EER-LANDEN

ONDERZOEK NAAR DE KWALITEIT VAN KINDEROPVANG IN EU-/EER-LANDEN

Eindrapport Uitgebracht op verzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Amersfoort, 21 december 2012

Drs. K. de Hond, Bureau Bartels Mw. dr. C.L.H.S. Remery, Utrecht University School of Economics Drs. H.A. Tissing, Bureau Bartels (projectleider) Mw. drs.S. Zeeman, Bureau Bartels

INHOUD 1.

2.

3.

4.

5.

INLEIDING

1

1.1

Achtergrond

1

1.2

Doelstelling en aanpak van het onderzoek

2

1.3

Leeswijzer

4

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN DUITSLAND

7

2.1

Vormen van dagopvang

7

2.2

Vormen van buitenschoolse opvang

8

2.3

Vormen van gastouderopvang

9

2.4

Vergelijking vormen kinderopvang met de Nederlandse situatie

10

2.5

Kwaliteitsaspecten van geselecteerde kinderopvangvormen

10

2.6

Conclusies en aandachtspunten

15

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN ENGELAND

17

3.1


17

3.2


19

3.3


19

3.4

Vergelijking met de Nederlandse situatie

19

3.5


20

3.6


24

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN FRANKRIJK

27

4.1


27

4.2


28

4.3


30

4.4


30

4.5


31

4.6


34

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN HONGARIJE

37

5.1


37

5.2


38

5.3


39

5.4


39

5.5


40

5.6


43

6.

7.

8.

9.

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN ITALIË

45

6.1


45

6.2


46

6.3


47

6.4


47

6.5


51

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN NOORWEGEN

53

7.1


53

7.2


54

7.3


55

7.4


55

7.5


56

7.6


59

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN POLEN

61

8.1


61

8.2


63

8.3


63

8.4


64

8.5


65

8.6


69

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN PORTUGAL

71

9.1


71

9.2


72

9.3


73

9.4


73

9.5


74

9.6


79

10. VORMEN VAN KINDEROPVANG IN SLOVENIË

81

10.1 Vormen van dagopvang

81

10.2 Vormen van buitenschoolse opvang

82

10.3 Vormen van gastouderopvang

83

10.4 Vergelijking met de Nederlandse situatie

83

10.5 Kwaliteitsaspecten van geselecteerde kinderopvangvormen

84

10.6 Conclusies en aandachtspunten

86

11. VORMEN VAN KINDEROPVANG IN SPANJE

89


89


90


91


92


94

12. VORMEN VAN KINDEROPVANG IN TSJECHIË

97


97


99


99


100


103

13. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

105

13.1 Inleiding

105

13.2 Conclusies

105

13.3 Bouwstenen voor de toekomst

107

LITERATUUR

111

BIJLAGE I

GERAADPLEEGDE LANDENEXPERTS

113

BIJLAGE II

KENGETALLEN NEDERLANDSE KINDEROPVANG

115

1.

INLEIDING

1.1

Achtergrond

Op grond van Europese en nationale regelgeving dient de Nederlandse overheid in bepaalde situaties kinderopvangtoeslag te betalen voor kinderopvang in het buitenland. Dit betekent dat ouders met een Nederlandse nationaliteit (of met een verblijfsvergunning voor ons land) die hun kinderen elders in de EU, EER of Zwitserland laten opvangen, onder voorwaarden in aanmerking komen voor kinderopvangtoeslag. Eén van deze voorwaarden is dat de buitenlandse kinderopvangvoorziening opgenomen moet zijn in het Register buitenlandse kinderopvang. Dit register wordt beheerd door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Om een nieuwe buitenlandse kinderopvangvoorziening te laten opnemen in dit register moeten ouders – bijvoorbeeld via het aanleveren van een bewijsstuk – kunnen aantonen dat een buitenlandse kinderopvangvoorziening naar aard en strekking in grote lijnen overeenkomt met de eisen zoals die vanuit de Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen aan kinderopvangvoorzieningen in Nederland worden gesteld 1 . Voor een tiental landen is nader gedefinieerd welke vormen van kinderopvang in het register opgenomen kunnen worden en welk bewijsstuk daarvoor aangeleverd dient te worden. Voor andere landen is dit niet nader omschreven. Per 29 november 2012 waren 275 kinderopvangvoorzieningen uit 16 verschillende landen ingeschreven in het Register buitenlandse kinderopvang. Om meer inzicht te krijgen in hoeverre de kwaliteit van de kinderopvang in het buitenland naar aard en strekking overeenkomt met de eisen zoals die aan Nederlandse kinderopvangorganisaties worden gesteld en dus opname in het Register buitenlandse kinderopvang gerechtvaardigd is, heeft Bureau Bartels in opdracht van het ministerie van SZW onderzoek verricht naar de kinderopvang in een aantal EU-/EER-landen. Voor Duitsland, Engeland, Frankrijk, Hongarije, Italië, Noorwegen, Polen, Portugal, Slovenië, Spanje en Tsjechië is in kaart gebracht welke vormen van kinderopvang in deze landen bestaan, of deze vormen qua kenmerken grotendeels overeen blijken te komen met de Nederlandse situatie en – indien dit het geval is – of ook een min of meer vergelijkbare kwaliteit van opvang wordt geboden. Op basis van de uitkomsten van deze vergelijking kan het ministerie van SZW een afweging maken welke buitenlandse kinderopvangvormen al dan niet opgenomen mogen worden in het register. Bij de uitvoering van het onderzoek is samengewerkt met de Utrecht University School of Economics (hierna kortweg met USE aangeduid). De USE is namelijk al jaren betrokken bij internationaal onderzoek in de kinderopvang. Voor de Europese Commissie heeft zij consortia geleid die vergelijkend onderzoek hebben gedaan naar de dagopvang2

1

2

Kinderopvangvoorzieningen in België en de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen en gastouders in Duitsland worden niet opgenomen in het Register buitenlandse kinderopvang. De voorzieningen in deze landen zijn gelijkgesteld aan de Nederlandse kinderopvangvoorzieningen, maar moeten wel in het bezit zijn van een geldig bewijsstuk van de overheid. European Commission, The Provision of childcare services. A comparative review of 30 European countries, 2009.

BUREAU BARTELS

1

respectievelijk BSO3 in tientallen Europese landen. Vanuit deze ervaringen beschikt zij over een omvangrijk Europees netwerk van landenexperts op het gebied van kinderopvang. Van een deel van dit netwerk is in onderhavig onderzoek gebruikgemaakt. Daarnaast heeft de USE op verschillende cruciale momenten in het onderzoeksproces een inhoudelijke inbreng gehad. Het onderzoek naar de kinderopvang in de elf EU-/EER-landen is uitgevoerd in de periode juni-december 2012. In dit rapport doen we verslag van de uitkomsten die met het onderzoek zijn verkregen.

1.2

Doelstelling en aanpak van het onderzoek

De centrale doelstelling die aan het onderzoek ten grondslag lag, was als volgt geformuleerd: Het verkrijgen van inzicht in de vraag in hoeverre de kwaliteit van kinderopvang in elf EU-/EER-landen naar aard en strekking overeenkomt met de eisen zoals die aan Nederlandse kinderopvangorganisaties worden gesteld. Om deze doelstelling te realiseren is gekozen voor een gefaseerde aanpak. In de eerste fase van het onderzoek is voor elk van de landen onderzocht van welke vormen van kinderopvang sprake is en of deze overeenkomen met de vormen zoals wij die in ons land onderscheiden4. In nauwe samenspraak met de opdrachtgever is een toetsingskader voor deze eerste vergelijking opgesteld. Dit kader bevat een aantal kenmerken aan de hand waarvan de vergelijking is gemaakt. Het ging hierbij om de volgende kenmerken: de leeftijdscategorieën van op te vangen kinderen/doelgroepen; bedrijfsmatige (private) voorzieningen voor kinderopvang; eigen financiële bijdrage van ouders; al dan niet onderdeel van het schoolsysteem (in Nederland maakt de kinderopvang geen onderdeel uit van het schoolsysteem); de plaats waar opgevangen wordt; opvang door beroepskrachten (en niet door vrijwilligers). Bij het beoordelen van de overeenkomstigheid op de bovenstaande kenmerken is in zekere mate een weging toegepast. Dit geldt in het bijzonder voor het kenmerk ‘eigen financiële bijdrage van ouders’. Op het moment dat een kinderopvangvorm in een land gratis is (en ouders dus geen kosten hoeven maken) ligt het verkrijgen van kinderopvangtoeslag niet voor de hand. In dat geval hebben we de betreffende vorm in zijn totaliteit als ‘wijkt af van de Nederlandse situatie’ aangemerkt. Daarbij dient opgemerkt te worden dat de situatie in een bepaald land kan veranderen en dat dezelfde vorm van kinderopvang ook als betaalde vorm aanwezig kan zijn in het betreffende land. Per individuele aanvraag zal dus afgewogen moeten worden of de betreffende vorm wel of niet naar aard en strekking overeenkomt met de kinderopvang in Nederland. Ditzelfde

3

4

European Commission, Childcare services for school age children; a comparative review of 33 countries. Op het moment van schrijven nog niet gepubliceerd. Met ‘vormen van kinderopvang’ bedoelen we in dit rapport zowel kindercentra (dagopvang en BSO) als – indien relevant – gastouderopvang.

BUREAU BARTELS

2

geldt ook voor kinderopvangvormen die op basis van het onderzoek grotendeels overeen lijken te komen met Nederlandse kinderopvangvormen. De uitkomsten van de eerste fase zijn vervat in een tussenrapportage die besproken is met de opdrachtgever. In onderlinge samenspraak is vastgesteld welke buitenlandse kinderopvangvoorzieningen na deze eerste onderzoeksfase niet verder onderzocht hoefden te worden, omdat zij naar het oordeel van het ministerie van SZW onvoldoende overeenkomen met de Nederlandse situatie. Dit bleek voor negen van de 41 onderzochte buitenlandse kinderopvangvoorzieningen het geval te zijn. De resterende 32 buitenlandse kinderopvangvormen zijn in de tweede fase van het onderzoek nader onder de loep genomen. In deze verdiepende fase is een vergelijking op basis van een aantal kwaliteitskenmerken gemaakt. Wederom is in nauwe samenspraak met de opdrachtgever een toetsingskader vastgesteld. Dit kader bestond uit de volgende kenmerken: (plek van) registratie van de kinderopvangvoorziening; geldigheidstermijn van de registratie; toezicht op de kwaliteit (in de vorm van inspecties/controles); beroepskracht-kindratio5; maximale groepsgrootte6; kwalificatie van de medewerkers (opleidingsachtergrond); vereiste Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) voor medewerkers. Voor de kenmerken ‘beroepskracht-kindratio’ en ‘kwalificatie van de medewerkers’ geldt dat deze uitsluitend bij de vormen van dagopvang en BSO aan de orde zijn gekomen. Voor de vormen van gastouderopvang zijn deze kenmerken niet behandeld. Allereerst omdat de beroepskracht-kindratio niet van toepassing is op de gastouderopvang. In de regel wordt de opvang van de kinderen op een gastouderopvanglocatie namelijk verzorgd door één gastouder (en meestal niet door meerdere gastouders tegelijkertijd). Daarnaast is voor wat betreft de kwalificatie van de gastouders vooral de focus gelegd op het traject dat zij in het desbetreffende land dienen te volgen om zichzelf te laten erkennen als formele gastouder(opvang). Dit laatste vindt vaak plaats via het volgen van een verkorte opleiding/cursus op het gebied van kinderopvang. Aan de hand van de bovenstaande kenmerken is wederom een vergelijking gemaakt met de Nederlandse situatie. Het ministerie van SZW zal op basis van deze vergelijking bepalen welke duiding zij aan de uitkomsten van deze vergelijking gaat geven. Daar waar de onderzochte buitenlandse kinderopvangvoorzieningen niet alleen qua vorm (fase 1) maar ook naar kwaliteit(seisen) (fase 2) grotendeels overeenkomen met Nederlandse kinderopvangvoorzieningen zijn als laatste stap de implicaties voor het Register buitenlandse kinderopvang beschreven. Hierbij is bijvoorbeeld aangeven welke (bewijs)stuk of -stukken van ouders gevraagd zouden kunnen worden voor de eventuele opname van de betreffende kinderopvangvoorziening in het register.

5

6

Om het kenmerk als minder vergelijkbaar met de Nederlandse situatie te typeren, is als norm gehanteerd dat deze meer dan 25% afwijkt van de Nederlandse norm. Zie voorgaande voetnoot.

BUREAU BARTELS

3

Tijdens beide onderzoeksfasen vormden de landenexperts van het voornoemde Europese netwerk van de USE de belangrijkste informatiebron7. Deze experts hebben ten behoeve van de genoemde overallrapporten voor de Europese Commissie 8 landenrapporten vervaardigd, waarin voor hun eigen land specifieke onderzoeksgegevens werden verzameld. Op verschillende manieren zijn deze landenexperts door ons geraadpleegd. Voor de eerste fase zijn – nadat ze door de USE werden ‘gemobiliseerd’ om te participeren in het onderzoek – in eerste instantie telefonische interviews afgenomen. Voor ‘witte vlekken’ of vragen die na de interviews nog resteerden, werden aanvullende contacten per e-mail gelegd. Diverse respondenten hebben ons tevens voorzien van aanvullende onderzoeksrapporten over (aspecten van) de kinderopvang in hun land. In de bovenstaande interviews met de landenexperts werd al aangekondigd dat wij eveneens voor de tweede fase graag een beroep op hen zouden willen doen. In die vervolgfase hebben we een aantal vragen per e-mail voorgelegd aan de respondenten. Aan de hand van de antwoorden op deze e-mail is bepaald in hoeverre nog aanvullende contacten (per e-mail en/of telefonisch) wenselijk waren om de vragen zo adequaat mogelijk beantwoord te krijgen. Na verwerking van de uitkomsten heeft (voor elk van de fasen) een validatie door de betreffende landenexperts plaatsgevonden. Dit hield in dat de schema’s met uitkomsten voor hun land per e-mail voorgelegd werden aan de informanten met het verzoek om deze te controleren en – waar nodig – te wijzigen en/of aan te vullen.

1.3

Leeswijzer

De uitkomsten die met de voorgaande stappen zijn verkregen, zijn weergegeven in dit rapport. De opbouw van het rapport is verder als volgt. Aan elk van de onderzochte landen is een hoofdstuk gewijd (de hoofdstukken 2 tot en met 12). Deze hoofdstukken kennen een identieke indeling. De eerste paragrafen van elk hoofdstuk bevatten de uitkomsten van fase 1 (de overeenkomstigheid op basis van de kenmerken van de verschillende opvangvormen). Dit resulteert in een (derde of vierde) paragraaf waarin deze uitkomsten in samenvattende zin worden weergegeven. Daarna volgt een paragraaf met de uitkomsten van de tweede fase: de overeenkomstigheid op grond van kwaliteit(seisen). Elk landenhoofdstuk wordt afgesloten met een paragraaf ‘conclusies en aandachtspunten voor het register’. Overigens merken we bij het bovenstaande nog wel op dat we in enkele landen geen gastouderopvang aantroffen, namelijk in Italië, Spanje en Tsjechië. Om die reden ontbreekt een paragraaf over die kinderopvangvorm in de betreffende hoofdstukken van die landen. In het laatste hoofdstuk van het rapport (hoofdstuk 13) zijn de overall uitkomsten van dit onderzoek vervat. Daarin is onder andere een overzicht opgenomen waaruit in één oogopslag blijkt welke buitenlandse kinderopvangvoorzieningen naar aard en strekking 7 8

Een overzicht van de geraadpleegde landenexperts is opgenomen in bijlage I. Zie de voetnoten 2 en 3.

BUREAU BARTELS

4

overeenkomen met de Nederlandse situatie en voor welke voorzieningen dit niet of in mindere mate geldt. Ook zijn in dit laatste hoofdstuk enkele aanbevelingen geformuleerd over (de consequenties voor) het beheer van het Register buitenlandse kinderopvang.

BUREAU BARTELS

5

BUREAU BARTELS

6

2.

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN DUITSLAND

2.1


Door het federale overheidssysteem in Duitsland is de kinderopvang per deelstaat heel verschillend georganiseerd. Ondanks deze verscheidenheid – bijvoorbeeld in de eigen bijdrage die ouders voor de kinderopvang moeten betalen – is het echter wel mogelijk om een aantal belangrijke ‘rode draden’ van het Duitse kinderopvangsysteem te bespreken. In het navolgende zullen we dit dan ook doen. We starten hierbij met de beschrijving van de dagopvang. Kijken we naar de dagopvang in Duitsland, dan valt deze in principe in te delen in twee vormen. In de eerste plaats kent men namelijk de Kinderkrippen9 die bedoeld zijn voor de jongste kinderen (van 0 tot 2 jaar). Daarna kunnen kinderen vanaf 3 jaar tot aan de schoolplichtige leeftijd (afhankelijk van de deelstaat tussen de 5 en 6 jaar) participeren in een Kindergarten. Voor deze beide vormen van dagopvang hebben we in onderstaande schema’s 2.1 en 2.2 enkele relevante kenmerken weergegeven. Schema 2.1

Kenmerken van de Kinderkrippen

Naam voorziening

Kinderkrippen

Leeftijdscategorie

0 - 2 jaar

Bedrijfsmatig

Publieke en private Kinderkrippen opereren bijna allemaal op non-profit basis

Bijdrage vanuit ouders

Ja, ouders betalen een inkomensafhankelijke bijdrage. Voor het tweede kind is deze bijdrage 30% tot 50% lager. Ook komt het in enkele (delen van) deelstaten voor dat de dagopvang gratis is. Bijvoorbeeld in Berlijn

Onderdeel van schoolsysteem

Nee

Plaats van opvang

In een kindercentrum

Opvang door beroepskrachten

Ja

Schema 2.2

Kenmerken van de Kindergarten

Naam voorziening

Kindergarten

Leeftijdscategorie

3 jaar tot aan de schoolplichtige leeftijd (5 - 6 jaar)

Bedrijfsmatig

Publieke en private Kindergarten opereren nagenoeg allemaal op non-profit basis


Ja, ouders betalen een inkomensafhankelijke bijdrage. Voor het tweede kind is deze bijdrage 30% tot 50% lager. Ook komt het in enkele (delen van) deelstaten voor dat de dagopvang gratis is. Zoals in Berlijn


Nee

Plaats van opvang

In een kindercentrum (Kindertagesstätte)


Ja

9

In bepaalde Duitse regio’s worden Kinderkrippen overigens ook wel aangeduid met Krabbelstuben.

BUREAU BARTELS

7

Uit de bovenstaande schema’s blijkt allereerst dat de kindercentra in Duitsland – zowel de Kinderkrippen als Kindergarten – gerund worden door publieke en private partijen (ngo’s) zonder winstoogmerk. Ouders in Duitsland kunnen namelijk alleen kinderopvangsubsidie ontvangen voor kindercentra die op non-profit basis opereren. Hierdoor is liefst 98% van de kinderopvangorganisaties in Duitsland non-commercieel. Vanuit deze organisaties wordt in de regel van maandag tot en met vrijdag kinderopvang aangeboden van 7:00 tot 17:00 uur (maximaal tien uur per dag). Tijdens deze uren verblijven de kinderen in een kindercentrum (Kindertagesstätte) waar ze worden opgevangen door erkende beroepskrachten – genaamd Staatlich Anerkannte Erzieherin en/of Kinderpflegerin. Hierbij merken we overigens op dat de dagopvang in Duitsland geen onderdeel uitmaakt van het schoolsysteem. Dit in tegenstelling tot de Duitse BSO (zie verderop). Ouders die van deze kinderopvang gebruik willen maken dienen hiervoor een kindplaats (en bijbehorende subsidie) aan te vragen binnen hun eigen deelstaat. Vervolgens ontvangen zij dan een Gutschein (voucher) van de deelstaat, waarop staat aangegeven op hoeveel uren kinderopvang ze recht hebben en welke bijdrage daarvoor moet worden betaald. Daarbij is het eerste aspect – de tijdseenheid – gekoppeld aan de werksituatie van de ouders. Zo krijgen ouders met een onregelmatige baan eerder een uitgebreide tijdseenheid (dus veel opvanguren) toegewezen. Terwijl het tweede aspect – de eigen bijdrage – onder meer van het gezinsinkomen afhankelijk is. Deze voorzieningen gelden overigens ook voor Nederlandse ouders die aanspraak maken op de dagopvang. Mits zij in het bezit zijn van een (tijdelijke) verblijfsvergunning en werken/studeren in Duitsland. Daarnaast blijkt uit recent onderzoek van het Duitse blad Eltern (het blad voor ouders met kinderen in de kinderopvang) dat deze bijdrage ook in sterke mate afhankelijk is van de deelstaat waarin men woont. Zo loopt de eigen bijdrage tussen de deelstaten uiteen van 0 euro tot bijna 3.700 euro10 per jaar. In bepaalde (delen van) deelstaten is de dagopvang dus zelfs gratis. Op het moment van schrijven is dit bijvoorbeeld het geval in de stadstaat/deelstaat Berlijn. Hier hoeven ouders geen eigen bijdrage te betalen voor de dagopvang van kinderen vanaf 3 jaar. Tot slot tekenen we aan dat in Duitsland – net als in veel andere landen in het onderzoek overigens, zie verderop – de eigen bijdrage voor een tweede kind altijd aanzienlijk lager is. In Duitsland vallen deze kosten gemiddeld 30% tot 50% lager uit.

2.2


Sinds 2005 zijn de basisscholen in Duitsland verplicht om de buitenschoolse opvang te organiseren. Een aantal belangrijke kenmerken van de BSO (in het Duits Hort genaamd) hebben we weergegeven in onderstaand schema 2.3.

10

Het bedrag van 3.700 euro is gebaseerd op ouders met een bovenmodaal inkomen die aanspraak maken op fulltime opvang.

BUREAU BARTELS

8

Schema 2.3

Kenmerken van de Hort

Naam voorziening

Hort

Leeftijdscategorie

5/6 - 10 jaar

Bedrijfsmatig

Nee, wordt georganiseerd door de scholen


Ja, ouders betalen een inkomensafhankelijke bijdrage


Ja, meestal wel

Plaats van opvang

Op school


Ja, zo sluiten scholen vaak contracten af met organisaties die erkende beroepskrachten leveren voor de BSO

In Duitsland is de BSO sterk verweven met de basisschool. Zo vindt de opvang plaats op het terrein van de school en is uitsluitend bedoeld voor basisscholieren tot 10 jaar. Deze kinderen worden tijdens de BSO-uren opgevangen door erkende beroepskrachten. In de regel sluiten basisscholen namelijk contracten af met (externe) organisaties die professionele medewerkers leveren – te weten een Erzieherin en/of Kinderpflegerin – voor de BSO-activiteiten. Afhankelijk van de schooltijden kunnen kinderen dan gebruikmaken van twee tot vijf uur buitenschoolse opvang per dag. Waarbij het feitelijk aantal uren afhankelijk is van de openingstijden van de basisschool. In Duitsland komen in principe namelijk twee soorten basisscholen voor: de zogenoemde ‘halve dag scholen’ (vaak tot 13:00/14:00 uur) en de ‘volle dag scholen’ (op minimaal drie dagen geopend tot 16:00 uur). Bij het eerste type moet de BSO logischerwijs in meer opvanguren voorzien dan bij het tweede type. Overigens merken we op dat niet elk kind in Duitsland ‘automatisch’ gebruik kan maken van de BSO-voorzieningen. Duitse ouders moeten namelijk kunnen aantonen dat sprake is van een gegronde reden om hun kinderen te laten verblijven in de BSO. Bijvoorbeeld omdat ze vanwege studie of werk hun kinderen niet zelf thuis kunnen opvangen. Indien dit in voldoende mate is aangetoond, kunnen ouders vervolgens hun kinderen in een Hort onderbrengen en hiervoor een inkomensafhankelijke bijdrage ontvangen. In gelijke mate geldt deze regel overigens ook voor Nederlandse ouders die werken en/of studeren in Duitsland en in het bezit zijn van een (tijdelijke) verblijfsvergunning.

2.3


In Duitsland kunnen ouders voor de opvang van hun jongste kinderen (van 0 tot 2 jaar) ook een beroep doen op de gastouderopvang. De opvang vindt dan plaats door een Tagespflegeperson, een Tagesmutter of Tagesvater. Een aantal belangrijke kenmerken daarvan hebben we in schema 2.4 vervat. Kenmerkend voor de gastouderopvang in Duitsland is dat deze zich over het algemeen richt op een beperktere leeftijdsgroep dan de kindercentra (Kindertagesstätte). Zoals gezegd, houden Duitse gastouders zich namelijk uitsluitend bezig met de opvang van kinderen van 0 tot 2 jaar. Daar komt bij dat de gastouderopvang in Duitsland over het algemeen kortere en minder flexibele openingstijden kent dan de kindercentra (meestal van 9:00 tot 15:00 uur). Voor veel Duitse ouders vormt de gastouderopvang dan ook een

BUREAU BARTELS

9

tussenstap en brengen zij hun kinderen uiteindelijk vaak onder in een kindercentrum (bijvoorbeeld op het moment dat daar een kindplaats beschikbaar komt). Schema 2.4

Kenmerken van de gastouders

Naam voorziening

Tagespflegeperson (Tagesmutter/Tagesvater)

Leeftijdscategorie

0 - 2 jaar

Bedrijfsmatig

Ja, gastouders zijn zelfstandige ondernemers



Plaats van opvang

Bij de gastouder thuis


Ja, bij formele gastouderopvang gaat het om beroepskrachten die staan ingeschreven bij het Jugendamt van de gemeente

Zolang ouders gebruikmaken van de gastouderopvang, kunnen ze hiervoor – evenals voor de dagopvang en BSO – een inkomensafhankelijke bijdrage ontvangen. De toekenning verloopt eveneens via het eerder besproken vouchersysteem, waarbij aan ouders een Gutschein op maat wordt toegekend (zie ook paragraaf 2.2).

2.4

Vergelijking vormen kinderopvang met de Nederlandse situatie

We hebben de verschillende vormen van kinderopvang in Duitsland vergeleken met de situatie in Nederland. De uitkomsten daarvan staan weergegeven in schema 2.5. De verschillende aspecten van de Duitse kinderopvangvormen die in de eerste fase van het onderzoek zijn onderzocht, komen over het algemeen grotendeels overeen met de Nederlandse situatie. Het belangrijkste punt van aandacht betreft echter de eigen bijdrage van de ouders. In bepaalde (delen van) deelstaten kan het namelijk voorkomen dat ouders soms – al dan niet tijdelijk – geen eigen bijdrage hoeven te betalen voor de verschillende kinderopvangvormen. Schema 2.5

Duitse kinderopvangvoorzieningen vergeleken met de Nederlandse situatie (naar vorm)

Type opvang

Naam

Dagopvang

Kinderkrippen

Leeftijd

Bedrijfsmatig

Bijdrage ouders

Schoolsysteem

Plaats opvang

Beroepskrachten

Kindergarten BSO

Hort

Gastouderopvang

Tagespflegeperson

n.v.t.

= kinderopvangvorm komt (op dit punt) grotendeels overeen met de Nederlandse situatie = kinderopvangvorm wijkt (op dit punt) enigszins af van de Nederlandse situatie = kinderopvangvorm wijkt (op dit punt) af van de Nederlandse situatie

2.5


Uit de vorige paragraaf kwam als uitkomst van de eerste fase van het onderzoek naar voren dat de onderzochte kenmerken van de Duitse kinderopvangvormen Kinderkrippen, Kindergarten, Hort en Tagespflegeperson in grote lijnen overeenkomen met de

BUREAU BARTELS

10

Totaal

Nederlandse situatie. Voor deze kinderopvangvormen zijn we in de tweede fase van het onderzoek nagegaan in hoeverre ze ook op het gebied van kwaliteit(seisen) naar aard en strekking overeenkomen met de Nederlandse normen. In de rest van deze paragraaf zullen we hiervoor een aantal kwaliteitsaspecten langslopen voor achtereenvolgens de dagopvang, BSO en gastouderopvang. Tot slot zullen we in de laatste paragraaf de eindbalans opmaken en aangeven wat de mogelijke implicaties van deze uitkomsten zouden kunnen zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Kwaliteitseisen van dagopvang Voor wat betreft de kwaliteit(seisen) van de dagopvang zal in de eerste plaats moeten gelden dat ze staan opgenomen in een (centraal) register. Voor de Duitse situatie blijkt dat de formele Kinderkrippen en Kindergarten geregistreerd dienen te staan bij het Jugendamt (afdeling Jeugd) van een Duitse overheidsinstelling. De plek van registratie verschilt hierbij per deelstaat en kan zowel zijn ondergebracht bij de lokale gemeente, het district van de deelstaat (het Kreisjugendamt), de deelstaat (het Landesjugendamt) als bij het Jugendamt van een stadstaat (bijvoorbeeld Hamburg of Berlijn)11. In de registers van deze Duitse overheidsinstellingen staan de erkende vormen van dagopvang opgenomen. Ook verstrekken deze overheidsorganen aan de kinderopvangorganisaties een Betriebserlaubnis (bewijsstuk van registratie). Hierbij is geen einddatum verbonden aan de geldigheidstermijn van dit bewijsstuk (de geldigheidstermijn is dus onbeperkt). Om voor registratie in aanmerking te komen moeten kinderopvangorganisaties kunnen aantonen dat ze beschikken over een opvanglocatie die voldoet aan de gestelde eisen, 2

voor wat betreft bijvoorbeeld de omvang (aantal m per kind), veiligheid en hygiëne. Ook moeten Duitse kinderopvangorganisaties kunnen overleggen dat hun personeel in voldoende mate is gekwalificeerd en in het bezit is van een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) (in het Duits Führungszeugnis genaamd). Vervolgens vinden inspecties op de uitvoering plaats vanuit het Jugendamt. Deze inspecties vinden van tijd tot tijd plaats (hieraan is geen vaste tijdsinterval verbonden). Bij deze inspecties wordt vooral gekeken naar de kwaliteit van de opvangruimte; de kwalificatie van het personeel; de groepsgrootte als ook het pedagogisch plan en de implementatie daarvan. De uitkomsten van deze inspecties zijn vervolgens op te vragen bij het plaatselijke Jugendamt.

11

Een overzicht van alle Duitse Jugendämter staat weergegeven op: http://www.jugendaemter.com/index.php/ jugendamter-in-de/.

BUREAU BARTELS

11

Schema 2.6

Kwaliteitskenmerken van de Kinderkrippen

Naam voorziening

Kinderkrippen

Registratie

Ja, bij het Jugendamt (de afdeling Jeugd) van een Duitse overheidsinstelling (welke verschilt per deelstaat)

Geldigheidstermijn registratie

De geldigheidstermijn van de Betriebserlaubnis is onbeperkt

Inspecties/controles

Ja, door het Jugendamt. De inspecties vinden van tijd tot tijd plaats (hieraan is geen vaste tijdsinterval verbonden)

Beroepskracht-kindratio

Gemiddeld 1:5/1:7 (afhankelijk van leeftijd en deelstaat)

Maximale groepsgrootte

Maximaal 15 kinderen (afhankelijk van deelstaat en omvang van de opvangruimte)

Gekwalificeerde leidsters

Ja, leidsters beschikken over een 2- of 3-jarige pedagogische beroepsopleiding of equivalent

Verklaring Omtrent het Gedrag

Ja

Schema 2.7

Kwaliteitskenmerken van de Kindergarten

Naam voorziening

Kindergarten

Registratie







Gemiddeld 1:10/1:15 (afhankelijk van leeftijd en deelstaat)


Maximaal 25 kinderen (afhankelijk van deelstaat en omvang van de opvangruimte)




Ja

Uit de bovenstaande schema’s blijkt verder dat de beroepskracht-kindratio per deelstaat wisselt. Voor de opvang van de jongste kinderen in de Kinderkrippen bedraagt de ratio ongeveer 1:5 tot 1:7. Terwijl in de Kindergarten de beroepskracht-kindratio gemiddeld 1:10 tot 1:15 is. Daarnaast is de maximale groepsgrootte voor zowel de Kinderkrippen als de Kindergarten bepaald op 15 (afhankelijk van de opvangruimte en deelstaat). Overigens komen deze kengetallen van de gemiddelde beroepskracht-kindratio en maximale groepsgrootte in de Duitse dagopvang grotendeels overeen met die in Nederland (zie ter vergelijking voor de Nederlandse situatie schema II.1 in bijlage II). Tot slot merken we voor de Duitse dagopvang op dat de kinderen tijdens de opvanguren worden opgevangen door erkende beroepskrachten. Deze Staatlich Anerkannte Erzieherin en/of Kinderpflegerin hebben een 2- of 3-jarige pedagogische beroepsopleiding of equivalent voltooid. Ook dienen zij allen te beschikken over een Verklaring Omtrent het Gedrag (in het Duits Führungszeugnis genaamd). Kwaliteitseisen van BSO Nemen we vervolgens een aantal kwaliteitseisen van de Duitse BSO (Hort) in ogenschouw, dan blijkt in de eerste plaats dat ook deze kinderopvangvorm geregistreerd dient te zijn bij het Jugendamt van een Duitse overheidsinstelling. Hiervoor moet een Hort dan

BUREAU BARTELS

12

eveneens beschikken over een geschikte opvanglocatie en gekwalificeerd personeel met een VOG. Evenals bij de hiervoor besproken dagopvang, wordt ook de formele registratie van een Hort aangetoond met een Betriebserlaubnis die wordt versterkt vanuit het Jugendamt. Ook de inspecties op de Hort vinden vervolgens vanuit het Jugendamt plaats. Aan deze inspecties is geen vaste tijdsinterval verbonden (ze vinden van tijd tot tijd plaats). Tijdens de inspecties wordt – evenals bij de dagopvang – vooral gekeken naar de kwaliteit van de opvangruimte van de BSO; de kwalificatie van het personeel; de groepsgrootte en het pedagogisch plan en de uitvoering daarvan. De uitkomsten van deze inspecties zijn op te vragen bij het desbetreffende Jugendamt. Schema 2.8

Kwaliteitskenmerken van de Hort

Naam voorziening

Hort

Registratie







1:22/1:23 (afhankelijk van de deelstaat)


In de praktijk tussen de 18 en 24 kinderen (afhankelijk van de deelstaat)




Ja

Zoals gezegd, sluiten basisscholen in de regel contracten af met (externe) organisaties die professionele medewerkers leveren voor de BSO-activiteiten. Het gaat dan om medewerkers – te weten een Erzieherin en/of Kinderpflegerin – die een 2- of 3-jarige relevante (pedagogische) opleiding voltooid hebben. In de praktijk werken zij in Duitsland op een BSO-groep met een omvang van maximaal 18 tot 24 kinderen. Wat daarbij opvalt is de hoge beroepskracht-kindratio. Deze is in Duitsland bepaald op 1:22/1:23 (afhankelijk van de deelstaat) en wijkt daarmee af van die in Nederland (zie ter vergelijking voor de Nederlandse situatie bijlage II). Kwaliteitseisen van gastouderopvang Richten we ons tot slot op de gastouderopvang, dan blijken ook erkende gastouders te worden geregistreerd door het Jugendamt van een Duitse overheidsinstelling. Vanuit het Jugendamt krijgen ze een Erlaubnis zur Kindertagespflege toegekend. Daarnaast staan de Duitse gastouders ook geregistreerd bij het zogenoemde Familien Service Büro (overheidsinstantie van een gemeente, deelstaatsdistrict of deelstaat). Ouders die hun kinderen bij een gastouder willen onderbrengen kunnen via het Familien Service Büro informeren bij wie ze hiervoor in hun gemeente terecht kunnen. Het Büro is dan ook een belangrijke samenwerkingspartner van het Jugendamt en speelt dus een rol in de bemiddeling bij de gastouderopvang. In het verlengde hiervan komen in Duitsland dan ook geen gastouderbureaus voor en worden gastouders – via het vouchersysteem – rechtstreeks vanuit het Jugendamt betaald.

BUREAU BARTELS

13

Schema 2.9

Kwaliteitskenmerken van de gastouders

Naam voorziening

Tagespflegeperson (Tagesmutter/Tagesvater)

Registratie

Ja, bij het Jugendamt/Familien Service Büro. In de vorm van een Erlaubnis zur Kindertagespflege


Om geregistreerd te blijven moeten gastouders elk jaar deelnemen aan een korte (opfris)cursus o.g.v. van kinderopvang




Gastouders mogen maximaal 5 kinderen opvangen (exclusief eigen kinderen)


Ja

Om geregistreerd te blijven bij het Jugendamt en het Familien Service Büro moeten gastouders ook jaarlijks korte (opfris)cursussen volgen. In deze cursussen wordt aandacht besteed aan zowel pedagogische als praktische aspecten (bijvoorbeeld de inrichting van de opvangruimte) om de kwaliteit van de opvang op niveau te houden. Daarnaast is het Jugendamt in Duitsland verantwoordelijk voor de inspecties op de gastouderopvang. Aan deze inspecties is – net als voor de andere kinderopvangvormen in Duitsland – geen reguliere interval verbonden. Ze vinden van tijd tot tijd plaats. Daarbij vormt het belangrijkste aandachtspunt van deze inspecties de kwaliteit/inrichting van de opvangruimte bij de gastouder. Verder mogen gastouders in de praktijk maximaal vijf kinderen opvangen (exclusief hun eigen kinderen) en dienen ze te beschikken over een VOG (in het Duits Führungszeugnis). Vergelijking kwaliteit(seisen) kinderopvangvormen met de Nederlandse situatie Hiervoor zijn de Duitse kinderopvangvoorzieningen op basis van hun kwaliteitsaspecten vergeleken met de Nederlandse situatie. Uit schema 2.10 blijkt dat de eisen voor de onderzochte (kwaliteits)kenmerken van deze kinderopvangvormen grotendeels overeenkomen met de Nederlandse eisen. De enige uitzondering daarop vormt de beroepskracht-kindratio voor de Duitse BSO. Deze ratio is bepaald op 1:22/1:23 en wijkt daarmee af van de Nederlandse situatie. Schema 2.10

Duitse kinderopvangvoorzieningen vergeleken met de Nederlandse situatie (naar kwaliteitseisen)

Type opvang

Naam

Dagopvang

Kinderkrippen

Registratie

Inspecties

B-K ratio

Groepsgrootte

Kwalificatie leidsters

VOG

Kindergarten BSO

Hort

Gastouderopvang

Tagespflegeperson

n.v.t.

n.v.t.


BUREAU BARTELS

14

Totaal

2.6


In deze afsluitende paragraaf maken we de eindbalans op voor de Duitse kinderopvangvormen. Ook zullen we in beeld brengen wat de mogelijke implicaties hiervan zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Conclusies vergelijkbaarheid Duitse kinderopvangvormen In dit hoofdstuk hebben we de verschillende Duitse kinderopvangvoorzieningen naar vorm en kwaliteit(seisen) vergeleken met de Nederlandse situatie. De uitkomsten daarvan staan weergegeven in schema 2.11. In de afweging van het ministerie van SZW om de Duitse vormen van kinderopvang al dan niet op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang zullen twee belangrijke aandachtspunten meegenomen moeten worden. In de eerste plaats geldt dat ouders in bepaalde (delen van) deelstaten geen eigen bijdrage hoeven te betalen voor de kinderopvang. In de tweede plaats wijkt de beroepskracht-kindratio in de Duitse BSO af van de Nederlandse norm. Schema 2.11 Type opvang

Naam

Dagopvang

Conclusies en aandachtspunten Duitse kinderopvangvoorzieningen Vorm

Kwaliteit

Bewijsstuk/ certificaat

Inspectierapport

Aandachtspunten

Kinderkrippen

Betriebserlaubnis (via Jugendamt)

Ja, op te vragen bij het Jugendamt

In bepaalde (delen van) deelstaten is kinderopvang gratis

Kindergarten

Idem

Idem

Idem

BSO

Hort

Idem

Idem

Idem

Gastouderopvang

Tagespflegeperson

Erlaubnis zur Kindertagespflege (via Jugendamt)

Idem

Idem


De voorgaande uitkomsten hebben voor wat betreft de Duitse kinderopvangvormen de volgende implicaties voor het Register buitenlandse kinderopvang. Op het moment dat het ministerie van SZW besluit om (een deel van) de Duitse kinderopvangvormen op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang zal – bij een aanvraag voor opname in het register – de desbetreffende kinderopvangorganisatie ook in de praktijk daadwerkelijk moeten voldoen aan de diverse (kwaliteits)aspecten die in dit onderzoek zijn langsgelopen. In schema 2.11 is weergegeven hoe en bij welke instantie dit voor deze voorzieningen kan worden nagegaan. Tot slot merken we op dat Nederlandse ouders die studeren en/of werken in Duitsland en in het bezit zijn van een (tijdelijke) verblijfsvergunning aanspraak kunnen maken op een (financiële) tegemoetkoming vanuit de Duitse staat voor het gebruik van de verschillende genoemde kinderopvangvormen.

BUREAU BARTELS

15

BUREAU BARTELS

16

3.

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN ENGELAND

3.1


In Engeland vindt de dagopvang van kinderen van 0 tot 4 jaar onder andere plaats in een day care center (ook wel nursery genaamd). Hierbij gaat het om kinderdagverblijven die gerund worden door private, commerciële partijen. In een day care center kunnen kinderen in principe de hele dag terecht (de openingstijden zijn van 7:00/8:00 uur tot 18:00/19:00 uur). De opvang vindt op deze tijden plaats door betaalde beroepskrachten. Daarbij kunnen de day care centers zelf bepalen welke prijs zij voor deze opvang rekenen. Deze kosten komen dan volledig voor eigen rekening van de ouders. Alleen aan ouders met (zeer) lage inkomens biedt de overheid een financiële tegemoetkoming aan. Schema 3.1

Kenmerken van de day care center

Naam voorziening

Day care center (of nursery)

Leeftijdscategorie

0 - 4 jaar

Bedrijfsmatig

Ja, door private, commerciële partijen


Ja, hoogte wisselt


Nee

Plaats van opvang

Kindercentrum


Ja

Behalve commerciële, private kinderdagverblijven bestaan in Engeland ook publieke kinderdagverblijven (zie schema 3.2). Hierbij gaat het dan om de zogenoemde municipal nursery die – zoals de naam al aangeeft – door de gemeente wordt gerund en bedoeld is voor kinderen uit gezinnen met een laag inkomen/in een achterstandssituatie en voor de kinderen van gemeenteambtenaren. Hierbij worden de kindplaatsen in een municipal nursery ook gesubsidieerd door de gemeente. Ouders betalen wel een eigen bijdrage, maar deze is aanzienlijk lager dan voor de private, commerciële kinderdagverblijven. Schema 3.2

Kenmerken van de municipal nursery

Naam voorziening

Municipal nursery

Leeftijdscategorie

0 - 2 jaar

Bedrijfsmatig

Nee, wordt gerund door gemeenten


In beperkte mate, het gaat om door gemeente gesubsidieerde kindplaatsen. De ouderbijdrage is beperkt en aanzienlijk lager dan voor het gebruik van commerciële kinderdagverblijven


Nee

Plaats van opvang

Kindercentrum


Ja

Een derde vorm van dagopvang die in Engeland wordt geboden betreft de sure start centers. Deze door de overheid opgezette organisaties bieden een breed pakket aan diensten ter ondersteuning van ouders. Zo geven zij informatie en ondersteuning op het gebied van opvoeding en bieden een ontmoetingsplek voor ouders en kinderen.

BUREAU BARTELS

17

Een belangrijke dienst die de sure start centers ook aanbieden is dagopvang. Daarbij zijn de sure start centers voornamelijk te vinden in de achterstandswijken waar zij zich in het bijzonder richten op gezinnen met lage inkomens. Binnen deze dagopvang bestaat een deel van het aanbod uit gratis voorschoolse educatie voor kinderen van 3 en 4 jaar (de zogenoemde early years provision, zie ook verderop). Aan het overige deel van het dagopvangaanbod zijn wel kosten verbonden. Deze kosten zijn echter aanzienlijk lager dan voor de commerciële dagopvang. Overigens merken we op dat recentelijk door bezuinigingen een groot aantal sure start centers is gesloten. Op het moment dat dit onderzoek plaatsvond liep nog een (politieke) discussie over de toekomst van de overige sure start centers. Schema 3.3

Kenmerken van de sure start center

Naam voorziening

Sure start center

Leeftijdscategorie

0 - 5 jaar

Bedrijfsmatig

Nee, vanuit de overheid aangeboden aan met name gezinnen met een laag inkomen of een achterstandspositie


Meestal wel, maar wisselt. De kosten zijn beperkt


Nee

Plaats van opvang

Kindercentrum


Ja

In Engeland hebben alle kinderen van 3 en 4 jaar recht op 15 uur gratis voorschoolse educatie (gedurende 38 weken per jaar). Deze educatie – genaamd de early years provision – wordt onder andere aangeboden op de nursery schools (kleuterscholen). Deze scholen vormen een onderdeel van het Engelse schoolsysteem en wijken naar vorm dan ook af van de Nederlandse kinderopvang. Schema 3.4

Kenmerken van de nursery school

Naam voorziening

Nursery school

Leeftijdscategorie

3 en 4 jaar

Bedrijfsmatig

Nee, onderdeel van het schoolsysteem


Nee


Ja

Plaats van opvang

Kindercentrum/school


Ja

Overigens wordt de gratis voorschoolse educatie in Engeland niet alleen aangeboden op de voornoemde kleuterscholen (nursery schools). De gratis early years provision kan namelijk ook plaatsvinden op speciaal hiervoor erkende kinderdagverblijven (day care centers, municipal nurseries, sure start centers) en bij gastouders (childminders). Voor dit gratis onderdeel van de dagopvang krijgen deze kinderopvangorganisaties/gastouders een subsidie. Richting de ouders wordt dit doorberekend via een vermindering van de kostprijs voor de kinderopvang.

BUREAU BARTELS

18

3.2


Engeland kent een divers aanbod aan voorzieningen voor de buitenschoolse opvang. Dit aanbod van BSO – in het Engels Out of School Hours Care (OSHC) genoemd – loopt dan ook uiteen van breakfast clubs, afterschool clubs tot aan holiday clubs. Deze BSOvoorzieningen worden door zowel commerciële partijen, vrijwilligersorganisaties als door gemeenten aangeboden. Het activiteitenaanbod, de wijze waarop dit is georganiseerd en de prijs verschillen hierdoor sterk. Schema 3.5

Kenmerken van de OSHC

Naam voorziening

Out of School Hours Care (OSHC)

Leeftijdscategorie

5 - 14 jaar

Bedrijfsmatig

Wisselend, door commerciële partijen, vrijwilligersorganisaties en gemeenten


Ja


Nee

Plaats van opvang

Wisselend


Wisselend

Voor de ouders zijn over het algemeen (hoge) kosten verbonden aan het gebruik van de BSO, zeker omdat de overheid niet of nauwelijks bijdraagt aan de kosten.

3.3


In Engeland vindt de formele gastouderopvang plaats door zogenoemde childminders. Deze gastouders richten zich vooral op de opvang van kinderen tot 8 jaar (en soms tot 12 jaar). Hierbij kan de opvang plaatsvinden bij de gastouder thuis of bij de vraagouder. Schema 3.6

Kenmerken van de childminder

Naam voorziening

Childminder

Leeftijdscategorie

0 - 12 jaar

Bedrijfsmatig

Ja, gastouders zijn zelfstandige ondernemers


Ja

Plaats van opvang

Bij de gastouder (of vraagouder)


Ja

Voor de gastouderopvang moeten ouders in principe zelf alles betalen. Deze bijdrage ligt hierbij gemiddeld tussen de 2,50 en 7,50 pond per uur. Alleen voor ouders met (zeer) lage inkomens biedt de overheid een financiële tegemoetkoming aan.

3.4


We hebben in de eerste fase van het onderrzoek de verschillende vormen van kinderopvang in Engeland vergeleken met de situatie in Nederland. De uitkomsten daarvan staan weergegeven in schema 3.7. Hieruit blijkt dat de nursery school op een

BUREAU BARTELS

19

belangrijk aspect afwijkt van de Nederlandse situatie. Deze vorm maakt namelijk deel uit van het Engelse schoolsysteem en het gebruik ervan is gratis. Ook blijken een aantal kenmerken van de municipal nursery en de sure start centers niet overeenkomstig. Beide opvangvormen worden niet bedrijfsmatig gerund en bieden grotendeels gesubsidieerde opvang bieden voor een specifieke doelgroep (lagere inkomens). Schema 3.7

Engelse kinderopvangvormen vergeleken met Nederlandse situatie (naar vorm)

Type opvang

Naam

Dagopvang

Day care center

Leeftijd

Bedrijfsmatig

Bijdrage ouders

Schoolsysteem

Plaats opvang

Beroepskrachten

Municipal nursery Sure start center Nursery school BSO

OSHC

Gastouderopvang

Childminder

n.v.t.


Daarentegen komen de onderzochte aspecten van de private, commerciële day care centers en childminders naar organisatievorm wel in grote mate overeen. Terwijl de situatie in de OSHC (de BSO) zo wisselend is dat deze niet eenduidig te beoordelen valt. Een deel zal overeenkomen met de Nederlandse situatie, voor een ander deel (bijvoorbeeld de BSO’s gerund door vrijwilligers) zal dit minder gelden.

3.5


Uit de vorige paragraaf kwam als uitkomst van de eerste fase van het onderzoek naar voren dat de onderzochte kenmerken van drie van de zes kinderopvangvormen in Engeland in grote lijnen overeenkomen met de Nederlandse situatie. Voor deze kinderopvangvormen – te weten de day care center, OSHC en de childminder – zijn we in de tweede fase van het onderzoek nagegaan in hoeverre ze ook op het gebied van kwaliteit(seisen) naar aard en strekking overeenkomen met de Nederlandse normen. In de rest van deze paragraaf zullen we een aantal kwaliteitsaspecten van deze kinderopvangvormen langslopen. Tot slot zullen we in de laatste paragraaf de eindbalans opmaken en aangeven wat de mogelijke implicaties van deze uitkomsten zouden kunnen zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang.

BUREAU BARTELS

20

Totaal

Kwaliteitseisen van dagopvang Voor wat betreft de kwaliteit(seisen) van de dagopvang zal in de eerste plaats moeten gelden dat ze staan opgenomen in een (centraal) register. Voor de Engelse situatie blijkt dan dat de day care centers geregistreerd dienen te staan bij Ofsted12. In het register van Ofsted staan de erkende vormen van dagopvang opgenomen. Ook verstrekt Ofsted aan de kinderopvangorganisaties een Certificate of registration (bewijsstuk van registratie) met een geldigheidsduur van 1 jaar. Schema 3.8

Kwaliteitskenmerken van de day care center

Naam voorziening

Day care center

Registratie

Ja, bij Ofsted via een Certificate of registration


Het Certificate of registration is 1 jaar geldig


Ja, om de 3 à 4 jaar door Ofsted. De uitkomsten van een inspectie worden vastgelegd in een inspection report


1:3 (voor kinderen van 0 - 2 jaar) 1:4 (voor kinderen van 2 jaar) 1:13 (voor kinderen van 3 - 4 jaar)


Niet bekend


Ja, alle medewerkers hebben een relevante (pedagogische) beroepsopleiding afgerond


Ja, alle medewerkers dienen te beschikken over een VOG (in het Engels Certificate of good conduct)

Om voor registratie/verlenging in aanspraak te komen moeten kinderopvangorganisaties kunnen aantonen dat ze beschikken over een opvanglocatie die voldoet aan de gestelde eisen, bijvoorbeeld voor wat betreft omvang (vloeroppervlak), veiligheid en hygiëne. Ook moeten kinderopvangorganisaties kunnen overleggen dat hun personeel in voldoende mate gekwalificeerd is en in het bezit is van een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) (Certificate of good conduct). Daarbij is Ofsted verantwoordelijk voor de registratie, inspectie en handhaving (wanneer niet aan de standaard wordt voldaan). Vanuit Ofsted vindt om de 3 à 4 jaar een inspectie plaats op de uitvoering. Hierbij wordt gekeken of een kinderopvangorganisatie voldoet aan de National Standards die zijn vastgelegd voor bijvoorbeeld de beroepskrachtkindratio, kwalificatie van personeel, hygiëne en (veiligheids)eisen aan de opvanglocatie. De uitkomsten van deze inspectie worden opgenomen in een inspection report 13 . Daarnaast kan een day care center een aparte inspectie vanuit Ofsted krijgen op het moment dat zij de – eerder in dit hoofdstuk besproken – gratis early years provision aanbieden. Hun aanbod van (gratis) voorschoolse educatie wordt dan afzonderlijk beoordeeld door Ofsted. Op het moment dat deze voorziening voldoet aan de eisen ontvangt een day care center hiervoor een subsidie die, zoals eerder gezegd, richting de ouders wordt doorgerekend via een vermindering van de kostprijs voor de kinderopvang.

12 13

Ofsted staat voor Office for Standards in Education, children’s services en skills. Inspectierapporten zijn beschikbaar via: www.ofsted.gov.uk/inspection-reports/find-inspection-report.

BUREAU BARTELS

21

Uit de bovenstaande schema’s blijkt verder dat de kinderen in de day care center worden opgevangen door erkende beroepskrachten zoals nursery teachers en nursery nurses die een relevante (pedagogische) beroepsopleiding hebben voltooid. De beroepskrachtkindratio is daarbij 1:3 (voor kinderen van 0-2 jaar), 1:4 (voor kinderen van 2 jaar) en 1:13 (voor kinderen van 3 en 4 jaar). Voor de jongste groepen is deze ratio overeenkomstig met die in Nederland (zie ter vergelijking voor de Nederlandse situatie bijlage II). Voor de kinderen van 3 en 4 jaar ligt deze ratio wat hoger. Overigens merken we op dat alle medewerkers die werkzaam zijn op de dagopvang over een Verklaring Omtrent het Gedrag beschikken. Kwaliteitseisen van BSO Nemen we vervolgens een aantal kwaliteitseisen van de Engelse BSO (OSHC) onder de loep, dan blijkt dat voor de opvang van kinderen tot 8 jaar geldt dat zij geregistreerd dienen te zijn bij Ofsted. Terwijl voor buitenschoolse opvang van kinderen van 8 jaar en ouder dit niet verplicht is. Een OSHC die de buitenschoolse opvang voor deze leeftijdsgroep verzorgt, kan zich wel op vrijwillige basis aanmelden bij Ofsted. Vanaf het moment dat een OSHC dit doet, committeert zij zich ook aan de National Standards waarop door Ofsted toegezien wordt. Dit houdt onder meer in dat een bij Ofsted geregistreerde OSHC moet beschikken over een passende opvanglocatie en gekwalificeerd personeel met een VOG. Het bewijs van inschrijving van een OSHC bij Ofsted wordt vastgelegd aan de hand van een Certificate of registration. Dit document kent – evenals bij de dagopvang – een geldigheidstermijn van 1 jaar. Ook vinden iedere 3 tot 4 jaar inspecties vanuit Ofsted plaats waarin wordt bekeken in hoeverre de OSHC voldoet aan de National Standards. De uitkomsten van deze inspecties worden opgenomen in een inspection report. Schema 3.9

Kwaliteitskenmerken van de OSHC

Naam voorziening

OSHC

Registratie

Ja, bij Ofsted via een Certificate of registration (registratie van BSO voor kinderen van 8 jaar en ouder is op vrijwillige basis)






1:13 voor kinderen tot 8 jaar. Voor kinderen boven de 8 jaar is geen beroepskracht-kindratio vastgesteld


Niet bekend


Ja, in een OSHC die staat geregistreerd bij Ofsted hebben de medewerkers een relevante (pedagogische) beroepsopleiding afgerond


Ja, in een OSHC die staat geregistreerd bij Ofsted beschikken medewerkers over een VOG (Certificate of good conduct)

Uit het bovenstaande schema blijkt verder dat – althans voor de OSHC die geregistreerd staan bij Ofsted – ook de andere kwaliteitseisen in grote lijnen overeenkomen met de Nederlandse situatie. Zo geldt een beroepskracht-kindratio van maximaal 1:13 en hebben de medewerkers een relevante (pedagogische) beroepsopleiding afgerond.

BUREAU BARTELS

22

Kwaliteitseisen van gastouderopvang Voor de Engelse gastouderopvang doet zich tot slot eenzelfde situatie voor als bij de buitenschoolse opvang (OSHC). In Engeland zijn gastouders die kinderen opvangen tot 8 jaar namelijk verplicht om zich te registeren bij Ofsted (en zich hiermee te committeren aan de National Standards). Voor gastouders die uitsluitend kinderen opvangen van 8 jaar en ouder geldt deze verplichting echter niet. Wel kunnen zij zich op vrijwillige basis laten registeren bij Ofsted. Hierbij merken we op dat Ofsted verder geen bemiddelende rol op zich neemt (zoals een gastouderbureau in Nederland dat doet). De belangrijkste taak van Ofsted is erop te letten dat gastouders aan de gestelde kwaliteitseisen voldoen. Schema 3.10


Naam voorziening

Childminder

Registratie

Ja, bij Ofsted via een Certificate of registration (registratie van BSO voor kinderen van 8 jaar en ouder is op vrijwillige basis)






Gastouders mogen maximaal 6 kinderen opvangen


Ja, in een OSHC die staat geregistreerd bij Ofsted beschikken medewerkers over een VOG (Certificate of good conduct)

Net als bij de hiervoor besproken kinderopvangvormen, ontvangen Engelse gastouders (childminders) na hun inschrijving bij Ofsted een Certificate of registration. Dit bewijsstuk heeft een geldigheidstermijn van één jaar. Vervolgens worden gastouders iedere 3 tot 4 jaar door Ofsted geïnspecteerd aan de hand van de zogenoemde National Standards (de kwaliteitseisen voor kinderopvang). Een van deze eisen is dat een gastouder maximaal 6 kinderen in de leeftijd tot 8 jaar mag opvangen14. Ook moet een gastouder in het bezit zijn van een Verklaring Omtrent het Gedrag (Certificate of good conduct). Daarnaast worden gastouders die early years provision (gratis voorschoolse educatie) aanbieden hierop apart geïnspecteerd door Ofsted. De gastouders die voldoen aan de eisen hiervoor ontvangen een subsidie. Zoals gezegd, wordt dit bedrag richting de ouders doorgerekend middels een vermindering van de kostprijs voor de kinderopvang. Vergelijking kwaliteit(seisen) kinderopvangvormen met de Nederlandse situatie Hiervoor zijn in totaal drie Engelse kinderopvangvoorzieningen op basis van hun kwaliteitsaspecten vergeleken met de Nederlandse situatie. Uit schema 3.11 blijkt dat in ieder geval de onderzochte (kwaliteits)kenmerken van de day care center grotendeels overeenkomen. De kwaliteitseisen die aan deze opvangvorm worden gesteld, komen nagenoeg allemaal overeen met de Nederlandse. Voor de OSHC (BSO) en de childminder (gastouderopvang) is dit het geval op het moment dat ze zijn geregistreerd bij Ofsted. Hierbij is registratie bij Ofsted verplicht op het moment dat kinderen onder de 8 jaar worden opgevangen. Op het moment dat kinderen van uitsluitend 8 jaar en ouder worden opgevangen is registratie echter niet verplicht. Voor de opvang van deze

14

Van deze zes kinderen onder de 8 jaar mogen maximaal drie kinderen jonger zijn dan 6 jaar en niet meer dan één kind mag jonger zijn dan 1 jaar.

BUREAU BARTELS

23

specifieke leeftijdsgroep kan de kwaliteit dan ook niet gewaarborgd worden als een registratie bij Ofsted ontbreekt. Schema 3.11

Engelse kinderopvangvoorzieningen vergeleken met de Nederlandse situatie (naar kwaliteitseisen)

Type opvang

Naam

Registratie

Inspecties

B-K ratio

Groepsgrootte

Dagopvang

Day care center

n.b.

BSO

OSHC

n.b.

Gastouderopvang

Childminder

n.v.t.


VOG

n.v.t.


3.6


In deze afsluitende paragraaf maken we de eindbalans op voor de Engelse kinderopvangvormen. Ook zullen we in beeld brengen wat de mogelijke implicaties hiervan zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Conclusies vergelijkbaarheid Engelse kinderopvangvormen In dit hoofdstuk hebben we de verschillende Engelse kinderopvangvoorzieningen naar vorm en kwaliteit(seisen) vergeleken met de Nederlandse situatie. De uitkomsten daarvan staan weergeven in schema 3.12. In de afweging van het ministerie van SZW om de Engelse vormen van kinderopvang al dan niet op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang zullen twee belangrijke aandachtspunten meegenomen moeten worden. In de eerste plaats is gebleken dat een aantal opvangvormen gratis toegankelijk zijn en (ook) bedoeld voor specifieke doelgroepen (zoals lagere inkomens). Hierbij gaat het dan om de municipal nursery, sure start center en nursery school. In de tweede plaats is een belangrijk punt van aandacht dat bij de opvang van kinderen boven de 8 jaar registratie bij Ofsted niet verplicht is (en de kwaliteit van de opvang dus niet is gewaarborgd).

BUREAU BARTELS

24

Totaal

Schema 3.12

Conclusies en aandachtspunten Engelse kinderopvangvoorzieningen

Type opvang

Naam

Dagopvang

Day care center

Vorm

Kwaliteit

Municipal nursery

n.v.t.

Sure start center

n.v.t.

Nursery school

n.v.t.


Inspectierapport

Aandachtspunten

Certificate of registration (via Ofsted)

Inspection report (via Ofsted)

-

BSO

OSHC

Idem

Idem

Een OSHC waar alleen kinderen boven de 8 jaar worden opgevangen hoeft niet geregistreerd te zijn

Gastouderopvang

Childminder

Idem

Idem

Idem


De voorgaande uitkomsten hebben voor wat betreft de Engelse kinderopvangvormen de volgende implicaties voor het Register buitenlandse kinderopvang. Op het moment dat het ministerie van SZW besluit om (een deel van) de Engelse kinderopvangvormen op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang zal – bij eeen aanvraag voor opname in het register – de desbetreffende kindeorpvangorganisatie ook in de praktijk daadwerkelijk moeten voldoen aan de diverse (kwaliteits)aspecten die in dit onderzoek zijn langsgelopen. In schema 3.12 is weergegeven hoe en bij welke instantie dit voor deze voorzieningen kan worden nagegaan. Tot slot merken we op dat Nederlandse ouders die (tijdelijk) wonen en werken in Engeland daar geen (financiële) tegemoetkoming ontvangen voor het gebruik van de kinderopvang in een day care center, OSHC of childminder. Net als Britse ouders moeten zij alles zelf betalen. Engeland kent voor deze opvangvormen namelijk geen financiële compensatie vanuit de staat (met uitzondering van enige compensatie voor de laagste inkomens).

BUREAU BARTELS

25

BUREAU BARTELS

26

4.

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN FRANKRIJK

4.1


In Frankrijk bieden de collectieve crèches dagopvang voor kinderen van 0 tot 3 jaar. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor het aanbieden en organiseren van deze crèches. De gemeenten kunnen zelf bepalen of en hoeveel kindplaatsen zij realiseren. De beschikbaarheid van kindplaatsen verschilt daardoor sterk per gemeente. Over het algemeen geldt dat het aanbod zeer beperkt is en gemeenten niet kunnen voorzien in de vraag. Het beperkte aanbod van kindplaatsen in de gemeentelijke crèches maakt dat private partijen ook crèches openen. Meer recent nemen eveneens grote ondernemingen (zoals Crédit Lyonnais) het initiatief tot bedrijfscrèches, waar kinderen van werknemers opgevangen kunnen worden. Schema 4.1

Kenmerken van de crèche

Naam voorziening

Crèche

Leeftijdscategorie

0 - 3 jaar

Bedrijfsmatig

In principe gerund door gemeenten. In beperkte mate bestaan crèches van private partijen en bedrijfscrèches


Ja, hoogte afhankelijk van gezinsinkomen en -samenstelling


Nee

Plaats van opvang



Ja

Ouders moeten betalen voor het gebruik van de crèche. De hoogte van de bijdrage hangt af van het inkomen van de ouder(s) en van de gezinssamenstelling (aantal kinderen, eenoudergezinnen et cetera). Omdat de kosten hoog zijn (in 2008 gemiddeld 8,50 euro per uur) en het aanbod laag, wordt – volgens de geraadpleegde expert – maar in beperkte mate gebruikgemaakt van deze vorm van kinderopvang. Informele opvang (familie, vrienden, buren et cetera) en formele gastouderopvang zijn veel gebruikelijker voor de kinderen in deze leeftijdsgroep. Naast de collectieve crèche bestaat in Frankrijk de crèche parentale. Hierbij gaat het om een beperkte groep crèches (200 in totaal) die zijn opgericht en worden bestuurd door de ouders van de kinderen die er worden opgevangen. In principe is het gestart als een experimentele vorm, maar sinds enige tijd valt ook de crèche parentale (deels) onder de reguliere weten regelgeving voor de kinderopvang. Daarbij wordt op deze crèches deels gewerkt met betaalde, gediplomeerde beroepskrachten die ondersteund worden door de ouders, waarvan een actieve bijdrage aan de opvang wordt verwacht. Overigens moeten ouders voor deze kinderopvangvorm ook betalen. Waarbij de financiering op een aantal punten verschilt van de reguliere crèches, maar ook aan wettelijke voorschriften moet voldoen.

BUREAU BARTELS

27

Schema 4.2

Kenmerken van de crèche parentale

Naam voorziening

Crèche parentale

Leeftijdscategorie

0 - 3 jaar

Bedrijfsmatig

Ja


Ja


Nee

Plaats van opvang



Deels, er werken beroepskrachten die worden ondersteund door de ouders van de kinderen

In Frankrijk kunnen wat oudere kinderen in de leeftijd van 3 tot 6 jaar vervolgens terecht op een école maternelle. Overigens zijn sommige écoles maternelles ook al toegankelijk voor kinderen van 2 jaar, maar dit is nog geen gemeengoed. Op de Franse voorscholen krijgen kinderen een educatief programma aangeboden. De écoles maternelles maken namelijk onderdeel uit van het Franse schoolsysteem en vallen onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten. Alle kinderen die in Frankrijk wonen kunnen dan ook – ongeacht hun nationaliteit – gratis gebruikmaken van de voorschool. Het gebruik van een école maternelle is op vrijwillige basis, maar in de praktijk blijkt dat 95% van de Franse kinderen participeert. Daarbij biedt de voorschool educatie en opvang aan voor gemiddeld 33 uur in de week (alleen de woensdag is vrij). Schema 4.3

Kenmerken van de école maternelle

Naam voorziening

École maternelle

Leeftijdscategorie

2 - 6 jaar

Bedrijfsmatig

Nee, onderdeel van het schoolsysteem


Nee (uitsluitend voor de maaltijden)


Ja

Plaats van opvang

In een school


Ja

4.2


In Frankrijk is de gemeente verantwoordelijk voor het organiseren van voorzieningen voor de buitenschoolse opvang. Hierbij richt de Franse BSO zich zowel op de voorschoolse, tussenschoolse als naschoolse opvang. Omdat in Frankrijk een landelijk kader voor de BSO ontbreekt, is sprake van een grote diversiteit in het aanbod. Bovendien zijn gemeenten niet verplicht om iets te doen op het gebied van de BSO, waardoor het voorkomt dat in bepaalde gemeenten geen of slechts gedeeltelijk voorzieningen op dit punt beschikbaar zijn.

BUREAU BARTELS

28

Schema 4.4

Kenmerken van de buitenschoolse opvang

Naam voorziening

Diverse benamingen, zoals centre de loisir en atelier bleu

Leeftijdscategorie

3 - 16 jaar

Bedrijfsmatig

Door de gemeente georganiseerd


Ja, hoogte wisselt en is afhankelijk van type aanbod, inkomen van de ouder(s) en gezinssamenstelling


Nee

Plaats van opvang

Wisselend, in school, buurthuis of ander centrum


Ja

In veel gemeenten heeft de buitenschoolse opvang gedurende de normale lesweken de vorm van ‘spelen onder toezicht’ en/of het ‘maken van huiswerk onder toezicht’. In deze gevallen is dan ook vaak geen sprake van een speciaal voor de kinderen ontwikkeld activiteitenaanbod. In de vakantieperiode en op de lesvrije woensdagen kunnen de kinderen daarentegen gebruikmaken van zogenoemde centre de loisirs, die de kinderen een wat breder activiteitenprogramma aanbieden (uitstapjes, sportactiviteiten, et cetera). Daarnaast kent Frankrijk de zogenoemde haltes-garderies. Dit zijn door de gemeenten georganiseerde voorzieningen waar kinderen incidenteel kunnen worden opgevangen (bijvoorbeeld als ouders voor een afspraak naar een ziekenhuis moeten). Het gaat hierbij dus niet om structurele opvang van kinderen. Verder zijn er ook bepaalde gemeenten die een uitgebreider en meer ontwikkeld aanbod hebben aan BSO-voorzieningen. Een belangrijk voorbeeld hiervan is Parijs. In deze stad is een breed aanbod aan buitenschoolse activiteiten. Zo kunnen kinderen in het basisonderwijs gebruikmaken van zogenaamde ateliers bleus die workshops op het gebied van sport, kunst en cultuur organiseren. Deze workshops worden in opdracht van de gemeente verzorgd door not-for-profit organisaties. Ook bestaan in Parijs BSOvoorzieningen voor kinderen met een leer-/ontwikkelingsachterstand en kent men de Arc en Ciel: een vakantieaanbod voor kinderen om meerdere dagen Parijs te kunnen verlaten voor een verblijf aan zee of op het platteland. Voor het gebruik van de verschillende BSO-voorzieningen moeten ouders een bijdrage betalen. De hoogte van dit bedrag verschilt. Het hangt van de gemeente (en het aanbod dat zij leveren) af welke bijdrage wordt verlangd. Vaak wordt door de gemeenten wel aangehaakt bij het landelijk belastingsysteem, dat ervan uit gaat dat de bijdrage van de ouders wordt vastgesteld aan de hand van hun inkomen en de gezinssamenstelling. Tot slot kan worden vermeld dat de plaats van de opvang wisselt. Bij de meer reguliere BSO-voorzieningen voor doordeweeks vindt de opvang meestal plaats op het terrein van een school, buurthuis of een ander lokaal (kind)centrum.

BUREAU BARTELS

29

4.3


Gastouderopvang in Frankrijk richt zich op kinderen van 0 tot 6 jaar. Voor de groep kinderen tot 3 jaar is het zelfs de meest gebruikte vorm van kinderopvang. Dit heeft mede te maken met de beperkte beschikbaarheid van andere vormen van formele kinderopvang (crèches). Om als formele gastouder te kunnen werken moet een gastouder beschikken over een goedkeuring van de regionale overheid. Tevens is een gastouder verplicht om een cursus van 120 uur te volgen (mensen met een passende opleiding zijn hiervan vrijgesteld). Bij de Franse gastouderopvang worden kinderen vaak thuis bij de gastouder opgevangen of in een crèche familiale. In het laatste geval maakt een gastouder dan gebruik van een door de gemeente beschikbaar gestelde opvanglocatie. Op een crèche familiale kunnen meerdere gastouders tegelijkertijd werken. Zowel bij de opvang thuis als in een crèche familiale geldt overigens dat een gastouder maximaal vier kinderen mag opvangen. Schema 4.5

Kenmerken van de assistante maternelle

Naam voorziening

Assistante maternelle

Leeftijdscategorie

0 - 6 jaar

Bedrijfsmatig

Ja, het zijn zelfstandige ondernemers


Ja, bijdrage hangt af van inkomen en gezinssamenstelling

Plaats van opvang

Bij de gastouder thuis of in een crèche familiale


Ja

Ouders moeten betalen voor de gastouderopvang. Ook hier zijn de kosten gerelateerd aan het belastingsysteem, zodat de hoogte van de bijdrage van de ouders afhankelijk is van de hoogte van het gezinsinkomen en -samenstelling. De gemeente houdt een registratie bij van de in hun gebied werkzame gastouders. Daarnaast kent Frankrijk ook een soort gastouderbureaus, namelijk de Relais Assistantes Maternelles (RAM). Deze bureaus zijn vaak op intergemeentelijk niveau georganiseerd en hebben voornamelijk een informerende en ondersteunende rol richting gastouders en vraagouders. Gastouders kunnen daar terecht voor begeleiding en advies en voor het uitwisselen van ervaringen met andere gastouders. Ook bieden deze bureaus activiteiten en workshops aan voor de kinderen die door gastouders worden opgevangen. Overigens hebben de RAM’s – in afwijking van de Nederlandse gastouderbureaus – niet als taak om koppelingen te realiseren tussen gastouders en vraagouders.

4.4


We hebben in de eerste fase van het onderzoek de verschillende kinderopvangvormen in Frankrijk vergeleken met de situatie in Nederland. De uitkomsten daarvan staan weergegeven in schema 4.6. Hieruit blijkt dat de onderzochte aspecten van de Franse crèche, BSO en gastouderopvang grotendeels overeenkomen met de Nederlandse situatie.

BUREAU BARTELS

30

Terwijl een belangrijk argument dat het ministerie van SZW zou kunnen gebruiken om de crèche parentale in de toekomst uit te sluiten voor opname in het register is dat hier niet uitsluitend met beroepskrachten wordt gewerkt. Voor de école maternelle geldt tot slot dat zij gratis toegankelijk is voor alle kinderen. Schema 4.6

Franse kinderopvangvoorzieningen vergeleken met de Nederlandse situatie (naar vorm)

Type opvang

Naam

Dagopvang

Crèche

Leeftijd

Bedrijfsmatig

Bijdrage ouders

Schoolsysteem

Plaats opvang

Beroepskrachten

Crèche parentale École maternelle BSO

Divers

Gastouderopvang


n.v.t.


4.5


Uit de vorige paragraaf kwam als uitkomst van de eerste fase van het onderzoek naar voren dat de onderzochte kenmerken van drie (van de vijf) kinderopvangvormen in Frankrijk in grote lijnen overeenkomen met de Nederlandse situatie. Voor deze kinderopvangvormen – te weten de crèche, de BSO-voorzieningen (zoals de centre de loisir) en de assistante maternelle – zijn we in de tweede fase van het onderzoek nagegaan in hoeverre ze ook op het gebied van kwaliteit(seisen) naar aard en strekking overeenkomen met de Nederlandse normen. In de rest van deze paragraaf zullen we een aantal kwaliteitsaspecten van deze kinderopvangvormen langslopen. Tot slot zullen we in de laatste paragraaf de eindbalans opmaken en aangeven wat de mogelijke implicaties van deze uitkomsten zouden kunnen zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Kwaliteitseisen van dagopvang Voor wat betreft de kwaliteit(seisen) van de Franse dagopvang blijkt allereerst dat de crèches geregistreerd dienen te staan bij de Franse overheidsinstantie voor de bescherming van het kind: het Protection Maternelle et Infantile (PMI). Daarnaast staan de publieke crèches geregistreerd bij de gemeenten. De registratie van beide dagopvangvormen is in principe voor onbepaalde tijd. Op de kwaliteit van de uitvoering vinden vervolgens periodiek inspecties plaats door het PMI. Hierbij moeten de reguliere crèches bijvoorbeeld kunnen aantonen dat hun medewerkers beschikken over een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG).

BUREAU BARTELS

31

Totaal

Schema 4.7

Kwaliteitskenmerken van de crèche

Naam voorziening

Crèche

Registratie

Ja, publieke crèches bij PMI en gemeenten, private crèches alleen bij PMI


De geldigheidstermijn is voor onbepaalde tijd


Ja, door PMI


1:5 (voor kinderen die nog niet kunnen lopen) 1:8 (voor kinderen die al wel kunnen lopen)


Niet bekend


Ja, wordt gewerkt met gekwalificeerde beroepskrachten die beschikken over een afgeronde (relevante) beroepsopleiding


Ja

Uit het bovenstaande schema blijkt verder dat de beroepskracht-kindratio voor de crèches is bepaald op 1:5 (voor kinderen die nog niet kunnen lopen) en 1:8 (voor kinderen die al wel kunnen lopen). Overigens is het kengetal van de gemiddelde beroepskracht-kindratio in de Franse dagopvang in grote lijnen overeenkomstig met die in Nederland. De maximale groepsgrootte van een crèche hebben we niet kunnen achterhalen. Tijdens de uren dat de kinderen verblijven in een crèche worden ze opgevangen door erkende beroepskrachten, onder andere door puéricultrices (die beschikken over een 4jarige verpleegstersopleiding inclusief een 1-jarige specialisatie kinderopvang). Kwaliteitseisen van BSO In paragraaf 4.2 brachten we al naar voren dat in Frankrijk diverse vormen van BSOvoorzieningen bestaan. Bekende vormen hiervan zijn onder meer de centre de loisir en de atelier blue. Bij de buitenschoolse opvang in Frankrijk wordt een verschil gemaakt tussen de opvang van kinderen jonger dan 6 jaar en de opvang van kinderen van 6 jaar en ouder. Zo geldt dat BSO-voorzieningen die zich richten op de opvang van de jongste groep kinderen bij de Franse overheidsinstantie voor de bescherming van het kind – het PMI – geregistreerd moeten staan. Terwijl de BSO-voorzieningen voor kinderen van 6 jaar en ouder staan ingeschreven bij het ministerie van Volksgezondheid, Jeugd en Sport (meer precies bij het Direction Départementale de Jeunesse, Sport et Cohésion Sociale) of bij de gemeente. Wat de geldigheidstermijn is van deze registraties is helaas niet bekend.

BUREAU BARTELS

32

Schema 4.8

Kwaliteitskenmerken van de centre de loisir/atelier bleu

Naam voorziening

O.a. de centre de loisir/atelier bleu

Registratie

Ja, bij het PMI (voor kinderen jonger dan 6 jaar) of bij het Direction Départementale de Jeunesse, Sport et Cohésion Sociale of de gemeente (voor kinderen van 6 jaar en ouder)


Niet bekend


Ja, door PMI (voor kinderen jonger dan 6 jaar) en door het Direction Départementale de Jeunesse, Sport et Cohésion Sociale (voor kinderen van 6 jaar en ouder)


1:10 (voor kinderen jongeren dan 6 jaar) 1:14 (voor kinderen van 6 jaar en ouder)


Niet bekend


Ja, door erkende beroepskrachten die in het bezit moeten zijn van een BAFA (Brevet d’aptitude aux fonctions d’animateur)


Niet bekend

Op het naleven van de (kwaliteits)eisen door de BSO-voorzieningen wordt ook – afhankelijk van de op te vangen leeftijdsgroep – toegezien door het PMI of het Direction Départementale de Jeunesse, Sport et Cohésion Sociale. Hierbij wordt onder meer gelet op de beroepskracht-kindratio die bij de opvang van kinderen jonger dan 6 jaar 1:10 mag bedragen (overeenkomend met die in Nederland, zie ook bijlage II) en voor kinderen van 6 jaar en ouder 1:14 (iets hoger dan in Nederland). Helaas is niet bekend wat de maximale groepsgrootte is die voor de Franse BSO-voorzieningen wordt gehanteerd. Feit is wel dat de opvang van de kinderen altijd plaatsvindt door erkende beroepskrachten die in het bezit moeten zijn van een BAFA (Brevet d’aptitude aux fonctions d’animateur). Of ze ook moeten beschikken over een Verklaring Omtrent het Gedrag is niet bekend. Kwaliteitseisen van gastouderopvang Richten we ons tot slot op de gastouderopvang, dan blijkt dat ook de erkende gastouders geregistreerd dienen te staan bij het PMI. Hierbij wordt hun registratie vastgelegd middels een bewijsstuk, genaamd ágrement. Dit bewijsstuk kent een geldigheidstermijn van vijf jaar en kan door een gastouder worden gebruikt om richting een vraagouder aan te tonen dat hij/zij een formele (erkende) vorm van gastouderopvang aanbiedt. Schema 4.9


Naam voorziening


Registratie

Ja, bij het PMI via een ágrement


5 jaar


Ja, door het PMI


Maximaal 4 (inclusief eigen kinderen mits jonger dan 3 jaar)


Ja

Naast een registratie bij het PMI moeten gastouders ook in het bezit zijn van een Verklaring Omtrent het Gedrag. Ook dient een gastouder niet meer dan vier kinderen op te vangen. Onder dit maximale aantal vallen ook de eigen kinderen wanneer deze jonger zijn dan 3 jaar. Op deze, en andere, (kwaliteits)eisen vinden vervolgens van tijd tot tijd inspecties plaats door het PMI.

BUREAU BARTELS

33

Vergelijking kwaliteit(seisen) kinderopvangvormen met de Nederlandse situatie Voor drie Franse kinderopvangvoorzieningen is hiervoor bekeken of ze ook in kwalitatief opzicht grotendeels overeenkomen met de Nederlandse situatie. Uit schema 4.10 blijkt dat dit voor elk van deze vormen geldt. Schema 4.10

Franse kinderopvangvoorzieningen vergeleken met de Nederlandse situatie (naar kwaliteitseisen)

Type opvang

Naam

Registratie

Inspecties

B-K ratio

Groepsgrootte

Dagopvang

Crèche

n.b.

BSO

Divers

n.b.

Gastouderopvang


n.v.t.


VOG

n.b. n.v.t.


4.6


In deze afsluitende paragraaf maken we de eindbalans op voor de Franse kinderopvangvormen. Ook zullen we in beeld brengen wat de mogelijke implicaties hiervan zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Conclusies vergelijkbaarheid Franse kinderopvangvormen In dit hoofdstuk hebben we de verschillende Franse kinderopvangvoorzieningen naar vorm en kwaliteit(seisen) vergeleken met de Nederlandse situatie. De uitkomsten daarvan staan weergegeven in schema 4.11. In de afweging van het ministerie van SZW om de Franse vormen van kinderopvang al dan niet op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang zullen twee belangrijke aandachtspunten meegenomen moeten worden. In de eerste plaatst geldt dat de école maternelle gratis toegankelijk is. In de tweede plaats is de crèche parentale een opvangvorm die (mede) door ouders wordt gerund.

BUREAU BARTELS

34

Totaal

Schema 4.11 Type opvang

Naam

Dagopvang

Crèche

Conclusies en aandachtspunten Franse kinderopvangvoorzieningen Vorm

Kwaliteit

Crèche parentale

n.v.t.

École maternelle

n.v.t.


Inspectierapport

Aandachtspunten

Registratie PMI en/of gemeenten (publieke crèches)

Inspectierapport PMI

-

BSO

Divers

Registratie PMI (kinderen <6jr) Registratie ministerie van Volksgezondheid, Jeugd en Sport (kinderen ≥6jr)

Idem (<6 jr), of inspectierapport ministerie van Volksgezondheid, Jeugd en Sport (≥6jr)

Gastouderopvang


Registratie PMI (via ágrement)


-


De voorgaande uitkomsten hebben voor wat betreft de Franse kinderopvangvormen de volgende implicaties voor het Register buitenlandse kinderopvang. Op het moment dat het ministerie van SZW besluit om de Franse kinderopvangvormen op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang zal – bij een aanvraag voor opname in het register – de desbetreffende kinderopvangorganisatie ook in de praktijk daadwerkelijk moeten voldoen aan de diverse (kwaliteits)aspecten die in dit onderzoek zijn langsgelopen. In schema 4.11 is weergegeven hoe en bij welke instantie dit voor deze voorzieningen kan worden nagegaan. Tot slot merken we op dat Nederlandse ouders die (tijdelijk) wonen en werken in Frankrijk aanspraak kunnen maken op een (financiële) tegemoetkoming vanuit de Franse staat voor het gebruik van de verschillende benoemde kinderopvangvormen.

BUREAU BARTELS

35

BUREAU BARTELS

36

5.

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN HONGARIJE

5.1


In de Hongaarse Wet Kinderopvang staat dat alle kinderen (van 0 jaar tot aan de schoolgerechtigde leeftijd) recht hebben op een plek in de kinderopvang. Daarbij hebben de Hongaarse gemeenten de plicht om in dit recht te voorzien en voldoende kinderopvangplaatsen beschikbaar te stellen. In de praktijk blijkt dit aanbod voor de jongste groep kinderen echter beperkt te zijn. Slechts 8% van de in totaal 3.100 gemeenten biedt kinderopvangvoorzieningen aan voor kinderen in de leeftijd van 0 tot 3 jaar. Hierbij gaat het om de zogenoemde bölcsöde. De kenmerken hiervan staan vermeld in schema 5.1. Schema 5.1

Kenmerken van de kinderopvangvoorziening bölcsöde

Naam voorziening

Bölcsöde

Leeftijdscategorie

0 - 3 jaar

Bedrijfsmatig

Nee, worden gerund door gemeenten. Daarnaast bestaan enkele private kinderopvangorganisaties (5% van het aanbod)


Tot voor kort zeer beperkt. Kosten werden betaald vanuit de landelijke overheid (30-40%) en de gemeenten (rest). Vanaf 2012 mogen de gemeenten zelf bepalen welk bedrag ze vragen aan de ouders met een maximum van 25% van het gezinsinkomen. Private organisaties mogen de prijs volledig zelf bepalen


Nee

Plaats van opvang

In kindercentrum


Ja

Eén belangrijk doel van de bölcsöde is om ouders in staat te stellen om beroepsmatige arbeid te verrichten. Vandaar dat deze kinderopvangvoorziening in de regel 10 tot 12 uur per dag geopend is. Alleen in de zomer is de bölcsöde meestal enkele weken gesloten. Tot voor kort werden de kosten voor deze kinderopvangvorm vrijwel volledig betaald door de landelijke overheid en de gemeenten. Hierdoor was de bijdrage van de ouders vaak beperkt tot alleen een tegemoetkoming in de kosten voor de maaltijden (ongeveer 40 euro per maand). Bij een recente herziening van de Hongaarse Kinderbeschermingswet (die direct gerelateerd is aan de kinderopvang) is echter bepaald dat elke gemeente voortaan zelf de vrijheid heeft om te bepalen of en welke prijs ze voor hun kinderopvangvoorzieningen aan de ouders doorberekenen. Sinds deze wetswijziging kan de ouderlijke bijdrage in de kosten voor de kinderopvang in Hongarije per gemeente sterk verschillen. In bepaalde gemeenten zijn de kosten voor de kinderopvang namelijk al verhoogd (tot een bijdrage van circa 70 tot 90 euro per maand). Terwijl dit in andere gemeenten nog helemaal niet is gedaan. Overigens is de ouderbijdrage wel landelijk gemaximeerd (tot 25% van het gezinsinkomen) en inkomensafhankelijk gemaakt (zie ook schema 5.1). Overigens merken we op dat naast de gemeentelijke bölcsödes, in Hongarije ook een beperkt aantal private organisaties kinderopvang aanbiedt voor kinderen van 0 tot 3 jaar. Deze zijn vooral te vinden in de grote steden (Budapest). Voor de bijdrage die ouders

BUREAU BARTELS

37

moeten betalen aan deze kinderopvangorganisaties gelden geen wettelijke maximale tarieven. Deze private kinderopvangorganisaties kunnen dus zelf hun prijs bepalen. Naast de opvang in de bölcsödes (0-3 jaar) bestaan in Hongarije ook kinderopvangvoorzieningen voor kinderen in de leeftijd van 3 tot 6 jaar (óvada). In Hongarije moeten de kinderen vanaf 6 jaar naar school. Ter voorbereiding daarop kunnen kinderen van 3 en 4 jaar vrijwillig gebruikmaken van de óvada. Terwijl kinderen vanaf 5 jaar verplicht zijn om deel te nemen aan de óvada die dan ook onderdeel uitmaken van het Hongaarse schoolsysteem. De kenmerken van de óvada staan weergegeven in schema 5.2. Schema 5.2

Kenmerken van de kinderopvangvoorziening óvada

Naam voorziening

Óvada

Leeftijdscategorie

3 - 6 jaar

Bedrijfsmatig

Nee, worden gerund door gemeenten (89%) en regionale overheden, kerken of NGO’s (de overige 11%)


Tot voor kort zeer beperkt. Kosten werden betaald vanuit de landelijke overheid (30-40%) en de gemeenten (rest). Vanaf 2012 mogen de gemeenten zelf bepalen welk bedrag ze vragen aan de ouders met een maximum van 25% van het gezinsinkomen. Organisaties als kerken of NGO’s mogen de prijs volledig zelf bepalen


Ja

Plaats van opvang

In kindercentrum


Ja

Uit het schema blijkt dat de kenmerken van de óvada in grote lijnen overeenkomt met die van de bölcsöde. Ook deze voorziening is 10 tot 12 uur per dag geopend en heeft sinds de recente wetswijzing te maken met tarieven voor de ouderbijdrage die per gemeente zeer uiteen kunnen lopen.

5.2


Volgens de onderwijswet van Hongarije zijn de scholen verplicht om buitenschoolse opvang door gekwalificeerde krachten aan te bieden wanneer daar vanuit de ouders behoefte aan bestaat. Het gaat daarbij om zowel voorschoolse als naschoolse opvang. In de buitenschoolse opvang bestaat het activiteitenaanbod uit het begeleid huiswerk maken en spelen en uit georganiseerde sportieve en culturele/artistieke activiteiten. De opvang wordt gedaan door beroepskrachten. Voor een deel gaat het om leraren die overdag ook het gewone lesprogramma onderwijzen en voor een deel zijn het mensen met een specifieke opleidingsachtergrond op het gebied van vrijetijdspedagogiek. Verder worden ook andere professionals betrokken (kunstenaars, sporttrainers) om specifieke activiteiten voor de kinderen te organiseren. De opvang op scholen is in de meeste gevallen gratis.

BUREAU BARTELS

38

Schema 5.3

Kenmerken van de iskolai napközi

Naam voorziening

Iskolai napközi

Leeftijdscategorie

6 - 14 jaar

Bedrijfsmatig

Scholen zijn volgens de onderwijswet verplicht om BSO aan te bieden. Daarnaast zijn enkele private BSO-organisaties in opkomst die huiswerkbegeleiding, onderwijs in vreemde talen of sportactiviteiten aanbieden


Ja


Op school georganiseerde BSO is meestal gratis. Ouders betalen alleen voor eten/drinken. Voor private BSO moet door ouders wel worden betaald (4-16 euro per uur)

Plaats van opvang

Op school (private BSO in kindercentrum)


Ja

Naast de buitenschoolse opvang op scholen, zijn in Hongarije ook in beperkte mate commerciële BSO-organisaties aanwezig. Deze private BSO-voorzieningen zijn vooral te vinden in de grotere steden en hebben vaak een specialistisch aanbod. Zo bieden ze onderwijs in vreemde talen, huiswerkbegeleiding, muziekles of sportactiviteiten. Naar Hongaarse maatstaven zijn de kosten van de private BSO hoog te noemen.

5.3


In Hongarije staat de formele gastouderopvang nog in de kinderschoenen. Hierdoor maakten in 2011 slechts 2.600 kinderen gebruik van deze kinderopvangvorm. In de meeste gevallen zijn de gastouders zelfstandige ondernemers en vindt de opvang bij hen thuis plaats. Daarnaast zijn sommige gastouders in dienst van de gemeente en maken dan gebruik van een door de gemeente beschikbaar gestelde opvanglocatie. Schema 5.4


Naam voorziening

Családi napközi

Leeftijdscategorie

0 - 14 jaar

Bedrijfsmatig

Ja, gastouders zijn meestal zelfstandig ondernemers en in enkele gevallen in dienst van de gemeente


Ja, de kosten wisselen sterk per gastouder

Plaats van opvang

Bij gastouder thuis, soms in een andere huiselijke omgeving


Ja

De kosten voor de gastouderopvang liggen over het algemeen wat hoger dan voor de andere kinderopvangvormen. Gastouders kunnen zelf bepalen welk bedrag zij aan de ouders vragen.

5.4


Als we de situatie in Hongarije vergelijken met die in Nederland zien we een aantal belangrijke verschillen. Zo blijkt een deel van de Hongaarse dagopvang – de bölcsöde en óvada – ondanks een recente wetswijziging nog gratis toegankelijk. Niet alle Hongaarse gemeenten kiezen namelijk al ervoor om de dagopvangkosten (deels) door te berekenen aan de ouders.

BUREAU BARTELS

39

Schema 5.5

Hongaarse kinderopvangvoorzieningen vergeleken met de Nederlandse situatie (naar vorm)

Type opvang

Naam

Dagopvang

Bölcsöde

Leeftijd

Bedrijfsmatig

Bijdrage ouders

Schoolsysteem

Plaats opvang

Beroepskrachten

Óvada BSO

Iskolai napközi

Gastouderopvang

Családi napközi

n.v.t.


Verder is in het schema zichtbaar dat de Hongaarse BSO nog volledig gratis toegankelijk is. Alleen voor enkele private vormen – die vaak in de grote steden zijn gevestigd – moeten ouders betalen. Dit aantal is echter zo klein, dat de uitkomsten in het bovenstaande schema zijn gebaseerd op de (gratis) publieke vorm. Tot slot lijkt de Hongaarse gastouderopvang wel in grote lijnen op die in Nederland.

5.5


Uit de vorige paragraaf kwam als uitkomst van de eerste fase van het onderzoek naar voren dat de onderzochte kenmerken van de dagopvang en gastouderopvang in Hongarije redelijkerwijs overeenkomen met de Nederlandse situatie. Voor deze kinderopvangvormen – te weten de bölcsöde, óvada en de családi napközi – zijn we in de tweede fase van het onderzoek nagegaan in hoeverre ze ook op het gebied van kwaliteit(seisen) naar aard en strekking overeenkomen met de Nederlandse normen. In de rest van deze paragraaf zullen we een aantal kwaliteitsaspecten van deze kinderopvangvormen langslopen. Tot slot zullen we in de laatste paragraaf de eindbalans opmaken en aangeven wat de mogelijke implicaties van deze uitkomsten zouden kunnen zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Kwaliteitseisen van dagopvang Voor wat betreft de dagopvang blijkt allereerst dat zowel de bölcsöde en óvada in Hongarije geregistreerd dienen te staan bij het Hongaars ministerie van SZW (genaamd Emberi Erőforrások Minisztériuma). Vanuit dit ministerie krijgen beide opvangvormen ook een exploitatievergunning verleend – genaamd Működési engedély – met een geldigheidstermijn voor onbepaalde tijd. De inspecties op de naleving van de (kwaliteits)eisen op zowel de bölcsöde als óvada vinden vervolgens jaarlijks plaats vanuit de gemeente. Daarnaast vindt op de bölcsöde ook iedere vier jaar een extra inspectie plaats vanuit de landelijke overheid. Bij deze inspecties wordt onder andere gekeken of de medewerkers beschikken over passende kwalificaties. Om te mogen (blijven) werken in de Hongaarse dagopvang moeten medewerkers namelijk beschikken over een afgeronde tweejarige beroepsopleiding of

BUREAU BARTELS

40

Totaal

over een bachelor. Bovendien moeten medewerkers de eerste zeven jaar dat ze werken in de kinderopvang verplicht bijscholing volgen. Voor het volgen van onderwijs, seminars of congressen krijgen ze creditpunten die ze nodig hebben om geregistreerd te blijven als medewerker kinderopvang (genaamd bölcsöde gondozó of óvadapedagógus). Daarnaast dienen medewerkers ook te beschikken over een VOG (in het Hongaars een erkölcsi bizonyítvány). Uit de onderstaande schema’s blijkt verder dat de beroepskracht-kindratio voor de jongste kinderen in de Bölcsöde 1:6 tot 1:7 is. Terwijl in de Óvada de beroepskrachtkindratio 1:12 is. Verder is de maximale groepsgrootte voor de Bölcsöde respectievelijk Óvada bepaald op 12 tot 14 kinderen en 24 kinderen. Deze kengetallen laten zien dat in de Hongaarse dagopvang de beroepskracht-kindratio grotendeels overeenkomt met die in Nederland. Terwijl de maximale groepsgrootte hoger is dan de Nederlandse norm (zie ter vergelijking voor de Nederlandse situatie bijlage II). Schema 5.6

Kwaliteitskenmerken van de bölcsöde

Naam voorziening

Bölcsöde

Registratie

Ja, bij het Hongaars ministerie van SZW (via exploitatievergunning genaamd Működési engedély)


Voor onbepaalde tijd


Ja, ieder jaar vanuit de gemeente. Ook om de 4 jaar door de nationale overheid


1:6 (voor kinderen jonger dan 2 jaar) 1:7 (voor kinderen van 2 tot 3 jaar)


12 (voor kinderen jonger dan 2 jaar) 14 (voor kinderen van 2 tot 3 jaar)


Ja, wordt gewerkt met gekwalificeerde beroepskrachten – de bölcsöde gondozó – die beschikken over een afgeronde tweejarige beroepsopleiding of een bachelor. Daarnaast moeten medewerkers in de eerste zeven jaar dat ze werken in de kinderopvang creditpunten halen


Ja

Schema 5.7

een

Kwaliteitskenmerken van de óvada

Naam voorziening

Óvada

Registratie

Ja, bij het Hongaars ministerie van exploitatievergunning Működési engedély)




Ja, ieder jaar vanuit de gemeente


1:12


24 kinderen


Ja, wordt gewerkt met gekwalificeerde beroepskrachten – de óvadapedagógus – die beschikken over een afgeronde tweejarige beroepsopleiding of een bachelor. Daarnaast moeten medewerkers in de eerste zeven jaar dat ze werken in de kinderopvang creditpunten halen


Ja

BUREAU BARTELS

SZW

(via

een

41

Kwaliteitseisen van gastouderopvang Richten we ons tot slot op de gastouderopvang, dan blijken ook erkende gastouders te worden geregistreerd door het Hongaars ministerie van SZW. Om voor een registratie in aanmerking te komen moeten gastouders zelf kinderen hebben en beschikken over een Verklaring Omtrent het Gedrag (erkölcsi bizonyítvány) en een gezondheidsverklaring. Daarnaast moeten potentiële gastouders deelnemen aan een 40-urige cursus (gericht op veiligheid, inrichting en het runnen van een klein bedrijf) om een exploitatievergunning – genaamd Működési engedély – als gastouder te verkrijgen voor onbepaalde tijd. Inspecties op de gastouderopvang worden vervolgens ieder jaar vanuit de plaatselijke gemeente uitgevoerd. Ook vindt daarnaast om de vier jaar een inspectie plaats vanuit de nationale overheid. Waarbij onder meer wordt gekeken of een Hongaarse gastouder inderdaad maximaal vijf kinderen opvangt (of zeven als de gastouder een assistent heeft). Schema 5.8


Naam voorziening

Családi napközi

Registratie

Ja, bij het Hongaars ministerie van exploitatievergunning Működési engedély)




Ja, ieder jaar vanuit de gemeente. Ook om de vier jaar door de nationale overheid


5 kinderen (of 7 als de gastouder een assistent heeft)


Ja

SZW

(via

een

Vergelijking kwaliteit(seisen) kinderopvangvormen met de Nederlandse situatie Voor de drie Hongaarse kinderopvangvoorzieningen is hiervoor bekeken of ze ook in kwalitatief opzicht grotendeels overeenkomen met de Nederlandse situatie. Uit schema 5.9 blijkt dat dit voor deze onderzochte kinderopvangvormen het geval is. De kwaliteitseisen die aan deze opvangvormen gesteld worden komen in grote lijnen overeen met de Nederlandse. Schema 5.9

Hongaarse kinderopvangvoorzieningen vergeleken met de Nederlandse situatie (naar kwaliteitseisen)

Type opvang

Naam

Dagopvang

Bölcsöde

Registratie

Inspecties

B-K ratio

Groepsgrootte


VOG

Óvada Gastouderopvang

Családi napközi

n.v.t.

n.v.t.


BUREAU BARTELS

42

Totaal

5.6


In deze afsluitende paragraaf maken we de eindbalans op voor de Hongaarse kinderopvangvormen. Ook zullen we in beeld brengen wat de mogelijke implicaties hiervan zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Conclusies vergelijkbaarheid Hongaarse kinderopvangvormen In dit hoofdstuk hebben we de verschillende Hongaarse kinderopvangvoorzieningen naar vorm en kwaliteit(seisen) vergeleken met de Nederlandse situatie. De uitkomsten daarvan staan weergegeven in schema 5.10. In de afweging van het ministerie van SZW om de Hongaarse vormen van kinderopvang al dan niet op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang zullen twee belangrijke aandachtspunten meegenomen dienen te worden. In de eerste plaats geldt dat ouders geen eigen bijdrage hoeven te betalen voor de Hongaarse BSO. In de tweede plaats is een punt van aandacht dat de Hongaarse dagopvang in bepaalde gemeenten (nagenoeg) gratis toegankelijk is. Schema 5.10 Type opvang

Naam

Dagopvang

Conclusies en aandachtspunten Hongaarse kinderopvangvoorzieningen Bewijsstuk/ certificaat

Inspectierapport

Aandachtspunten

Bölcsöde

Működési engedély (via ministerie van SZW)

Inspectierapport gemeente

In bepaalde gemeenten is de dagopvang bijna gratis toegankelijk

Óvada

Idem

Idem

Idem

Idem

Idem

-

BSO

Iskolai napközi

Gastouderopvang

Családi napközi

Vorm

Kwaliteit

n.v.t.


De voorgaande uitkomsten hebben voor wat betreft de Hongaarse kinderopvangvormen de volgende implicaties voor het Register buitenlandse kinderopvang. Op het moment dat het ministerie van SZW besluit om de Hongaarse kinderopvangvormen op te nemen in het Register buitenlandse kinderopavng zal – bij een aanvraag voor opname in het register – de desbetreffende kinderopvangorganisatie ook in de praktijk daadwerkelijk moeten voldoen aan de diverse (kwaliteits)aspecten die in dit onderzoek zijn langsgelopen. In schema 5.10 is weergegeven hoe en bij welke instantie dit voor deze voorzieningen kan worden nagegaan. Tot slot merken we op dat Nederlandse ouders die voor hun kinderen gebruikmaken van een kinderopvangvoorziening hiervoor geen rechtstreekse financiële tegemoetkoming ontvangen vanuit de Hongaarse staat. In Hongarije wordt deze ‘compensatie’ namelijk direct verrekend in de kostprijs van een kindplaats. Daarbij is de prijs van een kindplaats mede afhankelijk van de subsidie die plaatselijke gemeenten aan de kindercentra geven. Hierdoor loopt in Hongarije de kostprijs van een kindplaats – die zowel Hongaarse als buitenlandse ouders zelf aan de kindercentra moeten betalen – per gemeente uiteen.

BUREAU BARTELS

43

BUREAU BARTELS

44

6.

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN ITALIË

6.1


In Italië is sprake van een zeer beperkte beschikbaarheid van formele kinderopvang voor kinderen in de leeftijd van 0 tot 3 jaar. Hierdoor vindt de opvang voor deze leeftijdsgroep voornamelijk thuis plaats of wordt informeel geregeld met bijvoorbeeld familieleden. Toch bestaan voor deze leeftijdsgroep wel formele kinderopvangvoorzieningen. Hierbij gaat het dan om de zogenoemde asilo nidi (enkelvoud: asilo nido). De beperkte beschikbaarheid van de asilo nidi maakt echter dat slechts 10% van de kinderen in Italië (in de passende leeftijdscategorie) van deze vorm van dagopvang gebruik kunnen maken. Schema 6.1

Kenmerken van de asilo nido

Naam voorziening

Asilo nido (meervoud: asilo nidi)

Leeftijdscategorie

0 - 3 jaar

Bedrijfsmatig

Worden zowel door publieke als private partijen gerund


Ja, inkomensafhankelijk en sterk verschillend per regio. De gemiddelde eigen bijdrage van ouders voor de publieke asilo nidi in 2008/2009 bedroeg 288 euro per maand. Voor de private asilo nidi bedragen de kosten rond de 600/700 euro per maand (bij volledige opvang)


Nee

Plaats van opvang

In kindercentrum


Ja

De asilo nidi vallen onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten die zowel publieke als private partijen kunnen aanstellen om de asilo nidi te ‘runnen’. Zoals gezegd, is de beschikbaarheid van de asilo nidi in Italië zeer beperkt. Waar ouders echter voor hun kinderen toegang krijgen tot deze vorm van kinderopvang betalen zij een inkomensafhankelijke bijdrage. In 2008/2009 ging het hierbij gemiddeld om 288 euro per maand. Voor ouders met een bovenmodaal inkomen is deze bijdrage dus logischerwijs hoger. Ook liggen de kosten voor de private asilo nidi hoger dan voor de publieke vorm. Zo kunnen de kosten voor het gebruik van private opvang al snel rond de 600 tot 700 euro per maand bedragen (bij volledige opvang). Bovendien kunnen ouders bij het gebruik van de asilo nidi kiezen voor een fulltime (9 uur per dag) of parttime programma (6 uur per dag) voor vijf dagen per week. Ook dit laatste aspect is uiteraard van invloed op de kosten en dus de eigen bijdrage die betaald zal moeten worden. Wat betreft de openingstijden kan tot slot worden vermeld dat de asilo nidi geopend zijn in de maanden september tot en met juni en, zij het in beperktere mate, in juli. Terwijl in augustus de asilo nidi in principe allemaal gesloten zijn. Een andere vorm van dagopvang in Italië heeft betrekking op de voorscholen van 3 jaar tot aan de schoolplichtige leeftijd van 6 jaar. In tegenstelling tot de voornoemde asilo nidi

BUREAU BARTELS

45

zijn deze voorscholen – genaamd de scuola dell’infanzia 15 – in heel Italië wel breed beschikbaar. Bovendien betreft het een (opvang)vorm die valt onder het schoolsysteem en gratis toegankelijk is. Alleen voor zaken als maaltijden, de schoolbus en boeken moeten ouders zelf betalen. Met als gevolg dat 96% van de kinderen in Italië binnen deze leeftijdscategorie gebruikmaakt van de voorschool. Schema 6.2

Kenmerken van de scuola dell’infanzia

Naam voorziening

Scuola dell’infanzia

Leeftijdscategorie

3 - 6 jaar

Bedrijfsmatig

Bestaan zowel publieke als private voorscholen


De publieke voorscholen zijn gratis. Voor private voorscholen betalen ouders een eigen bijdrage


Ja

Plaats van opvang

Op school


Ja

Naast de publieke voorschool bestaan er ook private vormen. Voor een private voorschool moeten ouders wel altijd een maandelijkse bijdrage betalen. Deze bijdrage begint voor de private voorscholen vanaf ongeveer 500 euro per maand (dit is inclusief alle diensten zoals boeken, eten en de schoolbus). In Italië zijn in de afgelopen jaren echter verschillende (onderwijs)hervormingen doorgevoerd, waardoor ouders die gebruikmaken van een private voorschool inmiddels ook vaak een inkomensafhankelijke bijdrage – in de vorm van een voucher – van de staat kunnen ontvangen. Voor wat betreft de openingstijden van de (publieke en private) voorscholen kan tot slot worden opgemerkt dat zij in de regel geopend zijn van maandag tot en met vrijdag van 8:30/9:00 tot 16:30/17:00. In totaal kan dus maximaal 40 uur per week van de voorschool gebruik worden gemaakt.

6.2


In de afgelopen jaren is in Italië op het gebied van de BSO veel veranderd. Tot enkele jaren terug was namelijk sprake van een voldaagse schoolweek waarbij kinderen de hele dag naar school gingen en ook de BSO-activiteiten vanuit (en op) de scholen werden georganiseerd. Inmiddels is dit door recente onderwijshervormingen niet meer het geval en zijn de schooldagen ingekort. Dit betekent ook dat de BSO niet meer vanuit school wordt georganiseerd. In de praktijk is echter zichtbaar dat sommige scholen, bijvoorbeeld met behulp van ouders, BSO-activiteiten blijven organiseren. Deze activiteiten worden dan alleen niet meer gesubsidieerd door de Italiaanse staat.

15

Een andere gebruikte naam voor de voorschool in Italië is scuola materna.

BUREAU BARTELS

46

Schema 6.3

Kenmerken van de BSO

Naam voorziening

BSO

Leeftijdscategorie

Voornamelijk 6 - 11 jaar

Bedrijfsmatig

Nee, wordt georganiseerd door not-for-profit organisaties


Ja, inkomensafhankelijk


Nee

Plaats van opvang

Wisselt (vaak op het terrein van de school)


Ja

Binnen de nieuwe vorm van BSO in Italië worden BSO-activiteiten door (samenwerkingsverbanden van) gemeenten ingekocht. In de regel doen zij dit bij not-for-profit organisaties. Bij deze BSO-organisaties wordt overigens gewerkt met beroepskrachten. Bovendien kunnen ouders die vervolgens gebruikmaken van deze nieuwe vorm van BSO hiervoor in Italië een inkomensafhankelijke bijdrage ontvangen.

6.3


De kenmerken van de Italiaanse kinderopvangvormen die in de eerste fase van het onderzoek onderzocht zijn, blijken in principe grotendeels overeen te komen met de Nederlandse situatie. Met uitzondering van de publieke dagopvang voor kinderen van 3 tot 6 jaar, oftewel de scuola dell’infanzia. Voor deelname van kinderen aan deze publieke vorm hoeven ouders namelijk geen eigen bijdrage te betalen. Schema 6.4

Italiaanse kinderopvangvormen vergeleken met Nederlandse situatie (naar vorm)

Type opvang

Naam

Dagopvang

Asilo nido

Leeftijd

Bedrijfsmatig

Bijdrage ouders

Schoolsysteem

Plaats opvang

Beroepskrachten

Scuola dell’infanzia BSO

BSO

n.b.


6.4


Uit de vorige paragraaf kwam als uitkomst van de eerste fase van het onderzoek naar voren dat de onderzochte kenmerken van de Italiaanse kinderopvangvormen in grote lijnen overeenkomen met de Nederlandse situatie. Voor deze kinderopvangvormen – te weten de asilo nido, scuola dell’infanzia en BSO – zijn we in de tweede fase van het onderzoek nagegaan in hoeverre ze ook op het gebied van kwaliteit(seisen) naar aard en strekking overeenkomen met de Nederlandse normen. In de rest van deze paragraaf zullen we een aantal kwaliteitsaspecten van deze kinderopvangvormen langslopen. Tot slot zullen we in de laatste paragraaf de eindbalans

BUREAU BARTELS

47

Totaal

opmaken en aangeven wat de mogelijke implicaties van deze uitkomsten zouden kunnen zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Kwaliteitseisen van dagopvang Voor wat betreft de kwaliteit(seisen) van de dagopvang zal eerst moeten gelden dat ze opgenomen staan in een (centraal) register. Voor de Italiaanse situatie blijkt dan dat de registratie van de kinderdagverblijven voor de jongste kinderen (de asilo nido) plaatsvindt bij (een samenwerkingsverband van) gemeenten en/of bij de Italiaanse regio’s. Daarbij loopt de geldigheidstermijn van deze registratie uiteen tussen de een en drie jaar. Nemen we vervolgens de scuola dell’infanzia in ogenschouw dan blijkt dat zij geregistreerd dienen te staan bij de gemeenten of het ministerie van Onderwijs, Universiteiten en Onderzoek (Ministero dell’Instruzione dell’Università e della Ricerca). Hierbij is de registratie van de scuola dell’infanzia altijd maximaal een jaar geldig. Schema 6.5

Kwaliteitskenmerken van de asilo nido

Naam voorziening

Asilo nido

Registratie

Ja, bij (een samenwerkingsverband van) gemeenten of bij de Italiaanse regio’s


1 tot 3 jaar (afhankelijk van de gemeente/regio)


Ja, door de gemeente


Gemiddeld 1:4-1:6 (3-12 maanden) Gemiddeld 1:6-1:8 (1-2 jaar) Gemiddeld 1:8-1:10 (2-3 jaar)


Niet bekend


Ja, leidsters hebben een (pedagogische) beroepsopleiding afgerond en managers een universitaire opleiding


Ja

Schema 6.6

Kwaliteitskenmerken van de scuola dell’infanzia

Naam voorziening


Registratie

Ja, bij gemeenten of bij het Italiaans ministerie van Onderwijs, Onderzoek en Universiteiten


1 jaar


Ja, ieder jaar door de onderwijsinspectie en gemeente


2:24-28


Maximaal 24 tot 28 kinderen (kleinere groepen wanneer sprake is van kinderen met een beperking)


Ja, op de voorscholen wordt gewerkt met zogenoemde Insegnante di scuola materna die moeten beschikken over een (beroepsgerichte) opleiding op minimaal hbo-niveau.


Ja

Voor wat betreft de opvang van de jongste kinderen in de asilo nido geldt dat op landelijk niveau richtlijnen voor deze kinderopvangvorm zijn vastgesteld. Maar de afzonderlijke 20 Italiaanse regio’s (de regione) bepalen uiteindelijke de precieze eisen waaraan de asilo nidi moeten voldoen. Vandaar dat de eisen voor bijvoorbeeld de beroepskracht-kindratio

BUREAU BARTELS

48

per regio kunnen verschillen. Uit het bovenstaande schema blijkt dat deze in de praktijk in de asilo nido uiteen loopt van 1:4/1:6 (voor kinderen van 3 tot 12 maanden) tot 1:8-1:10 (voor kinderen van 2 tot 3 jaar). Deze beroepskracht-kindratio is over het algemeen dus iets hoger dan in Nederland (zie ter vergelijking voor de Nederlandse situatie bijlage II). Niet bekend is helaas wat de maximale groepsgrootte van de asilo nido in Italië is. Duidelijk is wel dat vanuit (samenwerkingsverbanden van) gemeenten en/of regio’s van tijd tot tijd inspecties plaatsvinden op de asilo nido. Behalve dat hierbij bijvoorbeeld wordt gekeken naar de beroepskracht-kindratio en de veiligheidseisen/hygiëne van de opvanglocatie, wordt ook bekeken of de aanwezige beroepskrachten beschikken over een VOG en over de juiste kwalificaties. Voor wat dit laatste betreft dienen de leidsters op de groep te beschikken over ten minste een afgeronde pedagogische beroepsopleiding. Terwijl de managers een pedagogische opleiding op universitair niveau voltooid moeten hebben. Nemen we nu de Italiaanse voorscholen in beschouwing (zie bovenstaande schema 6.6), dan blijkt dat op de scuola dell’infanzia de beroepskrachtkind-ratio 2:24-28 is. Met deze iets andere weergave van de ratio dan we gewend zijn, wordt in Italië bedoeld dat op een groep kinderen van maximaal 24 tot 28 kinderen op een schooldag van acht uur twee beroepskrachten (voorschoolse onderwijzers) de werkdag in tweeën verdelen. In zowel de ochtend als middag staat dan een andere beroepskracht voor de klas. Soms komt het daarnaast voor dat beide voorschoolse onderwijzers tegelijkertijd voor de klas staan. Het voornoemde Italiaanse systeem van de beroepskracht-kindratio in de voorscholen maakt het lastig om deze ratio te vergelijken met Nederland. Feit is wel dat de maximale groepsgrootte in de scuola dell’infanzia hoger is dan in de Nederlandse dagopvang (zie ter vergelijking voor de Nederlandse situatie bijlage II). Tot slot merken we op dat de voorschoolse onderwijzers op de scuola dell’infanzia – in het Italiaans Insegnante di scuola materna genaamd – ten minste dienen te beschikken over een hbo-opleiding die is goedgekeurd door het Italiaans ministerie. Op deze, en andere kwaliteitseisen, wordt ook ieder jaar toegezien door zowel de lokale gemeente als de onderwijsinspectie (van het ministerie van Onderwijs, Universiteiten en Onderzoek). Aan de hand van de uitkomsten van deze inspectie kan vervolgens zowel de gemeente, onderwijsinspectie als directeur van een scuola dell’infanzia – in overleg met de docenten – bepalen of bijvoorbeeld bijscholing op bepaalde terreinen noodzakelijk is. Kwaliteitseisen van BSO Zoals gezegd, wordt de Italiaanse BSO inmiddels (in opdracht van gemeenten) door notfor-profit organisaties georganiseerd. Hiervoor dienen deze BSO-organisaties zich te registeren bij de lokale gemeente. Na registratie vindt vervolgens om de een à twee jaar een monitor plaats op (de kwaliteit van) de uitvoering. Eventueel kan bij een negatieve uitkomst van deze monitoring de registratie vervolgens worden beëindigd.

BUREAU BARTELS

49

Schema 6.7

Kwaliteitskenmerken van de BSO

Naam voorziening

BSO

Registratie

Ja, bij de gemeente


1 tot 2 jaar




2:24-28


Maximaal 24 tot 28 kinderen (kleinere groepen wanneer sprake is van kinderen met een beperking)


Ja, leidsters beschikken over minimaal een afgeronde (pedagogische) opleiding op mbo-niveau


Ja

Voor wat betreft de overige kwaliteitskenmerken van de Italiaanse BSO geldt dat deze in grote lijnen vergelijkbaar zijn met de al besproken voorscholen (de scuola dell’infanzia). De beroepskracht-kindratio en de maximale groepsgrootte zijn hetzelfde. En ook dienen alle medewerkers op de Italiaanse BSO in het bezit te zijn van een VOG. Een verschil is wel dat kwalificatie-eisen van de beroepskrachten iets lager liggen. Medewerkers op de BSO hoeven namelijk niet per se in het bezit te zijn van een pedagogische opleiding op hbo-niveau. Een afgeronde opleiding op mbo-niveau volstaat namelijk. Vergelijking kwaliteit(seisen) kinderopvangvormen met de Nederlandse situatie Voor drie Italiaanse kinderopvangvoorzieningen is bekeken in hoeverre kun (kwalitatieve) kenmerken grotendeels overeenkomen met de Nederlandse situatie. Uit schema 6.8 blijkt dat dit in principe voor deze nader onderzochte kinderopvangvormen het geval is. Schema 6.8

Italiaanse kinderopvangvoorzieningen vergeleken met de Nederlandse situatie (naar kwaliteitseisen)

Type opvang

Naam

Dagopvang

Asilo nido

Registratie

Inspecties

B-K ratio

Groepsgrootte


VOG

Scuola dell’infanzia BSO

BSO


Bij de uitkomsten in het bovenstaande schema is het wel een aandachtspunt dat de maximale groepsgrootte voor de verschillende kinderopvangvormen in Italië hoger ligt dan in Nederland. Dit geldt ook voor de beroepskracht-kindratio voor de opvang van de jongste kinderen in de asilo nido. Terwijl de beroepskracht-kindratio voor zowel de voorscholen (scuola dell’infanzia) als BSO moeilijk te vergelijken valt met Nederland. In Italië wordt hiervoor namelijk een ander uitgangspunt gehanteerd (zie de tekst hiervoor).

BUREAU BARTELS

50

Totaal

6.5


In deze afsluitende paragraaf maken we de eindbalans op voor de Italiaanse kinderopvang. Ook zullen we in beeld brengen wat de mogelijke implicaties hiervan zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Conclusies vergelijkbaarheid Italiaanse kinderopvangvormen In dit hoofdstuk hebben we de verschillende Italiaanse kinderopvangvoorzieningen naar vorm en kwaliteit(seisen) vergeleken met de Nederlandse situatie. De uitkomsten daarvan staan weergegeven in schema 6.9. In de afweging van het ministerie van SZw om de Italiaanse vormen van kinderopvang al dan niet op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang vormt een specifiek aandachtspunt dat de publieke vorm van de scuola dell’infanzia (dagopvang) gratis toegankelijk is. Schema 6.9 Type opvang

Naam

Dagopvang

BSO

Conclusies en aandachtspunten Italiaanse kinderopvangvoorzieningen Vorm

Kwaliteit


Inspectierapport

Aandachtspunten

Asilo nido

Registratiebewijs van de gemeente en regio

Inspectierapport van de gemeente

-


Idem, en registratiebewijs van het Ministero dell’Instruzione dell’Università e della Ricerca

Idem, en inspectierapport van de onderwijsinspectie

De publieke vorm van de scuola dell’infanzia is gratis toegankelijk

BSO

Registratiebewijs van de gemeente

Inspectierapport van de gemeente

-


De voorgaande uitkomsten hebben voor wat betreft de Italiaanse kinderopvangvormen de volgende implicaties voor het Register buitenlandse kinderopvang. Op het moment dat het ministerie van SZW besluit om (een deel van) de Italiaanse kinderopvangvormen op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang zal – bij een aanvraag voor opname in het register – de desbetreffende kinderopvangorganisatie ook in de praktijk daadwerkelijk moeten voldoen aan de diverse (kwaliteits)aspecten die in dit onderzoek zijn langsgelopen. In schema 6.9 is weergegeven hoe en bij welke instantie dit voor deze voorzieningen kan worden nagegaan. Tot slot merken we op dat Nederlandse ouders die (tijdelijk) wonen en werken in Italië en óók in het land belasting betalen aanspraak kunnen maken op een (financiële) tegemoetkoming vanuit de Italiaanse staat voor het gebruik van de verschillende kinderopvangvormen. De hoogte van deze toelage is dan inkomensafhankelijk.

BUREAU BARTELS

51

BUREAU BARTELS

52

7.

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN NOORWEGEN

7.1


In Noorwegen krijgen ouders na de geboorte van hun kind één jaar ouderschapsverlof16. Na deze verlofperiode kunnen ouders desgewenst gebruikmaken van de kinderdagverblijven (genaamd barnehage) die in het land aanwezig zijn. Een aantal relevante kenmerken hiervan staan weergegeven in onderstaand schema 7.1. Schema 7.1

Kenmerken van de barnehage

Naam voorziening

Barnehage

Leeftijdscategorie

1 - 6 jaar

Bedrijfsmatig

Meestal niet, de barnehage worden vooral gerund door gemeenten en private partijen zonder winstoogmerk. Toch zijn de laatste jaren ook meer commerciële partijen in opkomst


Ja, wisselt per gemeente maar is landelijk gemaximeerd op NOK 2250 per maand (ongeveer 300 euro). Afhankelijk van de gemeente is de ouderbijdrage inkomensafhankelijk. Voor het tweede kind ontvangen ouders altijd een reductie van 30%. En voor het derde kind 50%


Nee

Plaats van opvang



Ja

Uit het bovenstaande schema komt naar voren dat de barnehage zich richt op de opvang van kinderen van 1 tot 6 jaar. Hierbij krijgt het merendeel van de ouders (75%) voor hun kinderen een fulltime plek voor ten minste 41 uur toegewezen. In de praktijk maken de meeste ouders echter (bewust) niet van alle toegekende uren gebruik. Hierdoor ligt het werkelijke aantal uren dat kinderen spenderen in de barnehage naar schatting tussen de 30 en 35 uur per week. In Noorwegen zijn de individuele gemeenten in verregaande mate verantwoordelijk voor de barnehage. Dit betekent dat zij onder meer moeten zorgen voor voldoende aanbod en dat zij tot op zekere hoogte de tarieven van de kindercentra kunnen bepalen. Voor wat betreft het aanbod kunnen gemeenten ervoor kiezen om de centra zelf en/of door private partijen te laten runnen. Tot op heden is daarbij in Noorwegen sprake van een 50-50 verdeling, waarbij 46% van de barnehage in handen is van de gemeenten en 54% privaat is. In het laatste geval gaat het dan overigens vaak om non-profit organisaties (bijvoorbeeld ouderverenigingen). Maar ook meer commerciële partijen zijn in Noorwegen langzaam, maar zeker in opkomst. Bovendien is door verschillende overheidsmaatregelen het aanbod van kindercentra in de afgelopen decennia aanzienlijk toegenomen. Noorwegen liep wat dit betreft namelijk 16

Namelijk 46 weken tegen 100% betaling van het loon of 54 weken tegen 80%. Hierbij kan het verlof tot op zekere hoogte naar eigen inzicht worden verdeeld tussen de vader en de moeder. Dit betekent dat de vader op maximaal 10 weken van het verlof aanspraak kan maken.

BUREAU BARTELS

53

altijd achter bij andere Scandinavische landen, maar dit is niet meer het geval. In de 429 Noorse gemeenten zijn inmiddels bijna 6.600 kinderdagverblijven voorhanden waar in totaal 277.000 kinderen worden opgevangen. Wat concreet betekent dat negen op de tien Noorse kinderen van 1 tot 6 jaar participeert in een kinderdagverblijf. In de regel kunnen al deze kinderen op werkdagen in de barnehage verblijven van 7:00 tot 17:00 uur (maximaal 10 uur per dag). Hierbij is de opvang van de kinderen in handen van erkende beroepskrachten. Ouders betalen voor deze opvanguren een bijdrage die vanuit de nationale overheid is gemaximeerd op NOK 2.250 per maand (circa 300 euro). Tot aan dit maximum, is het aan de individuele gemeenten om te kiezen voor een inkomensafhankelijke bijdrage of een flat rate (voor alle ouders hetzelfde tarief). Waarbij de laatste optie in Noorwegen het meest populair is. Tot slot kan worden vermeld dat ouders voor een tweede kind altijd 30% minder hoeven bij te dragen. En voor het derde kind zelfs 50% minder.

7.2


In Noorwegen is de schoolplichtige leeftijd 6 jaar. Vanaf dat moment kunnen kinderen ook gebruikmaken van buitenschoolse opvang (SFO). Een aantal belangrijke kenmerken hiervan hebben we weergegeven in schema 7.2. Schema 7.2

Kenmerken van de SFO

Naam voorziening

SFO

Leeftijdscategorie

6 - 10 jaar (tot 12 jaar voor kinderen met speciale behoeften)

Bedrijfsmatig

Nee, de SFO worden zowel gerund door de gemeenten als private (non-profit) partijen


Ja, wisselt per gemeente


Nee

Plaats van opvang

In een kindercentrum (vaak op het terrein van de school)


Ja

Naast de dagopvang (zie vorige paragraaf) zijn de gemeenten in Noorwegen verplicht om buitenschoolse opvang aan te bieden. Hierbij kunnen zij ervoor kiezen om de BSO’s zelf te runnen of dit (deels) over te laten aan private partijen. Onafhankelijk van welke keuze wordt gemaakt vindt de opvang vervolgens altijd plaats in een kindercentrum (meestal gevestigd op het terrein van de basisschool). Op deze buitenschoolse opvanglocaties kunnen kinderen voor en na de schooldag terecht. Gemiddeld zijn de BSO’s namelijk 25 uur per week geopend gedurende 46 weken in het jaar. Hierbij richten zij zich op BSOactiviteiten voor kinderen van 6 tot 10 jaar (of tot 12 jaar indien het gaat om kinderen met speciale behoeften). Ouders waarvan de kinderen gebruikmaken van de BSO betalen hiervoor ook een eigen bijdrage. Deze is – in tegenstelling tot de dagopvang – niet door de nationale overheid gemaximeerd. Hierdoor zijn de kosten voor de BSO in sommige gemeenten ook hoger dan voor de dagopvang. Vandaar dat enkele gemeenten ervoor kiezen om de BSOkosten die ouders maken (deels) financieel te compenseren. BUREAU BARTELS

54

7.3


Naast kinderdagverblijven (barnehage) kunnen ouders in Noorwegen er ook voor kiezen om hun kinderen onder te brengen bij een gastouder (familiebarnehage). De relevante kenmerken van deze gastouderopvang hebben we weergegeven in schema 7.3. Schema 7.3


Naam voorziening

Familiebarnehage

Leeftijdscategorie

1 - 6 jaar (maar vooral gericht op kinderen van 1 tot 3 jaar)

Bedrijfsmatig

Ja, de gastouders zijn zelfstandige ondernemers


Ja, ouders betalen direct aan de gastouders

Plaats van opvang



Ja, bij formele gastouderopvang gaat het om gastouders die bij de plaatselijke gemeente geregistreerd staan

Uit het bovenstaande schema blijkt dat de gastouderopvang in Noorwegen – net als de kindercentra – formeel is gericht op de opvang van kinderen van 1 tot 6 jaar. In de Noorse praktijk wordt de gastouderopvang echter vooral gebruikt voor de opvang van de jongste kinderen (1 tot 3 jaar). Voor veel ouders in Noorwegen staan de kinderdagverblijven namelijk ‘met stip op één’ en vormt de gastouderopvang in veel gevallen een tussenstap naar de opvang in een barnehage (waar kinderen niet altijd direct terecht kunnen). Deze voorkeur voor de barnehage blijkt ook uit de cijfers. In Noorwegen werden in 2010 namelijk in totaal ruim 7.500 kinderen opgevangen door gastouders tegenover 277.000 kinderen in de barnehage. Zolang kinderen echter gebruikmaken van de gastouderopvang dienen hun gastouders te beschikken over een goedkeuring van de gemeente. Hiervoor moeten zij aan min of meer dezelfde regels voldoen als de kinderdagverblijven (bijvoorbeeld voor wat betreft de eisen die gesteld worden aan de veiligheid en hygiëne van de opvanglocatie). Verder opereren de gastouders zelf als zelfstandige ondernemers die (direct) betaald worden door de ouders. Tot voor kort ontvingen ouders hiervoor ook een belastingvrije toeslag van circa 400 euro per maand. Deze was dan bedoeld als compensatie voor het feit dat zij geen aanspraak maakten op de reguliere kindercentra. Per 1 augustus 2012 is deze tegemoetkoming in principe echter volledig afgeschaft17. Wat over het algemeen de gevolgen zullen zijn van het verdwijnen van deze toekenning voor het gebruik van de gastouderopvang, is vooralsnog ongewis.

7.4


De vergelijking met de Nederlandse situatie laat zien dat de verschillende onderzochte kenmerken van de Noorse kinderopvangvormen goed te vergelijken zijn. Deze uitkomst hebben we vervat in het onderstaande schema.

17

Met uitzondering van 19 (van de 429) gemeenten die hebben besloten om deze compensatie zelf te blijven aanbieden aan ouders die gebruikmaken van gastouderopvang.

BUREAU BARTELS

55

Schema 7.4

Noorse kinderopvangvormen vergeleken met de Nederlandse situatie (naar vorm)

Type opvang

Naam

Dagopvang

Barnehage

BSO

SFO

Gastouderopvang

Familiebarnehage

Leeftijd

Bedrijfsmatig

Bijdrage ouders

Schoolsysteem

Plaats opvang

Beroepskrachten

n.v.t.


7.5


Uit de vorige paragraaf kwam als uitkomst van de eerste fase van het onderzoek naar voren dat de onderzochte kenmerken van de Noorse kinderopvangvormen in grote lijnen overeenkomen met de Nederlandse situatie. Voor deze kinderopvangvormen – te weten de Barnehage, SFO en Familiebarnehage - zijn we in de tweede fase van het onderzoek nagegaan in hoeverre ze ook op het gebied van kwaliteit(seisen) naar aard en strekking overeenkomen met de Nederlandse normen. In de rest van deze paragraaf zullen we een aantal kwaliteitsaspecten van deze kinderopvangvormen langslopen. Tot slot zullen we in de laatste paragraaf de eindbalans opmaken en aangeven wat de mogelijke implicaties van deze uitkomsten zouden kunnen zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Kwaliteitseisen van dagopvang De kinderdagverblijven (barnehage) worden gereguleerd en geïnspecteerd op basis van de Noorse Wet Kinderopvang van 1 januari 2006 (de barnehageloven). In deze wet zijn onder meer regels opgenomen over de benodigde (pedagogische) competenties van het personeel en eisen aan de binnen- en buitenruimtes. Op deze wet wordt toegezien door de lokale gemeenten. Daarnaast is de Wet Kinderopvang voor de kinderopvang-praktijk uitgewerkt in een speciaal raamwerkplan, genaamd het Rammeplannen 18 . Noorse kinderopvangorganisaties kunnen dit raamwerk gebruiken om hun eigen opvang goed te laten aansluiten bij de Wet Kinderopvang. Op de barnehage worden de kinderen opgevangen door pedagogische leidsters en hun assistenten. De pedagogische leidsters heten pedagogiske ledere en beschikken over ten minste een relevante hbo-opleiding. Terwijl de assistents in ieder geval een 2-jarige (praktijk)opleiding gericht op de kinderopvang voltooid moeten hebben. Daarnaast moeten ten behoeve van de voorschoolse educatie op de kinderdagverblijven ook voldoende gekwalificeerde voorschoolse onderwijzers werken. Overigens dienen al deze medewerkers ook te beschikken over een VOG (in het Noors Vandelsattest). 18

Een Engelse versie van het (kwaliteits)raamwerk voor kinderopvang is beschikbaar via het Noors ministerie van Onderwijs en Onderzoek (het Kunnskapsdepartementet): http://www.regjeringen.no/en/archive/Stoltenbergs-2nd-Government/Ministry-of-Education-andResearch/Lover_og_regler/reglement/2006/framework-plan-for-the-content-and-tasks.html?id=278626

BUREAU BARTELS

56

Totaal

Schema 7.5

Kwaliteitskenmerken van de barnehage

Naam voorziening

Barnehage

Registratie

Ja, bij de gemeente


Niet bekend




In Noorwegen is geen algemene beroepskracht-kindratio vastgesteld. Wel moet op een groep onder de 3 jaar voor elke 7 tot 9 kinderen minimaal één pedagogisch leidster aanwezig zijn (en op een kindergroep van 3 tot 6 jaar minimaal één pedagogisch leidster per 14 tot 18 kinderen). Daarnaast moeten in een barnehage ook altijd voorschoolse onderwijzers aanwezig zijn voor de voorschoolse educatie


Niet bekend


Ja, pedagogische leidsters beschikken minimaal over een relevante hbo-opleiding


Ja

In de Noorse Wet op de Kinderopvang zijn voor de barnehage geen algemene eisen opgenomen over de beroepskracht-kindratio. Wel staat in de wet aangegeven dat bij een kindergroep onder de 3 jaar voor elke 7 tot 9 kinderen minimaal één pedagogisch leidster aanwezig moet zijn. Voor kinderen van 3 tot 6 jaar is deze ratio bepaald op ten minste één pedagogisch leidster per 14 tot 18 kinderen. Daarnaast dienen in de Barnehage ook altijd voorschoolse onderwijzers aanwezig te zijn voor de voorschoolse educatie. Kwaliteitseisen van BSO In Noorwegen wordt de BSO (genaamd SFO) zowel gerund door private partijen als door de gemeenten. Ook bij deze kinderopvang zijn de gemeenten verantwoordelijk voor het toezicht op de (kwaliteit van de) uitvoering van de BSO. Schema 7.6

Kwaliteitskenmerken van de SFO

Naam voorziening

SFO

Registratie

Ja, bij de gemeente


Niet bekend




In Noorwegen is geen algemene beroepskracht-kindratio vastgesteld. Wel dient op een Noorse BSO voor elke 17 tot 19 kinderen minimaal één pedagogisch leidster aanwezig te zijn


Niet bekend


Wisselt, aan het personeel in de BSO worden geen specifieke kwalificatie-eisen gesteld


Ja

Uit het bovenstaande schema blijkt verder dat ook voor de Noorse BSO geen algemene beroepskracht-kindratio is vastgesteld. Wel moet voor elke 17 tot 19 kinderen in ieder geval één pedagogisch leidster aanwezig te zijn.

BUREAU BARTELS

57

Opvallend is bovendien dat het personeel op een Noorse BSO – in tegenstelling tot de dagopvang – niet aan specifieke kwalificatie-eisen hoeft te voldoen. Mede hierdoor zou 35% van het personeel in een SFO niet over een relevante (pedagogische) opleiding beschikken. Hetgeen zich ook heeft vertaald in diverse berichtgeving in Noorse kranten en andere media waarin melding wordt gemaakt van het gegeven dat de kwaliteit in de Noorse BSO sterk uiteen kan lopen. Overigens is wel vastgelegd dat ook alle medewerkers in een SFO moeten beschikken over een VOG (in het Noors Vandelsattest). Kwaliteitseisen van gastouderopvang De gastouderopvang (familiebarnehage) in Noorwegen is zoals gezegd onder ouders minder populair. Vaak vormt het een (noodgedwongen) tussenstap voordat gebruik kan worden gemaakt van de kinderdagverblijven. Zolang kinderen echter gebruikmaken van de gastouderopvang dienen hun gastouders te beschikken over een goedkeuring van de gemeente. Hierbij moeten zij aan min of meer dezelfde regels voldoen als de kinderdagverblijven (bijvoorbeeld ten aanzien van de veiligheid en hygiëne van de opvanglocatie). Schema 7.7


Naam voorziening

Familiebarnehage

Registratie

Ja, bij de gemeente


Niet bekend




Niet bekend


Ja

Uit het bovenstaande schema blijkt verder dat de gastouders ook in het bezit dienen te zijn van een Verklaring Omtrent het Gedrag (in het Noors Vandelsattest). Niet bekend is echter hoeveel kinderen zij maximaal mogen opvangen. Vergelijking kwaliteit(seisen) kinderopvangvormen met de Nederlandse situatie Voor de Noorse kinderopvangvoorzieningen is bekeken of ook hun kwalitatieve kenmerken grotendeels overeenkomen met de Nederlandse situatie. Uit schema 7.8 blijkt dat dit niet per definitie voor alle onderzochte kinderopvangvormen het geval is. Een kinderopvangvorm waarvan de kwalitatieve kenmerken in ieder geval wel in grote lijnen overeenkomt is de barnehage. Met als enige kanttekening dat vanuit de Noorse Wet Kinderopvang geen beroepskracht-kindratio wordt voorgeschreven. Daarentegen is wel bepaald hoeveel pedagogisch leidsters op een groep kinderen aanwezig moeten zijn. Ook staat voorgeschreven dat op een barnehage altijd voorschoolse onderwijzers werkzaam dienen te zijn ten behoeve van de voorschoolse educatie. De kwaliteitskenmerken van de SFO (BSO) zijn deels overeenkomstig. Met als belangrijkste argument dat het personeel op een SFO niet aan specifieke kwalificatieeisen hoeft te voldoen. Zoals eerder aangegeven, zou 35% van het personeel in een Noorse BSO hierdoor niet over een relevante opleidingsachtergrond beschikken.

BUREAU BARTELS

58

Tot slot lijken de onderzochte kwaliteitskenmerken van de gastouderopvang in Noorwegen in grote lijnen overeenkomstig met de Nederlandse situatie. Schema 7.8

Noorse kinderopvangvoorzieningen vergeleken met de Nederlandse situatie (naar kwaliteitseisen)

Type opvang

Naam

Registratie

Inspecties

B-K ratio

Dagopvang

Barnehage

n.b.

BSO

SFO

n.b.

Gastouderopvang

Familiebarnehage

n.v.t.

Groepsgrootte

n.b.


VOG

n.v.t.


Van de bovengenoemde Noorse kinderopvangvormen is helaas niet bekend hoeveel kinderen maximaal op één groep mogen worden opgevangen. Deze informatie kon ons niet door de expert vanuit Noorwegen worden aangereikt.

7.6


In deze afsluitende paragraaf maken we de eindbalans op voor de Noorse kinderopvangvormen. Ook zullen we in beeld brengen wat de mogelijke implicaties hiervan zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Conclusies vergelijkbaarheid Noorse kinderopvangvormen In dit hoofdstuk hebben we de verschillende Noorse kinderopvangvoorzieningen naar vorm en kwaliteit(seisen) vergeleken met de Nederlandse situatie. De uitkomsten daarvan staan weergegeven in schema 7.9. In de afweging van het ministerie van SZW om de Noorse vormen van kinderopvang al dan niet op te nemen in het Register buitenlandse kindeorpvang is een specifiek punt van aandacht dat in de Noorse BSO aan het personeel geen specifieke kwalificatie-eisen aan het personeel worden gesteld. Hierdoor kan niet gegarandeerd worden dat in elke BSO (voldoende) bekwame beroepskrachten werken.

BUREAU BARTELS

59

Totaal

Schema 7.9

Conclusies en aandachtspunten Noorse kinderopvangvoorzieningen

Type opvang

Naam

Dagopvang

Vorm

Kwaliteit


Inspectierapport

Aandachtspunten

Barnehage

Bewijsstuk van registratie is opvraagbaar bij gemeenten

Inspectierapport is opvraagbaar bij gemeenten

-

BSO

SFO

Idem

Idem

Beroepskrachten beschikken niet altijd over een relevante opleidingsachtergrond

Gastouderopvang

Familiebarnehage

Idem

Idem

-


De voorgaande uitkomsten hebben voor wat betreft de Noorse kinderopvangvormen de volgende implicaties voor het Register buitenlandse kinderopvang. Op het moment dat het ministerie van SZW besluit om (een deel van) de Noorse kinderopvangvormen op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang zal – bij een aanvraag voor opname in het register – de desbetreffende kinderopvangorganisatie ook in de praktijk daadwerkelijk moeten voldoen aan de diverse (kwaliteits)aspecten die in dit onderzoek zijn langsgelopen. In schema 7.9 is weergegeven hoe en bij welke instantie dit voor deze voorzieningen kan worden nagegaan. Tot slot merken we op dat helaas niet bekend is of Nederlandse ouders die (tijdelijk) wonen en werken in Noorwegen en óók in het land belasting betalen aanspraak kunnen maken op een (financiële) tegemoetkoming vanuit de Noorse staat voor het gebruik van de verschillende benoemde kinderopvangvormen.

BUREAU BARTELS

60

8.

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN POLEN

8.1


In Polen wordt maar in zeer beperkte mate gebruikgemaakt van formele kinderopvang voor 0- tot 3-jarigen. Vaak vindt de opvang namelijk thuis plaats of wordt informeel geregeld met bijvoorbeeld familieleden. Toch bestaat voor deze leeftijdsgroep wel een formele kinderopvangvoorziening. Hierbij gaat het dan om de zogenoemde zlobek (in het meervoud zlobki). Schema 8.1

Kenmerken van de zlobek

Naam voorziening

Zlobek (meervoud zlobki)

Leeftijdscategorie

0 - 3 jaar

Bedrijfsmatig

Het merendeel van de zlobki wordt gerund door gemeenten. Recentelijk heeft een wetswijziging ervoor gezorgd dat de markt ook beter toegankelijk is voor private partijen als uitbater


Ja, maar wisselt sterk per gemeente. De prijzen voor private kinderopvangorganisaties liggen over het algemeen duidelijk boven die van de gemeentelijke zlobki


Nee

Plaats van opvang



Deels, naast betaalde beroepskrachten worden ook getrainde vrijwilligers ingezet

De meeste zlobki worden gerund door gemeenten. Maar in de laatste jaren zijn ook private/commerciële zlobki in opkomst. Dit komt voort uit een recente wetswijziging waarbij onder meer is besloten om de voorheen zeer stringente eisen ten aanzien van bijvoorbeeld de huisvesting te versoepelen om private partijen zo meer kans te geven zich op de markt voor kinderopvang te begeven. Op die manier wil de Poolse overheid bijdragen aan een bredere beschikbaarheid van kinderopvangvoorzieningen in het land. Niet bekend is echter hoe groot het aantal particuliere zlobki inmiddels is. Over het algemeen geldt dat ouders moeten betalen voor de opvang van hun kinderen. Hoe groot de bijdrage van de ouders is verschilt sterk per gemeente. Elke gemeente is vrij om hierin haar eigen beleid te bepalen. In bepaalde gemeenten geldt dat korting wordt gegeven voor bijvoorbeeld alleenstaande ouders of voor de opvang van een tweede kind. Verder zijn de kosten voor private kinderopvang in principe altijd hoger dan voor gemeentelijke kinderopvang. Op de zlobki wordt in principe de mogelijkheid voor fulltime opvang aangeboden (10 tot 12 uur per dag). Tijdens deze uren worden de kinderen opgevangen door gekwalificeerd personeel dat kan bestaan uit pedagogisch medewerkers, verpleegkundigen en/of vroedvrouwen. Voor locaties met meer dan 20 kinderen geldt vanuit de achtergrond dat de Zlobki altijd vielen onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Gezondheid dat in ieder geval altijd ten minste één verpleegkundige of vroedvrouw aanwezig moet zijn.

BUREAU BARTELS

61

Overigens werken de (betaalde) beroepskrachten op de Zlobki in de regel samen met getrainde vrijwilligers. Een andere vorm van Poolse dagopvang is de przedszkole (voorschool). In Polen hebben kinderen van 3 tot en met 5 jaar namelijk recht op 25 uur per week gratis voorschoolse educatie op een przedszkole. Daarnaast bieden de voorscholen een verplicht voorbereidend jaar (groep 0) voor kinderen van 6 jaar. Tijdens de onderwijsuren zijn de voorscholen verplicht om een educatief programma aan te bieden dat is goedgekeurd door het ministerie van Onderwijs. Verder biedt een deel van de voorscholen ook opvang aan voor de naschoolse uren. Voor deze maximaal vier aanvullende uren moeten ouders dan wel een bijdrage betalen. De hoogte hiervan loopt per gemeente uiteen. Schema 8.2

Kenmerken van de przedszkole

Naam voorziening

Przedszkole

Leeftijdscategorie

3 - 7 jaar

Bedrijfsmatig

Het merendeel van de przedszkole wordt georganiseerd door gemeenten (90%). Daarnaast komen ook private partijen en non-profit organisaties als uitbater voor


Kinderen hebben in Polen recht op 5 uur gratis voorschoolse educatie per dag (25 uur per week). De przedszkole bieden deze 25 uur per week aan. Een deel biedt daarnaast betaalde opvang aan voor de ‘naschoolse’ uren.


Ja

Plaats van opvang

In kindercentrum


Ja

In Polen is de leerplichtige leeftijd momenteel nog 6 jaar. Dit zal in 2014 worden verlaagd naar 5 jaar. Dit betekent dat in 2014 de voorscholen gericht zullen zijn op kinderen in de leeftijd van 3, 4 en 5 jaar. Het komende schooljaar vormt wat dat betreft een overgangsperiode, waarin kinderen van 5 jaar op vrijwillige basis kunnen gaan deelnemen aan een voorbereidend schooljaar (de voornoemde groep 0). Kijken we verder in het bovenstaande schema 8.2, dan blijkt dat het merendeel van de voorscholen (90%) publiek is. Daarnaast bestaat een beperkte groep niet-publieke voorscholen die gerund worden door private rechtspersonen, kerkelijke instellingen of non-profit organisaties. Zij moeten een vergunning aanvragen bij de gemeente en kunnen een aanvraag doen voor een financiële tegemoetkoming per op te vangen kind (50% van het budget dat per kind voor een publieke voorschool beschikbaar is). De bijdrage die ouders voor deze voorscholen betalen is dan ook gemiddeld hoger dan voor de publieke voorscholen. Tot slot merken we op dat op zowel de publieke als niet-publieke voorscholen wordt gewerkt met betaalde beroepskrachten. Hierbij verzorgen voorschooldocenten (met een didactische achtergrond) de dagelijkse vijf educatieve uren. Bovendien verzorgen deze

BUREAU BARTELS

62

voorschooldocenten – samen met ander personeel – ook vaak de overige vier naschoolse opvanguren.

8.2


In Polen wordt buitenschoolse opvang (zowel voor als na schooltijd) vrijwel altijd aangeboden en georganiseerd vanuit de scholen. Het is geen verplichting voor de scholen. Het hangt sterk van het beleid en het budget van de gemeenten af (bij wie de verantwoordelijkheid voor de scholen ligt) of en in welke mate buitenschoolse opvang op scholen wordt georganiseerd. De opvang is op zich gratis. Alleen voor de bijkomende kosten – zoals maaltijden en extracurriculaire activiteiten – moeten de ouders een bijdrage betalen. Bovendien is er sprake van een vrijwillige bijdrage van ouders die varieert van 2 euro tot 50 euro per jaar. Dit geld wordt benut voor de aanschaf van extra spelmateriaal, boeken, et cetera. Bedrijfsmatige kinderclubs moeten wel door de ouders worden betaald. Het gaat om voor Poolse begrippen hoge bedragen van tussen de 100 en 200 euro per maand. Schema 8.3

Kenmerken van de kinderopvangvoorziening swietlica

Naam voorziening

Swietlica

Leeftijdscategorie

5 - 15 jaar

Bedrijfsmatig

Nee, wordt bijna altijd door scholen georganiseerd. Wel zijn in Polen enkele bedrijfsmatige kinderclubs in opkomst


Door scholen georganiseerde BSO is gratis. Voor extracurriculaire activiteiten (uitjes, talencursus) en maaltijden moet wel worden betaald. Ook voor het gebruik van bedrijfsmatige kinderclubs moet ouders betalen


Ja, bijna alle Swietlica zijn onderdeel van het schoolsysteem

Plaats van opvang

Op school Bij bedrijfsmatige kinderclubs


Ja

De opvang is sterk gebonden aan de scholen. Tijdens de schoolvakanties is meestal dan ook geen aanbod van buitenschoolse opvang.

8.3


Formele gastouderopvang was tot voor kort een onbekend verschijnsel in Polen. Poolse gastouders hadden geen formele status en vielen niet onder de weten regelgeving voor kinderopvang. Recentelijk zijn door de Poolse overheid wel stappen ondernomen om de opvang bij gastouders meer te gaan reguleren. Dit heeft in april 2011 geresulteerd in een aangepaste Wet Kinderopvang (de ustawa zlobkowa) voor de opvang van kinderen van 20 weken tot 3 jaar. Deze wetswijziging heeft het mogelijk gemaakt om meer vormen van kinderopvang voor deze jongste leeftijdsgroep aan te bieden. Hierdoor is het sinds 2011 wel mogelijk om in Polen formele gastouderopvang (genaamd dzienny opiekun) aan te bieden. Ten tijde van het onderzoek was het echter nog te vroeg om te bezien hoe deze formele gastouderopvang in de praktijk uitwerkt. Dit zal zich in de komende jaren nog moeten BUREAU BARTELS

63

uitkristalliseren. Wel konden we in het onderstaande schema alvast de belangrijkste (voorziene) kenmerken van de Poolse gastouderopvang opnemen. Schema 8.4

Kenmerken van de gastouderopvang

Naam voorziening

Dzienny opiekun

Leeftijdscategorie

20 weken - 3 jaar

Bedrijfsmatig

Ja, gastouders sluiten servicecontracten af met de gemeente


Ja, ouders betalen een eigen bijdrage

Plaats van opvang

Bij gastouder thuis of in een opvangruimte van de gemeente


Ja, bij formele gastouderopvang gaat het om gastouders die bij de gemeente geregistreerd staan

Uit het bovenstaande schema blijkt dat de Poolse gastouders kinderen mogen opvangen in de leeftijd van 20 weken tot 3 jaar. Hiertoe dienen zij dan wel onder contract te staan van een gemeente. Deze gemeenten – in het Pools ‘gmina’ – zijn namelijk zoals gezegd al jaren betrokken bij de uitvoering van de dagopvang. Tot voor kort verliep dit altijd via de zlobek en de przedskole, maar met de recente wetswijziging is daar nu dus ook de gast-ouderopvang aan toegevoegd. De gemeenten die voor de dagopvang ook gebruik gaan maken van gastouderopvang, sluiten hiervoor servicecontracten af met gastouders. In dit contract worden afspraken vastgelegd over onder andere de opvangkosten per kind die de gemeente aan een gastouder zal vergoeden. De opvang zelf vindt vervolgens bij de gastouder thuis plaats of in een speciaal daarvoor ingerichte opvangruimte van de gemeente.

8.4


We hebben bekeken in hoeverre de beschreven kinderopvangvormen in Polen ‘naar vorm’ overeen blijken te komen met de situatie in Nederland. Het resultaat hiervan is in het onderstaande schema weergegeven. Schema 8.5

Poolse kinderopvangvormen vergeleken met de Nederlandse situatie (naar vorm)

Type opvang

Naam

Dagopvang

Zlobek

Leeftijd

Bedrijfsmatig

Bijdrage ouders

Schoolsysteem

Plaats opvang

Beroepskrachten

Przedszkole BSO

Swietlica

Gastouderopvang

Dzienny opiekun

n.v.t.


Uit het schema blijkt dat de onderzochte kenmerken van de Poolse dagopvang uit de eerste fase van het onderzoek op bepaalde onderzochte punten enigszins afwijken van

BUREAU BARTELS

64

Totaal

de Nederlandse situatie. Dit heeft vooral te maken met de eigen bijdrage die van ouders wordt verwacht. Zo biedt de przedszkole vijf uur per dag gratis opvang en educatie voor de kinderen. Deze opvanguren zijn niet vergelijkbaar met de Nederlandse situatie. Voor de aanvullende naschoolse opvanguren op de przedszkole moeten ouders echter wel betalen. Dit opvangdeel is dan grotendeels overeenkomstig met de opvang in Nederland. Bij de zlobki hangt het af van de gemeente. Een deel van de Poolse gemeenten biedt gratis opvang aan en wijkt daarmee af van de Nederlandse situatie. Een ander deel kent wel betaalde opvang in de zlobki. Een aantal belangrijke kenmerken van de swietlica (BSO) wijken af van de Nederlandse situatie. In het bijzonder valt op dat ouders voor deze vorm van BSO geen eigen bijdrage hoeven te betalen. Tot slot kan worden vermeld dat formele gastouderopvang in Polen pas recentelijk in opkomst is. Dit betekent dat nog niet bekend is hoe deze kinderopvangvorm zich in de praktijk zal uitkristalliseren. Wel is zichtbaar dat de voorwaarden die zijn vastgelegd in de Poolse Wet Kinderopvang voor het aanbieden van gastoudeorpvang, overeenkomstig zijn met de Nederlandse situatie.

8.5


Uit de vorige paragraaf kwam als uitkomst van de eerste fase van het onderzoek naar voren dat de onderzochte kenmerken van de dagopvang en gastouderopvang in grote lijnen overeenkomen met de Nederlandse situatie. Voor deze kinderopvangvormen – te weten de zlobek, przedszkole en dzienny opiekun - zijn we in de tweede fase van het onderzoek nagegaan in hoeverre ze ook op het gebied van kwaliteit(seisen) naar aard en strekking overeenkomen met de Nederlandse normen. In de rest van deze paragraaf zullen we een aantal kwaliteitsaspecten van deze kinderopvangvormen langslopen. Tot slot zullen we in de laatste paragraaf de eindbalans opmaken en aangeven wat de mogelijke implicaties van deze uitkomsten zouden kunnen zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Kwaliteitseisen van dagopvang Voor wat betreft de kwaliteit(seisen) van de dagopvang geldt allereerst dat de zlobki van oudsher vallen onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Volksgezondheid. Wat betreft de eisen die aan de kinderopvangvoorzieningen werden gesteld lag de nadruk sterk op hygiëne en gezondheidsaspecten. Hierop worden sinds jaar en dag door de Poolse GGD ‘Sanepid’ (Sanitary Epidemiological Station) inspecties uitgevoerd. Sinds enige tijd verschuift de aandacht iets meer van gezondheid naar zorg en opvoeding. Daarbij is ook het Pools ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid steeds meer betrokken bij de kinderopvang van deze leeftijdsgroep. Hierbij richt dit ministerie zich – gebruikmakend van Europese gelden – op het ondersteunen van de gemeenten bij de uitvoering van hun verantwoordelijkheden op het gebied van de zlobki. Een voorbeeld hiervan vormen de trainingsprogramma’s die recentelijk zijn opgezet om (toekomstig) personeel te kwalificeren voor een beroep in de zlobki. Ook worden de zlobki geïnspecteerd vanuit de Poolse arbeidsinspectie van dit ministerie.

BUREAU BARTELS

65

De meeste zlobki zijn eigendom van de gemeente (en staan daar geregistreerd). Ook de private zlobki dienen bij de gemeenten geregistreerd te staan. Helaas is niet bekend hoe lang deze registratie geldig is. Wel is duidelijk dat kinderopvangorganisaties die in aanmerking willen komen voor een registratie moeten kunnen aantonen dat ze over een opvanglocatie beschikken die voldoet aan zowel de gezondheidseisen van de Poolse GGD als aan de eisen van de Poolse Arbeidsinspectie. Hierop wordt door deze instanties periodiek gecontroleerd. Daarnaast voeren de Poolse gemeenten van tijd tot tijd controles/inspecties uit op de faciliteiten en documentatie van de lokale zlobki waar zij verantwoordelijk voor zijn. De uitkomsten van deze inspecties worden opgenomen in het register Kinderopvang – genaamd het wpis do rejestru zlobkow – van de plaatselijke gemeente. Schema 8.6

Kwaliteitskenmerken van de Zlobek

Naam voorziening

Zlobek

Registratie

Ja, bij de gemeente (gmina) in het register Kinderopvang, genaamd het wpis do rejestru zlobkow


Niet bekend


Ja, door de Poolse GGD (Sanepid), de Arbeidsinspectie en door de lokale Poolse gemeenten (Gmina).


1:8 (1:5 bij kinderen met een beperking of jonger dan 1 jaar)


Formeel is geen maximale groepsgrootte vastgesteld


Ja, bestaande uit gekwalificeerde pedagogisch medewerkers, verpleegkundigen en/of vroedvrowen


Ja

Alvorens een kinderopvangorganisatie kan worden opgenomen in het gemeentelijk register Kinderopvang – in het Pools zoals gezegd het wpis do rejestru zlobkow – moet zowel de opvanglocatie als het personeel voldoen aan een aantal vastgestelde minimum (kwaliteits)eisen. Zo dienen de kinderen opgevangen te worden door gekwalificeerde pedagogisch medewerkers (die eventueel geassisteerd kunnen worden door getrainde vrijwilligers). Daarnaast moet op een zlobek waar meer dan 20 kinderen opgevangen worden ook altijd een erkende verpleegkundige of vroedvrouw aanwezig zijn. Bovendien dienen alle medewerkers te beschikken over een Verklaring Omtrent het Gedrag. Tot slot blijkt dat de beroepskracht-kindratio voor de zlobek in Polen is bepaald op 1:8 (en 1:5 voor kinderen met een beperking of jonger dan 1 jaar). In vergelijking tot Nederland is deze ratio iets hoger (zie ook bijlage II). Verder valt op dat vanuit de Poolse autoriteiten formeel geen maximale groepsgrootte is vastgesteld. Przedszkole Zoals we eerder naar voren brachten, hebben Poolse kinderen van 3 tot 6 jaar recht op 25 uur per week gratis voorschoolse educatie op een przedszkole. Deze voorscholen zijn verplicht een educatief programma aan te bieden dat is goedgekeurd door het ministerie van Onderwijs. Vanuit dit ministerie en de onderwijsinspectie (in het Pools Kuratorium Oswiaty genaamd) wordt ook toezicht gehouden op de kwaliteit van de uitvoering van het educatieve programma. Daarnaast geldt voor de private vormen van de przedszkole dat

BUREAU BARTELS

66

ze een vergunning moeten zien te verkrijgen van de gemeente. Pas nadat ze beschikken over dit bewijsstuk – genaamd ewidencja niepublicznych innych form – kunnen ook deze private vormen worden opgenomen in het gemeentelijk register Kinderopvang. Overigens is niet bekend wat de geldigheidstermijn is van deze registratie. Schema 8.7

Kwaliteitskenmerken van de przedszkole

Naam voorziening

Przedszkole

Registratie

Ja, bij de gemeente (przedszkole zijn vaak van de gemeente)


Niet bekend


Ja, door de onderwijsinspectie (Kuratorium Oswiaty), de Arbeidsinspectie en de gemeenten (Gmina)


Gemiddeld 1:15


Maximaal 25 kinderen


Ja, waarbij de naschoolse opvang wordt georganiseerd door de voorschooldocenten en overige beroepskrachten


Ja

In het kader van dit onderzoek is echter met name de naschoolse opvang van belang die op de voorscholen wordt aangeboden. Uit het bovenstaande schema blijkt dat ook deze opvang – in samenwerking met overige beroepskrachten – door de voorschooldocenten wordt verzorgd. Hierbij beschikken deze docenten over een (pedagogische) universitaire opleiding (of een passende lerarenopleiding). Daarnaast hebben zij toestemming van de onderwijsinspectie (het voornoemde Kuratorium Oswiaty) om te mogen werken als leraar/opvangkracht. Hiertoe dienen zij onder meer te beschikken over een Verklaring Omtrent het Gedrag. Tot slot merken we op dat tijdens de opvanguren op de przedszkole de beroepskrachtkindratio is bepaald op maximaal 1:15. Daarnaast geldt een maximale groepsgrootte van 25 kinderen. Hiermee zijn deze kengetallen hoger dan in Nederland (zie ter vergelijking voor de Nederlandse situatie bijlage II). Hierbij dient wel de kanttekening te worden geplaatst dat op de przedszkole oudere kinderen worden bediend dan in de Nederlandse dagopvang (namelijk ook kinderen van 5 en 6 jaar). Dzienny opiekun Eerder brachten we al naar voren dat de formele gastouderopvang (dzienny opiekun) in Polen een recent verschijnsel is. De belangrijkste kwaliteitskenmerken van deze nieuwe vorm van Poolse kinderopvang hebben we in schema 8.8 vervat. Zoals gezegd, dienen erkende gastouders in Polen servicecontracten af te sluiten met de gemeente waarin zij werkzaam zijn. Daarbij onderhouden deze gemeenten (gmina) een register van de gastouders waarmee ze werken. Ook vinden vanuit de sociale dienst van de gemeenten periodiek inspecties plaats op de gastouderopvang. Hierbij wordt onder meer gekeken naar de opvanglocatie en de kwalificaties van de gastouder. Vervolgens worden de uitkomsten van deze inspecties openbaar gemaakt via een publiek bulletin, genaamd het Biuletyn Informacji Publicznej.

BUREAU BARTELS

67

Schema 8.8


Naam voorziening

Dzienny opiekun

Registratie

Ja, bij de gemeente. Een overzicht van erkende gastouders wordt openbaar gemaakt via een openbaar bulletin, genaamd het Biuletyn Informacji Publicznej


Niet bekend


Ja, door de sociale dienst van de gemeente


Gastouders mogen maximaal 5 kinderen opvangen


Ja

In Polen moeten gastouders aan verschillende kwaliteitseisen voldoen. Een uitgebreid overzicht hiervan is te vinden op de website van het Pools ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid19. Zo mogen Poolse gastouders maximaal vijf kinderen opvangen (en maximaal drie op het moment dat zich in de groep kinderen met een beperking bevinden of kinderen jonger dan 1 jaar). Verder moet de opvanglocatie aan diverse kwaliteitseisen voldoen en dienen gastouders onder meer in het bezit te zijn van een afgeronde EHBO-opleiding en een VOG. Vergelijking kwaliteit(seisen) kinderopvangvormen met de Nederlandse situatie Voor drie Poolse kinderopvangvormen is bekeken of ze ook in kwalitatief opzicht overeen blijken te komen met de Nederlandse situatie. Uit schema 8.9 blijkt dat dit het geval is. De onderzochte kwaliteitskenmerken van deze opvangvormen komen grotendeels overeen met de Nederlandse situatie. Schema 8.9

Poolse kinderopvangvoorzieningen vergeleken met de Nederlandse situatie (naar kwaliteitseisen)

Type opvang

Naam

Dagopvang

Zlobek

Registratie

Inspecties

B-K ratio

Groepsgrootte


VOG

n.b.

Przedszkole Gastouderopvang

Dzienny opiekun

n.v.t.

n.v.t.


De enige uitzondering daarop vormt wel dat de beroepskracht-kindratio in zowel de zlobek als przedszkole hoger liggen dan in Nederland. Voor de zlobek is dit verschil echter niet dusdanig groot dat we hebben besloten om deze kinderopvangvorm als totaal lager te waarderen. Ook omdat de zlobek op alle andere punten groen scoort. Hetzelfde verhaal gaat in principe ook op voor de przedszkole waar bovendien ook verhoudingsgewijs oudere kinderen worden bediend dan in de Nederlandse dagopvang (namelijk ook van 5- en 6-jarigen).

19

Zie: http://www.zlobki.mpips.gov.pl/dla-rodzica/dzienny-opiekun/

BUREAU BARTELS

68

Totaal

8.6


In deze afsluitende paragraaf maken we de eindbalans op voor de Poolse kinderopvangvormen. Ook zullen we in beeld brengen wat de mogelijke implicaties hiervan zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Conclusies vergelijkbaarheid Poolse kinderopvangvormen In dit hoofdstuk hebben we de verschillende Poolse kinderopvangvoorzieningen naar vorm en kwaliteit(seisen) vergeleken met de Nederlandse situatie. De uitkomsten daarvan staan weergegeven in schema 8.10. In de afweging van het ministerie om de Poolse vormen van kinderopvang al dan niet op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang is een specifiek aandachtspunt de Poolse BSO (swietlica). Voor deze BSOvorm hoeven ouders namelijk geen eigen bijdrage te betalen. Schema 8.10 Type opvang

Naam

Dagopvang

Conclusies en aandachtspunten Poolse kinderopvangvoorzieningen Bewijsstuk/ certificaat

Inspectierapport

Aandachtspunten

Zlobek

Registratie in het gemeentelijk register: wpis do rejestru zlobkow

Inspectierapporten beschikbaar via de GGD (Sanepid), AI & gemeenten

In bepaalde gemeenten is de publieke zlobek vrijwel gratis toegankelijk

Przedszkole

Idem, en private przedskole dienen te beschikken over een bewijsstuk/vergunning: ewidencja niepublicznych innych form

Inspectierapporten beschikbaar via de Onderwijsinspectie (Kuratorium Oswiaty), AI & gemeenten

Ouders hoeven bij de przedszkole alleen te betalen voor naschoolse opvanguren

Registratie in het gemeentelijke register: wpis do rejestru zlobkow

Inspectieuitkomsten gemeentelijke sociale dienst in het ‘Biuletyn Informacji Publicznej’

-

BSO

Swietlica

Gastouderopvang

Dzienny

Vorm

Kwaliteit

n.v.t.

opiekun


De voorgaande uitkomsten hebben voor wat betreft de Poolse kinderopvangvormen de volgende implicaties voor het Register buitenlandse kinderopvang. Op het moment dat het ministerie van SZW besluit om (een deel van) de Poolse kinderopvangvormen op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang zal - bij een aanvraag voor opname in het register - de desbetreffende kindeorpvangorganisatie ook in de praktijk daadwerkelijk moeten voldoen aan de diverse (kwaliteits)aspecten die in dit onderzoek zijn langsgelopen. In schema 8.10 is weergegeven hoe en bij welke instantie dit voor deze voorzieningen kan worden nagegaan.

BUREAU BARTELS

69

Tot slot merken we op dat helaas niet bekend is of Nederlandse ouders die (tijdelijk) wonen en werken in Polen en óók in het land belasting betalen aanspraak kunnen maken op een (financiële) tegemoetkoming vanuit de Poolse staat voor het gebruik van de verschillende benoemde kinderopvangvormen.

BUREAU BARTELS

70

9.

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN PORTUGAL

9.1


In Portugal bestaan in hoofdlijnen twee formele opvangvormen voor de jongste groep kinderen van 0 tot 3 jaar. Aan de ene kant wordt hiervoor namelijk gebruikgemaakt van gastouders (crèches familiaires). Met name op het platteland in Portugal is dit een vorm van kinderopvang die vrij veel voorkomt (zie ook paragraaf 9.3 verderop). Een andere formele kinderopvangvorm voor deze leeftijdscategorie – die meer voorkomt in de stad – betreft de crèches. In het onderstaande schema zijn de belangrijkste kenmerken hiervan opgenomen. Schema 9.1

Kenmerken van de crèches

Naam voorziening

Crèches

Leeftijdscategorie

0 - 3 jaar

Bedrijfsmatig

In Portugal bestaan zowel publieke als private crèches


Ja, ouders betalen een bijdrage. Voor de publieke crèches ontvangen ouders een inkomensafhankelijke bijdrage vanuit de Portugese staat


Nee

Plaats van opvang

In kindercentrum


Ja

In de regel zijn de crèches in Portugal van maandag tot en met vrijdag geopend. Hierbij kunnen ouders gebruikmaken van opvangarrangementen die variëren van 5 tot 12 uur per dag. Hiervoor ontvangen zijn dan een inkomensafhankelijke bijdrage van de Portugese staat. De opvang zelf vindt plaats in een kindercentrum. Hierbij is overigens een trend zichtbaar dat deze centra in Portugal steeds vaker worden gevestigd op de locatie van een (brede) school. Als vervolg op de crèche of opvang bij een gastouder (zie verderop) kunnen kinderen in de leeftijdscategorie van 3 tot 6 jaar op vrijwillige basis gebruikmaken van de publieke en private voorscholen die in het land aanwezig zijn. Een aantal relevante kenmerken van de voorscholen (in het Portugees de jardims de infância) is weergegeven in schema 9.2. Wat het meest opvalt wanneer de voorscholen in ogenschouw worden genomen, is dat alle kinderen – ongeacht het inkomen van hun ouders – op de jardims de infância elke dag recht hebben op vijf uur gratis vroegeducatie. Dit betekent dat ouders alleen een (inkomensafhankelijke) bijdrage betalen om in de aanvullende uren van reguliere opvang te voorzien. Hierbij gaat het per dag om maximaal zeven additionele, betaalde uren.

BUREAU BARTELS

71

Schema 9.2

Kenmerken van de jardims de infância

Naam voorziening

Jardims de infância

Leeftijdscategorie

3 - 6 jaar

Bedrijfsmatig

In Portugal bestaan publieke en private jardims de infância


Ja, ouders betalen een bijdrage. Voor de publieke jardims ontvangen ouders een inkomensafhankelijke bijdrage vanuit de Portugese staat. Ouders hoeven overigens niet te betalen voor de 5 uur gratis vroegeducatie die op de Jardims plaatsvindt. Ze betalen alleen voor de aanvullende (opvang)uren. Hierbij gaat het per dag om maximaal 7 additionele, betaalde uren


Ja

Plaats van opvang

Op de locatie van de basisschool


Ja, waarbij het educatieve deel op de jardims wordt verzorgd door onderwijzers. Terwijl het opvangdeel wordt ingevuld door andere beroepskrachten

9.2


In 2006 is in Portugal een nieuwe onderwijswet ingevoerd. Sindsdien zijn basisscholen in Portugal verplicht om een ‘fulltime’ schooldag aan te bieden. Voor de BSO betekent dit concreet dat kinderen in de leeftijd van 6 tot 11 jaar gratis gebruik kunnen maken van BSO-voorzieningen die scholen na het lesprogramma tussen 15:00 en 17:30 uur dienen aan te bieden. Tijdens deze uren kunnen kinderen dan kiezen uit drie programma’s, te weten muzikale vorming, kennis van nieuwe technologieën of Engelse Taal en Letterkunde. Al deze programma’s worden daarbij verzorgd door gekwalificeerde, bevoegde docenten die hiervoor speciaal door de school zijn aangesteld. In de praktijk kiezen veel ouders in Portugal dan ook voor deze vorm van BSO. Deze opvangvorm is immers gratis en ook kwalitatief goed ingevuld. Naast de gratis BSO op de fulltime scholen die op de middag plaatsvindt, kunnen ouders voor de resterende uren – dat wil zeggen voor vroeg in de ochtend en het begin van de avond – een beroep doen op de zogenoemde Activades de Tempos Livres (ATL). Ook richten deze ATL’s zich op de opvang van kinderen tijdens de zomermaanden (wanneer de scholen gesloten zijn). In het schema hieronder hebben we een aantal kenmerken van de ATL’s vervat. Schema 9.3

Kenmerken van de ATL

Naam voorziening

Activades de Tempos Livres (ATL)

Leeftijdscategorie

6 - 11 jaar

Bedrijfsmatig

Nee, door not-for-profit organisaties


Ja, ouders betalen een inkomensafhankelijke bijdrage voor het gebruik van de ATL’s


Nee

Plaats van opvang

In kindercentrum/ruimte (vaak op het terrein van de scholen)


Ja

BUREAU BARTELS

72

Voor het gebruik van de ATL’s kunnen ouders in Portugal een (inkomensafhankelijke) bijdrage ontvangen van het Portugees ministerie van SZW. De opvang zelf vindt plaats in kindercentra/ruimtes die meestal gevestigd zijn op het terrein van de basisschool.

9.3


In tegenstelling tot een aantal andere Zuid-Europese landen in dit onderzoek (zoals Spanje en Italië), is formele gastouderopvang in Portugal veelvoorkomend. En dan vooral op het platteland waar de afstand tot bijvoorbeeld kindercentra vaak te groot is. In het schema hieronder hebben we een aantal kenmerken van de Portugese gastouderopvang neergezet. Schema 9.4


Naam voorziening

Amas/crèches familiaires

Leeftijdscategorie

0 - 3 jaar

Bedrijfsmatig

Ja, in Portugal zijn gastouders (genaamd amas) zelfstandige ondernemers die betaald worden door de ouders



Plaats van opvang



Ja, bij formele gastouderopvang gaat het om erkende beroepskrachten

In Portugal richt de gastouderopvang (genaamd amas/crèches familiaires) zich op de leeftijdscategorie van 0 tot 3 jaar. Zoals we hiervoor zagen, kunnen de kinderen hierna namelijk gebruikmaken van de voorschool waar ze ook gratis educatieve programma’s kunnen volgen. De opvang door gastouders vindt in Portugal naar schatting in 90% van de gevallen op formele wijze plaats. Wat betekent dat deze gastouders erkende beroepskrachten zijn die geregistreerd dienen te staan bij de sociale dienst van het ministerie van SZW. Ouders die gebruikmaken van deze formele gastouderopvang ontvangen vanuit dit ministerie een (inkomensafhankelijke) bijdrage. Op het gastouderverblijf mogen gastouders in Portugal maximaal 4 kinderen opvangen. Tot slot merken we op dat in Portugal geen sprake is van gastouderbureaus zoals we die in Nederland kennen. Kortom, in Portugal bestaan geen bureaus die in financieel opzicht verbonden zijn aan de gastouders. De ouders betalen altijd direct aan de gastouders.

9.4


De onderzochte kenmerken van de kinderopvangvormen in Portugal tijdens de eerste fase van het onderzoek komen in grote mate overeen met de Nederlandse situatie (zie schema 9.5).

BUREAU BARTELS

73

Schema 9.5

Portugese kinderopvangvormen vergeleken met Nederlandse situatie (naar vorm)

Type opvang

Naam

Dagopvang

Crèches

Leeftijd

Bedrijfsmatig

Bijdrage ouders

Schoolsysteem

Plaats opvang

Beroepskrachten

Jardims de infância BSO

ATL

Gastouderopvang

Amas/ crèches familiaires

n.v.t.


Alleen de jardims de infanciâ wijkt op bepaalde kenmerken af, omdat hier sprake is van een ‘hybride’ opvangvorm die bestaat uit deels gratis educatie en deels betaalde opvang. Ouders hoeven bij deze vorm namelijk niet te betalen voor de dagelijkse vijf uur vroegeducatie. Voor de overige (opvang)uren moet wel een bijdrage worden betaald.

9.5


Uit de vorige paragraaf kwam als uitkomst van de eerste fase van het onderzoek naar voren dat de onderzochte kenmerken van de Portugese kinderopvangvoorzieningen in grote lijnen overeenkomen met de Nederlandse situatie. Voor deze kinderopvangvormen – de crèches, jardims de infância, ATL en de amas/crèches familiaires – zijn we in de tweede fase van het onderzoek nagegaan in hoeverre ze ook op het gebied van kwaliteit(seisen) naar aard en strekking overeenkomen met de Nederlandse normen. In de rest van deze paragraaf zullen we een aantal kwaliteitsaspecten van deze kinderopvangvormen langslopen. Tot slot zullen we in de laatste paragraaf de eindbalans opmaken en aangeven wat de mogelijke implicaties van deze uitkomsten zouden kunnen zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Overigens merken we wel alvast op dat vanuit de geraadpleegde Portugese expert in de kinderopvang naar voren is gebracht dat de verschillende kinderopvangvoorzieningen in Portugal door bezuinigingen (de economische crises) in kwalitatief opzicht steeds meer onder druk komen te staan. Dit blijkt ook uit het feit dat in de periode tussen het eerste gesprek dat in het kader van dit onderzoek plaatsvond met de Portugese expert in de zomer van 2012 en het laatste gesprek enkele maanden later, diverse kwaliteitseisen van de kinderopvang (zoals de beroepskracht-kindratio) door tussentijdse wetswijzigingen naar beneden bijgesteld dienden te worden. Zoals we ook verderop in het afsluitende hoofdstuk 13 in de vorm van een ‘bouwsteen voor de toekomst’ zullen aangeven, benadrukt dit wederom het belang om – ook na dit onderzoek – contact te blijven onderhouden met een panel van landenexperts om op de

BUREAU BARTELS

74

Totaal

hoogte te blijven van de nieuwste (Europese) ontwikkelingen in de kinderopvang. Kwaliteitseisen van dagopvang Nemen we nu eerst de kwaliteit(seisen) van de dagopvang in ogenschouw, dan blijkt dat de opvang van de jongste kinderen in de crèches onder de eindverantwoordelijkheid valt van het Portugees ministerie van SZW (Ministério da Solidariedade e Segurança Social). Vanuit dit ministerie zijn kwaliteitseisen gesteld aan deze kinderopvangvoorziening ten aanzien van onder meer de opvangruimte, groepsgrootte, beroepskracht-kindratio en de benodigde kwalificaties van de beroepskrachten. Met betrekking tot dit laatste blijkt uit schema 9.6 dat medewerkers in een crèche moeten beschikken over een (pedagogische) beroepsopleiding of universitaire opleiding. Schema 9.6

Kwaliteitskenmerken van de crèches

Naam voorziening

Crèches

Registratie

Ja, bij de sociale dienst – het Instituto da segurança social – van het Portugees ministerie van SZW




Ja, elke twee jaar door het Instituto da segurança social


1:5/1:6


Maximaal 10 tot 18 kinderen


Ja, de opvang vindt plaats door beroepskrachten met een (pedagogische) beroepsopleiding en/of universitaire opleiding


Ja

Op deze – en andere – kwaliteitsaspecten vindt ook iedere twee jaar een inspectie plaats vanuit de sociale dienst van het ministerie van SZW. Bij de regionale afdelingen van deze sociale dienst – genaamd het Instituto da segurança social – dienen de erkende crèches ook geregistreerd te staan. Hierbij ontvangen kinderopvangorganisaties een autorização provisória de funcionamento. Deze vergunning tot het verlenen van kinderopvang heeft een geldigheidstermijn van onbepaalde tijd. Om hiervoor in aanmerking te komen moeten crèches kunnen aantonen dat ze beschikken over een passende opvanglocatie en bekwaam personeel. Daarbij dient dit personeel in het bezit te zijn van een VOG (in het Portugees registo criminal genaamd). Verder blijkt uit het bovenstaande schema dat de beroepskracht-kindratio in crèches is bepaald op 1:5/1:6. Zoals we hiervoor echter al aangaven, is de maximale groepsgrootte in Portugal onlangs aanzienlijk veranderd. In de zomer van 2012 was deze namelijk nog bepaald op maximaal tien kinderen. Deze maximale groepsgrootte geldt inmiddels echter alleen nog voor de babygroepen. Voor kinderen in de leeftijd van 2 tot 3 jaar is de maximale groepsgrootte echter bijgesteld naar 14 kinderen. En voor de opvang van kinderen van 2 tot 3 jaar is de maximale groepsgrootte zelfs bijna verdubbeld naar 18 kinderen. Met als gevolg dat de laatstgenoemde kengetallen afwijken van de Nederlandse situatie (zie ter vergelijking met de Nederlandse situatie bijlage II).

BUREAU BARTELS

75

In tegenstelling tot de crèches vallen de voorscholen in de Portugal – de kinderopvangvoorziening voor kinderen in de leeftijd van 3 tot 6 jaar – onder de eindverantwoordelijkheid van zowel het ministerie van SZW als het ministerie van Onderwijs. Dit vanwege het onderscheid in de jardims de infância tussen het (gratis) educatiedeel en de aanvullende (betaalde) opvang. Schema 9.7

Kwaliteitskenmerken van de jardims de infância

Naam voorziening


Registratie

Ja, bij de onderwijsinspectie - het Direcção de Educação - van het Portugees ministerie van Onderwijs




Ja, door de Direcção de Educação


1:12,5




Ja, het educatieve deel op de jardims wordt verzorgd door (hoogopgeleide) gekwalificeerde onderwijzers. Terwijl het opvangdeel wordt ingevuld door andere beroepskrachten met een aanzienlijk lager opleidingsniveau (vaak alleen voortgezet onderwijs met een aanvullende beroepstraining)


Ja

Daarbij valt de vroegeducatie onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Onderwijs. Bij de onderwijsinspectie van dit ministerie – het Direcção de Educação – dienen de jardims geregistreerd te staan. Waarbij de geldigheidstermijn van de registratie in principe voor onbepaalde tijd is. Daarbij voert de Portugese onderwijsinspectie steekproefsgewijs inspecties uit op (de kwaliteit van) de jardims. Hierbij wordt onder andere erop toegezien dat het educatieve deel wordt ingevuld door hoogopgeleide, gekwalificeerde onderwijzers, te weten de educadora de infância. Het Portugees ministerie van SZW is daarentegen verantwoordelijk voor de opvanguren op de jardims. Deze opvang – die naast het gratis onderwijsgedeelte plaatsvindt – wordt in de regel verzorgd door beroepskrachten met een lager opleidingsniveau dan de voorschoolse onderwijzers. Deze medewerkers hebben meestal alleen het voortgezet onderwijs afgerond, aangevuld met een beroepstraining gericht op de kinderopvang. Uit schema 9.7 blijkt verder dat de beroepskracht-kindratio in de jardims is bepaald op 1:12,5 en de maximale groepsgrootte op 25 kinderen. Deze kengetallen zijn – zeker voor wat betreft de jongere kinderen in de jardims – hoger dan in de Nederlandse dagopvang (zie ter vergelijking voor de Nederlandse situatie bijlage II). Kwaliteitseisen van BSO Nemen we vervolgens een aantal kwaliteitseisen van de Portugese BSO (ATL) in beschouwing, dan blijkt dat ook deze kinderopvangvorm onder de verantwoordelijkheid valt van het Portugees ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dit betekent dat zowel de registratie als inspectie plaatsvindt via de sociale dienst van dit ministerie, het Instituto da segurança social. Daarbij is het opvallend dat tijdens een inspectie op de ATL vooral de veiligheid van de gebruiksruimte centraal staat, terwijl beduidend minder

BUREAU BARTELS

76

wordt gekeken naar de kwaliteit van de beroepskrachten. Waarschijnlijk houdt dit verband met het feit dat medewerkers van ATL’s niet aan hele hoge kwalificatie-eisen hoeven te voldoen. Vaak hebben zij alleen het voortgezet onderwijs afgerond en een (korte) beroepstraining kinderopvang gevolgd. Ook dienen alle medewerkers over een VOG (in het Portugees registo criminal) te beschikken. Schema 9.8

Kwaliteitskenmerken van de ATL

Naam voorziening

ATL

Registratie





Ja, door het Instituto da segurança social. Hierbij staat vooral de veiligheid van de fysieke ruimte centraal. De kwalificaties van de beroepskrachten krijgen minder aandacht


1:10 tot 1:15




Ja, maar de leidsters zijn niet hoog opgeleid. Vaak alleen voortgezet onderwijs met een aanvullende beroepstraining


Ja

Verder blijkt uit de tabel dat op een BSO-groep in Portugal maximaal 25 kinderen worden opgevangen. Hierbij is de beroepskracht-kindratio in de regel 1:10 tot 1:15. Overigens zijn deze kengetallen van de gemiddelde beroepskracht-kindratio en maximale groepsgrootte in de Portugese BSO grotendeels overeenkomstig met die in Nederland (zie ook bijlage II). Kwaliteitseisen van gastouderopvang De opvang door gastouders (amas/crèches familiaires) vindt in Portugal naar schatting in 90% van de gevallen op formele wijze plaats. Wat inhoudt dat deze gastouders een opleiding hebben gevolgd tot gastouder en geregistreerd staan bij de sociale dienst van het ministerie van SZW: het instituto da segurança social. Ouders die gebruikmaken van formele gastouderopvang, krijgen vervolgens ook vanuit het Portugees ministerie van SZW een (inkomensafhankelijke) bijdrage. Schema 9.9


Naam voorziening


Registratie





Ja, elke twee jaar door het Instituto da segurança social


Gastouders mogen maximaal 4 kinderen opvangen (exclusief eigen kinderen)


Ja

Voor de gastouderopvang zelf zijn in Portugal verschillende maatregelen genomen om de kwaliteit daarvan te waarborgen. Iemand kan bijvoorbeeld alleen gastouder worden door verschillende procedures van het ministerie van SZW te doorlopen. In de praktijk BUREAU BARTELS

77

betekent dit dat een potentiële gastouder moet kunnen aantonen dat hij/zij kan lezen, schrijven en mentaal gezond is (via een verklaring van een psycholoog). Ook moeten gastouders in spe een intensieve, korte beroepscursus volgen. Hierbij zou het niveau van deze cursus relatief hoog zijn, waardoor lang niet iedereen deze kan voltooien. Op het moment dat gastouders vervolgens aan de slag gaan, dienen zij geregistreerd te staan bij de sociale dienst van het ministerie van SZW. Vanuit deze instantie vinden ook iedere twee jaar inspecties plaats waarbij zowel de kwaliteit van het gastouderverblijf als de kwalificaties van de gastouder geïnspecteerd worden. Hierbij moeten een gastouder onder andere kunnen aantonen dat hij/zij beschikt over een Verklaring Omtrent het Gedrag (in het Portugees registo criminal). Overigens mag een gastouder in Portugal maximaal vier kinderen opvangen op een erkend gastouderverblijf (exclusief hun eigen kinderen). Dit verblijf kan – zoals hiervoor opgemerkt – bij de gastouder thuis zijn of in een kinderopvangcentrum. Vergelijking kwaliteit(seisen) kinderopvangvormen met de Nederlandse situatie Voor de Portugese kinderopvangvoorzieningen is bekeken of ze ook in kwalitatief opzicht grotendeels overeen blijken te komen met de Nederlandse situatie. Uit schema 9.10 blijkt dat dit in ieder geval opgaat voor de Portugese gastouderopvang (amas/crèches familiaires) en BSO (ATL). De kwaliteitskenmerken van deze kinderopvangvormen komen in grote lijnen overeen met de normen in Nederland. Met als enige kanttekening dat het opleidingsniveau van de beroepskrachten in de ATL lager is dan in ons land (voorgezet onderwijs met een aanvullende beroepstraining gericht op de kinderopvang volstaat). Schema 9.10

Portugese kinderopvangvoorzieningen vergeleken met de Nederlandse situatie (naar kwaliteitseisen)

Type opvang

Naam

Dagopvang

Crèches

Registratie

Inspecties

B-K ratio

Groepsgrootte


VOG

Jardims de infância BSO

ATL

Gastouderopvang


n.v.t.

n.v.t.


Hoewel ook de Portugese dagopvang op veel punten in kwalitatief opzicht grotendeels overeenkomt met de Nederlandse situatie, komen door recente wetswijzigingen in de Portugese kinderopvang de kwaliteitskenmerken van zowel de crèches als jardims de infância niet meer volledig overeen. Zo is de maximale groepsgrootte voor beide opvangvormen – onder druk van de economische crises – voor bepaalde leeftijdsgroepen aanzienlijk verhoogd en wijkt op dit punt af van de Nederlandse situatie.

BUREAU BARTELS

78

Totaal

9.6


In deze afsluitende paragraaf maken we de eindbalans op voor de Portugese kinderopvangvormen. Ook zullen we in beeld brengen wat de mogelijke implicaties hiervan zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Conclusies vergelijkbaarheid Portugese kinderopvangvormen In dit hoofdstuk hebben we de verschillende Portugese kinderopvangvoorzieningen naar vorm en kwaliteit(seisen) vergeleken met de Nederlandse situatie. De uitkomsten daarvan staan weergegeven in schema 9.11. In de afweging van het ministerie van SZW om de Portugese vormen van kinderopvang al dan niet op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang zullen twee belangrijke aandachtspunten meegenomen moeten worden. In de eerste plaats geldt dat de kwaliteit – en dan met name de maximale groepsgrootte – van de Portugese dagopvang door recente wetswijzigingen niet meer geheel in lijn is met de Nederlandse normen. Bovendien is de jardim de infância een ‘hybride’ opvangvorm die bestaat uit deels gratis educatie en deels betaalde opvang. Ouders hoeven bij deze vorm niet te betalen voor de dagelijkse vijf uur vroegeducatie. Schema 9.11 Type opvang

Naam

Dagopvang

Conclusies en aandachtspunten Portugese kinderopvangvoorzieningen Vorm

Kwaliteit


Inspectierapport

Aandachtspunten

Crèches

Bewijsstuk van registratie (via Instituto da segurança social)

Inspectierapport van het Instituto da segurança social

De maximale groepsgrootte in de praktijk


Bewijsstuk van registratie (via Direcção de Educação)

Inspectierapport van het Direcção de Educação

Idem, ouders hoeven niet te betalen voor de dagelijkse 5 uur gratis vroegeducatie

BSO

ATL

Bewijsstuk van registratie (via Instituto da segurança social)

Inspectierapport van het Instituto da segurança social

-

Gastouderopvang


Idem

Idem

-


De voorgaande uitkomsten hebben voor wat betreft de Portugese kinderopvangvormen de volgende implicaties voor het Register buitenlandse kinderopvang. Op het moment dat het ministerie van SZW besluit om (een deel van) de Portugese kinderopvangvormen op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang zal – bij een aanvraag voor opname in het register – de desbetreffende kinderopvangorganisatie ook in de praktijk daadwerkelijk moeten voldoen aan de diverse (kwaliteits)aspecten die in dit onderzoek

BUREAU BARTELS

79

zijn langsgelopen. In schema 9.11 is weergegeven hoe en bij welke instantie dit voor deze voorzieningen kan worden nagegaan. Tot slot merken we op dat Nederlandse ouders die (tijdelijk) wonen en werken in Portugal en óók in het land belasting betalen – conform het Portugees ‘Nationaal Actieplan voor de Integratie van Immigranten’ en het wetsartikel 18987/2009 – aanspraak kunnen maken op een (financiële) tegemoetkoming vanuit de Portugese staat voor het gebruik van de verschillende benoemde kinderopvangvormen.

BUREAU BARTELS

80

10.

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN SLOVENIË

10.1 Vormen van dagopvang In Slovenië is sprake van een omvangrijke en sterk ontwikkelde kinderopvang. Dit blijkt ook uit het feit dat de vereiste kwaliteitseisen aan zowel dagopvang, BSO als gastouders volgens de OECD tot de hoogste van de Europese Unie behoren. Nemen we nu eerst de dagopvang in beschouwing

– in het Sloveens vrtec (of meervoud vrtci) genaamd – dan

blijkt uit schema 10.1 dat deze zich richt op kinderen van 1 tot 6 jaar. In Slovenië hebben moeders namelijk recht op één jaar zwangerschapsverlof. Daarna kunnen ze ervoor kiezen om hun kinderen eventueel te laten opvangen in een dagopvang of door gastouders (zie verderop). Schema 10.1

Kenmerken van de vrtec

Naam voorziening

Vrtec (meervoud: vrtci)

Leeftijdscategorie

1 - 6 jaar

Bedrijfsmatig

Zowel publieke als private vormen


Ja, een inkomensafhankelijke bijdrage. Voor het tweede kind geldt een reductie en het derde kind kan gratis gebruikmaken van de dagopvang. Dit laatste geldt ook altijd voor kinderen met een (verstandelijke) beperking. Bovendien mogen alle kinderen van 5 jaar – in het kader van voorschoolse educatie – gratis deelnemen aan de vrtci


Ja

Plaats van opvang



Ja

De vrtec is meestal publiek georganiseerd (in 96% van de gevallen) maar er bestaan ook enkele private vormen (4%). Ouders die gebruik willen maken van deze kinderopvangvorm betalen hiervoor maandelijks een inkomensafhankelijke bijdrage. Afhankelijk van het gezinsinkomen fluctueert deze bijdrage tussen de 10% en 80% van de feitelijke kosten. Dit komt voor een gemiddeld gezin in Slovenië neer op een eigen bijdrage van ongeveer 200 euro per maand voor het eerste kind. Een eventueel tweede kind kan daarentegen tegen een gereduceerd tarief gebruikmaken van de vrtec en de deelname van een derde kind is gratis. Ook hebben kinderen met een (verstandelijke) beperking in Slovenië altijd recht op gratis kinderopvang. Daarnaast geldt dat kinderen van 5 jaar – in het kader van voorschoolse educatie – gratis kunnen deelnemen aan de voorscholen. De opvang zelf vindt daarbij plaats in een kindercentrum. Hierbij kunnen ouders hun kinderen ’s ochtends vroeg brengen (5:30/6:00 uur) en laat in de middag (16:00/17:00 uur) of avond (20:00 uur) weer ophalen. In de regel maken ouders daarbij gebruik van opvangarrangementen die 6 tot 9 uur per dag duren. Tijdens deze opvang wordt in de centra uitsluitend gewerkt met erkende beroepskrachten. Tot slot merken we op dat van de vrtec een openbaar (en actueel) register bestaat dat is in te zien op de website van het ministerie van Onderwijs

BUREAU BARTELS

81

en Sport20. Op deze site staan bovendien ook alle erkende BSO’s en gastouders vermeld.

10.2 Vormen van buitenschoolse opvang De buitenschoolse opvang vindt in Slovenië – met uitzondering van de zomermaanden – volledig plaats op (en vanuit) de basisschool. In het Sloveens luistert de voorschoolse opvang naar de naam jutranje varstvo. Terwijl de naschoolse opvang wordt aangeduid met popoldansko varstvo of podaljšano bivanje. De belangrijkste kenmerken van de Sloveense BSO hebben we in schema 10.2 opgenomen. Schema 10.2

Kenmerken van de jutranje/popoldansko varstvo

Naam voorziening

Jutranje varstvo (voorschoolse opvang) Popoldansko varstvo/podaljšano bivanje (naschoolse opvang)

Leeftijdscategorie

6 - 11 jaar

Bedrijfsmatig

Nee, de BSO wordt georganiseerd vanuit de basisschool


Amper, alleen voor kinderen van 8, 9 en 10 jaar moet een zeer kleine bijdrage worden betaald voor naschoolse opvang


Ja

Plaats van opvang

Op school


Ja, wordt gewerkt met betaalde krachten (onderwijzers)

De BSO in Slovenië richt zich op de leeftijdscategorie van 6 tot 11 jaar. Alle kinderen kunnen daarbij gebruikmaken van de naschoolse opvang, terwijl de voorschoolse opvang alleen bedoeld is voor kinderen van 6 en 7 jaar (de jongste groepen van de basisschool). Voor wat betreft de laatstgenoemde leeftijdsgroep geldt dat de opvang op school altijd gratis is. Daarentegen moeten ouders voor de naschoolse opvang van kinderen van 8, 9 en 10 jaar een beperkte bijdrage betalen. Dit bedrag is echter dusdanig klein dat ouders hiervoor geen tegemoetkoming van de Sloveense overheid ontvangen. Op de scholen wordt de BSO verzorgd door (een deel van) de docenten. Deze betaalde beroepskrachten houden toezicht op de kinderen en begeleiden hen onder meer bij het maken van hun huiswerk. De voorschoolse opvang – waarvan ongeveer 30% van de kinderen gebruikmaakt – start om 7 uur ’s ochtends. Nadat de lessen zijn afgelopen, loopt de naschoolse opvang vervolgens door tot 5 uur ’s middags. Hieraan neemt circa 67% van de Sloveense basisschoolkinderen deel. Tot slot kan worden vermeld dat op de eerdergenoemde website van het ministerie van Onderwijs en Sport (zie voetnoot 19 in de vorige paragraaf) een complete en actuele lijst is te vinden van de erkende basisscholen in Slovenië (die ook BSO aanbieden).

20

Zie website: www.uradni-list.si.

BUREAU BARTELS

82

10.3 Vormen van gastouderopvang In Slovenië kunnen ouders voor de opvang van hun kinderen ook aanspraak maken op formele gastouderopvang. In schema 10.3 staan een aantal relevante kenmerken van deze gastouders – genaamd vzgojitelj (man) of vzgojiteljica (vrouw) – weergegeven. Schema 10.3


Naam voorziening

Vzgojitelj (man) of vzgojiteljica (vrouw)

Leeftijdscategorie

0 - 6 jaar

Bedrijfsmatig

Ja, in Slovenië zijn gastouders zelfstandige ondernemers die betaald worden door de ouders



Plaats van opvang

Normaliter bij de gastouder thuis, maar in enkele gevallen kan de opvang ook bij de vraagouder plaatsvinden


Ja

Sinds de Sloveense Wet op de Kinderopvang van 2008 moeten ook gastouders formeel geregistreerd staan bij het ministerie van Onderwijs en Sport. Zoals we eerder aangaven, is een actueel overzicht van erkende gastouders opgenomen op de website van dit ministerie (zie wederom voetnoot 19 in paragraaf 10.1). De opvang van de kinderen vindt vaak thuis bij de gastouder plaats. Maar op verzoek mag de opvang ook bij de vraagouder plaatsvinden. In beide gevallen betalen de ouders dan een (inkomensafhankelijke) bijdrage aan de gastouder. Dit bedrag ligt iets hoger op het moment dat de opvang bij de vraagouder thuis plaatsvindt. De betaling vindt dus altijd rechtstreeks aan de gastouder plaats.

10.4 Vergelijking met de Nederlandse situatie In Slovenië zijn de verschillende kinderopvangvormen aanzienlijk ontwikkeld. Toch doen zich verschillen voor met de Nederlandse situatie (zie schema 10.4). Zo is de dagopvang voor kinderen van 5 jaar en voor kinderen met een beperking gratis toegankelijk. En kunnen kinderen ook gratis deelnemen aan de BSO. Schema 10.4

Sloveense kinderopvangvormen vergeleken met Nederlandse situatie (naar vorm)

Type opvang

Naam

Dagopvang

Vrtec

BSO

Jutranje/ popoldansko varstvo

Gastouderopvang

Vzgojitelj/ vzgojiteljica

Leeftijd

Bedrijfsmatig

Bijdrage ouders

Schoolsysteem

Plaats opvang

Beroepskrachten

n.v.t.


BUREAU BARTELS

83

Totaal

10.5 Kwaliteitsaspecten van geselecteerde kinderopvangvormen Uit de vorige paragraaf kwam als uitkomst van de eerste fase van het onderzoek naar voren dat de onderzochte kenmerken van de Sloveense dagopvang en gastouderopvang in grote lijnen overeenkomen met de Nederlandse situatie. Voor deze kinderopvangvormen – te weten de vrtrec (dagopvang) en vzgojitelj/vzgojiteljica (gastvader/-moeder) – zijn we in de tweede fase van het onderzoek nagegaan in hoeverre ze ook op het gebied van kwaliteit(seisen) naar aard en strekking overeenkomen met de Nederlandse normen. In de rest van deze paragraaf zullen we een aantal kwaliteitsaspecten van deze kinderopvangvormen langslopen. Tot slot zullen we in de laatste paragraaf de eindbalans opmaken en aangeven wat de mogelijke implicaties van deze uitkomsten zouden kunnen zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Kwaliteitseisen van dagopvang Voor wat betreft de kwaliteitseisen van de dagopvang geldt dat de Sloveense Wet op de Kinderopvang uit 2008 het belangrijkste uitgangspunt vormt. Hierin staat onder meer opgenomen over welke kwalificaties beroepskrachten moeten beschikken, hoe ruimtes ingericht dienen te zijn en hoe het curriculum/de dagbesteding opgebouwd moet worden. De dagopvang valt daarbij onder de verantwoordelijkheid van het Sloveens ministerie van Onderwijs en Sport. De onderwijsinspectie van dit ministerie – genaamd het Inspectorat Republike Slovenije za šolstvo – voert (periodieke en onaangekondigde) inspecties uit op de kwaliteit van de kindercentra. In ieder geval worden de kinderopvangorganisaties ten minste eens in de vijf jaar door de onderwijsinspectie bezocht. Hierbij wordt gekeken naar de pedagogische kwaliteitseisen en het (voorschoolse) curriculum als ook naar de meer administratieve en financiële aspecten van de desbetreffende kinderopvangorganisatie. Schema 10.5

Kwaliteitskenmerken van de vrtec

Naam voorziening

Vrtec

Registratie

Ja, bij het Sloveens ministerie van Onderwijs en Sport


Voor onbepaalde termijn


Ja, door onderwijsinspectie – Inspectorat Republike Slovenije za šolstvo – van het ministerie van Onderwijs en Sport


1 tot 3 jaar: beroepskracht-kindratio 1:6 3 tot 6 jaar: beroepskracht-kindratio 1:8 Gemixte leeftijdsgroep: beroepskracht-kindratio 1:7


1 tot 3 jaar: max. 12 kinderen (in werkelijkheid gemiddeld 8) 3 tot 6 jaar: max. 22 kinderen (in werkelijkheid gemiddeld 19)


Ja, leidsters beschikken over een relevante (pedagogische) opleiding op hbo- of universitair niveau


Ja

Uit het bovenstaande schema blijkt verder dat de maximale groepsgrootte in de vrtec voor kinderen van 1 tot 3 jaar is bepaald op 12 (in werkelijkheid gemiddeld 8) en voor 3 tot 6 jaar op 22 (in werkelijkheid gemiddeld 19). Verder beschikt Slovenië Europees gezien over een goede beroepskracht-kindratio die voor kinderen van 1 tot 3 jaar is bepaald op 1:6 en voor kinderen van 3 tot 6 jaar op 1:8. Daarnaast mag in een gemixte

BUREAU BARTELS

84

leeftijdsgroep deze ratio maximaal 1:7 bedragen. Overigens zijn deze kengetallen voor de maximale groepsgrootte en beroepskracht-kindratio grotendeels overeenkomstig met die in Nederland (zie ter vergelijking bijlage II voor de Nederlandse situatie). Tijdens de uren dat de kinderen verblijven in een dagopvang worden ze opgevangen door erkende beroepskrachten. Hierbij wordt aan de leidsters/voorschoolse onderwijzers de eis gesteld dat zij ten minste beschikken over een afgeronde hbo-opleiding op het gebied van voorschoolse educatie of over een universitaire opleiding op een ander terrein (zoals pedagogiek of sociologie) die is aangevuld met een specialisatie in voorschoolse educatie. Verder dienen alle leidsters/voorschoolse onderwijzers in het bezit te zijn van een Verklaring Omtrent het Gedrag. Kwaliteitseisen van gastouderopvang Ook voor de gastouderopvang gelden de kwaliteitseisen die in de Sloveense Wet op de Kinderopvang uit 2008 zijn vastgelegd. Eveneens vallen zij onder de verantwoordelijkheid van het Sloveens ministerie van Onderwijs en Sport en voert de onderwijsinspectie van dit ministerie inspecties uit op de kwaliteit van de gastouderopvang. Wel dienen gastouders die in Slovenië erkend wensen te worden een staatsexamen Kinderopvang af te leggen. Ook moeten zij verschillende documenten kunnen overleggen zoals een Verklaring Omtrent het Gedrag. Op het moment dat een gastouder vervolgens aan de eisen voldoet kan hij/zij ook (voor onbepaalde tijd) worden opgenomen in het register van het ministerie van Onderwijs en Sport. Daarna worden gastouders – op het moment dat ze aan de slag zijn – periodiek door de onderwijsinspectie geïnspecteerd. Evenals bij de vrtec vinden deze inspecties in ieder geval eens in de vijf jaar plaats, waarbij onder meer wordt gekeken naar de pedagogische kwaliteit als ook naar meer administratieve aspecten. Schema 10.6


Naam voorziening

Vzgojitelj/vzgojiteljica (gastvader/-moeder)

Registratie

Ja, bij het Sloveens ministerie van Onderwijs en Sport


Voor onbepaalde termijn


Ja, door onderwijsinspectie – Inspectorat Republike Slovenije za šolstvo – van het ministerie van Onderwijs en Sport


Gastouders mogen maximaal 6 tot 8 kinderen opvangen (afhankelijk van de leeftijdsgroep)


Ja

Uit het bovenstaande schema komt verder naar voren dat gastouders – vergelijkbaar met de beroepskracht-kindratio in de vrtec (dagopvang) – maximaal 6 kinderen van 1 tot 3 jaar mogen opvangen en maximaal acht kinderen van 3 tot 6 jaar. Bij een gemixte leeftijdsgroep geldt dat maximaal zeven kinderen tegelijkertijd mogen verblijven bij een gast-ouder. In principe zijn deze groepsgroottes grotendeels overeenkomstig met de Nederlandse situatie. Alleen voor de wat oudere kinderen is de groepsgrootte iets hoger (zie bijlage II voor een vergelijking met de Nederlandse gastouderopvang).

BUREAU BARTELS

85

Vergelijking kwaliteit(seisen) kinderopvangvormen met de Nederlandse situatie Voor twee Sloveense kinderopvangvoorzieningen is bekeken of ze ook in kwalitatief opzicht overeen blijken te komen. Uit het onderstaande schema blijkt dat dit voor zowel de Sloveense dagopvang (vrtec) als de gastouderopvang (vzgojitelj/vzgojiteljica) het geval is. De kwaliteitskenmerken van deze opvangvormen komen grotendeels overeen met de Nederlandse. Schema 10.7

Sloveense kinderopvangvoorzieningen vergeleken met de Nederlandse situatie (naar kwaliteitseisen)

Type opvang

Naam

Dagopvang

Vrtec

Gastouderopvang

Vzgojitelj/ vzgojiteljica

Registratie

Inspecties

B-K ratio

Groepsgrootte

n.v.t.


VOG

n.v.t.


10.6 Conclusies en aandachtspunten In deze afsluitende paragraaf maken we de eindbalans op voor de Sloveense kinderopvangvormen. Ook zullen we in beeld brengen wat de mogelijke implicaties hiervan zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Conclusies vergelijkbaarheid Sloveense kinderopvangvormen In dit hoofdstuk hebben we de verschillende Sloveense kinderopvangvoorzieningen naar vorm en kwaliteit(seisen) vergeleken met de Nederlandse situatie. De uitkomsten daarvan staan weergegeven in schema 10.8. In de afweging van het ministerie om de Sloveense vormen van kinderopvang al dan niet op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang zullen twee belangrijke aandachtspunten meegenomen moeten worden. In de eerste plaats geldt dat ouders voor het gebruik van de Sloveense BSO geen bijdrage hoeven te betalen. In de tweede plaats is ook de dagopvang voor kinderen vanaf 5 jaar en voor kinderen met een beperking gratis toegankelijk.

BUREAU BARTELS

86

Totaal

Schema 10.8

Conclusies en aandachtspunten Sloveense kinderopvangvoorzieningen

Type opvang

Naam

Dagopvang

Vrtec

BSO

Jutranje/popoldansko varstvo

Gastouderopvang

Vzgojitelj/vzgojiteljica

Vorm

Kwaliteit


Inspectierapport

Aandachtspunten

Registratie in landelijk register van het ministerie van Onderwijs en Sport

Inspectierapport van Onderwijsinspectie

De dagopvang is gratis voor kinderen van 5 jaar en kinderen met een beperking

Idem

Idem

-

n.v.t.


De voorgaande uitkomsten hebben voor wat betreft de Sloveense kinderopvangvormen de volgende implicaties voor het Register buitenlandse kinderopvang. Op het moment dat het ministerie van SZW besluit om (een deel van) de Sloveense kindeorpvangvormen op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang zal – bij een aanvraag voor opname in het register – de desbetreffende kinderopvangorganisatie ook in de praktijk daadwerkelijk moeten voldoen aan de diverse (kwaliteits)aspecten die in dit onderzoek zijn langsgelopen. In schema 10.8 is weergegeven hoe en bij welke instantie dit voor deze voorzieningen kan worden nagegaan. Tot slot merken we op dat Nederlandse ouders die (tijdelijk) wonen en werken in Slovenië en óók in het land belasting betalen – conform artikel 28 van de Sloveense Wet Kinderopvang – aanspraak kunnen maken op een (financiële) tegemoetkoming vanuit de Sloveense staat voor het gebruik van de verschillende benoemde kinderopvangvormen.

BUREAU BARTELS

87

BUREAU BARTELS

88

11.

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN SPANJE

11.1 Vormen van dagopvang In Spanje is voor de dagopvang van 0 tot 6 jaar (de schoolplichtige leeftijd) sprake van een lange voorschoolse traditie. De voorschool, beter bekend onder de verzamelnaam Educación infantil, kent daarbij twee cycli. Te weten een cyclus van 0 tot 3 jaar en een van 3 tot 6 jaar. De eerste cyclus (de primer ciclo) vindt plaats binnen een kindercentrum: de zogenoemde escuela de educación infantil. De tweede cyclus (de segundo ciclo) valt onder het onderwijssysteem en wordt op het terrein van de basisschool georganiseerd in de centro de educación infantile y primaria. Schema 11.1

Kenmerken escuela de educación infantil (primer ciclo)

Naam voorziening

Escuela de educación infantil

Leeftijdscategorie

0 - 3 jaar

Bedrijfsmatig

In Spanje worden de educación infantil zowel door publieke als private organisaties gerund


Ja, ouders betalen een inkomensafhankelijke bijdrage. Volgens cijfers uit 2009 zijn de kosten voor fulltime deelname aan een publieke voorschool maximaal 240 euro per maand. De kosten voor private voorscholen lopen sterk uiteen en variëren van circa 120 tot bijna 400 euro per maand


Nee

Plaats van opvang

In kindercentrum


Ja, het werken met beroepskrachten is vastgelegd in de (onderwijs)wet van 2004

Schema 11.2

Kenmerken centro de educación infantil y primaria (segundo ciclo)

Naam voorziening

Centro de educación infantile y primaria

Leeftijdscategorie

3 - 6 jaar

Bedrijfsmatig

In Spanje worden de centros de educación infantile y primaria zowel door publieke als private scholen gerund


Wisselt, de publieke voorscholen zijn gratis maar voor de private voorscholen moeten ouders een bijdrage betalen


Ja

Plaats van opvang

Op locatie van de basisschool


Ja, het werken met beroepskrachten is vastgelegd in de (onderwijs)wet van 2004

Bij de bovenstaande schema’s waarin beide typen voorscholen zijn opgenomen, merken we op dat 47% van de kinderen in Spanje gebruikmaakt van de escuelas de educación infantil (de eerste cyclus). Terwijl maar liefst 96% participeert in een centro de educación infantile y primaria (de tweede cyclus). De belangrijkste verklaring voor dit verschil in participatie is dat voor deelname aan de eerste cyclus altijd een eigen bijdrage vanuit de ouders moet worden betaald. Terwijl de deelname aan de tweede cyclus gratis is op het moment dat gebruik wordt gemaakt van een publieke voorschool. Hierdoor lijkt het in

BUREAU BARTELS

89

eerste instantie voor de hand liggend dat voor de tweede cyclus in principe altijd wordt gekozen voor een publieke voorschool. Toch is dit in Spanje niet altijd even vanzelfsprekend, omdat in diverse Spaanse regio’s onvoldoende publieke voorscholen voorhanden zijn. Het tekort aldaar moet dan worden aangevuld door private scholen. Daar komt bij dat men in Spanje heeft besloten om de toegang tot de (gratis) publieke voorscholen afhankelijk te maken van het gezinsinkomen. In de praktijk betekent dit dat gezinnen met een lager inkomen eerder toegang krijgen tot de publieke voorscholen. Gezinnen met een hoger inkomen daarentegen, moeten in bepaalde Spaanse regio’s soms noodgedwongen kiezen voor de private voorscholen. Dit betekent dan ook dat deze ouders alsnog een eigen bijdrage moeten betalen. Een ander aspect van de voorscholen in Spanje heeft betrekking op de openingstijden. In principe zijn alle voorscholen vijf dagen per week geopend waarop zij verschillende dagarrangementen aanbieden. Op de publieke voorscholen hebben de kinderen daarbij gemiddeld genomen een dagprogramma van acht uur. Terwijl de arrangementen bij de private scholen vaak langer zijn en uitkomen op circa 10,5 uur per dag. Tijdens deze (opvang)uren wordt dan overigens – zie ook de bovenstaande schema’s – uitsluitend gewerkt met beroepskrachten. De Spaanse onderwijswet uit 2004 schrijft namelijk voor dat personeel op een voorschool dient te beschikken over erkende beroepsopleidingen.

11.2 Vormen van buitenschoolse opvang In tegenstelling tot de voornoemde voorscholen is de BSO in Spanje geen groot item. In principe maakt namelijk slechts 10% van de schoolgaande kinderen gebruik van BSOvoorzieningen (voor gemiddeld zes uur per week). Bovendien is de BSO in Spanje over het algemeen nog een vrij informele aangelegenheid, waarbij de ochtendopvang vaak op de school zelf plaatsvindt. Een aantal medewerkers van de school houden dan ‘een oogje in het zeil’, zodat de kinderen kunnen spelen totdat de school start. Aan deze medewerkers worden dan ook geen specifieke (kwaliteits)eisen gesteld. En eveneens vinden op deze BSO-vorm geen formele inspecties plaats vanuit de regio’s. Ook de naschoolse opvang is in Spanje maar beperkt aanwezig. Voor zover hiervan sprake is, wordt deze over het algemeen georganiseerd door ouderverenigingen. Aan deze zogenoemde Asociaciones de madres y padres de alumnos (AMPAS) betalen ouders een bijdrage voor de opvang van hun kind.

BUREAU BARTELS

90

Schema 11.3

Kenmerken van de AMPAS

Naam voorziening

Asociaciones de madres y padres de alumnos (AMPAS)

Leeftijdscategorie

6 - 11 jaar

Bedrijfsmatig

Nee, zijn ouderverenigingen die de BSO organiseren


Ja


De opvang in de ochtend vindt op school plaats (is onderdeel van het schoolsysteem). De opvang in de middag wordt door ouderverenigingen georganiseerd

Plaats van opvang

Niet bekend. In Spanje zijn geen data beschikbaar over de opvanglocaties van de AMPAS


Niet bekend. In Spanje zijn geen data beschikbaar over de beroepskrachten van de AMPAS

Hoewel de naschoolse opvang via de AMPAS duidelijk meer georganiseerd lijkt te zijn, is hierover in Spanje verder geen data beschikbaar. Ook omdat op deze BSO-vorm geen inspecties plaatsvinden vanuit de regio’s. Hierdoor is het onbekend welke kwaliteits- en opleidingseisen deze verenigingen hanteren.

11.3 Vergelijking met de Nederlandse situatie In schema 11.4 zijn de uitkomsten weergegeven van de onderzochte aspecten van de Spaanse Kinderopvangvormen tijdens de eerste fase van het onderzoek. Hieruit komt naar voren dat de kenmerken van de dagopvang voor de jongste kinderen van 0 tot 3 jaar grotendeels overeenkomt met de Nederlandse situatie. Daarentegen wijkt de dagopvang voor kinderen van 3 tot 6 – de centro de educación infantile y primaria – op een belangrijk punt af van de Nederlandse situatie. De publieke voorschool is namelijk gratis toegankelijk maar de (eveneens veel voorkomende) private variant niet. Schema 11.4

Spaanse kinderopvangvormen vergeleken met Nederlandse situatie (naar vorm)

Type opvang

Naam

Dagopvang


Leeftijd

Bedrijfsmatig

Bijdrage ouders

Schoolsysteem

Plaats opvang

Beroepskrachten

Totaal

n.b.

n.b.

n.b.

Centro de educación infantile y primaria BSO

AMPAS


Verder merken we bij het bovenstaande schema op dat van de AMPAS (een BSO-vorm) te weinig gegevens in Spanje voorhanden zijn om hier een goede uitspraak over te doen. Ook vanuit de landenexpert kon hier geen goede informatie over worden gegeven.

BUREAU BARTELS

91

11.4 Kwaliteitsaspecten van geselecteerde kinderopvangvormen Uit de vorige paragraaf kwam als uitkomst van de eerste fase van het onderzoek naar voren dat de onderzochte kenmerken van de Spaanse kinderopvangvormen in de dagopvang in grote lijnen overeenkomen met de Nederlandse situatie. Voor deze kinderopvangvormen – te weten de escuela de educación infantil en centro de educación infantile y primaria’ – zijn we in de tweede fase van het onderzoek nagegaan in hoeverre ze ook op het gebied van kwaliteit(seisen) naar aard en strekking overeenkomen met de Nederlandse normen. In de rest van deze paragraaf zullen we een aantal kwaliteitsaspecten van deze kinderopvangvormen langslopen. Tot slot zullen we in de laatste paragraaf de eindbalans opmaken en aangeven wat de mogelijke implicaties van deze uitkomsten zouden kunnen zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Kwaliteitseisen van dagopvang De Spaanse onderwijswet uit 2004 schrijft voor dat personeel op een voorschool dient te beschikken over een afgeronde onderwijzersopleiding op universitair niveau of over een gelijkwaardige opleidings- of trainingsachtergrond die erkend wordt door het ministerie van Onderwijs. Ook dienen zij te beschikken over een VOG (in het Spaans certificado de antecedents penales). Op de naleving van deze wet wordt vervolgens toegezien door de Spaanse regio’s. In Spanje zijn het namelijk de (autonome) regio’s die de eindverantwoordelijkheid dragen voor de voorscholen. In de praktijk betekent dit dat de onderwijsdepartementen van de Spaanse regio’s afspraken maken met de universiteiten over de ‘eindtermen’ van de onderwijzersopleiding voor de voorscholen. Ook geven deze regionale departementen de licenties af aan de voorscholen. Deze licenties hebben een geldigheidstermijn van 1 jaar. En voeren zij periodiek de inspecties uit op de kwaliteit van de opvang en (de bevoegdheid van) de beroepskrachten. In het bijzonder is hierbij aandacht voor de (didactische) kwaliteit van de voorscholen. Bovendien zijn op nationaal niveau ook alle erkende voorscholen van de verschillende Spaanse regio’s opgenomen in één centraal register. Dit register is voor iedereen toegankelijk op de website van het ministerie van Onderwijs21. Met behulp van dit digitale register kan voor elke regio een lijst van erkende voorscholen worden opgevraagd. Het gaat dan om voorscholen die zich via een aanvraag voor toelating – hebben laten registeren bij een gemeente. Deze aanvragen worden beoordeeld en – mits aan de eisen wordt voldaan – goedgekeurd door de Spaanse regio’s.

21

Zie de website: https://www.educacion.gob.es/centros/selectauto.do.

BUREAU BARTELS

92

Schema 11.5

Kwaliteitskenmerken escuela de educación infantil (primer ciclo)

Naam voorziening


Registratie

Ja, bij de gemeenten via een ‘aanvraag voor toelating’


De registratie is 1 jaar geldig


Ja, vanuit de Spaanse (autonome) regio’s via de regionale onderwijsdepartementen


Gemiddeld 1:8 (kinderen onder 1 jaar) Gemiddeld 1:13/1:14 (kinderen van 1 tot 2 jaar) Gemiddeld 1:18/1:20 (kinderen van 2 tot 3 jaar)


30 kinderen (in de praktijk gemiddeld 14)


Ja, leidsters beschikken over een universitaire onderwijzersopleiding of een door het ministerie van Onderwijs erkende gelijkwaardige opleidings-/trainingsachtergrond


Ja

Schema 11.6

Kwaliteitskenmerken centro de educación infantil y primaria (segundo ciclo)

Naam voorziening

Centro de educación infantil y primaria

Registratie

Ja, bij de gemeenten via een aanvraag voor toelating


De registratie is 1 jaar geldig


Ja, vanuit de Spaanse (autonome) regio’s via de regionale onderwijsdepartementen


In de praktijk gemiddeld 1:19 (kinderen van 3 tot 6 jaar)


30 kinderen


Ja, leidsters beschikken over een universitaire onderwijzersopleiding of een door het ministerie van Onderwijs erkende gelijkwaardige opleidings-/trainingsachtergrond


Ja

Uit de bovenstaande schema’s blijkt verder dat de beroepskracht-kindratio voor de primer ciclo oploopt van 1:8 (voor kinderen onder de 1 jaar) tot 1:13/1:14 voor kinderen van 1 tot 2 jaar en 1:18/1:20 voor kinderen van 2 tot 3 jaar. Bovendien mag de maximale groepsgrootte hierbij maximaal 30 kinderen bedragen22. In de Spaanse praktijk is echter – met een gemiddelde groepsgrootte van 14 kinderen – zichtbaar dat dit maximum absoluut niet wordt gehaald. Desondanks blijkt wel dat deze kengetallen van de beroepskracht-kindratio en maximale groepsgrootte in de primer ciclo afwijken van die in Nederland (zie ter vergelijking voor de Nederlandse situatie bijlage II). Dit laatste is overigens ook het geval voor de segundo ciclo – de voorschool voor kinderen van 3 tot 6 jaar – waar de beroepskracht-kindratio gemiddeld 1:19 is en de maximale groepsgrootte, evenals bij de primer ciclo, formeel is vastgesteld op 30 kinderen.

22

Per 2012 is de maximale groepsgrootte met 20% verhoogd van 25 naar 30 kinderen. Dit is formeel vastgelegd in wetsartikel 2 van de Spaanse Onderwijswet 14/2012.

BUREAU BARTELS

93

Vergelijking kwaliteit(seisen) kinderopvangvormen met de Nederlandse situatie Voor de twee Spaanse kinderopvangvoorzieningen in de dagopvang is hiervoor bekeken of ze in kwalitatief opzicht overeen blijken te komen. Uit schema 11.7 blijkt dat dit op grote lijnen voor de onderzochte kinderopvangvormen het geval is. Alleen de kengetallen voor de beroepskracht-kindratio en de maximale groepsgrootte wijken af van de Nederlandse situatie. Schema 11.7

Spaanse kinderopvangvoorzieningen vergeleken met de Nederlandse situatie (naar kwaliteitseisen)

Type opvang

Naam

Dagopvang


Registratie

Inspecties

B-K ratio

Groepsgrootte


VOG



11.5 Conclusies en aandachtspunten In deze afsluitende paragraaf maken we de eindbalans op voor de Spaanse kinderopvangvormen. Ook zullen we in beeld brengen wat de mogelijke implicaties hiervan zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Conclusies vergelijkbaarheid Spaanse kinderopvangvormen In dit hoofdstuk hebben we de verschillende Spaanse kinderopvangvoorzieningen naar vorm en kwaliteit(seisen) vergeleken met de Nederlandse situatie. De uitkomsten daarvan staan weergegeven in schema 11.8. In de afweging van het ministerie van SZW om de Sloveense vormen van kinderopvang al dan niet op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang zullen twee belangrijke aandachtspunten meegenomen moeten worden. In de eerste plaats wijkt namelijk in de dagopvang de beroepskrachtkindratio en maximale groepsgrootte af van de Nederlandse situatie. Een tweede punt van aandacht is dat ouders voor de publieke vorm van dagopvang voor kinderen van 3 tot 6 jaar (Centro de educación infantil y primaria) geen eigen bijdrage hoeven te betalen.

BUREAU BARTELS

94

Totaal


Naam

Dagopvang

BSO

Conclusies en aandachtspunten Spaanse kinderopvangvoorzieningen Bewijsstuk/ certificaat

Inspectierapport

Aandachtspunten


Een aanvraag voor toelating (via gemeente)

Inspectierapport van het onderwijsdepartement van de regio

-


Idem

Idem

De publieke vorm is gratis toegankelijk

AMPAS

Vorm

n.b.

Kwaliteit

n.v.t.


Verder merken we bij het bovenstaande schema op dat de Spaanse BSO in het schema is weergegeven met n.b. (niet beschikbaar). Van deze kinderopvangvorm zijn in Spanje namelijk amper formele gegevens beschikbaar. De voorgaande uitkomsten hebben voor wat betreft de Spaanse kinderopvangvormen de volgende implicaties voor het Register buitenlandse kinderopvang. Op het moment dat het ministerie van SZW besluit om (een deel van) de Spaanse kinderopvangvormen op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang zal – bij een aanvraag voor opname in het register – de desbetreffende kinderopvangorganisatie ook in de praktijk daadwerkelijk moeten voldoen aan de diverse (kwaliteits)aspecten die in dit onderzoek zijn langsgelopen. In schema 11.8 is weergegeven hoe en bij wekle instantie dit voor deze voorzieningen kan worden nagegaan. Tot slot merken we op dat Nederlandse ouders die beschikken over een tijdelijke verblijfsvergunning in Spanje – conform artikel 9 van de Spaanse immigratiewet 4/2000 – aanspraak kunnen maken op een (financiële) tegemoetkoming vanuit de Spaanse staat voor het gebruik van de verschillende benoemde kinderopvangvormen.

BUREAU BARTELS

95

BUREAU BARTELS

96

12.

VORMEN VAN KINDEROPVANG IN TSJECHIË

12.1 Vormen van dagopvang Bij de dagopvang in Tsjechië kunnen in principe twee vormen worden onderscheiden, te weten de zogenoemde jesle (voor 0 tot 3 jaar) en de mateřská škola (voor 3 tot 8 jaar). Voor beide vormen hebben we de relevante kenmerken in de onderstaande schema’s 12.1 en 12.2 weergegeven. Schema 12.1

Kenmerken van de jesle

Naam voorziening

Jesle

Leeftijdscategorie

0 - 3 jaar

Bedrijfsmatig

Nee, nagenoeg alle jesle worden gerund door gemeenten


Ja, ouders betalen een bijdrage die per jesle (gemeente) sterk kan verschillen.


Nee

Plaats van opvang



Ja

Uit de bovenstaande schema’s blijkt dat in de eerste plaats voorzieningen bestaan voor kinderen van 0 tot 3 jaar. Deze voorzieningen – genaamd jesle – zijn echter maar in zeer beperkte mate beschikbaar. Uit de cijfers die ons hierover zijn aangereikt, blijkt namelijk dat in heel Tsjechië maar een kleine 50 faciliteiten aanwezig zijn. Hierdoor kan slechts 2% van de kinderen in deze leeftijdscategorie hiervan gebruikmaken. In Tsjechië vindt de opvang van de jongste groep kinderen dan ook vooral op informele wijze plaats (bijvoorbeeld bij de grootouders). Des te meer, omdat in Tsjechië ook geen sprake is van formele gastouderopvang. Waar ouders echter wel de mogelijkheid hebben om hun kinderen in een jesle te laten opvangen, dienen zij hiervoor een eigen bijdrage te betalen. Omdat de jesle in eigendom zijn van de gemeenten – die zelf hun tarieven mogen bepalen – varieert de eigen bijdrage van ouders aanzienlijk en kan uiteenlopen van 1.600 tot 10.000 Tsjechische kronen 23 per maand (voor fulltime opvang). In ruil hiervoor kunnen hun kinderen vervolgens verblijven in een kindercentrum waar zij door erkende beroepskrachten (genaamd detska sestra) worden opgevangen. Voor wat betreft de jesle is het tot slot belangrijk om te vermelden dat zij tot 1 april 2012 formeel werden gezien als gezondheidsdiensten die onder de verantwoordelijkheid vielen van het Tsjechisch ministerie van Gezondheid. Inmiddels is dit niet meer het geval, met als praktische consequentie dat van de jesle – in tegenstelling tot de andere Tsjechische kinderopvangvormen, zie verderop – geen landelijk registratiesysteem meer bestaat. Dit betekent dat eventueel benodigde gegevens over (de kwaliteit van) een jesle alleen nog maar opgevraagd kunnen worden bij de gemeente waar deze is gevestigd. 23

Dit staat gelijk aan 60 tot 395 euro.

BUREAU BARTELS

97

Schema 12.2

Kenmerken van de mateřská škola

Naam voorziening

Mateřská škola

Leeftijdscategorie

3 - 6 jaar (soms ook kinderen van 6 en 7 jaar die in Tsjechië uitstel kunnen krijgen van deelname aan de basisschool)

Bedrijfsmatig

Nee, in principe niet. Bovendien zijn nagenoeg alle mateřská škola (96%) publiek


Ja, ouders betalen een bijdrage voor kinderen van 3 tot en met 4 jaar. Kinderen van 5 jaar kunnen gratis gebruikmaken van de mateřská škola. Evenals kinderen van 6 en 7 jaar die uitstel hebben gekregen van deelname aan de basisschool. Ook kinderen met een beperking of kinderen afkomstig uit sociaal kwetsbare families kunnen gratis deelnemen


Ja

Plaats van opvang



Ja

Voor kinderen vanaf 3 jaar bestaat de mogelijkheid om ‘mee te draaien’ in een mateřská škola. In tegenstelling tot de jesle zijn deze (gemeentelijke) voorzieningen in Tsjechië in veel grotere getalen voorhanden. In totaal telt het land namelijk bijna 5.000 mateřská škola die alle onder de verantwoordelijkheid vallen van het ministerie van Onderwijs, Jeugd en Sport. Dit ministerie financiert dan ook in belangrijke mate het (voorschoolse) onderwijs op de mateřská škola. Terwijl de gemeenten zorg dienen te dragen voor de bekostiging van de faciliteiten (het gebouw, de inrichting van de lokalen, et cetera). De opvang van de kinderen in de mateřská škola vindt plaats in een kindercentrum door erkende beroepskrachten. De doelgroep van deze kinderopvang bestaat hierbij vooral uit kinderen van 3 jaar tot aan de schoolgerechtigde leeftijd van 6 jaar. In enkele gevallen kunnen echter ook kinderen van 6 en 7 jaar gebruikmaken van de mateřská škola. Dit komt omdat ouders in Tsjechië de mogelijkheid hebben om de schoolgaande leeftijd van hun kinderen enkele jaren uit te stellen. Pas op de leeftijd van 8 jaar zijn namelijk alle kinderen in Tsjechië verplicht om deel te nemen aan het basisonderwijs. Voor wat betreft de deelnamekosten aan de mateřská škola geldt dat deze per locatie aanzienlijk kunnen verschillen (alleen de kosten voor de maaltijden zijn namelijk landelijk gemaximeerd). In de regel betalen ouders echter wel vaak een hogere bijdrage voor de private voorscholen (10.000 tot 25.000 Tsjechische kronen 24 per maand voor fulltime opvang). Voor de publieke voorscholen liggen deze bedragen iets lager. Belangrijk om te vermelden hierbij is dat ouders deze kosten vaak alleen betalen voor de opvang van kinderen van 3 en 4 jaar. In Tsjechië is de opvang van kinderen vanaf 5 jaar namelijk gratis (de maaltijden uitgezonderd). Dit in het kader van de vroegeducatie waar kinderen vanaf 5 jaar tot het moment waarop ze naar school gaan, recht op hebben. Een andere uitzondering tot slot vormen kinderen met een beperking of kinderen afkomstig uit sociaal kwetsbare families. Ook van deze doelgroepen wordt geen bijdrage verlangd voor deelname aan de mateřská škola.

24

Circa 395 tot 990 euro.

BUREAU BARTELS

98

12.2 Vormen van buitenschoolse opvang Op het moment dat kinderen in Tsjechië naar de basisschool gaan, kunnen ze gebruikmaken van de buitenschoolse opvang (genaamd školni družina). Een aantal belangrijke kenmerken hiervan staan weergegeven in onderstaand schema 12.3. Schema 12.3

Kenmerken van de Školni družina

Naam voorziening

Školni družina

Leeftijdscategorie

6 - 10 jaar

Bedrijfsmatig

Nee, worden gerund door de basisscholen


Gratis, ouders betalen alleen voor additionele activiteiten


Ja

Plaats van opvang

Meestal op de locatie van de school (of heel nabij)


Ja

In Tsjechië wordt de skolni družina in principe gerund door de basisschool. Hierbij richt de opvang zich op kinderen van 6 tot 10 jaar (in 98,3% van de gevallen). De locatie van de opvang bevindt zich meestal op het terrein van de basisschool, maar kan in enkele gevallen ook elders gevestigd zijn. Bijvoorbeeld op het moment dat de BSO in opdracht van een samenwerkingsverband van scholen door een derde (uitvoerende) partij op één centrale locatie plaatsvindt. De feitelijke opvang op de skolni družina is voor kinderen gratis toegankelijk. Dit betekent dat ouders alleen een bijdrage hoeven te betalen wanneer hun kinderen gebruikmaken van extra activiteiten (buiten het reguliere programma om). Verder kan worden vermeld dat de opvang op de BSO in handen is van erkend (pedagogisch) personeel. In 2010 ging het hierbij in heel Tsjechië om ruim 11.000 medewerkers die gezamenlijk de opvang verzorgden voor bijna 250.000 kinderen op iets minder dan 4.000 BSO-locaties.

12.3 Vergelijking met de Nederlandse situatie Uit het onderstaande schema 12.4 komt naar voren dat de onderzochte kenmerken van de dagopvangvoorziening voor de jongste kinderen – de jesle – te vergelijken zijn met de Nederlandse situatie. Terwijl voor de mateřská škola uit de eerste fase van het onderzoek is gebleken dat kinderen vanaf 5 jaar hiervan gratis gebruik kunnen maken. Verder kwam naar voren dat ouders voor de BSO in Tsjechië (genaamd ‘skolni družina’) geen eigen bijdrage hoeven te betalen.

BUREAU BARTELS

99


Naam

Dagopvang

Jesle

Tsjechische kinderopvangvormen vergeleken met de Nederlandse situatie (naar vorm) Leeftijd

Bedrijfsmatig

Bijdrage ouders

Schoolsysteem

Plaats opvang

Beroepskrachten

Mateřská škola BSO

Školni družina


12.4 Kwaliteitsaspecten van geselecteerde kinderopvangvormen Uit de vorige paragraaf kwam als uitkomst van de eerste fase van het onderzoek naar voren dat de onderzochte kenmerken van de Tsjechische dagopvang in grote lijnen overeenkomt met de Nederlandse situatie. Voor deze kinderopvangvormen – te weten de de jesle en mateřská škola – zijn we in de tweede fase van het onderzoek nagegaan in hoeverre ze ook op het gebied van kwaliteit(seisen) naar aard en strekking overeenkomen met de Nederlandse normen. In de rest van deze paragraaf zullen we een aantal kwaliteitsaspecten van deze kinderopvangvormen langslopen. Tot slot zullen we in de laatste paragraaf de eindbalans opmaken en aangeven wat de mogelijke implicaties van deze uitkomsten zouden kunnen zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Kwaliteitseisen van dagopvang Kijken we naar de kwaliteit(seisen) van de dagopvang, dan merken we eerst op dat de jesle (opvangcentra voor 0 tot 3 jaar) in Tsjechië in zeer beperkte mate beschikbaar zijn. In Tsjechië zijn slechts 50 jesle gevestigd. Bovendien brachten we eerder al naar voren dat de jesle tot voor kort als gezondheidsdiensten werden gezien. In die hoedanigheid vielen zij tot 1 april 2012 onder de verantwoordelijkheid van het Tsjechisch ministerie van Gezondheid. Inmiddels is dit niet meer het geval en is – op het moment dat dit onderzoek plaatsvond – nieuwe wetgeving voor de jesle in de maak. Hieruit zal onder meer moeten blijken aan welke (kwaliteits)eisen de jesle moet voldoen. De uitkomsten voor de jesle hebben we in de onderstaande tabel dan ook op ‘nog niet bekend i.v.m. aanstaande wetswijziging’ gezet.

BUREAU BARTELS

100

Totaal

Schema 12.5

Kwaliteitskenmerken van de jesle

Naam voorziening

Jesle

Registratie

Nog niet bekend (i.v.m. aanstaande wetswijziging)


Idem


Idem


Idem


Idem


Idem


Idem

Een andere voorkomende vorm van dagopvang in Tsjechië betreft de mateřská škola. Zoals gezegd, is de mateřská škola bedoeld voor de opvang van kinderen vanaf 3 jaar tot aan de schoolplichtige leeftijd. Deze kinderopvangvorm valt daarbij onder de verantwoordelijkheid van het Tsjechisch ministerie van Onderwijs, Jeugd en Sport (het Ministerstvo Školství, Mládeže a Tělovýchovy). Op de website van dit ministerie is ook een (actuele) lijst beschikbaar van alle erkende mateřská škola25. Ouders kunnen deze site benutten om een passende mateřská škola in hun omgeving te vinden. Hierbij hebben zij vooral keuze uit mateřská škola die door publieke instanties worden gerund. Voor 4.745 voorscholen is dit namelijk het geval, terwijl 150 privaat zijn en 36 in handen van een kerkelijke instantie. Schema 12.6

Kwaliteitskenmerken van de mateřská škola

Naam voorziening

Mateřská škola

Registratie

Ja, bij het Tsjechisch ministerie van Onderwijs, Jeugd en Sport (Ministerstvo Školství, Mládeže a Tělovýchovy)


Onbepaalde tijd


Ja, door de onderwijsinspectie – Česká Školní Inspekce (ČŠI) – van het ministerie van Onderwijs, Jeugd en Sport


Gemiddeld 1:12,8 (over de periode 2007-2011)


Maximaal 24 tot 28 kinderen


Ja, leidsters beschikken over een pedagogische opleiding (of equivalent) behaald aan de universiteit of beroepsonderwijs


Ja

In de mateřská škola bedroeg de gemiddelde beroepskracht-kindratio de afgelopen jaren 1:12,8 (in de periode 2007-2011). Daarbij mag de maximale groepsgrootte 24 kinderen bedragen en in enkele gevallen 28 kinderen. Overigens zijn deze kengetallen van de gemiddelde beroepskracht-kindratio en maximale groepsgrootte in de Tsjechische dagopvang enigszins hoger dan in Nederland (zie ter vergelijking voor de Nederlandse situatie bijlage II).

25

Zie website Tsjechisch ministerie van Onderwijs, Jeugd en Sport : http://www.msmt.cz/ministerstvo.

BUREAU BARTELS

101

Op de groepen in de mateřská škola dienen de kinderen opgevangen te worden door twee beroepskrachten die over een pedagogische opleiding (of equivalent) beschikken. Dit diploma kan zowel behaald zijn aan de universiteit als via het (hoger of middelbaar) beroepsonderwijs. Daarnaast dienen de medewerkers op de dagopvang in het bezit te zijn van een Verklaring Omtrent het Gedrag (in het Tsjechisch Výpis z trestního rejstříku of potvrzení bezúhonnosti genaamd). Op de mateřská škola wordt op deze – en andere kwaliteitseisen – toegezien door de onderwijsinspectie van het ministerie van Onderwijs, Jeugd en Sport, in het Tsjechisch het Česká Školní Inspekce (of kortweg ČŠI). Vanuit deze instantie vinden inspecties plaats aan de hand van onder meer een ‘landelijk plan van eisen’ dat beschikbaar is op de website van het ČŠI26. Hierbij vinden de inspecties plaats op erkende mateřská škola die landelijk geregistreerd staan bij het ministerie van Onderwijs, Jeugd en Sport. Daarbij is de registratie van een mateřská škola – die plaatsvindt op basis van de Tsjechische Onderwijswet, te weten wetsartikel 561/2004 – in principe voor onbepaalde termijn geldig. Tenzij bijvoorbeeld uit inspecties van de Tsjechische onderwijsinspectie (ČŠI) blijkt dat een mateřská škola niet langer voldoet aan de regels. Deze inspecties op de naleving van deze regels vinden overigens periodiek plaats. Zo blijkt uit cijfers die door de expert aan ons zijn aangereikt dat ieder jaar op bijna de helft (namelijk 45%) van de bijna 5.000 mateřská škola in Tsjechië een inspectie plaatsvindt. Vergelijking kwaliteit(seisen) kinderopvangvormen met de Nederlandse situatie Voor de twee Tsjechische kinderopvangvoorzieningen is bekeken of ze ook in kwalitatief opzicht overeen blijken te komen. Uit schema 12.7 blijkt dat de onderzochte kwaliteitskenmerken van de Mateřská škola in grote lijnen overeenkomstig zijn (alleen de kengetallen van de beroepskracht-kindratio en de groepsgrootte zijn wat hoger). Schema 12.7

Tsjechische kinderopvangvoorzieningen vergeleken met de Nederlandse situatie (naar kwaliteitseisen)

Type opvang

Naam

Registratie

Inspecties

B-K ratio

Groepsgrootte


VOG

Totaal

Dagopvang

Jesle

n.b.

n.b.

n.b.

n.b.

n.b.

n.b.

n.b.

Mateřská škola


Voor de jesle kon dit vanwege de komst van nieuwe weten regelgeving niet worden vastgesteld op het moment dat dit onderzoek plaatsvond. 26

Een Engelse versie van het ‘landelijk plan van eisen’ is beschikbaar via: http://www.csicr.cz/getattachment/ en/Documents/Plan-of-Principal-Assignments-(1)/Plan-of-Pricipal-Assignments/Plan-of-Principal-Assignmen ts.pdf

BUREAU BARTELS

102

12.5 Conclusies en aandachtspunten In deze afsluitende paragraaf maken we de eindbalans op voor de Tsjechische kinderopvangvormen. Ook zullen we in beeld brengen wat de mogelijke implicaties hiervan zijn voor het Register buitenlandse kinderopvang. Conclusies vergelijkbaarheid Tsjechische kinderopvangvormen In dit hoofdstuk hebben we de verschillende Tsjechische kinderopvangvoorzieningen naar vorm en kwaliteit(seisen) vergeleken met de Nederlandse situatie. De uitkomsten daarvan staan weergegeven in schema 12.8. In de afweging van het ministerie van SZW om de Tsjechische vormen van kinderopvang al dan niet op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang dient te worden meegenomen dat de dagopvang (mateřská škola) voor kinderen vanaf 5 jaar gratis toegankelijk is evenals de Tsjechische BSO. Schema 12.8 Type opvang

Naam

Dagopvang

Jesle

Conclusies en aandachtspunten Tsjechische kinderopvangvoorzieningen Vorm

Kwaliteit


Inspectierapport

Aandachtspunten

n.b.

n.b.

n.b.

Ongewis hoe opvangvorm jesle gestalte zal krijgen i.v.m. nieuwe weten regelgeving

Mateřská škola staan conform de Onderwijswet - artikel 561/2004 geregistreerd bij het ministerie van Onderwijs, Jeugd en Sport

Inspectie aan de hand van een ‘landelijk plan van eisen’ (beschikbaar via het ČŠI)

Kinderen vanaf 5 jaar kunnen gratis gebruikmaken van de mateřská škola

Mateřská škola

BSO

Školni družina

n.v.t.


In verband met een aankomende wetswijziging konden we (kwaliteits)kenmerken van een specifieke dagopvangvorm – de jesle – niet vaststellen. De voorgaande uitkomsten hebben voor wat betreft de Tsjechische kinderopvangvormen de volgende implicaties voor het Register buitenlandse kinderopvang. Op het moment dat het ministerie van SZW besluit om (een deel van) de Tsjechische kindeorpvangvormen op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang zal – bij een aanvraag voor opname in het register – de desbetreffende kinderopvangorganisatie ook in de praktijkj daadwerkelijk moeten voldoen aan de diverse (kwaliteits)aspecten die in dit onderzoek zijn langsgelopen. In schema 12.8 is weergegeven hoe en bij welke instantie dit voor deze voorzieningen kan worden nagegaan.

BUREAU BARTELS

103

Tot slot merken we op dat Nederlandse ouders in Tsjechië die gebruikmaken van de dagopvang (de mateřská škola) net als Tsjechische ouders een bijdrage betalen voor het gebruik hiervan (tenzij de kinderen 5 jaar of ouder zijn). Zoals gezegd, ligt deze bijdrage voor de private vormen van mateřská škola tussen de 10.000 en 25.000 Tsjechische kronen27 per maand (bij fulltime opvang). Voor de publieke vormen is deze maandelijkse eigen bijdrage over het algemeen wat lager.

27

Circa 395 tot 990 euro.

BUREAU BARTELS

104

13.

CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

13.1 Inleiding In dit afsluitende hoofdstuk vatten we de uitkomsten samen van het onderzoek naar de kwaliteit van de kinderopvang in de onderzochte EU-/EER-landen. In paragraaf 13.2 geven we een samenvattend overzicht van de overeenkomstigheid met de Nederlandse situatie. In paragraaf 13.3 formuleren we, in de vorm van aanbevelingen, enkele bouwstenen voor het toekomstige beheer van het Register buitenlandse kinderopvang.

13.2 Conclusies De overalluitkomsten van het onderzoek naar de kinderopvangvormen in de elf onderzochte landen hebben we samengevat in schema 13.1. Hierin is in één overzicht weergegeven welke kinderopvangvormen naar vorm, aard en strekking al dan niet overeen blijken te komen met de Nederlandse normen. Daarnaast bevat dit schema – voor die vormen waarbij het ministerie van SZW zou kunnen overwegen om deze op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang – informatie over de registratie in het betreffende land en mogelijk op te vragen bewijsstukken bij een aanvraag voor opname in het register. Schema 13.1

Overzicht kinderopvangvormen in onderzochte landen

Naam land

Vergelijkbaarheid kinderopvangvorm

Plaats van registratie

Naam bewijsstuk

Duitsland

Kinderkrippen (dagopvang)

Jugendamt

Betriebserlaubnis

Kindergarten (dagopvang)

Jugendamt

Betriebserlaubnis

Hort (BSO)

Jugendamt

Betriebserlaubnis

Tagespflegeperson (gastouder)

Jugendamt

Erlaubnis zur Kindertagespflege

Day care center (dagopvang)

Ofsted

Inspection report

Municipal nursery (dagopvang)

-

-

Sure start center (dagopvang)

-

-

Nursery school (dagopvang)

-

-

OSHC (BSO)

Ofsted

Inspection report

Childminder (gastouder)

Ofsted

Inspection report

Crèche (dagopvang)

PMI/gemeenten


Crèche parentale (dagopvang)

-

-

École maternelle (dagopvang)

-

-

Centre de loisir (BSO)

PMI (<6jr) of het ministerie van Volksgezondheid, Jeugd en Sport (≥6jr)

Inspectierapport via het PMI (<6jr) of het ministerie van Volksgezondheid, Jeugd en Sport (≥6jr)

Assistante maternelle (gastouder)

PMI

Inspectierapport en agrément v/h PMI

Engeland

Frankrijk

BUREAU BARTELS

105

Hongarije

Italië

Noorwegen

Polen

Portugal

Slovenië

Spanje

Tsjechië

Bölcsöde (dagopvang)

Ministerie van SZW

Működési engedély

Óvada (dagopvang)

Ministerie van SZW


Iskolai napközi (BSO)

-

-

Családi napközi (gastouder)

Ministerie van SZW


Asilo nido (dagopvang)

Gemeenten en de regio’s


Scuola dell’infanzia (dagopvang)

Gemeenten en het ministerie van Onderwijs

Inspectierapport gemeente en onderwijsinspectie

BSO (BSO)

Gemeenten


Barnehage (dagopvang)

Gemeenten


SFO (BSO)

Gemeenten


Familiebarnehage (gastouder)

Gemeenten


Zlobek (dagopvang)

Gemeenten (in het register ‘wpis do rejestru zlobkow’)

Inspectierapport gemeente, GGD (Sanepid) en AI

Przedszkole (dagopvang)

Gemeenten

Inspectierapport gemeente, onderwijsinspectie (Kuratorium Oswiaty) en AI

Swietlica (BSO)

-

-

Dzienny opiekun (gastouder)

Gemeenten

Publicatie in het ‘Biuletyn Informacji Publicznej’

Crèche (dagopvang)

Instituto da segurança social (sociale dienst van het ministerie van SZW)

Inspectierapport v/h Instituto da segurança social

Jardims de infância (dagopvang)

Direcção de Educação (onderwijsinspectie van het ministerie van Onderwijs)

Inspectierapport v/h Direcção de Educação

ATL (BSO)



Amas (gastouder)



Vrtec (dagopvang)

Ministerie van Onderwijs en Sport

Inspectierapport onderwijsinspectie

Jutranje/popoldansko varstvo (BSO)

-

-

Vzgojitelj/Vzgojiteljica (gastouder)

Ministerie van Onderwijs en Sport

Inspectierapport onderwijsinspectie

Escuela de educación infantil (dagopvang)

Gemeenten (via een ‘aanvraag voor toelating’)

Inspectierapport regionaal onderwijsdepartement

Centro de educación infantile y primaria (dagopvang)

Gemeenten (via een ‘aanvraag voor toelating’)

Inspectierapport regionaal onderwijsdepartement

Jesle (dagopvang)

Niet bekend, i.v.m. aanstaande wetswijziging

Niet bekend, i.v.m. aanstaande wetswijziging

Mateřská škola (dagopvang)

Ministerie van onderwijs, Jeugd en Sport

Inspectierapport onderwijsinspectie (ČŠI) Registratie o.b.v. art. 561/2004 (onderwijswet)

Školni družina (BSO)

-

-


BUREAU BARTELS

106

Uit het schema blijkt dat in de verschillende landen in totaal 41 kinderopvangvormen onderzocht zijn. Hiervan bleken 23 naar vorm, aard en strekking overeen te komen met de Nederlandse normen. Het ministerie van SZW zou kunnen overwegen om aanvragen voor deze vormen van kinderopvang te blijven opnemen in het Register buitenlandse kinderopvang. Daarnaast bleken 8 kinderopvangvormen deels overeen te komen met de Nederlandse normen. Over deze vormen zal het ministerie van SZW een afweging moeten maken of ze voldoende vergelijkbaar zijn om op te nemen in het register. Ten slotte zou het ministerie van SZW kunnen overwegen om de resterende negen onderzochte opvangvormen op basis van hun kenmerken uit te sluiten voor opname in het Register buitenlandse kinderopvang. Overigens konden we van één kinderopvangvorm niet vaststellen of deze naar vorm, aard en strekking overeenkomt met de Nederlandse normen. Dit kwam omdat voor deze vorm – namelijk de jesle in Tsjechië – op het moment van het onderzoek nieuwe weten regelgeving werd opgesteld. Hierdoor konden de (kwaliteits)kenmerken van deze kinderopvangvorm niet goed worden vastgesteld. Dit illustreert overigens tegelijkertijd dat de onderzoeksuitkomsten een momentopname betreffen. Mede vanwege de snelheid waarmee veranderingen zich in de (Europese) kinderopvang voltrekken, blijft het ook naar de toekomst toe van belang om op de hoogte te blijven van de nieuwe ontwikkelingen binnen de kinderopvangvormen van de onderzochte landen.

13.3 Bouwstenen voor de toekomst In deze laatste paragraaf formuleren we een aantal aanbevelingen voor het toekomstige beheer van het Register buitenlandse kinderopvang. Bij elk van de aanbevelingen zullen we een korte argumentatie geven. 1. Neem op grond van de uitkomsten van dit onderzoek per onderzocht kinderopvangvorm een besluit om deze al dan niet op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang. Toets toekomstige aanvragen aan de uitkomsten hiervan. Achtergrond In dit onderzoek is nagegaan welke kinderopvangvormen in de onderzochte landen naar vorm, aard en strekking al dan niet overeenkomen met de Nederlandse (normen voor) kinderopvang. Aan de hand van de beschreven kenmerken en kwaliteitseisen kan het ministerie in overweging nemen welke buitenlandse kinderopvangvormen zij al dan niet wenst op te nemen in het Register buitenlandse kinderopvang. Op deze wijze ontstaat een beoordelingskader aan de hand waarvan toekomstige aanvragen en huidige opnames in het register (opnieuw) tegen het licht gehouden kunnen worden.

BUREAU BARTELS

107

2. Voorkom dat ouders bij voorbaat kansloze aanvragen indienen door kinderopvangvormen te publiceren waarvan het ministerie van SZW heeft besloten om deze uit te sluiten. Achtergrond Op een vergelijkbare wijze als bij buitenlandse kinderopvangvormen die gelijkgesteld zijn aan Nederlandse kinderopvangvormen (en waarvoor geen aanvraag voor opname in het register nodig is), is het aanbevelingswaardig om aan de andere kant van het spectrum voor elk van de landen ook uitgesloten kinderopvangvormen te publiceren. Door helder te communiceren voor welke vormen geen kinderopvangtoeslag wordt verstrekt, kan voorkomen worden dat ouders aanvragen voor opname in het Register buitenlandse kinderopvang indienen die bij voorbaat kansloos zijn. 3. Houd rekening met het feit dat in sommige landen verschillende benamingen voor dezelfde kinderopvangvormen worden gehanteerd. Achtergrond In ons onderzoek is gebleken dat in de onderzochte landen soms meerdere benamingen voor dezelfde kinderopvangvorm worden gehanteerd. Bijvoorbeeld omdat regio’s eigen aanduidingen hebben. Een voorbeeld hiervan is de dagopvang ‘Scuola dell’infanzia’ waarvoor ook wel de naam ‘Scuola materna’ wordt gebruikt. Niet uit te sluiten valt daarom dat bij toekomstige aanvragen voor opname in het Register buitenlandse kinderopvang namen zullen voorkomen die niet direct herkenbaar zijn. In zulke voorkomende situaties zal getoetst moeten worden of sprake is van een synoniem voor een onderzochte kinderopvangvorm. Voor deze toets kan gebruik worden gemaakt van het netwerk van landenexperts dat voor dit onderzoek is geraadpleegd. 4. Toets bij aanvragen voor opname in het Register buitenlandse kinderopvang ook of de kinderopvangorganisatie geregistreerd staat in het (landelijk) registratiesysteem van het betreffende land. Achtergrond Een toets op uitsluitend de naam van de kinderopvangvoorziening is onvoldoende om te borgen dat het om een min of meer vergelijkbare voorziening als in de Nederlandse kinderopvang gaat. Voor elk van de onderzochte kinderopvangvormen (die in de tweede fase van het onderzoek zijn meegenomen) is nagegaan bij welke instantie in het betreffende land deze geregistreerd dient te staan. Een stap in de beoordeling van de aanvraag zal dan ook moeten zijn om te toetsen of de voorziening daadwerkelijk geregistreerd staat in het land (dus via een bewijs van inschrijving). Hierbij dient er overigens wel rekening mee gehouden te worden dat niet alle registratiesystemen volledig up-to-date zijn. Bovendien verschilt de toegankelijkheid van de registratiesystemen per land. In bepaalde gevallen is de registratie (net als het Nederlandse LRKP) via internet in te zien, in andere gevallen zal contact opgenomen moeten worden met een (lokale) overheidsinstantie om een dergelijke lijst te bemachtigen.

BUREAU BARTELS

108

5. Betrek bij de beoordeling van de aanvragen voor opname in het Register buitenlandse kinderopvang ook de aanwezigheid van een (actueel) inspectierapport over de betreffende kinderopvanglocatie. Achtergrond Een bewijs van inschrijving van een kinderopvangorganisatie in een (landelijk) register is nog geen waarborg voor kwaliteit. Om te toetsen of ook toezicht wordt gehouden op de betreffende locatie waarvoor een aanvraag voor opname in het Register buitenlandse kinderopvang wordt ingediend, kan gevraagd worden om een inspectierapport aan te reiken. In schema 13.1 is weergegeven om welke type inspectierapporten het hierbij kan gaan. Het voert wellicht te ver om eveneens de inhoud van deze rapporten te betrekken bij de beoordeling. 6. Blijf periodiek contact onderhouden met de landenexperts om op de hoogte te blijven van de nieuwste ontwikkelingen in de kinderopvang in de betreffende landen. Achtergrond De uitkomsten die in dit rapport per land zijn weergegeven betreffen een momentopname. Uit het onderzoek blijkt dat – net als in ons land – ontwikkelingen in de (regelgeving voor de) kinderopvangsector continu aan veranderingen onderhevig zijn. Deze veranderingen voltrekken zich vaak in hoog tempo. Dit impliceert dat sommige uitkomsten al snel achterhaald kunnen zijn. Om die reden is het aan te bevelen om met enige regelmaat (bijvoorbeeld één keer per jaar) contact te onderhouden met de landenexperts en/of met de instanties waarvoor zij werkzaam zijn om op de hoogte te komen/blijven van belangrijke ontwikkelingen. Dergelijke ontwikkelingen kunnen in de toekomst aanleiding voor het ministerie vormen om wijzigingen door te voeren in de selectie van buitenlandse kinderopvangvoorzieningen waarvoor kinderopvangtoeslag verstrekt zou kunnen worden en/of in de wijze van beoordeling van aanvragen voor opname in het Register buitenlandse kinderopvang.

BUREAU BARTELS

109

BUREAU BARTELS

110

LITERATUUR Bureau Bartels, 2011 Ernst van door GGD geconstateerde gastouderbureaus en gastouders

gebreken

bij

kinderopvangcentra,

Capgemini, 2007 Internationaal vergelijkend onderzoek kinderopvang. Een vergelijking met veel variabelen Česka Školni Inspekce, 2012 Plan of Principal Assignements Eltern, 2012 Kindergartenmonitor 2010. Via website: http://www.eltern.de/kleinkind/erziehung/ kindergarten-monitor-2010.html European Commission, 2009 The Provision of childcare services. A comparative review of 30 European countries European Commission, nog te verschijnen Childcare services for school age children; a comparative review of 33 countries Jugendämter, 2012 Overzicht van Duitse Jugendämter. Beschikbaar via: http://www.jugendaemter.com/ index.php/jugendamter-in-de/ Noors ministerie van Onderwijs en Onderzoek, 2012 Rammeplannen. Via website: http://www.regjeringen.no/en/archive/Stoltenbergs-2ndovernment/Ministry-of-Education-and-Research/Lover_og_regler/reglement/2006/ framework-plan-for-the-content-and-tasks.html?id=278626 OECD, 2012 OECD Family database. Via website: www.oecd.org/social/family/database Pools ministerie van SZW Overzicht kwaliteitseisen gastouders. Via website: www.zlobki.mpips.gov.pl/dlarodzica/dzienny-opiekun Sloveens ministerie van Onderwijs en Sport, 2012 Register dagopvang. Via website: www.uradni-list.si Spaans ministerie van Onderwijs, 2012 Digitaal register onderwijsinstellingen.Via website: www.educacion.gob.es/ centros/selectauto.do

BUREAU BARTELS

111

UNICEF, 2008 The child care transition. A league table of early childhood education and care in economically advanced countries Universiteit Gent & University of East London, 2011 Competence Requirements in Early Childhood Education and Care Saxion, 2012 Vergelijking Nederland en Nordrhein-Westfalen op het gebied van vormen en kwaliteitseisen in de kinderopvang Spaans register Kinderopvang, 2012 Beschikbaar op website: https://www.educacion.gob.es/centros/selectauto.do

BUREAU BARTELS

112

BIJLAGE I GERAADPLEEGDE LANDENEXPERTS Land

Naam

Organisatie

Duitsland

Andrea-Hilla Carl

Hochschule für Wirtschaft und Recht Berlin

Engeland Frankrijk

Helen Norman Rachel Silvera

The University of Manchester Université Paris Descartes

Hongarije

Márta Korintus

Nemzeti Család- és Szociálpolitikai Intézet*

Italië Noorwegen

Annamaria Simonazzi Anne Lise Ellingsæter

Universitá di Roma Universitetet i Oslo

Polen Portugal

Ania Plomien Virgínia Ferreira

London School of Economics Universidade de Coimbra

Slovenië Spanje

Aleksandra Kanjuo-Mrčela Elvira González Gago

Univerza v Ljubljani Centro de Estudios Económicos Tomillo

Tsjechië

Vĕra Kuchařová

Ministerstvo Práce a Sociálních Vĕcí*

*

Dit is het ministerie van SZW in de betreffende landen.

BUREAU BARTELS

113

BUREAU BARTELS

114

BIJLAGE II KENGETALLEN NEDERLANDSE KINDEROPVANG Schema II.1

Kengetallen Nederlandse kinderopvangvormen

Kinderopvangvorm

Leeftijdscategorie

Beroepskrachtkindratio


Dagopvang

0 - 4 jaar

1:4 (0 tot 1 jaar) 1:5 (1 tot 2 jaar) 1:6 (2 tot 3 jaar) 1:8 (3 tot 4 jaar)

12 kinderen (babygroep) 16 kinderen

BSO

4 - 13 jaar

1:10

20 kinderen (4 - 12 jaar) 30 kinderen (8 - 12 jaar)

Gastouderopvang

0 - 13 jaar

n.v.t.

6 (inclusief eigen kinderen)

BUREAU BARTELS

115

EER-LANDEN

Recommend Documents