Verzaking, Zelfoffer en Zelfdoding in Boeddhisme

Verzaking, Zelfoffer en Zelfdoding in Boeddhisme—Henk Blezer

1

Verzaking, Zelfoffer en Zelfdoding in Boeddhisme sambÌdho gharÌvÌso, rajopatho; abbhokÌso pabbajjÌ. Het huiselijke leven is bedrukkend, een stoffig pad; De thuisloze staat is als de weidse blauwe lucht.

Verzaking, het radicaal opgeven van begeerte en gehechtheid, is een centraal begrip in boeddhisme, zonder dit zijn veel fundamentele ideologische en uiteraard ook praktisch ascetische en monastieke aspecten niet goed denkbaar. Verzaking is onlosmakelijk verbonden met het boeddhistische zoeken naar bevrijding of ontwaken—boeddha betekent immers “ontwaakt(e)”. De ideologische radicaliteit van verzaking en het zoeken naar verlossing wordt vaak onderschat, zeker in gemoderniseerde vormen van boeddhisme. De diepere culturele achtergronden van wereldverzaking zijn ons ook niet, of niet meer, ‘cultuureigen’, en blijven daarom vaak slecht gekend (en onbekend maakt ook onbemind: getuige de vroege Europese receptie van boeddhisme, als nihilistisch en wereldnegerend). Verzaking heeft een lange geschiedenis in Azië, en komt ook zeker niet alleen bij boeddhisten voor. Wereldverzaking heeft evident formele, sociaal-culturele aspecten, maar heeft daarnaast ook vaak een emotionele belevingskant, die voor de betroffen persoon soms zo overweldigend kan zijn dat hij een normaal leven onmogelijk maakt. Verzaking betekent uiteraard niet voor iedere boeddhist hetzelfde, zelfs niet in puur doctrinaire en formele zin. We zien dus een breed palet aan praktijken en belevingen met soms extreme uitersten. Zo betekent verzaking voor de ene boeddhist—een succesvolle zakenvrouw, bijvoorbeeld—vooral ‘wat’ bewuster omgaan met begeerte en gehechtheid in het alledaags leven en het vinden van bevrijding van uiterlijke stress en meer ruimte in een innerlijke wereld van beklemmende emoties en neigingen. Voor andere boeddhisten betekent verzaking het ultieme offer, bijvoorbeeld door zelfverbranding of mutilatie. Het opgeven van lijf en leden, opgedragen aan de Boeddha, het Lotus Soetra, en de verlossing. Altruïstisch of niet, wij zouden dat wellicht zelfdoding noemen. Misschien is dat verrassend, maar beide extremen vinden toch wel degelijk sanctionering in boeddhisme. Boeddhisme kan voor verschillende mensen sterk uiteenlopende inhouden hebben. Maar zou dat verwondering moeten wekken bij een traditie die zich zonder centraal gezag ruim twee-en-een-half millennia lang over een groot deel van de wereld verspreid en ontwikkeld heeft; bij wijze van spreken: van het oude Sarnath tot Lelystad? We zullen in dit werkcollege verhalende, beschrijvende, en normatieve boeddhistische tekstpassages in vertaling lezen en bespreken. We verdiepen ons in de Indiase ideeëngeschiedenis, maar we bestuderen en bediscussiëren ook een aantal beschouwende en analytische artikelen uit secundaire literatuur. Verder proberen we zinvolle, interculturele raakvlakken te zoeken, met vergelijkbare condities en aandoeningen, zoals: Weltschmerz, neerslachtigheid, somberheid of symptomen uit de notoir slecht omschreven ‘depressie’, ook in hun meer extreme vorm, bijvoorbeeld zoals leidend tot zelfdoding. Kunnen we misschien iets leren van de wijze waarop men in boeddhistische samenlevingen met vergelijkbare fenomenen omgaat? BA werkcollege, bij voorkeur 2e jaar, tweede semester; 5 of 10 ECTS, niveau 200 of 300, voertaal Nederlands; Referaat en schriftelijk tentamen/paper (5 ECTS, niveau 200) of essay (10 ECTS, 300). Verplicht: Introduction to Buddhism (Silk, 5 ECTS, 100), of anders een pensum. Afstemming wenselijk op: Indiase filosofie (Mohkamsing, 5 ECTS, 300).


2

Werkcolleges (literatuuropgave onder voorbehoud) Waar hebben we het over. Een boeddhistisch soetra: Wat is het nut van verzaking? 1 SÌmaññaphalasutta: The Fruits of the Contemplative Life, translated from the Pali by Thanissaro Bhikkhu, from DN.II (PTS D.I.47), 32pp. Impressies van een verzakersleven in Sri Lanka: PaññÌnanda (negentiende eeuw): 2 Michael Carrithers (1983), Forest Monks of Sri Lanka, Chapter (4) & 5ff., (The Sinhalese Monk PaññÌnanda, pp.69–89) and 90–136. Meer verzakers (m/v): Shabkar en Orgyen Chökyi, en een boeddhistisch ‘zelfoffer’: Burning for the Buddha: 3.1 Matthieu Ricard (1994), The Life of Shabkar, Chapter 2, Renouncing the World, pp.27-37. 3.2 Kurtis Schaeffer (2004), Himalayan Hermitess, Orgyen Chokyi, Chapter 3 (Sorrow and Joy, pp.69–90) and Chapters 7 & 8 (Leaving the Bustle & Solitude and Joy, pp.164–73). 3.3 (Burton Watson, New York 1993), The Lotus Sutra, Chapter 23, Former Affairs of the Bodhisattva Medicine King, pp.279–89; aanbeveling zelfimmolatie. 3.4 (Benn, Honolulu 2007), Yongming Yanshou, Treatise on the Common End of the Myriad Good Practices, pp.128–31, een verdediging van rituele zelf-verbranding. Voorgeschiedenis van verzaking in India: van Veda tot Boeddha: 4.1 Patrick Olivelle (1992), The SaìnyÌsa Upaniõads, Chapter 2, Renunciation and Society, The Inner Conflict of Tradition, pp.19–57. 4.2 Patrick Olivelle (1998), Asceticism, Chapter 7, Deconstruction of the Body in Indian Asceticism, pp.188–210. 5 Jan Heesterman (1985), The Inner Conflict of Tradition, Chapter 2, Brahmin, Ritual and Renouncer, pp.26–44. Enkele kenmerken van boeddhistisch ascetisme in India, de dhutaguGas: 6 Reginald Ray (1994), Buddhist Saints in India, Chapter 9, Ascetic Traditions of Buddhist Saints (Dhutaguṇas), pp.293–322. Verdere reflectie over verzaking en ascetisme in India: 7 Greg Bailey and Ian Mabbett (2003), The Problem: Asceticism and Urban Life, pp.13–36. 8 Geoffrey Samuel (2008), The Origins of Yoga and Tantra, Chapter 8, Asceticism and Celibacy, pp.173–190. Verzaking en zelfdoding in de Pali canon: De Vinaya: 9.1 Collectieve depressie en zelfdoding. (Horner, London 1949), The Vinaya-Piṭaka, (The Book of Discipline), Vol.I: The Suttavibha¬ga, ParÌjika (Defeat) III, PP.116–150. (9.2 (Pe Maung Tin, London 1975), The Viśuddhimagga (The Path of Purity), Chapter 6, AsubhabhÌvanÌ, pp.205–225.)


3

De gevallen van Channa, Vakkali, Godhika, en een crime passionel? 10.1 Channa: ondraaglijk lijden en euthanasie. (Horner, Bristol 1954–9, Delhi 2004), The Majjhima NikÌya (The Collections of the Middle Length Sayings), Vol.III, ChannovÌdasutta (The Discourse on an Exhortation to Channa), pp.315–9. Cf. (Woodward, London 1972), The Saìyutta NikÌya (The Book of Kindred Sayings), Part IV, The Chapter on Channa and Others, pp.28–33. 10.2 Vakkali: depressie en zelfdoding. (Woodward, London 1975), The Saìyutta NikÌya (The Book of Kindred Sayings), Part III, Vakkali, pp.101–6. 10.3 Godhika: verlossing door zelfdoding. (Rhys-Davids, London 1971), The Saìyutta NikÌya (The Book of Kindred Sayings), Part I, Godhika, pp.149–53. 10.4 Moord en suïcide uit liefde. (Horner, Bristol 1954–9, Delhi 2004), The Majjhima NikÌya (The Collections of the Middle Length Sayings), Vol.II, PiyajÌtikasutta (The Discourse on “Born of Affection”), pp.292–6. Verzaking, depressie, zelfoffer en zelfdoding: 11.1 Willem van der Does (2008), “Depressie”, in Modern Medicine, Specialistenblad voor de Huisarts, Vol.9, pp.7–12 11.2 Willem van der Does (2005), Dat moet mij weer gebeuren ... Zwartkijkers, zeurpieten en pechvogels, Hoofdstuk 5, Suïcide, pp.71–84. Boeddhisme en zelfdoding in vogelvlucht 12.1 Martin Delhey (2006), Views on Suicide in Buddhism, Some Remarks, pp.25–63. (12.2 Damien Keown (1996), Buddhism and Suicide, the Case of Channa, pp.8–31.) Een hedendaagse verzaker uit Engeland, het geval Harold Edward Musson 13.1 Baron Julius Evola (1898–1974) and ÑÌṇavÎra Thera, Harold Edward Musson (1920–65): http://146 www.dharmafarer.org/. 13.2 ÑÌṇavÎra Thera – Writings: http://www.nanavira.110mb.com/. Leerdoelen • Inzicht in het complexe begrip van verzaking en het belang ervan in boeddhisme. • Kennis van de belangrijkste algemene kenmerken van verzaking. • Besef van de brede ideeëngeschiedenis van verzaking op het Indiase subcontinent: veelvormigheid, continuïteiten en veranderingen. • Kunnen onderscheiden van de onderlinge verhouding & verschillen tussen, enerzijds, doctrinaire en ideologische formuleringen, en geleefde realiteit, anderzijds. • Inzicht in sociaal-culturele en psychologische achtergronden van verzaking. • Vaardigheid in het opzetten van brede cultuurhistorische en cultuurfilosofische vergelijkingen: reflectie over de culturele bepaaldheid van categorieën als ziekte & gezondheid en van normeringen als normaal & abnormaal, of maatschappelijk wenselijk & onwenselijk gedrag (bij voorkeur uit te werken in werkstuk). • Selectief leren lezen in omvangrijk en divers primair & secundair materiaal; bijv. het extraheren van relevante delen uit artikelen & hoofdstukken die vanuit diverse perspectieven zijn geschreven en het hanteren van het onderscheid tussen doctrinaire & narratieve primaire bronnen en secundaire analyse & beschouwing daarop. • Leren stellen van wetenschappelijke vragen en academisch schrijven & spreken.


4

Vorm: werkcollege. Voorbereiden van de verplichte literatuur; aan het begin van ieder werkcollege door iedereen een samenvatting van de leesstof met kritische vragen (1 A4); en referaten door aan te wijzen deelnemers. Afsluitend tentamen of kort paper (5 ECTS) of een werkstuk van 4000–6000 woorden, op basis van het cursusmateriaal en eventueel nader te bepalen extra leesmateriaal (10 ECTS). Beoordeling Actieve deelname 20%, referaat 20%, test/paper 60% 5 ECTS; of essay 80% 10 ECTS. Verplichte literatuur Bailey, G, and Mabbett, I. (2003), The Sociology of Early Buddhism, Cambridge 2003. Benn, J.A. (2007), Burning for the Buddha, Self-immolation in Chinese Buddhism, in Studies in East Asian Buddhism, Vol.19, Honolulu 2007. Carrithers, M. (1983), The Forest Monks of Sri Lanka: An Anthropological and Historical Study, Oxford/Calcutta 1986 (1983). Delhey, M. (2006), “Views on Suicide in Buddhism, Some Remarks”, in Buddhism and Violence, edited by Michael Zimmermann, with Chiew Hui Ho and Philip Pierce, in LIRI Seminar Proceedings Series, Vol.2, pp.25–63, Lumbini: Lumbini International Research Institute, 2006. Does, A.J.W. van der (2008), “Depressie”, in Modern Medicine, Specialistenblad voor de Huisarts, Vol.9, pp.299-304; — (2005), Dat moet mij weer gebeuren ... Zwartkijkers, zeurpieten en pechvogels, Schiedam: Scriptum Psychologie 2005. Heesterman, J.C. (1985), The Inner Conflict of Tradition, Chicago 1985. Keown, D. (1996), “Buddhism and Suicide, the Case of Channa”, in The Journal of Buddhist Ethics Vol.3(1996):8–31. Olivelle, P. (1992), The SaìnyÌsa Upaniõads: Hindu Scriptures on Asceticism and Renunciation, Oxford 1992; — (1998), “Deconstruction of the Body in Indian Asceticism”, in Asceticism, edited by Vincent L. Wimbush and Richard Valantasis, pp.118–210, Oxford 1998. Ray, R. (1994), Buddhist Saints in India, Oxford 1994. Ricard, M. (1994), trsl., The Life of Shabkar, The Autobiography of a Tibetan Yogin, by Shabkar Tsogdruk Rangdrol, Albany NY 1994. Samuel, G. (2008), The Origins of Yoga and Tantra, Indic Religions to the Thirteenth Century, Cambridge 2008 Schaeffer, K.R. (2004), Himalayan Hermitess, The Life of a Tibetan Buddhist Nun, Oxford 2004. Watson, B. (1993), trsl., The Lotus Sutra, New York 1993.


5

Rooster en zaal College

Datum

Tijd en zaal

01. DN II – SÌmaññaphalasutta 02. Carrithers – PaññÌnanda 03. Shabkar Orgyen Chokyi Bodhisattva Medicine King Burning for the Buddha

Woensdag 02 februari 2011 Woensdag 09 februari 2011 Woensdag 16 februari 2011

13.15-15.00u; ***/*** 13.15-15.00u; ***/*** 13.15-15.00u; ***/***

Woensdag 23 februari 2011 Woensdag 02 maart 2011 Woensdag 09 maart 2011

13.15-15.00u; ***/***

Woensdag 16 maart 2011

13.15-15.00u; ***/***

04. Olivelle - Renunciation and Society Deconstruction of the Body 05. Heesterman - Brahmin, Ritual, & Renouncer collegevrij 06. Ray - Dhutaguṇas 07. Bailey & Mabbett - Asceticism & Urban Life 08. Samuel - Asceticism and Celibacy 09. The Book of Discipline, Defeat III Vism – AsubhabhÌvanÌ 10. The cases of Channa, Vakkali and, Godhika The PiyajÌtikasutta 11. Van de Does - Depressie Suïcide 12. Delhey - Buddhism and Suicide Keown - The Case of Channa 13. ÑÌṇavÎra Thera ÑÌṇavÎra Thera – Writings

Woensdag 23 maart 2011 Woensdag 30 maart 2011 Woensdag 06 april 2011 Woensdag 13 april 2011 Woensdag 20 april 2011

13.15-15.00u; ***/*** 13.15-15.00u; ***/*** 13.15-15.00u; ***/*** 13.15-15.00u; ***/***

Woensdag 27 april 2011

13.15-15.00u; ***/***

Woensdag 04 mei 2011

13.15-15.00u; ***/***


13.15-15.00u; ***/***


13.15-15.00u; ***/***

Verzaking, Zelfoffer en Zelfdoding in Boeddhisme

Recommend Documents