Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030
De informatie bij de vragen gemarkeerd met een asterisk ( * ) gebruikt ZonMw in haar communicatie over de inhoud en voortgang van de projecten, zoals in de projecten op de ZonMw-website en andere openbare projectoverzichten. Indien bij vragen deze markering ontbreekt, betreft het informatie waar ZonMw vertrouwelijk mee omgaat.
Aanvullende voorwaarden Hieronder staan een aantal punten uit de honoreringsbrief en/of brief naar aanleiding van uw voortgangsverslag, die u specifiek kunt toelichten in de rechterkolom. Aandachtspunten n.a.v. voortgangsverslag (mail 13 februari 2013): de 3 netwerkbijeenkomst over ervaren knelpunten communicatie, beeldvorming en draagvlak. n.a.v. voortgangsverslag (mail 16 april 2013): Interessante ontwikkelingen: In verband met de veranderde situatie van het ontstaan van één gemeente zijn vanuit het beleidsveld Maatschappelijke Zaken (Welzijn) twee vakambtenaren aangewezen voor verslavingspreventie. Hiermee ziet u kansen voor het bewaken van de integrale samenwerking en het strategisch niveau.
Toelichting Zie onderstaande toelichting.
De ontwikkelingen binnen het sociale domein, met de decentralisatie van zorg en hulpverlening gemeente duidelijk gemaakt dat actief participeren van inwoners en maatschappelijke initiatieven niet kunnen worden gemist. Het einde van de “Gezonde Slagkrachtperiode” houdt in dat binnen het beleidsterrein verslavingspreventie een herijking plaatsvindt. In concept is een nieuw beleidsdocument verslavingspreventie voor de periode vanaf 1 mei 2014 gereed, waarin uitdrukkelijk aandacht wordt besteed aan deze ontwikkelingen. Het college heeft inmiddels ingestemd met de inhoud van dit beleidsdocument. De gemeenteraad dient er nog een besluit te nemen.
In verband met de herijking van de positie van de gemeentelijke overheid in de Wmo, die nu zichtbaar wordt in de decentralisatietrajecten, wordt er maximaal ingezet op eigen kracht, sociale netwerken en algemene voorzieningen.
Vanuit het beleidsveld Maatschappelijke Zaken (Welzijn) zijn twee vakambtenaren aangewezen voor verslavingspreventie. Eén ervan bewaakt de integraliteit en het strategisch niveau. Nadat op Goeree-Overflakkee een gemeentelijke fusie heeft plaatsgevonden kon een ambtelijk afstemmingsoverleg worden gestart, waarbij meerdere beleidsterreinen, die (direct of indirect) te maken hebben met genotmiddelenpreventie, of de aanpak van de gevolgen ervan. nu worden gekozen voor een interne overlegvorm, waarbij om de integraliteit in handelen van de gemeente wordt bevorderd. Deelnemers aan dit overleg zijn de vakambtenaren van de beleidsvelden Jeugd, CJG, Onderwijs, Openbare Orde, Handhaving (BOA’s), Verkeersveiligheid en Integrale Veiligheid. Incidenteel nemen ook de collega’s Sport, Volksgezondheid en wijk- en buurtgericht werk deel. Dit overleg levert niet alleen onderlinge afstemming op, maar ook strategische afspraken, waardoor de gemeente, op de verschillende beleidsterreinen, naar buiten treed met een samenhangend beleid.
pag. 1
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 1) Algemene gegevens Gegevens zoals bij ZonMw bekend. Wilt u a.u.b. eventuele wijzigingen cursiveren.
1.1
Looptijd project* 1 Van startdatum: 1 mei 2011 tot en met einddatum: 30 april 2014.
2) Rapportage resultaten
1.2
Realisatie doelstelling Formuleer de doelstelling. Indien deze niet of gedeeltelijk gerealiseerd is, licht dit toe: Hoofddoel Doelstelling van het projectplan ‘Het Geheim van Goeree’ is als volgt beschreven: De komende drie jaar wil ‘Het Geheim’ het middelengebruik onder jongeren significant verder terugdringen. Het Geheim wil hiermee het percentage leerlingen uit groep 7 van de basisschool dat ooit alcohol heeft gedronken laten dalen van 50% naar 36% en het percentage jongeren in klas 2/4 VO dat niet actueel drinkt laten stijgen van 39% tot 49%. Subdoelen Om het hoofddoel te behalen zette ‘Het Geheim’ daarbij in op de twee pijlers “publiek draagvlak” en “vroegsignalering.” Het project maakte gebruik van nieuwe en bestaande interventies die op de relevante indicatoren ingrijpen. Onderstaand is per subdoel kort omschreven welke handelingen zijn uitgevoerd om de doelstellingen te behalen. Publiek draagvlak 1)
Doelstelling: Ouders krijgen voorlichting en training in hoe zij met hun kind over genotmiddelen kunnen praten. Bouman GGZ en De Hoop GGZ hebben ouders van jongeren (basisschool groep 7/8) voorlichting gegeven. Deze voorlichtingen zijn gekoppeld aan de weerbaarheidstrainingen, zoals die in de hoogste groepen van het primair onderwijs worden aangeboden (zie Vroegsignalering item 1) In totaal zijn er 1401 ouders bereikt d.m.v. ouderavonden en 77 ouders d.m.v. zogenaamde homeparty’s. Ervaringsdeskundigenorganisatie Moedige Moeders heeft een rol gespeeld in de werving voor en organisatie van de homeparty’s en het organiseren van trainingen voor ouders. Moedige Moeders heeft met haar activiteiten 269 ouders bereikt. Gekoppeld aan de aanvullende weerbaarheidstraining voor kinderen door het jongerenwerk, hebben eveneens ouderbijeenkomsten plaatsgevonden: 83 ouders namen deel aan deze ouderactiviteiten. In totaal zijn gedurende de projectperiode middels alle genoemde activiteiten 1907 ouders bereikt. Ouders gaven aan dat de avonden en trainingen leiden tot kennis over genotmiddelen. Ouders weten na de ouderavond/homeparty beter hoe zij gedrag en gebruik kunnen signaleren en preventief met hun kinderen in gesprek kunnen zijn over dit onderwerp.
2)
Doelstelling: Beperking van verkoop van alcohol door supermarkten en slijterijen (interventie Superfris). Johan Cahuzak Theater heeft 160 kassamedewerkers de training Superfris gegeven, zodat zij en hun leidinggevenden de regelgeving over de uitgifte van alcohol aan jongeren kennen, en ermee kunnen omgaan. Hiermee wordt de beschikbaarheid van alcohol beperkt.
Vroegsignalering 1) Doelstelling: Alle leerlingen uit groep 7/8 van de basisschool krijgen weerbaarheidstraining en voorlichting over genotmiddelengebruik.
1
Zoals door ZonMw goedgekeurd op basis van de subsidieaanvraag/voortgangsverslag
pag. 2
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 In groep 7 konden leerlingen op alle basisscholen van Goeree-Overflakkee deelnemen aan de training “Weerbaar zijn doe je zó”. Hun ouders werden uitgenodigd voor een ouderavond georganiseerd door Bouman GGZ. In groep 8 konden leerlingen deelnemen aan de tweedaagse training “No Apologies” uitgevoerd door verslavingszorginstelling De Hoop GGZ. De ouders van deze kinderen werden bovendien uitgenodigd voor een ouderavond, eveneens georganiseerd door De Hoop. In de projectperiode heeft No Apologies 1587 kinderen uit groep 8 bereikt. De bijbehorende ouderavonden zijn bezocht door 816 ouders. De training Weerbaar zijn doe je zo is gegeven aan 1787 kinderen uit groep 7. De bijbehorende ouderavonden die verzorgd werden door Bouman GGZ / YOUZ zijn bezocht door 585 ouders. In de projectperiode heeft Stichting Zijn (jongerenwerk) 8 groepen kwetsbare leerlingen uit de bovenbouw van het basisonderwijs een aanvullende weerbaarheidstraining gegeven. 108 kinderen hebben deelgenomen aan deze trainingen. In totaal zijn 3482 kinderen bereikt met de verschillende weerbaarheidstrainingen. 2) Doelstelling: Vanuit kerkelijk organisatieverband is de gelegenheid geboden om hun eigen overtuigingen en ervaringen te verwerken tot activiteiten rondom preventie van genotmiddelengebruik. Stichting Ontmoeting heeft, met de inzet van leerlingen van het Christelijk voortgezet onderwijs, onderzoek gedaan onder kerkelijke jongeren. Hieruit bleek dat het gebruik van genotmiddelen niet afwijkend was van gebruik onder niet-kerkelijke jongeren. Deze informatie is gedeeld met de kerkenraden. Hiermee ontstond betrokkenheid vanuit alle 33 kerkenraden op Goeree-Overflakkee bij de problematiek. Vervolgens zijn oudergroepen georganiseerd en zijn bijeenkomsten voor kerkraden belegd over preventie van afhankelijkheid van genotmiddelen en de kwetsbare positie van jeugdigen. Dit heeft geresulteerd in erkenning van de problematiek bij ouders en kerkraden. Tevens bood dit voldoende draagvlak vanuit de kerkelijke organisaties om toe te kunnen komen aan doelstelling 3. 3) Doelstelling: Via activiteiten voor vrijetijdsbesteding wordt jongeren een gezond alternatief geboden voor rondhangen in groepen. Stichting Ontmoeting heeft ondersteuning geboden bij de programmering van kerkelijk jeugdwerk, waarin aandacht is voor het voorkómen van afhankelijkheid van genotmiddelen. Tevens is een website gemaakt waarop zichtbaar is welke alcoholvrije vrijetijdsalternatieven beschikbaar zijn (www.igozero.nl). Zo wordt een alternatief geboden voor rondhangen in groepen en daarmee alcoholgebruik. Stichting Ontmoeting heeft met verschillende kerkelijke jongerenactiviteiten ruim 1000 jongeren bereikt.
4) Doelstelling: De keten voor vroegsignalering en doorverwijzing naar hulp wordt geïnventariseerd en geoptimaliseerd. D.m.v. de interventie No Apologies is er problematiek rondom genotmiddelen gesignaleerd. Aan het einde van de training wordt kinderen (groep 7/8 van de basisschool) gevraagd een enquête in te vullen en worden zij geattendeerd op www.chris.nl: een hulptelefoon en mail- en chatdienst waar kinderen met problemen terecht kunnen. In het huidige traject hebben ongeveer 60 leerlingen hierop gereageerd waarna er in sommige gevallen actie is ondernomen. Via Chris van stichting De Hoop of anonieme mail/hulp is er met de desbetreffende kinderen verder gesproken. Signalen die de trainers of leraren zijn opgevallen, zijn gelijk teruggekoppeld naar de docent/school. Daarnaast dragen trainingen bij aan het contact met ouders en eventuele signalering van problematiek. In enkele andere interventies die deel uitmaken van het project (de weerbaarheidscursus die door het jongerenwerk wordt gegeven en de homeparties) bleek dat niet altijd de doorverwijzingsmogelijkheden helder waren voor alle partijen. Ook voor basisscholen bleek niet altijd helder hoe door te verwijzen. Gedurende de looptijd van het project is onderzoek gedaan naar de werkwijze en het bereik van de outreachende jongerencoach op Goeree-Overflakkee (Hoek, 2013; rapport is bijgesloten via projectnet). Dit onderzoek bracht het aantal en de problematiek van
pag. 3
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 zorgmijdende jongeren in de gemeente in beeld. Ook gaf dit onderzoek inzicht in de problemen die deze jongeren ondervinden in de toeleiding naar hulp bij middelengebruik. Deze signalen leidden tot ontwikkeling van foldermateriaal in samenwerking met De Hoop GGZ, Bouman GGZ, de uitvoerders van “Weerbaar zijn doe je zó” en het Centrum voor Jeugd en Gezin. Deze folders zijn actief verspreid onder de leerlingen van het primair onderwijs groep 7 en 8 en hun ouders. Tevens wordt deze folder aangeboden door het CJG in de contacten die zij met ouders hebben i.v.m. de Jeugdgezondheidszorg. Bovendien is ervaringsdeskundigenorganisatie Moedige Moeders betrokken. Moedige Moeders geeft op laagdrempelige wijze informatie over behandelmogelijkheden bij verslavingsproblematiek. Het project heeft zo geleid tot bewustwording van de mogelijkheden on hulp te vragen (ouders en kinderen) en om door te verwijzen (professionals).
1.3
Resultaten Beschrijf uw belangrijkste concrete resultaten van dit project. Bijvoorbeeld t.a.v. integraal gezondheidsbeleid, samenwerking en ontwikkeling/implementatie van (integrale) interventies. A. Integraliteit Gemeente op vele terreinen: Verslavingspreventie, (vroegtijdig!) als onderdeel gezondheidsbeleid Samenhang met sport (kantinebeleid) Verkeer (BOB, alcoholcontroles) OOV (openbare orde en veiligheid) Handhaving (o.a. politie, BOA’s) Vergunningverlening JGZ (CJG) Onderwijs Hulpverleningsbeschikbaarheid B. Samenwerking externe hulpverleningspartijen (BoumanGGZ, De Hoop GGZ, Stichting Ontmoeting) C. Samenhang handhaving en aanbod Superfris D. Meetbaarheid effectiviteit E. Nieuwe inzichten over een toekomstige aanpak: de projectresultaten en evaluatieverslagen zijn vertaald in een nieuwe beleidsnota. Concrete resultaten van die zijn behaald met behulp van ‘Het Geheim’ zijn per doelgroep beschreven. Onderbouwing van de resultaten is te vinden in de verantwoordingsverslagen van de Netwerkpartners die als bijlage zijn opgenomen in Projectnet. Jongeren
-
-
-
-
-
In groep 8 van het primair onderwijs heeft De Hoop GGZ gedurende de projectperiode, trainingen “No Apologies” gegeven. Hieraan is een ouderavond gekoppeld van dezelfde organisatie. De training No Apologies bestaat uit voorlichting over alcohol, drugs, roken, gamen en energydrank. In groep 7 van het primair onderwijs is gedurende de projectperiode de training “Weerbaar zijn doe je zó” gegeven. Hieraan is een ouderavond gekoppeld, die werd verzorgd door Bouman GGZ. Extra kwetsbare jongeren werd de mogelijkheid geboden om een aanvullende weerbaarheidstraining te volgen bij het jongerenwerk. Gedurende de drie projectjaren zijn 8 groepen kinderen uit groep 7 en 8 de training gevolgd (6 bijeenkomsten per training). De jongeren die de weerbaarheidstraining hebben gekregen leren hoe zij moeten omgaan met groepsdruk. Via het kerkelijk jongerenwerk zijn ongeveer 1000 jongeren bereikt. Zowel tijdens trainingen op de basisscholen en bij het jongerenwerk, als bij de ouderbijeenkomsten is foldermateriaal verstrekt, waarin wordt weergegeven welke hulpverlening beschikbaar is. Jongeren zijn beter op de hoogte van risico’s van meegaan met groepsdruk en de risico’s van gebruik van genotmiddelen.
pag. 4
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 -
Jongeren zijn beter op de hoogte van mogelijkheden om hulp te vragen bij verslavingsproblematiek (zowel bij de jongeren zelf als in hun omgeving).
Ouders - Ouders met kinderen in groep 7 en 8 van het primair onderwijs hebben voorlichtingsavonden gehad. Ouders wier kinderen na de training op school meededen in de aanvullende weerbaarheidstraining, konden participeren in twee verdiepende ouderbijeenkomsten. - Ouders konden deelnemen aan homeparties georganiseerd door Bouman GGZ i.s.m. Moedige Moeders. - Moedige Moeders heeft trainingen georganiseerd voor ouders. - Moedige Moeders heeft 5 thema-avonden georganiseerd over de thematiek preventie van genotmiddelengebruik. - Ouders kennen hierdoor de risico’s van verslavende middelen. - Ouders weten beter hoe ze hun kind moeten begeleiden. Ze weten hoe ze het onderwerp bespreekbaar kunnen maken. - Ouders hebben handvatten om het probleem te signaleren. - Er is bewustwording gecreëerd bij ouders over het gebruik en misbruik van genotmiddelen bij jongeren en de (voorbeeld)rol van ouders. - Moedige Moeders Goeree-Overflakkee heeft een belangrijke rol gekregen in het realiseren van contact met ouders van hoogrisicojongeren.
Onderwijs - Leerkrachten in het basisonderwijs kennen de relatie tussen de weerbaarheid en de potentiële verslaving. Een leerkracht weet hoe hij/zij probleem kan signaleren. - Tijdens de trainingen van No Apologies en de weerbaarheidstrainingen zijn zorgwekkende verhalen van kinderen gesignaleerd. De signalen zijn opgepakt door De Hoop GGZ en/of besproken met de leerkrachten. Ook zijn kinderen die hebben aangeven een vraag te hebben voor Chris (hulplijn) of de anonieme e-mail geholpen. Kerken
-
-
Er is een website gelanceerd waarop alternatieve activiteiten voor jongeren worden gepresenteerd (www.igozero.nl) . Alle 33 kerkenraden op Goeree-Overflakkee hebben zich verbonden aan preventie van genotmiddelengebruik (m.n. alcohol). Er zijn 10 kerkelijke steunfiguren geworven die zich binnen de kerkgenootschappen inzetten voor de preventieboodschap. Leerlingen van de Christelijke scholengemeenschap Prins Maurits hebben onderzoek gedaan naar alcoholgebruik onder Christelijke jongeren. Er is ook onderzoek gedaan naar de behoefte van jongeren aan alcoholvrije alternatieven. Een aantal ouders is een initiatief gestart voor alcoholvrije alternatieven voor jongeren.
Commercie - Personeel van 15 supermarkten is getraind in het handhaven van het verkoopverbod van alcohol aan jongeren onder de 18 jaar (tot 2014 jongeren onder de 16 jaar). Samenwerking - Bij de start van het project was geen sprake van integrale ambtelijke samenwerking met betrekking tot de verschillende beleidsterreinen. Dit kon sterk worden verbeterd met ingang van 1 januari 2013. Per deze datum fuseerden de toenmalige vier gemeenten op het eiland tot de gemeente Goeree-Overflakkee. Sindsdien krijgt integrale aanpak vanuit de gemeentelijke beleidsterreinen vorm (zie hierboven). - Tijdens de looptijd van het project zijn elk kwartaal bijeenkomsten gepland voor alle betrokken Netwerkpartners. Tijdens deze bijeenkomsten werd de voortgang van het project besproken en samenwerking gestimuleerd. - Sinds de gemeentelijke herindeling in 2013 is door de gemeente zowel op ambtelijk als bestuurlijk niveau nadrukkelijk gewerkt aan een integrale aanpak van verslavingspreventie.
pag. 5
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 Inspanningen zijn onder meer vertaald in het Coalitieakkoord 2013-2018, nota Verslavingspreventie en de nota Preventieve Volksgezondheid. Er is een werkgroep verslavingspreventie opgericht waarin scholen voor primair en secundair onderwijs samenwerken aan borging van verslavingspreventie in het reguliere onderwijsprogramma. Via intern ambtelijk overleg is gedurende de projectperiode afstemming gezocht op het gebied van verslavingspreventie. In het intern ambtelijk overleg zijn vertegenwoordigd: Handhaving, OOV, Onderwijs, Verkeersveiligheid en Vergunningverlening. De interne ambtelijke samenwerking heeft geresulteerd in de betrokkenheid van genoemde afdelingen bij het opstellen en uitvoeren van de nieuwe gemeentelijke nota Verslavingspreventie.
-
-
1.4
Aanbevelingen Welke lessen heeft u geleerd? Beschrijf uw aanbevelingen uit dit project. 1. 2. 3. 4.
Aandacht voor meetbaarheid van preventieve activiteiten, hoe moeilijk dit ook is. Samenwerking externe partijen: vooraf verwachtingen managen (Octogames). Het is lastig de resultaten uit metingen op objectieve wijze te duiden. Vroegtijdig inzetten op weerbaarheid loont. Op basis van de projectervaringen is de gemeente Goeree Overflakkee van mening dat omgaan met groepsdruk kan worden beïnvloed. 5. Samenhangend inzetten op trainingen èn gekoppelde ouderavonden leiden ertoe dat ouders en kinderen afspraken maken over middelengebruik en beschikbaarheid van social media. 3) Rapportage proces Zijn in één of meer onderdelen van de door ZonMw goedgekeurde subsidieaanvraag wijzigingen opgetreden? Ja -OCTOGAMES -NB Superfris alleen voor supermarkten en slijterijen
Tijdsplanning
Geef onder Toelichting op wijzigingen voor elk van de aangekruiste onderdelen zo concreet mogelijk aan waaruit de afwijkingen bestaan, wat daarvan de reden(en) zijn en beschrijf de voorgestelde oplossingen.
Goedgekeurde begroting
Toelichting op wijzigingen
Geplande activiteiten, plan van aanpak
Toelichting bordspel Octogames
Beoogde resultaten
Toelichting Superheld / Weerbaar zijn doe je zo:
INDIEN JA Geef aan voor welke van de volgende onderdelen de wijziging(en) consequenties hebben:
X
X
Samenwerking
In eerste instantie voorzag het project in het klassikaal spelen van het spel Superheld. Met de ontwikkelaar van dit bordspel is dan ook overeengekomen dat een bijzondere versie van Superheld zou worden ontwikkeld, in samenwerking met “het Geheim”, die geschikt is voor gebruik in de hoogste groepen van het primair onderwijs. Deze te ontwikkelen versie van het spel zou worden ingezet in alle groepen 7 van het basisonderwijs. Dit spel richt zich op bewustwording in het gebruik van genotmiddelen. Doel van het spel is dat kinderen zich bewust worden van de eigen normen, de groepsnorm en de opvoednorm in alledaagse situaties. Daarnaast krijgt het kind inzicht in zijn gedragskeuzes en de effecten daarvan, en krijgt door het spelen van dit spel met de begeleiders, gelegenheid te oefenen in weerbaar gedrag. Begeleiding van de interventie zou gebeuren door jong-afgestudeerden, die getraind worden om in klassen met het bordspel te werken. Tijdens het eerste projectjaar bleek dat het spel Superheld zich niet leent voor een klassikale interventie. Daarop is de training “Weerbaar zijn doe je zo” ontwikkeld. In plaats van het bordspel, kregen alle groepen 7 deze training aangeboden. Deze wijziging heeft geen budgettaire consequenties gehad. Anders, nl
pag. 6
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 Het ontwikkelde bordspel is wèl aangeboden aan alle scholen voor primair onderwijs op GoereeOverflakkee, zodat dit in kleiner verband (maximaal 4 leerlingen) kan worden gespeeld onder leiding van de leerkracht. Toelichting wijziging Superfris De training “Superfris” wordt aangeboden aan kassa-medewerkers en het management van supermarkten en slijterijen op Goeree-Overflakkee. Met deze training wordt geoefend in de wijze waarop, veelal jonge, medewerkers en management actief kunnen omgaan met het hanteren van leeftijdsgrenzen voor alcoholverkoop. Er zijn pogingen gedaan, voornamelijk binnen de voormalige gemeente Dirksland, om dit ook uit te breiden naar paracommerciële instellingen, in het bijzonder naar sportkantines. Gebleken is dat er geen draagvlak kon worden gevonden om binnen de sportorganisaties actief te worden. In verband met het feit dat een BOB actie werd gestart, in samenwerking met de provincie, waarmee de sportclubs werden gestimuleerd zorg te dragen voor alcoholvrij deelnemen aan het verkeer, werd van de sportbestuurders gevraagd zich met twee normen tegelijk bezig te houden, namelijk: 1. De norm vanuit de BOB-campagne: draag zorg voor alcoholvrije deelname aan het verkeer, na het bezoek aan de sportkantine 2. De norm vanuit de algemene verslavingspreventie. Hierover heeft afstemming plaatsgevonden. Er is voor gekozen Superfris even niet uit te breiden naar de paracommerciële instellingen, om de BOB-campagne ruimte te geven. Op een later tijdstip zal opnieuw worden bezien, in samenhang met nader te ontwikkelen handhavingsbeleid, of het inzetten van Superfris zinvol is en draagvlak gecreëerd kan worden.
pag. 7
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 1.5
Uitvoeringsproces 1. Heeft u een procesevaluatie uitgevoerd? De verschillende uitvoeringspartners hebben zowel proces- als product-evaluaties uitgevoerd en hierover verantwoording afgelegd aan de gemeente.
2. Beschrijf zowel de kansen/succesfactoren als de problemen/belemmeringen die u bij uitvoering van het project bent tegengekomen.
Kansen/ succesfactoren: - De trainingen die in het onderwijs zijn aangeboden, heeft het primair onderwijs ervan doordrongen dat verslavingspreventie een belangrijke taak en verantwoordelijkheid is voor het onderwijs. De lessen zijn positief ontvangen. Mede hierdoor is draagvlak ontstaan bij het primair onderwijs om zelf actief te worden op het gebied van verslavingspreventie. - Door organisaties met een Christelijke signatuur te betrekken bij het project, waren kerken en christelijke scholen gemotiveerd om deel te nemen aan het project. - De inzet van verslavingszorgorganisatie BoumanGGZ heeft het project een kwaliteitsimpuls gegeven. - Wijzigingen in de bestuurlijke omgeving (gemeentelijke fusie) bood de mogelijkheid om verslavingspreventie meer integraal aan te pakken dan in de oude bestuurlijke apparaten van de vier oude gemeenten mogelijk was. Problemen / belemmeringen: - Hoewel inmiddels binnen de kerken draagvlak is ontstaan voor verslavingspreventie door de inzet van een christelijke organisatie, is het draagvlak niet stabiel. Het contact met de kerken is nog niet goed overgedragen aan de gemeente. - De gemeente investeert flink en in de gehele breedte (niet alleen op het terrein verslavingspreventie) in het contact met zowel primair als secundair onderwijs. De gemeente is voor scholen echter nog geen vanzelfsprekende samenwerkingspartner 3. Heeft u tips voor collega’s die een soortgelijk project (gaan) uitvoeren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan werkbare elementen, randvoorwaarden en welke lessen u heeft geleerd bij eventuele knelpunten, bij bijvoorbeeld: voorbereiding, uitvoering, samenwerking, draagvlak, tijd, financiën, etc. - Vroegtijdige aandacht voor nulmetingen en voortgangsmetingen - Wisseling van projectleiders is vaak niet te voorkómen, maar vormt wel degelijk een bedreiging voor de continuïteit van dergelijke projecten. - Als met meerdere samenwerkingspartners aan één product wordt gewerkt, is veel aandacht nodig voor samenwerkings- en planningsafspraken. - Monitoring van zowel de activiteiten als de bestedingen vergt inspanning.
1.6
Diversiteit Is er aandacht besteed aan relevante verschillen binnen de doelgroep naar sekse, etnische achtergrond, leeftijd en andere relevante kenmerken? Ja Tip: leg in uw antwoord het verband met uw subsidieaanvraag en/of voortgangsverslag! Indien ja, beschrijf de belangrijkste leerpunten: Op Goeree-Overflakkee spelen de kerken een belangrijke rol. Om kerkelijke burgers van GoereeOverflakkee te motiveren voor deelname aan de diverse projectonderdelen, zijn twee christelijke uitvoeringsorganisaties betrokken: De Hoop en Stichting Ontmoeting. Stichting Ontmoeting heeft draagvlak voor alcoholpreventie gecreëerd binnen de kerken op Goeree-Overflakkee. De Hoop heeft christelijke scholen bereikt, die anders zouden hebben afgezien van deelname in het project.
pag. 8
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 Bij het opstellen van de missie ‘10-‘12 van het project zijn belangrijke samenwerkingspartners betrokken, inclusief ouders van kinderen met verslavingsproblematiek (Moedige Moeders GoereeOverflakkee). Moedige Moeders zijn ervaringsdeskundig en kennen als geen ander de vragen en problemen van gezinnen waarin verslavingsproblematiek dreigt of speelt. Moedige Moeders en de samenwerkingspartners namen zitting in het Netwerkoverleg en waren op deze manier betrokken bij de uitvoering en vorming van het beleid.
1.7
Samenwerking met eindgebruikers Is er rekening gehouden met wensen en behoeften van burgers? Is er inbreng geweest van burgers?
Ja Ja
Indien ja, beschrijf hieronder hoe dat is gebeurd. 1. Betrekken van christelijke uitvoeringsorganisaties. Veel gelovige burgers op GoereeOverflakkee doen niet mee aan activiteiten die door niet-Christelijke organisaties worden georganiseerd. 2. IVO heeft onderzoek gedaan naar de juiste benaderingswijze van ouders van 10- tot 12jarigen tijdens bijeenkomsten over genotmiddelenpreventie op Goeree Overflakkee, zodat de ouders op een zinvolle manier het gesprek met hun kinderen kunnen aangaan. Hiertoe zijn ouders geïnterviewd. De resultaten van dit onderzoek zijn vertaald in de projectactiviteiten van het laatste projectjaar. 4. In het derde projectjaar bleek er onder ouders veel interesse voor deelname aan home party’s over weerbaarheid en middelengebruik. Er was minder belangstelling voor ouderavonden. Op basis van dit signaal is het aantal homeparties naar boven bijgesteld. 5. In de drie projectjaren was er veel belangstelling voor de weerbaarheidstraining van het Jongerenwerk. Daarom is jaarlijks in plaats van één trainingsgroep, steeds een tweede groep en in het laatste projectjaar zelfs vier trainingsgroepen gefinancierd. 6. De trainingen ‘Weerbaar zijn doe je zo’ en ‘No Apologies’ zijn een aantal keer aangepast aan actuele ontwikkelingen en vragen van de einddoelgroep (kinderen). In het laatste projectjaar is in de training “Weerbaar zijn doe je zo” bijvoorbeeld aandacht besteed aan gamen en social media-gebruik. 7. Stichting Ontmoeting heeft via de kerken en via de Christelijke Scholengemeenschap Prins Maurits jongeren betrokken bij de uitvoering van het project. Jongeren hebben zelf onderzoek gedaan naar het alcoholgebruik van school- en kerkgenoten. Jongeren hebben bovendien via een prijsvraag het winnende alcoholvrije alternatief mogen organiseren. 8. Ervaringsdeskundigenorganisatie Moedige Moeders had naast een inhoudelijke inbreng, ook een rol in de communicatie naar en werving van ouders voor trainingen, workshops en ouderavonden. 9. De contacten met eindgebruikers die tijdens het project tot stand zijn gekomen, zijn belangrijke aangrijpingspunten voor de nieuwe beleidsnota verslavingspreventie. In het nieuwe beleid wordt de ontstane samenwerking met kerken, onderwijs en dorpsraden voortgezet.
1.8
Samenwerking met overige partners
Is er inbreng geweest van overige partners (publieke en private partners (behalve burgers)? Ja Denk ook aan invoering en handhaving van maatregelen! Het beleid is uitgevoerd in samenwerking met scholen, gezondheidscentra, CJG, verslavingszorg, Moedige Moeders, welzijnswerk, sportverenigingen, horeca en supermarkten, kerken, politie, met wie reeds samenwerkingsrelaties zijn opgebouwd.
pag. 9
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 Onderstaand wordt de samenwerking met deze partijen besproken. Samenwerkende partij Basisscholen
belangrijkste leerpunten De samenwerking tussen de basisscholen en stichting De Hoop, de uitvoerders van Weerbaar zijn doe je zo en BoumanGGZ verliep goed. De meeste scholen hebben meegewerkt aan de leerlinginterventies en ouderavonden. Docenten bleken over het algemeen enthousiast over de training. Uitvoerders merkten dat het belangrijk is om nazorg te faciliteren en dat nabespreking met leraren wordt gestandaardiseerd. Daarnaast viel op dat scholen nog weinig duidelijkheid hebben over doorverwijzing naar andere diensten.
Gezondheidscentra
Het CJG nam deel aan de netwerkpartnersoverleggen. Het CJG heeft de link naar de hulpverlening verduidelijkt. Het CJG heeft meegedaan aan de ontwikkeling van de folder uitgedeeld wordt aan de kinderen en ouders. Het CJG werd uitgenodigd voor de overleggen van de ketenpartners. Afhankelijk van de agenda, schoof het CJG aan. Het CJG heeft voor verslavingspreventie relevante ontwikkelingen toegelicht tijdens ketenpartneroverleggen. Het CJG en BoumanGGZ hebben samengewerkt in het organiseren van home party’s. BoumanGGZ is de verslavingszorginstelling voor de regio. Youz is de preventieafdeling. Youz organiseerde in het kader van dit project ouderavonden op scholen waar de training Weerbaar zijn doe je zo was uitgevoerd. Bovendien organiseerde Youz de homeparties voor ouders. Ook De Hoop en de jongerenafdeling Chris zijn als verslavingszorginstelling betrokken bij het project. Moedige moeders heeft haar netwerk ingezet in de communicatie over homeparties en trainingen en de werving van ouders voor het geven en bezoeken van home parties en oudertrainingen. Moedige Moeders gaf tijdens de ketenpartneroverleggen relevante input over verslavingsproblematiek op Goeree-Overflakkee en werkzame factoren voor het betrekken en mobiliseren van ouders. Het bleek niet eenvoudig om een werkgroep voor de kerkraden te organiseren. Stichting Ontmoeting is hier uiteindelijk in geslaagd. Er zijn samenwerkingsrelaties met alle 33 kerkenraden op Goeree-Overflakkee. De kerken willen graag hulp bij het verspreiden van kennis over genotmiddelen en het creëren van alternatieven. Zie jongerenwerk In het eerste projectjaar zijn IVA-trainingen gegeven aan medewerkers van sportkantines. Tijdens het project zijn sportverenigingen verder niet betrokken als samenwerkingspartner. In het nieuwe beleid zijn sportverenigingen nadrukkelijk wel in beeld, i.v.m. het sportkantinebeleid. In de Horeca zijn BOA’s ingezet ter handhaving van het alcoholverbod. Er is mystery guest-onderzoek georganiseerd. De gemeente is in gesprek met Horeca-managers. Tijdens het project was de horeca verder niet betrokken als ketenpartner. In het nieuwe beleid is de horeca wel samenwerkingspartner.
CJG
Verslavingszorg
Moedige Moeders
Kerken
Welzijnswerk Sportverenigingen
Horeca
pag. 10
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 Supermarkten
Politie Jongerenwerk: Stichting Zijn
Stichting de Hoop / Chris Bouman GGZ / YOUZ
Stichting Ontmoeting
Ouders
De training Superfris is uitgevoerd in 15 supermarkten. De betrokkenheid van de supermarktbranche op het eiland heeft ertoe geleid dat de supermarkten in het kader van de nieuwe beleidsnota opnieuw een serieuze gespreks- en samenwerkingspartner zijn. Deelname aan het netwerkoverleg. Stichting Zijn werkte voor het bereik van jongeren en ouders samen met de gemeente en scholen. Hoewel de samenwerking in het begin stroef verliep, verbeterde gedurende het traject de samenwerking. De communicatie over de training op scholen bleek lastig. De communicatie tussen jongerenwerk en de trainers verliep goed. Stichting de Hoop was verantwoordelijk voor de coördinatie en uitvoering van het traject No Apologies. Bouman GGZ was verantwoordelijk voor de organisatie van de ouderavonden in groep 7 en homeparty’s. De ouderavonden en homeparties werden positief beoordeeld. Bouman GGZ geeft aan dat met name in de samenwerking met ouders meer geïnvesteerd moet worden. Bouman GGZ concludeert dat er een intensievere samenwerking met jongerenwerk, politie en CJG wenselijk is om de integraliteit van het programma te vergroten. Stichting Ontmoeting heeft contact tot stand gebracht met alle kerkgemeenten op Goeree-Overflakkee. Stichting Ontmoeting heeft een basis gelegd voor alternatieve alcoholvrije vrijetijdsbesteding voor kerkelijke jongeren. De interesse van ouders was leidend in de definitieve inrichting van het project. In het laatste projectjaar bleek er veel interesse in homeparties en is het aantal te organiseren party’s vergroot. Het ouderperspectief maakte via Moedige Moeders structureel en duurzaam onderdeel uit van het project (zie Moedige Moeder in deze tabel). Belangrijk leerpunt in de werving van ouders is dat expliciet werven op het onderwerp verslavingspreventie contraproductief werkt. Een thema als weerbaarheid trekt meer ouders. Ouders zijn wel geïnteresseerd in verslavingspreventie, maar geven aan dat deelname aan een verslavingsgerelateerde activiteit door anderen wordt geïnterpreteerd als ‘jouw kind heeft zeker een verslaving!’
Indien ja, beschrijf hieronder de belangrijkste leerpunten. Specifieke leerpunten zijn in bovenstaande tabel beschreven. Algemene leerpunten zijn: - Vanaf het begin van het project, hebben de samenwerkingspartners meegepraat over de uitvoering van het project en het beleid. Deze directe communicatie met de samenwerkingspartners is erg belangrijk geweest voor het project. Doordat zij direct betrokken waren, voelden de partners zich medeverantwoordelijk voor het gehele project en niet alleen voor hun eigen deel. Dit blijkt onder meer uit het feit dat de samenwerkingspartners actief hebben meegedacht met de beleidsontwikkeling die in 2014 in gang is gezet. - De gemeente Goeree-Overflakkee heeft hierin wel geleerd dat verwachtingenmana-gement veel aandacht vraagt in een dergelijk groot samenwerkingsverband. Samenwerkingspartners gingen er veelal van uit dat hun aandeel na de project-periode automatisch gecontinueerd zou worden. Effectstudie heeft echter aangetoond dat niet alle projectonderdelen effectief waren.
pag. 11
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030
1.9
Samenwerking met onderzoeksinstellingen Met welke onderzoeksinstelling(en) werkt u samen? 1. 2. 3. 4. 5. 6.
JSO Expertisecentrum voor Jeugd samenleving en ontwikkeling Tympaan instituut GGD Rotterdam Rijnmond CJG Rotterdam Rijnmond IVO CEPHIR
4) Rapportage borging en vervolg
1.10 Uitgevoerde activiteiten Beschrijf uw uitgevoerde activiteiten die u heeft kunnen borgen. Denk daarbij o.a. aan activiteiten met andere sectoren zoals Ruimtelijke Ordening/Wonen, Arbeid/Reintegratie, Publiek-Private Samenwerking, Sport, Jeugd etc. Borging in verslavingspreventiebeleid en overig beleid In het nieuwe verslavingspreventiebeleid wordt voortgeborduurd op de resultaten van het project. In het nieuwe beleid wordt daarom expliciet aandacht besteed aan samenwerking en borging van bestaande activiteiten. Afdeling handhaving De afdeling handhaving is nauw betrokken bij verslavingspreventie. Handhaving is voor verslavingspreventie van groot belang omdat de buitengewoon opsporingsambtenaren (BOA’s) kunnen ingrijpen op het moment dat iemand over de streep gaat. Met name bij de (sport)verenigingen, horecaondernemers en de supermarkten en slijterijen is samenwerking tussen preventie en handhaving van groot belang. Ook onder jongeren signaleren BOA’s. Deze signalen zijn zeer relevant voor een actueel verslavingspreventiebeleid. Daarnaast kan handhaving een grote rol spelen in het formuleren van een zogenaamd ketenbeleid. De afdeling handhaving en verslavingspreventie zullen tevens samenwerken aan het nieuwe preventie- en handhavingsplan. Beleidsveld onderwijs Resultaat van het project is dat in samenwerking met het beleidsveld onderwijs een Werkgroep “Verslavingspreventie Onderwijs” opgericht is. In deze werkgroep zitten een aantal bestuursleden uit het primair en uit het voortgezet onderwijs. Deze werkgroep is opgestart om te bekijken wat de scholen in samenwerking met de gemeente Goeree-Overflakkee kunnen doen om jongeren gedurende de periode dat zij naar school gaan regelmatig met het onderwerp verslaving en genotmiddelen in aanraking te laten komen. Daarnaast is er een schoolveiligheidsconvenant opgesteld voor het voortgezet onderwijs waarin ook m.b.t. verslavingspreventie afspraken zijn opgenomen tussen de gemeente Goeree-Overflakkee, de scholen en de politie. Doel hiervan is om voor schoolgaande jeugd een veilige omgeving te creëren. Het schoolveiligheidsconvenant is in concept gereed en is ter goedkeuring voorgelegd bij het Ministerie van Veiligheid en Justitie, politie en directeuren van de betrokken VO- en MBO-scholen. Beleidsveld sport In samenwerking met het beleidsveld sport wordt gekeken naar een project dat zich richt op gezonde sportkantines. Sportverenigingen dienen zich bewust te zijn van de voorbeeldfunctie die zij hebben naar jongere leden en dienen hierin hun verantwoording te nemen. Dit onderwerp is geborgd in het collegeakkoord (als bijlage opgenomen in Projectnet). Beleidsveld preventieve volksgezondheid Het beleidsveld preventieve gezondheid geeft in samenwerking met het beleidsveld sport en het beleidsveld verslavingspreventie het project rondom gezonde sportkantines vorm.
pag. 12
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 Daarnaast kan met betrekking tot het onderwijs verkend worden in hoeverre verslavingspreventie en preventieve volksgezondheid kunnen samenwerken m.b.t. een vast onderdeel in het lespakket onder het kerndoel burgerschap en kan preventieve volksgezondheid samenwerken m.b.t. supermarkten/ slijterijen en horecaondernemers. De beleidsvelden preventieve volksgezondheid en verslavingspreventie versterken elkaar. De nota Volksgezondheid 2014-2018 ‘Gezonde Opgave’ is als bijlage opgenomen in Projectnet). Afdeling Verkeersveiligheid Verkeersveiligheid is momenteel in samenwerking met het beleidsveld verslavingspreventie aan het kijken naar de ontwikkeling van een project voor ouders van kinderen die naar het voortgezet onderwijs gaan. Doel hiervan is om bij ouders bewustwording te creëren m.b.t. genotmiddelengebruik en de voorbeeldfunctie die zij hierin hebben. De kennis uit de projectperiode wordt in dit nieuwe project geïntegreerd. Beleidsveld jeugd Het beleidsveld jeugd heeft te maken met kinderen en jongeren tussen de 0 en 23 jaar. Omdat er vanuit het nieuwe verslavingspreventiebeleid een norm onder de inwoners (dus ook onder ouders van jeugdigen en onder jeugdigen zelf) van Goeree-Overflakkee gedragen moet gaan worden dienen het beleidsveld jeugd en verslavingspreventie elkaar te versterken. Omdat er vanuit het beleidsveld jeugd voor verschillende leeftijdsgroepen ingangen zijn naar jongeren en mensen uit hun directe omgeving is het van belang te onderzoeken op welke punten de samenwerking gezocht kan worden. Afdeling Openbare orde en veiligheid De afdeling openbare orde en veiligheid sluit aan bij het ambtelijk overleg verslavingspreventie dat meerdere malen per jaar plaatsvindt. Doel hiervan is dat beide afdelingen op de hoogte zijn wat er bij de ander speelt en dat men elkaar daar waar nodig kan versterken. De afdeling OOV heeft tevens informatie over BOA activiteiten
1.11 Kunt u iets zeggen over de effecten die uw Gezonde Slagkracht project heeft gehad voor de einddoelgroep en overige partners? Beschrijf daarbij de soort/aard van de evaluatie waarop u de resultaten baseert. Belangrijk onderdeel van het project waren de trainingen voor kinderen in groep 7 en 8 (Weerbaar zijn doe je zo en No Apologies / Lev2Live. De trainingen hadden de volgende doelstelling: Vergroten bewustwording over genotmiddelen; Vergroten weerbaarheid; Jongeren helpen gezonde keuzes te maken en daardoor zich te onthouden van risicogedrag. Het weerbaar maken van jongeren tegen groepsdruk. Procesevaluatie na afloop van de training, geeft het volgende beeld van het effect van No Apologies (groep 8) en de Weerbaar zijn doe je zo (groep 7): No Apologies: Kinderen zien de training als een interessante en leerzame les. De meeste kinderen krijgen nieuwe informatie aangereikt en zijn zich achteraf bewust van de gevolgen van verschillende verslavingen en de effecten van drugs en alcohol. Kinderen vinden het indrukwekkend dat alcohol of drugs effect heeft op intelligentie of dat je in coma kunt raken van alcohol. Weerbaarheidstraining: Kinderen worden zich bewust van het aspect groepsdruk. De werkvorm waarin de trainers met de leerlingen aan de slag gaan wordt als plezierig ervaren. Kinderen krijgen te maken met dilemma’s waardoor ze ervaren hoe moeilijk het is om ‘nee’ te zeggen. De informatie over verslavingen en weerbaarheid blijven het meeste hangen bij de jongeren. In 2014 is de effectiviteit van de trainingen “No Apologies” en “Weerbaar zijn doe je zo” onderzocht (onderzoeksverslag wordt meegestuurd). Er zijn antwoorden van 366 leerlingen verwerkt (respons van ongeveer 10%). In totaal hebben 218 leerlingen een van de lessen gevolgd. Er zijn geen leerlingen die beide lessen hebben gevolgd. Op basis van de gegevens zijn de enkele voorzichtige conclusies te trekken.
pag. 13
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 -
-
-
-
Bijna 90% van de leerlingen die een van de lessen heeft gevolgd, weet zich nog iets te herinneren over deze lessen. De meeste leerlingen zeggen nooit te gaan roken, ongeacht of ze wel of niet de lessen hebben gevolgd. De meeste leerlingen durven nee te zeggen als hen een sigaret wordt aangeboden. Leerlingen die een van de twee lessen hebben gevolgd zeggen wel vaker dat ze een aangeboden sigaret zullen aannemen. Mogelijk omdat ze vanuit de lessen meer hebben geleerd over groepsdruk en hiermee een realistischer beeld hebben over hoe weerbaar zij hier tegen zijn. De leerlingen die een van de twee lessen hebben gevolgd, hebben vaker afspraken met hun ouders gemaakt over roken, drinken, softdrugs gebruik en gamen. Bekend is dat er bij de trainingen ouderbijeenkomsten worden georganiseerd, blijkbaar is dat een effectieve manier om afspraken tussen ouders en kinderen te laten maken. Leerlingen durven nee te zeggen als hen alcohol wordt aangeboden, ongeacht of ze een van de twee lessen hebben gevolgd. Bij de uitspraken over het mogelijk gebruik van alcohol zijn er geen verschillen zichtbaar tussen leerlingen die wel of geen lessen hebben gevolgd. Het lijkt erop dat de lessen de leerlingen niet hebben aangezet tot nadenken over het wel of geen alcohol drinken. Het feitelijk gebruik van middelen door leerlingen is na de training niet minder dan leerlingen die de lessen niet hebben gevolgd.
Doelstelling van het project was middelengebruik onder jongeren significant verder terug te dringen. Doel was het percentage leerlingen uit groep 7 van de basisschool dat ooit alcohol heeft gedronken te laten dalen van 50% naar 36% en het percentage jongeren in klas 2/4 VO dat niet actueel drinkt te laten stijgen van 39% tot 49%. In de voorbereiding van dit project, verrichtte de regionale GGD metingen naar het alcoholgebruik van kinderen en jongeren. Bij afronding van het project worden deze gegevens echter niet meer verzameld. Dit maakt het moeilijk om objectief vast te stellen of deze doelstelling is gerealiseerd. In 2014 zijn tijdens evaluatieonderzoek gegevens verzameld over het actueel alcoholgebruik van kinderen in de leeftijd 10 tot 14 jaar (groep 7 tot en met de tweede klas van de middelbare school). Alle ouders met kinderen in deze leeftijdscategorie zijn door de gemeente aangeschreven met het verzoek hun kind(eren) een digitale vragenlijst te laten invullen. Van de ongeveer 3800 benaderde kinderen, hebben 366 kinderen gehoor gegeven aan de oproep. Deze gegevens geven het volgende beeld van ooit en actueel alcoholgebruik onder kinderen in de leeftijd van 10 tot 14 jaar. Leeftijd Ooit gebruik Ja nee Totaal
totaal
10
11
12
13
14
45 (12%) 318 (88%) 363
7 (7%) 92 (93%) 99
6 (6%) 92 (94%) 98
7 (8%) 79 (91%) 86
10 (16%) 52 (84%) 62
15 (32%) 32 (68%) 47
Leeftijd Actueel gebruik Gisteren Deze week Afgelopen mnd Langer dan een maand geleden
totaal
10
11
12
13
14
0 2 (4%) 9 (19%) 36 (77%)
0 1 0 6
0 0 2 4
0 0 1 6
0 0 1 10
0 1 5 10
totaal
47
7
6
7
11
16
Uit deze gegevens blijkt dat van de 197 kinderen uit groep 7 (10 en 11 jarigen) die deze vragenlijst hebben ingevuld, 13 kinderen wel eens alcohol gedronken hebben. Dat komt neer op 7%. Voor driekwart van deze kinderen is het langer dan een maand geleden dat zij alcohol dronken. Kinderen in de tweede klas van de middelbare school zijn 13 of 14 jaar oud. Van de 109 kinderen in deze leeftijdsgroep die de vragenlijst hebben ingevuld, antwoorden 25 kinderen bevestigend op de vraag of zij wel eens hebben gedronken, vervolgens geven 27 kinderen antwoord op de vraag wanneer zij voor het laatst een alcoholische drank hebben gedronken. Dit betekent dat van de kinderen in de tweede klas van de middelbare school 23 tot 25% wel eens een alcoholische drank
pag. 14
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 heeft genomen, waarvan het voor driekwart langer dan een maand geleden is dat dit gebeurde. Slechts 6% van de kinderen in de tweede klas van het voortgezet onderwijs die deel hebben genomen aan dit onderzoek drinkt actueel. Wij realiseren ons dat slechts 10% van de kinderen in de leeftijdsgroep 10 tot 14 jarigen de vragenlijst heeft ingevuld. Op basis van de cijfers kunnen wij geen uitspraak doen over de mate waarin de groep die de vragenlijst heeft ingevuld, representatief is voor alle kinderen in deze leeftijdsgroep. De cijfers sluiten overigens wel aan bij de landelijke dalende trend op het gebied van alcoholgebruik onder kinderen, jongeren en volwassenen (zie bijvoorbeeld Van Hasselt, 2010; Van Laar e.a. 2013). In 2013 heeft het IVO (Rodenburg & Schrijvers, 2013) middels interviews onderzoek gedaan naar de juiste benaderingswijze van ouders van 10- tot 12-jarigen tijdens bijeenkomsten over genotmiddelenpreventie op Goeree Overflakkee, zodat de ouders op een zinvolle manier het gesprek met hun kinderen kunnen aangaan. Dit onderzoek laat zien dat ouders geen barrières ervaren om met hun kind over alcohol en drugs te praten. De geïnterviewde ouders gaven aan dat alcohol- en drugsgebruik bij hun kind echt nog geen rol speelt. Ouders op Goeree-Overflakkee gaven aan in het algemeen middelengebruik voor 10- tot 12-jarigen onacceptabel vinden. De geïnterviewde ouders zijn ervan overtuigd dat hun kinderen weten hoe thuis tegen alcohol- en drugsgebruik wordt aangekeken. De uitkomsten van dit onderzoek tonen aan dat de ouderbijeenkomsten in het kader van het project De Gezonden Slagkracht vruchten afwerpen: ouders weten hoe zij met hun kind in gesprek kunnen gaan en hanteren een duidelijke norm over middelengebruik. De resultaten van ‘t evaluatieonderzoek onder kinderen laat zien dat ouders hun opvattingen in toenemende mate concretiseren in afspraken met hun kind over middelengebruik en gamen.
1.12 Welke resultaten/eindproducten heeft uw project opgeleverd? Beschrijf de tastbare resultaten/eindproducten. Denk daarbij aan interventiebeschrijvingen, convenanten, rapporten e.d. Ontwikkelde interventies Jongeren De training Weerbaarzijn doe je zo is ontwikkeld (handboek van de training is als bijlage toegevoegd aan Projectnet). De training Weerbaarzijn doen je zo is beschreven voor de databank van het Centrum Gezond leven. De training No Apologies/Lev tot live is beschreven voor de databank van het Centrum Gezond Leven. Website I go Zero is ontwikkeld (http://igozero.nl/jongeren/home) Weerbaarheidstraining voor jongeren (6 bijeenkomsten) is ontwikkeld Ouders Website I go Zero is ontwikkeld http://igozero.nl/ouders/home Ontwikkeling format voor homeparties op Goeree Overflakkee Onderwijs Zie het kopje jongeren Ontwikkeling format ouderavonden over middelengebruik en weerbaarheid voor het basisonderwijs. Kerken Een website: http://igozero.nl/jongeren/home Format voor een voorlichtingsbijeenkomst voor kerkelijke jongeren Format voor een voorlichtingsbijeenkomst voor kerkelijke ouders Supermarktpersoneel Ontwikkeling workshop Superfris, waarin kassamedewerkers leren hoe zij om kunnen gaan met minderjarige jongeren die alcohol willen kopen (handboek van de workshop is als bijlage toegevoegd aan Projectnet).
pag. 15
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 Convenanten 1. Schoolveiligheidsconvenant (hierin is aandacht voor preventie) 2. In het nieuwe beleid wordt toegewerkt naar convenanten met Sprotkantines, Horeca, Supermarkten en Slijterijen waarin de verkoop van alcohol aan minderjarigen aan banden wordt gelegd. Rapporten Evaluatierapport project De Gezonde Slagkracht (als bijlage toegevoegd aan Projectnet). 1.12.1 Heeft u films beschikbaar voor Slagkracht in Beeld? Ja Film 1 Goeree-Overflakkee legt de nadruk bij het weerbaar maken voor verslavingen de komende jaren op kinderen in de hoogste klassen van de basisschool. In het filmpje is een les "Superheld" te zien http://www.youtube.com/watch?v=5cVzdsZ3iog Film 2 Het project Superfris bestaat uit activiteiten om het gebruik van alcohol door jongeren terug te dringen. Activiteiten hiervoor zijn een Instructie Verantwoord Alcoholgebruik (IVA-training) voor sportverenigingen en een weerbaarheidstraining voor caissières van supermarkten. http://www.youtube.com/watch?v=YW888ol4138
1.13 Aan welke externe stakeholders en samenwerkingspartners heeft u uw resultaten, bevindingen en/of producten aangeboden? En wat heeft dit tot gevolg gehad? Met andere woorden: hoe heeft u uw activiteiten kunnen borgen?
Stakeholders en samenwerkingspartners
Gevolgen en borging
Binnen gemeente (college/raad)
Het college en de raad zijn geïnformeerd over de voortgang en afronding van het project. De resultaten van de evaluatiestudie worden ter informatie verzonden aan de raad. De raad zal naar verwachting in september 2014 de nieuwe beleidsnota verslavingspreventie vaststellen. De nieuwe beleidsnota is gebaseerd op inzichten opgedaan tijdens de projectperiode.
Aan interne collega’s: relevante beleidsterreinen
Tijdens de looptijd van het project is een integrale gemeentelijke werkwijze ontstaan. De nieuwe beleidsnota borduurt voort op dit resultaat. In de nieuwe beleidsnota wordt vanuit verschillende beleidsterreinen gewerkt aan preventie.
Centrumgemeente Spijkenisse
Er is sprake van overleg op het gebied van openbare geestelijke gezondheidszorg tussen de gemeenten op de Zuid-Hollandse eilanden, onder leiding van centrumgemeente Spijkenisse. In dit overleg wordt, naast nieuwe ontwikkelingen, ook aandacht besteed aan de wijze waarop gemeenten vorm geven aan verslavingspreventie,
pag. 16
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030
Aan netwerkpartners
Resultaten van het project en de evaluatiestudie zijn vanzelfsprekend gedeeld met de netwerkpartners. Op basis van de uitkomsten van de studie, heeft de gemeente GoereeOverflakkee netwerkpartners gericht gevraagd offertes uit te brengen voor specifieke taken in het kader van de nieuwe beleidsnota.
Openbare publicatie resultaten
Het verschijnen van de evaluatiestudie wordt aangekondigd via de website van de gemeente Goeree Overflakkee. Geïnteresseerden kunnen de rapportage opvragen. Ook de nieuwe beleidsnota Verslavingspreventie zal gepubliceerd worden zodra besluitvorming heeft plaatsgevonden.
Werkgroep Verslavingspreventie Onderwijs
Het onderwijs op Goeree-Overflakkee heeft het initiatief genomen een Werkgroep Verslavingspreventie Onderwijs op te richten. In deze werkgroep is geïnventariseerd waar m.n. in het primair onderwijs, maar ook het voortgezet onderwijs, behoefte aan heeft. Hierbij wordt steeds opnieuw bezien hoe de gemeente hierin kan ondersteunen. De resultaten van het project zullen in deze werkgroep gecommuniceerd worden.
1.14 Heeft u uw kennis en inzichten gedeeld met andere deelnemende Gezonde Slagkracht Gemeenten? Zo ja, met wie en hoe? -
Gemeenten ZHE: Spijkenisse (centrumgemeente verslavingspreventie) is globaal geïnformeerd. Dit gebeurt tijdens de regionale overleggen OGGZ+. Netwerkbijeenkomsten Gezonde Slagkracht.
4.5.1
Heeft u uw kennis en inzichten gedeeld met gemeenten die niet aan Gezonde Slagkracht deelnemen? Zo ja, met wie en hoe? -
Presentatie voor de gemeente Aalburg. Telefonisch contact met de gemeente Tholen over het project "Gezonde Slagkracht". Eenmalige toelichting op werkwijze en financiën. Gemeente Hardinxveld heeft interesse getoond, maar tot een afspraak is het uiteindelijk niet gekomen.
1.15 Kent u de LinkedIn groep Gezonde Slagkracht? Zo ja, wat heeft u zelf op deze LinkedIn groep gebracht en/of wat heeft u van anderen gebruikt? Nee
1.16 Neemt een persoon of organisatie uw kennis of werkwijze over, of gaat deze verder met de resultaten van het project? Ja, zeker
pag. 17
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 1.16.1 Vindt het vervolg plaats binnen de aan uw project deelnemende gemeente(n)? X Ja, vink in onderstaand lijstje aan in welk gebied het projectresultaat een toepassing heeft gekregen. Misschien, vink in onderstaand lijstje aan in welk gebied het projectresultaat een toepassing mogelijk gaat krijgen Nee. Denk hierbij aan: Gebruik in richtlijnen, protocollen, standaarden, etc X Gebruik in inhoud, kwaliteit of doelmatigheid van de zorg of preventie Gebruik in verandering van professionele handelen of organisatorische verandering X Verandering in keuze van zorg of leefstijl van patiënt, consument, burger X Gebruik in handleidingen, onderwijsmodules, leerboeken, etc X Anders, namelijk: integraal gemeentelijk handelen (samenhang verschillende beleidsterreinen) Toelichting: De uitkomsten van het project zijn vertaald naar de nieuwe beleidsnota Verslavingspreventie 20142018. Evaluatiestudie van het project heeft geleid tot bijstelling van modules die aangeboden worden in het onderwijs. Er is een werkgroep verslavingspreventie opgericht waarin scholen voor primair en secundair onderwijs samenwerken aan verslavingspreventie in het onderwijs. Via intern ambtelijk overleg wordt integraal uitvoering gegeven aan de nieuwe beleidsnota verslavingspreventie. In het intern ambtelijk overleg zijn vertegenwoordigd: Handhaving, OOV, Onderwijs, Verkeersveiligheid en Vergunningverlening.
1.16.2 Vindt het vervolg plaats buiten de aan uw project deelnemende gemeente(n)? Zo ja, door wie? Beschrijf in de toelichting. Misschien, beschrijf in de toelichting. X Nee. Toelichting:
4.7.2.a.Heeft dit projectresultaat een toepassing in beleid gekregen? X Ja, vink in onderstaand lijstje aan in welk gebied het projectresultaat een toepassing heeft gekregen. Misschien, vink in onderstaand lijstje aan in welk gebied het projectresultaat een toepassing mogelijk gaat krijgen Nee.
Denk hierbij aan: X Gebruik in adviesrapporten, signalementen van raden, colleges, RIVM/CGL, NIVEL, CvZ, etc. X Gebruik in beleidsnotities/lokaal gezondheidsbeleid. Zo ja: Graag toezenden! Gebruik in beleidsnotities van landelijke koepels en landelijke en regionale organisaties Andere bijdrage aan zorg- of preventiebeleid, namelijk Toelichting:
pag. 18
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 De uitkomsten zijn vertaald naar de beleidsnota Verslavingspreventie Goeree-Overflakkee 20142018. Verslavingspreventie maakt onderdeel uit van het Preventief Volksgezondheidsbeleid van de gemeente Goeree Overflakkee. Het preventie volksgezondheidsbeleid spant zich in samenwerking met verslavingspreventie onder meer in voor de bestrijding van alcoholgebruik in sportkantines. Het beleidsplan MOOI is gericht op het ontwikkelen van integrale projecten en het tegengaan van incidentele subsidieverlening. Op het gebied van sport, preventie en vereenzaming werken meerdere beleidsterreinen samen. Er worden langerlopende projecten uitgezet, waardoor incidentiele subsidies overbodig worden. Zo wordt versnippering tegengegaan.
4.7.2.b. Heeft dit projectresultaat een commerciële toepassing gekregen? Ja, vink in onderstaand lijstje aan in welk gebied het projectresultaat een toepassing heeft gekregen. Misschien, vink in onderstaand lijstje aan in welk gebied het projectresultaat een toepassing mogelijk gaat krijgen X Nee. Denk hierbij aan: Actieve betrokkenheid of interesse van bedrijf, ondernemer Anders, namelijk: Toelichting: Commerciële organisaties (supermarkten en slijterijen) zijn wel betrokken bij het project. Het personeel krijgt de training Superfris, waarin zij leren hoe zij om kunnen gaan met jongeren onder de 18 die alcohol willen kopen. Bij het nieuwe beleid zijn ook commerciële partners betrokken, zoals de supermarkten en evenementenbureaus, maar ook paracommercie als sportkantines. Wèl is het bordspel “Superheld” uitgebreid met een versie die geschikt is om in kleine groepen ervaring op te doen met het weerstaan van groepsdruk bij aanbod van genotmiddelen. 5) Publicaties en producten LET OP: Denk eraan producten en publicaties te melden via Producten in ProjectNet. Hier is het mogelijk om tijdschriftartikelen, boeken, proefschriften, poster, congresbijdragen e.d. te vermelden.
Rodenburg, G. & Schrijvers, C. (2013). HET GEHEIM VAN GOEREE. Een studie naar het bereik van ouders op Goeree Overflakkee in het kader van genotmiddelenpreventie bij 10tot 12-jarigen. IVO: Rotterdam. 6) Algemene opmerkingen Ruimte om zaken te vermelden waarvan u vindt dat die voor ZonMw en/of het programma Gezonde Slagkracht van belang kunnen zijn.
7) Programmaspecifieke vragen Gezonde Slagkracht
1.17 Interventies 10. Kunt u een opsomming geven van de interventies die u gebruikt in uw project? Geef daarbij aan welke interventies al zijn erkend! 11. Welke stappen heeft u ondernomen om uw interventies of aanpak in de I-database van het RIVM/CGL opgenomen te krijgen.
pag. 19
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 12. Heeft u interventies voor erkenning aan het CGL aangeboden? Interventie Weerbaar zijn doe je zo
CGL Beschrijving gemaakt voor CGL op het niveau goed beschreven. De interventie is opgenomen in de databank van het CGL: http://www.loketgezondleven.nl/idatabase/interventies/w/18121/
No Apologies / Lev2Live
Beschrijving gemaakt voor CGL op het niveau goed beschreven. De interventie is opgenomen in de databank van het CGL: http://www.loketgezondleven.nl/idatabase/interventies/l/17759/
Superfris
Beschrijving gemaakt voor CGL op het niveau goed beschreven. De interventie is opgenomen in de databank van het CGL: (link nog niet actief) Homeparties zijn gebaseerd op de interventie ontwikkeld door het Trimbos-instituut. De interventie is erkend door het CGL als goed onderbouwd: http://www.loketgezondleven.nl/idatabase/interventies/h/12091/ Ouderavonden zijn gebaseerd op het ouderavond-protocol dat binnen “De Gezonde School en Genotmiddelen” wordt gebruikt. Deze interventie is goed onderbouwd: http://www.loketgezondleven.nl/idatabase/interventies/d/13625/ De ouderavonden die in het kader van het project worden gegeven zijn uitgebreider dan de DGSGouderavonden.
Homeparties
Ouderavonden
1.18 Integraal werken aan gezondheid Denkt u nu anders over integraal werken aan gezondheid dan bij de start? Zo ja, hoe? Voor de start van het project, was er binnen de gemeenten van Goeree-Overflakkee aandacht voor verslavingspreventie. Door samenwerking binnen het project, en de keuze om zeer vroegtijdig aan preventie bij jonge kinderen te gaan werken, staat integraal en doelgericht werken aan preventie nu op de kaart. De versnippering die waardoor eerdere beleidsinitiatieven zich kenmerkten is verleden tijd. De gemeentelijke herindeling heeft hieraan ook een positieve bijdrage geleverd: Goeree-Overflakkee is sinds 2013 een gemeente, waarin de oude gemeenten Dirksland, Goedereede, Middelharnis en Oostflakkee zijn opgegaan.
1.19 College Kunt u aangeven waaruit het commitment van het College is gebleken tijdens en na de project periode? 1. Beleidsadviseurs in gelegenheid gesteld tijd vrij te maken voor dit onderwerp. 2. Eén van de wethouders heeft het onderwerp in portefeuille, waardoor er permanent bestuurlijke aandacht is voor verslavingspreventie.
pag. 20
Eindverslagformulier PROJECTNUMMER: 201000030 3. Jaarlijks op basis van ambtelijke adviezen kennis genomen van de stand van zaken, en ingestemd met de voortgang. 4. Betrokken bij de subsidiebesluitvorming, waarmee de bekostiging aan uitvoerende organisaties mogelijk werd. 5. De burgemeester was aanwezig tijdens een lokale Netwerkbijeenkomst over verslavingspreventie en vervolgbeleid in november 2013. 6. Verslavingspreventie is een onderwerp in het coalitieakkoord van de gemeente Goeree-Overflakkee 2013-2018.
1.20 Trots op… Kunt u aangeven waar u erg trots op bent in uw gemeente/regio en waarom! 1. Ambtelijk belegd binnen de gehele ambtelijke organisatie. Er is een integrale beleidsnota geschreven waarin het verslavingspreventiebeleid voor de periode 2014 tot 2018 wordt vastgelegd. Deze beleidsnota is tot stand gekomen in samenwerking met de verschillende samenwerkingspartners in het project Gezonde Slagkracht. De beleidsnota sluit bovendien aan op het gemeentelijke nota MOOI, waarin gewerkt wordt aan integrale preventieprojecten in plaats van een versnipperd subsidiebeleid. Er is intensieve samenwerking ontstaan met het beleidsveld preventieve volksgezondheid en het preventie en handhavingsplan. Bovendien is vanuit het project intensieve samenwerking ontstaan met het onderwijs, via de werkgroep verslavingspreventie. 2. Samenwerking met uitvoeringspartijen en onderwijs, kerken. 3. Vroegtijdig weerbaarheid van jonge kinderen bevorderen, en het gesprek met hun ouders aan (laten) gaan. 4. Ondanks de fusie van de vier voormalige gemeenten, en de hieruit voortvloeiende wisseling van projectleiding, dóórlopen van het project.
1.21 Ondersteuning vanuit ZonMw Wat is uw oordeel over de ondersteuning vanuit ZonMw Gezonde Slagkracht? De netwerkbijeenkomsten voor projectleiders leveren goede informatie op. Nadeel van deze bijeenkomsten was dat er sprake is van fikse reistijden en de uitvoering van de besproken tips veel tijd kost. De uitvoerende ambtenaren hebben helaas vaak mogelijkheden, door ontbreken van tijd of middelen, om structureel met de vele tips en handvatten aan de slag te gaan. Op de website van ZonMW is weinig concrete informatie en ondersteuning te vinden. Voor aanvullende ondersteuning moet altijd persoonlijk contact op worden genomen. Dit is een nadeel. Initiatieven van ZonMW betekenen voor de verantwoordelijke ambtenaren vaak een fikse extra belasting. De geïnvesteerde tijd betaalt zich niet direct terug in grotere efficiëntie of andere concrete voordelen. Meerwaarde van verplichte bijeenkomsten georganiseerd door ZonMW is dat je in gesprek bent met andere gemeenten. Nadeel is echter dat de verschillende projecten vaak niet vergelijkbaar zijn, waardoor de concrete opbrengst van de uitwisseling beperkt is.
1.22 Persoonlijk gesprek Na indiening van dit eindverslag zal ZonMw/de programmacommissie een afspraak met u maken voor een persoonlijk gesprek. Waarover zou u het graag willen hebben? - Hoe kunnen projectresultaten worden “uitgevent”? - Wat kunnen we wederzijds voor elkaar betekenen? - Monitoring: hoe kan effectiviteit van het nieuwe beleid vanaf het begin goed gemonitord worden?
pag. 21
