educatie-activiteiten

CONCEPT 0.2 DEEL 2: ‘Samen aan de slag tegen riskant alcoholgebruik jeugd’ Plan van aanpak preventie/educatie-activiteiten 2014-2016

Inleiding Gedragsverandering van ouders, jongeren en alcoholverstrekkers vraagt om een lange adem. Continuering van de in de afgelopen jaren ingezette succesvolle interventies is dan ook nodig om resultaat inzake riskant alcoholgebruik jeugd en naleving leeftijdsgrenzen te behouden. Bovendien geldt dat steeds weer nieuwe generaties jeugdigen in de verleiding kunnen komen en steeds weer nieuwe groepen ouders en jeugdigen op hun verantwoordelijkheid moeten worden aangesproken én regelmatige controles van leeftijdsgrenzen bij alcoholverstrekkers nodig zijn om verslapping van de aandacht tegen te gaan.

Nu de handhavingstaken naar de gemeenten zijn over gegaan en de leeftijdsgrens voor alcoholverstrekking naar 18 jaar wordt verhoogd is het aan te bevelen dat de huidige preventieinzet c.q. activiteiten op het gebied van educatie en bewustwording gecontinueerd wordt. De verhoging van de leeftijdsgrens naar 18 jaar en het bingedrinken (op een gelegenheid 5 of meer glazen alcohol) vergen extra inspanning. Educatie is nodig voor bewustwording van de risico’s van riskant alcoholgebruik en om draagvlak te creëren voor de maatregelen. De uitleg dat regels niet bedoeld zijn om het ondernemers, verenigingen, jongeren of ouders lastig te maken, maar dat regelgeving nodig is ter bescherming van de volksgezondheid en veiligheid, is heel belangrijk. Voor de projectleiding en uitvoering van communicatie-en preventie/educatie-activiteiten wordt in 2014-2016 naast de reguliere inzet van de GGD jaarlijks een budget van € 47.000,- gevraagd. Hiernaast kunnen gemeenten plusproducten inkopen.

Leeswijzer In hoofdstuk 1 leest u de doelen en het voorstel voor activiteiten voor de periode 2014 tot en met 2016. Het hoofdstuk wordt voorafgegaan door een schematisch overzicht van de voorgestelde activiteiten en financiering. In hoofdstuk 2 (p. 12) wordt de benodigde inzet en kosten beschreven. In bijlage 1 leest u de activiteiten van 2007-2012 en resultaten.

Concept 0.2 Plan van aanpak preventie- en educatie-activiteiten 2014-2016, 11 maart 2013

1

Overzicht preventie activiteiten en financiering 2014-2016

Activiteit

Organisatie

Regulier1

Extra kosten regio Gezondh2

Plusproduct gemeente3

Extra kosten regio Veiligheid/ Handhaving

Voorlichting ouders en jongeren 16-min Ondersteuning scholen

GGD

x

Aandacht alcohol in PGO groep 7 en klas 2

GGD/JGZ

x

Aanlevert ouderbrief

GGD

x

Ouderavond

GGD/CJG

x

Voorlichtingsmateriaal

GGD/Trimbos

x

Intensief project op Basisonderwijs

GGD

x

Subsidie theater VO

DNL

x

Voorlichting ouders kinderen 16-plus Verspreiding ‘Sweet Sixteen’-info

GGD

x

Actie ’30 dagen zonder alcohol’

GGD/gemeente

x

Ontwikkeling bijeenkomst Veilig uitgaan

GGD

x

Uitvoering bijeenkomst Veilig uitgaan

GGD en/of Jellinek

x

en/of CJG

Voorlichting leeftijdsgrens 18jaar

GGD

x

Voorlichting jongeren 16 jaar en ouder Interventie/contactmoment pubers i.o.

?

Ontwikkeling uitvoering16-plus campagne

GGD

Ontwikkeling/uitvoering gastles Veilig uitgaan

Jellinek/GGD

x x

GGD/Jellink/

Voorlichting comazuipers en ouders

Tergooiziekenhuizen

x

Alcoholverstrekkers Mysteryshop-actie

gemeente/Nuchter

x

Advies over voorlichting o.a. mysteryshopactie

GGD

x

Afstemming met handhavers/handhaving

gemeente

x

Handhavingscommunicatie

GGD/gemeente

x

Training barpersoneel

Jellinek

x

1

Reguliere inzet wil zeggen: inzet vanuit reguliere uren van de samenwerkende organisaties.

2

Extra kosten wil zeggen: extra regionale gelden nodig tbv uitvoering, jaarlijks € 47.000,-.

3

Plusaanbod: lokaal optioneel extra aanbod. Kosten in relatie met vraag opvraagbaar bij de GGD

4

De Mysteryshopactie is in het verleden vanuit projectgelden gefinancierd. Het is een integraal onderdeel van

Handhaving. De financiering hiervan dient met ingang van 2014 binnen dit beleidsveld gevonden te worden. Jaarlijks € 20.000,-.


2

4

Boete of Kanskaart

x

Jelllinek

Beleidsadvisering scholen

GGD

Training signaleren riskant gebruik

Jellinek

x

Ondersteuning alcoholvrije school

GGD

x

x

Ondersteuning sportverenigingen Advies en voorlichting

GGD

x

Waterflesjes, IVA-training, Frizze sportkantineprijs

Jellinek/GGD

x

Ondersteuning bij evenementen Training barpersoneel, polsbandjes

Jellinek/GGD

Voorlichtingsactie tijdens evenementen

Jellinek/GGD

x x

Projectleiding

GGD

x

x

Communicatie algemeen

GGD

x

x

Evaluatie en monitoring

GGD

x

Onderzoek onder ouders

GGD

5

x

x

Boete of Kanskaart is een alternatieve straf bij verstoring van de openbare orde door jongeren onder invloed

van alcohol. De interventie is in het verleden vanuit projectgelden gefinancierd. Financiering hiervan dient met ingang van 2014 gevonden te worden in het beleidsveld Openbare orde. Jaarlijks € 6.000 tot € 12.000,-, afhankelijk van het aantal Halt/BOK-verwijzingen door de politie.


3

5

Hoofdstuk 1.

Voorstel preventie/educatie-activiteiten 2014-2016

Regionale doelen 2014 tot en met 2016 1. Het verminderen of het gelijk blijven van het percentage jongeren dat onder de 16 jaar alcohol drinkt en het verhogen of gelijk blijven van de startleeftijd t.o.v. het percentage jongeren in 2010; 2. Het verminderen of gelijk blijven van het percentage 15,16 en 17 jarige overmatig gebruikers (waaronder binge drinken) t.o.v. het percentage jongeren in 2010; 3. Het verminderen of gelijk blijven van het percentage ouders dat tolerant is t.o.v. alcoholgebruik onder de jeugd t.o.v. het percentage ouders in 2010; 4. Verhoging of het gelijk blijven van het percentage alcoholverstrekkers dat de leeftijdsgrenzen naleefden t.o.v. het percentage alcoholverstrekkers in 2011 (horeca, supermarkten, cafetaria en sportkantines); 5. (indirect) Het terugdringen van alcohol gerelateerde overlast en verstoring van de openbare orde. De doelen voor 2014-2016 zijn een variant op de doelen van de integrale aanpak van 2006-2010 en 2011-2013. Dit keer wordt er echter verbetering op alle terreinen verwacht ten opzichte van de laatste cijfers. De resultaten worden gemeten op dezelfde wijze als in de voorgaande periode, n.l. via E-MOVO, mysteryshop-onderzoek en ouderonderzoek.

Om bovenstaande doelen te bereiken, worden de volgende interventies ingezet.

1.

Selectieve preventie, voorlichting jongeren, ouders en alcoholverstrekkers

a.

Voorlichtingsactiviteiten gericht op ouders en jongeren onder de 16 jaar Norm: ‘Geen alcohol onder de 16’, m.i.v. 2013 ‘onder de 16 strafbaar’. De succesvolle interventies op scholen en bij JGZ dienen gecontinueerd te worden. Dat wil zeggen: aandacht bij de periodieke onderzoeken van JGZ bij groep 7 en klas 2 voor de risico’s van alcohol, lessen in de onderbouw van het VO, ouderbijeenkomsten op school, een individuele brief en voorlichtingsmateriaal die tweejaarlijks via de gemeente verstuurd wordt aan ouders met kinderen van 12 t/m 15 jaar, een individuele brief en voorlichtingsmateriaal om mee te geven t.b.v. ouders van groep 8 leerlingen. Het huidig aanbod van voorlichtingsmateriaal voor groep 8 van het Basisonderwijs dient minimaal gehandhaafd te blijven. Dit geldt ook voor het ondersteuningsaanbod voor het VO, waarbij scholen actief gestimuleerd worden om aandacht te besteden aan alcohol: via lessen, ouderactiviteiten en heldere regels rond alcohol bij feesten en kampen. Hiervoor wordt er jaarlijks een ondersteuningsaanbod samengesteld. Het voorstel is om de ondersteuningsactiviteiten voor het onderwijs gericht op jongeren onder de 16 te continueren met de focus op ‘geen alcohol onder de 16’.


4

Inzet6 reguliere inzet: ondersteunende activiteiten scholen door GGD reguliere inzet: aandacht voor alcohol in PGO JGZ groep 7 en klas 2 reguliere inzet: aanleveren ouderbrief door GGD extra kosten: uitvoering ouderavond over alcohol en opvoeding door GGD en t.z.t. CJG extra kosten: voorlichtingsmateriaal als dit niet gratis landelijk beschikbaar gesteld wordt. Plusproduct gemeenten Plusaanbod voor gemeenten kan zijn een intensief project op het basisonderwijs: bijv. het project “drinkt het door’, dat in West Friesland ontwikkeld is en waarbij VO leerlingen (bijv. in het kader van een maatschappelijke stage) lesgeven aan kinderen van groep 8. Plusproduct gemeenten Tot en met 2011 kreeg elke VO-school € 500 subsidie (vanuit de extra projectgelden die de GGD hiervoor ontving) op een interactieve theatervoorstelling, mits ze ook voorlichting aan ouders geven en heldere regels opstellen voor schoolkampen en schoolfeesten. Deze stimulans werkte. Vanaf 2012 is er geen projectfinanciering meer voor de voorstellingen en was financiering afhankelijk van de beslissing van individuele gemeenten. Het voorstel is om de korting voor een voorstelling in het ‘plusaanbod’ te plaatsen.

b.

Voorlichtingsactiviteiten gericht op ouders met kinderen van 16jaar en ouder De voorlichting over de risico’s van alcoholgebruik communiceren wij via de normen ‘geef regels mee, zeg nee of drink er maximaal twee’, ‘drink niet of met mate’, geef het goede voorbeeld, opvoedtips rond veilig uitgaan. Via ouderbijeenkomsten op school, via de (sociale) media, individuele brief kunnen deze normen uitgedragen worden. Specifieke activiteiten voor de doelgroep ouders van 16 plus kinderen is nieuw. Gezien de problematiek, het overmatig drinken van 15, 16, 17-jarigen vraagt deze groep om extra aandacht. Wel zijn er al flyers over ‘Sweet Sixteen’ ontwikkeld. Via voorlichtingsbijeenkomsten, ouderraden en sociale media, kan hier extra aandacht voor gevraagd worden. Ook is in 2012 als pilot de campagne ’30 dagen zonder alcohol’ ontwikkeld gericht op volwassenen in het algemeen en ouders in het bijzonder. Doel is bewustwording van eigen alcoholgebruik en voorbeeldfunctie voor de jeugd. Gezien de positieve reacties, zal deze in 2013 intensiever uitgezet worden. Het voorstel is deze ‘30 dagen zonder alcohol’ campagne jaarlijks terug te laten komen. Hiernaast is het voorstel om een voorlichtingsbijeenkomst voor ouders over veilig uitgaan te ontwikkelen. Deze kan door CJG medewerkers, medewerkers van Jellinek of de JGZ uitgevoerd worden. Inzet

6

Bij inzet wordt onderscheid gemaakt in regulier, extra kosten en plusaanbod.

Reguliere inzet wil zeggen: inzet vanuit reguliere uren van de samenwerkende organisaties Extra kosten wil zeggen: extra regionale gelden nodig t.b.v. uitvoering, jaarlijks € 47.000,Plusaanbod: lokaal optioneel extra aanbod, kosten in relatie met vraag opvraagbaar bij de GGD


5

reguliere inzet: verspreiding ‘Sweet Sixteen’ info door GGD reguliere inzet: 30 dagen zonder alcoholcampagne door GGD extra kosten: ontwikkeling ouderbijeenkomst Veilig uitgaan door GGD extra kosten: uitvoering ouderbijeenkomst Veilig uitgaan door CJG, JGZ en/of Jellinek

c.

Voorlichtingsactiviteiten gericht op jongeren van 16 jaar en ouder, De voorlichting over de risico’s van alcoholgebruik communiceren wij via de normen ‘drink niet of met mate’, ’zeg nee, of drink er max. twee’, gezond en veilig uitgaan, onder de 16 strafbaar, tzt leeftijd 18 plus. Via o.a. scholen, ouders, sociale media, evenementen en PGO JGZ klas 4 (i.o) kunnen deze normen uitgedragen worden en kan hier met jongeren over gesproken worden. Om het overmatig drinken van jongeren aan te pakken, is in 2012 eenmalig extra financiering ontvangen voor een campagne. Een studenten-communicatiebureau werkt thans aan een voorlichtingscampagne voor deze doelgroep die in samenwerking met de Hogeschool voor de Kunsten van Utrecht ontwikkeld en medio 2013 gelanceerd wordt. Met deze eenmalige campagne is het overmatig alcoholgebruik van jongeren van 15, 16 en ouder echter niet opgelost. Er is een extra budget nodig om jaarlijks activiteiten aan te bieden aan deze doelgroep via sociale media, evenementen en bijvoorbeeld lessen in de bovenbouw van het VO over veilig en gezond uitgaan. Een mogelijke extra ingang is de nieuwe interventie die voor pubers ingezet gaat worden m.i.v. schooljaar 2013-2014. In dit laatste heeft de gemeente de regie. Inzet reguliere (extra) inzet: i.o. interventie voor pubers klas 4 in kader van de aan de gemeente toegekende gelden voor een extra contactmoment extra kosten: uitvoering 16 plus campagne, via sociale media en acties tijdens evenementen Plusproduct gemeenten ontwikkeling en uitvoering gastles over Veilig uitgaan

d.

Voorlichtingsactiviteiten en advies alcoholverstrekkers in combinatie met mysteryshopactie Per 1 januari 2013 is de handhaving van de leeftijdsgrenzen van de DHW overgeheveld van de VWA naar gemeenten. De overheveling van de handhavingstaak naar de gemeenten biedt een kans voor gemeenten om actiever, via voorlichting en handhaving, in contact te zijn/komen met alcoholverstrekkers. De handhavende activiteiten gericht op alcoholverstrekkers, openbare orde en veiligheid zijn in principe taken van de gemeenten en politie. De GGD had hierbij in eerste instantie een ontwikkelfunctie, maar heeft vanaf 2013 met name een adviesfunctie ten aanzien van versterkende voorlichtings- en preventieactiviteiten en kan halffabricaten leveren voor o.a. de terugkoppeling van de Mysteryshopactie, de nDHW, de strafbaarstelling van jongeren onder de 16 met alcohol, in het kader van de nieuwe Drank- en Horecawet en t.z.t. de leeftijdsverhoging voor alcoholverkoop en -gebruik naar 18 jaar.


6

De Mysteryshopacties en versterkte handhavingsactiviteiten (aanscherping vergunningen, extra controles van VWA bij hotspots, likopstukbeleid) hebben effect en dienen dan ook gecontinueerd te worden. Bij voorkeur vormen de Mysteryshopacties vanaf 2014 in het kader van de nieuwe handhavingstaak een structureel onderdeel van het beleid. Bij de reguliere alcoholverstrekkers blijkt deze interventie een belangrijke zet in de goede richting te geven. Essentieel onderdeel hierbij is wel de terugkoppeling van de resultaten van de mysteryshopactie naar de alcoholverstrekkers en een follow-upgesprek met de gemeenten. Inzet: reguliere inzet: inzet GGD (advies en handhavingscommunicatie i.s.m. gemeenten) reguliere inzet: handhavingscapaciteit en backoffice gemeente extra kosten: mysteryshopactie (opgenomen in bedrijfsplan handhaving) Plusproduct: training barpersoneel

2.

Zorg/boete gerelateerde preventie

a.

Voorlichting gericht op comazuipers en ouders Naast het jaarlijks analyseren van de cijfers inzake comazuipen en het verzorgen van de communicatie hieromtrent zal verder samen met Tergooiziekenhuizen worden gekeken naar mogelijke verbeteringen in de aanpak/nazorg van comazuipers. Jellinek verzorgt vanaf medio 2012 een nazorgtraject. Dit wordt gefinancierd vanuit reguliere middelen van Jellinek. Inzet: reguliere inzet: Inzet GGD/Jellinek/Tergooi.

b.

Voorlichting overtreders in openbare ruimten (Boete of Kanskaart) en ouders Per 1 januari 2013 is er sprake van een verbod op alcohol in openbare ruimten voor jongeren onder de 16 jaar. De handhaving hiervan ligt in handen van gemeenten en politie. In dit kader wordt voorgesteld om de Boete of Kanskaart-interventie te continueren en/of uit te breiden. Tot nu toe werd deze ingezet voor jongeren die onder invloed van alcohol een strafbaar feit plegen, zoals overlast of vandalisme. De BOK-interventie is positief geëvalueerd en begint een reguliere verwijzing te worden voor de politie. In 2011 en 2012 zijn 10 resp. zes cursussen georganiseerd. Het voorstel is de inzet te continueren als reguliere activiteit en op te nemen binnen de begroting van veiligheid/openbare orde. De GGD heeft hierbij een rol in de evaluatie en monitoring. Inzet: reguliere inzet: politie/ Halt/GGD inzet extra kosten: inzet Jellinek voor cursussen


7

3.

Beleidsadvisering en ondersteuning scholen, sportverenigingen, evenementen

a.

Beleidsadvisering en ondersteuning scholen Scholen worden tweemaal per jaar geattendeerd op het ondersteuningsaanbod van de GGD. En krijgen op verzoek advies over lessen, informatie aan ouders en over schoolbeleid, regels rond feesten en kampen, ook is het mogelijk een instructie voor e-learning materiaal te krijgen , advies over invulling maatschappelijke stage en het lenen van een blaasapparaat om het indrinken bij schoolfeesten te voorkomen. Hier wordt jaarlijks door minstens de helft van de scholen gebruik van gemaakt. Inzet reguliere inzet: advies en ondersteuning door GGD Plusproduct gemeenten Leerkrachten van scholen voor voortgezet onderwijs een training aanbieden waarbij het signaleren van problematisch alcoholgebruik onder leerlingen centraal staat. Het beoogde doel is dat leerkrachten voldoende vaardigheden hebben om vroegtijdig te signaleren dat het niet goed gaat met een leerling en dit via de zorgcoördinator inbrengen in het zorgadviesteam. Het zorgadviesteam zorgt dan voor een passend vervolg. Plusproduct gemeenten Scholen ondersteunen om in aanmerking te komen voor het keurmerk alcoholvrije school. Het keurmerk voor een alcoholvrije school wordt uitgegeven door het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid (STAP). Inmiddels zijn er in het hele land circa 20 scholen met dit officiële keurmerk. In de regio Gooi en Vechtstreek is dit keurmerk nog niet afgegeven. Uit onderzoek bleek dat bij ongeveer een derde van de bovenbouw-schoolfeesten in Nederland alcohol wordt geschonken. Een Alcoholvrije School is een school waar geen alcohol wordt geschonken op de school of op door de school georganiseerde activiteiten. Ook niet aan jongeren boven de 16 of aan leraren. 7

b.

7

Beleidsadvisering en ondersteuning sportvereniging Het project ‘Alcohol en sportverenigingen’ was binnen ‘Samen aan de slag’ een apart door de provincie gefinancierd project, waarbij sportverenigingen ondersteuning kregen bij het alcoholbeleid van de verenigingen, middels advies over informatie voor ouders, jeugdleiders, barvrijwilligers en beleid en regels rond feesten en toernooien. Het beperkte succes van dit project, betekent niet dat deze doelgroep wordt verlaten. Immers: alcohol en sport gaan helaas nog steeds samen... Met de nieuwe DHW krijgen gemeenten een actievere taak in het

Er zijn vijf belangrijke elementen waaraan een school moet voldoen om het keurmerk Alcoholvrije School te

mogen dragen: (1) op schoolfeesten wordt geen alcohol geschonken, (2) buitenschoolse activiteiten zijn alcoholvrij, (3) de school hanteert duidelijke regels over alcohol, (4) de school communiceert over het alcoholreglement en (5) er vindt alcoholvoorlichting plaats aan leerlingen en ouders.


8

toezien op vergunningen en handhaving. Dit biedt nieuwe mogelijkheden om onverantwoord gedrag van sportkantines aan te pakken (bijv. de zgn. derde helft). Het voorstel is sportkantines mee te nemen in de mysteryshopacties en in de verscherpte handhaving van reguliere alcoholverstrekkers. Hierop aansluitend kan de GGD gemeenten adviseren over preventie en voorlichtingsactiviteiten bij de sportverenigingen en halffabricaten aanleveren. In het verleden werden in dit kader o.a. waterflesjes met de norm ‘geen alcohol onder de 16’ aangeboden aan sportverenigingen t.b.v. toernooien. Hier was veel belangstelling voor. Ook hebben gemeenten en sportkantines een lijst met tips gekregen voor alcoholmatigingsbeleid jeugd. Inzet: reguliere inzet: inzet handhaving gemeente reguliere inzet: inzet advies en voorlichting GGD Plusproduct: Inzet waterflesjes, IVA-training barpersoneel en/of Frizze sportkantineprijs

c.

Beleidsadvisering en ondersteuning rond evenementen In het verleden is er een checklist evenementen ontwikkeld. Deze kan geactualiseerd worden in het kader van de nDHW en vooraf aan de vergunning aanvragers gecommuniceerd worden. Hiernaast kan de gemeente er voor kiezen om actief verantwoord alcoholbeleid bij evenementen te stimuleren door de inzet van polsbandjes, ID-swipers, training barpersoneel en inzet voorlichting. Inzet: reguliere inzet: actualisatie checklist evenementen door GGD en gemeenten extra kosten: voorlichtingsacties tijdens 1 á 2 grote regionale evenementen Plusproduct: training barpersoneel, gebruik polsbandjes en voorlichtingsacties tijdens evenementen.

4.

Projectleiding, communicatie, evaluatie en monitoring

a.

Projectleiding Uit het onderzoek van STAP en Trimbos dat in juni 2013 gepubliceerd wordt, blijkt dat een van de belangrijke procesfactoren voor een succesvolle integrale aanpak van riskant alcoholgebruik jeugd, een deskundige en gedreven projectleider is. Projectleiding is nodig om de lijnen uit te zetten en te bewaken en te zorgen dat alle partijen aan de slag gaan en blijven, opdat er inderdaad sprake is van Samen aan de slag tegen riskant alcoholgebruik jeugd en er resultaat geboekt kan worden. Inzet: Reguliere inzet: GGD Extra kosten: GGD


9

b.

Communicatie algemeen Om bestuurlijk, publiek en uitvoerend draagvlak voor de aanpak van riskant alcoholgebruik te behouden is het belangrijk om met regelmaat te publiceren over de voortgang van het project en nieuwe ontwikkelingen. Hiertoe wordt een projectnieuwsbrief uitgegeven, worden persberichten geschreven en teksten aangeleverd t.b.v. de gemeentepagina en sites van gemeenten en samenwerkingspartners. Ook worden er presentaties gegeven op overleggen van bestuurders, beleidsmedewerkers en samenwerkingspartners. Alcoholmatigingsbeleid heeft alleen kans van slagen wanneer de boodschap en bijpassende maatregelen in een groot aantal settings vanuit eenzelfde grondgedachte wordt genomen. Communicatie is van essentieel belang om verbinding en synergie te creëren. De nieuwe boodschap geen alcohol onder de 18 vergt daaromeen gedegen communicatiestrategie en plan. Inzet: reguliere inzet: GGD extra kosten: communicatieplan 18 jaar, inzet GGD

c.

Evaluatie, monitoring en beleid De GGD houdt bij welke interventies waar ingezet worden en evalueert geregeld bij diverse partijen of interventies goed lopen, het aanbod bevalt en of aangepast moet worden. Ze participeert hiervoor in diverse werkgroepen, t.w. werkgroep handhaving, werkgroep integraal beleid alcohol jeugd, werkgroep Boete of Kanskaart, werkgroep alcohol jeugd en JGZ. Via E-MOVO in klas 2 en klas 4 die om de vier jaar gehouden wordt op VO scholen wordt een indruk gekregen van het effect van de interventies op het alcoholgebruik van jongeren. Hiernaast geven jaarlijkse mysteryshopacties goed zicht op de naleving door alcoholverstrekkers van de leeftijdsgrens voor alcoholverkoop. In het verleden is twee keer een telefonisch onderzoek onder ouders gehouden om zicht te krijgen op de tolerantie en houding van ouders ten aanzien van alcoholgebruik door jongeren. In de periode 2014-2016 zal dit onderzoek worden herhaald, o.a. om de invloed van de nieuwe leeftijdsgrens op de houding en het gedrag van ouders te peilen. N.a.v. evaluatie en monitoring worden zonodig beleidsadviezen gegeven aan diverse partijen bijvoorbeeld over veilig uitgaan of sportkantinebeleid. Inzet: reguliere inzet: GGD extra kosten: onderzoek onder ouders door GGD

5.

Regierol gemeenten Gemeenten hebben ten aanzien van de te onderscheiden settings verschillende sturingsmogelijkheden. Bij de openbare ruimte en evenementen heeft de gemeente al jaren een directe rol (bijv. via de APV). Met de komst van de nDHW, waarbij de handhaving naar de gemeenten gaat, komen ook de alcoholverstrekkers meer onder invloed van de gemeenten te staan Dit geldt ook voor de sportverenigingen, die voorheen vooral indirect te beïnvloeden waren d.m.v. bijv. het aanscherpen van subsidievoorwaarden. Het verkrijgen van draagvlak


10

onder ouders, jongeren en scholen is door de gemeenten minder direct te beïnvloeden. De gemeente kan hierbij wel een ondersteunende en stimulerende rol vervullen. Tijdens de structurele overleggen met schoolbesturen, sportverenigingen en horeca kan riskant alcoholgebruik bijv. een terugkerend agendapunt zijn. Goed alcoholbeleid vraagt om een integrale benadering met interventies vanuit meerdere settings. Bestuurlijke betrokkenheid en verantwoordelijkheid vanuit diverse sectoren (gezondheid, jeugd, openbare orde, veiligheid, sport en onderwijs) zijn belangrijke randvoorwaarden voor het welslagen. Deze uiten zich in beleidsmatige en uitvoerende inzet op de diverse terreinen, die op elkaar afgestemd moeten zijn om elkaar te versterken. Daarom is het belangrijk dat er per gemeente een lokaal regisseur is/wordt aangewezen die dit bewaakt. Dit kan de beleidsmedewerker gezondheid, jeugd en/of veiligheid zijn. Vanuit de GGD wordt input gegeven voor de uitvoering van deze taak. Inzet: Reguliere inzet: gemeenten-> beleidsmedewerkers gezondheidsbeleid, andere beleidsmedewerkers en afdelingsmanagers gemeenten


11

Hoofdstuk 2.

Kosten preventieactiviteiten 2014-2016

Financiering preventie-activiteiten tot en met 2013 Voor de projectleiding, de communicatie en preventie-activiteiten van Samen aan de slag zijn in het verleden zowel reguliere uren van de GGD en Jellinek, als projectgelden van de gemeente en de provincie ingezet. De GGD zette jaarlijks tot 2011 0,8t fte in voor alcohol jeugd. De Jellinek een vergelijkbare formatie. Tot en met 2011 had Jellinek 1,5 fte voor preventieactiviteiten genotmiddelen, waaronder alcohol jeugd. Van 2007 tot en met 2013 kreeg de GGD, naast haar reguliere uren, jaarlijks extra projectgelden van de gemeenten, variërend van € 30.000,- tot € 50.000,- per jaar: 1. € 30.000,- (0,4fte personeel en middelen) t.b.v. de uitvoering van voorlichtingsactiviteiten gericht op ouders en jongeren onder de 16 jaar; ( 2007 t/m 2010) 2. € 20.000,- t.b.v. mysteryshopactie ( 2009, 2010, 2012, 2013) 3. € 12.000,- t.b.v. BOK, (2012,2013) Met ingang van januari 2012 is de preventieformatie bij Jellinek geschrapt en dus ook de inzet in het project. Hiernaast is, in het kader van de bezuinigingsopdracht van de gemeenten aan de GGD, het preventie/voorlichtingsbudget voor alcohol jeugd van de GGD vanaf 2011 geschrapt. Wel is er in 2012 eenmalig € 20.000,- ontvangen voor een 16-pluscampagne in 2012/2013. Hiernaast is er geld in 2012 en 2013 beschikbaar gesteld om de BOK-interventie door Jellinek te continueren. Eerdergenoemde bezuiniging op projectleiderskosten en uitvoeringskosten van voorlichting kon in 2011 en 2012 voor een deel gecompenseerd worden door extra gelden die de GGD vanuit de provincie kreeg voor ouderparticipatie. De subsidie van de provincie stopt m.i.v. januari 2013.

Financiering 2014 t/m 2016 Gezien de nieuwe uitdaging om het binge-drinken van jongeren aan te pakken en de leeftijdsgrens van 18 jaar te implementeren en succesvolle interventies en de samenwerking van handhaving en preventie te continueren, zijn er extra gelden nodig. Ten behoeve van de projectleiding, communicatie en uitvoering van de voorgestelde preventieactiviteiten van 2014 tot en met 2016, is naast de reguliere inzet van de GGD (0,6 fte), jaarlijks de volgende extra inzet nodig: 0,4 fte plus een budget voor voorlichtingsmaterialen. In totaal komt dit voor de regio neer op een bedrag van jaarlijks € 47.000, - voor 2014, resp. 2015 en 2016. Nb. De personeelskosten zijn door de payroll constructie hoger dan in het verleden. Voorstel Het voorstel is om voor 2014 t/m 2016 jaarlijks extra budget van € 47.000,- aan de GGD toe te kennen om de voorgestelde regionale preventie-activiteiten in samenwerking met anderen te realiseren. Welke preventie/educatieactiviteiten met deze extra financiering gedekt worden, leest u in het schema op pag 2 en 3


12

Wat dit voor de afzonderlijke gemeenten jaarlijks betekent aan extra financiële bijdrage t.b.v. preventie alcohol jeugd, leest u in het schema hieronder.

verdeling extra jaarlijkse regionale kosten in 2014, 2015 en 2016 aantal inwoners kosten Blaricum

9.000

1.725

Bussum

32.500

6.270

Hilversum

85.100

16.400

Huizen

41.500

8.000

Laren Muiden

11.000 6.500

2.115 1.250

Naarden

17.100

3.290

Weesp

18.000

3.450

Wijdemeren

23.300

4.500

totaal

244.000

€47.000,-

-

Hiernaast kan er door gemeenten apart gekozen worden voor plusproducten, d.w.z. extra lokale activiteiten waar extra lokale financiering voor gevraagd zal worden. Kosten hiervoor zijn afhankelijk van de vraag en opvraagbaar bij de GGD.

NB. De mysteryshopactie is in het verleden vanuit projectgelden gefinancierd. Aangezien de mysteryshopactie een integraal onderdeel van handhaving vormt, is het voorstel de financiële dekking hiervan met ingang van 2014 binnen het beleidsveld handhaving op te voeren. De kosten van de mysteryshopactie bedragen bij jaarlijkse uitvoering €20.000,- per jaar. De BOK-interventie is een onderdeel van de openbare orde/ veiligheid. De interventie is in het verleden vanuit projectgelden gefinancierd. Financiering van dit onderdeel dient met ingang van 2014 in het beleidsveld openbare orde/veiligheid gevonden te worden. De kosten van de Boete of Kanskaart-interventie, variëren van € 6000,- tot € 12.000,- per jaar. Dit is afhankelijk van het aantal Halt/BOK-verwijzigingen door de politie.


13

Bijlage 1

Educatie/preventie activiteiten 2007 -2012 en resultaten Samen aan de slag tegen riskant alcoholgebruik jeugd

1. Activiteiten en accenten 2007 -2012 Nadat vanuit de cijfers en de praktijk geconstateerd was dat de jeugd in de Gooi en Vechtstreek te vroeg, te vaak en te veel dronk, startte in 2007 het programma Samen aan de slag tegen riskant alcoholgebruik jeugd in de Gooi en Vechtstreek. In 2007 stonden preventieve activiteiten gericht op publiek draagvlak, ouders, jongeren en voortgezet onderwijs centraal. In 2008 werden deze activiteiten gecontinueerd en werd gestart met aandacht voor de basisschool en met de pilot ‘Boete of Kanskaart’.8 In 2009 en 2010 vond continuering van deze activiteiten plaats. Bovendien is in 2009 gestart met intensieve handhavingsactiviteiten en voorlichting gericht op horeca en supermarkten. Ook zijn er convenanten met sportverenigingen gesloten en is een ondersteuningstraject voor sportkantines aangeboden. Medio 2010 vond de evaluatie van het programma plaats. Op grond van de evaluatie zijn/worden de meeste activiteiten gecontinueerd in 2011, 2012 en 2013.

1.1 Communicatie algemeen Alcoholmatigingsbeleid heeft alleen kans van slagen wanneer de boodschap en bijpassende maatregelen in een groot aantal settings vanuit eenzelfde grondgedachte wordt genomen. Door gezamenlijk op te trekken met een eenduidige krachtige boodschap wordt het thema Jeugd en alcohol zichtbaarder en zal het breed in de samenleving worden besproken. Een regionaal vastgesteld communicatiestrategie is van essentieel belang voor het structureren en waar mogelijk coördineren van de communicatie over Jeugd en Alcohol tussen alle partijen die betrokken zijn bij het programma. In de communicatiestrategie onderscheiden we drie onderdelen: - vergroten kennis en bewustwording over de ernst van de risico’s bij het algemene publiek of specifieke doelgroepen; - vergroten van kennis over de inhoud van de beleidsmaatregelen en over de normen die aan het gewenste beleid ten grondslag liggen; - informeren van het publiek over de resultaten van het beleid. Uit publicaties van het Trimbos-instituut is gebleken dat voorlichting aan jongeren wel tot een betere bewustwording leidt, maar zij hier niet minder of minder vaak door gaan drinken. Daarom wordt ook veel aandacht op de omgeving van jongeren; zoals de ouders, de school en andere intermediairs. Wij onderscheiden dan ook de volgende doelgroepen : jongeren; ouders en opvoeders; intermediairs, alcoholverstrekkers, politiek en collega’s.

8

‘Boete of Kanskaart’ is een educatieve leerstraf van HALT en behelst voorlichting aan jongeren die onder invloed van

alcohol overlast veroorzaken en/of de openbare orde verstoren, plus hun ouders


14

Naast gerichte actie op doelgroepen, is er bij diverse partijen, bestuurders, raadsleden, samenwerkingspartners en algemeen publiek aandacht voor het probleem gevraagd via o.a.: regionale en landelijke aandacht in de pers (meer dan 70 publicaties over alcohol in de regionale pers),radio en TV spots, posters van landelijke campagnes, jaarlijks 2 of 3 projectnieuwsbrieven met regionaal en landelijk nieuws.

1.2 Ouders De afgelopen jaren krijgen ouders steeds meer een sleutelrol toegedicht bij het alcoholgebruik van jongeren. Onderzoek van het Trimbos toont dat de helft van de ouders neutraal/positief staat ten opzichte van alcoholgebruik door hun kinderen en dat kinderen hun eerste drankje doorgaans van hun ouders krijgen. Ook blijkt dat kinderen meer drinken als hun ouders een positief/neutrale houding ten aanzien van alcoholgebruik bezitten. Reden waarom een dergelijke houding als een risicofactor wordt aangemerkt ten aanzien van het drinken van jongeren. Daarentegen lijken een autoritatieve opvoedstijl, gekenmerkt door betrokkenheid, emotionele steun en het stellen van duidelijke regels, goed voorbeeldgedrag en open communicatie een beschermende invloed te hebben op het alcoholgebruik van jongeren (Vermeulen-Smit et al. 2010; van der Vorst et al. 2007). In de afgelopen jaren zijn diverse activiteiten ingezet gericht op agendasetting, bewustwording van gedrag en aandragen van adviezen en handvatten t.b.v. gedragsverandering en benadrukken van belang van de eigen rol van ouders: §

§ § § § §

15.000 ouders ontvingen in 2009 en 2010 waterflesjes met de tekst ‘Water is cool, geen alcohol onder de 16’. Dit gebeurde op diverse momenten, zoals tijdens de kerstinkopen bij supermarkten en op ouderbijeenkomsten op scholen en de musicalvoorstelling van groep 8; 25.000 ouders met kinderen van 11,5 t/m 15 jaar ontvingen in 2008, resp. 2010 een brief en folder van de burgemeester; 350 ouders deden in 2008 mee aan een telefonisch onderzoek over alcohol en opvoeding. Dit onderzoek werd in 2010 herhaald onder opnieuw 350 ouders; jaarlijks werden 5-10 ouderavonden en/of informatiestands gehouden; jaarlijks vond een publiekscampagne plaats gericht op alcohol en opvoeding; in het voorjaar van 2012 is voor het eerst als pilot een publiekscampagne ‘30 dagen zonder alcohol’ gehouden. Deze pilot was gericht op volwassenen in het algemeen en ouders in het bijzonder gezien hun voorbeeldfunctie voor de jeugd. Agendasetting, inzicht en gesprek over het eigen alcoholgebruik stonden hierbij centraal. Het is de bedoeling om deze campagne vanaf 2013 jaarlijks te organiseren in het voorjaar, onder het motto ‘Fris de lente in’.

1.3 Jongeren (16 min) Jongeren worden benaderd via de settings waar ze zich bevinden, via ouders, scholen, sportverenigingen en de openbare ruimte: § 5000 jongeren ontvingen in 2009 en 2010 waterflesjes met de tekst ‘Water is cool, geen alcohol onder de 16’ bij evenementen en sporttoernooien; § tijdens alle periodieke onderzoeken van de JGZ wordt bij groep 7/8 van het BaO en klas 2 van het VO gevraagd naar het alcoholgebruik en gewezen op mogelijke negatieve gevolgen o.a. op het puberbrein; § ca. 80% van de eerste en tweedeklassers van het VO krijgen jaarlijks les over alcohol. Om dit te stimuleren is er een ondersteuningsaanbod van de GGD incl. theatervoorstelling.


15

§

jongeren onder de 16 jaar die onder invloed van alcohol een strafbaar feit plegen, worden toegeleid naar het Boete of Kanskaarttraject van Halt en Jellinek. Van de zomer 2009 tot en met medio 2011 hebben ca. 100 jongeren deelgenomen aan het Boete of Kanskaarttraject. In 2012 waren er ca. 50.

1.4 Jongeren (16 plus) die overmatig drinken In 2007 -2010 stond de norm ‘geen alcohol onder de 16 jaar’ centraal. Uit de evaluatie in 2010 bleek dat de aandacht niet alleen gericht moet zijn op jongeren onder de 16 jaar, maar dat ook inzet op 16-plussers noodzakelijk is. Zij hebben namelijk de neiging om los te gaan als ze eenmaal 16 jaar zijn Veel 16 en 17 jarigen drinken flink. In 2009 heeft 59% (2005 58%) van de 16/17 jarigen recent aan binge drinken gedaan (in korte tijd meer dan 5 glazen per gelegenheid drinken). Door binge drinken vermindert het denkvermogen en de kritische zin en is er verhoogde kans op impulsieve gedragingen (o.a. vandalisme, vechtpartijen). Ook black-outs en alcoholvergiftiging kunnen het gevolg zijn. Het aantal kinderen dat met een alcoholvergiftiging in Tergooiziekenhuizen opgenomen is, is de laatste jaren toegenomen. Het aantal ‘comazuipers’ is gestegen van 16 jongeren in 2007, 24 jongeren in 2010 naar 50 jongeren in 2011. De toename is voor een belangrijk deel veroorzaakt door de meisjes. Dit is het topje van de ijsberg. Er onder zit een hele grote groep kinderen die riskant drinkt en het risico loopt in coma te raken. De jonge comaslachtoffers in Gooi en Vechtstreek kosten jaarlijks zo’n € 100.000,-. Daarom is vanuit het programma ‘Samen aan de slag’ samenwerking gezocht met Tergooiziekenhuizen. Er is in 2011 gezamenlijk een factsheet ontwikkeld en verspreid en vanuit SADS zijn tips gegeven voor de nazorg. Daarnaast naast heeft Tergooi in samenwerking met Jellinek (verslavingszorg) vanaf medio 2012 een nazorgtraject voor comazuipers en hun ouders opgezet. Jongeren zijn en worden benaderd via de verschillende settings Bij jongeren onder de 16 is de norm ‘Geen alcohol onder de 16 jaar’ onder de aandacht gebracht. Om de ‘ongelimiteerde’ toename van drankgebruik als jongeren eenmaal 16 zijn tegen te gaan, is het nodig dat er ook een maatschappelijk gedragen norm komt voor beginnende drinkers, jongeren van 16 jaar en ouder. Uit wetenschappelijk oogpunt zou het wenselijk zijn dat jongeren onder de 21 jaar geen alcohol drinken. De praktijk op dit moment is echter dat drinken als je 16 bent ‘moet’ en niet een beetje, maar flink. Daarom is besloten om vooralsnog als maatschappelijke norm voor 16/17 jarigen in te zetten via diverse settings: zeg nee, of maximaal twee. D.w.z. als je toch zo nodig wilt drinken, drink dan op maximaal twee dagen in de week (liefst minder) en maximaal twee glazen per feest/dag/gelegenheid. In 2011 is gestart met het uitdragen van deze norm bij ouders. NB: Wanneer de leeftijdsgrens voor alcohol naar 18 jaar gaat, moet de norm worden herzien. Schooljaar 2012-2013 wordt een jongerencampagne ontwikkeld gericht op afname van binge drinken en het stimuleren van niet of met mate drinken. In het recent afgesloten regeerakkoord (september 2012) wordt landelijk een verbod aangekondigd voor alcoholverstrekking aan jongeren onder de 18 jaar. Wanneer deze leeftijdsgrens wordt ingevoerd is nog niet geheel duidelijk (waarschijnlijk januari 2014). Op de lange termijn zal dit effect hebben. Op de korte termijn zal het extra inspanning van o.a. voorlichting, handhaving, politie en jongerenwerk vragen.

1.5 Scholen


16

School is dé vindplaats van jongeren en daarmee een belangrijke setting om activiteiten richting jongeren, maar ook hun ouders, uit te zetten. Te denken valt aan activiteiten in het kader van het vergroten van de kennis en bewustwording van de leerlingen, deskundigheidsbevordering van het personeel in signalering en begeleiding, verwijzing bij leerlingen met problemen, en regulering door beleidsmaatregelen vanuit de school (met name op feesten en schoolkampen). Tevens kan de school ouders aanspreken op hun verantwoordelijkheid inzake alcoholgebruik van leerlingen. In het E-MOVO-onderzoek (2006) van de GGD, geeft 20% van de tweedeklassers aan alcohol op schoolfeesten te drinken. Bovendien weten we uit landelijk onderzoek van het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid (STAP)) dat tijdens één op de drie schoolfeesten voor de bovenbouw waar wel alcohol wordt geschonken, leerlingen onder de 16 jaar ook gewoon alcohol drinken. Ook blijkt uit dit landelijk onderzoek dat op schoolfeesten (die overigens vaak uitbesteed worden) waar alcohol wordt gedronken, 43% van de drinkers vijf glazen alcohol of meer drinkt. Voortgezet onderwijs Scholen kunnen gebruik maken van het ondersteuningsaanbod van de GGD. Dit betreft advies over lessen en beleid en de verzorging van ouderactiviteiten. Het voortgezet onderwijs wordt meerdere keren per jaar geïnformeerd over les- en voorlichtingsmateriaal, ontvangt een jaarlijkse nieuwsbrief, biedt ondersteuning bij/deelname aan ouderavonden en alcoholbeleid i.c. regels/checklists bij feesten en kampen e.d. Tevens was er de afgelopen jaren de mogelijkheid om een door DNL Theatercollectief in samenwerking met GGD Gooi en Vechtstreek ontwikkelde interactieve theatervoorstelling (LAM en PROOF) in te zetten; hiervan is goed gebruik gemaakt. Deze is ca. 70 keer ingezet in de regio. Ook blaastests kunnen bij de GGD worden geleend om het indrinken voorafgaand aan feesten te kunnen tegengaan. Hier wordt regelmatig gebruik van gemaakt, niet alleen door scholen maar ook door hockeyclubs. De afgelopen jaren besteedden bijna 80% van de scholen in lessen voor de onderbouw aandacht aan alcoholgebruik. Voor de bovenbouw van het VO heeft Julianaoord een gastles ontwikkeld, verzorgd door een Korsakov-patiënt en een verpleegkundige. Deze les wordt tegen kostprijs af en toe ingezet. Bij de scholen die meegedaan hebben aan E-MOVO is inmiddels in de afgelopen periode tweemaal het schoolprofiel gepresenteerd, met expliciet aandacht voor alcoholgebruik. Voor scholen kan dit een basis vormen voor beleid, dat bijv. kan leiden tot heldere regels over alcohol bij kampen en feesten en evt. alcoholvrije feesten. Basisonderwijs De inzet op het basisonderwijs is de afgelopen jaren, vanwege de noodzakelijke prioriteitsstelling, beperkt geweest. Wel zijn de scholen meerdere keren per jaar geïnformeerd over passend voorlichtingsmateriaal en lesmethoden (zoals lespakket ‘Alcohol en roken, een ander verhaal’). Groepen 7/8 die tot 2008 een gastles van de politie ontvingen, krijgen deze vanwege het terugtrekken van de politie op haar kerntaken, niet meer. In 2008-2010 is er een aanbod van gastlessen en ouderavonden van het Jellinek geweest voor basisscholen. Een kwart van de scholen maakte gebruik van de gastles. In totaal hebben 55 klassen met leerlingen van groep 8 een gastles ontvangen over alcohol. Geen gebruik werd er gemaakt van het ouderavondaanbod. Gezien de kosten en batenverhouding, is deze gastles in het kader van bezuinigingen uit het aanbod gehaald.

1.6 Alcoholverstrekkers 1.6.1 Sportkantines Concept 0.2 Plan van aanpak preventie- en educatie-activiteiten 2014-2016, 11 maart 2013

17

Uit onderzoek is gebleken dat er ook in sportkantines door jongeren onder de 16 jaar alcohol wordt gedronken. Alcoholgebruik op jonge leeftijd heeft naast gezondheidseffecten, ook invloed op de sportprestaties (vermindering conditie, vochtverlies, extra spierpijn e.d.). Kortom alcohol en sport gaan niet samen. Gemeenten hebben een specifieke relatie met sportclubs, waardoor de beïnvloedingsmogelijkheden wat groter zijn dan bijv. bij de horeca. Bedacht moet echter worden dat de prijsstelling vaak afwijkt van die in de reguliere horeca (door inzet van vrijwilligers, subsidiering e.d.), waardoor de sportkantines een drempelverlagend effect hebben op de verkrijgbaarheid van alcohol. In 2000 werden sportkantines verplicht om een alcoholbestuursreglement (ABR) op te stellen alvorens er een Drank- en Horecavergunning kan worden aangevraagd. In het ABR moeten wettelijke bepalingen en huisregels met betrekking tot het alcoholgebruik in sportkantines vastgelegd worden. Het bestuursreglement moet worden voorgelegd aan de gemeente bij de aanvraag van een nieuwe dranken horecavergunning. De gemeente is bevoegd om bij het niet naleven van het ABR de vergunning voor het verantwoord verstrekken van alcohol in te trekken. In 2009/2010 tekenden gemeenten in het kader van het programma SADS met bijna 60 sportclubs een convenant waarin de intentie werd uitgesproken om meer aandacht te besteden aan het uitdragen en naleven van de regel geen alcohol onder de 16 jaar. Ter ondersteuning van deze intentie van sportverenigingen is, m.b.v. subsidie van de Provincie Noord-Holland, een versterkingstraject uitgevoerd waarbij naast voorlichtingsmateriaal, diverse ondersteuningsactiviteiten aangeboden zijn zoals gratis IVA-trainingen (16 verenigingen met 160 barvrijwilligers) en een auditteam dat, na onderzoek, verbeterpunten heeft aangeleverd aan de sportverenigingen. Daarnaast zijn ouders, teamleiders en barvrijwilligers aangesproken om de leeftijdsgrenzen voor alcoholverkoop na te leven. Zowel voor de sportverenigingen, als voor de ouders (ook vaak als vrijwilliger) en de jeugd is voorlichtingsmateriaal aangeleverd: flyers, posters, artikelen voor clubblad en/of site, en waterflesjes bij toernooien. Aan zes sportverenigingen die goed op weg zijn, en een voorbeeld voor andere verenigingen zijn, werd de Frisse sportkantinestimuleringsprijs uitgereikt. In de jaren 2010 en 2012 zijn sportverenigingen bezocht door mysteryshopguests, heeft een terugkoppeling van de resultaten plaatsgevonden en hebben sommige gemeenten hieraan een follow-upgesprek met vertegenwoordigers van sportverenigingen gekoppeld. In 2012 hebben alle sportverenigingen een lijst met mogelijke maatregelen ontvangen t.b.v. een verantwoord alcoholgebruik. 1.6.2 Cafés, cafetaria, slijterijen en supermarkten Alcoholverstrekkers handhaven onvoldoende de wettelijke leeftijdsgrenzen, zo is aangetoond. Alcoholgebruik en overlast gaan vaak hand in hand. Het terugdringen van riskant alcoholgebruik door de jeugd levert dan ook een bijdrage aan vermindering van de overlast in de directe omgeving. Uit onderzoek is een aantal oorzaken naar voren gekomen voor het feit dat jongeren onder de 16 alcohol gebruiken in de horeca: § Gedrag: jongeren ervaren uitgaan als een avond vrij van het dagelijks leven, en houden zich graag aan hun eigen regels (waaronder binge drinken); § Ouders hebben een tolerante houding ten aanzien van alcoholgebruik en uitgaansgedrag van jongeren; § Grote beschikbaarheid: alcohol is goedkoop en leeftijdsgrenzen worden matig nageleefd § Gebrek aan handhaving: er is onvoldoende controle op handhaving van de DHW (Drank- en Horecawet) door de VWA (Voedsel en Waren Autoriteit) controleurs door beperkte handhavingscapaciteit; Concept 0.2 Plan van aanpak preventie- en educatie-activiteiten 2014-2016, 11 maart 2013

18

§ § § §

Jongeren worden niet aangesproken of afgeremd in hun drinkgedrag in de horeca (groepsdruk); In bestaande horecaconvenanten is er onvoldoende aandacht voor specifieke maatregelen gericht op leeftijdshandhaving; Verstrekkers in de horeca zijn niet voldoende vaardig of gemotiveerd om drankverstrekking aan jongeren onder de 16 jaar te voorkomen; De sancties voor het overtreden van de leeftijdgrenzen voor een verstrekker zijn relatief laag vergeleken met de extra omzet die verkoop aan onder de zestien oplevert.

Vanaf 2009 is er vanuit ‘Samen aan de slag’ extra aandacht besteed aan alcoholverstrekkers. Alcoholverstrekkers zijn aangesproken op hun verantwoordelijkheid bij het voorkomen van riskant alcoholgebruik jeugd via brieven van B&W en gesprekken met gemeenten. Er is er een horecastappenplan ontwikkeld en er zijn extra controles van de VWA i.s.m. de politie geweest op het naleven van de leeftijdsgrenzen. Van september 2009 t/m september 2010 zijn ca. 350 alcoholverstrekkers ( extra) gecontroleerd. 26 boeterapporten zijn in die periode opgemaakt. Over deze controles zijn persberichten verschenen. Daarnaast zijn er in 2009, 2010 en 2012 Mystershopacties gehouden bij steeds 150 alcoholverstrekpunten, met persoonlijke terugkoppeling van de resultaten. Een aantal gemeenten heeft een follow-up gesprek gevoerd met de horeca.

1.7 Openbare ruimte Het in het bezit hebben van alcoholhoudende dranken bij de jeugd van 16 jaar en jonger in de openbare ruimte kan ontmoedigd/onmogelijk gemaakt worden door regelgeving (aanpassing van de APV), handhaving (afspraken met de politie) en inschakeling van de ouders. De belangrijkste interventie die uitgevoerd wordt t.a.v. deze setting is Boete of Kanskaart. Vanaf juni 2009 bestaat in de regio Gooi en Vechtstreek het project Boete of Kanskaart. Dit project richt zich op jongeren tussen de 12 en 18 jaar die zich schuldig maken aan overlast en vandalisme onder invloed van alcohol, openbare dronkenschap of alcoholgebruik op plekken in de gemeenten waar dit verboden is. Voorheen kregen deze jongeren een boete, maar nu kunnen ze een Kanskaart krijgen in de vorm van een speciale Haltafdoening. Deze behelst dat betreffende jongeren en hun ouders een cursus/bijeenkomst volgen bij de instelling voor verslavingszorg. Dit stimuleert de jongere na te denken over de risico’s van zijn alcoholgebruik en probeert hem te motiveren tot verantwoord alcoholgebruik. Niet alleen de jongeren, maar ook hun ouders worden bij het project betrokken. Van de zomer 2009 tot en met medio 2011 hebben ca. 100 jongeren deelgenomen aan het Boete of kanskaarttraject. In 2012 waren dit er ca. 50.

1.8 Evenementen De regio Gooi en Vechtstreek kent jaarlijks tal van evenementen waarbij alcohol wordt geschonken (braderieën, dorpsfeesten, culturele evenementen, Koninginnedag, sportevenementen). Op veel van deze evenementen komen jongeren af, die zich tegoed doen aan het aanbod. Dit is bij een aantal evenementen steevast oorzaak van problemen in de sfeer van openbare orde. De gemeenten beschikken over mogelijkheden om overmatig alcoholgebruik en de hiermee gepaard gaande overlast te beperken. De gemeente verstrekt bij de gelegenheid vergunningen in de vorm van een ontheffing voor het schenken van zwak alcoholische dranken (bier en wijn) en kan extra eisen stellen aan aanbieders. In 2007 is een checklist t.b.v. evenementen ontwikkeld met maatregelen om riskant alcoholgebruik van de jeugd te verminderen. Sinds 2008 wordt de checklist in de meeste gemeenten in de Gooi en Vechtstreek gehanteerd.


19

2.

Resultaten Samen aan de Slag 2007-2012: integrale aanpak werkt!

Het programma SADS is halverwege 2010 geëvalueerd door gegevens over het alcoholgebruik van jongeren uit E-MOVO 2010 te vergelijken met gegevens van E-MOVO 2006. E-MOVO (Elektronische MOnitor en VOorlichting) is een door de GGD digitaal uitgevoerd onderzoek onder leerlingen van klas 2 en 4 van het voortgezet onderwijs). In 2014 verschijnen weer nieuwe cijfers uit E-MOVO. Verder zijn er in 2009, 2010 en 2012 Mysteryshop-onderzoeken gehouden bij alcoholverstrekkers om zicht te krijgen op verbetering van de naleving van leeftijdsgrenzen. Alcoholgebruik onder de 16 jaar sterk afgenomen Uit de voornoemde vergelijking blijkt dat het alcoholgebruik onder de 16 jaar sterk is afgenomen. In 2010 geeft 33% van deelnemers onder de 16 jaar aan dat zij in de afgelopen vier weken alcohol hebben gedronken. In 2006 was dit 49%. Een vijfde (21%) van de deelnemers onder de 16 jaar geeft aan in 2010 binge gedronken te hebben (in 2006 ruim een kwart, 27%). De afname van het alcoholgebruik onder de 16 jaar is met name te merken bij leerlingen van klas 2 van het voortgezet onderwijs. De gemiddelde leeftijd waarop leerlingen beginnen met alcohol drinken is van 12,3 jaar in 2006 gestegen naar 12,8 jaar. Het overmatig gebruik van alcohol in de afgelopen vier weken (vijf of meer drankjes met alcohol bij één gelegenheid) is ook het flink afgenomen bij tweedeklassers (van 18% in 2006 naar 11% in 2010). Bij vierdeklassers is de daling minder: van 52% naar 47%. Het actuele dronkenschap of aangeschoten geweest zijn van tweedeklassers is gehalveerd (van 11% in 2006, naar 5% in 2010). Het overmatig alcoholgebruik van jongeren is nog steeds zorgelijk Het overmatig gebruik van alcohol van vierdeklassers in de afgelopen vier weken (vijf of meer drankjes met alcohol bij één gelegenheid) is bij vierdeklassers nog steeds zeer zorgelijk. Bijna de helft van de 15/16-jarigen heeft de laatste maand binge gedronken:47% in 2010; 52% in 2006. Ouders minder tolerant Uit het E-MOVO-onderzoek blijkt dat ouders minder tolerant zijn t.o.v. drinken onder de 16 jaar. In 2010 zegt 16% van de tweedeklassers dat hun ouders dit goed vinden. In 2006 was dit bijna de helft (43%). Voor vierdeklassers betreft dit in 2010 41% van de leerlingen. In 2006 was dit 59%. Het stiekem drinken is wel toegenomen. Naleving leeftijdsgrenzen door alcoholverstrekkers flink verbeterd Bij een steekproef van 150 alcoholverstrekkers (supermarkten, slijterijen, cafetaria’s en cafés) is een Mysteryshop-actie gehouden tijdens diverse weekenden in mei/juni 2009 en mei/juni 2010. Bij een Mysteryshop-actie proberen 15-jarige jongeren uit de regio alcohol te kopen. Op deze manier wordt getoetst of alcoholverstrekkers zich houden aan de leeftijdsgrenzen voor verstrekking van alcohol: ‘geen alcohol onder de 16’. Uit de eerste Mysteryshop-acties in 2009 blijkt dat de naleving slecht is. Slechts in 1 op de 5 gevallen (18%) kregen 15-jarige jongeren geen alcohol. In 4 op de 5 gevallen (82%) konden 15jarigen dus wél alcohol kopen. Na deze eerste Mysteryshop-actie hebben de gemeenten alcoholverstrekkers aangeschreven op hun verantwoordelijkheid en uitgenodigd voor een gesprek. Hiernaast hebben gemeenten, VWA en politie een handhavingsconvenant met horecastappenplan ingevoerd. Ook is de controle op de naleving versterkt door extra inzet van VWA en politie. De resultaten van deze controles werden steeds publiekelijk bekend gemaakt. Voor 26 ondernemers is een boeterapport opgesteld. De extra inspanningen richting alcoholverstrekkers lijken effect te Concept 0.2 Plan van aanpak preventie- en educatie-activiteiten 2014-2016, 11 maart 2013

20

hebben. De resultaten van de Mysteryshop-actie in 2010 bij alcoholverstrekkers geeft aan dat er een flinke verbetering in de naleving van de leeftijdsgrens is opgetreden van 18% correcte naleving in 2009 naar 56% in 2010. In 2010 kon in meer dan de helft van de gevallen een 15-jarigen geen alcohol kopen. In 2009 konden jongeren van 15 jaar in 4 op de 5 gevallen wel alcohol kopen. De meest recent gehouden Mysteryshop-actie laat zien (2012) dat de 15-jarigen bij meer dan de helft van de zaken alcohol konden kopen, een kleine teruggang t.o.v. 2010, maar nog steeds een grote verbetering ten opzichte van 2010. Wel wordt er steeds meer naar leeftijd en identiteitskaart gevraagd. De naleving bij de alcoholverstrekkers verschilt per sector. Slijterijen scoren het best met 65% naleving, gevolgd door cafetaria 47%, supermarkten 41% en horeca 38%. In 2012 vond een vergelijkbaar onderzoek bij sportkantines plaats. Slechts 10% van de sportverenigingen in deze regio houdt zich aan de leeftijdsgrenzen, in 2010 was dat nog 16%. Landelijk is het hiermee echter nóg slechter gesteld: 4%. In 2010 is eenmalig gekeken of het (eenmalig aangeboden) ondersteuningstraject effect heeft gehad. De resultaten hiervan vielen tegen. Het verschil tussen verenigingen met convenant en ondersteuningsaanbod versus verengingen zonder convenant is gering. De in de regio ingeslagen weg van convenanten en ondersteuning werkt dus enigszins, maar is niet voldoende om het alcoholgebruik onder jongeren in de sportkantines flink aan te pakken. Er waren wel enkele koplopers. Daarom is in 2010 aan zes sportverenigingen de Frizze sportkantine-stimuleringsprijs uitgereikt. Conclusie: De naleving in 2012 is iets slechter dan in 2010, maar veel beter dan in 2006. In vergelijking met landelijke cijfers doen de alcoholverstrekkers in Gooi en Vechtstreek het redelijk. De gezamenlijke inspanningen van gemeenten, GGD, VWA, politie en ondernemers hebben dus effect.


21

educatie-activiteiten

Recommend Documents