tl I

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2008 - I havovwo.nl

Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op.

Staatsinrichting van Nederland 2p

1

Vijf beweringen over de grondwetswijziging van 1848: 1 De Eerste en Tweede Kamer worden afgeschaft en er komt één volksvertegenwoordiging. 2 De ministers zijn verantwoordelijk en de koning is onschendbaar. 3 De monarchie wordt afgeschaft en Thorbecke wordt minister-president. 4 Door middel van het censuskiesrecht mogen mannen rechtstreeks de Tweede Kamer kiezen. 5 Het algemeen kiesrecht voor mannen wordt ingevoerd. Æ Welke twee beweringen zijn juist? Schrijf alleen de nummers op.

2p

2

Enkele politieke groepen: 1 confessionelen 2 liberalen 3 socialisten Æ Geef bij elke politieke groep de naam van één van hun leiders in de periode tussen 1848 en 1917. Doe het zo: Leider van groep 1: … (vul naam in) (enz. tot en met groep 3)

1p

3

1p

4

-

Gebruik bron 1. De schrijver van de brief zegt het niet letterlijk, maar het is duidelijk zijn bedoeling te waarschuwen voor de gevaren van het socialisme. Æ Noem één gevaar dat de schrijver ziet in het socialisme. Gebruik bron 2, 3, 4 en 5. Geef per bron aan of die hoort bij een confessionele stroming of niet. Doe het zo: bron 2: wel/niet (maak je keuze) (enz. tot en met bron 5)

www.vmbogltl.nl

-1-

www.examen-cd.nl

-


Gebruik bron 6. De tekenaar is een voorstander van het algemeen kiesrecht. Dat is onder andere te zien aan de vlag met het opschrift en aan de vrouw die een symbool van de vrijheid en de vooruitgang is. De tekenaar heeft nog meer symbolen in de tekening aangebracht, zoals: − de heuvel − de opgeheven armen en strakke blikken van de mensen − de zonsopgang Æ Geef bij twee van deze drie symbolen een verklaring waaruit blijkt dat de tekenaar voorstander is van algemeen kiesrecht. Doe het zo: Symbool … (noem een symbool), want … (geef verklaring). (enz. voor een tweede symbool)

2p

5

1p

6

Noem één reden waarom het districtenstelsel voor kleine landelijke partijen nadelig is.

1p

7

Welk argument voeren de voorstanders van het districtenstelsel aan?

1p

8

1p

9

1p

10

1p

-

11

Gebruik bron 7. In 1917 werd de grondwet op een aantal punten gewijzigd. De tekenaar laat zien dat de confessionelen tevreden waren. Æ Waarover waren de confessionelen tevreden? Gebruik nogmaals bron 7. De huilende vrouw is Aletta Jacobs. Zij heeft volgens de tekenaar ‘niks’ gekregen. Æ Wat had ze graag willen hebben? Gebruik nogmaals bron 7. Toch stond Aletta Jacobs in werkelijkheid niet met lege handen. Het bordje ‘niks’ is dan ook niet helemaal juist. Æ Wat hebben vrouwen in 1917 wél gekregen? Gebruik bron 8. Welke toelichting hoort bij de prent? A Er is een einde gekomen aan het kabinet. De afgetreden ministers krijgen hulp bij het zoeken naar een nieuwe baan. B Er is een nieuw kabinet gekozen door de burgers. Maar de nieuwe ministers weten niet goed wat ze moeten doen. C Er zijn verkiezingen geweest voor de Tweede Kamer. Daarna volgen er soms moeizame besprekingen over wie met wie wil regeren. D Er zijn verkiezingen voor de Tweede Kamer. Maar omdat de partijen zoveel beloftes doen, weten de kiezers niet op wie zij moeten stemmen.

www.vmbogltl.nl

-2-

www.examen-cd.nl

-


1p

12

Welke uitspraak over de Nederlandse rechtspraak is juist? A Ambtenaren en politici hebben het recht om mee te beslissen over de uitspraak in een rechtszaak. B Een rechter is onafhankelijk en de meeste rechtszaken vinden in het openbaar plaats. C Om een eerlijke rechtspraak te bevorderen, worden rechters om de vijf jaar door het volk gekozen. D Rechters verliezen hun baan wanneer zij een uitspraak doen waarmee de regering het oneens is.

2p

13

Enkele beweringen over de taken van de officier van justitie: 1 De officier van justitie bepaalt samen met een rechter het vonnis. 2 De officier van justitie eist in een rechtszaak tegen een verdachte een straf. 3 De officier van justitie kan onderzoek laten doen naar de zaken waarvan de verdachte wordt beschuldigd. 4 De officier van justitie mag geen getuigen oproepen en ondervragen. Æ Welke twee beweringen over de taken van de officier van justitie zijn juist? Schrijf alleen de nummers op.

1p

14

Gebruik bron 9, 10, 11 en 12. De vier bronnen laten gebeurtenissen zien die te maken hebben met de geschiedenis van de Nederlandse staatsinrichting. Æ Zet de bronnen in de juiste tijdvolgorde, van vroeger naar later. Doe het zo: Eerst …, dan …, vervolgens … en ten slotte … (schrijf de nummers op). Gebruik bron 13. De maker van de advertentie heeft een fout gemaakt in zijn beschrijving van de staatsinrichting in de 19e eeuw. Æ Welke fout staat er in de bron? Geef ook aan waarom dit fout is.

1p

15

1p

16

In 2006 ontvingen enkele tekenaars bedreigingen naar aanleiding van hun spotprenten. De tekenaars vinden dat je in een democratische samenleving kritiek mag leveren of iemand mag bespotten. Op welk grondrecht beroepen de tekenaars zich en is daarbij sprake van een klassiek of een sociaal grondrecht? A Het recht op bestaanszekerheid; dat is een klassiek grondrecht. B Het recht op gelijke behandeling; dat is een sociaal grondrecht. C Vrijheid van godsdienst; dat is een sociaal grondrecht. D Vrijheid van meningsuiting; dat is een klassiek grondrecht.

1p

17

Noem één grondwettelijk recht dat Tweede Kamerleden wél hebben, maar Eerste Kamerleden niet.

-

www.vmbogltl.nl

-3-

www.examen-cd.nl

-


Staatsinrichting van Nederland bron 1 Uit een openbare brief van iemand die zich zorgen maakt over de ontwikkelingen in de wereld op dat moment (1891): De waarheden van onze godsdienst zijn juist heel geschikt om bazen en arbeiders met elkaar te verzoenen en samen te laten werken. Wat wij moeten doen is beide groepen herinneren aan hun wederzijdse plichten. De arbeider moet trouw zijn werk doen, zoals hij zichzelf daartoe verplicht heeft toen hij een contract sloot met zijn baas. Hij mag zijn baas of diens bezittingen geen schade toebrengen. En bij het verdedigen van zijn belangen mag de arbeider geen geweld gebruiken. Hij moet zich ook niet aansluiten bij groeperingen die op listige wijze verwachtingen wekken en beloftes doen. De bazen mogen hun arbeiders niet als slaven beschouwen. Als je werkt in loondienst, is dat geen schande. Het is een eerlijke gelegenheid om in je eigen levensonderhoud te voorzien.

Vier bronnen (bron 2 tot en met 5) over maatschappelijke stromingen aan het begin van de 20e eeuw. bron 2

Toelichting Onder de prent staat de tekst: Christen Jeugd ontwaakt J.C.G.O.B. roept JOU.

-

www.vmbogltl.nl

-4-

www.examen-cd.nl

-


bron 3

Toelichting Boven de prent staat: de Centrale Onder de prent staat: Arbeidersverzekerings en depositobank ’s-Gravenhage. bron 4

Toelichting Onder de prent staat: Loten van de Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid à 50 Cents op het terrein en in de Depots (= verkoopplaatsen) verkrijgbaar. Eerste prijs: een juweelen sieraad ter waarde van 1000 gulden.

-

www.vmbogltl.nl

-5-

www.examen-cd.nl

-


bron 5

Toelichting Boven de prent staat: opbouw in Godsvertrouwen. Onder de prent staat: R.K. Staatspartij.

bron 6 Een propagandaprent.

Op de vlag staat: Op voor het Algemeen Kiesrecht.

-

www.vmbogltl.nl

-6-

www.examen-cd.nl

-


bron 7 De goede Sinterklaas deelt uit (1917).

bron 8 De informateurs gaan aan het werk (1981).

-

www.vmbogltl.nl

-7-

www.examen-cd.nl

-


Vier bronnen (bron 9 tot en met 12) over de geschiedenis van de Nederlandse staatsinrichting. bron 9 Razzia tijdens de Duitse bezetting.

bron 10 Afronding van de wet voor algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen.

-

www.vmbogltl.nl

-8-

www.examen-cd.nl

-


bron 11 Informatie over een referendum.

…….grondwet………. krant…………….. het

bron 12 Een betoging voor liberale hervormingen in Den Haag. De leider wordt later die dag ontvangen door koning Willem II.

bron 13 Uit een advertentie ‘werken bij de provincie Noord-Holland’ (2006): In 1579 sloten de gewesten Gelderland, Holland, Zeeland, Utrecht, Overijssel, Friesland en Groningen zich aaneen en ontstond de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. In 1840 werd Holland gesplitst en ontstonden de provincies Noord- en Zuid-Holland. Tot 1848 werd de provincie geregeerd door mensen van adel en rijke mensen. Vanaf 1848 werden de leden van de Provinciale Staten rechtstreeks door alle inwoners van de provincie gekozen.

-

www.vmbogltl.nl

-9-

www.examen-cd.nl

-


Historisch overzicht vanaf 1900 (en de drie verrijkingsdelen) 1p

18

1p

19

2p

20

Welke gebeurtenis in Sarajevo in 1914 wordt vaak gezien als aanleiding tot het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog? Gebruik bron 14, 15, 16 en 17. De bronnen staan in willekeurige volgorde en hebben te maken met de Eerste Wereldoorlog. De afgebeelde gebeurtenissen spelen zich af in verschillende perioden. Æ Zet de bronnen in de juiste tijdvolgorde, van vroeger naar later. Doe het zo: Eerst …, dan …, vervolgens … en ten slotte … (schrijf de nummers op). Gebruik bron 18. Geef van twee onderdelen uit de bron aan waarom die passen bij de manier waarop er oorlog gevoerd werd tijdens de Eerste Wereldoorlog. Doe het zo: Onderdeel: … (noem onderdeel uit de bron), omdat … (geef uitleg). Onderdeel: … (noem ander onderdeel uit de bron), omdat … (geef uitleg).

Verrijkingsdeel: de opkomst en de gevolgen van het communisme in de Sovjetunie 2p

21

De Sovjetunie ten tijde van Stalin was een totalitaire dictatuur. Het stalinisme kenmerkte zich onder andere door de persoonsverheerlijking van Stalin en zijn alleenheerschappij. Æ Noem drie andere kenmerken van de totalitaire dictatuur onder Stalin.

1p

22

Het communisme in de Sovjetunie had gevolgen voor de arbeiders. Welk gevolg voor de arbeiders is juist? A De arbeiders merkten niet veel van het communisme, omdat het communisme zich vooral bezighield met politiek. B De arbeiders moesten door middel van communistische vijfjarenplannen eigen bedrijven beginnen. C De arbeiders moesten werken aan de door de communistische partij opgelegde productieplannen. D De arbeiders werden massaal van de stad naar het platteland gestuurd om daar verplicht samen te werken in de landbouw.

2p

23

-

Gebruik bron 19, 20, 21 en 22. Welke twee bronnen horen bij de periode vóór de Duitse inval in Rusland in 1941? Schrijf alleen de twee nummers op.

www.vmbogltl.nl

- 10 -

www.examen-cd.nl

-


2p

24

2p

25

1p

26

Een invulopdracht over de economische crisis in de jaren dertig van de twintigste eeuw: 1 De economische crisis ontstond in 1929 toen de beurs in … (Amsterdam / New York) … instortte. 2 De reactie van de regering Colijn op de economische crisis staat bekend als … (aanpassingspolitiek / gelijkschakeling) … . 3 Daarnaast probeerde de regering Colijn mensen aan het werk te krijgen door het stimuleren van … (werkverschaffingsprojecten / omscholingen) … . Æ Kies telkens uit de twee mogelijkheden. Doe het zo: 1 … (kies uit: Amsterdam / New York) (enz. voor 2 en 3) Gebruik bron 23. De ‘bloed- en bodemtheorie’ past bij de ideeën van de nazi’s. Volgens hen bestond er een speciale band tussen de Duitse grond en haar bewoners. Dit propaganda-affiche staat vol met symbolen die de nazi’s gebruikten. Æ Noem twee symbolen uit de bron en geef per symbool aan waarom dat past bij de ideeën van de nazi’s. Doe het zo: Symbool … (noem een symbool) past bij de ideeën van de nazi’s, omdat … (geef verklaring). Symbool … (noem een tweede symbool) past bij de ideeën van de nazi’s, omdat … (geef verklaring). Gebruik bron 24. Waaruit blijkt dat de tekenaar de spot drijft met propaganda van de nazi’s?

1p

27

Gebruik nogmaals bron 24. Geef aan waarom het niet waarschijnlijk is dat deze tekening in Duitsland gepubliceerd is in de tijd dat de nazi’s aan de macht waren.

1p

28

Gebruik bron 25. Waarom is trouw zweren van rechters aan de leider van een land kenmerkend voor een totalitaire samenleving?

1p

-

29

Gebruik bron 26. Tijdens de oorlog gaven Nederlanders dit soort affiches aan elkaar door. Waarvan is het verspreiden van dit affiche een voorbeeld? A van aanpassing aan de Duitse bezetting B van collaboratie met de Duitse bezetters C van geweld tegen de Duitse bezetting D van verzet tegen de Duitse bezetters

www.vmbogltl.nl

- 11 -

www.examen-cd.nl

-


2p

30

Gebruik bron 27. Wat wordt bedoeld met ‘plaatsen waar verschrikkelijke dingen zijn gebeurd’? Geef ook aan waarom het volgens de makers van de bron belangrijk is dat deze plaatsen nooit vergeten mogen worden. Doe het zo: Met deze plaatsen wordt bedoeld: … (vul in). Deze plaatsen mogen nooit vergeten worden, omdat … (geef een reden).

Verrijkingsdeel: Nederlands-Indië en Indonesië 2p

2p

31

32

Na de Tweede Wereldoorlog dachten de Nederlandse regering en de Indonesische nationalisten verschillend over de toekomstige bestuursvorm van Indonesië. Æ Welke bestuursvorm had de Nederlandse regering voor ogen en welke bestuursvorm wilden de Indonesische nationalisten? Doe het zo: de Nederlandse regering: … (noem de bestuursvorm) de Indonesische nationalisten: … (noem de bestuursvorm) Gebruik bron 28, 29, 30, 31 en 32. Welke twee uitspraken zijn gedaan door Soekarno? Schrijf alleen de twee nummers op.

Verrijkingsdeel: de brandhaard Israël en Palestina 1p

33

De Verenigde Staten hadden verschillende redenen om Israël te steunen bij de stichting van de staat Israël in 1948. Welke van de volgende redenen heeft bij de Verenigde Staten een rol gespeeld om de stichting van de staat Israël te steunen? A De Verenigde Staten hadden van de Verenigde Naties daartoe de opdracht gekregen. B De Verenigde Staten stonden sympathiek tegenover Israël vanwege de Holocaust. C De Verenigde Staten waren dat verplicht, omdat Israël lid is van de Europese Unie. D De Verenigde Staten waren economisch afhankelijk van de Israëlische olie.

2p

34

Noem twee oorzaken voor het conflict tussen Israël en de Arabische landen tussen 1945 en 1979.

1p

-

35

Gebruik bron 33. Drie personen worden in de tekening vrolijk afgebeeld. Æ Geef een reden waarom één persoon niet blij is met de Camp Davidakkoorden.

www.vmbogltl.nl

- 12 -

www.examen-cd.nl

-


1p

36

2p

37

1p

38

1p

1p

1p

1p

-

39

40

41

42

Gebruik bron 34. Over welke situatie uit de Koude Oorlog wordt in deze vergadering overlegd? In Berlijn hebben zich tijdens de Koude Oorlog verschillende gebeurtenissen voorgedaan die ingrijpend zijn geweest voor de geschiedenis van deze stad. Æ Noem twee van deze historische gebeurtenissen. Let op! Je hoeft geen jaartallen te noemen, alleen gebeurtenissen. Gebruik bron 35. Welke periode wordt in de bron beschreven? A de jaren vijftig B de jaren zestig C de jaren zeventig D de jaren tachtig Gebruik bron 36, 37, 38 en 39. Zet de bronnen in de juiste tijdvolgorde, van vroeger naar later. Doe het zo: Eerst …, dan …, vervolgens … en ten slotte ... (schrijf de nummers op). Gebruik bron 40. De tekenaar vergelijkt het terrorisme met drie ideologieën die in de westerse geschiedenis een grote rol hebben gespeeld. Æ Geef aan welke overeenkomst de tekenaar ziet tussen het terrorisme en de drie ideologieën. Gebruik bron 41. Op welke kaart is de Europese Unie, zoals die sinds 2007 is samengesteld, op de juiste wijze weergegeven? A kaart 1 B kaart 2 C kaart 3 D kaart 4 Gebruik bron 42. In welk jaar is deze foto gemaakt? Kies uit: 1901, 1921, 1941, 1961 of 1981. Geef ook aan waarom je voor dat jaartal gekozen hebt. Doe het zo: De foto is gemaakt in … (vul jaartal in), omdat … (geef een reden).

www.vmbogltl.nl

- 13 -

www.examen-cd.nl

-


Historisch overzicht vanaf 1900 (en de drie verrijkingsdelen) Vier bronnen (bron 14 tot en met 17) over de Eerste Wereldoorlog. bron 14 Wapenstilstand Westfront.

bron 15 Mobilisatie afgekondigd: soldaten op weg naar een vrolijke oorlog.

-

www.vmbogltl.nl

- 14 -

www.examen-cd.nl

-


bron 16 De Amerikanen trekken ten strijde.

bron 17 Aanslag in Sarajevo.

-

www.vmbogltl.nl

- 15 -

www.examen-cd.nl

-


bron 18 Soldaten klaar voor de strijd (1915).

Vier bronnen (bron 19 tot en met 22) over de geschiedenis van Rusland en de Sovjetunie in de 20e eeuw. bron 19 Door de zuiveringen raakte het Russische leger veel hoge militairen kwijt: 90 procent van de generaals werd doodgeschoten. Deze zuivering was één van de oorzaken waarom het Russische leger sterk verzwakte.

bron 20 Zijn buitenlandse politiek verschilde aanvankelijk nogal van die van zijn voorganger. Hij was wat voorzichtiger en realistischer. Toch werd onder zijn leiding het Warschaupact opgericht en had hij een grote invloed op bepalende gebeurtenissen in de wereld in die tijd en dan met name in Oost-Duitsland.

-

www.vmbogltl.nl

- 16 -

www.examen-cd.nl

-


bron 21 Na de machtsovername werd de regering afgezet en kwam de macht in handen van de nieuwe sovjetregering. De revolutie van arbeiders, soldaten en boeren had gezegevierd. Maar al snel volgde een jarenlange burgeroorlog die veel mensen het leven zou kosten.

bron 22 Onze oorlog tegen de Duitsers kon niet worden gezien als een gewone oorlog tussen twee legers. Het was ook een oorlog van het volk van de Sovjetunie tegen de nazi’s. In deze Vaderlandse Oorlog moest iedereen samen vechten tegen deze overheersing.

bron 23 Een affiche van de NSDAP (1937).

vertaling: Bloed en Bodem

-

www.vmbogltl.nl

- 17 -

www.examen-cd.nl

-


bron 24 Een spotprent over de propaganda van de nazi’s.

Toelichting links: Hitler rechts: Goebbels (minister van propaganda)

bron 25 Rechters zweren trouw aan Adolf Hitler.

-

www.vmbogltl.nl

- 18 -

www.examen-cd.nl

-


bron 26 Spotprent naar aanleiding van een Duitse oproep aan Nederlanders om te werken in Duitsland (1941). arbeidsbureau

Ik geef my ook op voor werk in Duitsland, ze zeggen dat het gras daar veel beter is dan hier.

bron 27 Vertaling van de eerste zin op het bord: ‘Plaatsen waar verschrikkelijke dingen zijn gebeurd die wij nooit mogen vergeten.’

Auschwitz Stutthof Maidanek Treblinka Theresienstadt Buchenwald Dachau Sachsenhausen Ravensbrück Bergen-Belsen Trostenez Flossenbürg

-

www.vmbogltl.nl

- 19 -

www.examen-cd.nl

-


Hieronder staan vijf uitspraken: bron 28 Het staat voor mij vast dat de huidige slechte situatie de schuld is van de Republiek. Ik realiseer mij dat ik me nu met politiek bemoei, maar door de gevaarlijke situatie wordt de economie nadelig beïnvloed en dat is voor ons handelaren een slechte zaak.

bron 29 In de hele wereldgeschiedenis is geen enkel geval bekend van een volk dat eeuwig overheerst wordt. Als het Indonesische volk streeft naar het einde van de overheersing, dan doet het niets anders dan de historische taak vervullen. Dus de roep om vrijheid van de PNI kan nooit onjuist zijn.

bron 30 Het gaat er niet om of Indonesië onafhankelijk zal worden of niet – dat hebben wij allang beloofd – maar in welke structuur en onder welke leiding de nieuwe onafhankelijke staat zal beginnen.

bron 31 Midden in de prachtige vaderlandse natuur heb ik voor het eerst van mijn leven in de spiegel van Azië gekeken. Men zei mij dat ik mijn eigen volk liefheb en dat ik verlangde naar een vrij Indonesië. Ik besefte dat ik daartoe wel afhankelijk was van de huidige bezetter. Alleen in samenwerking met de Japanners kon een vrij Indonesië tot stand komen.

bron 32 De veroveringsdrang van de bezetter richt zich nu ook op Nederlands-Indië. Wij moeten ons wapenen tegen deze aanval op onze vrijheid. Alle medeburgers roep ik op om mee te helpen in deze oorlog. Het is een plicht richting de koningin en het koninkrijk, richting de Indische gemeenschap en voor uzelf.

-

www.vmbogltl.nl

- 20 -

www.examen-cd.nl

-


bron 33 Deze tekening is gemaakt naar aanleiding van de Camp David-akkoorden (1979).

Carter (VS)

Begin (Israel)

Sadat (Egypte)

bron 34 Uit een vergadering van de regering van de Verenigde Staten: We hebben zes verschillende mogelijkheden: Optie A: Niets doen. Optie B: Een afgezant naar Chroesjtsjov sturen met het verzoek de raketten weg te halen. Optie C: De beide betrokken landen voor de Verenigde Naties laten verschijnen. Optie D: Een blokkade. Optie E: Een luchtaanval. Optie F: Een bezetting.

bron 35 Een beschrijving over een periode na de Tweede Wereldoorlog in Nederland: Veel jongeren waren in deze jaren werkloos en hadden een vrij negatief beeld van de toekomst. Dat kwam door hun slechte economische positie en de constante dreiging van de Koude Oorlog en de daarbij behorende kernwapenwedloop. Deze dreiging viel uiteindelijk aan het einde van deze periode weg.

-

www.vmbogltl.nl

- 21 -

www.examen-cd.nl

-


bron 36 Belangrijk nieuws.

bron 37 De koningin arriveert op Prinsjesdag.

-

www.vmbogltl.nl

- 22 -

www.examen-cd.nl

-


bron 38 Verkiezingsaffiche voor Colijn.

Toelichting Onder de prent staat: De lijstaanvoerder der Anti-Revolutionaire Partij; Nummer 1 van lijst 3.

bron 39 Op verkiezingstournee voor Willem Drees.

DREES 2

-

www.vmbogltl.nl

- 23 -

www.examen-cd.nl

-


bron 40 De oorlogen van het Westen (2005).

-

strijd tegen

strijd tegen

strijd tegen

nationalisme

fascisme

communisme

1914-1918

1939-1945

1945-1989

www.vmbogltl.nl

strijd tegen terrorisme

2001-

- 24 -

www.examen-cd.nl

-


bron 41 Vier kaarten van Europa. De lidstaten van de Europese Unie zijn in donkergrijs weergegeven. 1

2

3

4

bron 42 De autobus heeft een aanhanger met een gasmotor die op hout loopt.

-

www.vmbogltl.nl

- 25 -

www.examen-cd.nl

-

tl I

Recommend Documents