Schuldpreventieplan

Schuldpreventieplan 2016-2018 versie 30 december 2015 RH

Schuldpreventieplan 2016-2018. 1. Doel Met onze inzet op preventie willen we gezond financieel gedrag van onze inwoners stimuleren, zodat financiële problemen geen belemmering vormen om te participeren. Bij gezond financieel gedrag gaat het om het in balans brengen van inkomsten en uitgaven, het optimaal gebruik maken van voorzieningen en sparen om onvoorziene uitgaven te kunnen opvangen, zodat achterstanden worden voorkomen. Onnodige maatschappelijke kosten als gevolg van schulden willen we voorkomen. 2 Aanpak, Onze preventieaanpak bestaat uit de volgende onderdelen: 2.1.

Primaire preventie; Deze vorm van preventie heeft tot doel te voorkomen dat inwoners schulden maken en/of te voorkomen dat men ooit in een problematische schuldsituatie terecht komt. Primaire preventie richt zich op alle inwoners. De in te zetten activiteiten zijn laagdrempelig en gericht op een breed publiek maar kunnen ook gericht zijn op specifieke (risico)groepen uit de gemeentelijke samenleving. Activiteiten zoals voorlichting, communicatie en het aanleren van vaardigheden zijn er op gericht om op verschillende manieren en met gebruikmaking van verschillende middelen te communiceren met diverse doelgroepen.

2.2

Secundaire preventie; Secundaire preventie is gericht op het vroegtijdig onderkennen, opsporen en oplossen van schuldenproblematiek. Informatie wordt gegeven aan zowel (potentiële) klanten als intermediairs. Een goede samenwerking met en een heldere rolverdeling tussen ketenpartners is hierbij van groot belang, zodat adequaat kan worden geholpen en doorverwezen.

2.3.

Tertiaire preventie; Deze vorm van preventie wordt nazorg genoemd en wordt ingezet aan het einde van een schuldhulptraject. Klanten die een beroep hebben gedaan op schuldhulpverlening en een traject succesvol hebben afgerond, krijgen na afloop van de hulpverlening nazorg aangeboden. Deze nazorg beoogt inzichtelijk te krijgen of de klant nog steeds zijn inkomsten en uitgaven in balans heeft en financieel zelfredzaam is en combinatie van curatief handelen (oplossend) in situaties waarbij sprake is van problematische schulden en daarnaast een nazorgaanpak gericht op het voorkomen terugval (preventie)

3 Activiteiten. Onze preventieaanpak bestaat uit een brede aanpak voor alle inwoners en een specifieke aanpak voor een aantal risicogroepen. 3.1 Bestaande activiteiten; Bij preventieactiviteiten willen we aansluiten bij bestaande initiatieven en samenwerken met het netwerk. Hierbij willen we samenwerken met o.a., de kredietbank, het sociaal team, woningcorporaties, de zorgverzekeraar, water- en energieleveranciers onderwijs, vrijwilligersorganisaties, het gebiedsteam, het jongerenwerk, de banken.

1

Schuldpreventieplan 2016-2018 versie 30 december 2015 RH Activiteiten in het kader van vroeg signalering gebeuren nu al door het sociaal team, de zorgverzekeraars, energieleveranciers en woningbouwverenigingen. Via het Sociaal team is er een convenant afgesloten met de woningbouwverenigingen om huurachterstanden van 2 maanden te melden. De energiemaatschappijen hebben sinds 1 oktober 2011 bij achterstanden in de betalingen de wettelijke verplichting hun cliënten te wijzen op de mogelijkheden tot schuldhulpverlening (Regeling afsluitbeleid voor kleingebruikers van elektriciteit en gas). Sinds 1 juni 2012 geldt dit tevens voor waterleveranciers (Regeling afsluitbeleid voor kleingebruikers van water). De nutsbedrijven schrijven de gemeente aan wanneer er sprake is van een problematische achterstand in de betalingen. Zodra een dergelijk signaal van een energiemaatschappij wordt ontvangen, wordt de betreffende persoon gewezen op de mogelijkheid van schuldhulpverlening. Vrijwilligers worden nu intensief actief ingezet voor vroegsignalering en budgetcoaching. Dit gebeurt door het SUG, Humanitas en Schuldhulpmaatje. Een uitvloeisel hiervan is o.a. de laagdrempelige voorziening in de vorm van de Informatie Advies winkel in de vorm van Informatie Advieswinkel (IAW). 3.2 Te ontwikkelen activiteiten; De rol van de gebiedsteams en vrijwilligersorganisaties moet verder worden uitgewerkt. Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Informatie Advieswinkel. Enerzijds kunnen de gebiedsteams een rol spelen in de vroeg signalering omdat ze keukentafelgesprekken voeren en snel informatie krijgen over de (financiële) positie van iemand. Ook meten ze via de zelfredzaamheidmatrix in hoeverre mensen zelfstandig hun situatie kunnen oppakken. De gebiedsteams en vrijwilligersorganisaties moeten een laagdrempelig financieel advies en begeleiding/coaching aanbieden aan onze inwoners., die zich op de enkelvoudige vragen richten en informatie en ondersteuning op het gebied van financiën bieden. Daar waar mogelijk worden activiteiten in groepsverband georganiseerd, denk hierbij bv. aan een training thuisadministratie. Ook stimuleren we inwoners om elkaar te helpen en werken we samen met ervaringsdeskundigen, zoals bijvoorbeeld de Kunst van het rondkomen. Ook bieden ze de training Budgetteren en Financiële Weerbaarheid ‘In The Pocket aan voor klanten. Samen met het Sociaal Team/Gebiedsteam, de woningcorporaties, de Friesland Zorgverzekeraar en de energieleveranciers willen we een vroegsignaleringsaanpak ontwikkelen. Daarbij worden betalingsachterstanden vroegtijdig doorgegeven. De gegevens van de achterstanden worden gekoppeld en het gebiedsteam legt vervolgens gericht contact en biedt zo nodig advies en hulp. De klant krijgt nogmaals de mogelijkheid om – al dan niet met behulp van een gebiedsteammedewerker- een betalingsregeling te treffen en afsluiting, royement van de zorgverzekering en huisuitzetting te voorkomen. 4. Doelgroepgerichte activiteiten. In onze preventieaanpak richten we ons op de doelgroepen die steeds vaker financiële problemen hebben: jongeren, mensen die met een inkomensterugval te maken hebben, WWB-ers, ondernemers , ouderen, chronisch zieken en asielgerechtigden 4.1 Activiteiten jongeren; Steeds meer jongeren hebben financiële problemen. Belangrijke oorzaken zijn een gebrek aan financieel bewustzijn, onvoldoende financiële vaardigheden en schaamte en taboe die er heerst om problemen te bespreken. Jongeren moeten tegenwoordig erg weerbaar zijn om alle verleidingen te weerstaan. Scholen zien het nut van aandacht voor de financiële ontwikkeling van hun leerlingen. Daarvoor zijn leermiddelen en lesmaterialen beschikbaar. Het Nationaal Expertisecentrum Leerplanontwikkeling stimuleert onderwijs over geld op scholen. Ook het Nibud en diverse internetsites zoals “Wijzer in geldzaken” bieden een groot aanbod voor leerkrachten en jongeren. 2

Schuldpreventieplan 2016-2018 versie 30 december 2015 RH

Voor de doelgroep 4 - 12 jaar zetten we in op:  Promoten ‘Week van het geld’ voor het basisonderwijs. De Week van het geld vindt een keer per schooljaar plaats. De Week van het geld wordt georganiseerd door Wijzer in geldzaken. Hierin bundelen partners uit de financiële sector, de wetenschap, de overheid, onderwijs-, voorlichtings- en consumentenorganisaties hun krachten om verantwoord financieel gedrag in Nederland te bevorderen.  Basisschool (bovenbouw): Klassenkas! Gastlessen richten zich met name op het begrijpen van geld. De Klassenkas is een geldkist waarmee de docent zelf met zijn of haar klas kan oefenen met geld en keuzes maken. De Klassenkas wordt georganiseerd door de Kredietbank. Voor de doelgroep 12 - 17 jaar zetten we in op:  Mogelijk gaat Wijzer in geldzaken in 2016 ook een ‘Week van het geld’ in het VO organiseren. Hier willen we dan op aanhaken.  Middelbare school (bovenbouw): Het geld van de minste weerstand Gastlessen waar aandacht wordt besteedt aan wat geld is, studiefinanciering en ook het voorkomen van schulden en hoe wordt gehandeld als er dan toch veel schulden zijn. Het geld van de minste weerstand wordt georganiseerd door de Kredietbank.  Informatie- en adviespunt voor jongeren waar ook financieel advies kan worden aangeboden. Harlingen heeft een speciaal jeugdteam opgericht. Die kan hierbij een actieve rol inspelen als informatie- en adviespunt voor jongeren. Op termijn kan een jeugdteam ook worden opgezet voor de toekomstige Westergo gemeenten.  Inzetten van het FSU-jongerenteam bij het jeugdteam Harlngen. Zij bieden advies en hulp aan jongeren tot 27 jaar in de provincie Friesland. Zij kunnen met allerlei vragen en problemen bij het jongeren team terecht en met de jongere bekijken ze welke verdere persoonlijke steun en informatie zij kunnen geven of dat we beter kunnen verwijzen naar andere hulpverleners. Centraal staat de leefwereld van de jongere. Voor de doelgroep 17 jaar - 23 jaar zetten we in op:  Informatiecampagne gericht op jongeren. Doel van de campagne is het vergroten van het financieel bewustzijn van de jongeren1  Jongeren informeren over wat er verandert en wat ze moeten regelen als ze 18 jaar worden..  Beroepsonderwijs en WO Gastlessen georganiseerd door de Kredietbank die zich naast studiefinanciering en het plannen van financiën ook richten op hoe een schuldregeling werkt en de theorie achter schuldhulpverlening. Verder willen we in samenwerking met de Kredietbank presentaties organiseren voor docenten. Zij zijn immers een belangrijke partij voor studenten/leerlingen en krijgen veel signalen. Er wordt in deze presentatie aandacht besteedt aan hoe schulden/financiële problemen kunnen worden herkend en hoe aan een oplossing kan worden gewerkt. Ook wordt aandacht besteed aan hoe een schuldregeling werkt als het dan toch niet lukt om het zelf te doen. 4.2. Activiteiten voor inwoners met een inkomensterugval Mensen worden geconfronteerd met een inkomensterugval door zogenaamde life-events. Hierbij gaat het om belangrijke levensgebeurtenissen zoals ontslag, de geboorte van een kind, echtscheiding, op jezelf gaan wonen en met pensioen gaan. Mensen staan te weinig stil bij de financiële veranderingen. Als ze daardoor grip verliezen op hun geld, is de kans groot dat er financiële problemen ontstaan. Deze groep moet haar inkomsten en uitgaven in balans brengen met de nieuwe situatie.

3

Schuldpreventieplan 2016-2018 versie 30 december 2015 RH Schulden ontstaan vaak als mensen hier niet meteen mee aan de slag gaan. Voorlichting en begeleiding bij een life-event kan veel ellende voorkomen. We vinden het belangrijk dat onze inwoners weten waar ze hulp en advies kunnen krijgen en willen onze inwoners met name graag bereiken als zich life-events voordoen. Hierbij willen we het taboe dat op het hebben van schulden heerst doorbreken en de financiële bewustwording van onze inwoners bevorderen. We zetten in op:  Inwoners eens per twee maanden via de Huis-aan-huis informeren over waar ze voor financieel advies terecht kunnen.  Inwoners via onze website informeren over waar ze voor financieel advies terecht kunnen.  Inwoners op vindplaatsen als banken, hypotheekverstrekkers, het UWV, de makelaar, de notaris en de echtscheidingsmediator informeren over waar ze voor financieel advies terecht kunnen. 4.3

Activiteiten gericht op PW-ers;

Van de langdurige minima is bijna 51 procent afhankelijk van een PW-uitkering. Voorkomen moet worden dat deze groep in een problematische schuldensituatie terecht komt. Uit de armoedemonitor van KWIZ blijkt dat in 2012 van de totale gebruikersgroep van Schuldhulpverlening een aanzienlijk deel een WWB-uitkering heeft. Daarom is het van belang om in een zo vroeg mogelijk stadium voor deze groep preventieactiviteiten te ontwikkelen. We zetten in op:  Nieuwe PW-klanten aan de poort te informeren middels een fly-er met informatie over waar ze voor financieel advies terecht kunnen verstrekken en daar waar nodig actief doorverwijzen voor financieel advies en hulp.  Bestaande klanten van het Team Maatschappelijke Participatie een cursus aanbieden om gericht op om te gaan met geld.  Aanbieden van een voorlichting over inkomensregelingen, rondkomen en financieel advies bij Pastiel.  Mensen van de Kunst van het rondkomen presentaties over hun aanpak aan bestaande klanten van het Team maatschappelijke Participatie laten verzorgen, zodat onze PW-klanten van de mogelijkheden van de Kunst van het rondkomen op het gebied van financiële stut en steun op de hoogte zijn en zich hierbij kunnen aansluiten. De Kunst van het Rondkomen is een vrijwilligersorganisatie die laagdrempelig met mensen in gesprek wil gaan over hun problemen, zoals armoede, depressie en schulden van welke aard dan ook. 4.4 Activiteiten gericht op ondernemers. Ondernemers (MKB-ers en ZZP-ers) met financiële problemen zoeken vaak te laat hulp. De financiële problemen zijn op dat moment al behoorlijk fors. We willen deze ondernemers eerder bereiken. Daarnaast vinden we het belangrijk dat starters goed voorbereid en met de juiste kennis en vaardigheden beginnen. 

MKB Doorstart. Ondernemers met problemen wachten vaak te lang, en ontkenning of schaamte maken dat ze niet snel genoeg in actie komen. Vroegsignalering helpt bij het op tijd vinden van een structurele oplossing en zo ondernemerschap en werkgelegenheid in Nederland te behouden. Vroegsignalering gebeurt in samenwerking met een groot aantal landelijke partijen, zoals banken, belastingdienst, accountants, gemeenten, branche-organisaties, KvK, BZF of op initiatief van de ondernemer zelf. 4

Schuldpreventieplan 2016-2018 versie 30 december 2015 RH





MKB doorstart analyseert de vraag-achter-de-vraag om de essentie van het probleem én de best mogelijke oplossing naar boven te krijgen. Daarna volgt een warme ’ overdracht aan een gespecialiseerde partij op het vlak van financiering (inclusief groeikapitaal), juridische dienstverlening, schuldhulpverlening of bedrijfsadvisering ; De Friese zaak De Friese zaak is gebaseerd op het inmiddels succesvol lopende project ‘De Rotterdamse Zaak’ en zal in februari 2016 in heel Friesland gaan starten. Het is een initiatief in samenwerking met de Stenden Hogeschool /NHL en het landelijk netwerk Ondernemersklankbord (OKB). De studenten worden ingezet om Ondernemers in financiële nood te ondersteunen bij het (weer) op orde krijgen van hun administratie. . Pré-startcursussen Daarnaast vinden we het belangrijk dat starters goed voorbereid en met de juiste kennis en vaardigheden beginnen .Daarom worden er pré-startcursussen aangeboden. Pré-startcursussen worden begeleid door ex-ondernemers De begeleiding bestaat uit: • Begeleiding voor het schrijven van een ondernemingsplan. • Een gericht scholingsprogramma dat als doel heeft kennisachterstanden weg te werken. • Mogelijkheden om een zakelijk netwerk op te bouwen.

4.5

Activiteiten gericht op ouderen. Door de vergrijzing is een steeds grotere groep aangewezen op een AOW gerelateerd inkomen. Volgens de Armoedemonitor van KWIZ betrof het in 2012 gemiddeld bijna 30 procent van de minima. Ouderen vormen een kwetsbare groep doordat ouderdom vaak met gebreken komt. Het kost dan steeds meer moeite om de financiën rond te krijgen en/of op orde te houden. De ontwikkelingen met betrekking tot ‘zelf bankieren’ kan lang niet altijd worden bijgehouden. Inkomensondersteunende maatregelen en kwijtschelding zijn van belang Ouderen zijn een moeilijk te bereiken groep. M.b.t. vroegsignalering ligt een belangrijke rol weggelegd door de ouderenwerkers van de gemeenten en eventueel signalering door thuiszorg. Via ouderenbonden kan er voorlichting worden gegeven.

4.6

Activiteiten gericht op chronisch zieken. Voor chronisch zieken wordt in regionaal verband i.s.m. de Friese gemeenten en de Friesland zorgverzekeraar preventiebeleid ontwikkeld voor deze relatief kwetsbare doelgroep om te voorkomen dat deze groep in de schulden komen. Deze groep heeft hoge zorgkosten en zit in een kwetsbare positie waardoor het risico groot is dat ze niet meer in staat zijn om hun zorgpremie te betalen. In samenwerking met de Friesland wordt er preventiebeleid ontwikkeld waardoor deze mensen na 2 maanden betalingsachterstand door het gebiedsteam benaderd kunnen worden. Dit moet voorkomen dat zij in de bronheffing komen.

4.7

Activiteiten gericht op Statushouders De groep statushoudersdie nu in Nederland wordt gehuisvest is een kwetsbaarder groep. Het zijn mensen die vanuit het land van herkomst binnen 12 weken worden gehuisvest in een gemeente. Deze groep heeft, behoudens een korte inburgeringscursus van 3 dagen in het land van herkomst geen enkele kennis van de Nederlandse taal en samenleving. Zij komen vaak uit een cultuur (Afghanistan, Midden Oosten, Somalië) die erg verschilt van de Nederlandse. Op het moment dat zij, voor hun doen, een grote som geld ter beschikking krijgen, geven zij dat uit. Vaak aan luxe goederen. Zij zijn zich onvoldoende bewust voor welke vaste lasten zij verantwoordelijk zijn(huur gas, licht en ziektekostenverzekering). 5

Schuldpreventieplan 2016-2018 versie 30 december 2015 RH Op het moment dat zij deze moeten betalen, is het geld vaak al op. Door het inhouden van de vaste lasten voorkom je dat deze groep te maken krijgt met betalingsachterstanden en uiteindelijk in een duur schuldsaneringtraject terecht komt. Door het inhouden van de vaste lasten gedurende 1 jaar door de Kredietbank krijgen vrijwilligers de gelegenheid en de tijd om asielgerechtigden bewust te maken van de financiële verplichtingen. 4. 8 



5.

Activiteiten gericht op Nazorg. Cliënten die in de schuldhulpverlening zitten of hebben gezeten, zijn vaak niet in staat hun financiën helemaal of gedeeltelijk zelfstandig te regelen. Het abrupt laten beëindigen van begeleiding aan het eind van de schuldhulpverlening brengt risico’s met zich mee. Door goede nazorg te bieden kan er preventief gewerkt worden om herhaling te voorkomen. Daar de situatie van elke cliënt verschillend is zal er voor de toekomst een aangepaste vorm van begeleiding nodig zijn. Hierbij is het van belang dat er voor maatwerk gekozen wordt. Voor deze specifieke groep cliënten kunnen vrijwilligers van het project Schuldhulpmaatje ingezet worden. Doel is om terugval in schulden te voorkomen, en cliënten (langduriger) te helpen hun eigen financiën op orde te houden. Met als resultaat een aanmerkelijke verlaging van voormalige cliënten die in herhaling vallen. Sommige mensen zullen echter nooit in staat zijn zelfstandig financieel beheer te voeren. Deze klanten beschikken niet over het vermogen om hun eigen financiën te beheren. Als je deze groep loslaat, kan dat leiden tot grote maatschappelijke problemen en kosten. Deze categorie blijft dan ook aangewezen op een vorm van beperkt budgetbeheer en nazorg waardoor recidive zoveel als mogelijk wordt voorkomen. Deze vorm van budgetbeheer heeft duidelijk een preventief karakter. Implementatie

In februari worden de acties die zijn opgenomen in de matrix “Overzicht plan van aanpak schuldenpreventie” in een implementatieplan verder uitgewerkt. 6.

Tijdpad.

2015: 2 juli:

bestuur GR bespreekt plan van aanpak schuldpreventie

juli-nov.

BCT/werkgroep schuldpreventie werkt plan van aanpak uit in een concept schuldpreventieplan

december

Presentatie van bevindingen in de vorm van concept schuldpreventieplan in BCT

2016: januari

Bespreking concept schuldpreventieplan in bestuur GR

februari

Opstellen implementatie plan.

feb/mrt

Bevindingen en concept plan ter bespreking voorleggen aan colleges en gemeenteraden

april/mei

Vaststellen van schuldpreventieplan

mei/juni

-Bekrachtigen samenwerkingsafspraken met organisaties -Uitvoering schuldpreventieplan (w.o. communicatie) 6

Schuldpreventieplan 2016-2018 versie 30 december 2015 RH

Overzicht plan van aanpak schuldenpreventie. Doelgroep Risico Preventie 1. Jongeren Niet kunnen Jongeren bewust omgaan met maken van waarde geld geld 2.

Inkomensterugval zoals baanverlies echtscheiding, kinderen krijgen.

Verandering in inkomen en situatie

3.

PW-ers

Beperkt budget

4.

Zzp-ers en ondernemers

Teruglopende bedrijfsactiviteit/opstar tproblemen

5.

Ouderen

Beperkt budget

6.

Chronisch zieken

Hoge zorgkosten en kwetsbare positie waardoor niet meer betalen verzekering

Inwoners via de website , hah bladen en andere vindplaatsen informeren over waar ze voor financieel advies terecht kunnen Advies eventueel aangevuld met Budgetcoaching Helpen bij bedrijfsvoering

Advies eventueel aangevuld met Budgetcoaching Voorkomen dat deze groep in de bronheffing komt

Wie KBN en Scholen

Actie Dienst/KBN en scholen

Wanneer Nieuw voorjaar 2016

Dienst/Gemee nten en gebiedsteams

Dienst en gemeenten

Nieuw voorjaar 2016

Dienst, Vrijwilligers en gebiedsteams Preventie door MKB doorstart en de Friese zaak i.s.m. BZF Vrijwilligers en gebiedsteams

Dienst en gemeenten

Opnieuw opstarten.

Bij eenvoudige problematiek vrijwilligers(IAW) daarna GT

Dienst

Start februari 2016

Doorverwijzing door netwerkpartners(banken, ,accountants, belasting, brancheorganisaties)

Gemeenten

Friesland zorgverzekera ar/ Dienst/ Gebiedsteams

Dienst en gemeenten

Nieuw voorjaar 2016 Nieuw voorjaar 2016

Rol ouderenwerkers gemeenten en eventueel signalering door thuiszorg In samenwerking met de Friesland preventiebeleid opzetten waardoor deze mensen na 2 maanden betalingsachterstand door het gebiedsteam benaderd kunnen worden.

7

Toelichting Door geven gastlessen op lagere en middelbare school, beroepsonderwijs en WO. Presentaties aan docenten Vindplaatsen als banken, hypotheekverstrekkers, UWV, gemeenten(GBA), makelaar, de notaris ,echtscheidingsmediator informeren over waar ze voor financieel advies terecht kunnen

Schuldpreventieplan 2016-2018 versie 30 december 2015 RH 7.

Statushouders

8.

Mensen uit schuldentraject.

Onbekendheid met de Nederlandse maatschappij waardoor deze groep makkelijk in de schulden komt. Terugval in oude situatie

Inhouden vaste lastendoor KBN (beperkt budgetbeheer) gedurende 1 jaar

KBN/Dienst

Dienst/KBN/ Loopt. Vrijwilligers

Nazorg door periodiek contact/ Beperkt budgetbeheer

Vrijwilligers

Dienst/KBN/ Nieuw Vrijwilligers voorjaar 2016

8

Door het inhouden van de vaste lasten gedurende 1 jaar krijgt deze groep de gelegenheid om te leren om te gaan met geld. Vrijwilligers krijgen daardoor de tijd om asielgerechtigden bewust te maken van de financiële verplichtingen. Vrijwilligers houden de vinger aan de pols. Daar waar nodig kan beperkt budgetbeheer worden toegepast.