Weidevogelverslag 2011

Weidevogelverslag 2011

www.nvwk.nl

© 2011 Natuur- en Vogelwerkgroep “De Krimpenerwaard”

Deze publicatie is mede mogelijk gemaakt door: Embleem Drukkerij Goud

Weidevogelverslag 2011 Publicatie Natuur- en Vogelwerkgroep “De Krimpenerwaard” Ouderkerk aan den IJssel, november 2011

Drukwerk Tekeningen Verzorging verslag

: Goud Printcenter – Alblasserdam : Hans Tielkemeijer : Jan Terlouw Bente Tielkemeijer

2

Inhoud Bladzijde Voorwoord

4

Groepssamenstellingen

5

Overzicht 2011 - tabellen

7

Verslagen per bedrijf

11

De zwarte stern

29

Het weerverloop en onze weidevogels in 2011

31

A.N.V. “Weidehof Krimpenerwaard”

34

Gepubliceerd

35

Afkortingen

46

3

Voorwoord We hadden in 2011 een heel droog voorjaar waardoor de grond erg hard werd en het voor weidevogels met een lange snavel moeilijk werd om voldoende voedsel te bemachtigen. Niet alleen omdat de grond zo hard was maar ook omdat daardoor de wormen dieper wegkropen om de wat zachtere aarde te bereiken. En de vogels hebben voldoende voedsel nodig om zelf in conditie te blijven, maar ook om eieren te kunnen produceren. Waarschijnlijk zijn hierdoor diverse vogels niet aan broeden toegekomen. Ook werd gedacht dat bijvoorbeeld grutto’s later in het seizoen zijn gaan leggen, maar daar is in de werkboekjes niets van gebleken. De meeste werkboekjes en verslagen kwamen gelukkig al vroeg binnen, waardoor we snel aan de samenstelling van het verslag konden beginnen, want dat is toch elk jaar weer een flinke klus. Veel oponthoud ontstond helaas door het onnauwkeurig invullen van de gegevens, waardoor veel moest worden nagevraagd bij de inzenders. Ook moest worden vastgesteld dat in enkele gevallen helemaal geen boekjes werden ingevuld! Op het nut van deze notities kom ik op de startavond op 7 maart 2012 nog terug. Het aantal actieve vrijwilligers blijft aardig op peil maar het aantal deelnemende bedrijven is flink verminderd door de verscherpte eisen die aan de kontrakten worden gesteld, waardoor minder boeren voor een kontrakt –met vergoeding- in aanmerking komen. Van de bedrijven met een kontrakt wordt ongeveer de helft door ons bezocht, terwijl we ook nog bij eenzelfde aantal boeren zonder kontrakt het land in zijn geweest. Uiteindelijk zijn de resultaten enorm meegevallen, o.a. door veel meer legsels van de kievit in Krimpen aan de Lek. En het wordt nog mooier als ook de gegevens van de monitorings-rapporten bekend worden, wat momenteel helaas nog niet het geval is. Ook met de zwarte stern ging het dit jaar prima! U kunt alles op uw gemak bekijken in het jaarverslag. Laten we ons best doen om de stijgende lijn ook volgend jaar vast te houden. Coördinator Weidevogelbeheer Jan Terlouw Snip 36 2831 XG Gouderak Telefoon 0182 – 372769 E-mail: [email protected]

4

Groepssamenstellingen Benedenberg / Zuidbroek:

Arie Kooy, Jan de Boer, Adrie Koppe, Jan van der Salm, Ineke Hamstra, André Kreukniet, Dick Zom, Dick Bezemer

Boer:

Janus Boer, Jan Boer

Van den Bos:

Rinus van den Bos, Paul Vermeulen, Pjotr Hofman, Gradus Wielders

Bosch:

Marion Bosch, Margreet Reijmer

Den Braber:

Leen den Braber, Gerard Feytel, Joop Goossens, Ab van Adrichem, Hans Havenaar

Van der Graaf:

Cor van der Graaf, Adrie Noorlander, Cor Rabouw, Dick Neijenesch, Lex Neijenesch

Groen:

Leo Groen, Tine Haan, Han Noorlander

De Groot:

Paula de Groot, Ton de Groot

Kattenwinkel:

Hans Kattenwinkel, Hans Stam, Birgit de Wild, Els van der Veer, Wim Raateland

De Ligt:

Simon de Ligt, Roel ’t Hart

Maasdam:

Peter Maasdam, Jan Heuvelman, Peter Hoogendijk

De Mik:

Klaas de Mik

Monhemius:

Jannie Monhemius, Janny van Herk, Joep Vermaat, Sytze Venema, Tjeco Smits

Van Ree:

Leen van Ree, Klaas Koopmans, Peter Bloot, Hennie van Buuren, Carla Zantinge

Van Rooyen:

Carla van Rooyen, Adrie Ooms

Van Schaardenburgh:

Henk van Schaardenburgh

Schaareman:

Ben Schaareman, Meindert Slager, Kees de Kruiff

Sloof:

Wim Sloof, Joke Colijn, Max Ossevoort

Terlouw:

Jan Terlouw, Tiny Bremmer, Adrie Terlouw, Gert Heuvelman

Tielkemeijer:

Bente Tielkemeijer, Jan Heuvelman, Jan Terlouw

5

Tussenlanen:

Piet Broere, Gerrit den Hoed, Jannie Ooms, Monique Hagedoorn, Cees Bouter, Sjaak van Buren, Arie van Dam, Piet van Es, Leen de Gier, Bert Hagedoorn, Henny van Vliet, Jan Stout, Jan Vreugdenhil, Aad Hegge, Joris de Kluiver, Ada de Laay, Daan van de Velde

Van Vliet:

Bas van Vliet, Hugo Halleriet, Jan Stoffer, Arie van Vliet, Kate Miller

6

Overzicht / tabellen N.B. - Alle gegevens van regio Haastrecht zijn met ingang van 2006 ook verwerkt in de tabel. - Helaas, indien geen ‘data’ (nestgegevens en/of verslag) werden ingeleverd, zijn ook geen gegevens in de rapportage vermeld.

7

Aantal vrijwilligers

Aantal deelnemende bedrijven

Aantal hectares beschermd gebied

8

Gevonden nesten 2011

Totaal 2011

Bekend

Uit

Niet uit

% uit

Grutto Kievit Kuifeend Scholekster Slobeend Tureluur Zomertaling

91 306 1 71 13 40 2

67 192 1 45 13 25 1

53 150 1 34 8 22 1

14 42 0 11 5 3 0

79,10 78,13 100 75,56 61,54 88,00 100

Totaal

524

344

269

75

78,20

Soort

 

 

 

 

 

 

Verliesoorzaken 2011 Soort

Predatie Beweiding

Werkzaamheden

Verlaten

2 10 1

Grutto Kievit Scholekster Slobeend Tureluur

6 20 5 1 1

5 1 1 3

Totaal

33

10

Overig

1 1

1

9

14

2

Onbekend

Totaal per soort

1 10 3 1 1

14 42 11 5 3

16

75

Gevonden nesten 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Kievit Grutto Tureluur Scholekster

453 235 45 84

211 103 24 48

377 196 63 70

365 171 43 69

465 234 63 83

532 234 63 93

698 317 73 139

531 216 64 88

352 163 43 74

329 150 50 62

233 107 43 44

306 91 40 71

Aantallen in relatie tot 2000 Soort

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Kievit Grutto Tureluur Scholekster

1,00 1,00 1,00 1,00

0,47 0,44 0,53 0,57

0,83 0,83 1,40 0,83

0,81 0,73 0,96 0,82

1,03 1,00 1,40 0,99

10

1,17 1,00 1,40 1,11

1,54 1,35 1,62 1,65

1,17 0,92 1,42 1,05

0,78 0,69 0,96 0,88

0,73 0,64 1,11 0,74

0,51 0,46 0,96 0,52

0,68 0,39 0,89 0,85

Verslagen per bedrijf Bedrijf: J. Aantjes Vrijwilligersgroep: De Groot

Grutto Kievit Totaal

aantal bekend gevonden resultaat nesten 5 5 2 2 7

7

Polder: Vlist

uit

5 2

niet uit % uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden / oorzaak beweiding onbekend 100 100

7

100

Dit jaar heeft de groep De Groot voor de eerste keer gelopen bij de boerderij van Jan Aantjes in Vlist. Ze zijn begonnen op 6 april, toen het gras nog kort was. Ze hebben in totaal 7 nesten gevonden, voor hen een goed resultaat op gras (ze waren zoeken in maisland gewend) dat toch enigszins tegenviel gezien het grote aantal vogels in de lucht. Vader en zoon Aantjes waren zeer behulpzaam bij het zoeken, beschermen en om de nesten heen maaien, hetgeen door de vrijwilligers zeer werd gewaardeerd. Half mei waren er bijna geen vogels meer te zien, zodat er gestopt is met zoeken. Het is bijzonder dat alle nesten volledig zijn uitgekomen! Bedrijf: Jan & Lineke Aantjes – Verhoef Vrijwilligersgroep: Kattenwinkel

Grutto Kievit Totaal

aantal bekend gevonden resultaat nesten 4 4 2 2 6

6

uit

1 2 3

Polder: Vlist Westzijde

niet uit % uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden / oorzaak beweiding onbekend 3 25,0 1 2 100 3

50,0

Een slecht broedjaar voor de weidevogels op dit perceel. Dit heeft wellicht te maken met het feit dat een buizerd er al enkele jaren vlak naast broedde (dit jaar niet). Wellicht zijn er andere redenen voor het mindere resultaat. Dit jaar hebben de vrijwilligers de nesten, naast de markering met stokjes, ook met GPScoördinaten vastgelegd. Zo waren zij in staat om vast te stellen dat na het maaien en hooien twee nesten (met stokjes en al) volledig verdwenen (weggemaaid) waren.

11

Bij het maaien waren, om de enkele nesten waarvan de markering wel op tijd was opgemerkt, minimale vluchtheuveltjes vrijgelaten (grootte ongeveer 10-15 m2). Daaruit blijkt eens te meer dat het moderne boerenbedrijf zich niet goed leent voor deze vorm van weidevogelbeheer. Hierbij niets ten nadele van de familie Aantjes; het is de economische wetmatigheid die snelheid en grootschaligheid dicteert. Bedrijf: G. Anker

Polder: Schoonouwen

De vrijwilligersgroep Sloof heeft hier dit jaar helaas geen weidevogelnesten gevonden.

Bedrijf: M. Boele Vrijwilligersgroep: Schaareman

Polder: Beneden Haastrecht

aantal bekend gevonden resultaat nesten Grutto 5 5 Kievit 19 18 Tureluur 1 1 Scholekster 1 1 Slobeend 2 2

uit

Totaal

27

28

27

niet uit

5 18 1 1 2

% uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden / oorzaak beweiding onbekend 100 100 100 100 100 100

Ben Schaareman en Kees de Kruiff hadden dit jaar problemen met hun gezondheid, zodat Meindert Slager bijna alle zoekwerkzaamheden alleen heeft opgeknapt. Dit is hem zeer goed gelukt en dus zeker een kompliment waard! Hopelijk is deze groep volgend jaar weer kompleet. Bedrijf: Dierenhouderij Bogaard Vrijwilligersgroep: Monhemius

Polder: Benedenkerk

aantal bekend gevonden resultaat nesten Grutto 2 2 Kievit 6 6 Tureluur 2 2 Slobeend 1 1 Scholekster 2 2

uit

2 6 1 1 2

1

Totaal

12

1

13

13

niet uit

12

% uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden / oorzaak beweiding onbekend 100 100 50,0 1 100 100 92,3

1

Bij deze melkveehouderij waren de resultaten van de groep Monhemius een tikkeltje positiever dan in 2010. Met name het gevonden aantal kievitsnesten nam toe. De monitoring van het vaste perceel is ook weer volgens de bekende methode uitgevoerd. De vogelsoorten die op het land van Bogaard zijn aangetroffen in 2011 omvatten: grutto, bosruiter, kievit, tureluur, scholekster, wilde eend, slobeend, smient, visdief, zwarte stern, blauwe reiger, purperreiger, witte kwikstaart, graspieper, veldleeuwerik, krakeend, putter, boerenzwaluw, bruine kiekendief, knobbelzwaan, buizerd, torenvalk, havik, rietgors, koekoek, kemphaan, kokmeeuw, gierzwaluw, huiszwaluw, spreeuw en wulp. Hierbij was toch wel één van de hoogtepunten het zien en horen van een havik. Zoals wel vaker deden zich ook dit jaar weer enkele bijzondere omstandigheden voor bij de familie Bogaard. Zo waren er, als gevolg van bouwactiviteiten direct achter de boerderij, een aantal bergen grond gestort, evenals een behoorlijke hoeveelheid water die niet weg kon lopen. Hierdoor ontstond er als het ware een klein stukje ecologische hoofdstructuur vlak achter de boerderij, waar al snel een ongekend aantal soorten zich thuis ging voelen. Hoogtepunt was een groot aantal steltlopertjes. Ook werd een scholeksternest op één van de hopen grond aangetroffen. Verder is noemenswaardig het nest van een witte kwikstaart in het dashboardkastje van een ergens in het weiland gestrande auto. Toen de vrijwilligers eens moesten schuilen voor onweer zaten ze op de achterbank van deze auto oog in oog met de kwikstaart, die waarschijnlijk dacht: ‘wat doen jullie in mijn auto?’.

Dan nog één voorbeeld in de categorie ‘hoeveel geluk kan je hebben’: de vrijwilligers vonden in een klein wilgenboompje een nest van een putter. Ze stonden er vlak omheen om te pogen in het nest te kijken, tevergeefs. Een paar dagen later keken anderen ook bij het nest en schrokken zich wild toen onder hun een wilde eend opvloog die aan de voet van het wilgenboompje een nest had met 9 eieren …. Tot slot sloten de vrijwilligers zoals ieder jaar af met het prettige gevoel dat ze kregen bij het zien en horen van de veldleeuwerik. Zoals vaker hebben ze ook dit jaar niet het bijbehorende nest gevonden, maar ze blijven hopen !!

13

Bedrijf: E. Bos Vrijwilligersgroep: Tussenlanen

Grutto Slobeend Totaal

aantal bekend gevonden resultaat nesten 1 1 1 1 2

2

Polder: Bergambacht

uit

1

1

niet uit % uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden / oorzaak beweiding onbekend 100 1 0 1 1

50,0

1

Bedrijf: H.G. Brooshooft – Voorsluijs Vrijwilligersgroep: Benedenberg / Zuidbroek

Grutto Totaal

aantal bekend uit niet uit gevonden resultaat nesten 2 2 2 2

2

2

Polder: Bergambacht

% uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden / oorzaak beweiding onbekend 100 100

Bedrijf: L. van Erk Vrijwilligersgroep: Tielkemeijer

Polder: Berkenwoude

aantal bekend uit niet uit gevonden resultaat nesten Grutto 1 1 1 Kievit 10 10 8 2 Scholekster 1 1 1 Tureluur 1 1 1

% uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden / oorzaak beweiding onbekend 100 80,0 1 1 0 1 100

Totaal

76,9

13

13

10

3

2

1

De nesten liggen bij dit bedrijf op een zeer breed perceel van ca. 5 hectare. Toen daarvan ongeveer de helft was gemaaid (waarbij de gemarkeerde nesten keurig werden gespaard) waren er op het ongemaaide deel nog verschillende nesten die nog moesten uitkomen. Na overleg met ‘Weidehof’ is hier zgn. ‘last minute beheer’ toegepast. Dit betekent dat er later werd gemaaid – uiteraard tegen vergoeding- waardoor de vogels rustig verder konden broeden en er voor de kuikens van het al gemaaide deel foerageer- en schuilmogelijkheden waren op het nog ongemaaide deel. Bij dit bedrijf zijn dit jaar 3 paar boerenzwaluwen aangetroffen.

14

Bedrijf: C.M. Gille Vrijwilligersgroep: Van der Graaf

Polder: Bergambacht

aantal bekend uit niet uit gevonden resultaat nesten Grutto 3 3 1 2 Kievit 11 10 9 1 Scholekster 3 2 1 1 Tureluur 2 2 2 Slobeend 3 3 3 Kuifeend 1 1 1 Zomertaling 1 1 1

% uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden / oorzaak beweiding onbekend 33,3 2 90,0 1 50,0 1 100 100 100 100

Totaal

81,8

24

22

18

4

3

1

De groep vrijwilligers is begin april, met veel actieve deelname van Maartje Gille, enthousiast gestart met het nieuwe weidevogelseizoen. Dick Nijenesch en Cor v.d. Graaf moesten, gedwongen door fysieke ongemakken, al snel hun deelname staken. Hopelijk zijn zij volgend jaar weer van de partij! Na een daling in 2010, is er nu weer een stijgende lijn in het aantal gevonden nesten. Een toename van het totaal aantal van 17 (2010) naar 24 (2011) betekent een stijging van maar liefst 41%! Ook de soortvariëteit is toegenomen. In 2010 werden geen eendennesten aangetroffen, tegen 5 dit jaar. Opvallend is verder dat alle nesten van kieviten en scholeksters zijn aangetroffen op maïsland . Er zijn bij dit bedrijf twee percelen met een uitgestelde maaidatum. Het aantal waarnemingen op deze percelen was minimaal. Een beschermende functie voor weidevogels hebben deze percelen op deze manier dan ook nauwelijks. Wellicht is het beter om de percelen met uitgestelde maaidatum in het vervolg pas aan te wijzen na de eerste waarnemingsronde met betrekking tot weidevogels. Dan kunnen de drukst bezochte percelen worden geselecteerd voor uitgesteld maaien, wat tot een beter resultaat kan leiden. Bedrijf: J. Hakkesteegt Vrijwilligersgroep: Tussenlanen

Polder: Bergambacht

Bij dit bedrijf hebben onze vrijwilligers helaas geen weidevogelnesten aangetroffen. Bedrijf: W. Halling Vrijwilligersgroep: Van den Bos

Grutto Kievit Totaal

Polder: De Nesse

aantal bekend uit niet uit % uit predatie verlaten werkzaam- verliesgevonden resultaat heden / oorzaak nesten beweiding onbekend 2 2 2 100 2 2 1 1 50,0 1 4

4

3

1

75,0 15

1

De vrijwilligersgroep Van den Bos heeft bij dit bedrijf 20 hectare grasland afgezocht naar nesten van weidevogels. Evenals de vorige jaren verliepen de kontakten met de boer goed. Dit jaar had de boer geen contract voor uitgestelde maaidatum maar heeft hij op eigen initiatief langer gewacht met maaien. Een zeer goede zaak !! In totaal hebben de vrijwilligers slechts 4 nesten gevonden. Teleurstellend. Er waren hier dit jaar helaas ook geen boerenzwaluwen. Bedrijf: G. den Hoed Vrijwilligersgroep: Tussenlanen

Polder: Bergambacht

Bij dit bedrijf zijn dit weidevogelseizoen helaas geen nesten aangetroffen. Bedrijf: A. de Jong Vrijwilligersgroep: Bosch

Polder: Vlist

aantal bekend uit niet uit gevonden resultaat nesten Grutto 7 7 5 2 Tureluur 5 5 5 Scholekster 2 2 1 1 Slobeend 3 3 0 3 Zomertaling 1 0

% uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden / oorzaak beweiding onbekend 71,5 2 100 50,0 1 0 3

Totaal

64,7

18

17

11

6

1

5

Hier zijn 18 nestjes van de boerenzwaluw aangetroffen. Bedrijf: A.P. de Jong Vrijwilligersgroep: Tussenlanen

Grutto Slobeend Totaal

Polder: Bergambacht

aantal bekend uit niet uit gevonden resultaat nesten 1 1 1 1 1 1 2

2

1

1

16

% uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden/ oorzaak beweiding onbekend 0 1 100 50,0

1

Bedrijf: P.N. Kool Vrijswilligersgroep: De Mik

Polder: Benedenkerk

aantal bekend uit niet uit gevonden resultaat nesten Scholekster 1 1 0 1 Totaal

1

1

0

1

% uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden/ oorzaak beweiding onbekend 0 1 0

1

Er is hier dit jaar slechts één nest gevonden: van een scholekster. Bij het baggeren werd hiermee netjes rekening gehouden zodat het nest niet onder de bagger kwam, maar nadat er gebaggerd was liepen er 50 kraaien, 10 reigers en 3 ooievaars op het land. Drie van de vier eieren in het nest werden meegenomen en het laatste ei werd in de steek gelaten. Bij dit bedrijf hebben dit jaar 5 paar boerenzwaluw gebroed !! Bedrijf: A.D. Oskam Vrijwilligersgroep: Tussenlanen

Polder: Benedenberg

Vrijwilliger Jan Stout heeft hier weer zijn best gedaan, maar helaas geen weidevogelnesten kunnen vinden. Vroeger lagen hier meer dan 20 nesten. Er broedt sinds enkele jaren een buizerd in de buurt, maar of het alleen daaraan ligt … ? Moed houden Jan !!! W. Oskam Vrijwilligersgroep: Tussenlanen

Grutto Kievit Totaal

Polder: Bergambacht

aantal bekend uit niet uit gevonden resultaat nesten 1 1 1 4 4 3 1 5

5

4

1

% uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden/ oorzaak beweiding onbekend 100 75,0 1 80,0

17

1

Bedrijf: M.J. Rooken Vrijwilligersgroep: Tussenlanen aantal bekend gevonden resultaat nesten Scholekster 1 1

Polder: Bovenberg

uit

1

niet uit % uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden / oorzaak beweiding onbekend 100

Totaal Leen de Gier, Rinus de Kluiver en Aad Hegge waren ook dit jaar weer als vrijwilligers op het bedrijf van de familie Rooken op Boerderij “Levensvreugd” aan de Bovenberg in Bergambacht. Het was ook dit jaar weer plezierig samenwerken met de familie Rooken. Er is gezocht op 31 hectare grasland. Op twee percelen is niet gezocht in verband met rustperiode: één perceel, 2 hectare, van 8 mei tot en met 22 juni 2011, één perceel, 1 hectare, van 1 april tot en met 1 juni 2011. Het was hier voor de weidevogels geen best jaar. Te weinig regen, het land veel te droog en hard. Op de percelen met rustperiode en omliggende percelen werden veel grutto’s en kieviten en enkele paartjes tureluurs waargenomen, die daar hebben gebroed. Op perceel 12 is één nest, met 3 eieren, van de scholekster door heer Rooken zelf gevonden. Men heeft daar zeer ruim omheen gemaaid. Dit nest was bij latere controle uitgekomen. De vrijwilligers hebben zelf geen nesten gevonden, uitgezonderd wat nesten van de meerkoet. Een heel slecht weidevogeljaar dus. De kraaienstand is alarmerend, zij roven veel nesten leeg. De vrijwilligers zagen vele gevechten van grutto’s en kieviten met veel kraaien. Ook enkele buizerds en sperwers brachten veel onrust onder de weidevogels. Dit jaar zijn er diverse zwaluwen op dit bedrijf waargenomen, die daar ook broedden. Bedrijf: P. Schmidt Vrijwilligersgroep: Tussenlanen

Grutto Slobeend Totaal

Polder: Bergambacht

aantal bekend uit niet uit % uit predatie verlaten werkzaam- verliesgevonden resultaat heden/ oorzaak nesten beweiding onbekend 3 3 3 100 1 1 1 100 4

4

4

100

18

Bedrijf: J. Snoek Vrijwilligersgroep: Benedenberg / Zuidbroek

Grutto Kievit Tureluur Totaal

aantal bekend gevonden resultaat nesten 5 5 1 1 2 2 8

8

uit niet uit

5 1 2 8

Polder: Bergambacht

% uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden/ oorzaak beweiding onbekend 100 100 100 100

Gedurende het weidevogelseizoen zocht de heer Snoek contact met de vrijwilligers. Hij en zijn zoon Ruud waren aan het maaien geweest tussen Benedenberg en de Provinciale Weg (de stukken waarop de vrijwilligers hun zoekwerkzaamheden uitvoeren). Vooral zoon Ruud heeft toen tal van gruttokuikens over de sloot gezet tijdens het maaien. Maar ….. na dat overzetten vielen er ook een aantal kuikens ten prooi aan reigers, ooievaars en buizerds. Johan was daar teleurgesteld over en zou graag zien dat hiertegen iets wordt ondernomen. De teleurstelling is goed voor te stellen, maar het is natuurlijk toch ook zo dat, als er niet of later gemaaid wordt, de weidevogelkuikens beschutting tegen predatoren hebben van het langere gras. Bedrijf: C. Verburg Vrijwilligersgroep: Benedenberg / Zuidbroek aantal bekend gevonden resultaat nesten Kievit 2 2 Scholekster 2 2

uit

Totaal

4

4

4

niet uit

Polder: Bergambacht

% uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden / oorzaak beweiding onbekend 100 100

2 2

100

Bedrijf: P.C. Verhagen Vrijwilligersgroep: De Mik

Polder: Benedenkerk

aantal bekend gevonden resultaat nesten Grutto 6 3 Kievit 14 8 Tureluur 2 2 Scholekster 6 5

uit

niet uit

2 4 2 4

1 4 1

% uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden / oorzaak beweiding onbekend 66,7 1 50,0 2 1 1 100 80,0 1

Totaal

12

6

66,7

28

18

19

3

1

1

1

Op het boerenbedrijf van Maatschap Verhagen was er dit jaar een flinke toename van het aantal weidevogels, wat ook blijkt uit het aantal gevonden nesten. Tijdens het bewerken en beweiden van het land wordt rekening gehouden met de vogels en nesten. Negen nesten werden gespaard met bemesten, grondwerk en maaien. Het is voor de vrijwilligers een plezier om hier in de natuur te zijn. Elke dag is er hoog boven het land een veldleeuwerik aan het zingen. In het vroege voorjaar waren er soms acht buizerds tegelijk in de lucht te zien. Regelmatig was er een havik te zien en elke dag zweefde er wel een bruine kiekendief over de weilanden. Het is een schitterend gezicht al die roofvogels maar toch ook een bedreiging voor de weidevogels. Door de gezamenlijke verdediging van de weidevogels hebben de kuikens hier nog een goede overlevingskans. Een boze scholekster is in staat om in zijn eentje een bruine kiekendief alle hoeken van het weiland te laten zien. Als het echter wat minder zal gaan met de weidevogels dan krijgen de roofvogels de kans om de kuikens te pakken en komen we in een neerwaardse spiraal. Gelukkig is hier de natuurlijke balans gevonden. Op het bedrijf hebben zeker 4 paartjes boerenzwaluwen gebroed, waarvan 3 paartjes in de schuren en stallen en 1 paartje onder de brug van de vaart. Bedrijf: Mts. Verhoef Vrijwilligersgroep: Benedenberg / Zuidbroek

Polder: Zuidbroek

Vrijwilligersgroep Benedenberg heeft dit jaar bij dit bedrijf naar weidevogelnesten gezocht. Helaas is er hier dit seizoen niets gevonden. Bedrijf: J. Verkaik Vrijwilligersgroep: Den Braber

Grutto Kievit Scholekster Totaal

Polder: Kattendijk

aantal bekend uit niet uit % uit predatie verlaten werkzaam- verliesgevonden resultaat heden/ oorzaak nesten beweiding onbekend 1 1 1 100 7 7 6 1 85,7 2 2 1 1 50,0 10

10

8

2

80,0

Het zoeken naar weidevogelnesten bij dit bedrijf is een aflopende zaak daar men inmiddels verhuisd is naar Ouderkerk (het voormalige bedrijf van Wim de Jong). Het land bij Gouderak wordt overgedragen aan D.L.G. waarna onze hulp niet meer nodig zal zijn. Hier zijn geen boerenzwaluwen waargenomen.

20

Bedrijf: J. Verkaik Vrijwilligersgroep: Terlouw

Polder: Kromme Geer en Zijde

aantal bekend gevonden resultaat nesten Kievit 6 6 Scholekster 2 2

uit

niet uit

2 2

4

Totaal

4

4

8

8

% uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden / oorzaak beweiding onbekend 33,3 3 1 100 50

3

1

Veel weidevogelnesten lagen hier op een voormalig maisperceel, dat opnieuw was ingezaaid. Hierdoor was het voor de kraaien e.d. niet moeilijk om de legsels te ontdekken met de te verwachten predatie als gevolg. Hopelijk volgend jaar met langer gras een beter resultaat. Hier zijn dit jaar geen boerenzwaluwen aangetroffen. Bedrijf: J. Verkuil Vrijwilligersgroep: Groen

Polder: Benedenkerk

Op het bedrijf van familie G. Verkuil, hebben wederom dit seizoen gezamenlijk Tine Haan, Han Noorlander en Leo Groen met veel plezier hun steentje bijgedragen bij het zoeken naar de weidevogelnesten. Zij hebben 24 hectare grasland onderzocht door middel van monitoring. Op dit vogel(soorten) rijke bedrijf is het steeds weer een hartelijk welkom. Waar het ook zoeken is naar (nieuwe) oplossingen. Hoewel de nieuwe regelgeving van natuurbeheer voor hen niet in het voordeel uitviel, deden ze weer mee. Dringend werd de aandacht gevraagd voor het oneerlijke van de vergoeding; dat zij meer malen moeten maaien en opruimen, waar een andere deelnemer in één keer klaar is. Helaas zijn dit jaar aanmerkelijk minder weidevogels gezien. Het blijft wonderlijk dat er meer tureluurs zijn dan kieviten en de meeste nesten op één perceel (een relatief klein gebied) liggen. De resultaten die we gemeten hebben uit onze alarmtellingen zijn: 3x tureluur, 2x grutto en 1x kievit en 1x scholekster. Tevens is een gevonden kievitsnest gepredeerd door vogels, tijdens het weiden van de koeien, hoewel dit nest beschermd was met een nestbeschermer. Wat heeft geleid tot dit positieve resultaat van de vliegvlugge pullen is de grote bijdrage van de familie Verkuil, door royaal om de vermoedelijke nesten te maaien en dat voor de nestregistratie en bescherming de locatie van het nest niet meer daadwerkelijk bezocht hoeft te worden. Dit jaar waren er ook drie bebroede boerenzwaluwen nesten, die zijn uitgevlogen. Dit vriendelijke en gastvrije bedrijf en de aanwezige weidevogelstand nodigt ons weer uit om volgend jaar de samenwerking voort te zetten, met het doel om zoveel mogelijk kuikens vliegvlug te zien worden.

21

Bedrijf: C.A. van Vliet Vrijwilligersgroep: Van Rooijen

Polder: Bergambacht

aantal bekend gevonden resultaat nesten Tureluur 2 1 Kievit 13 12 Scholekster 3 3

uit

Totaal

16

18

16

niet uit

1 12 3

% uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden / oorzaak beweiding onbekend 100 100 100 100

Op woensdag 30 maart zijn Adrie Ooms en Carla van Rooijen gestart met het nieuwe weidevogelseizoen bij de heer Van Vliet te Bergambacht. Het seizoen kwam door de droogte moeizaam op gang en het resultaat was duidelijk veel minder dan in voorgaande jaren. Totaal zijn er 18 nesten beschermd. Op 20 april hadden de vrijwilligers een leuke waarneming: een tapuitenpaartje, zowel het mannetje als het vrouwtje waren gedurende ca. 15 minuten goed te observeren. Op 16 juni is het seizoen hier afgesloten. In totaal zijn er dit jaar hier vijf zwaluwnesten geteld. Bedrijf: H. Vlot Vrijwilligersgroep: Van Schaardenburgh

Polder: Berkenwoude

Henk van Schaardenburgh heeft gezocht maar bij dit bedrijf dit jaar, net als in 2010, geen weidevogelnesten kunnen vinden. Onze vrijwilliger houdt de goede moed erin, het contact met de vogels boeit nog steeds. Boer Vlot heeft nu ook een maïsveld, met tot gevolg dat er meer vogels zijn waar te nemen. Bedrijf: VOF A. & M. Vonk – Noordegraaf Vrijwilligersgroep: Den Braber

Polder: De Nesse

aantal bekend uit niet uit % uit predatie verlaten werkzaam- verliesgevonden resultaat heden/ oorzaak nesten beweiding onbekend Grutto 1 1 1 100 Kievit 17 17 13 4 76,4 4 Scholekster 4 4 3 1 75,0 1 Totaal

22

22

17

5

77,3

5

De groep Den Braber heeft bij dit bedrijf dit jaar bijna 50% meer weidevogelnesten gevonden dan vorig jaar, prima dus! Helaas was er ook dit jaar op het perceel met uitgestelde maaidatum weer niets te vinden, waarschijnlijk door de ligging van dit perceel, naast het wandelpad waar veel honden worden uitgelaten.

22

Bedrijf: VOF A. & M. Vonk – Noordegraaf Vrijwilligersgroep: Van Vliet

Polder: Kromme Geer en Zijde

aantal bekend uit niet uit % uit predatie verlaten werkzaam- verliesgevonden resultaat heden/ oorzaak nesten beweiding onbekend Grutto 7 7 5 2 71,5 1 1 Kievit 14 13 8 5 61,5 5 Tureluur 2 2 1 1 50,0 1 Scholekster 5 3 3 100 Totaal

28

25

17

8

68,0

7

1

De groep Van Vliet had hier dit jaar een enigszins saai weidevogelseizoen. Er waren weinig vermeldenswaardige hoogtepunten of dieptepunten. De groep is blij dat Bas van Vliet er dit jaar weer bij kon zijn. Vorig jaar had hij dermate problemen met zijn gezondheid dat hij toen niet mee kon lopen. Verder is dit jaar mevrouw Kate Miller verwelkomd in deze groep. Nadat zij afgelopen winter de cursus Weidevogelen had gevolgd, wilde zij het geleerde graag in de praktijk brengen. Wij denken dat ze goed heeft opgelet bij de cursus, want Kate was op 9 april de eerste die een tureluurnestje vond met 3 eitjes! Bedrijf: G. Vonk – Noordegraaf Vrijwilligersgroep: Van Vliet

Polder: Kromme Geer en Zijde

aantal bekend uit niet uit % uit predatie verlaten werkzaam- verliesgevonden resultaat heden/ oorzaak nesten beweiding onbekend Tureluur 2 1 1 100 Kievit 14 11 9 2 81,8 2 Scholekster 1 0 Slobeend 1 1 1 0 1 Totaal

18

13

10

3

76,9

3

De groep Van Vliet had hier over de hele linie een matig weidevogelseizoen. Er zijn helaas geen gruttonesten gevonden (in voorgaande jaren vonden onze vrijwilligers vaak 4 tot 6 gruttonesten bij dit bedrijf). Als oorzaak wordt gedacht aan het droge en warme voorjaar. Dit is voor mensen vaak heel prettig maar voor weidevogels, die hun voedsel met hun dunne snavels uit de grond moeten halen, een ramp.

23

Bedrijf: H. Vonk – Noordegraaf Vrijwilligersgroep: Van den Bos

Polder: De Nesse

aantal bekend uit niet uit % uit predatie verlaten werkzaam- verliesgevonden resultaat heden/ oorzaak nesten beweiding onbekend Grutto 7 7 5 2 71,5 2 Kievit 27 27 16 11 59,2 10 1 Tureluur 5 5 4 1 80,0 1 Scholekster 7 7 4 3 57,2 3 Totaal

46

46

29

17

63,0

16

1

Vrijwilligersgroep Van den Bos gaat vaak al vroeg in het jaar de wei in om te zoeken naar weidevogelnesten. Ook dit jaar is weer gebleken dat dit loont. Vóór het bemesten waren al 8 kievitnesten gemarkeerd, 7 van deze 8 nesten zijn uitgekomen. De loonwerker is bij het maaien dan ook keurig om de nesten heengereden. In totaal zijn dit seizoen bij dit bedrijf 46 weidevogelnesten gevonden (en twee nesten van de wilde eend). Dit is een beter resultaat als vorig jaar. Helaas waren de kraaien dit jaar ook weer behoorlijk actief. Ondanks de felle verdediging van de weidevogels zagen zij toch kans om 17 nesten te plunderen. Opvallend is daarbij dat vooral de nesten die nog niet kompleet waren zijn gepredeerd. Nadat de eerste nesten waren uitgekomen cirkelden er regelmatig buizerds en een bruine kiekendief boven de weilanden, hetgeen niet veel goeds betekende voor de pullen. Gelukkig waren er vele schuilgelegenheden voor de jonge vogels, omdat er vele oneffenheden in het land waren en er hier en daar flinke plukken gras stonden om in te schuilen. Een voordeel voor de weidevogels is dat deze veehouder zijn vee vroeg de wei in stuurt. De verse vlaaien trekken veel insekten aan. Ook wordt er niet gemaaid. Een nadeel voor onze vrijwilligers is dat over ieder nest een nestbeschermer dient te worden geplaatst. Dit ongemak loont hebben zij er echter GRAAG voor over! Omdat jong geleerd oud gedaan is, heeft één van deze vrijwilligers zijn kleinzoon van 3 jaar oud mee de wei in genomen. Na het zien van een kievitnest gilde hij aan de hand van Opa even later: EI!! Het bleek dat hij een tureluurnest had gevonden! Opa had er twee seizoenen over gedaan voordat dit hem zelf overkwam…. Het seizoen eindigde voor deze groep op 16 juni, toen pas was het laatste nest uitgekomen.

24

Wat betreft de zwaluwen is er bij dit bedrijf goed en slecht nieuws. De boerenzwaluw doet het goed, dit jaar zijn 18 nesten gevonden, waarvan enkele in de nieuwe stallen. Het slechte nieuws is dat de huiszwaluw, in voorgaande jaren nog aanwezig met 1 of 2 nesten, dit jaar niet is gezien. Bedrijf: D. de Vos Vrijwilligersgroep: Van Ree

Polder: Schuwagt

aantal bekend uit niet uit % uit predatie verlaten werkzaam- verliesgevonden resultaat heden/ oorzaak nesten beweiding onbekend Grutto 2 2 2 100 Kievit 20 17 14 3 82,3 3 Tureluur 1 1 1 100 Scholekster 6 2 2 100 4 Totaal

29

22

19

3

86,4

Bedrijf: A.T. de Vries Vrijwilligersgroep: Van Ree

3

4

Polder: Schuwagt

aantal bekend gevonden resultaat nesten Grutto 2 2 Kievit 3 3 Scholekster 3 3

uit niet uit % uit predatie verlaten werkzaam- verliesheden/ oorzaak beweiding onbekend 1 1 50,0 1 3 100 3 100

Totaal

7

8

8

1

87,5

1

Helaas is hier een gruttonest verloren gegaan door begrazing van het perceel, ondanks dat de heer De Vries er ruim onheen schrikdraad had neergezet. Opvallend was dat twee derde van alle kieviten zijn gevonden op een perceel waar nu gras was ingezaaid tussen de oude maïsstoppels van vorig jaar. De groep Van Ree heeft bij dit bedrijf dit seizoen 9 kievitpullen en 6 gruttopullen kunnen ringen.

25

Bedrijf: M. en A. de Vries Vrijwilligersgroep: Monhemius

Polder: Benedenkerk

aantal bekend uit niet uit % uit predatie verlaten werkzaam- verliesgevonden resultaat heden/ oorzaak nesten beweiding onbekend Grutto 1 0 Kievit 1 1 1 100 Wilde eend 1 1 1 100 Totaal

3

2

2

100

Hier is op ongeveer 23 hectare grasland naar weidevogelnesten gezocht. Vanaf 2 april tot 1 juni is onze vrijwilligster acht maal op zoek gegaan naar nesten. Er is op één perceel gebruik gemaakt van het nieuwe systeem van een weidevogelgrasland met voorweiden (uitgesteld maaien van 1 april tot 15 juni) en op één perceel weidevogelgrasland met rustperiode van 1 april tot 1 juni. Hier is het monitoren uitgevoerd. Op de percelen van legselbeheer is alleen een nest van de wilde eend gevonden. Tevens zijn daar alarmerende grutto’s gezien. Er waren hier dit jaar weer veel huismussen (en broedsels) aanwezig bij de boerderij. Bedrijf: M. de Vries Vrijwilligersgroep: Sloof

Polder: Schoonouwen

aantal bekend uit niet uit % uit predatie verlaten werkzaam- verliesgevonden resultaat heden/ oorzaak nesten beweiding onbekend Kievit 10 10 7 3 70,0 3 Scholekster 2 2 1 1 50,0 1 Totaal

12

12

8

4

66,6

Bedrijf: G. in ‘Wout Vrijwilligersgroep: Tussenlanen

Grutto Kievit Totaal

4 Polder: Bergambacht

aantal bekend uit niet uit % uit predatie verlaten werkzaam- verliesgevonden resultaat heden/ oorzaak nesten beweiding onbekend 2 2 2 100 1 1 1 100 3

3

3

100

26

Weidevogelbescherming 2011 – polder Krimpen aan de Lek Samen met Roel ’t Hart heeft Simon de Ligt bij drie veehouders, te weten V.d. Laan, De Vos en V.d. Berg, getracht weidevogels te beschermen. Het ging om respectievelijk ca. 15 hectare maïspercelen bij V.d. Laan, ca 15 hectare grasland, waarvan 2,5 hectare uitgestelde maaidatum tot 1 juni bij De Vos en ca. 19 hectare grasland, waarvan 8 hectare uitgestelde maaidatum tot 8 juni bij V.d. Berg. Daarvoor hebben de vrijwilligers er al redelijk vroeg in het seizoen de daarvoor bestemde percelen grond(ig) verkend. Op 14 maart troffen zij elkaar spontaan aan bij V.d. Laan, die hen niet veel later gezelschap kwam houden. Op aanwijzingen van Roel verkende V.d. Laan met zijn quad een bepaald perceel en bleek succes te hebben met de vondst van het eerste kievitsei. Op 3 en 4 juni zijn de laatste 46 stokken verwijderd uit de kort daarvoor gespoten maïspercelen. Op 21, 23, 24 en 28 maart en op 4, 6, 7, 18, 19 en 20 april werden de diverse (maïs)percelen “bezocht”. Bij het beschermen van de gevonden weidevogelnesten is gebruik gemaakt van door Landschapsbeheer Zuid-Holland beschikbaar gestelde beugels. Daarvan waren er helaas maar 9, meer waren er niet! Door het droge weer zijn de maïspercelen gelukkig pas eind april in één keer door middel van ‘slagen’ bemest, geploegd, gevlakt en ingezaaid. Toen was het gros van de gevonden kievitnesten al uit en liepen de pullen in het land. Een aantal van hen heeft het ‘slangen’ echter niet overleefd. Ook heeft één scholeksternest, ondanks een stevig verankerde beugel, het ‘slangen’ niet overleefd. Vijf onbeschermde kievitnesten moesten helaas hetzelfde lot ondergaan. Verreweg de meeste tijd hebben Roel en Simon doorgebracht met het vanaf de Tiendweg en het fietspad met de verrekijker en telescoop gadeslaan van de percelen. Op die manier zijn de meeste nesten gevonden en kon het markeren van die en andere nesten sneller verlopen. Hoe minder tijd er mensen in het land zijn, hoe beter. In de maanden maart en april zijn in totaal 73 nesten gevonden en voor zover nodig gemarkeerd. Op de percelen met uitgestelde maaidatum werd uiteraard niet gemarkeerd en deze percelen zijn na 15 april niet meer bezocht, volstaan werd met monitoren. Gevonden zijn: 49 kieviten, 11 grutto’s, 7 tureluurs en 6 scholeksters. Na het inzaaien van de maïs werd op 9, 11, 18 en 23 mei het zoeken, ook op de graspercelen, hervat. In totaal werden toen 57 nesten gevonden en gemarkeerd. Gevonden zijn: 47 kieviten, 1 grutto en 9 scholeksters. Een totale ‘oogst’ dus van 130 nesten, waarvan 96 kieviten, 12 grutto’s, 7 tureluurs en 15 scholeksters. Over de veehouders verdeeld: V.d. Laan: 84 nesten, t.w.: 73 kieviten 1 grutto 10 scholeksters De Vos: 26 nesten, t.w.: 14 kieviten 6 grutto’s 2 tureluurs 4 scholeksters V.d. Berg: 20 nesten, t.w.: 9 kieviten 5 grutto’s 5 tureluurs 1 scholekster.

27

Het monitoren heeft vooral plaatsgevonden op de 8 hectare met uitgestelde maaidatum tot 8 juni bij V.d. Berg. Op die bewuste percelen hebben zeker nog 1 grutto, 2 tureluurs en 1 scholekster gebroed. Dat weten we, omdat op een voormiddag een fazantenhaan meende ongestoord deze 8 hectare dwars te kunnen oversteken. Dat heeft hij geweten! En de vrijwilligers wisten dat er meerdere weidevogelnesten zaten. Ook moeten op die percelen 1 slobeend, 1 krakeend en 2 kuifeenden hebben gebroed. Er zat aldoor in dezelfde sloot een slobeendman op wacht en op een gegeven ogenblik waren de bruine kuifeendwijfjes in de sloot niet meer waar te nemen, wel de zwart/witte heren. Ook kwam er op een bepaalde dag een krakeend-echtpaar met 6 pullen uit het land waggelen om een duik in de sloot te nemen. Bij het bewerken van het land zijn de nodige nesten (9 kieviten, 1 grutto en 1 scholekster) verloren gegaan. Dat is zelfs gebeurd bij het vóór 1 april uitrijden van ruige mest. Van predatie is weinig gemerkt. Kievitpullen zijn er legio aangetroffen, maar ook reigers met iets donkers in hun snavel, en dat waren geen mollen! De indruk bestaat dat met name tureluurs tot vliegvlugge jongen zijn gekomen.

28

De zwarte stern Van deze prachtige soort broedden in de vijftiger jaren nog circa 15.000 paartjes in Nederland; tegenwoordig zijn dat er nog maar ongeveer 1200! In de Krimpenerwaard was 2011 voor onze zwarte sterns een heel goed jaar, zoals blijkt uit onderstaande tabel. Het resultaat had nog veel beter kunnen zijn als er niet zoveel mis was gegaan door het slechte weer – kou, regen en storm – in de periode van 16 – 20 juni en rond 24 juli, waardoor veel eieren en jongen sneuvelden. Maar ja, dat zijn omstandigheden die we niet kunnen beïnvloeden. Op diverse plaatsen nestelden kleine aantallen sterns en ZHL is van plan die locaties wat aantrekkelijker te maken en tevens de fourageer-omstandigheden in de buurt te verbeteren, waardoor wellicht meer zwarte sterns daar tot broeden zullen komen. De resultaten waren als volgt. vlotjes

nesten

gevolgde nesten

vliegvlugge juvenielen

ZHL NVWK Natuurlijk nest

120 102 0 ____

39 46 17 __

39 46 10 __

35 ca. 35 11 ______

Totaal

222

102

95

ca. 81

Samenvatting • 85 nestjes op 222 vlotjes is een bezetting van 38,3 % • 16,7 % van de nesten ligt op natuurlijk materiaal • 95 van de 102 nesten zijn gevolgd: 93 % • Op deze 95 gevolgde nesten zijn 70 jongen vliegvlug geworden, dus 0,85 juveniel per nest. • Grootste verliesoorzaak was het slechte weer. Het uitleggen van de vlotjes en het volgen van de broedgevallen van de zwarte stern gebeurt in onze Waard door het Zuid-Hollands Landschap (voornamelijk het westelijke deel) en door boeren en vrijwilligers van onze NVWK (voornamelijk rond Stolwijk en Vlist). Voor de NVWK is dit jaar heel veel nuttig werk verricht door Wim Sloof, die daarbij hulp kreeg van Joke Colijn, Max Ossevoort, Jan Heuvelman, Janus Boer, Marian Bosch en Margreet Reijmer. Mocht u sterke vermoedens hebben over eventuele broedgevallen van zwarte sterns, dan wordt u verzocht dit te melden aan Wim Sloof in Stolwijk (voor het oostelijke deel) telefoon 0182-343655 of 06-18242683 of aan Gerard Dekker (voor het overige gebied) telefoon 06-51915910 of 0180-683607. Gezamenlijk kan dan bekeken worden of het zin heeft daar (alsnog) vlotjes neer te leggen.

29

De zwarte stern in de Krimpenerwaard - 2011

30

Het weerverloop en onze weidevogels in 2011 Maart 2011 - Uitzonderlijk droog, zeer zonnig en normale temperatuur De gemiddelde temperatuur week in maart 2011 in De Bilt met 6,0 °C maar weinig af van het langjarig gemiddelde van 6,2 °C. Vrijwel de gehele maand maart stond het weer in onze omgeving onder invloed van hogedrukgebieden. Het was vaak rustig weer, met weinig neerslag en veel zon. De eerste acht dagen van maart kwam de wind uit noordelijke richtingen en was het vrij koud voor de tijd van het jaar. Daarna volgde een lang tijdvak met temperaturen die rond of boven het langjarig gemiddelde lagen. Tegen het einde van de maand lag de gemiddelde temperatuur weer een aantal dagen beneden het langjarig gemiddelde. Tijdens de vaak heldere nachten kwam het regelmatig tot vorst. Op een aantal dagen was het in de middag uitgesproken fraai lenteweer met veel zon en een temperatuur van boven de 15 graden. Gemiddeld over het land was maart een uitzonderlijk droge maand met 13 mm neerslag tegen een langjarig gemiddelde van 60 mm. De meeste neerslag viel in het zuiden en midden van het land, 15 tot 25 mm. Het grootste deel van deze neerslag viel op 18 maart. Hiermee hoort maart 2011 bij de droogste drie maart-maanden in ruim honderd jaar. Maart was een zeer zonnige maand met gemiddeld over het land ruim 185 zonuren tegen 125 normaal. Daarmee eindigde maart op de vierde plaats in de rij van zonnigste maartmaanden sinds 1901. April 2011 – Uitzonderlijk zacht, zeer droog en zeer zonnig De gemiddelde temperatuur is in De Bilt uitgekomen op 13,1 °C tegen 9,2 °C normaal. Daarmee evenaart april 2011 dan het record van 2007 en bereikt de hoogste waarde sinds het begin van de regelmatige waarnemingen in 1706. Oorzaak van het aanhoudend zachte, zonnige en droge weer waren standvastige hogedrukgebieden boven onze omgeving. De hogedrukgebieden blokkeerden de westelijke stroming waarmee normaal buien en regengebieden over ons land trekken. Vrijwel de gehele maand april was de gemiddelde temperatuur daarbij ruim boven normaal, koele dagen kwamen niet voor. Met name in de tweede helft van de maand lag de temperatuur zelfs regelmatig 5 tot 10 graden boven normaal. In De Bilt werd in april 2011 geen enkele vorstdag (minimumtemperatuur lager dan 0,0 °C) genoteerd, normaal telt april vier vorstdagen. Met gemiddeld over het land 11 mm tegen 44 mm normaal was april zeer droog. De meeste neerslag, viel in het oosten van het land en in Limburg. Op de droogste plaatsen viel minder dan 5 mm. De droge april volgde op een eveneens zeer droge maart. In combinatie met de hoge temperatuur en veel zonneschijn heeft dit geleid tot een groot neerslagtekort van ca. 100 mm. Een dergelijk neerslagtekort is uitzonderlijk zo vroeg in het jaar. Zulke waarden worden vaker bereikt, maar gewoonlijk pas eind juli, begin augustus, drie maanden later dus.

31

April was een zeer zonnige maand met gemiddeld over het land 262 zonuren tegen 178 normaal. Langs de kusten was de zon het meest te zien, op een aantal plaatsen 285 uren. Op de minst zonnige plaats, Maastricht, scheen de zon nog altijd 233 uren. In De Bilt is het aantal zonuren uitkomen op 249, goed voor een derde plaats in de rij van zonnigste aprilmaanden sinds 1901. Ook voor wat betreft het aantal zonuren staat april 2007 op de eerste plaats met 284 uren. Het langjarig gemiddelde in De Bilt bedraagt 174 zonuren. Mei 2011 – Vrij warm, gemiddeld over het land droog en zonnig Mei was een vrij warme lentemaand met in De Bilt een gemiddelde temperatuur van 14,0 °C tegen normaal 13,1 °C. Vrijwel de gehele maand waren hogedrukgebieden bepalend voor het weer. Het gevolg was rustig, droog en vaak ook zonnig weer. De regenactiviteit van storingen die ons land wisten te bereiken, was door de invloed van de hogedrukgebieden slechts klein. De eerste vijf dagen van de maand was het koel voor de tijd van het jaar. Daarna werd het, dankzij een zuidooststroming, een aantal dagen zeer warm. Vanaf de 12e lag de temperatuur op de meeste dagen rond het langjarig gemiddelde. Aan het einde van de maand werd korte tijd zeer warme lucht naar ons land getransporteerd. Mei was een zonnige maand met gemiddeld over het land 266 zonuren tegen 213 uren normaal. De regionale verschillen waren deze maand niet groot. Gemiddeld over het land is in mei 25 mm gevallen, tegen een langjarig gemiddelde van 61 mm. Langs de westkust en in het zuidoosten van het land viel op een aantal plaatsen minder dan 10 mm. Ook de voorjaarsmaanden maart en april waren zeer droog. De geringe hoeveelheid neerslag in combinatie met de grote verdamping, veroorzaakt door het veelal zonnige weer, heeft geleid tot een voor de tijd van het jaar record hoog potentieel neerslagtekort (neerslag minus verdamping). Aan het einde van de maand mei bedroeg het landelijk gemiddelde neerslagtekort reeds 135 mm, een stuk hoger dan de 110 mm in 1976, het jaar met de hoogste tekort tot nu toe. Juni 2011 – Aan warme kant, gemiddeld over het land nat en normale hoeveelheid zon Juni was aan de warme kant met in De Bilt een gemiddelde temperatuur van 16,1 °C, tegen een langjarig gemiddelde van 15,6 °C. De eerste dagen van de maand vormden een voorzetting van het zonnige en warme weer dat zo kenmerkend was voor de afgelopen lente. Vanaf 5 juni werd het weer wisselvallig, met op vrijwel elke dag wel regen en een temperatuur die normaal was voor de tijd van het jaar. Vanaf de 26e werd kortdurend zeer warme lucht aangevoerd. Op de 28e werd de hitte alweer uit ons land verdreven en daarna lag de temperatuur opnieuw rond het langjarig gemiddelde. Juni was een natte maand met gemiddeld over het land 96 mm, neerslag tegen 68 mm normaal. Door het vaak buiige karakter van de neerslag waren de maandsommen neerslag bijzonder grillig over het land verdeeld. In de droogste gebieden werd 50 tot 80 mm regen afgetapt. De natste plaatsen registreerden 120 tot 130 mm neerslag. Landelijk gemiddeld scheen de zon in juni 219 uren tegen 201 uren normaal.

32

Juli 2011 - Zeer nat, koel en somber Juli was een zeer natte maand met weinig zon en lage temperaturen. Gemiddeld over het land viel ca. 140 mm neerslag tegen 73 mm normaal. Daarmee eindigt juli 2011 landelijk op de 6e plaats van de natste juli-maanden sinds 1901, de lijst wordt aangevoerd door juli 2007 met 163,4 mm. (*noot) Vooral in het midden en westen viel in juli veel regen. De maandsom kwam daar op diverse plaatsen boven de 200 mm uit. Ruim de helft van alle neerslag viel in de periode 12-14 juli, maar de zware buien van 20, 21 en 28 juli hebben lokaal ook sterk bijgedragen. Nat was het met name in de regio rond Rotterdam/Den Haag, de Veluwe en in de kop van Noord Holland. Landelijk gemiddeld is het neerslagtekort door de vele regen drastisch afgenomen tot minder dan 100 mm, een normale waarde voor juli. Op 12-13 juli viel veel neerslag in een brede strook van zuidwest naar noordoost Nederland. Op 14 juli kregen het westen en midden van het land weer veel neerslag met aan de kust een stormachtige wind, windkracht 8, met zware windstoten tot 26 m/s. Op 20, 21 en 28 juli zorgden nauwelijks verplaatsende onweersbuien in korte tijd voor 30 tot 60 mm neerslag. In De Bilt is de gemiddelde temperatuur voor juli uitgekomen op 15,9 °C, twee graden onder het langjarig gemiddelde van 17,9 °C. In totaal zijn in De Bilt zestien warme dagen geteld, zomerse en tropische dagen kwamen hier niet voor. Het normale aantal warme, zomerse en tropische dagen (maximumtemperatuur minstens resp. 20, 25 en 30 °C) bedraagt respectievelijk 22, 9 en 2. Landelijk gemiddeld scheen de zon 158 uren tegen 212 uren normaal. Het minst scheen de zon in het zuidoosten. In De Bilt werden 157 zonuren getregistreerd tegen een langjarig gemiddelde van 206 uur. *Noot: Neerslagsom gemiddeld over 13 KNMI-neerslagstations. Het definitieve cijfer volgt in de loop van augustus. De neerslagsom gemiddeld over alle KNMI-stations bedroeg 128 mm.

Tabel Maandgemiddelde weercijfers in maart-juni 2007, 2008, 2009, 2010 en 2011 (normale waarden voor De Bilt, gemeten gemiddelden van weerstation Rotterdam). Gem. temp. ºC Norm. Maart 6,2 April 9,2 Mei 13,1 Juni 15,6

Neerslag (mm) 2007 8,1 12,6 13,9 17,1

2008 6,1 8,7 15,5 15,9

2009 6,4 11,5 13,8 15,6

2010 6,5 9,5 10,3 16,3

2011 Norm. 2007 2008 6,3 60 80,5 129,2 12,7 44 0,3 31,8 14,1 61 123,7 74,7 16,2 68 93,9 29,8

Bron: www.knmi.nl

33

2009 56,8 23,4 77,8 43,6

2010 56,2 34,2 62,5 36,1

2011 16,4 8,2 19,5 92,9

A.N.V. “Weidehof Krimpenerwaard” De bij “Weidehof” aangesloten bedrijven hadden in 2011 de volgende kontrakten lopen. Uitgestelde maaidatum 1 juni

46,69 hectare

(18,938)

Uitgestelde maaidatum 8 juni

25,59 hectare

(3,858)

Uitgestelde maaidatum 15 juni

96,75 hectare

(19,556)

Uitgestelde maaidatum 22 juni

1,96 hectare

(0)

Voorweiden 1 mei tot 15 juni

17,93 hectare

(8,177)

Voorweiden 8 mei tot 22 juni

8,04 hectare

(6,696)

Plas-dras 15 februari – 15 juni

2,00 hectare

(2,00)

Legselbeheer

903,7 hectare

(580,158)

Kruidenrijk weidevogelgrasland

41,2 hectare

(21,03)

Extensief beweid weidevogelgrasland

31,62 hectare

(22,086)

De tussen haakjes vermelde cijfers hebben betrekking op de bedrijven die door vrijwilligers van de N.V.W.K. bezocht worden.

34

Gepubliceerd Grutto van 30 jaar oud Een nieuw record: in de Krommenieër Woudpolder is dit jaar een grutto van bijna 30 jaar oud dood aangetroffen. De vogel droeg een pootring aan de hand waarvan de exacte leeftijd kon worden vastgesteld. Het oude record stond op een leeftijd van 25 jaar. Gemiddeld wordt een grutto 10-15 jaar oud. De betreffende vogel was op 11 juli 1981 in het Wormer- en Jisperveld als kuiken geringd. Volgens een woordvoerder van Landschap Noord Holland hebben grutto’s het met dit droge voorjaar moeilijk en gaan er veel niet tot voortplanting over om te voorkomen dat ze zelf niet genoeg opvetten en dat eventuele kuikens niet voldoende te eten hebben. Bron: Leeuwarder Courant – 5 mei 2011 Paarden en nestbescherming Ook op kleine schaal wordt gezocht naar nieuwe manieren om weidevogels te beschermen. Omdat steeds meer met paarden wordt geweid, wordt de kans groter dat nesten worden vertrapt. Nestbeschermers bieden hier namelijk geen uitkomst vanwege het risico op het breken van de benen van de paarden. Vrijwilligers van de Weidevogelwerkgroep Nootdorp-Leidschendam (WGNL) signaleerden dit voorjaar het risico op vertrapping van de nesten. Samen met Marleen van der Lee van Landschapsbeheer Zuid-Holland en de eigenaar van de paarden, de heer Post, is gezocht naar een oplossing om de nesten zoveel mogelijk te beschermen terwijl de paarden toch de wei in kunnen. Dit resulteerde in het rondom afzetten van de nesten met draad of schrikdraad. Landschapsbeheer Zuid-Holland leverde de paaltjes, de heer Post het draad en vrijwilligers van WGNL zorgden voor de monitoring. Bij de afzetting met stroom is 100% van de nesten gespaard. De afzetting zonder stroom resulteerde in het sparen van 50% van de nesten. Het verlies van nesten beschermd zonder stroom is terug te voeren naar één paard dat keer op keer de pennen uit de grond trok. Bron: Nieuwsbrief Weidevogelbeheer LBZH – juli 2011

35

Boerenlandvogels bereiken dieptepunt in Europa

Populaties van boerenlandvogels in Europa zijn gedaald naar een dieptepunt. Dit blijkt uit de laatste gegevens van het Pan-European Monitoring Scheme. Hierin zijn tussen 1980 en 2009 populaties van 145 algemene vogelsoorten in 25 landen gemonitord. De resultaten laten zien dat boerenlandvogels het hardst achteruit gaan en ze de laagste aantallen ooit hebben bereikt. In de Top 10 van de snelste dalers staan onder andere verschillende kenmerkende soorten van het Nederlandse boerenland, zoals patrijs (66% afname), grutto (55% afname), graspieper (51% afname) en kneu (49% afname). Daarnaast nemen ook andere soorten sterk in aantal af (zie Tabel 1). Intensivering van de landbouw is één van de belangrijkste oorzaken van de achteruitgang van boerenlandvogels. De resultaten laten duidelijk zien dat een hervorming van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) noodzakelijk is om boerenlandvogels duurzaam te beschermen, onder andere door boeren te belonen en te stimuleren om beheermaatregelen uit te voeren. De resultaten van het Europese vogelmonitoringprogramma toont aan dat de EU de biodiversiteitsdoelstellingen voor 2010 niet haalt en dat ook de doelstellingen voor 2020 waarschijnlijk niet gehaald zullen worden. Alhoewel de lidstaten de nieuwe biodiversiteitsstrategie afgelopen juni hebben omarmd is het nog wachten op toezeggingen om deze doelstellingen ook daadwerkelijk te behalen. Top 10 van snelste dalers van het Nederlandse boerenland Naam

NL trend*

Patrijs -95% Grutto -60% Graspieper -50% Kneu -50-75% Tureluur -50% Torenvalk -50%*** Kievit -40%*** Boerenzwaluw -50-75% Zomertortel -85% Veldleeuwerik -90%

Europese trend** -66% -55% -51% -49% -46% -42% -38% -33% -22% -19%

Rode Lijst Ja Ja Ja Ja Ja Nee Nee Ja Ja Ja

*Bron: van Beusekom et al., 2005. ** Bron: EBCC

Bron: www.vogelbescherming.nl – 26 augustus 2011 36

Meer grutto´s bij intensief weidevogelbeheer Wanneer weilanden vogelvriendelijk worden beheerd, komt dat de grutto meetbaar ten goede. Dat concluderen onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen op basis van vier jaar veldstudie in Zuidwest Friesland. Een ei dat is gelegd op boerenland met een hogere grondwaterstand, meer verschillende kruiden tussen het gras en een latere maaidatum heeft maar liefst 17 keer meer kans om in het volgend voorjaar een volwassen broedvogel op te leveren dan een ei dat is gelegd op gangbaar beheerd.

Kleurringen De onderzoekers van de afdeling Dierecologie van de Rijksuniversiteit Groningen volgden tussen 2007 en 2010 in totaal 850 paar grutto’s op 8.471 hectare boerenland in Zuidwest Friesland. Daarvan werd 20% weidevogelvriendelijke beheerd door particuliere boeren en door de natuurbeschermingsorganisaties It Fryske Gea en Staatsbosbeheer. Het onderzoek werd uitgevoerd door grutto’s van kleurringen te voorzien. Daardoor werden ze op afstand individueel herkenbaar en kon de overleving van kuikens en volwassen vogels van jaar tot jaar worden gevolgd. Afname stoppen Landelijk gaat het nog steeds erg slecht met de gruttopopulatie. Jaarlijks neemt het aantal vogels met meer dan 5% af. "Weidevogels hebben toekomst in Nederland, maar alleen in grote gebieden met doeltreffend weidevogelbeheer", aldus de Rijksuniversiteit. Voorbeelden van een doeltreffend beheer zijn het waarborgen van een hoge grondwaterstand, kruidenrijke vegetatie en pas laat in juni maaien, zodat de eieren en jongen niet in de maaimachines sneuvelen. Bron: Rijksuniversiteit Groningen Bron: www.vroegevogels.vara.nl – 7 september 2011

37

Weidevogelstand Delftland stijgt spectaculair Uit tellingen die deze zomer zijn uitgevoerd in Delfland blijkt dat de stand van de weidevogels met maar liefst 52% spectaculair is toegenomen.

Tureluur (foto: Saxifraga-Janus Verkerk) De afgelopen drie jaar heeft Natuurmonumenten zich sterk gemaakt voor de weidevogels in Delfland door het beheer aan te passen. Deze vorm van beheer en het aanpassen van de waterstand blijkt dus uitermate succesvol voor de weidevogels. Boswachter Martijn: ”Ik ben bijzonder blij dat we deze prachtige vogelgroep een steuntje in de rug hebben kunnen geven. Dat blijven we vooral ook doen.” Onder druk Weidevogels, met name grutto’s, tureluurs en kieviten, staan in Nederland al jaren sterk onder druk. In West-Nederland is de terugloop met 13% per jaar nog rigoureuzer dan in de overige delen van Nederland met gemiddeld zo’n 4%. Voor Natuurmonumenten alle reden om de daling van het aantal weidevogels een halt toe te roepen. Ander beheer In de verschillende terreinen in Delfland lijkt dat te gaan lukken. Door het waterpeil in de gebieden te verhogen wordt de grond van de weilanden kouder en natter. Het gras groeit minder snel, wat voor een gevarieerde grasmat zorgt en voldoende zicht voor de vogels. De aren van het bloeiende gras geven dekking voor de jonge vogels zodat die zich veilig kunnen bewegen. Bovendien vinden de volwassen vogels in een nattere omgeving voldoende voedsel zoals regenwormen. Met de pachters van de weilanden is overeengekomen dat er later wordt gemaaid en matig bemest.

38

Meer vogels In de Polder Noord-Kethel en de Aalkeetbuitenpolder is de afgelopen drie jaar hard gewerkt om de weidevogels een betere broedplek te bezorgen. Met name het verhogen van het waterpeil heeft een positief effect. De tellingen van dit jaar laten zien dat er in de Aalkeetbuitenpolder een verdubbeling in aantallen is opgetreden ten opzichte van vorig jaar (zelfs nadat er ook in het voorgaande jaar reeds een verdubbeling tot verdrievoudiging in aantallen was geconstateerd). Het weidevogelgebied in Polder Noord-Kethel heeft pas afgelopen winter een extra impuls gekregen en laat direct resultaat zien. Met een stijging van 68% gaat het ook hier stukken beter met de weidevogels in het gebied. Niet optimaal Ondanks deze goede resultaten is de stand van de weidevogels nog steeds niet optimaal. Zo zijn de absolute aantallen weidevogels nog steeds relatief laag, daarom blijft Natuurmonumenten zich inzetten voor het behoud van deze unieke vogels. Blankenburgtunnel Het geplande traject van de Blankenburgtunnel loopt door het leefgebied van de weidevogels en vormt daarmee een groot risico voor het behoud van de vogels. De Blankenburgtunnel zal met een nieuwe driebaanssnelweg en torenhoge op- en afritten dwars door het zuidelijke Midden-Delfland van de A15 naar de A20 lopen en veroorzaakt daarmee forse schade aan landschap en natuur. Het alternatief, de Oranjetunnel, zal 8 kilometer westelijker lopen en is landschappelijk veel beter inpasbaar. Campagne Natuurmonumenten is een campagne gestart onder de titel ‘Kies vóór een mooi MiddenDelfland, stem tegen de Blankenburgtunnel’. Bron: Natuurmonumenten Bron: www.natuurbericht.nl – 17 september 2011

39

Steeds minder koeien naar buiten

© ANP

Er zijn steeds minder koeien in de wei te zien. In de afgelopen 25 jaar daalde dit aantal met bijna 60 procent. Dat blijkt uit een enquête van CLM Onderzoek & Advies onder meer dan 400 melkveehouders. In 1985 liepen er nog 2,3 miljoen koeien in het gras. Vandaag de dag is dit aantal tot minder dan 1,1 miljoen gedaald. Als belangrijkste oorzaak wordt de krimp van de veestapel gezien. Ook komt 26 procent van de koeien nooit meer buiten. Dit was in 1985 slechts 5 procent. Bovendien laten boeren hun koeien ook steeds korter in de wei lopen. Geschat wordt dat het aantal weidedagen in 25 jaar is gedaald van ongeveer 190 naar 165 dagen per jaar. Door schaalvergroting neemt het aantal koeien in de buitenlucht alleen maar verder af. 50 procent van de grote melkveehouders, met 110 koeien of meer, houdt de dieren het hele jaar binnen.

Bron: Algemeen Dagblad – 10 oktober 2011

40

Zwarte stern uit Zuid-Holland vliegt ver op zee Het eerste resultaat is binnen van een spannend project , waarin voor het eerst zwarte sterns zijn uitgerust met dataloggers. Na vele uren geduldig zwarte sterns observeren in schuiltentjes, speurend naar kleurringen aan de pootjes, lukte het in mei van dit jaar dan eindelijk om een vrouwtje zwarte stern te vangen in het moeras van Kinderdijk. Vrijwilligers van Landschapsbeheer Zuid-Holland hebben deze zwarte stern in 2010 een kleine datalogger gegeven. 14.000 kilometer van Nederland naar Afrika en weer terug De eerste ruwe gegevens uit deze logger duiden erop dat de vogel op grote afstand van de Europese kust naar West Afrika is gevlogen. Vervolgens heeft ze daar een ruim gebied gebruikt, globaal tussen Mauritanië en Liberia. En ook hier weer bleef ze ver op zee . In totaal vloog dit slechts 65 gram wegende vogeltje maar liefst 14.000 kilometer van Nederland naar Afrika en weer terug. De gegevens uit de logger moeten nog goed worden uitgezocht, maar nieuw is in ieder geval dat de vogel veel tijd doorbracht op een locatie vele honderden kilometers uit de kust. We wisten al dat zwarte sterns op zee overwinterden, maar niet dat ze lange tijd ver uit de kust verbleven. Een echte zeevogels dus! Zwarte stern plaatstrouw? Het is ook bijzonder dat deze vogel opdook in een moeraskolonie bij Kinderdijk, terwijl ze een jaar eerder werd gezenderd in een sloot achter een boerderij in Vlist. Zwarte sterns zijn normaal gesproken plaatstrouw, maar deze vogel toont aan dat ze van broedplaats en van gebied kan veranderen, en zelfs dat er uitwisseling is tussen moeras en agrarisch gebied. Voor duurzaam behoud van deze soort in Zuid-Holland lijkt daarom voldoende aanbod aan broedgebied van beide typen nodig. Een goed beschermde Ecologische Hoofdstructuur in combinatie met bescherming in het agrarisch gebied is dus belangrijk. Meer informatie in 2012 Vele vrijwilligers, agrariërs en Waterschap Rivierenland droegen bij aan dit eerste resultaat. Landschapsbeheer Zuid-Holland ondersteunt de diverse soortenbeschermingsactiviteiten van grondeigenaren en vrijwilligers en coördineert monitoringsonderzoek. In 2011 hebben we wederom de zenders gefinancierd en 18 sterns gevangen en een zender gegeven. Met spanning kijken we uit naar 2012. We hopen dan van meer vogels informatie te krijgen. Bron: www.landschapsbeheerzuidholland.nl – oktober 2011

41

Groene Hart Vertellingen Op bovengenoemde website zijn al jarenlang interessante verhalen en mededelingen te vinden van Freek Mayenburg. Freek is een inmiddels gepensioneerde inventarisatie-medewerker van Natuurmonumenten die nog steeds zeer geïnteresseerd is in het wel en wee van weidevogels. Met zijn toestemming volgt hieronder een deel van zijn “Gruttonieuws agrarische graslanden“ van 21 oktober 2011. Deze gegevens zijn weliswaar verzameld in de polders rond Reeuwijk, maar zeer zeker ook van toepassing op de Krimpenerwaard. Matig broedsucces voor grutto's in agrarische graslanden rondom Reeuwijk Voorjaar 2011 Het voorjaar van 2011 was voor grutto's opnieuw een broedseizoen met een uiterst laag broedsucces in agrarische graslanden. Hoe dat komt leest U verder in dit verhaal. Dat het niet goed gaat met de Nederlandse gruttostand weet inmiddels iedereen. Alleen over het waarom dit nu precies komt lopen de meningen (nog steeds) uiteen. Praat je met mensen uit de agrarische wereld dan hoor je wisselende verklaringen als: te droog voorjaar, te koud voorjaar, te nat voorjaar, te veel predatie door vossen, kraaien, buizerds, reigers en ooievaars, veel grutto's worden in Frankrijk door jagers uitgeroeid enz. Maar het echte probleem blijft buiten beeld of men wil er liever niet over praten. De cijfers van verschillende weidevogelverenigingen die zich rond Reeuwijk bezig houden met actieve nestbescherming laten echter een forse daling van de gevonden gruttonesten zien. Ook het aantal gruttokuikens wat vliegvlug is geworden was aan de lage kant. Ik hou mijn hart vast voor de (grutto)toekomst. We moeten er hard aan werken om te voorkomen dat over een aantal jaren de Reeuwijkse Groene Hartpolders echt gruttoloos zullen zijn.

Predatie Bij nogal wat mensen overheerst de gedachte dat predatie een belangrijke dan wel de belangrijkste oorzaak is van de achteruitgang van weidevogels. Uiteraard gaat onder normale omstandigheden door predatie een deel van de nesten/kuikens verloren. Uit onderzoek door het SOVON blijkt echter door dat het opzoeken/regelmatig controleren van nesten het risico van predatie sterk toeneemt. Predatie neemt ook sterk toe in graslandgebieden die al vroeg in het groeiseizoen en grootschalig worden gemaaid. De op dat moment aanwezige nog kleine kuikens die het maaien overleven lopen door het gebrek aan dekkingsmogelijkheden grote kans gepredeerd te worden. Uit mijn eigen waarnemingen van de laatste 10 jaar blijkt dat op agrarische percelen waarvoor een uitgestelde maaidatum geldt van 21 mei, 1-juni, 7 juni of 15 juni de kans op predatie het kleinst is. De opgroeiende kuikens hebben in het lange gras een goede dekking en voldoende voedsel. De kansen voor overleving voor gruttokuikens zijn het kleinst op intensief gebruikt agrarisch grasland. Ze nemen toe op wat extensiever gebruikt agrarisch grasland waar aan agrarisch natuurbeheer wordt gedaan en zijn het meest gunstig in reservaten die speciaal voor weidevogels zijn ingesteld.

42

• • •

Agrarisch grasland intensief met of zonder inzet agrarisch natuurbeheer --Agrarisch grasland extensief met inzet agrarisch natuurbeheer + Reservaten met een beheer gericht op weidevogels. ++ --+ ++

Ongunstig Matig Goed

Agrarisch natuurbeheer en het dilemma van de boer Om weidevogels beter te beschermen in de kwetsbare broedtijd kunnen boeren een vergoeding krijgen als ze graspercelen later maaien en stroken gras langs sloten tijdens de eerste maaisnede laten staan. Ik heb verschillende vergaderingen meegemaakt waar afspraken werden gemaakt en over het algemeen was ik onder de indruk van het enthousiasme bij de boeren om wat positiefs te kunnen doen voor de weidevogels die op hun land broeden. Maar toch heb ik ook gemerkt dat sommige boeren dat gedoe over weidevogels allemaal geneuzel vinden. Ze willen echter die vergoeding niet aan hun neus laten voorbijgaan. Voor deze personen is alleen het verkrijgen van een vergoeding de drijfveer om mee te doen aan agrarisch natuurbeheer en daarmee is hun inzet en het gewenste resultaat twijfelachtig. Een aantal boeren dat meedoet aan agrarisch natuurbeheer is financiëel volledig afhankelijk van de bedrijfsresultaten. Als het maaiseizoen aanbreekt is de zorg allereerst gericht op het binnenhalen van kwalitatief goed gewas. Dat gebeurt precies op het meest kwetsbare moment voor de pas geboren weidevogels. Juist die grote zorg om een goed product binnen te halen heeft als risico dat de aandacht van de boer voor de weidevogelbescherming een minder grote prioriteit heeft (vroeger stond dat bekend als zijnde de boer heeft de hooibouw in de kop). Met als voorbeeld b.v. het eind april-begin mei maaien van grote aaneengesloten blokken uitbesteed aan loonwerkers dan wel in eigen beheer. Het maaien en afvoeren van het gewas gebeurt op een en dezelfde dag en juist op die plekken zie ik veel misgaan met de overleving van (grutto)kuikens.

43

Waar zit het belangrijkste probleem voor jonge grutto's? Zoals hierboven werd aangegeven zit het belangrijkste probleem voor jonge weidevogels hem in het moment van maaien en de grootschaligheid ervan. Het gemiddelde begin van de maaitijd (met name op de wat intensievere bedrijven) in de polders rond Reeuwijk (en geheel Nederland) ligt de laatste jaren tussen begin mei tot half mei. In veel gevallen worden grote blokken grasland ineens gemaaid, al dan niet uitbesteed aan loonwerkers. Na het maaien en afvoeren van het gewas liggen de percelen er als kale biljartlakens bij. Het maaien gebeurt precies op het tijdstip dat veel kuikens nog maar net zijn uitgekomen. Als het goed is maait de boer/loonwerker om de gemarkeerde nesten heen die nog niet zijn uitgekomen maar het is mij dit voorjaar opgevallen dat in de polders waar ik intensief onderzoek heb gedaan vrijwel geen vluchtheuvels zijn blijven staan. Ook van het laten staan van stroken gras van twee meter breed langs de oevers heb ik erg weinig teruggezien. Het is bekend dat gruttokuikens van een tot twee weken oud zich drukken bij gevaar en dat is de reden waardoor veel slachtoffers vallen door het maaien. De jongen die het maaien hebben overleefd worden geconfronteerd met onvoldoende dekking. De nog kleine kuikens lopen grote kans opgevreten te worden door vliegende predators als mantelmeeuwen, zwarte kraaien, blauwe reigers of een ooievaar. En omdat de dichtheden aan broedende grutto's steeds verder afnemen lukt het de oudervogels minder goed om hun kuikens te beschermen tegen genoemde predators.

Extensief agrarisch gebruik Binnen het werkgebied van de ANV's Weide & Waterpracht en Ruigeweide waar ik in het voorjaar van 2011 mijn onderzoek heb geconcentreerd gaat het veelal om kleinere bedrijven soms met nevenfuncties waarvan de bedrijfsvoering minder intensief is dan de grotere bedrijven. Ten dele valt dat samen met het ontbreken aan ambitie of financiën om verder te groeien. In ieder geval is de bereidheid om uitgestelde maaidata aan te gaan groter dan op de intensievere bedrijven. Met name binnen het werkgebied van ANV Weide & Waterpracht heb ik in een paar polders wat serieuzer gekeken naar de aanwezigheid van broedende grutto's en het broedsucces op dat soort bedrijven. Juist hier broeden n.l. nog behoorlijke aantallen grutto's, er wordt wat later gemaaid en het het broedsucces is beter dan op de grote(re) intensieve bedrijven zoals het graslandgebied langs de Hoogendoornlaan en de polder Oud Bodegraven.

Reservaten Het broedsucces van grutto's en andere weidevogelsoorten in reservaten is een stuk beter dan op agrarisch grasland. Dat blijkt uit onderzoek in een 2-tal reservaten in de omgeving van Reeuwijk n.l. de polder Stein en de Voorofsche polder bij Waddinxveen. Het beheer in die gebieden is speciaal aangepast voor weidevogels. Late maaidata en een relatief hoge waterstand worden aangehouden. Alleen bemesting met ruige stalmest is toegestaan.

44

Broedsucces Nederlandse grutto's Al jaren vliegt 75% van de Nederlandse grutto's vergeefs 5.000 kilometer van Afrika naar ons land en weer terug. Vergeefs, omdat het ze niet lukt hier voldoende jongen groot te brengen. De dramatische achteruitgang van de grutto wordt voornamelijk veroorzaakt door de intensieve melkveehouderij; rollen, mesten en maaien zitten te dicht op elkaar. Staatssecretaris Bleker, die voortdurend benadrukt veel geloof te hebben in mogelijkheden van boeren in natuurbeheer, neemt geen initiatieven voor de grutto en andere weidevogels. Aanbevelingen om te komen tot goede bescherming van weidevogelkerngebieden worden niet opgepakt. De LTO is gestopt met ontwikkelen van een gedragscode voor betere weidevogelbescherming, de staatssecretaris neemt geen initiatief dit weer op rails te krijgen. Als het zo door gaat is het nog een kwestie van tijd voor onze Koning van de weidevogels de grutto (en andere weidevogelsoorten). Predatie in werkgebied Weide & Waterpracht De predatie van weidevogelnesten in het werkgebied van de Agrarisch Natuurvereniging Weide & Waterpracht is dit jaar aan de lage kant (10-15% voorlopige cijfers 2011 mededeling Cees van der Starre). Cijfermatig is minder goed bekend hoe hoog de predatie van jonge weidevogels is. Zeker is in ieder geval dat deze een stuk hoger is op percelen die vroeg gemaaid worden en waarvoor geen of nauwelijks uitgestelde maaidata geldt. Een aantal praktische voorbeelden uit het veld onderschrijven dit. Al diverse keren heb ik geconstateerd dat bij vroeg grootschalig maaien (tussen 1 en 21 mei) de overlevingskansen van de aanwezige jonge weidevogels sterk afnemen. Allereerst wordt het maaien door steeds meer boeren uitbesteed aan loonwerkers. Die komen maaien met uiterst modern materiaal waardoor binnen een mum van tijd grote blokken gemaaid en afgeruimd zijn. De kansen voor kuikens om te ontsnappen aan de snel rijdende maaimachines is beperkt. Wat er vervolgens aan jongen overleeft krijgt gelijk te maken met de volgende problemen. Onvoldoende dekking (de gemaaide percelen liggen er na het afruimen als biljartlakens bij) en predators als mantelmeeuwen, zwarte kraaien, blauwe reigers en soms een of meer ooievaars verschijnen direct om zich te goed te doen. Ze stropen de gemaaide percelen af op zoek naar voedsel en daar horen jonge weidevogels die zich door al dat kale land nauwelijks kunnen verstoppen dus ook bij. En dan is er ook nog een ander bijkomend probleem. De weidevogeldichtheden per poldergebied zijn de laatste jaren fors afgenomen. Steeds minder alarmerende gruttoparen moeten hun kuikens verdedigen tegen (vliegende) predators. In lang gras kunnen de jongen zich verstoppen als de ouders alarmeren maar op grote oppervlakten gemaaid kaal grasland lukt dat minder. Een "wolk" alarmerende weidevogels heeft veel betere kansen om vliegende predators te verjagen maar kleine aantallen alarmerende weidevogels lukt dit minder goed.

Interessante internetsites: www.weidevogels.nu en www.weidevogelskijken.nl

45

Afkortingen Regelmatig komen we in artikelen over weidevogels e.d. afkortingen tegen waarvan we denken: wat betekent dat ook alweer? Hopelijk heeft u dan iets aan onderstaand lijstje waarin veel (maar waarschijnlijk niet alle) afkortingen toegelicht staan. A.I.D.

Algemene Inspectie Dienst

A.J.K.

Agrarisch Jongeren Kontakt Krimpenerwaard

A.N.V.

Agrarische Natuur Vereniging

B.B.L.

Bureau Beheer Landbouwgronden

B.M.P.

Broedvogel Monitoring Project

B.O.A.

Bijzonder Opsporings Ambtenaar

B.o.M.

Beheer op Maat

D.L.G.

Dienst Landelijk Gebied

D.W.L.K.

Vereniging Duurzame Waterbeheersing en Landbouw Krimpenerwaard

E.H.S.

Ecologische Hoofd Structuur

E.L. & I.

Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie

G.L.B.

Europees Gemeenschappelijk Landbouw Beleid

G.P.S.

Global Positioning System

G.V.E.

Groot Vee Eenheden

H.H.S.K.

Hoog Heemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard

I.L.G.

Investeringsbudget Landelijk Gebied

I.V.N.

Stichting voor Natuur- en Milieu-educatie

K.N.N.V.

Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging

KriWa

Krimpenerwaard

L.B.N.

LandschapsBeheer Nederland

L.B.Z.H.

Landschapsbeheer Zuid-Holland

L.N.V.

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

L.S.B.

Landelijk Soortonderzoek Broedvogels 46

L.T.O.

Land- en Tuinbouw Organisatie

M.U.S.

Meetnet Urbane Soorten

P.D.A.

Personal Digital Assistant

P.S.A.N.

Provinciale Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer

R.A.V.O.N.

Reptielen-, Amfibieën, Vissen-Onderzoek Nederland

S.A.N.

Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer

S.B.K.

Stichting Bodembeheer Krimpenerwaard

S.L.G.

Subsidieregeling Landelijk Gebied

S.N.L.

Subsidieregeling Natuur en Landschap

S.O.V.O.N.

Vereniging Vogelonderzoek Nederland

W.B.E.

Wild Beheer Eenheid

Z.H.L.

Zuid Hollands Landschap

47