Vezels Katoen .......................................................................................2 Polyester ...................................................................................4 Polyester/katoen.......................................................................4 Nylon/Polyamide.......................................................................4 Fleece ........................................................................................5 Polyurethaan/Elastomeer ........................................................5 Nomex........................................................................................5 Kevlar.........................................................................................5 Acryl...........................................................................................6 Viscose ......................................................................................6 Verschillende eigenschappen katoen, katoen/polyester en polyester/katoen .......................................................................8
Copyright © 2007 Carel Lurvink B.V.
1
Soorten vezels Katoen Katoen is een zachte vezel die uit de opperhuid (epidermis) van de zaden van de katoenplant groeit en is eencellig. De vezel wordt doorgaans tot een draad gesponnen, en wordt dan gebruikt om zachte, luchtdoorlatende textiel van te maken. Katoen is een zeer waardevol gewas, omdat slechts ongeveer 10% van het ruwe gewicht bij de verwerking verloren gaat. Als sporen van was, eiwit, en dergelijke worden verwijderd, blijft een natuurlijke polymeer van zuivere cellulose over. Deze cellulose is gerangschikt op een manier die katoen unieke eigenschappen geeft op het gebied van sterkte, duurzaamheid, en absorptie. Elke vezel is samengesteld uit twintig tot dertig laagjes cellulose die keurig om elkaar heen gedraaid zijn.
Eigenschappen van de katoenvezel Vochtopnemend vermogen Gebleekte katoen neemt gemakkelijk en snel veel vocht op in de vezel (daar-om is katoen zo geschikt voor droogdoeken). Katoen kan ca. 20% van zijn droge gewicht aan vocht opnemen zonder vochtig aan te voelen. Katoen staat vocht ook weer snel af. Dit is een voordeel bij het drogen van katoen, maar een na-deel bij het dragen van katoenen kleding. Door het snelle afstaan van vocht zal katoen veel warmte aan het lichaam onttrekken, waardoor vochtige katoenen kleding kil en klam aanvoelt. Katoen is in natte toestand 10 - 20% sterker dan in droge toestand. Dit maakt dat katoen goed bestand is tegen zware wasbehandelingen. Sterkte De trek- en buigsterkte van de katoenvezel is, in vergelijking met andere natuur-lijke vezels, zeer goed. De slijtweerstand van katoen is goed. Garens van grove katoensoorten zijn in verhouding minder sterk dan van fijnere soorten. In het algemeen is katoen sterker dan wol, maar zwakker dan linnen. Elasticiteit en kreukherstellendheid De elasticiteit op buiging van de katoenvezels is, evenals van alle andere plantaardige vezels, gering. De geringe veerkracht van katoen is er de oorzaak van dat katoenen weefsels sterk kreuken. Door een chemische behandeling kunnen katoenen stoffen kreukherstellend en krimpvrij gemaakt worden. Warmte-isolerend vermogen Katoen als vezel isoleert slecht. Dit komt mede door de rechte gladde vezelstructuur. Katoen geleidt de warmte snel en voelt daarom in het dragen koel aan. Door een katoenen stof te ruwen (de stof wordt hierdoor volumineuzer) zal het warmteisolerend vermogen beter worden.
Copyright © 2007 Carel Lurvink B.V.
2
Hittebestendigheid Katoen is goed bestand tegen hoge was- en strijktemperaturen. De was- en strijktemperatuur is echter wel afhankelijk van de fijnheid en de kleurvastheid van de stof. Vooral dunne katoenen stoffen moeten voorzichtig gestreken wor-den. De kans op schroeiplekken is bij dunne katoenen stoffen groot. Loogbestendigheid Katoen is uitstekend bestand tegen loog- of alkalihoudende wasmiddelen. Dit maakt dat katoen goed bestand is tegen zware wasbehandelingen. Chloorbestendigheid Katoen is goed bestand tegen chloorhoudende bleekmiddelen, (let wel, katoen is er goed tegen bestand, maar dit geldt niet altijd voor de gebruikte kleurstoffen). Na het bleken moeten de artikelen goed worden uitgespoeld, zodat geen geconcentreerde chloorresten aanwezig blijven. Kreukherstellend gemaakte katoenen stoffen mogen niet met chloorhoudende bleekmiddelen worden be-handeld, tenzij het wasvoorschrift anders aangeeft. Het bleken van katoen gebeurt o.a. ook met waterstofperoxide. Zuurbestendigheid Katoen is als alle cellulosevezels niet bestand tegen zout- en zwavelzuur. Lichtbestendigheid De sterkte van katoen wordt op de lange duur door zonlicht aangetast. Maar bij normaal gebruik is katoen goed bestand tegen zonlicht. Schimmelbestendigheid Gebleekte katoenen stoffen worden spoedig door schimmel aangetast (het weer), wanneer zij vochtig worden opgeborgen. De katoen wordt hierdoor lelijk en gaat in sterkte achteruit. Katoenen stoffen kunnen door een chemische behandeling beperkt schimmelbestendig worden gemaakt. Motbestendigheid Katoen wordt, net als alle cellulosevezels, niet door motten aangetast.
Copyright © 2007 Carel Lurvink B.V.
3
Polyester De meeste polyester stoffen kunnen ook chemisch worden gereinigd. Dit materiaal is 100% synthetisch. Stoffen die van dit materiaal zijn vervaardigd, zijn goed bestand tegen niet te sterke zuren. Het materiaal is zeer slijtvast, hetgeen betekent, dat het een lange levensduur heeft. De krimp en vochtabsorptie zijn zeer beperkt. Polyester is tamelijk stug, afhankelijk van de dikte van de stof, en isoleert nauwelijks. Bovendien smelt polyester indien het in contact komt met een hittebron
Polyester/katoen Stoffen van polyester/katoen kan bogen op het beste uit beide werelden. Het materiaal weegt weinig maar is toch stevig. Katoen is een sterk ademende stof, zodat het kledingstuk aangenaam en comfortabel aanvoelt bij het dragen. Het polyester heeft dan weer een hogere treksterkte, wat de duurzaamheid van de kleding verbetert. Kleding van polyester/katoen behoudt zijn vorm en kleur gedurende lange tijd en de stof slijt minder snel. Dit soort kleding gaat dan ook minimaal tweemaal zo lang mee als gewone katoenen kleding.
Nylon/Polyamide Alle nylons zijn polyamiden, dat wil zeggen polymeren met een amide groep –CONHdie herhaaldelijk in de keten voorkomt. De term nylon wordt tegenwoordig gebruikt om de materialen aan te duiden die via een smeltproces tot vezels, films en andere eindproducten zijn verwerkt. Nylons hebben goede eigenschappen wat betreft: - Sterkte - Stijfheid - Slijtage gevoeligheid - Chemische weerstand - Lage wrijvingscoëfficiënt Nylons zijn gemakkelijk aan te passen door: - Verandering van de molecuulmassa (ketenlengte) - Co-polymerisatie - Additieven Er is een grote variëteit aan additieven zoals versterkers, vuurvertragers, weekmakers pigmenten enz.
Copyright © 2007 Carel Lurvink B.V.
4
Fleece Fleece is zacht, licht en warm. Fleece is een gebreide stof die geborsteld is, zodat de vezels aan de oppervlakte dicht tegen elkaar aan liggen. Tussen de vezels ontstaat een luchtlaag waar de stof zijn isolerende eigenschappen aan te danken heeft en die voor een uitstekend warmtebehoud zorgt. Het is dan ook zacht, soepel en zeer duurzaam. Het is ook uiterst sterk en splijt niet bij het schuren. Fleece is polyester en dus goed wasbaar.
Polyurethaan/Elastomeer Dit zijn elastische synthetische vezels. Ook wel elastomeren genoemd. Ze worden met name gebruikt in elastische stoffen, bijv. badpakken, sporttenues. Ze zijn buigzaam en sluitvast. O.a. lycra en elastaan.
Nomex Nomex is een aromatische polyamide vezel met vlamwerende en hitte-isolerende eigenschappen en biedt tevens bescherming tegen een aantal chemicaliën. Testen toonden aan dat Nomex de hoogste bescherming biedt, in vergelijking met andere weefsels. Waar andere weefsels bezweken onder de hitte of zuren, bood Nomex nog voldoende weerstand. De uitslag van deze testen luidde dat Nomex: -
vooral vlambestendig is niet smelt of openbreekt onder hitte warmte langzaam opneemt licht van gewicht is makkelijk te reinigen is
Kevlar Dit is een vezelsterk materiaal. Interessante eigenschappen van Kevlar zijn: - Een hoge treksterkte bij een laag gewicht - Weinig rek - Hoge chemische weerstand - Grote taaiheid tot breuk - Uitstekende vormstabiliteit
Copyright © 2007 Carel Lurvink B.V.
5
Acryl Dit materiaal is op de eerste plaats goed zuur- en loogbestendig. Het behoud zijn kleuren redelijk goed. Voorzichtigheid is geboden bij gevaar voor brand of hitte. De slijtvastheid is geringer dan bij polyester. Het vochtabsorberend vermogen is laag.
Viscose De dikte en de sterkte van de elementaire filamenten is van de volgende factoren afhankelijk: • • •
de snelheid waarmee de spinvloeistof wordt uitgespoten, de grootte van de openingen in de spindop, de snelheid waarmee de elementaire draad wordt opgewonden.
Viscose vertoont normaal een hoge glans die hard en metaalachtig is. De glans kan naar believen getemperd worden van matig tot diep mat. Deze mattering geschiedt door aan de spinvloeistof een matteringsmiddel toe te voegen. Deze mattering is blijvend en verdwijnt niet in de was. Gematteerde viscose is minder tegen zonlicht bestand dan de niet gematteerde viscose. Mengvormen Viscosevezel wordt veel vermengd met katoen, wol en synthetische vezels. Viscosevezel is ten opzichte van andere vezels een goedkope vezelsoort en zal vooral om deze reden vermengd worden met andere vezelsoorten. Eigenschappen van de viscosevezel •
•
•
•
Vochtopnemend vermogen Viscose neemt, als alle cellulosevezels, gemakkelijk en snel veel vocht op. Viscose kan ca. 25% van zijn droge gewicht aan vocht opnemen zonder vochtig aan te voelen. Viscose wordt in tegenstelling tot katoen in natte toestand zwakker. In natte toestand is viscose 30 - 50% zwakker dan in droge toestand. Sterkte De sterkte van viscose is minder dan van de meeste andere kunstmatige vezels en minder dan van katoen. Dit geldt zowel voor de trek-, buig- en slijtsterkte. Elasticiteit en kreukherstellendheid De elasticiteit en kreukherstellendheid is, evenals bij de natuurlijke cellulosevezels gering (de minste van alle cellulosevezels). Door behandeling met kunstharsen of door menging met synthetische vezels, kan viscose goed kreukherstellend worden gemaakt. Warmte-isolerend vermogen Viscose geleidt de warmte goed en is dus slecht warmte-isolerend. Een stof vervaardigd van viscose filamentgarens zal -door de gladde structuur- minder
Copyright © 2007 Carel Lurvink B.V.
6
•
• •
•
•
•
•
warmte-isolerend zijn dan een stof van viscose vezelgarens of van katoen en linnen. Hittebestendigheid Viscose is goed bestand tegen hoge wastemperaturen, maar door de fijnheid van de vezel minder goed bestand tegen hoge strijktemperaturen dan katoen en linnen Loogbestendigheid Viscose wordt niet aangetast door loog. Chloorbestendigheid Viscose is redelijk bestand tegen chloorhoudende bleekmiddelen. Goed naspoelen is noodzakelijk. Zuurbestendigheid Viscose wordt, als alle cellulosevezels, door zuren aangetast en op den duur vernietigd. Lichtbestendigheid Niet gematteerde viscose is vrij goed bestand tegen zonlicht. Gematteerde viscose is gevoelig voor zonlicht. Schimmelbestendigheid Viscose wordt, als alle cellulosevezels, door schimmels aangetast (het weer), wanneer zij vochtig wordt opgeborgen. De stof wordt door "het weer" lelijk. Motbestendigheid Viscose wordt niet door motten aangetast.
Toepassingsmogelijkheden Door de relatief lage prijs en de redelijk goede gebruikseigenschappen is viscose vooral voor toepassing in kleding geschikt, maar ook is het uiterst geschikt voor vloerwisdoeken. Viscose filamentgarens worden veel toegepast in voeringstoffen. Viscose vezelgarens worden puur of in blendvorm gebruikt voor o.a. kledingstoffen. Modal(MD) Viscose met verbeterde gebruikseigenschappen wordt "modal" genoemd. Vooral de slijtsterkte, het kreukherstellend vermogen en de fraaiere glans van modal is beter dan bij viscose. Daarnaast is ook het sterkteverlies in natte toestand minder. Voor het overige zijn de eigenschappen van modal nagenoeg gelijk aan die van viscose.
Copyright © 2007 Carel Lurvink B.V.
7
Verschillende eigenschappen katoen, katoen/polyester en polyester/katoen Kwaliteit eigenschap
katoen katoen/polyester polyester/katoen
Slijtvast
-
+
++
Kleurecht
-
+
++
Krimpgevoelig
+
-
--
Kreukherstellend
-
++
++
Vochtabsorberend
++
+
-
Warmte isolerend
+
+
-
Wasbaar
++
++
++
Drogen/persen
+
+
-
Comfortabel
++
++
+
Bescherming olie/vet
++
++
+
prijsverhouding
100
120
105
++ = zeer gunstig + = gunstig - = slecht -- = zeer slecht
Op de volgende pagina vindt u nog een korte uitleg van de verschillende eigenschappen.
Copyright © 2007 Carel Lurvink B.V.
8
Katoen: Draagcomfort: Krimp: Kleurechtheid:
Hoog i.v.m. vochtabsorberend vermogen Ongeveer 5% bij thuiswas en 7% bij een goede wasserij Laag, katoen absorbeert het pigment als een spons en laat ook weer af. Er zijn sterke en zwakke kleuren (zwart en rood) Slijtweerstand: Lager t.o.v. katoen/polyester en polyester/katoen Scheurweerstand: Hoger dan katoen/polyester en polyester/katoen Brand/hitte: Redelijk goede bescherming zowel qua isolatie als brandgedrag. Gewicht: Ca. 330 gr./m2 (is het zwaarste doek, voor dit soort kleding, op de Nederlandse markt). Algemeen: Is van oudsher het meest gebruikte doek, is makkelijk inzetbaar. Echter door de opkomst van het industrieel reinigen wordt het steeds meer vervangen door katoen/polyester en polyester/katoen. Katoen/polyester: Draagcomfort: Krimp: Kleurechtheid:
Goed i.v.m. vochtabsorberend en isolerend vermogen. Ongeveer 3 à 4 % bij een goede wasserij. Hoog, het polyester gaat een chemische reactie aan met het pigment en laat zich niet uitwassen. Slijtweerstand: Hoger dan katoen maar langer dan polyester/katoen Scheurweerstand: Lager dan polyester/katoen maar hoger dan katoen. Brand/hitte: Slechte bescherming; qua isolatie redelijk maar t.a.v. brandgedrag erg slecht: polyester gaat druppen en veroorzaakt erge brandwonden. Gewicht: Ca. 330 gr./m2 Algemeen: Is een goed alternatief voor de andere doeksoorten, met name als het comfort van katoen is gewenst en het industrieel moet worden gewassen. Dit doek is sterk in opkomst. Polyester/katoen: Draagcomfort:
Verschilt per persoon. Het doek heeft een slecht vochtabsorberend vermogen wat als benauwd wordt ervaren, wel is het doek erg soepel wat men als plezierig ervaart. Krimp: Ongeveer 2 à 3 % bij een goede wasserij. Kleurechtheid: Hoog, het polyester gaat een chemische reactie aan met het pigment en laat zich niet uitwassen. Slijtweerstand: Hoger t.o.v. katoen of katoen/polyester. Scheurweerstand: Lager dan katoen of katoen/polyester. Brand/hitte: Slechte bescherming zowel qua isolatie als brandgedrag: polyester gaat druppen en veroorzaakt erge brandwonden. Gewicht: Ca. 245 gr./m2 Algemeen: Wordt veelal ingezet in industriële bedrijven waar men extern wast, of daar waar men met chemicaliën in aanraking komt.
Copyright © 2007 Carel Lurvink B.V.
9
