Polyesterharsverwerking Activiteitenbesluit in beweging
20 november 2012
J. Beers (VKCN) en G. Locht (InfoMil)
Inhoud presentatie polyesterharsverwerking • Inleiding: branche, markt en producten • Productieproces • Activiteitenbesluit – Milieuthema’s – Opslag • Technieken polyesterharsverwerking • Activiteitenbesluit – Verwerken polyesterhars – Melding en OBM – Afwerken product – Vergunning? • Nieuwe ontwikkelingen
2
Uw ervaring?
• Wat weet u al van – Composietenindustrie – Activiteitenbesluit – PGS (Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen) • Wie heeft ervaring? – Handhavers – Verguningverleners – RO-medewerkers
3
Bedrijven en branche • 350 bedrijven in composietenindustrie – 250 productie – 100 overig • Branche: VKCN – Vereniging Kunststof Composieten Nederland • Koepel: NRK – Federatie van brancheverenigingen voor de rubber-, recycling-, en kunststofindustrie
4
Bedrijven samen met overheden Industrie
Ondernemers
Overheid
Resultaat
• Tot 2010: – Milieu- en arboconvenanten – Werkboek milieumaatregelen • 2012/2013: – Activiteitenbesluit – www.ondernemingsdossier.nl 5
Wat is composiet Composiet: Vezelversterkte kunststof (VVK) Composieten worden altijd laagsgewijs gemaakt Een laagje is een lamel
Een stapel lamellen is een laminaat
6
Opbouw van composieten Componenten Vezelversterking (glas, aramide, koolstof) Kunststof (meestal thermohardende hars) Uithardingsmiddelen Optioneel Additieven (in hars) Schuim (voor sandwichopbouw) Profielen (ingelamineerd of aangelijmd) Inserts (steunplaten, bouten, moeren) Coating
7
Historie en markt composietenindustrie 1920 1930 1940 1950 …. 1980 2000
: : : : : : :
bakelite + weefsel fenol + weefsel vliegtuigneuskegels van glasvezel/polyester glasvezelproductie door Owens Corning wereldwijde consumptietoename GVK’s toenemend gebruik van koolstof en aramide introductie hoge-sterkte PE-vezel
Wereldwijd nu ca. 400.000 mensen werkzaam in composietindustrie
8
Vezeltype
Wereldconsumptie per jaar
Prijsniveau
Glas Koolstof Aramide PE (Dyneema)
3.000.000 ton 50.000 ton 30.000 ton 5.000 ton
€ 2,- / kg € 30,- / kg € 30,- / kg € 50,- / kg
Producten en toepassingen • Breed toepassingsgebied – – – – – – – –
9
Lucht- en ruimtevaart Transport Maritiem Bouw en civiele toepassing Recreatie en sport Industrie (chemie/elektro) (Wind)energie Machinebouw
Eigenschappen van composieten • • • • • • •
10
Vormgevingsvrijheid Laag gewicht (s.g. 1,5 – 2) Buitenduurzaamheid Corrosiebestendig Elektrisch isolerend Warmte-isolerend (sandwich) Minder milieu-impact
Procesbeschrijving • Mal – Maken (soms eenmalig) – Ontvetten – Lossingsmiddel aanbrengen • Laag voor laag opbouwen – Versterkingsmateriaal (vezel) – Polyesterhars – Uithardingsmiddel (initiator) – Evt. bindingsmiddel Chemische reactie in hars (geen verdampend oplosmiddel) • Afwerken – Zagen, vijlen, schuren – Lijmen, kitten – Coaten (bv. slijtvaste laag aanbrengen) 11
Van vergunning naar Activiteitenbesluit 1 • Wat is er veranderd in milieu voorschriften? • Veel, want: – Geen vergunning meer • Weinig, want: – Maatregelen Werkboek R&K nu in Activiteitenbesluit – PGS-en blijven van toepassing • Nieuw: – Melding – OBM geur 12
Van vergunning naar Activiteitenbesluit 2 •
Het Activiteitenbesluit geldt meteen!
•
Vergunningvoorschriften blijven 3 jaar gelden als maatwerkvoorschrift, mits in Activiteitenbesluit mogelijkheid voor maatwerk – Relevant voor geur
•
Maatwerk o.b.v Activiteitenbesluit niet mogelijk en Activiteitenbesluit strenger? – Vergunningvoorschriften gelden 6 maanden als maatwerkvoorschrift
13
Eisen Activiteitenbesluit • Milieuaspecten met activiteit-specifieke eisen (AB H4) – Geur – Veiligheid > PGS – Bodem – Stof – VOS • Overige, algemene milieuaspecten: geluid, afval (AB H2) • Niet relevant: energie, lozingen • Ook relevant: Arbo catalogus composieten 14
Relevante activiteiten in het Activiteitenbesluit • §4.1.1 Opslaan van gevaarlijke stoffen in verpakking (veiligheid, bodem) • §4.1.3 Opslaan van stoffen in opslagtanks (nu ook polyesterhars) (veiligheid, bodem) • §4.1.5 Gebruik en opslag van organische peroxiden (nieuw) (veiligheid, bodem) • §4.4.1 Mechanisch bewerken van rubber en kunststof (stof, bodem) • §4.4.2 Reinigen, lijmen en coaten van rubber en kunststof (stof, geur, vos, bodem) • §4.4.3 Wegen of mengen van rubbercompounds of het verwerken van rubber, thermoplastisch kunststof of polyesterhars (nieuw) (geur, stof, bodem) – Geen van deze relevant voor vergunningplichtige bedrijven 15
Praktijksituatie
Gevaarlijke combinatie!
16
Opslag polyesterhars in verpakking • Polyesterhars: brandbaar, enigszins viskeus (minder kans op plasbranden) • Vaak kleinschalige opslag in drums of vaten • Veiligheid – PGS 15 • Bodem – Vloeistofdichte vloer of – Lekbak
Bodembeschermende voorziening: – Vloeistofdichte vloer, gekeurd – Vloeistofkerende voorziening – Lekbak of andere fysieke voorziening 17
Opslag polyesterhars in bovengrondse tanks • Veiligheid (opslag en vullen) – Geen afstandseis aftappunt tot kwetsbaar object voor bestaande tanks – 20m afstandseis alleen voor nieuwe tanks – Installatiecertificaat – PGS 30 • Bodem – Opslagvoorziening > Lekbak of > Dubbelwandige tank met lekdetectie – Vul en aftappunten > Lekbak of > Vloeistofdichte vloer 18
Opslag en gebruik organische peroxiden • Initiator uithardingsproces – Gebruik is slechts 2% t.o.v. polyesterhars – Relatief weinig opslag • Voorschriften bodem en veiligheid • Veiligheid – Voor zover geen ADR temperatuurbeheersing vereist > Anders vergunningplicht – Doorverwijzing naar PGS 8 / 15 – Welke PGS is afhankelijk van type en hoeveelheid
19
Opslag/gebruik organische peroxiden: PGS ADR 5.2 type D, E, F Limited Quantity (LQ)
PGS 15 Mag in PGS 8 voorziening
D, E, F < 1000 kg PGS 8 Voorschrift afhankelijk van 30-150-1000 kg ADR 5.2 type G
geen eisen
• Werkruimte, aftapruimte – Afwijkende PGS 8 eisen • PGS 8: o.a. afvalvaten, -drums: sticker • PGS 15: o.a. eisen afhankelijk brandwerendheid, interne afstandseis 20
Opslag/gebruik organische peroxiden: bodem • Deugdelijke verpakking • Opslag: – Bodembeschermende voorziening • Doseren/toevoegen: – Vloeibaar: vloeistofdichte vloer – Vast: bodembeschermende voorziening – Werkvoorraad brandbaar en vloeibaar > 25l: lekbak
21
Technieken polyesterhars verwerken Lamineer technieken Handlamineren Spuiten Prepreg Injectie technieken Vacuum-folie RTM, light-RTM Machinale technieken Pultrusie Wikkelen Persen Tape lay-up 22
Lamineren of ‘Hand Lay-up’ Meest gebruikt
23
Spuiten of ‘Spray-up’
24
Prepreg
25
Vacuüminjectie onder folie
26
Resin Transfer Moulding (RTM)
27
Profieltrekken of ‘Pultrusion’
28
Wikkelen of ‘Filament Winding’
29
Koudpersen en warmpersen (SMC en BMC)
30
Tape Laying
31
Rotatiegieten of centrifugal moulding
32
Styreen emissie per techniek en hars
33
Stelling Vergunningverlening (tot 2013): Bij het verwerken van polyesterhars moeten styreen emissies worden getoetst aan de algemene NeR eisen Nee! •Want er is een bijzondere regeling in de NeR (3.4) die voor de algemene eisen gaat •NeR 3.4 verwijst naar maatregelen in werkboek R&K
34
Verwerken polyesterhars: milieuaspecten • Styreen – Lage geurdrempel – Toxisch • Geurmaatregelen – Uit werkboek milieumaatregelen R&K – Verplicht, tenzij.. • Bodembeschermende voorziening
35
Verwerken polyesterhars: geur maatregelen 1 • Geurmaatregelen niet verplicht als – Niet kosteneffectief – Niet technisch uitvoerbaar – Geurhinder aanvaardbaar niveau aangetoond – Gezoneerd industrieterrein (Wgh) • Soorten maatregelen – Proces – Harsen – Procesvoering
36
Verwerken polyesterhars: geur maatregelen 2 • Maatregelen proces: – Vacuümfolie systeem – Gesloten mal – Gesloten leidingsystemen – Lage druk opbrengsysteem – Nageschakelde techniek na afzuiging
37
Verwerken polyesterhars: geur maatregelen 3 • Maatregelen harsen: – Additieven die verdamping beperken – Verlaagd styreengehalte, bv.INSERT – Styreen deels vervangen door dicyclopentadieen • Maatregel procesvoering: – Afdekken emmers en vaten
38
Verwerken polyesterhars: geur maatwerk • Maatwerk kan bij verwerken hars alleen voor: – Niet in buitenlucht verwerken – Situering afvoerpijp – Voorkomen of beperken diffuse geuremissies – Beperken incidentele geuremissies tot specifieke tijdstippen – Evt aanvullende verplichtingen • Meer info maatwerk: – Handleiding geur bijlage 6 (was NeR h. 3.6)
39
Melding • Alleen voor nieuwe en gewijzigde bedrijven • Extra meldingsvereiste (AB 1.17 lid 3), aantonen: – Hoe geurhinder wordt tegengaan > Maatregelen > Geuronderzoek – Dat aanvaardbaar hinderniveau niet wordt overschrijding • Bevoegd gezag – Beoordeelt hinder en geeft aan welke info nodig is – Stelt eventueel maatwerk op in maatwerkbesluit
40
Omgevingsvergunning beperkte milieutoets (OBM) • Toestemming vooraf om te starten met de activiteit Polyesterharsverwerking • OBM polyesterhars – Altijd verplicht, vanwege geur (Bor 2.2a lid 6) – Oordeel bevoegd gezag op grond van meldingsvereisten – Weigeren OBM mag hier alleen op grond van aspect geur – Lex silentio positivo: OBM verleend • Meer informatie: – InfoMil Handleiding geur bijlage 6
41
Vraag • Moet ik toetsen aan emissie eisen voor lucht in afdeling 2.3 AB? • Styreen – Nee; maatregelen • Diffuse (stof)emissies bij – Mechanisch bewerken – Reinigen, lijmen, coaten > Alleen als maatregelen H4 niet zijn genomen: > Afdeling 2.3 Lucht > indeling NeR > eis > Artikel in H4 verwijst naar H2
42
Mechanisch bewerken: stof • Erkende maatregel – Stoffilter (‘filtrerende afscheider’) • Bronafzuiging mits redelijk – Grote werkstukken – Veel wisselingen – Verplaatsen afzuiginstallatie – Incidenteel of kleinschalig
43
Reinigen, lijmen en coaten: voorschriften • Processen – Ontvetten mal – Nabewerking: verf, kit, lijm • Maatregelen – Niet in buitenlucht – Geur en dampen: bovendaks afvoeren – Stof: bronafzuiging mits redelijk – Bodembeschermende voorziening
44
Reinigen, lijmen en coaten: VOS • Aantonen verbruik Vluchtige Organische Stoffen (VOS) < 1000 kg/j – Met in- en verkoopgegevens – Alles optellen: reinigen, lijmen en coaten kunststof (en rubber)
• Meestal niet relevant: – Extra maatregelen bij >1000 kg/j VOS (producten met weinig oplosmiddel weinig overspray etc.)
45
Toch nog een vergunning? • Wanneer nog een omgevingsvergunning milieu nodig? Hier relevant: – Opslag in bovengrondse tanks > 10 m3 polyesterhars per tank – Blazen, expanderen, schuimen; anders dan lucht, CO2 ,,NO2
• Wel altijd nodig: Omgevingsvergunning Beperkte Milieutoets (OBM)
46
Nieuwe ontwikkelingen •Voorbeelden – Bio-harsen en –vezels – Robot (oa. Minder overspray) – Recycling – Styreen (bio)absorptie
47
Samenvatting Polyesterharsverwerking • Melding en OBM bedrijf toont geurmaatregelen aan, toestemming vooraf • Eisen gelden per 1-1-2013, ook voor bestaande bedrijven • Geurmaatregelen verplicht o.a. vacuümfolie, gesloten mal, lage druk opbrengsysteem, nageschakelde techniek, harsen met minder styreen, afdekken emmers *eventueel maatwerk voor specifieke aspecten *vergunningvoorschr. voor deze aspecten gelden 3 jaar als maatwerk • Opslag en aftappen polyesterhars vaten/drums: PGS 15 tank: PGS 30, lekbak, 20m afstand alleen voor nieuwe tanks • Opslag en gebruik peroxiden bodembeschermende voorziening, PGS 8 of 15 afhankelijk van type • Mechanisch bewerken; reinigen, coaten, lijmen bodembeschermende voorziening, bronafzuiging 48
Polyesterhars in Activiteitenbesluit (AB) en Regeling (MR) Activiteit
Paragraaf
Artikel
Verwerken polyesterhars geurmaatregelen (geur)
4.4.3
AB 4.31c MR 4.49d
Verwerken polyesterhars (diffuse emissies, bodem)
4.4.3
AB 4.31b lid 4, 4.31d MR 4.49a, b, e
Opslag polyesterhars vaten, drums (veiligheid, bodem)
4.1.1
AB 4.1 MR4.1-4.10 > PGS 15
Opslag polyesterhars bovengrondse tanks (veiligheid, bodem)
4.1.3
AB 4.5b, 4.6 MR 4.13-4.19 > PGS 30
Opslag < 1000 kg incl. LQ, gebruik organische peroxiden ADR 5.2 D tm F (veiligheid, bodem)
4.1.5
AB 4.8, 4.9 MR 4.22-4.25 > PGS 8
Opslag LQ organische peroxiden ADR 5.2 D tm F (veiligheid, bodem)
4.1.5
AB 4.8, 4.9 MR 4.22-4.25 > PGS 15
Mechanisch bewerken kunststof (stof, bodem)
4.4.1
AB 4.27a, b MR 4.44
Reinigen, coaten, lijmen kunststof (VOS, stof, geur, bodem)
4.4.2
AB 4.28-4.31 MR 4.46-4.49
49
Meer informatie • Activiteitenbesluit – Brancheblad Activiteitenbesluit R&K (1-1-2013) www.infomil.nl/activiteitenbesluit - Activiteiten (1-1-2013) – www.infomil.nl - Geur - Handleiding geur bijlage 6 – www.infomil.nl/activiteitenbesluit - OBM – www.infomil.nl/veiligheid – www.publicatiereeksgevaarlijkestoffen.nl • Branche en overig – www.ondernemingsdossier.nl; ook maatregelen en koppeling AIM Informatiebladen VKCN: http://www.vkcn.nl/factsheets-2 – Arbocatalogus composieten: nrk-composieten.arboplaats.nl – Werkboek milieumaatregelen R&K: http://werkboek.nrk.nl/ 50
