez la mère ou l’enfant

Guidelines concernant les troubles du comportement alimentaire

Guidelines portant sur le surpoids et l’obésité

Annexe - Bijlage 76

er

Tableau 1. Synoptique des guidelines retenus et application du 1 volet des critères de sélection Retenu : Stratégie de Année de Titre Auteurs ou oui/non (+ publication recherche organisation motif) (1) PubMed, (2) ‘boule de neige’ (3) site hébergeant des guidelines 1 Task Force for the Safe Practices for 2004 (1) Oui Revision of Safe Parenteral Nutrition Practices for Parenteral Nutrition 2003 (3) HAS Oui 2 ANAES Evaluation diagnostique de la dénutrition protéinoénergétique des adultes hospitalisés 2006 (3) NGC Oui 3 NICE Nutrition Support for Adults Oral Nutrition Support, Enteral Tube Feeding and Parenteral Nutrition 4 NHS Food, Fluid and 2003 (3) TRIP Oui Nutritional Care in Hospitals 5 Royal College of Enhancing Nutritional 2008 (3) RCN Oui Nursing Care 6 NMPDU Nutrition 2002 (3) TRIP Oui assessment and referral in the care of adults in hospital 2003 (3) TRIP Oui 7 M Stroud, H Guidelines for enteral Duncan, J feeding in adult Nightingale hospital patients 8 New York State General nutrition, 2004 (3) NGC Oui Department of weight loss, and Health wasting syndrome. 2003 (3) CISMEF Oui 9 Comité Régional du Recommandations médicament et des pour le bon usage de dispositifs médicaux l’alimentation entérale et parentérale et de l’assistance nutritionnelle chez l’adulte 2005 (3) NGC Oui 10 National Nutrition support in Collaborating adults: oral nutrition Centre for Acute support, enteral tube Care. feeding and parenteral nutrition.

Annexe - Bijlage 77


2008

Stratégie de recherche (1) PubMed, (2) ‘boule de neige’ (3) site hébergeant des guidelines (3) NGC

Richtlijn Perioperatief voedingsbeleid

2007

(3) CBO

Oui

Recommandations pour le bon usage de la nutrition entérale et parentérale et de l’assistance nutritionnelle de l’adulte Dénutrition et soins intensifs

2003

(3) www.chutours.fr/crmdm

Oui

Guidelines for the provision and assessment of nutrition support therapy in the adult critically ill patient:

2009

(1)

Oui

Recommandations des experts de la Société de Réanimation de Langue Française. Nutrition entérale en réanimation Dénutrition et pathologies chroniques

2003

(1)

Oui

Voeding en COPD

2002

(3) Artsennet

Oui

Richtlijn Coeliakie en Dermatitis Herpetiformis

2008

(3) CBO

Oui

11

12

13

14

15

16

17


Titre


Agarwal R, Aloupis M, Compher C, Golaszewski A, Hudson L, Kennedy S, Koethe J, Lynch R, Melvin M, Spencer C, Umscheid C, Wernsing D, Williams J. Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie Nederlandse Vereniging voor Heelkunde Comité régional du médicament et des dispositifs médicaux

Selection and initiation of specialized nutrition support therapy for the University of Pennsylvania Health System: recommendations of the UPHS Nutrition Task Force.

Society of Critical Care Medicine and American Society for Parenteral and Enteral Nutrition M. Thuong & S. Leteurtre

Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-

Annexe - Bijlage 78

Pas disponible gratuitement


Titre




Conférence de consensus Prise en charge du patient atteint de mucoviscidose Australasion Clinical Practice Guidelines on Nutrition in Cystic Fibrosis

2002

(3) HAS

Oui

2006

(3) HealthInsite

Oui

Evidence-based Practice Guidelines for the Nutritional Management of adult kidney transplant recipients Evidence-Based Practice Guidelines for the Nutritional Management of Chronic Kidney Disease

2009

(3) HealthInsite

Oui

2006

(3) HealthInsite

Oui

Hepatitis C: Nutrition Care Position of the American Dietetic Association and Dietitians of Canada: Nutrition Intervention in the Care of Persons with Human Immunodeficiency Virus Infection Interventions for dysphagia in acute

2003

(3) TRIP

Oui

2004

(3) TRIP

Oui

2009

(1)

Pas EBG

Leverartsen

18

ANAES

19

Dietitistic association of Australia National Cystic Fibrosis Interest Group New South Wales Kidney Transplant Working Group

20

21

22

23

24

Susan Ash Katrina Campbell, Helen MacLaughlin, Ellen McCoy, Maria Chan, Kathryn Anderson Karen Corke, Ruth Dumont, Lyn Lloyd Anthony Meade, Robyn MontgomeryJohnson, Tracey Tasker Paulett Thrift Bernadeen Trotter Dietiticians of Canada ADA

Bath PMW, BathHextall FJ,

Annexe - Bijlage 79




Acute leukemie

2006

(3) Oncoline

Oui

Blaascarcinoom

2006

(3) Oncoline

Oui

Brochuscarcinoom

2006

(3) Oncoline

Oui

Cervix- en endometriumcarcinoom

2006

(3) Oncoline

Oui

Chronische leukemie

2006

(3) Oncoline

Oui

Colon- en rectumcarcinoom

2006

(3) Oncoline

Oui

Hersentumoren

2006

(3) Oncoline

Oui

Hoofd-en halscarcinoom

2006

(3) Oncoline

Oui

Huidcarcinoom

2006

(3) Oncoline

Oui

Maagcarcinoom

2006

(3) Oncoline

Oui

Maligne lymfomen (Hodgkin en nonHodgkinlymfomen) Mammacarcinoom

2006

(3) Oncoline

Oui

2006

(3) Oncoline

Oui

Multipel myeloom (ziekte van Kahler)

2006

(3) Oncoline

Oui

Niercarcinoom

2006

(3) Oncoline

Oui

Oesofaguscarcinoom

2006

(3) Oncoline

Oui


Titre

Smithard D

stroke (Review)

Dénutrition et cancérologie

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

Landelijke werkgroep diëtisten oncologie Landelijke werkgroep diëtisten oncologie Landelijke werkgroep diëtisten oncologie Landelijke werkgroep diëtisten oncologie Landelijke werkgroep diëtisten oncologie Landelijke werkgroep diëtisten oncologie Landelijke werkgroep diëtisten oncologie Landelijke werkgroep diëtisten oncologie Landelijke werkgroep diëtisten oncologie Landelijke werkgroep diëtisten oncologie Landelijke werkgroep diëtisten oncologie Landelijke werkgroep diëtisten oncologie Landelijke werkgroep diëtisten oncologie Landelijke werkgroep diëtisten oncologie Landelijke

Annexe - Bijlage 80


40

41

42

43

44

45

46

47

werkgroep diëtisten oncologie Landelijke werkgroep diëtisten oncologie Landelijke werkgroep diëtisten oncologie Landelijke werkgroep diëtisten oncologie INC, FNCLCC, AFLF,ANCRe, etc.

Landelijke Werkgroep Diëtisten Oncologie (LWDO) Vereniging van Oncologie Verpleegkundigen (VvOV) Doyle C, Kushi LH, Byers T, Courneya KS, DemarkWahnefried W, Grant B, McTiernan A, Rock CL, Thompson C, Gansler T, Andrews KS, The 2006 Nutrition, Physical Activity and Cancer Survivorship Advisory Committee, American Cancer Society. FNCLCC

Titre




Ovariumcarcinoom

2006

(3) Oncoline

Oui

Pancreascarcinoom

2006

(3) Oncoline

Oui

Prostaatcarcinoom

2006

(3) Oncoline

Oui

Standards, Options et Recommandations 2005 Bonnes pratiques pour la prise en charge diététique en cancérologie : la nutrition entérale (rapport intégral) Algemene voedingsen dieetbehandeling landelijke richtlijn

2005

(1)

Oui

2004

(3) Oncoline

Oui

Voedingstekort; landelijke richtlijn

2006

(3) Oncoline

Oui

Nutrition and physical activity during and after cancer treatment: An American Cancer Society guide for informed choices.

2006

(3) NGC

Oui

Standards, options et recommandations 2002 pour la nutrition

2002

(3) CISMEF

Oui

Annexe - Bijlage 81




2006

(3) HealthInsite

Oui

2008

(3) HealthInsite

Oui

2005

(3) CISMEF

Oui

Medically assisted nutrition for palliative care in adult patients (Review) 52 Standards, Options Bonnes pratiques pour et la prise en charge Recommendations diététique en cancérologie : la nutrition entérale Dénutrition et personnes âgées

2009

(1)

Pas EBG

2005

(3) www.sorcancer.fr

oui

53

HAS

2007

(3) HAS

Oui

54

DiMaria-Ghalili RA.

2008

(3) NGC

Non, fulltext payant


48

49

50

51

Judith D Bauer, Susan Ash, BSc, Wendy L Davidson Jan M Hill, Teresa Brown, Elisabeth A Isenring, Marina Reeves Dietiticians association of Australia

Oncoranet et le Réseau de Cancérologie de la Région RhôneAlpes Good P, Cavenagh J, Mather M, Ravenscroft P

Titre

artificielle au cours et au décours de la greffe de cellules souches hématopoïétiques Evidence based practice guidelines for the nutritional management of cancer cachexia

Evidence Based Practice Guidelines for the Nutritional Management of Patients Receiving Radiation Therapy Nutrition en phase terminale

Recommandations professionnelles : Stratégie de prise en charge en cas de dénutrition protéino-énergétique chez la personne âgée Nutrition. In: Evidencebased geriatric nursing protocols for best practice.

Annexe - Bijlage 82


2008

Stratégie de recherche (1) PubMed, (2) ‘boule de neige’ (3) site hébergeant des guidelines (3) NGC

2006

(3) NGC

2009

(3) CISMEF

EBG non disponible Oui

2005

(3) CISMEF

Oui

2007

(3) CISMEF

Oui

Assessing Nutrition in Older Adults Effectiveness of interventions for undernourished older inpatients in the hospital setting

2007

(3) NGC

Oui

2007

(3) TRIP

Oui

ESPEN Guidelines on Enteral Nutrition: Geriatrics Stratégie pour l’approche transmurale de la problématique alimentaire chez les

2006

(1)

Oui

2006

(2)

Oui


Titre


55

Amella EJ.

56

University of Texas, School of Nursing. AFSSA

Mealtime difficulties. In: Evidence-based geriatric nursing protocols for best practice. Unintentional weight loss in the elderly. Avis de l’Agence française de sécurité sanitaire des aliments sur l’évaluation des besoins nutritionnels chez les personnes âgées fragiles ou atteintes de certaines pathologies afin de définir des références nutritionnelles permettant d’adapter leur prise en charge nutritionnelle. Avis sur les besoins alimentaires des personnes âgées et leurs contraintes spécifiques Le refus alimentaire chez la personne âgée en fin de vie

57

58

Conseil National de l’Alimentation

59

Groupe SFAP/SFGG « soins palliatifs et gériatrie » Elaine J. Amella,

60

61

62

63

Joanna Briggs Institute with the Australian Centre of Evidence Based Nutrition and Dietetics, University of Newcastle ESPEN

Heyneman, A., Van Hecke, A., Grypdonck, M., Defloor T.

Annexe - Bijlage 83

Oui





2008

(3) NGC

Oui

2004

(3) WHO

Oui

2002

(3) WHO

Oui

2006

(3) WHO

Oui

2007

(3) WHO

Oui

Richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van eetstoornissen

2006

(3) CBO

Oui

Practice

2007

(3) HealthInsite

Oui

Titre

personnes âgées.

Dénutrition mère-enfant

64

NICE

65

OMS: Ann Ashworth Sultana Khanum Alan Jackson Claire Schofield

66

OMS

Improving the nutrition of pregnant and breastfeeding mothers and children in lowincome households. Directives pour le traitement hospitalier des enfants sévèrement malnutris

Prise en charge de l’enfant atteint d’infection grave ou de malnutrition sévère Directives de soins pour les centres de transfert de premier niveau dans les pays en développement 67 OMS-UNICEF Normes de croissance OMS et identification de la malnutrition aiguë sévère chez l’enfant 68 OMS-UNICEF Prise en charge communautaire de la malnutrition aiguë sévère Troubles du comportement alimentaire

69

70

Onder auspiciën van de Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de geestelijke gezondheidszorg Wakefield A &

Annexe - Bijlage 84


2004

(3) NICE

Oui

2005

(3) TRIP

Oui

2005

(3) TRIP

Oui

2003

(2)

Oui

Canadian clinical practice guidelines on the management and prevention of obesity in adults and children

2006

(1)

Oui

Obesity: the prevention, identification, assessment and

2006

(3) NGC

Oui

Williams H

recommendations for the nutritional management of Anorexia Nervosa in adults Eating disorders Core interventions in the treatment and management of anorexia nervosa, bulimia nervosa and related eating disorders Guidelines for the nutritional management of anorexia nervosa Eating Disorders in Scotland Recommendations for healthcare professionals Australian and New Zealand clinical practice guidelines for the treatment of anorexia nervosa

NICE

72

Royal College of Psychiatrists London

73

The Mental Welfare Commission for Scotland

74

Royal Australian and New Zealand College of Psychiatrists Clinical Practice Guidelines Team for Anorexia Nervosa Surpoids et obésité

76


Titre

71

75



David C.W. Lau, James D. Douketis, Katherine M. Morrison, Irene M. Hramiak, Arya M. Sharma, Ehud Ur, for members of the Obesity Canada Clinical Practice Guidelines Expert Panel National Collaborating Centre for Primary Care.

Annexe - Bijlage 85


77

78

79

Medisch Wetenschappelijke Raad van het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO Dietiticians association of Australia

Angela Fitch et al.

Titre

management of overweight and obesity in adults and children. Diagnostiek en behandeling van obesitas bij volwassenen en kinderen

Best Practice Guidelines for the treatment of overweight and obesity in adults Health Care Guideline: Prevention and Management of Obesity (Mature Adolescents and Adults)




2008

(3) CBO

Oui

2004

(3) HealthInsite

Oui

2009

(3) ICSI

Oui

Parmi les 79 documents étudiés, les 73 guidelines suivants ont été analysés à la lumière du deuxième volet de sélection (tableau 2).

Annexe - Bijlage 86

ième



12

13 14

15

16

17 18

19

20 21


11


10

Fon dées +


9

Moti vées +

Cadre hospitalier

2 3 4 5 6 7 8

Task Force for the Revision of Safe Practices for Parenteral Nutrition ANAES NICE NHS RCN NMPDU Stroud et al. NY State Dpt of Health Comité Régional du médicament et des dispositifs médicaux National Collaborating Centre for Acute Care. Comité régional du médicament et des dispositifs médicaux Society of Critical Care Med et al. Thuong et al. Ned.Ver. Anesth. & Heelkunde Ned.Ver. Artsen voor Longziekten en Tuberculose Ned.Ver. Maag-DarmLeverartsen ANAES muco Dietitistic association of Australia National Cystic Fibrosis Interest Group New South Wales Kidney Transplant Working Group Susan Ash et al. Dietiticians of Canada

Form u lées +


1

Les recommandations sont


/

+

+

+

+

+ + + + + + +

+ + + + + + +

+ + + / / / /

/ + + + + + +

+ + + + + + +

+ + + + + + +

+ + + + + + +

+ + + + + + +

+

+

/

/

+

+

/

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

/

/

+

+

+

+

+

+

+

+

+

/

+

+

+ +

/ +

/ +

/ +

+ +

/ +

+ +

+ +

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

/

/

/

+

+

+ +

/ +

/ /

/ /

+ +

/ +

+ +

+ +

+

+

+

/

+

/

+

+

+ +

+ +

+ +

+ /

+ +

/ +

+ +

+ +

Annexe - Bijlage 87


28

29

30

31 32

33

34

35

36 37

38

39

40

41


27


26

Fon dées / /


25

Moti vées / +

Cadre hospitalier

24

ADA LWDO Acute leukemie LWDO Blaascarcinoom LWDO Brochuscarcinoom LWDO Cervix- en endometriumcarcinoo m LWDO Chronische leukemie LWDO Colon- en rectumcarcinoom LWDO Hersentumoren LWDO Hoofd-en halscarcinoom LWDO Huidcarcinoom LWDO Maagcarcinoom LWDO Maligne lymfomen (Hodgkin en nonHodgkinlymfomen) LWDO Mammacarcinoom LWDO Multipel myeloom (ziekte van Kahler) LWDO Niercarcinoom LWDO Oesofaguscarcinoom LWDO Ovariumcarcinoom LWDO Pancreascarcinoom LWDO Prostaatcarcinoom INC, et al.

Form u lées / +


22 23


/ /

+ +

+ +

+ +

+ +

+

+

/

/

+

+

+

+

+

+

/

/

+

+

+

+

+

+

/

/

+

+

+

+

+

+

/

/

+

+

+

+

+

+

/

/

+

+

+

+

+

+

/

/

+

+

+

+

+

+

/

/

+

+

+

+

+ +

+ +

/ /

/ /

+ +

+ +

+ +

+ +

+

+

/

/

+

+

+

+

+

+

/

/

+

+

+

+

+

+

/

/

+

+

+

+

+ +

+ +

/ /

/ /

+ +

+ +

+ +

+ +

+

+

/

/

+

+

+

+

+

+

/

/

+

+

+

+

+

+

/

/

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

Annexe - Bijlage 88


56 57 58

59

60

61 62


55


50 51 52 53 54

Fon dées / /


48 49

Moti vées + +

Cadre hospitalier

44 45 46 47

Form ulées + +


42 43


+ +

+ +

+ +

+ +

+ +

+ + + +

+ + + +

/ + + +

+ / / /

+ + + +

+ + + +

+ + + +

+ + + +

+ +

+ +

/ +

+ /

+ +

/ +

+ +

+ +

+

+

+

+/-

+

+

+

+

Amella EJ. AFSSA Conseil National de l’Alimentation Groupe SFAP/SFGG « soins palliatifs et gériatrie » Elaine J. Amella, ESPEN Geriatrics Joanna Briggs Institute with the Australian Centre of Evidence Based Nutrition and Dietetics, University of Newcastle

+ + +

+ + /

+ / /

+ / /

+ + +

+ + +

+ + +

+ + +

+

+

/

/

+

+

+

+

+ + +

+ + +

/ + +

/ +/+

+ + +

+ + +

+ + +

+ + +

Heyneman et al.

+

+

/

+

+

+

+

+

NICE low income OMS: Ann Ashworth Sultana Khanum Alan Jackson Claire Schofield 2004

+ +

+ /

+ /

+ /

+ +

+ /

+ +

+ +

OMS 2002 OMS-UNICEF 2006

+ +

/ +

/ /

/ /

/ +

/ +

+ +

+ +

LWDO Algemeen Vereniging van Oncologie Verpleegkundigen (VvOV) Doyle et al. FNCLCC Bauer et al. Dietiticians association of Australia Oncoranet et al. Standards, Options et Recommendations HAS

Annexe - Bijlage 89


68

69

70

71

72 73


67


66

Fon dées /


64 65

Moti vées +

Cadre hospitalier

63

OMS-UNICEF 2007 NICE eating disorder Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeli ng in de GGZ Wakefield et al. Royal College of Psychiatrists London The Mental Welfare Commission for Scotland Royal Australian and New Zealand College of Psychiatrists Clinical Practice Guidelines Team for Anorexia Nervosa Lau, James D. Douketis et al. National Collaborating Centre for Primary Care. Medisch Wetenschappelijk e Raad van het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO Dietiticians association of Australia Angela Fitch et al.

Form u lées +


62


/

/

/

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

/

+

+

+

+

+ +

+ /

/ /

/ /

+ +

+ +

+ +

+ +

+

+

+

/

/

/

+

+

+

/

/

/

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

/

/

/

+

+

+

+

+

/

/

/

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

Annexe - Bijlage 90

ème

Au total, 12 guidelines ont été retenus après le 2

volet de sélection

ème

Table 3. Guidelines retenus après le 2 volet de sélection 1 NICE Nutrition support for adults. Oral nutrition support, enteral tube feeding and parenteral nutrition 2 NHS Food, Fluid and Nutritional Care in Hospitals 3 National Collaborating Nutrition support in adults: oral Centre for Acute Care. nutrition support, enteral tube feeding and parenteral nutrition. 4 Nederlandse Vereniging voor Richtlijn Perioperatief voedingsbeleid Anesthesiologie Nederlandse Vereniging voor Heelkunde 5 Nederlandse Vereniging van Voeding en COPD Artsen voor Longziekten en Tuberculose 6 HAS Recommandations professionnelles: stratégie de prise en charge en cas de dénutrition protéino-énergétique chez la personne âgée. Effectiveness of interventions for 7 Joanna Briggs Institute with undernourished older patients in the the Australian centre of evidence-based nutrition and hospital setting dietetics, university of Newcastle 8 ESPEN ESPEN guidelines on enteral nutrition : Geriatrics 9 NICE Improving the nutrition of pregnant and breastfeeding mothers and children in low-income households. 10 NICE Eating disorders Core interventions in the treatment and management of anorexia nervosa, bulimia nervosa and related eating disorders 11 National Collaborating Obesity: the prevention, identification, Centre for Primary Care. assessment and management of overweight and obesity in adults and children. 12 Angela Fitch et al. Health Care Guideline: Prevention and Management of Obesity (Mature Adolescents and Adults)

Annexe - Bijlage 91

2006

2003

2005

2007

2002

2007

2007

2006

2008

2004

2006

2009

Table 4. Guidelines finalement retenus 1 NICE Nutrition support for adults. Oral nutrition support, enteral tube feeding and parenteral nutrition 6 HAS Recommandations professionnelles: stratégie de prise en charge en cas de dénutrition protéino-énergétique chez la personne âgée. Effectiveness of interventions for 7 Joanna Briggs Institute with undernourished older patients in the the Australian centre of evidence-based nutrition and hospital setting dietetics, university of Newcastle 8 ESPEN ESPEN guidelines on enteral nutrition : Geriatrics

Annexe - Bijlage 92

2006

2007

2007

2006

Zeer eens

Eens

Oneens

Zeer oneens

Annexe 15 : AGREE NL

4

3

2

1

Onderwerp en doel 1.Het doel van de richtlijn is specifiek beschreven. 2. De klinische vraag/vragen die in de richtlijn aan de orde komt/komen, is/zijn specifiek beschreven. 3. De patiëntenpopulatie waarop de richtlijn van toepassing is, is specifiek beschreven Betrokkenheid en belanghebbenden 4. De leden van de werkgroep die de richtlijn heeft ontwikkeld, komen uit alle relevante beroepsgroepen. 5. Het perspectief en de voorkeuren van patiënten zijn nagegaan. 6. De beoogde gebruikers van de richtlijn zijn duidelijk benoemd. 7. De richtlijn is getest onder de beoogde gebruikers. Methodologie 8.Er zijn systematische methoden gebruikt voor het zoeken naar wetenschappelijk bewijsmateriaal. 9. De criteria voor het selecteren van het wetenschappelijk bewijsmateriaal zijn duidelijk beschreven. 10. De gebruikte methoden om de aanbevelingen op te stellen, zijn duidelijk beschreven. 11. Gezondheidswinst,bijwerkingen en risico’s zijn overwogen bij het opstellen van de aanbevelingen. 12.Er bestaat een expliciet verband tussen de aanbevelingen en het onderliggende wetenschappelijk bewijsmateriaal. 13. De richtlijn is voor publicatie door externe experts beoordeeld. 14. Een procedure voor herziening van de richtlijn is vermeld. Helderheid en presentatie 15. De aanbevelingen zijn specifiek en ondubbelzinnig. 16. De verschillende beleidsopties zijn duidelijk vermeld. 17. De kernaanbevelingen zijn gemakkelijk te herkennen. 18. De toepassing van de richtlijn wordt ondersteund met hulpmiddelen. Toepassing 19. De mogelijke organisatorische belemmeringen bij het toepassen van de aanbevelingen zijn besproken. 20. De mogelijke kostenimplicaties van het toepassen van de aanbevelingen zijn overwogen. 21. De richtlijn geeft de belangrijkste criteria om na te gaan en te toetsen of de richtlijn wordt gevolgd. Onafhankelijkheid van de opstellers 22. De richtlijn is niet beïnvloed door de opvattingen of belangen van de financierende instantie. 23. Conflicterende belangen van leden van de werkgroep zijn vastgelegd.

AGREE Collaboration (2002) NURSING GUIDELINES PROJECT UCL (ÉCOLE DE SANTÉ PUBLIQUE) – UNIVERSITEIT GENT (VERPLEGINGSWETENSCHAP)

Annexe - Bijlage 93

Tout à fait d’accord

Pas du tout d’accord

Annexe 16 :AGREE FR

4 Champs et objectifs de la ligne directrice 1. L’(les) objectifs de la ligne directrice est (sont) décrit(s) explicitement 2. La (les) question(s) clinique(s) couverte(s) par la ligne directrice est (sont) décrite(s) explicitement 3. Les patients auxquels la ligne directrice doit s’appliquer sont décrits explicitement Participation des groupes concernés 4. Le groupe ayant élaboré la ligne directrice inclut des représentants de tous les groupes professionnels concernés 5. Les opinions et préférences des patients ont été identifiées 6. Les utilisateurs cibles de la ligne directrice sont clairement définis 7. La ligne directrice a été testée auprès des utilisateurs cibles Rigueur d’élaboration 8. Des méthodes systématiques ont été utilisées pour rechercher des preuves scientifiques 9. Les critères de sélection des preuves sont clairement décrits 10. Les méthodes utilisées pour formuler les recommandations sont clairement décrites 11. Les bénéfices, les effets secondaires et les risques en terme de santé ont été pris en considération dans la formulation des recommandations 12. Il y a un lien explicite entre les recommandations et les preuves scientifiques sur lesquelles elles reposent 13. La ligne directrice a été revue par les experts externes avant sa publication 14. Une procédure d’actualisation de la ligne directrice est décrite Clarté et présentation 15. Les recommandations sont précises et sans ambiguïté 16. Les différentes options pour la prise en charge de la situation clinique sont clairement présentées 17. Les recommandations clés sont facilement identifiables 18. La ligne directrice est accompagnée d’outils permettant son application Applicabilité 19. Les barrières organisationnelles potentielles à l’application des recommandations ont été discutées 20. L’impact économique de l’application des recommandations a été examiné 21. La ligne directrice propose des critères permettant le suivi de l’adhésion aux recommandations et/ou la réalisation d’audit Indépendance éditoriale 22. La rédaction de la ligne directrice est indépendante des organismes de financement 23. Les conflits d’intérêts des membres du groupe ayant élaboré la ligne directrice ont été documentés

AGREE Collaboration (2002) NURSING GUIDELINES PROJECT UCL (ÉCOLE DE SANTÉ PUBLIQUE) – UNIVERSITEIT GENT (VERPLEGINGSWETENSCHAP)

Annexe - Bijlage 94

3

2

1

Annexe 17 : Cluzeau

Yes= +, No = -, Partially = ±

I. Rigour of development process

1. Is the agency responsible for the development of the guidelines clearly identified? 2. Was external funding or other support received for developing the guidelines? 3. If external funding or support was received, is there evidence that the potential biases of the funding body (ies) were taken into account? 4. Is there a description of the individuals (e.g. professionals, interest groups – including patients) who were involved in the guidelines development group? 5. If so, did the group contain representatives of all key disciplines? 6. Is there a description of the sources of information used to select the evidence on which the recommendations are based? 7. If so, are the sources of information adequate? 8. Is there a description of the method(s) used to interpret and assess the strength of evidence? 9. If so, is (are) the method(s) for rating the evidence adequate? 10. Is there a description of the methods used to formulate the recommendations? 11. If so, are the methods satisfactory? 12. Is there an indication of how the views of interested parties not on the panel were taken into account? 13. Is there an explicit link between the major recommendations and the level of supporting evidence? 14. Were the guidelines independently reviewed prior to publication/ release? 15. If so, is explicit information given about the methods and how comments were addressed? 16. Were the guidelines piloted? 17. If so, is explicit information given about the methods and the results adopted? 18. Is there a mention of a date for reviewing or updating clearly identified? 19. Is the body responsible for the reviewing and updating clearly identified? 20. Overall, have the potential biases of guideline development been adequately dealt with? II. Context and content 21. Are the reasons for developing the guideline clearly stated? 22. Are the objectives of guidelines clearly identified? 23. Is there a satisfactory description of the patient to which the guidelines are meant to apply? 24. Is there a description of the circumstances (clinical or non-clinical) in which exceptions might be made in using the guidelines? 25. Is there an explicit statement of how the patient’s preferences should be taken into account in applying the guidelines? 26. Do the guidelines describe the condition to be detected, treated, or prevented in unambiguous terms? 27. Are the different possible options for the management of the condition clearly stated in the guidelines? Cluzeau et al. (1999) NURSING GUIDELINES PROJECT UCL (ÉCOLE DE SANTE PUBLIQUE) – UNIVERSITEIT GENT (VERPLEGINGSWETENSCHAP)

Annexe - Bijlage 95

1

Annexe 17 : Cluzeau 28. Are the recommendations clearly presented? 29. Is there an adequate description of the health benefits that are likely to be gained from the recommended management? 30. Is there an adequate description of the potential harms or risks that may occur as a result of the recommended management? 31. Is there an estimate of the costs or expenditures likely to incur from the recommended management? 32. Are the recommendations supported by the estimated benefits, harms and costs of the intervention?

III. Application of guidelines

33. Does the guideline document suggest possible methods for dissemination and implementation? 34. (National guidelines only) Does the guideline document identify key elements which need to be considered by local guideline groups? 35. does the guideline document specify criteria for monitoring compliance? 36. Does the guideline document identify clear standards or targets? 37. Does the guideline document define measurable outcomes that can be monitored?

Cluzeau et al. (1999) NURSING GUIDELINES PROJECT UCL (ÉCOLE DE SANTE PUBLIQUE) – UNIVERSITEIT GENT (VERPLEGINGSWETENSCHAP)

Annexe - Bijlage 96

2

Annexe 18 : Grilli

Yes= +

I. Description of the type of professionals involved in developing the guideline

If there was a description of the type of professionals and other stakeholders involved in the development process If only a list of names with institutional affiliation was provided If only names were reported, without further information II. Description of the sources of information used to retrieve the relevant evidence If it was explicitly stated that searches were undertaken, at least through Medline If no information was reported

III. Explicit grading of the evidence in support of the main recommendations

If any form of explicit grading of the quality of the supporting evidence was reported If otherwise

Grilli et al. (2000) NURSING GUIDELINES PROJECT UCL (ÉCOLE DE SANTÉ PUBLIQUE) – UNIVERSITEIT GENT (VERPLEGINGSWETENSCHAP)

Annexe - Bijlage 97

Annexe 19 : Shaneyfelt Yes= +, No = -, Partially = ±

I. Standards on guideline format and development (10 items)

1. Purpose of the guideline is specified

2. Rationale and importance of the guideline are explained

3. The participants in the guideline development process and their areas of expertise are specified 4. Targeted health problem or technology is clearly defined

5. Targeted patient population is specified

6. Intended audience or users of the guideline are specified 7. The principal preventive, diagnostic, or therapeutic options available to clinicians and patients are specified 8. The health outcomes are specified

9. The method by which the guideline underwent external review is specified

10. An expiration date or date on scheduled review is specified

II. Identification and summary of evidence (10 items)

11. Method of identifying scientific evidence is specified

12. Time period from which evidence is reviewed is specified

13. The evidence used is identified by citation and referenced

14. Method of data extraction is specified

15. Method for grading or classifying the scientific evidence is specified

16. Formal methods of combining evidence or expert opinion are used and described

17. Benefits and harms of specific health practices are specified

18. Benefits and harms are quantified

19. The effect on health care costs from specific health practices is specified

20. Costs are quantified

III. Formulation of recommendations (5 items)

21. The role of value judgments used by the guideline developers in making recommendations is discussed 22. The role of patient preferences is discussed

23. Recommendations are specific and apply to the stated goals of the guideline

24. Recommendations are graded according to the strength of the evidence

25. Flexibility in the recommendations is specified Shaneyfelt et al. (1999) NURSING GUIDELINES PROJECT UCL (ÉCOLE DE SANTÉ PUBLIQUE) – UNIVERSITEIT GENT (VERPLEGINGSWETENSCHAP)

Annexe - Bijlage 98

Annexe 19 : Shaneyfelt

Shaneyfelt et al. (1999) NURSING GUIDELINES PROJECT UCL (ÉCOLE DE SANTÉ PUBLIQUE) – UNIVERSITEIT GENT (VERPLEGINGSWETENSCHAP)

Annexe - Bijlage 99

Annexe 20 : Evaluation finale : NL

Ontwikkeling

Inhoud

Oriëntatie

• • •

Team heeft inhoudelijke en methodologische kennis Gebruik van evidentie tabellen Peer reviewed (bijv. evaluatiecommissie)

• • •

Zoekstrategie is systematisch en herhaalbaar Heldere aanbevelingen (ev. met classificatie op basis van evidentie) De rationale van de aanbevelingen is uitgewerkt of flexibiliteit van de aanbevelingen is gespecificeerd

• • •

Bruikbaar voor verpleegkundigen in de praktijk Multidisciplinaire aanpak (ev . betrokkenheid van stakeholders) Patiëntenperspectief komt aan bod

Algemeen oordeel

NURSING GUIDELINES PROJECT UCL (ÉCOLE DE SANTÉAnnexe PUBLIQUE) –- UBijlage NIVERSITEIT GENT (VERPLEGINGSWETENSCHAP)

100

Annexe 21 : Evaluation finale : FR

Développement

Contenu

L’équipe possède une expertise dans le domaine concerné et des connaissances méthodologiques Présence de tables d’évidence Une révision par des pairs a eu lieu (p.ex. comité d’accompagnement, comité d’évaluation)

La stratégie de recherche est systématique et répétitible Les recommandations sont claires (éventuellement avec une classification avec un niveau de preuve) La motivation des recommandations est présente ou la flexibilité des recommandations a été spécifiée.

Orientation

Utilisable par des infirmiers dans un contexte infirmier L’approche est multidisciplinaire (éventuellement avec l’implication des parties prenantes mandatées) Le point de vue du patient est abordé

Appréciation globale

NURSING GUIDELINES PROJECT UCL (ÉCOLE DE SANTÉAnnexe PUBLIQUE) –- UBijlage NIVERSITEIT GENT (VERPLEGINGSWETENSCHAP)

101

Evaluatie, vertaling en ter beschikking stellen van gefundeerde richtlijnen voor het verpleegkundige beroepsveld

Recommend Documents