PEMBAKUAN SEBUTAN Pengenalan Perancangan pembakuan sebutan bahasa Melayu adalah menjadi salah satu objektif Dewan Bahasa dan Pustaka, sebagaimana yang termaktub dalam Akta Dewan Bahasa dan Pustaka 1959. Matlamat pembakuan sebutan bahasa Melayu adalah untuk menyeragamkan cara penyebutannya. Secara khusus, pembakuan sebutan bertujuan untuk: i.
ii.
Mewujudkan satu variasi sebutan baku dalam BM yang digunakan dalam situasi formal. Meningkatkan kecekapan berbahasa Melayu baku dalam kalangan semua pengguna BM.
MINGGU 6
1
iii.
Memantapkan sistem dan struktur dalaman bahasa Melayu, iaitu supaya sistem sebutan menjadi mantap dan baku sejajar dengan pemantapan dan pembakuan tatabahasa, kosa kata, sistem ejaan, dan laras bahasa.
iv.
Secara khusus untuk menyeragamkan cara berbahasa dan bertutur , dan mengurangkan penggunaan pelbagai variasi dan gaya sebutan serta menghindarkan penggunaan dialek setempat dalam pengajaran dan pemelajaran di peringkat sekolah.
Definisi Sebutan Baku Sebutan baku ialah sebutan yang digunakan dalam situasi formal atau rasmi. Antara aktiviti atau kegiatan yang ditakrifkan formal ialah pengajaran dan pemelajaran, ucapan, pidato, ceramah, mesyuarat, wawancara, siaran melalui media elektronik.
2
Sejarah Pembakuan Sebutan Bahasa Melayu Gagasan atau idea pembakuan sebutan bahasa Melayu telah melalui beberapa tahap, iaitu: 1.
2.
3.
4.
Gagasan mula diketengahkan dalam Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu Ketiga di Singapura dan di Johor Bahru pada tahun 1956. Penekanan terhadap ejaan dan bunyi sebutan juga jelas tercatat dalam Ordinan Dewan Bahasa dan Pustaka (pindaan 1972). Beberapa penyelidikan telah dijalankan tentang sebutan baku melalui bengkel dan seminar sejak awal RMK4 (1981). Siri bengkel sebutan baku diadakan dalam tahun 1987 antara DBP dengan PLM, dan Kementerian Pendidikan Malaysia.3
3
5.
6.
Perumusan tentang pedoman sebutan baku dilakukan oleh sebuah jawatankuasa teknikal antara DBP dengan Pusat Perkembangan Kurikulum (PPK), Kementerian Pendidikan Malaysia, dan pakar bahasa. Penggunaan sebutan baku di sektor pendidikan di Malaysia dilaksanakan bermula pada penggal kedua persekolahan dalam tahun 1988.
Dasar Sebutan Baku Dasar sebutan baku bahasa Melayu ialah sebutan fonemik atau sebutan berdasarkan ejaan.
Ciri Sebutan Baku: 1.
Setiap huruf, sama ada dalam ejaan Jawi atau Rumi hendaklah dilafazkan dengan jelas mengikut nilai bunyi bahasa Melayu yang dilambangkannya. 4
2.
3.
4.
Sebutan kata hendaklah berdasarkan ejaan secara keseluruhan dan juga berdasarkan bentuk kata (pola suku kata), sama ada kata dasar atau kata terbitan. Nada suara yang digunakan semasa bercakap hendaklah ditentukan berdasarkan jenis dan bentuk ayat dalam bahasa Melayu serta keperihalan keadaan yang berkenaan. Terdapat kekecualian cara penyebutan bagi beberapa kata tertentu, seperti kata rai dan linguistik.
Penyebutan Bunyi Vokal 1.
2.
3.
Vokal < a > diucapkan [ a ] pada sebarang kedudukan, sama ada di awal, di tengah atau di akhir kata. Vokal < e > yang melambangkan < e > taling dan < e > pepet diucapkan [ e ] atau [ ] mengikut bunyi asal sesuatu kata itu. Vokal < i > dalam bahasa Melayu melambangkan bunyi [ i ] bukannya bunyi [ e ].
5
4.
5.
Vokal < o > dalam sebutan baku diucapkan [ o ] dan bukannya [ ]. Bagaimanapun, untuk melafazkan beberapa kata pinjaman dalam bahasa Inggeris atau bahasa asing yang lain, vokal < o > boleh dibunyikan [ ]. Vokal < u > yang melambangkan bunyi [ u ] diucapkan bunyi [ u ] juga, dan bukannya bunyi [ o ].
Penyebutan Bunyi Diftong Ada tiga diftong asli dalam bahasa Melayu, iaitu /ai /, /au /, dan / oi /. Semua diftong ini dilafazkan sebagai satu kesatuan bunyi. 1.
Huruf diftong / ai / dilafazkan dengan bunyi [ ai ] pada semua kedudukan (suku kata 6terbuka), contohnya pan.dai, hai.ran.
2.
Huruf diftong / au / dilafazkan dengan bunyi [ au ] pada semua kedudukan ( suku kata terbuka), misalnya sau.da.ra, ha.ri.mau.
6
3.
Huruf diftong / oi / dilafazkan dengan bunyi [ oi ] dan bukan dengan bunyi [ i ] bagi kata jati bahasa Melayu (suku kata terbuka), contohnya: se.poi, do.doi, dan ka.loi.
Penyebutan Bunyi Konsonan Semua huruf konsonan dilafazkan dengan nilai bunyinya, sama ada di awal, di tengah atau di akhir kata. Contohnya: Konsonan Awal
Tengah
Akhir
b c d f g h
sa.bun cu.cuk pa.da na.fas ja.ga ma.hu
ja.wab Mac wu.jud a.rif beg mu.rah
ba.suh cu.kai de.wan fi.kir ga.ji ha.ti
7
Penyebutan Dua Konsonan dengan Satu Nilai Bunyi Kata yang mengandungi gugus konsonan disebut dengan satu nilai bunyi, sama ada terletak di awal, di tengah atau di akhir kata, contohnya: Huruf
Awal
gh kh ng ny sy
ghai.rah kha.bar nga.nga nyi.or syah.du
Tengah
Akhir
magh.rib a.khir si.nga su.nyi i.sya.rat
ba.ligh ta.rikh -
8
Penyebutan Konsonan dengan Tiga Nilai Bunyi Terdapat satu konsonan yang boleh diberikan tiga nilai bunyi, sama ada hadir di awal, di tengah atau di akhir suku kata, contohnya: Huruf
Awal
Tengah
Akhir
k ?
ka.mi -
la.ki ta .zim
ba.la?
9
Penyebutan Kata Dasar Kata dasar disebut berpandukan kaedah pemenggalan suku kata ejaan, kecuali apabila terdapat urutan bunyi dua vokal yang sama, iaitu pola V – V yang menerbitkan V-VK, KV-K, dan KV-VK, contohnya: Pola Suku Kata
Kata
V-KV isi V-KVK ikan VK-KV inci VK-KVK angkat KV-KV lama KV-KVK dalam KVK-KV tampi KVK-KVK canggih
Pemenggalan Sebutan Suku Kata i.si i.kan in.ci ang.kat la.ma da.lam tam.pi cang.gih
[ i.si ] [i.kan] [ in.ci ] [ang.kat] [ la.ma ] [ da.lam ] [ tam.pi ] [ cang.gih ]
10
Penyebutan Kata Terbitan Kata terbitan pada dasarnya disebut mengikut pola pemenggalan suku kata yang berdasarkan pola ejaan, VK-, KV, dan KVK. Bagaimanapun, terdapat beberapa variasi penyebutan kata-kata yang berawalan tertentu. i. Kata terbitan dengan bentuk awalan beR, peR, teR, meN, peN, di-, ke- atau se- dengan kata dasar yang bermula dengan bunyi konsonan atau awalan di-,ke- atau se- dengan kata dasar yang dengan huruf vokal atau diftong dilafazkan dengan kaedah pemenggalan suku kata ejaan, contohnya: Ejaan
Sebutan
bernyanyi menunggu penyanyi
[ ber.nya.nyi ] [ me-nung.gu ] [ pe.nya.nyi ]
11
ii.
dihantar
[ di.han.tar ]
keadaan seekor tertulis peragut
[ ke.ada.an ] [ se.e.kor ] [ ter.tu.lis ] [ pe.ra.gut ]
Kata terbitan dengan awalan meN- atau peNdengan kata dasar yang bermula dengan bunyi vokal atau diftong dilafazkan menurut cara pemecahan suku kata ejaan juga, contohnya: Ejaan
Sebutan
mengarah mengikut pengedar pengundi
[ men.nga.rah ] [ me.ngi.kut ] [ pe.nge.dar ] [ pe.ngun.di ]
12
iii.
Kata terbitan dengan awalan meN- atau peNyang mengandungi kata dasar ekasuku dilafazkan mengikut cara pemecahan suku kata ejaan, contohnya: Ejaan
Sebutan
mengepam mengepos mengetin pengecat pengelap pengecas
[ me.nge.pam ] [ me.nge.pos ] [ me.nge.tin ] [ pe.nge.cat ] [ pe.nge.lap ] [ pe.nge.cas]
13
iv.
Kata terbitan dengan awalan beR-, peR-, mempeR-, dipeR-, teR-, menteR- atau diteRdengan kata dasarnya yang bermula dengan bunyi vokal atau diftong dilafazkan dengan dua cara, iaitu: a. sebutan mengikut cara pemenggalan suku kata ejaan. b. sebutan mengikut cara pemenggalan bentuk awalan dengan bentuk dasarnya. Bagaimanapun, keutamaan diberikan kepada cara sebutan yang pertama. Ejaan
Sebutan
berangkat
[ be.rang.kat ] atau [ ber.ang.kat ] [ be.rekor ] atau [ ber.e.kor ] [ pe.re.lo? ] atau [ per.e.lo? ]
berekor perelok
14
memperelok atau diperelok terangkat
v.
[ mem.pe.re.lo? ] [ mem.per.e.lo? ] [ di.pe.re.lo? ] atau [ di.per.e.lo? ] [ te.rang.kat ] atau [ ter.ang.kat ]
Kata terbitan dengan akhiran –an, i-, dan –kan atau partikel –lah, -kah, -tah atau kata ganti singkat –ku, -mu dan –nya dilafazkan dengan satu cara sahaja, iaitu pola pemenggalan suku kata ejaan, contohnya: Ejaan
Sebutan
tajaan menjalankan jemputlah bilakah siapatah milikku
[ ta.ja.an ] [ men.ja.lan.kan ] [ jem.put.lah ] [ bi.la.kah ] [si.apa.tah ] [ mi.lik.ku ] 15
vi.
Kata terbitan yang mengandungi kata dasar yang berakhir dengan bunyi hentian glotis [ ? ] yang menerima akhiran –an atau –i dilafazkan dengan dua cara, iaitu:
•
Bentuk sebutan yang berpola bunyi suku kata KV-KVK. Bentuk sebutan yang menerima sisipan bunyi hentian glotis sebagai penutup suku kata akhir kata dasar. Walau bagaimanapun, keutamaan diberikan kepada cara penyebutan yang pertama.
•
Kata
Sebutan
ejekan keelokan
[ e.je.kan ] atau [ e.je?.kan ] [ ke.e.lo.kan ] atau [ ke.e.lo?.kan ] [ ma.sa.kan ] atau [ ma.sa?.kan ] [ me.ma.su.ki ] atau [me.ma.su?.ki ]
masakan memasuki
16
