niwnieuw israelietischweekblad

Losse nummers

’

2,—

ltch eekblad niwsreauw 7 september 1979/15 elloel 5739 jrg. 114 nr. 50

Joods Den Haag wil van Goede Vrijdagkerk af door Mau Kopuit Gedwongen door financiële ellende overweegt de leiding van de Nederlands Israelieti-

sche Gemeente te Den Haag te gaan tot verkoop van

over

men.

j|e Goede

Vrijdagkerk in het °ezuidenhout. In dat kerkgebouw, in 1974 met veel tanfare voor 1.4 miljoen gulden geKocht en sindsdien voor 1.1 biljoen gulden aan vertimmerd, zijn de synagoge, vergaderruimte en mikwe gevestigd. De Joodse Gemeente te Den Haag wil tot verkoop van het gebouw, gebouwd op 3000 rn 2overgaan, omdat men nog steeds niet aan zijn financiële verplichtingen kan voldoen. Men heeft geld nodig om uit de schulden te raken. Weliswaar heeft de verkoop van de synagoge aan de Wagenstraat voor 1.6 miljoen gulden enig soelaas gebracht, maar meer dan twee leningen, te zamen 1.4 miljoen gulden konden niet worden afgelost. Tegenover een kapitaal van 200.000 gulden staan verplichtingen aan de gemeente Wassenaar voor ’300.000, ue eis grond te kopen voor een nieuwe begraafplaats ’50.000, aanzuivering van pensioenfonds i «0.000, alsmede een begrotingstekort voor 1979 ’260.000. Om uit ac financiële van nood te komen wil

SINAI

Oe tijd van woede over en weer tussen Sadat en Begin is voorbij. Het Is een en al vriendelijkheid. Dat ligt belde staatslieden wonderwel, aangezien zij gemeen hebben dat zti. charmante personen zijn. Sadat lijkt zich weinig aan te trekken van de kritiek die uit vele Arabische hoofdsteden op zijn beleid is gevoerd. Hij weet zich daarbij sterk door de interne moeilijkheden in enige Arabische landen. Sadat is zich ook bewust van zijn machtspositie. Zonder Egypte zal geen buurland de wapens tegen Israël kunnen opne-

Verkoop van de Goede Vrijdagkerk is nodig om uit de schulden te geraken men de Goede Vrijdagkerk afstoten.

zijn voldaan. Op de resterende 2500 m 2zouden flats kunnen worden gebouwd.

De leiding van de Nederlands Israelietische Gemeente te Den Haag heeft enige projectontwikkelaars weten te interesseren voor koop van de Goede Vrijdagkerk voor drie miljoen gulden. Het gebouw wordt gesloopt. Na sloop van het gebouw zou op 500 m2een ingerichte synagoge, mikwe, feestzaal, keuken, kantoren voor 1 miljoen gulden worden teruggekocht. Aan het kettingbeding, dat op de grond een bedehuis dient te verrijzen, zou dan

Van de Goede Vrijdagkerk is de grote kerkzaal door de Joodse Gemeente nog steeds niet in gebruik genomen. Dat zou de feestzaal worden. Verbouwing zou 700.000 gulden vergen. Om het complex exDloitabel te maken zou aan huur jaarlijks 150.000 moeten worden verkregen Dat wordt uitgesloten geacht.

’

De leiding van de Joodse Gemeente heeft over de vergevorderde plan-

nen reeds met een aantal leden van overleg gepleegd. Najaar 1980 zou het gebouw kunnen zijn gesloopt.

overheidscommissies

Ten einde meer verlichting te brengen in definanciëlenood wordt door de Nederlands Israelietische Gemeente, zo zeggen ons de heren dr. A. Baumgarten, voorzitter van de raad en A. Jacobs, het nog enig overgebleven bestuurslid, ook gedacht aan het verder afvloeien van personeel. In het bijzonder gaan

Dat wil overigens nog geenszins zeggen, dat de aan de oppervlakte komende vriendelijkheid ook van binnenuit komt. Vooralsnog heeft Sadat een groot belang. Dat belang is het herkrijgen van de Sinai. Dat krijgt hij met stukjes en beetjes. Dan een strook zand omdat het is overeengekomen en dan een strook grond uit goede wil van Israël. Zolang Egypte gebied terugkrijgt, dat Israël op dat land in de Zesdaagse oorlog heeft veroverd, is er voor de Egyptische president geen enkele reden om zich ongeduldig en onvriendelijk te tonen. Zelis heeft hij dan de tijd met de Palestijnse autonomie. Dat de autonomie van de grond komt, daar hoeft Sadat niet voor te zorgen. Dat doet de politieke macht van dePLO en de publieke opinie wel.

EbiAanNederland

(Vervolg op pagina 3)

Contact Dajan met Palestijnse leiders voor de derde maal heeft president Anwar Sadat een bezoek aan srael gebracht. Onder de schrille tonen van de bootsmanfluitles, bespeeld door Israëlische marinemannen, zette de Egyptische president in Haifa voet aan wal en vertrok hij na een driedaags bezoek. "et is de eerste maal, dat Sadat over *cc Israël bereikte. Het was tevens Qe eerste maal dat hij zich liet vergezellen door zijn echtgenote Jihan en door zijn oudste dochter. Dat ook in Sadats gevolg waren gaf dit ■naai aan zijn bezoek een wat so-

"jU

ciaal karakter.

waren de besprekingen

overigens geenszins. Weliswaar hadden en Israël elkaar nog zeer «j-gypte onlangs gevonden in het afwijzen de plannen tot wijziging van

*"*

242, maar schril stond

■nen nog steeds tegenover elkaar bij "et vinden van een

°*

formule waarin

Palestijnse autonomie moet

worden gevangen.

Sadat liet wel blijken niet al te veel

naast te hebben met de oplossing, maar dat neemt niet weg dat nog

geen doorbraak werd gevonden.Die doorbraak wordt overigens nagestreefd door minister Mosje Dajan van buitenlandse zaken. Hij liet weten, dat hij contacten had met

Abba Eban: op bezoek

Palestijnse leiders zowel in Gaza als op de Westbank en dat hij voorlopig zal doorgaan met besprekingen.

Voor een kort bezoek is Abba Eban, oud-minister van buitenlandse zaken van Israël in Nederland geweest. Donderdagmorgen zou hij op Schiphol arriveren, waar hij nog net de naar Londen vertrekkende Is-

Het sluit aan bij het bezoek dat een afgezant van de Roemeense president aan Israël bracht. Ook deze bepleitte bij premier Menachem Begin een meer soepele houding jegens de PLO, om het andere Arabische landen mogelijk te maken deel te nemen aan het vredesoverleg. Sadat liet overigens opnieuw in Haifa, waar in het Dan Carmel Hotel werd vergaderd, weten, dat hij het overleg met Israël zal voortzetten, ook al blijven andere Arabische landen afzijdig. Maar in de Arabische wereld zit beweging. President Sadat heeft Marokko troepen aangeboden voor

de strijd in de Sahara. Marokko heeft zich, nadat het zich eerst had ingezet voor de vrede tussen Israël en Egypte, aangesloten bij het afwijzingsfront, onder aanvoering

raëlische ambassadeur

Argov ontmoette.

De familie Sadat en Begin c.s. kijken de losgelaten vredesduif na

van Irak en Syrië. Maar Syrië heeft thans andere zorgen. Steeds meer komt men in beweging tegen president Assad, wiens zetel niet meer vaststaat. Volgens geruchten zou Syne bereid zijn een vredesovereenkomst met Israël af te tasten Maar het is nog niet zover, dat de Syrische president Israël bezoekt en door de Israëlische president Jit-

schak Navon wordt ontvangen met de woorden: „Of u over land, per schip of door de lucht komt is ons om het even. Voor ons is van belang dat u bent te midden van het volk dat u bewondert, eerbiedigt, hoogacht". Het was uit de welkomsttoespraak voor president Sadat nog niet zo lang geleden Israels gevaarlijkste vijand.

Sjlomo

Eban zou in Den Haag de leden van de commissie buitenland uit de Tweede Kamer ontmoeten. Voorts stonden gesprekken met oud-minister Max van der Stoel, internationaal secretaris Maarten van Traa van de Partij van deArbeid en PvdA-Tweede Kamerlid Ed van Thijn ophet programma. Ook zouden gesprekker worden gevoerd met de voorzitter van VVD-

Tweede Kamerfractie K. Rietkerk en WD buitenlandspecialist F. Bolkestein. Een gesprek met minister Van der Klaauw zou het bezoek vrijdagmorgenbesluiten.

7 september I^7o'Ms e!ibehs739 jrg. It4

2

Het was vijfentwintig jaar geleden dringend nodig een nieuwe synagoge 1e bouwen. Hoewel het aantal joden in Rotterdam door de oorlog sterk verminderd was. bl.eek tflch de noodzaak van een synagoge, een zaal voor allerlei bijeenkomsten,

Rotterdam vierde onzezwijzen eggen... 25 jaar synagoge door llona Eveleens Vraag: Ik heb altijd begrepen dat men geen geld mag aaniwarden voor het onderrichten van de Tora en dat de betaling alleen diende als de beloning voor als men ander werk had gedaan. Wanneer dit zo is, hoe kan het dan zijn dal joodse onderwijs-

kundige instanties bij voorbeeld salaris aanbieden lager dan men elders had kunnen verdienen.

Antwoord: De bedoeling van de uitspraak, die erop wijst dat betaling moet dienen voor ontvangsten uit andere werkzaamheden, houdt niet in dat in elk individueel geval een schatting moet worden gemaakt van het precieze bedrag dat verloren gaat. Hoe zou men dit

namelijk moeten

berekenen. Het zou afhangen van de capaciteiten van de persoon en van de gelegenheden die hij krijgt aangeboden, waarbij dan nog het probleem komt of hij in dat andere soort werk succes zou hebben dan

wel zou falen.

De bedoeling van de uitspraak is eerder dat het geoorloofd is een beloning te ontvangen voor het onderwijzen van de Tora. omdat de

leraar alle andere werkzaamheden

opgeeft en toch moet leven. Maar de beslissing hoeveel hij verdienen zal als Tora-onderwijzer hangt, als bij ieder ander contract, af van hetgeen hij met degenen die hem in dienst

nemen overeenkomt.

Ik geef hier geen mening over de vraag of de joodse leraren al dan niet naar behoren worden betaald. Maar dit heeft dan niets te maken met de vraag die u stelde over de schadeloosstelling voor ander werk dat men laat varen.

De Rotterdamse synagoge aan het A.B.N. Davidsplein van de Nederlands Israelietische Gemeente heeft haar 25-jarig bestaan gevierd. Een rede tot vreugde omdat als men „in sjoel is wij het gevoel hebben in Jeruzalem te staan", zoals opperrabbijn Meier Just van Amsterdam tijdens zijn predikatie zei. Met een eredienst in de synagoge en een feest na werd zondag 2 september 1979 de eerste kwart eeuw van de synagoge gevierd. In de bijna volledig gevulde synagoge wees opperrabbijn Just erop dat de „sjoel altijd meer was dan een Godshuis. Wat kan het nog meer zijn voor ons. Een sjoel is ook een plaats van samenkomst van

Geen kaddisj

door oud-opperrabbijn A. Schuster

Kie Tawo Deuteronomium 26:1 tot 29:9 „Wanneer gij komt in het land, dat Hasjeem, uw God, u ten erfdeel geven zal en gij het in bezit neemt en

daarin w00nt..." (26:1). Het land binnen te komen is lang niet voldoende, dat kan welhaast iedereen. Bijna iedere vreemdeling en toerist. Dat deden in feite al de aartsvaders. Voor hen was het het land, waar zij als vreemdelingen woonden. Men leze bij voorbeeld slechts deze zin: „Ik zal aan u en uw nageslacht het land, waarin gij als vreemdeling vertoeft, het gehele land Kenaan, tot een altijddurende bezitting geven" (Genesis 17:8). Maar het is wat anders het land te betreden „dat God u ten erfdeel

geeft". Dat land moet „in bezit genomen worden". Dan woont men er niet meer als vreemdelingen maar als rechtmatige bezitters. Als de joodse landbouwer in deze gesteldheid dan de eerstelingen van zijn land inzamelt (26:2) en die naar de tempel brengt, heeft hij daarbij iets uit te spreken. Hij moet het verleden voor de geest roepen en daarmede de rechtmatigheid van het eigendom van het land tot uiting brengen.

Ook aan het slot van de driejaarlijkse tiendenperiode moet hij een verklaring afleggen. Deze behelst, dat hij in totaal en in detail naar de voorschriften gehandeld heeft, „ik heb geen Uwer geboden overtreden of vergeten... "ik heb geluisterd de stem van Hasjeem, mijn God, ik heb gedaan naar alles wat Gij ons geboden hebt" (26:13 en 14). Deze verklaring heet in de misjna widdoej maaser, de belijdenis bij het vertienden. Maar hij belijdt geen enkele zonde. Integendeel. Vandaar dat nieuwe verklaarders dit woord opvatten als hodaja, huldebetoon, een term, die overigens de misjna ook zelf bezigt (Maaser Sjenie 5:15).

geeft voor het voortzetten van ons jodendom". De Amsterdamse opperrabbijn zag de jubilerendeRot-

terdamse synagoge als een teken van moed en vertrouwen in God, omdat „wij na de grote catastrofe niet hebben nagelaten nieuwe sjoelen op te richten om ons joods leven voort te zetten".

In een tijd waarin nationale gevoelens zo een grote rol spelen wees de heer Just erop dat „van de zijde van de zionistische instanties we meer

belangstelling voor onze sjoelen mogm verwachten". Na de dienst werd in de grote zaal een feestelijke bijeenkomst gehouden waar de Israëlische zangeres Miriam Zairi menig Israëlisch lied ten gehore bracht.

gehouden. Op Hoge Feestdagen

werd van grote ruimten gebruik gemaakt, zoals de aula van het Doofstommeninstituut in de Ammanstraat. De secretarie van het NIG-Rotterdam "Was in een particulier huis ondergebracht. De Rotterdamse Joodse Gemeente bestaat echter al veel langer. Heeds in 1960 werd het 350-jarige bestaan van het NIG gevierd. Do bouw van het synagoge-complex nabij de Diergaarde Blijdorp verliep traag. De eerste paal werd reeds op 13 februari 1952 geslagen De bouw van de synagoge duurde maar liefst twee jaar en vier maanden en de plechtige inwijding van het nieuwe Rotterdamse gebedenhuis vond plaats op 20 juni 1954.

Het opnemen van brieven tn deje rubriek bchoett geen redactionele .nil[.nm.ng mol de itrekkmg daarvan te betekenen, Br.even worden .nd.en de redact.e de strekking voldoende .ntrretsar»! acht om deie onder de aandacht wan de leiers van het NIW te brengen, waarbij in 2
opgenomen

Ingaande op het artikel van David B. Williams (NIW 31 augustus 1979) Kaddisj voor het Aramees signaleer i k de volgende onjuistheden:

O De voorschriften voor de interpretatie der Wet, als de schrijver hiermee de hermeneutische regels van R. Hilleel of R. Jismaël bedoelt, zijn pertinent niet gegrond op de beginselen der logica van Aristoteles, al zijn sommige Griekse parallellen aan te wijzen, die beïnvloeding niet uitsluiten.

O De schrijver moet verder zijn Haggada maar eens nakijken want de Aramese uitnodiging aan iedereen om aan de maaltijd deel te nemen staat voor Ma-nisjtanna. Deze zeer oude tekst (waarschijnlijk uit

SDIRVEAWN EEK

joodse mensen die zich weerzien en de een de ander moed of sterkte

onderwijslokalen en een mikwe. De meeste synagogegebouwen waren in de Europoortstad verdwenen. Er was slechts een klein gebedshuis bewaard gebleven deLew Jam-synagoge in de Joost van Geelstraat. Sinds 1945werden de diensten daar

de 2de Tempelperiode, dus voor het jaar 70) werd met opzet in het Aramees gesteld om het gewone volk, dat toen nauwelijks Hebreeuws sprak maar voornamelijk Aramees, voor de dis uit te nodigen. Het is ongerijmd om te denken dat deze uitnodiging juist in het Aramees gesteld werd om eters buiten de deur te houden. De joodse traditie laat dit eenvoudigweg niet toe. Gastvrijheid geldt in de rabbijnse literatuur als een grote mitswa, als een uiting van gemiloet chasadim (weldadigheid), dat naast Torastudie en het dagelijkse werk in casu tempeldienst, de pijlers zijn waar de maatschappij op berust (Awot en dat onbeperkt moet worden toegepast (Péa). Gastvrijheid werd zelfs belangrijker beschouwd dan „voor het aangezicht van de Goddelijke Aanwezigheid te treden ( = de Tempel te bezoeken) (Talm. Bab. Sjawoeot)

O Kol Nidrei wordt voor het eerst genoemd in de responsenliteratuur van de Babylonische Geonim (vanaf Bste eeuw), in ongeveer 1000 was

de tekst ervan algemeen aanvaard.

Dat is dus iets vroeger dan de Inquisitie, die pas na 1233 begint. Juist

opdat men de tekst van Kol Nidrei wél goed op zich zou laten inwerken werd deze in het Aramees gesteld, de taal van de Leerscholen in Ba-

ingezonden vreemde woorden in het Aramees waren, overgenomen. Van „ijsje",

„gelijkspel" tot „mannequin" is Aramees in het Hebreeuws, om maar een „voorbeeld" te noemen. Een bekend taalkundige heeft eens opgemerkt: „Aramees is een dode taal die tot nieuw leven is gekomen

in een halfdode taal. die weer spreektaal is geworden" (He-

breeuws).

Drs. Arjeh Gebhard

Ladder Het enige voorbeeld over getallenmystiek in de rubriek Onze wijzen zeggen (NIW, 31 augustus 19791 geeft 136 op voor het woord ladder (soellam) in Jacobs droom. Dit is niet juist, want het woord wordt in Genesis 28:12 zonder wav (6) geschreven en het totaal is dus slechts 130. Een relatie met mammon (136) is dan ook niet mogelijk, maar wél met Sinai (130) en zo gebeurt het ook werkelijk in de bronnen, zie Genesis Rabbah 68:12. Den Haag

I. Cohen

Genieten Daar ik van de stukjes van Betty van Amerongen-Duitscher erg geniet stuur ik ze uitgeknipt toe aan mijn dochter in Londen. Ik hoop dan ook, dat u doorgaat met deze serie en dat de schrijfster ons op de hoogte kan houden van de beleve-

nissen van immigranten in Israël.

Scheveningen

B. NotowiczLeunnson

-

Het enige goede voorbeeld van het gebruik van Aramees opdat het gewone volk het niet zou begrijpen, is de Zonar, het boek van het Kabba-

lisme (14de eeuw), dat men zonder voldoende Gemara-opleiding niet mag bestuderen. De schrijver noemt het niet. Jammer genoeg blijft zo van een artikel, dat als informatief bedoeld was, niets over en is voor de gemiddelde lezer nog niets van de sluier van geheimzinnigheid rond dit Aramees opgelicht. Tenslotte hoeven we geen Kaddisj

voor het Aramees te zeggen, want het Hebreeuws (vooral Modern He-

heeft door de eeuwen heen het gehele wortefbestand en bijna de gehele woordenschat van deze zustertaai, voorzover het geen

breeuws)

Genieten 2 Ik heb er behoefte aan u mede te delen dat mijn vrouw en ik steeds met groot genoegen die stukken van mevrouw B. van Amerongen uit Israël in het NIW, waar ik reeds sinds 1945 op geabonneerd ben, lezen en wij hopen, datwij nog lang hiervan mogen genieten. Amsterdam

D. de Jonge

Ledenwerving 2 In zekere zin is het woord ledenwerving in joods religieus opzicht (NIW, 31 augustus 1979) enigszins griezelig. Religie is geen zaak in de handel gelukkig. Ledenwerving behoort tot de werkzaamheden van stichtingen en verenigingen, zoals

de Nederlandse Zionisten Bond. Ledenwerven doet de Tora niet. De

Tora beoogt geen zending of missie, doch een leidraad te zijn van elk joods leven.

Einde van

Israëlisch ontbijt in zicht

Een van de grote trekpleistf in Israël, het ontbijt in de tels, gaat verdwijnen. Binff korte tijd wil men de heerliF zelfbedieningstafels, met sc¥ tels salades, verse groentes' niet te vergeten de Hollan* haring opheffen.

►

Hoteleigenaars zijn boos op de P, ten die hun bord maar vollerj voller scheppen en niet in de gaj hebben dat hun ogen groter hun magen. Een groot deel

zijn'jj wo

niet gegeten en moet

gegooid.

worden tfl

Bovendien menen sommige to*' ten dat zij van de ontbijftß plastic zakken kunnen vullen ö" gehele dag, terwijl zij all zienswaardigheden lx zoeken, I te kunnen genieten van het ontt*

De meeste hotels hebben besK bij het ontbijt alleen nog kol thee, broodjes, boter en jam te* veren. Haring en salades zullen wel verkrijgbaar zijn, maar m<* apart betaald worden. Vele tsfi ten die regelmatig in Israël kd* en ook de Israëlische vakantie] gers beschouwen het einde van Israëlische ontbijt, als het een belangrijk tijdperk

eindjj

plan zijn uit te treden te bedenken, datEenheid, Verdraagzaamheid en Vrede deugden en waarden zijn, waarop het voortleven conform de joodse traditie dient t<- worden geld.

Bussurn wint met

Ergerlijk kan het zijn, dat het toen reeds gedecimeerde Nederlandse jodendom maatschappelijk en reli-

Met strafschoppen heeft van de JoodseGemeente i lehaald op In I

gieus nog zo verdeeld is in liberale

Amsterdam

byion.

O Ten aanzien van de opmerking van de schrijver over de Ketoebba (Huwelijksoorkonde), merkt hij zelf op dat hij „nimmer de moed, en zeker niet de kennis heeft dit na te gaan" Een reactie mijnerzijds is dus overbodig.

In deze tijcP erTh de Tesjoewa is het goed voor velen van ons. die van

en orthodoxe gemeenten. Beter zijn onverdeelde orthodoxe gemeenten, waarbinnen iedere jood de religie beleeft op zijn eigen wijze. Dit kan alleen bereikt worden, als alle joodse groeperingen aan de genoemde factoren voldoen. Des te sterker zullen wij in dat geval staan tegen elke inbreuk, intrige en assimilatie van de buitenwereld op ons individueel leven en denken. Zijn de twistpunten binnen de joodse samenleving vaak ook niet te herleiden tot een tekort aan bewust individueel begrip voor de bovengenoemde drie basisfactoren voor ons gehele religieus, maatschappelijk en individueel leven? Een ieder is vrij om met inachtneming van de normen, leefregels, gesteld in de Heilige boeken te leven, zoals hij zelf wil, daartoe behoeft hij niet uit onbehagen uit deorthodoxe kehillot te treden. Een dergelijke uittreding

slechts van

individuele onverdraagzaamheid, een verbreken van eenheid en vrede. Het gaat zo vaak om futiliteiten, kleinigheden bij alle menselijke punten van getuigt

geschil.

Den

Haag

Mr. H. L. Amweg

strafschoppen < Jemeente

Ai

lanzien, dat beide te*

van gelijke kwaliteit wa dag 2 september 1!)7!:

dat het een lust was Hel was met 2-2 een gelijk spel.

De prijsstijgingen die zich overal laten gelden, laten ook ons blad niet onberoerd. Het noopt ons, gelijk andere week- en dagbladen tot herziening van onze abonnementsprijs. Met ingang, van 1 oktober 1979 bedraagt een kwartaalabonnement ’26.-. Wie per jaar betaalt zal een reductie kunnen ont-

vangen. De abonnementsprijs zj»l voor wie in het begin van het jaar betaalt ’95.- per Jaar xijn.

Ondanks deze door het ministerie van economische zaken goedgekeurde abonnementsprijsverhoging, is het NIW nog steeds voordeliger dan soortge-

lijke opinie-nieuwsweekbladen met een ongeveer gelijk aantal pagina's per jaar.

onze abonnees bij het overmaken van hun abonnementsgeld met de nieuwe prijzen rekening te houden. Administratie NIW

Wij verzoeken

Mfl

doelgerichte strafschop wist 9 sum de zege te behalen. N; rie-afnemende wedstrijd zich vol lust aan een lunch o"1 verlies in te halen.

niw "

.

Hef Nieuw Israelietisch t opgericht 4 augustus 18( oudst bestaande nieuws- en *, nieweekblad in Nederland H* het enige joodse weekblad /"'*) lande en het orgaan van gemeenschap in Nederland Z

Nieuw

Israelietisch

"

,

Wee&\

'

beoogt voorlichting te gever) en de spreekbuis te zijn van o9 joodse gemeenschap.

Redactie: Keizersgracht 117, "J TeleW CJ Amsterdam-C. 23 55 84 en 23 7763. Tevens', sluitend redactie: 27 62 75. gramadres:Anyway,

ABONNEMENT

«ttjJ

''

REDACTIE: M. Kopuil (hoof* dacteur), llona Eveleens, ft Hogendoorn, Annelies van Houten, Renate Katz.

,

Het NIW wordt uitgegeven doO1 /srae'/ö'fj Nieuw Stichting Weekblad. Het heeft geen t*", oogmerken. Het bestuur Stichting wordt gevormd %j E. Spier (voorzitter), G. Boltó L cretaris). M. Duitscher (pen
f

De abonnementsprijs van y Nieuw Israelietisch draagt voor Nederland en B*L f 88 per jaar of f 24 per ■Voor overige landen wordt defu 'verhoogd met pl.m. f 40 zeepost, f 60 per jaar lucnjfy aan porto. Postgiro 14792-°j Giro J472. Bankier: Amstef* straat 47-55, Amsterdam, fier 43.61.77.498. Lossenrs. f2-~A Administratie: Keizersgracht 1 1015 CJ Amsterdam-C. Tele'% 23 55 84 en 23 77 63. Tele9" adres: Anyway. Amsterdam.

f

,

j

7 september 1979/15 elloel 5739 jrg. 114 nr. 50

SCHANDAAL HAAGS yVat zich in Den Haag de laatste jaren heeft afgespeeld is zonder fheer een schandaal. Het heeft er de schijn van, dat het werken naar faillissement van de Nederlands Israelietische Gemeente,

een

diepere achtergrond heeft dan alleen verkeerd beleid. Het neeft er de schijn van, dat welbewust naar de afbraak is toege-

werkt.

Het kan niet uitsluitend aan verkeerd inzicht liggen dat men ie-

mand uit Israël losweekt om hem 'n een failliet Den Haag tot secretaris te benoemen.

Het kan niet alleen aan verkeerd beleid liggen, als verschillende Haagse bestuurders deze man als

tokmiddel Haag een 'eden.

voorhouden dat Den gemeente is met 2000

Het kan niet alleen aan verkeerd beleid liggen als in een failliete

een onderwijskracht uit pemeente Israël wordt losgeweekt door hem

voor te houden, dat juistzijn jiddisj 'h Den Haag zo te pas zou komen.

Het kan niet alleen aan verkeerd beleid worden geweten als een opperrabbijn uit Israël wordt losgeweekt, met de man een ver-

keerde voorstelling van zaken over zijn nieuwe gemeente te ge-

ven.

Het kan niet alleen aan verkeerd

beleid worden toegeschreven, dat een veel te groot en te kostbaar

gebouw wordt aangekocht en dat

men daarenboven nog eens kostenverslindend verbouwt.

Het kan niet alleen aan verkeerd beleid worden geweten dat een te restaureren metarehuis, de oprijlaan en meer grond dan waarvoor gemachtigd te goedkoop worden verkocht met alleen taxaties van de tegenpartij. Het lijkt erop of men welbewust de Nederlands Israelietische Gemeente van Den Haag heeft,willen afbouwen. Natuurlijk wijst de vinger in eerste instantie naar voorzitter I. Zadoks, die zich in Jeruzalem heeft teruggetrokken. Maar niet alleen hij is verantwoordelijk. Zijn medebestuurders zijn dat niet minder. Uiteraard zijn dezen aansprakelijk voor het te veel aan grond dat zij zonder enige raadsmachtiging aan Wassenaar hebben verkocht. Het zou het overwegen waard zijn of zij niet hoofdelijk aansprakelijk moeten worden gesteld. Niet om het geld bij hen terug te halen, wel om uitdrukkelijk hun gedrag vast te stellen. Zo het er thans uitziet hebben zij gespeeld met het voortbestaan van de Joodse Gemeente Den Haag, met het geluk en toekomst van drie uit Israël benoemde gezinnen. Met vrees zou men moeten gaan onderzoeken hoe het beleid is geweest van de colleges waarin leden van het bestuur-Zadoks zitting hebben gehad. Met gerechtvaardigd wantrouwen dient men de besturen te bezien waarin zij nog steeds een plaats bezetten. Want wat zij ook bezitten, het zijn niet de kwaliteiten die hen geschikt maken wat dan ook nog mede te besturen in joods Nederland.

ONDERWIJSBLAMAGE De in grootte tweede en derde Joodse Gemeenten van het land moeten hun onderwijs laten geven door vrijwillige krachten uit Antwerpen. Zo ver is het al gekomen, dat de in zielental belangrijke gemeenten in Nederland geen geschikte krachten kunnen vinden. Hoewel het te waarderen is, dat Antwerpse jongeren over de grenzen kijken en trekken, om in Den Haag en Rotterdam onderwijs te geven, is het een blamage voor bestuurders en rabbijnen in Ne-

derland.

Met grote energie en vindingrijkbeid heeft men in de naoorlogse jaren het korps reizende leraren tot leven geroepen. Maar wat men toen heeft opgebouwd hebben anderen nadien afgebroken. de laatste jaren heeft men

Vooral

de plicht van het verstrekken van het onderwijs laten wegzakken. Eigen tekorten poogt men voortdurend te maskeren met aanhoudend te roepen, dat er geen mensen zijn. Maar de mensen zijn er wel. Bestuurders en rabbijnen vergeten echter de beschikbare mensen te inspireren. En als ze er werkelijk niet zouden zijn, dan hadden ze moeten worden aangetrokken. Er kunnen problemen zijn, er zullen problemen zijn, maar de belangrijkste taak van een joodse gemeenschap, het onderwijs, dient voorrang te hebben. Nogmaals, het is verheugend dat jongeren uit Antwerpen zich het lot aantrekken van de joodse jeugd in Nederland. Maar dat verheugende toont tevens aan het falen van rabbijnen en van bestuurders in Nederland.

BESTE TRADITIES Al laat het zich niet aanzien, dat de nieuwe rector van het Nederlands Israelietisch Seminarium een krachtfiguur is als zijn verre voorganger Joseph Hirsch Dunner of een representatieve persoonlijkbeid als enige van zijn onmiddellijke voorgangers, toch dient de benoeming van rabbijn Jitschak Homnick te worden toegejuicht.

Het is hoogst noodzakelijk, dat het

Nederlands

Israelietisch Semina-

rium weer zijn oude functie van joodse onderwijsinstelling gaat

verbreden. Het aantal leerlingen is tot een minimum gedaald, aan le-

raren is een tekort.

Maar anders, dan de veelgeroemde, maar weinig profijt voor de 9emeenschap opleverende, andere leerinstituten, sluit het Nederlands Israelietisch Seminarium aan bij de beste tradities van het Nederlandse jodendom. Het seminarium was de school waar algemeen en joods gevormde rabbij-

nen hun opleiding ontvingen ten dienste van het Nederlandse jodendom. Hoe goed deze opleiding was wordt nog heden ten dage bewezen. Hun werken worden nog steeds herdrukt. Een noodzaak, omdat de nadien in Nederland werkende rabbijnen wel tijd maar niet de creativiteit bezaten hun kennis aan de joodse massa over te dragen. Met de benoeming van rabbijnen heeft men de laatste jaren in Nederland bepaald geen goede keus gemaakt. Van talrijken verbeidt men de tijd die hen van het aflopen van hun contract scheidt. Bij anderen verbrak men het zelfs voordien. Het is te hopen, dat rabbijn Homnick de taak waarvoor hij als docent en organisator is gesteld tot voldoening van hemzelf en anderen, kan laten passeren, opdat het vanzelfsprekend is dat hij na de eerste drie jaar verder kan . werken aan de opleiding van een joodskader.

3

Joodse Gemeente Den Haag aan rand faillissement f Vervolg van pagina

1)

daarbij de gedachten uit naar opperrabbijn Simcha Ansbacher. „Als de heer Ansbacher voor het

einde van zijn contract zou willen vertrekken, zou ons dat grote verlichting geven," stelt de heer Baumgarten. Het contract met de

opperrabbijn loopt in september 1981 af. Men wenst over te gaan tot een nieuwe groepering van functies, waarbij een opperrabbijn niet noodzakelijk is. Eerder denkt men aan een leraar, die vele functies in zich verenigt. Wel wordt het voor de joodse gemeenschap als een ernstige leemte gevoeld, dat in Den Haag alsregeringsstad geen rabbijn meer zetelt, die de representatieve taken op zich neemt. „Dat het representa-

end Jiddisj, Roemeens en Iwriet sprekende leraar is van zijn onderwijstaak ontheven. Zijn contract loopt in 1980 af. Het zal niet worden verlengd. Ook het volgend jaar aflopende contract met secretaris Jehoeda Cohen zal niet worden verlengd. De heer Cohen is thans met ziekteverlof. Hij is naar Nederland gehaald door het bestuur-Zadoks onder de verzekering, dat de Joodse Gemeente Den Haag 2000 leden zou bezitten. Het zijn er nog geen achthonderd. De heer Israël is te verstaan gegeven, dat hij met Jiddisj voor het onderwijs terecht zou kunnen.

Dansen

tieve binnen joods Nederland is weggevallen is een groot gemis. Maar de lasten daarvan kunnen niet op Den Haag drukken. Dat is een Amsterdamse aangelegenheid.

van het Nederlands Israelietisch Kerkgenootschap zou men moeten beseffen wat nodig is."

het 25-jarig bestaan van de synagoge mee te vieren.

Op de bijeenkomst van Hajekoem is zondag aandacht geschonken aan het joodse onderwijs. Dat onderwijs wordt in Den Haag in het vervolg verzorgd door Jad L'Achiem (Hand aan mijn broeder) een vereniging in Antwerpen. Joodse jongeren uit Antwerpen komen wekelijks naar Den Haag. de tweede Joodse Ge-

meente van het land om daar in het joods onderwijs te voorzien. Ook Rotterdam wordt door Antwerpen bediend. Zalman Israël, de door het bestuur Zadoks aangetrokken en door Jeruzalem uitgezonden vloei-

De Nederlands Israelietische Gemeente Den Haag heeft op de joodse begraafplaats in Wassenaar nog een metarehuis (aula) te bouwen, waarvan de kosten op ’300.000 zijn begroot. Tevens moet ’50.000 worden gereserveerd voor aankoop van nieuwe grond. De oorzaak van deze lasten liggen in de verkoop van grond van de joodse begraafplaats door het bestuur-Zadoks. De gemeente Wassenaar eiste in 1976 van de toen al door financiële nood geplaagde Joodse Gemeente, dat zij een schuld van 115.000 zou betalen.

’

stuur)

zouden dansen. Het verbod werd genegeerd. De opperrabbijn was niet in zijn gemeente aanwezig. Hij vertrok naar Rotterdam om daar

Daarentegen zijn er slechts inkomsten uit kerkelijke belastingen en giften van ’250.000.

De gemeente Wassenaar had enige werkzaamheden aan de joodse begraafplaats verricht. In die jaren wenste het bestuur zijn verkeerde beleid met onbetaalde rekeningen niet naar buiten te brengen.

Bij de Permanente Commissie (be-

Inmiddels is aan rabbijn Ansbacher reeds gevraagd of hij niet voortijdig wenst te vertrekken en zijn contract wenst af te kopen. „Hij is voor de joodse gemeenschap te star. Er kunnen zich explosieve incidenten voordoen." Een van deze incidenten deed zich zondag 2 september 1979 al voor toen opperrabbijn Simcha Ansbacher bij de opening van het seizoen door de culturele afdeling van de Joodse Gemeente, de Stichting Hajekoem, verbood dat heren met andere dan hun eigen dames

Door het vertrek van de heren Israël en Cohen zal het tekort voor 1980 tot 200.000 kunnen worden teruggebracht. Op de begroting 1979 staat voor salarissen en personeelskosten als uitgave ’380.000 gulden.

Opperrabbijn Simcha Ansbacher:

Het aanbod van de gemeente Wassenaar grond van de begraafplaats

De tekst van het bekende liedje Dans je de hele nacht met mij, gaat niet op voor opperrabbijn Simcha Ansbacher van de Nederlands Israelietische Gemeente te Den Haag. Hij heeft het dansen verboden. Ter opening van het nieuwe seizoen had zondag 2 spetember 1979 de stichting Hajakoem, de culturele afdeling, een feestelijke avond belegd met een barbecue en dansen. De opperrabbijn vond dansen op halachische (wette-

raad van de NlGemeente Den Haag nam in 1977 het besluit om 7500 m2 grond, het metarehuis en de oprijlaan aan de gemeente Wassenaar over te dragen voor ’350.000. De taxatie was doorde gemeente Wassenaar en niet door de NlGemeente verricht. Het rabbinaat eiste, dat ’50.000 zou worden gereserveerd voor nieuwe grond. Er zou nog maar grond voor 35-40 jaar begraven resten. Een nieuw metarehuis blijkt thans ’300.000 te kosten, tevens zal voor de velden die voor joodse begrafenissen nog openstaan een nieuwe toegangsweg moeten worden aangelegd. Netto resultaat voor de Joodse Gemeente: nihil. Wel is men 10.500 m 2grond kwijt, omdat het bestuur van de Joodse Gemeente zonder machtiging van de raad een 3.000 m2meer aan de gemeente Wassenaar overdroeg. Deze gemeente heeft het metarehuis, dat zij van de Joodse Gemeente kreeg inmiddels voor omstreeks ’65.000 opgeknapt en in gebruik genomen.

lijke) gronden niet goed. van vrouwen met andere mannen en van mannen met andere vrouwen. Niemand trok zich echter van zijn verbod iets aan. Er is in Den Haag gedanst. De opper-

rabbijn liet weten niet te zullen komen. Hij vertrok naar Rotterdam om het jubileum van de synagoge mee te vieren. „Ik wil goede contacten met jonge men-

sen hebben," verklaart de heer Ansbach tegenover ons zijn beweegredenen. „Maar het was moeilijk voor mij en mijn vrouw te komen als er wordt gedanst. De halacha verbiedt zoiets. Ik ben dus niet gekomen."

RabiH jn omnick

te kopen, werd aangegrepen. De

„Westaan" zeggen de heren Baumgarten en Jacobs, „nog steeds aan de rand van het faillisement. Aan de aannemer moet nog ’250.00 worden betaald voor het werk verricht in de Goede Vrijdagkerk. Vooralsnog rekent hij 12 pet rente. De verplichting bij de gemeente Wassenaar had allang moeten worden ingelost. Dat had voor 1 maart 1978 moéten gebeuren. Warschijnlijk moeten wij ook nog 75.000 gulden aan het pensioenfonds betalen. De verkoop van de synagoge aan de Wagenstraat heeft onze liquiditeitspositie verbeterd. Maar het lichaam is nog zwaar ziek," aldus de heren Baumgarten en Jacobs.

aan de Dropsy University. In 1970 verbond hij zich in Israël aan de Neve Jeroesjalajiem College for Women. Vervolgens werd hij in 1976 Het Nederlands Israelietisch Seminarium te Amsterdam heeft een betrokken bij het opperrabbinaat nieuwe rector. Het bestuur van het seminarium heeft de enige nog van Jeruzalem. Onder voorzitterovergebleven kandidaat voor de post voor drie jaar benoemd. schap van opperrabbijn I. Zolti zou Rabbijn Ja'acov I. Homnick (52) uit Jeruzalem zal zijn nieuwe rabbijn Homnick daar niet tot zijn functie uiterlijk 1 november 1979 aanvaarden. Bij zijn installatie recht komen. Het bestuur van het Nederlands Israelietisch Seminazal tevens afscheid worden genomen van opperrabbijn E. Berlinrium wenste na het vertrek van opger, de afgetreden rector. perrabbijn Berlinger een rector, die zich uitsluitend met het seminaRabbijn J. Homnick verbleef voor daat voor de rabbinale in rium zou kunnen bezighouden, opvacature zijn benoeming een week in NederBazel. Zondag 2 september 1979 dat het instituut als joodse leerland. Hij heeft daarbij lezingen gewerden daar bij de verkiezingen 655 school kan worden uitgebouwd. houden, die weliswaar door de desstemmen uitgebracht. Daarvan kundigen zeer kritisch werden 379 ten deel aan rabbijn R. vielen beoordeeld, maar waarvan het wat Levisson uit Keulen. Op rabbijn Het Nederlands Israelietisch Seminarium heeft nog maar dertig leerdiscutabele peil werd geweten aan Bamberger werden 210 stemmen lingen. Als rector van het Nederziin Amerikaanse afkomst. benoeming lands Israelietisch Seminarium In de synagoge aan de Jacob uitgebracht, zodat degeldt. kwam de in 1862 benoemde dr. JoObrechtstraat heeft opperrabbijn voor de heerLevisson seph Hirsch Dunner tot grote ontM. Just sjabbat jl. de heer Homnick De als rector van het Nederlands Hij zou zijn stempel op het plooiing. toegesproken. Tegen rabbijn NatIsraelietisch Seminarium naar Nederlandse jodendom gaan zetten. han Bamberger, de vorige kandiAmsterdam komende rabbijn daat voor het rectoraat van het NIHomnick, werd in 1927 in de VerIn 1872 wordt hij tevens opperrabSeminarium, waren bij de opperenigde Staten geboren. Hij was als bijn. In de naoorlogse jaren had de rabbijn enige bezwaren. rabbijn in Detroit en Philadelphia rector van het NlSeminarium imwerkzaam, nadat hij zijn rabbinale mer tevens een rabbinale taak. Na De heer Bamberger heeft uit perbevoegdheid cum laude had gekredr. Dunner is rabbijn Homnick de soonlijke redenen van de functie gen aan de Yeihiwa University in eerste rector die uit het buitenland afgezien. Hij stond tevens kandiNew Vork en voorts nog studeerde werd beroepen. NISeminarium nierector uwe

7 september 1979/15 elloel 5739 jrg. 114 nr. Sj

4

|I

BS?isSiiMio ®M,Mnr 11

HsL.

wÊa\.

~'

'' ':'

'Mi m

AUTOMOBIELBEDRIJF

j

De Contrast-Serie in de topklasse: BMW 728,730,733L

r

Avw

de jong

WEESPERZUOE74-78

TEL.3510 76

AMSTERDAM

Q

TEL. 155353 AMSTERDAM /

V PILOTENSTRAATIB

hctbbki

//Y

f

b»ubi?bi bbictrihüi

y DIRKoerMARK b.v.

In de nieuwe grote BMW is het exclusieve comfort dat de topklasse ken merkt'gecombineerd met de eigenschappen, die kenmerkend zijn voor

Automobielbedrijf

Dealer voor: Mini-Allegro-Marina-Maxi-Princess

BMW: het hoge prestatievermogen, de wendbaarheid, dynamiek en vitaliteit.

Triumph-Rover-Land Rover-Range Rover.

Mogen wij u uitnodigen voor een proefrit?

Asmoco bv

Showroom: Amstelveenseweg 178, tel. 729251

1 Mr.Treublaan 18. Amsterdam, tel.020-947252 40. Amsterdam, te 1.020-272225 Jan Rebelstraat 26, Amsterdam-W, tel. 020-195444

VKlaprozenweg

Hoofdkantoor, magazijn, werkplaats: Gilles v. Ledenberghstraat 106-114, tal. 82550S

J:

WM

KRAUSE B.V.

Werkplaats, magaxijn: 3e Schinkelstr. Servicestation»:

Pres. Kennedylaan/Vehjwelaan. tel. 445412 AV PI. Middenlaan 4. tel. 223881

De Flinesstr. 22 (t/o Makro-A'dam)

a

®

dSI

ti

#

Verkoop van nieuwe en gebruikte MercedesBenz-personenwagens en bestelauto's

# 0

Onderhoud en reparatie.

\

y

oye

■

iir r-H>

ao

"

h

Ul Kift, %

f

a «

''

"

Mfc

S

Kfr" —(3

voor »

,qtqds nam aas

/

aai

ai ■■.*

J

Bj uw Honda-dealers

voor Amsterdam en Haarlemmermeer.

vcm PELT & DIJT/ BIESHEUVEL BV

Amsterdam: Overtoom 230-232,020-184417/181661,

Amstelveenseweg 88-90.020-838440/837083 Ellermanstraat 35 (hoek Spaklerweg), 020-656072

Eigen schade-afdeling voor eersteklas plaaten spuitwerk

Hoofddorp : Broekermeerstraat 121.02503-10167

©MARINA

©ALLEGRO

WJN®GARAGEbv ©MINI

©MAXI

© PRINCESS

fTfSaT^

Uw Leyland-dealer

In prijs gelijk, maar in service aan de top Soepele fmanc.voorwaarden Showroom: geopend tol 22 uur. Oir. N. Wegloop Ceintuurbaan 219-225 Tel. 020-722204/719154

jt/

HDNDAOVIC Stap moor in

MERCEDES BENZ

Hoge inruilprija

35-47. tel. 721245

Lekker zuinig rijden, 1 op

_

15, en lijn sportief sturen.

Adviespr.

inkl. BTW

.

.

QQ|

J lOM»

Praktische en represen'n Echte royale vijlpersoons auto. Fraai van lijn, tatieve auto met 5e deur.

De meest komplete auto met vele extra's inkl. BTW

H.290,-

I

Adviespr inkl. BTW

M

mmmm -13.390,-

f 16.640

Een revolutie in vorm,

ruimte, komlort en prijs.

rX f 18.250

7 september 1979/15 elloel 5739 jrg. 114 nr. 50

5

Opinie

Tussen

Schadelijke koe e beslissing van de Haagse opperrabbijn Simcha Ansbacher, te verbieden dat mannen dansen met een andere vrouw en dat vrouwen dansen met een andere man, spant wel de kroon bij het vele dat men zo langzamerhand is gewend. Maar het past in het paboon. En het einde is nog niet in zicht.

befaamd is de Nederlandse bevol-

k'nB, en de joodse gemeenschap "Raakte daar nimmer een uitzonder|n S op, om haar tolerantie. In joods Nederland is men al enige tijd bezig a 'e tolerantie te verdringen voor ««n keurslijf. Hoe starrer, strakker, zwarter, hoe heiliger zo lijkt het. gaat gepaard met

een verond(Jhtzaming van het grootste deel Van de joodse gemeenschap. Die gemeenschap accepteert een dergelijke houding overigens niet. Met 'edenverlies komt dat tot uiting.

voorheen werd het ledenverlies bij gemeenten, aangesloten bij het Ne-

derlands. Israelietisch

Kerkgenoot-

schap, opgevangen door de ledenwinst bij de gemeenten van het v erbond van Liberaal-religieuze Joden in Nederland. Maar zo is het al 'ang niet meer. De LiberaalJoodse leiding, indertijd met het inspirerende span Soetendorp-Gou«eket aan het hoofd is verdwenen.

Het span is vervangen door een so«>rijder. Maar rabbijn Awraham Soetendorp inspireert meer naar hutten dan naar binnen. De LJG heeft geen profijt van de ontwikkelingen bij het Nederlands Israelietisch Kerkgenootschap. De Nederlandse Zionisten Bond heeft dat nooit gehad Wie als lid bij het NIK of LJG bedankt gaat voor joods Nederland verloren. Dat is te ernstiger, omdat ook Israël geen houvast meer biedt. Het is in een paar jaar, Begin geworden, dat men zich van de Israe-

lische politiek eerder distantieert dan zich ermee vereenzelvigt. Wie zich afkeert van de kerkgenoot-

Een deel van de orthodoxie, met

rabbijnen voorop, is kennelijk de mening toegedaan dat de leden van het Kolel de toon aangeven en dat men zich dus in geloofsbelevenis zo strak mogelijk moet opstellen. Wie daaraan niet deelneemt wordt niet erkend. Een opsluiten in zichzelf, een afkeren van de gemeenschap.

schappelijk-joodse organisaties geeft te kennen het jodendom in Nederland niet meer te lusten, zonder dat er vervanging is. De verantwoording daarvoor rust op de schouders van bestuurders en rabbijnen. Vooral op de laatsten. Zij zouden met het gezag van hun ambt kunnen pogen het getij te keren. In plaats daarvan werken zij mee aan de stroomversnelling. Die stroomversnelling is vooral de laatste jaren gekomen.

zou ik Israël daarmee een voordeel ontnemen. Wat hier in 330 jaar is opgebouwd, mag niet verdwijnen."

Er heerst binnen brede lagen van de

orthodoxie een mentaliteit van veronachtzaming van het overgrote deel van de gemeenschap. Dat heeft het Kolel (joods studiecentrum) meegebracht. De heilige koe is een schadelijke koe gebleken. In tegenstelling tot wat werd gedacht heeft het Kolel niets bevruchtends opgeleverd. Het tegendeel is zelfs het geval. Men voelt zich niet meer verantwoordelijk voor elkaar. Men voelt zich alleen verantwoordelijk voor eigen, kleine orthodoxe kring. Daaraan is het te wijten dat de af-

gesplitste extreem-orthodoxe Cheiderschool een bloeitijd doormaakt. Daaraan is het te wijten, dat middelbare scholieren niet vertrouwd maar kopschuw worden gemaakt van synagogale diensten. Daaraan is het te wijten, dat bevoegde onderwijskrachten zich terugtrekken van het geven van lessen in de gemeenschap. Zij voelen zich alleen nog in een geestelijk getto thuis.

de waarden die de joden in dit land hebben opgebouwd, dat het verleden van het Nederlandse jodendom, zou verdwijnen. Dat is niet in het belang van het jodendom. Een nationaal-religieuze jood kan niet wensen, dat dit verloren gaat, dat Amsterdam ophoudt een stad te zijn waar men joodse mensen en een synagoge kan vinden. Ik zou juist alles doen om dit te verhinderen, al

M. Kopuit Een belangrijk deel van die gemeenschap gaat zich in zo een kli-

maat niet meer thuisvoelen en keert zich af. Besluiten als die van opperrabbijn Simcha Ansbacher zijn schadelijk. Bij dat schadelijke sluit aan het interview dat opperrabbijn Meier Just onlangs heeft gegeven aan het weekblad Hervormd Nederland. Daaruit blijkt dat de opperrabbijn het vertrek van orthodoxe jodennaar Israël verwerpelijk

Maar het gaat verdwijnen. Anders dan de Amsterdamse opperrabbijn als verwerpelijk houdt. Het gaat verdwijnen niet ter wille van een joodse toekomst. Het gaat verdwijnen, op inderdaad de kleine orthodoxe groep in haar geestelijke getto na, omdat men bezig is de brede massa af te stoten. De mentaliteit door het Kolel naar Amsterdam gebracht werkt de assimilatie in de hand. De orthodoxie, in Nederland immer tolerant daarbij door de rabbijnen voorafgegaan, heeft een mentaliteit van onverdraagzaamheid en veronachtzaming gekozen. Men richt zich op de paar studenten van het Kolel. Hun jodendom is maatstaf geworden. Om bij hen in aanzien te komen worden door rabbijnen woorden gesproken, bepalingen

„Ik zou zeker niet willen, dat alle joden van Nederland naar Israël zouden gaan, hoewel Israël dan nog

uitgevaardigd, houdingen aangedie tegengesteld zijn aan de belangen van het Nederlandse jodendom. Het ledental van het Verbond van Liberaal-religieuze joden staat stil, het ledental van het Nederlands Israelietisch Kerkgenootschap neemt af. Die laatste organisatie wil aan een ledenwtnning

Ik zou niet willen, dat ze allen naar Israël gaan. Ik zou niet willen dat

de aantrekkelijke kern zou moeten zijn, zich afsluit en afstoot

vindt.

rijker zou worden door twintigduizend joden. Geen kleinigheid. ledere jood is voor ons belangrijk.

nomen,

gaan doen. Maar voor het daaraan begint zou het zelfonderzoek moeten verrichten. Want het ledental neemt af omdat de orthodoxie, dat

slecht en slechter

Israël is en blijft een land van paradoxen. De mensen klagen er sinds jaar en dag steen en been over de deplorabele economische situatie maar ondertussen lijkt het individuele Israëli's steeds heter te gaan. Ruim 200.000 Israëli's hebben de afgelopen zomer een reis naar Europa gemaakt. Nieuwe uiterst kostbare auto's zijn niet voldoende aan te voeren en op kleurentelevisies is een ware rage ontstaan. Ogenschijnlijk gaat het Israël dan ook beter dan ooit, maar als ergens het gezegde opgaat dat schijn bedriegt dan is dat wel daar. De aankopen van duurzame gebruiksartikelen vindt namelijk plaats onder druk van de nog steeds verder stijgende inflatie. Men koopt vandaag nog liever dan morgen omdat 24 uur later het bewuste produkt inmiddels in prijs kan zijn verhoogd. Het gevolg is dat de Israëlische staatsburgers dagelijks rijker en de staat zelf dagelijks armer wordt. Investeringen worden er nog nauwelijks gedaan. De liberale economische politiek van Ehrlich die primair tot doel had buitenlandse investeringen aan te trekken is op een totaal debacle uitgelopen. Het prestige dat de regering nog bezit heeft

moleculaire proporties aangenomen en dat gebrek aan vertrouwen in de overheid heeft nu zelfs voor het eerst in de geschiedenis van de staat zelfs het leger aangetast. Voot het eerst sinds de oprichting van het Israëlische leger wordt in de Israëlische pers door journalisten van naam openlijk de geloofwaardigheid en betrouwbaarheid van legercommuniques in twijfel getrokken. Tot dusverre stond een communiqué van de legerwoordvoerder gelijk aan de Tora. Politici, ministers liegen, maar het leger vertelt de waarheid. Het was de enige zekere factor die er in Israël was.

Aan God en Gerrit Ik heb de openbare hoorzitting van de Tweede

Kamercommissie noor de Arabische boycot niet bijgewoond. De dagbladen vertellen

mij

vol-

doende welke dames en heren daar hun instemming of beztvaren hebben gedeponeerd en Harru van den Berg, de voorzitter van deze bij-

zondere commissie, had genoeg verbaal geweld iri huis om inderdaad 'alle kranten te halen. Overigens terecht, ivant als ik de verslaggevers "WfJ geloven, zijn er opmerkelijke dingen gezegd.

Om nu niet van vooringenomenheid beschuldigd te worden, citeer ik geen rechtse en geen linkse krant, ook geen neutrale of liberale, nee, *k citeer het ANP, bekend om de neutrale weergave van het gezegde.

doen, als er iets uit dat kleine joodse landje komt.

Het probleem is, dat de vaderlandse kooplieden juist wèl graag aan God en Gerrit ivillen leveren. Eerlijk gezegd kan het ze geen bliksem schelen aan wie ze leveren en wat ze er voor moeten doen en laten. In de vorige eeuw verscheepten ome kooplieden ladingen iiol negers als slaven, voor wie er voor wilde betalen. Nog eerder voerden we handel met de duivel en zijn oude moer, om nog eens een geslaagd spreekwoord aan te halen. De ondernemers zijn wèl tegen niet-joodvcrklaringen, want de mensenrechten hebben ze hoog in hun vaandel ge-

Eerste citaat: „In grote lijnen staan de werkgevers achter de plannen van de regering: geen an ti-boycotwetgeving,

aanscherping

van de

missie tot onderzoek van de gevolgen van de

Arabische boycot." Tioeede citaat: „De werkgevers zijn tegen t>erPlichte melding. Nederland kan zich dat volgens hun organisaties niet veroorloven."„We moeten de pet in de liand om contracten vragen. Canada, waar wel een meldingsplicht bestaat voor bedrijven, die met boycoteisen te maken krijgen, kunnen aan God en Gerrit leveren, Nederland niet," aldus de VNOwoordvoerder.

Spaanse en Portugese havens konden blijven t>aren.

De geschiedenis van Nederland biedt meer van die fraaie voorbeelden en zoals we zien, 1979

"*et

vormt

door Dick Houwaart

Einde citaat. Om vergissingen uit te sluiten.

Ik had de uitdrukking „Aan God en Gerrit" nooit gehoord. De grote Van Dale bracht geen uitkomst, al telt dit befaamde woordenboek, zoals bekend, vele bladzijden uitleg over zegswijzen met God en geneert het zich niet om alle zienswijzen over joden uitgebreid te vermelden.

Ritussen, de VNO-woordvoerder heeft Van Dale

aan een nieuwe uitdrukking geholpen, moet ik aannemen en de samensteller behoeft die nieuu*zegswijze niet onder het woord God onder te brengen, nee hij dient haar op te nemen onder het woord jood. Immers, jekunt niet aan God en Gerrit leveren, als je joden in dienst hebt, joods Personeel naar Arabische landen denkt te stuTvn en evenmin kun je met de Moslims zaken

Juist, het beroemde Plakkaat mocht dan wel die koning afzweren, want de meeste toenmalige Hollanders hadden een gruu>elijke hekel aan kettervervolgingen, belastingen betalen en nog meer ixin dat fraais, maar ook toen, in 1581 bleven zaken zaken. Mevrouw Mout constateerde, dat de Staten Generaal uit die eeuw weliswaar dapper uxiren, maar bovenal heel erg slim. De handel met Spanje en Portugal mocht door zo een zaak als afzwering niet belemmerd wor-

den. De taal was dan ook erg voorzichtig gesteld, gericht op staatkundige vorming, minder calvinistisch dan men aanvankelijk dacht, maar dan zo, ik herhaal het maar, dat de schepen op

artikelen tegen discriminatie in het wetboek van strafrecht en het instellen van een com-

Amerika en

document moest drukken, het Plakkaat van Verlatinge. Wij noemen dat in onze geschiedenisboekjes de afzwering van koning Philips de Tweede. In een plechtige zitting, afgelopen maandag op de Staatsdrukkerij werd dit Plakkaat geroemd als een eerste belangrijk staatsstuk, de geboorte-acte van de Nederlanden. Mevr. dr. Mout, een historicus, schreef er een boeiende inleiding bij en wat lezen we.

schreven, maar tja, alsdie Arabieren nu zo graag

gelegaliseerde handtekeningen hebben, dan

moet de

overheid maar meedoen.

Ik weet eerlijk gezegd niet goed of ik niet ontzettend boos moet zijn of dat ik, door de jaren wat wijzer geworden, mijn schouders maar moet ophalen over zoveel leugenachtigheid, onoprechtheid en kwalijke handelsgeest. Misschien is het laatste aan te bevelen en daaraan kan ik tegelijk toevoegen, dat er niets nieuws is onder de zon. Het is deze week vierhonderd jaargeleden dat de eerste landsdrukker Süvius voor de Staten Generaal een officieel

daarop geen uitzondering. Integendeel,

een heel oude traditie wordt voortgezet, een traditie, die ook in de jaren 1940-1945 niet werd stopgezet, zoals we toeten.

Ten slotte, want dat is ook een aardige zin en ik citeer, nog even uit dat ANP-verslag: „In het algemeen zullen joodse werknemers niet voor hun bedrij f naar Arabische landen worden gestuurd. Evenmin als vrouioen en alcoholisten." Einde citaat.

VNO-woordvoerder Hollander heeft dat alle-

maal gezegd. Werkelijk. Ik heb het niet verzon-

nen.

Meneer Hotlander heeft het later allemaal verpakt in zacht vriendelijk klanken, in vergoelijkende vergelijkingen. Hij meent het zo goed met het bedrijfsleven, met joden, vroutven en alcoholisten. Hij had echter beter een bordje op zijn katheder in de Kamer neer kunnen zetten: jodenniet gewenst. Wel God en Gerrit. Maar zonder dat bordje, weet ik overigens toch wel waar ik met het VNO van meneer Hollander aan toe ben.

door

Hans Knoop Met die zekerheid heeft onlangs de militaire correspondent van de Jerusalem Post, Hirsh Goodman,

meedogenloos afgerekend. Zijn conclusie is dat het leger er maar wat op losliegt. Het Israëlische volk wordt dagelijks voorgehouden dat uitsluitend bases van' terroristen worden aangevallen maar de camera's van filmploegen in Libanon liegen niet. Het leed dat wordt aangericht onder de burgerbevolking is naar zijn oordeel ten hemel schreiend. De tactiek van „pre-emptive strikes dus van preventieve acties in plaats van represailles acht hij een moreel hoogst

verwerpelijke zaak. Een beslissing ook die alleen maar kan zijn ontsproten aan de breinen van militaire houwdegens die vrij spel hebben bij atwezigheid van een werkelijk beleid. Ik laat in het midden of Goodman gelijk heeft. Interessanter dan de vraag of hij gelijk heeft (op zich waarlijk eveneens de moeite waard) is of zijn artikel een afspiegeling vormt van het beleidsvacuüm waarin Israël politiek, economisch en misschien ook nu militair terecht is gekomen. Te gemakkelijk plegen Israëli's nog steeds kritiek als die uit het buitenland komt naast zich neer te leggen of te gebuiken voor het bewijs dat de wereld te kwader trouw is als het om Israël gaat. Het feit dat er nu in de boezem van de Israëlische pers zelf een discussie is ontstaan over het leger zou ertoe kunnen bijdragen dat volk en regering zich eens diepgaand gaan herbezinnen.

7 september 1979/15 elloel 5739 jrg. 114 nr. 50

6

I

FAVORI

0 Vrije groepsvluchten # 4x per week EL-AL Lijndienst

Wedgwood

# directe reservering hotelaccommodaties 9 Speciaal Incentive-programma

#

Cristal

# # #

Daum

# 0

/V/EL/IrV.'

-

EDE/V TOURS AGRICULTUREPROGRAMMA A//EL/lrV/ EDE/V TOC//9S SE4-S4F/lfl/ NIEUW! EDEN TOURS HOLYLANDREIS NIEUW! EDEN TOURS FLY-DRIVE-SURF! service m.u.v. de zaterdag

Peill

WILT U MEER

WETEN!

Lalique

//

handgeslepen

iedentoubs \ \

/

\\ \

v

uRs\ W

EDENTO TEL-AVIV

\

BELONSEVEN!

/

02152-61715

Sn/

Postadres: Postbus 311, Huizen NH.

kristal porselein, luxe artikelen,klein meubelen en verlichting Plein 1960. Galerij 158. Amstelveen, telefoon: 020 - 417170 ■-_-_xa_---_ne_--s-----------E->a--_____H

LESJANA TOWA!

GELUKKIG NIEUWJAAR!

Op 21 september 1979 zal ons bijzonder Rosj Hasjananummer verschijnen. Uw Nieuwjaarsadvertentie kan daarin worden opgenomen. Het bespaart u de portokosten van kaartjes en het gevaar één van uw vrienden te vergeten. Daarvoor behoeft u alleen maar de tekst alsmede uw naam en adres op onderstaand formulier in te vullen en het op te zenden naar Advertentieafdeling van hêt NIW, Keizersgracht 117, Amsterdam. Voor inlichtingen telefoon 235584 of 237763. Advertenties kunnen uiterlijk opgegeven worden tot vrijdag 14 september tot 17.00 uur. Persoonlijke advertenties op onze pagina's met Nieuwjaarswensen hebben ook dit jaar weer een speciaal tarief. De eerste negentien woorden of minder 28,—, iedere vier woorden meer 6,— plus 4% BTW Advertenties kunnen zowel over één als twee kolom worden geplaatst.

’

’

Voorbeeld.

Vul in, stuur op aan:

Advertentieafdeling Nieuw Israelietisch Weekblad Keizersgracht 117

Krantendam

wenst aan familie ,

ArrKtterdam-C MmSieraam-U. Plaats voor mij onder de rubriek Nieuwjaarswensen in uw Rosj Hasjananummer van 21 september 1979 de volgende tekst over....kolom. (In ieder hokje s.v.p. een woord duidelijk schrijven.)

vrienden en bekenden in binnen- en buitenland een voorspoedig 5740 Totaal 19 woorden

In ieder vakje één woord met drukletters geschreven

I

1

2

7

8

13

14

19

20

25

26

31

32

37

38

-

13

4

5

6

9

10

11

12

15_

16

17

18

21

22

23

24

27

28

29

30

33

34

35

36

39

40

41

42

Opgegeven door:

Plaats:

Adres:

telefoon:

Naam:

Handtekening:

7 september 1979/15 elloel 5739 jrg. 114 nr. 50

7

Gebrek aan geld houdt uitbreiding WUV tegen Te weinig of geen geld is er de oorzaak van dat uitbreiding van materiële voorzieningen aan hen die vallen onder de Wet Uitke-

ringen Vervolgingsslachtoffers, de wet Buitengewoon Pensioen o' de rijksgroepsregeling op de lange baan is geschoven. Voorlopig wordt er helemaal geen geld uitgetrokken voor mensen die zich in het voormalig Nederlands Indië verzet hebben tegen de Japanse overheersing. Staatssecretaris J. Kraaijveld-Wouters van CRM, die deze zaak in haar portefeuille heeft is bereid aan verbetering van de regelingen te werken, zolang het maar niet te yeel geld kost. Dit deelde zij dinsdagavond 4 september 1979 mee tijdens het Tweede-Kamerdebat over de wetgeving voor oorlogsgetroffenen. Dan blijft haar overigens nog genoeg te doen. Zoals de verbetering van de aanvraagprocedures bij de Uitkeringsraad bij voorbeeld. Haar

voor de gehuwde vervolgde vrouw tü

laten

gelden.

Problematisch,

vond de bewindsvrouwe deze. Ook

een andere onrechtvaardigheid, de

belofte, al gedaan in het NIW-inferview van 22 juni 1979, doet zij

vrouw betreffende, willen de Kamerleden uit de weg geruimd zien.

worden. Aan de bewerkstelliging 'laarvan wordt hard gewerkt. Ook aan de uitbreiding van mankracht.

sioneerde krijgt een pensioen dat maar de helft bedraagt van het inkomen dat voor zijn overlijden binnenkwam. Kraaijeveld zei het

gestand. De lange wachttijden bij de Uitkeringsraad moeten bekort

De weduwe van een verzetsgepen-

Wrevelig waren

de Kamerleden J. Voogd (pvda). J. Wolff (cpn>, Ch. Mertens (d'66). A. Kappeyne van de Coppello (vvd). R. Nijhof (ds'7o) en t». Cornelissen (cda) over het nog

het honoreren door staatssecretaKraaijeveld van hun dringend verzoek de gehuwde vrouwelijke vervolgde ook als zij geen kostwinner is in de WUV te betrekken. ris.

De in de zaak geïnteresseerde Kamerleden bleken vrij eensgezind in hun standpunten. Zelfs zo dat mevrouw Cornelissen verzuchtte „het te betreuren tot een regeringsfrac

wilde cl. ze zaken niet los zien van haar besprekingen met haar collega van Kraaijeveld

tic te behoren". Het werd haar op die manier moeilijk gemaakt te kiezen tussen wat zij rechtvaardig vindt en financieel haalbaar weet. Vooraan in de rij stonden Voogd en

■sociale zaken over de gelijkschakeling van man en vrouw in de sociale Wetgeving Ook al dwingt een KGrichtlijn over de gelijkberechtiging Nederland I .t een spoedige invoe ring. staat lecretaris Kraaijeveld vindt het onjuist de gehuwde vrouwelijke vervolgde hierin in een uit-

Wolff, die beiden aan de wieg van de Wet Uitkeringen Vervolgingsslachtoffers hebben gestaan en keer op keer aandringen op verbetering

zonderingspositie te plaatsen. De gehele sociale wetgeving zal daar-

aan aangepast moeten worden, maar de Ix'trokken ministeries hebben hun studie over het begrip kostwinner nog niet afgerond. Een beetje pijnlijk misschien voor een staatssecretaris die emancipatie/a-

-ken als hoofdpakket heeft om te moeten toegeven dat Nederland zover nog niet is. Zij kreeg hierover in ieder geval al een vriendelijk gestolde doch sneerderige opmerking naar haar hoofd van Armelien Kappeyne van de Coppello. Mevrouw Kraaijeveld beloofde op te schieten en voegde er aan toe: ..Wachten i-; natuurlijk vervelend, maar in dit geval beter dan een negatieve beschikking thuis te krijgen."

Genoegen namen de Kamerleden met Voogd en Wolff als woord voerders daar niet mee. Een motie werd ingediend öm de WUV ook

het niet juist de wet te veranderen. Zij rekende deKamerleden voor dat de vrouw in Israël meer geld van de aanvullende uitkering overhoudt dan in Nederland, daar gaan de belastingen er nog af. Dat betekent f9OO voor de Nederlandse en zo een ’2400 voor de Israëlische. De wet kan op het ene moment gunstiger, op het andere ongunstiger zijn, vond zij.

Eensgezind

Gehuwde vrouwen Mevrouw

J. Voogd (PvdA): pijn verlichten

van de procedures, op ruimere financiën, op uitbreiding van de mo-

KraaijeveldStaatssecretaris geen geld Wouters:

gelijkheden. Voogd vergoelijkte zijn dwingende debat met: „Het is

iedere keer weer even pijnlijk als voldoeninggevend als wij in de

De CPN-vertegenwoordiger Wolft en VVD-woordvoersterKappeyne van de Coppello konden elkaar vinden in het WUV-debat Tweede Kamer spreken over menoorlogsgetroffenen beloofde de kasen uit het verzet, de burger-oormerleden zorg te dragen voor de logsslachtoffers en hen die de verdeskundigheidsbevordering van morzeling ondergingen. Voldoejonge huisartsen. In overleg met het ninggevend omdat wij er ten minste ministerie van onderwijs en weiets aan kunnen doen, als het ware tenschappen, dat daar ook mee te een stukje schuld inlossen, pijnlijk maken heeft Tevens nam hij het omdat ook dit debat weer in het teadvies van mevrouw Cornelissen ken moet staan van een toenemend mee over de begeleiding van vrijaantal persoonlijke gevallen van willigers. Hij beloofde de omzetting toenemende kwetsbaarheid, vaak van de experimentele regeling van van een toenemende wanhoop. De drie pastorale werkers binnen situatie van vereenzaming en Joods Maatschappelijk Werk in een trauma's wordt eerder erger dan permanente regeling serieus te bebeter." kijken. In eerste instantie had hij In dit kader haalde zijn CPN-collebesloten wel tot voortzetting van de ga Wolff de houding van de artsen subsidie voor dit werk te komen, van de Uitkeringsraad aan. „Artsen maar dan nog op experimentele zijn er nodig." zei hij, „die zich in basis. Aanleiding tot nader beraad kunnen leven in trauma's, in de was een brief van JMW en positieve kamptijd. Die blijven studeren over adviezen van diverse Kamerleden.

deze problematiek. Die internationaal nieuwe studies op dit gebied blijven volgen. Wij hebben jonge artsen nodig die historische ervaring en hedendaagse problematiek weten te combineren." Ook Ruud

haalde dit naar voren. Mevrouw Cornelissen (cda) zei in een ander verband dat het Icodo (Informatie- en coördinatie-orgaan dienstverlening oorlogsgetroffenen) vrijwilligers zou kunnen en

Nijhof (ds'7o)

moeten coachen en begeleiden die het wegnemen van de vereenzaming op zich moeten nemen.

Staatssecretaris Wallis de Vries die op crm verantwoordelijk is voor de immateriële hulpverlening aan

onjuist te vinden dit stelsel, dat in de Nederlandse wetgeving past. te veranderen. Men weet het van te voren, men kan sparen, argumenteerde zij. De gehuwde vrouw in Israël die in aanmerking komt voor een aanvullende uitkering ziet deze terugvallen to' tien procent van de minimumtoeslag. Niet juist, meenden de Kamerled' De aanvullende uitkering ontvangt de vrouw als het gezinsinkomen, niet toereikend is. De Nederlandse vrouw ontvangt op 65-jarige leeftijd AOW. Een in Israël onbekende grootheid, waardoor de vrouw in Israël er sterk op achteruit gaal. Staatssecretaris Kraaijeveld achtte

wer

BuitgemakIiTronral srael

mised Land is een overeengesloten, die beoogt het verhuizen uit Nederland naar Israël voordeliger te maken.

komst

In plaats van afzonderlijke verhuizingen, zoals thans het geval is, wil men er toe komen de verhuizingen

Mevrouw B. Windmüller van Irgoen Ole Holland (organisatie van Nederlandse immigranten), zal de douaneformaliteiten gaan vervul-

Een lange geschiedenis heeft deze Tora-rol achter zich

Gezamenlijk inboedels naar Israël verzenden kan attractief zijn nu steeds meer mensen er toe overgaan in Israël te overwinteren door daar een flat te kopen. In de ko-

Tijdens een korte ceremonie heeft Egypte de Tora-rol, die zij tijdens de Jom Kipoeroorlog op Israël had buitgemaakt, aan teruggegeven. Aan het begin van de besprekingen tussen deIsraël militaire delegaties van Israël en Egypte in Beersjeba over de derde tase van de terugtrekking van Israëlische troepen in de Sinai, nam brigadier-generaal Dov Sion dankbaar de Tora-rol over van zijn Egyptische collega.

mende

jaren

zullen veel Nederlan-

ders nabij Cesarea een tweede huisje kopen in het Nederlandse bungalowpark.

De firma Corstjens heeft ook het voornemen een postdienst op Israël

azTSTIf

,sraël Express Kibboets Tours Weteringschans!?'.),

Amsterdam

Tel. 020-24 6191

te gaan openen. „Door tal van stakingen blijft de post soms weken onderweg. In samenwerking met een Israëlisch bedrijf willen wij een

koeriersdienst opzetten, waardoor het mogelijk wordt brieven dezelfde dag dat zij in Nederland worden verzonden in Israël te bezorgen."

bruiken. De afronding van deze studie wordt ook op korte termijn verwacht.

Kamerlid Voogd bracht de gemengd gehuwden naar voren van wie de niet joodse partners in beginsel niet onder de WUV vallen. Hij pleit daar wel voor. Staatssecretaris Kraaijeveld overtuigde hem dat daar in individuele gevallen zeer zeker sprake van is. Zij gaf toe dat de huwelijkspartner in de oorlogsjaren onder dezelfde extreme druk en spanningen had gestaan als de ander. Daar biedt de WUV mogelijkheden voor. De wet geeft solidariteit in de financiële zin, voegde zij er aan toe.

versie

samen te stellen, opdat een aantal in een container kan worden vervoerd. In Israël zal dan Promised I.ahd voor de afhandeling zorgen.

len.

dit jaar daarover zal adviseren. Dezelfde werkgroep houdt zich ook bezig met de problematiek van de tweede generatie oorlogsgetroffenen, hoewel de staatssecretarissen deze benaming nog niet willen ge-

Holocaust in nieuwe

naar Israël huisl'irma Corstjens bv en de Jeruzalemse onderneming Pro-

Wallis de Vries kon mededelen dat een interdepartementale werkgroep die zich over de adviezen in het eindrapport van het Werk- en Adviescollege immateriële hulpverlening aan oorlogsgetroffenen (WAC) dat eind 1978 is uitgekomen heeft gebogen nog voor het eind van

Htn.

Gezamenlijk verhuizen Tussen de Amsterdamse ver-

Begeleiding

De wetsrol werd buitgemaakt toen een Israëlische legereenheid tijdens de Jom Kipoeroorlog, na toestemming van het Israëlische opperbevel te hebben gekregen, zich had overgegeven in een fort van de Bar Levlinie. Tijdens de overgave liep

de Israëlische soldaat Hillel Unsdorfer trots met de Tora-rol in de armen voor zijn kameraden uit. Enkele ( wekm later werden Unsdorfer en driehonderd andere Israëliërs uitgewisseld tegen bijna

achtduizend Egyptenaren. De wetsrol bleef echter in Egyptisch bezit, en werd tentoongesteld in een oorlogsmuseum in Cairo. De teruggave van de wetsrol kwam als een complete verrassing. Bij

besprekingen tussen Israël en Egypte, waarin details voor de normalisatie van de betrekkingen tussen de twee landen werden besproken, is de Tora-rol nooit ter sprake gekomen. voorgaande

De Amerikaanse schrijver en producer Abby Mann, de man achter de televisieserie Kojak en de bioscoopfilm Judgement at Nuremberg. werkt aan een scenario dat, zoals hij zegt, de echte verschrikking van de holocaust duidelijk zal maken. Het thema van de film is de opstand in het getto van Warschau. Mann zegt dat het „zal vertellen wat echt gebeurde in Treblinka en Auschwitz". „Mijn verhaal," voegt hij eraan toe. „gaat over de nazioorlog tegen kinderen. Het vertelt

over een jongen die Treblinka overleefde, maar wiens gehele familie en vrienden vermoord zijn. De vijftienjarige jongen zoekt daarop wraak." Abby Mann is er zeker van dat zijn film recht tegenover de televisieserie Holocaust zal staan. Die serie noemt hij een persiflage van bord-

karton. Een voortborduren op het stereotype van joden die zich zonder weerstand weg hebben laten leiden.

7 september 1979/15 elloel 5739 jrg. 114 nr. 50

8 Nederlandse ondernemers proberen met de pet in de hand handelscontracten te krijgen. Ook bi] potentiële opdrachtgevers in Arabische landen, ondanks dat die een aantal specifieke voorwaarden bij hun opdrachten voegen. Voorwaarden berucht geworden onder de noemer Arabische boycoteisen. De man die de Nederlandse ondernemers naar voren tovert als nederige s'mekers om werk is mr. J. Hollander van het VNO, de Vereniging van Nederlandse Ondernemingen. Een beeld dat opgeroepen werd vlak voor de De hoorzitting had naast het informeren van Tweede Kamerleden tot doel dé discussie over deze principiële zaak in de Nederlandse samenleving aan te scherpen. Vandaar naast een geheime hoorzitting, eerder dit jaar, ook een openbare. * Onder voorzitterschap van drs. Harry van den Bergh en met de Kamerleden mr. drs. F. Bolkestein (wd), drs. C. van Dijk (cda) en drs. M. Engwirda (d'66) als trouwe toehoorders en scherpe vragenstellers. Geregeld geflankeerd door colllsga's E. van Thijn (pvda) en mr. J. Gualthérie van Weezel (cda). Deze heren moeten hun fractiegenoten op hun beurt weer informeren over het onderzochte en besprokene. Als alles loopt zoals het moet lopen wordt in de derdeweek van oktober „een debat over de Arabische boycotkwestie in de Tweede Kamer

afsluiting van een speciale hoorzitting op maandag 3 het rapport dat de bijzondere commissie onder de september 1979. Belegd als een verder stapje in het toevoeging voorbereidend onderzoek naar de Arabionderzoek naar het functioneren van de Arabische sche boycot en Nederland in februari van dit jaar boycot in Nederland. Deze hoorzitting, in het gebouw uitgebracht heeft. In dat onderzoek, inclusief een van de Tweede Kamer aan het Haagse Binnenhof, geheime hoorzitting, waren de feiten al eerder te hoinformeerde Tweede Kamerleden die zitting hebben ren geweest. Maar nu vlak na hetbekend worden van de regeringsbeleidsvoornemens wat explicieter, de in de bijzondere Kamercommissie verder over de efvragen wat concreter. Simpel gezegd blijft het een fecten van de Arabische boycoteisen in de Nederlandse samenleving. Niet voor de eerste keer. Deze touwtrekken tussen de immoraliteit van de Arabische Kamerleden hebben hun handtekening staan onder boycoteisen en werkgelegenheid,

Werkgevers op hoorzittingen over Arabische boycot

vAroa'lneJbulcoiswadhten, jeanden' Zijn CDA-collega Gualthérie van

door Armelies van den Houten

Weezel had vernomen dat ook bedrijven met joodse eigenaren zich aan de boycotregels houden. „Er zijn altijd joden geweest die zich niet tegen anti-joodse maatregelen hebben verzet, zich eraan hebben geconformeerd," was het enige dat Naftaniel daarop kon antwoorden. De twee vertegenwoordigers van de verschillende stemmen in joods Nederland lieten daarover geen twijfel bestaan. Dr. ing. M. Wikler, vice-voorzitter van het NIK vergeleek de boycot met de nazi-boycot van joodse zaken in april 1933. „Wij weten wat er volgde," zei hij. „Het enige doel van de boycot is het vernietigen van de staat Israël. Velen zullen misschien zeggen dat wij overgevoelig zijn, maar wij hebben alle reden om dat te zijn." Hij citeerde daarop uit de Prediker: „Een goede naam isbeter dan goede olie". Gepleit werd dan ook voor strenge

gehouden, gebaseerd op het eerder

vermelde rapport, de via de hoorzitting opgedane informatie en de beleidsvoornemens van de regering die minister van buitenlandse zaken C. van der Klaauw begin augustus 1979 namens een aantal van zijn collega's bekendmaakte (NIW, 17 augustus 1979).

Beleidsvoornemen dat afgifte van niet-joodverklaringen via het wetboek van strafrecht onmogelijk wil maken, zegt aan de afgifte van negatieve

goederenverklaringen

(verklaringen waarin staat dat het produkt noch een onderdeel daarvan uit Israël afkomstig is) niets te kunnen doen. Zich niet druk maakt over de legalisatie van de handtekening onder dergelijke verklaringen door de Kamers van Koophandel en die op een breed vlak als zwak bestempeld zijn.

Handel met Arabische landen, ondanks hun boycoteisen, willen deondernemers blijven voeren. Op de toto is deExpo op weg naar SaoediArabië tatie Israël liet de Kamerleden nog genorganisaties van werknemers hoorzitting gemaakt. Zoals daar en werkgevers elkaar gevonden. waren de Raad van Kerken in Neeens duidelijk weten dat hij weinig goede woorden overheeft voor de derland, het Centrum voor InforVoorzichtigheid wordt ook in het beleidsvoornemens van de regering. vaandel van de werkgeversverbonmatie en Documentatie Israël, het Naftaniel zorgde vorig jaar met zijn Anti Boycot Comité, twee verteden gevoerd. VNO, NCW en Cengenwoordigers van het Nederlands Zwartboek Arabische boycot voor traal Orgaan voor de Economische Kerkgenootschap, paniek in politiek en economisch betrekkingen met het buitenland Israelietisch Nederland. De effecten van deAraReligieuze Verbond van Liberaal onmiddellijk hebben zich dan ook verhelderend, Nieuw en vonden de bische boycot werden naar buiten joden in Nederland, Nederlandse achter de beleidsvoornemens van Kamerleden Bolkestein en Van gebracht en was uiteindelijk voor Zionistenbond, Wizo, Bnai Briet en de regering geschaard, die ook door Dijk zoals zij later ook zeiden, de het Portugees -Israelietisch Kerkde Tweede Kamer aanleiding na de leden van de bijzondere kamervoorzichtige houding van de Fedeantwoorden van de onbevredigende de Frankstichgenootschap, voorzichtig commissie als uiterst Arme Vakbewegingen. ratie Nederlandse regering op haar vragen zelf een zijn omschreven. Vijf miljard gulting en de stichting Nederlands inOndanks eerdere niet mis te veronderzoekscommissie in te stellen. den en-40.000 arbeidsplaatsen zijn stituut voor het Arabisch cultuurr stane verklaringen en een pittig gebied. Om nog een citaat van Hollander te erbij betrokken, zeggen de werkgeantwoord op het voorgenomen revers. nemen: „De Arabische boycot is geringsbeleid kon de FNV-vertedoor publikatie van het Cidigenwoordiger er na een aantal De Arabische boycot houdt twee zwartboek een probleem geworden. scherpe vragen van Bolkestein en Boycot is aan de orde van de dag, elementen in die niet beide over een Van Dijk niet onderuit. Als de reworden. De het hoort bij de normale handelsgeschoren kam kunnen gering maatregelen tegen de AraToch kon VNO-topman Hollander praktijken. In andere landen heb ik afgifte van niet-joodverklaringen bische boycot gaat nemen, wat een naast afwijzen het een sterk van heeft een duidelijk discriminatoir niet-joodverklaringen, niet nalaten niet gehoord dat het zo een commorisico voor de werkgelegenheid zou karakter, is gericht tegen indivitie teweegbracht als in Nederland." kunnen inhouden, wordt zij bij op te merken dat geen enkel bedrijf duele personen en druist in tegen Scherp op zijn beurt was ook Nafjoodse werknemers ontslaat, doch voorbaat niet moreel gesteund door De an„Hoe kun je een overheid het Nederlandse strafrecht. taniel: afwegingen, de FNV. Woorden als dezen alleen niet naar Arabische dere boycoteisen zijn een econovertrouwen die een semi-oversamenspraak en arbeidsplaatsen landen stuurt: Heel simpel, volgens heidsinstelling als de KLM nietmisch wapen, gericht tegen bedrijr hem, vrouwen en alcoholisten stuur vlogen over tafel. De FNV-vertejoodverklaringen laat invullen." ven, tegen wat normaal handelsgenwoordiger bleef erbij. Eerst je daar ook niet heen. Kortom: aan Hij bleef hameren op openbare verkeer heet. Maar daar zitten de bepaalde wensen van een land heb moeten.er meer gegevens op tafel haken en ogen. Normaal handelsje je te onderwerpen. Hij voegde meldingsplicht. Alle bedrijven die komen, vooral wat de risico's van verkeer wordt door velen anders eraan toe: „ Het bedrijfsleven heeft iets merken van de Arabische boyhet verlies van arbeidsplaatsen begeïnterpreteerd, is juridisch gezien cot zoudon dat verplicht moeten er alle belang bij dat zaken zo clean treft. Dan pas kan de FNV met de een vreselijk ingewikkelde zaak. melden bij een speciaal daarvoor mogelijk gespeeld worden. Wij bij haar aangesloten bonden gaan ingestelde instantie.. Mocht een Dit onderscheid werd door alle leven echter in een gebroken overleggen. Voorzichtigheid alom. dergelijke instelling er ooit komen, woordvoerende personen op de wereld, uit de vele kwaden moet je Wat dat betreft hebben de belanzorg er dan voor dat zij meteen een het minst kwade kiezen". adviserende functie heeft, lieten de Stichtende woorden die in de buurt daar later werkgeversorganisaties prof. kwamen van het betoog van op volgen. dr. M. Boertien uitgesproken namens de werkgroep De kerk en het CDA-er Van Dijk pareerde Naftaniel diverse malen. Hij vond somjoodse volk van de Raad van Kermige stellingen in Cidi-publikaties ken. Hij wees er nog eens op dat de te tendentieus, wilde meer bewijzen kerken aan het afgeven van nietzien dan het Cidi tot nu toe heeft joodverklaringengeen enkele vorm aangedragen. van medewerking zullen verlenen. Tevens zei hij bedrijven te kennen „Wanneer doopbewijzen kerken Staatssecretaris Neelie Smit-Kroes van verkeer en waterstaat afgeven worden deze slechts verdie wel orders verloren door zich voelt er niets voor de afgifte van non-Israelverklaringen door de strekt ten behoeve van intern kerniet aan de boycotregels te houden. KLM te verbieden. Zij beroept zich daarbij op het antwoord van kelijke administratieve doeleinden. Dit in tegenstelling tot voorbeelden in beide Cidi-rapporten van bedrijde regering op het rapport van de bijzondere Kamercommissie Wij willen een doopbewijs niet boycot onderzoek naar de Arabische in ven die handel kunnen blijven wapen tegen voor het voorbereidend misbruikt zien als een zonder zich iets van de drijven nakomelingen de van Abraham". Nederland. eisen aan te trekken. Arabische Daar direct aan toevoegend dat elke ven. Dit document wordt al sinds de Daarin wordt gesteld dat de regechristen het recht heeft om een jaren zestig verstrekt, aldus mering niets wil en kan ondernemen doopbewijs te vragen. Dit mag dan vrouw Smit, en is in bepaalde Araniet voor een oneigenlijk doel getegen negatieve goederenverklabische landen een vereiste. Zonder ringen, te vergelijken met de nonbruikt worden. Onmiddellijk valt Israelverklaringen die de KLM afeen dergelijk document worden de PvdA-kamerlid Van Thijn duidde dan weer het woord eigen verantbetreffende zendingen niet in beop het zware accent dat op het rageeft. woordelijkheid. De Raad van Kertoegeladoelde Arabische landen boySmit-Kroes antken wat de cistische karakter van de boycot hoopt dat andere Staatssecretaris ten. Ook andere luchtvaartmaatgelegdwordt in de Cidi-publikaties. woordt dit op vragen van de PvdAcoteisen betreft de regering maatdesgevraagd geven deze Thijn. schappijen boycotbureau zegt zelf dat er neemt, „Het Rienks en Van regelen personen bedrijen kamerleden verklaring af. De lATA (Internageen sprake is van raciale discrimiMevrouw Smit stelt dat de non-Isven behoeven zo niet in gewetensnatie, het gaat om natuurlijke raelverklaring een bij zendingen tional air transport association) conflict te komen. rechtspersonen met zionistische behorend document is, waarin de heeft geen regels gesteld, aldus de De maker van alle problemen, zoals staatssecretaris. Zij voegt daar aan sympathieën," aldus Van Thijn. KLM verklaart dat goederen veroveriVNO-man Hollander hem typeerde, Waarop Cidi-directeur Levisson: „De toe: KLM onderhoudt voerd naar een Arabische bestemdrs. Ronny Naftaniel van het Cengens slechts rechtstreekse lucht„De buitenwereld indentificeert elming geen tussenlanding zullen trum voor Informatie en Documen>ij met Israël." verbindingen met Israël". maken op een Israëlische luchtha-

Verlies

Bewijzen

Staatssecretaris Smit Kroes

Non Israelverklaringen KLM niet te verbieden

Certificaat

maatregelen. Drs. H. Menco van de Kamer van Koophandel Nederland-Israel deed hetzelfde. Hij wees er nog eens op

dat een certificaat van oorsprong, een goederenverklaring, slechts dient om de oorsprong van het product positief vast te stellen. Dit is nog pens duidelijk vastgelegd door de Werkgroep certificaten van oorsprong van de Nederlandse Kamer van Koophandel. In mei 1975 al. Deze aanbeveling moet nu maar eens geëffectueerd worden, vond Menco. Hij haalde het voorbeeld naar voren van de tweejaarlijkse internationale beurs Technolögy in Israël. Vrijwel alle Westeuropese landen waren vertegenwoordigd, uitgezonderd Nederland. Geen interesse of geen geld werd als argument voor de afwezigheid door Nederlandse ondernemers opgegeven. „Het zou toch wel eens kunnen zijn dat men niet bereid is in Israël op een beurs te staan," voegde Menco eraan toe.

Netelig Het Christelijk Nationaal Vakver- A bond ziet weinig heil in een anti- 1 boycotwetgeving. Het zou negatief 1 kunnen werken met betrekking tot T

andere boycots, is zijn

mening.

I I bij I

Waarbij Rhodesië als voorbeeld werd aangehaald. Wel is aan zijn

werknemersleden, werkzaam Kamers van Koophandel gevraagd niet mee te werken „aan discrimi- 'a natie vanjoodse medeburgers". Het Anti Boycot Comité is op haar I beurt sterk voor een anti-boycotwetgeving. Daarbij gesteund door de Arme Frankstichting. De boycot I heeft in Nederland geleid tot i antisemitische 3 onverdragelijke praktijken, is de mening van direc- ( teur Van der Wal. Alé vreemde eend in de bijt voelde mevrouw L. van der Hoeven Leon- j hard van het Nederlands Instituut | voor het Arabische cultuurgebied i zich. Zij had het over Israels ex- -j pansiedrift, de droge Palestijnse grond en deglinsterende Israëlische I zwembaden aan de andere kant van de grens.De kamerleden bedankten ■*■ haar voor de toelichting van haar I standpvmt. „Al zitten wij opeen heel andere lijn," zoals zij er fijntjes aan I

■

J

toevoegden. Met een netelige vraag van voorzitter Harry van den Bergh aan de werkgeversorganisaties werd de hoorzitting afgesloten. Hij zei nooit gemerkt te hebben dat de werkgevers zo happig waren het Arabische

■I I I

boycotprobleem met parlementariërs te bespreken. „Waarom verhult u zoveel, waarom zegt u niet gewoon laat net allemaal maar zo, j het komt op de centen aan." De ". werkgevers glimlachten en zw-

7 september 1979/15 elloel 5739 Jrg. 114 nr. 50

9

Nog veel obstakels voor toeristisch verkeer tussen Israël en Egypte door Diana Lerner De afsluitbomen tussen Egypte en Israël staan open, de vlag van vrede wappert. Maar de toeristenkaravanen waren nog niet zover dat ze in grote aantallen tussen beide tanden de woestijn doorkruisten. De traagheid waarmee men

naar Egypte vanuit Israël, de vertraging die op-

treedt bij de coördinatie van de reismogelijkheden via andere routes, het tekort aan betaalbare hotelkamers in Egypte staan voorlopig nog in de weg voor wat naar verwachting een een Egyptisch visum verkrijgt, de afwezigheid bloeiende toeristenmarkt gaat worden uit van een regelrechte land- of luchtverbinding Egypte naar Israël en uit Israël naar Egypte.

Niettemin

is men bezig, een nieuw

toeristentijdperk in leven te roepen. Tour operators uit alle delen der

w ereld overstelpt met verzoeken omtrent een reispakket dat bezoeken aan beide landen inhoudt ge-

combineerd tot één trip,

tonen zich optimistisch dat het massatoerisme in deze regio niet lang meer op zich z al laten wachten. Er zijn al tekenen dat de markt in

beweging komt en men verwacht

dat dit in grotere mate staat te geMaar eerder vanuit Israël richting Egypte dan andersom.

beuren.

Valuta De Israëli's vormen het meest reisbeluste volk ter wereld, aldus Michael Gidron, directeur informatie van Israels VW. Men is bereid alle problemen te overwinnen om een land te kunnen bezoeken dat dertig jaar lang gesloten gebied voor hen was. Er zijn Israëli's voor wie het een terugkeer betekent naar een thuis dat ze van vroeger kennen; voor tienduizenden anderen is het een opwindende nieuwe omgeving die ze kunnen ontdekken. Tot de vijfenveertig minuten durende regelrechte luchtverbinding beschikbaar zal zijn, reist men echter met de internationale luchtvaartlijnen vanuit Athene of Rome naar Cairo. Reizen die door ondernemende reisbureaus in Israël worden gepland, in samenwerking met hun Egyptische collega's! In juni 1979 maakte de eerste toeristische groep geschiedenfs, zij het dat het hier slechts ging om.een handjevol reizigers. Zij deden dit

In Europa hebben het vorige

jaar Portugal, Joegoslavië, Spanje, Finland en Griekenland van het internationale

toerisme geprofiteerd. De stij-

ging in deze landen was tussen de 14 en 23 procent. In

Nederland was deze toename slechts zes procent. In Israël en Egypte was de stijging dichter in de buurt van het matige Nederlandse cijfer dan van de Europese toeristen trekplaatsen. Teleurstellend omdat zowel in Israël als in Egypte het aantrekken van

buitenlandse toeristen een

belangrijke tak van economische bedrijvigheid is. Een voorname bron van deviezenverdiensten. Vreemd geld hebben zowel Israël als Egypte broodnodig.

Men heeft zowel in Israël als in Egypte rekening gehouden met een spoedige flinke stijging van het toerisme. Immers, zo dacht men, nu het oorlogsgevaar sterk verminderd is, zullen vele mensen, die tot nu toe het woelige oosten meden, die interessante bakermat der beschaving gaan bezoeken.

In 1978 is die verwachting niet in vervulling gegaan. Dat was wellicht nog te vroeg. Maar de cijfers die over 1979 bekend zijn, wijzen eveneens slechts op een zeer matige groei. Israël boekte in de eerste zeven maanden slechts 665.000 buitenlandse toeristen, dat is drie pro-

toen ze uit de jachthaven van Tel Aviv vertrokken met een motorjacht, voor de twaalf uur durende oversteek naar Port Said. Met de

Gabriella, de naam van het jacht, kwamen ze in de Egyptische havenstad aan en vandaar reisden ze met toeringcars naar Cairo en omgeving. De vijftien passagiers, allen, op een na, bezitters van buitenlandse paspoorten, werden zeerhartelijk welkom geheten en zij konden een eerste indruk krijgen van het land van de Nijl.

zend jaar oud is en van belang voor zowel joden als niet joden.

Uitwisseling „Het toeristische verkeer heb je niet

zomaar even .georganiseerd," zegt Abib nadrukkelijk. Hij wijst er op dat hij zich anderhalf jaar grote inspanningen heeft moeten getroosten om de bal aan het rollen te

krijgen.

Er ontwikkelde zich een koortsachtige activiteit om de grondslagen te leggen voor toeristische verbindingen. Via persoonlijke ontmoetingen op internationale conferenties van tour operators, deden missives de ronde via Amerikaanse en Europese connecties nadat de grens aan beide zijden door regeringsfunctionarissen was vrijgegeven. Onofficieel hebben Israëlische en Egyptische reisagentschappen een uitwisseling van onderling geregelde tarieven voorbereid, daarbij een inventarisatie opstellend van beschikbare hotelkamers, het in kaart brengen van reisroutes en dit alles met een lonken naar de goudmijnen die het toerisme naar het Midden Oosten te wachten staan. „Er zijn allerlei overeenkomsten

tussen ons. Wij proberen hetzelfde produkt te verkopen in hetzelfde gebied en als we daarmee succes

hebben dan verdienen we er allebei aan. Ook zal hierdoor een grotere verkeersdrukte ontstaan in de regio en langer verblijf in Israël," zegt Abib, die hiermee het vertrouwen weerklank geeft dat Amnon Gilad, chef van de Israëlische VVV kennelijk heeft. Maar er is meer nodig dan een vredesverdrag om de toeristische machinerie in beweging te zetten. Dit is de tour operators wel duidelijk geworden toen ze poogden praktische mogelijkheden te scheppen voor het arrangeren van reizen. De exacte kosten van reispakketten, via directe verbindingen tussen Israël en

Sindsdien hebben de organisatoren van deze zeereis met daaraan verbonden een driedaags verblijf in Egypte, wekelijks een tocht gemaakt met kleine groepen reizigers. De trip kost vierhonderdenvijftig Amerikaanse dollars en omvat drie nachten slapen in een luxe hotel, reizen in een airconditioned bus naar de voornaamste centra en de eigenlijke sightseeing.

Dit getal is waarschijnlijk een betere maatstaf voor de stijging van de uit de toeristenstroom voort-

vloeiende inkomsten. Vliegtuigpassagiers blijven langer in het land dan bezoekers, die met een cruiseschip Egypte of Israël aandoen.

Voor Egypte beschikken wij slechts over de cijfers van de eerste vijf maanden, namelijk 415.000 tegenover 386.000 in de overeenkomstige periode van 1978. Een toename dus van eveneens ongeveer zeven procent. Het merkwaardige feit doet zich voor, dat op jaarbasis herleid de omvang van het toerisme in Israël en Egypte van ongeveer dezelfde orde is. Zo tussen de één miljoenen 1.200.000per jaar. Als men tracht na te gaan wat de oorzaak is van deze, tot dusverre, voor beide landen teleurstellende' ontwikkeling, is het antwoord merkwaardig eenvoudig. Voor Israël is het: de daling van de bezoekers uit de Verenigde Staten. Voor Egypte: het wegblijven van de Arabieren. Dit afgezien van de wellicht te hoog gespannen algemene verwachting, dat vrede tussen

Tijd Een voor het Egyptische toerisme-

wezen ongunstige factor zou kunnen ontstaan van een onverwachte zijde: de joodse organisaties in de Verenigde Staten en elders. Het Keren Hayesod (collectieve Israël actiej-bureau in Israël bij voorbeeld heeft aangekondigd dat men vierhonderd jonge leiders uit de gehele wereld, gedurende één dag naar Cairo wil brengen. Tegen een bedrag van honderd Amerikaanse dollars per persoon, op te brengen door joden in de wereld, zullen ze

Het zal zeker twee volle jaren kosten eer we kunnen zeggen dat alles gesmeerd loopt, aldus zeggen de

nadrukkelijk. Dit ondanks alle activiteiten die naar beide zijden worden ontwikkeld om een werkbare connectie over en weer op te bouwen. Nabi Auwad, een van de vele Egyptische vertegenwoordigers van de reisindustrie die Israël bezoeken, stelt dat men toch die tijdsduur wel nodig zal hebben om het aantal daarvoor benodigde hotelkamers in gereedheid tour operators

te brengen.

Toerisme tussen Egypte en fsrael maakt niet zo een snelle opgang als verwacht. Israëli's prefereren het Tel Avivse strand

t

Toename toerisme nog teleurstellend cent meer dan in dezelfde periode van het vorige jaar. Als het aantal toeristen, dat per. vliegtuig arriveerde als basis wordt genomen, is de toename iets hoger, namelijk zeven procent.

van een tarief van twaalfhonderdvijftig tot vijftienhonderd Amerikaanse dollars per persoon voor een verblijf van zeven dagen in Israël, en zeven dagen in Egypte, inbegrepen de sightseeing. Dit bedrag zou mede inhouden de vliegtickets en logies onderweg voor deze New Vork-Tel Aviv/Tel Aviv-New Vork onderneming. Kopel wil ook in de toekomst eigen buslijnen in dienst stellen in Egypte.

dan de Joodse Gemeente, synagoges

reisbureau in Tel Aviv. Hij is al bezig te onderhandelen over het eventuele charteren van een vleugelboot die de reis van Tel Aviv

door J. Voet

Kopel-tours gaat starten met de voorbereidingen van een zevendaagse cruise van Asjdod naar Alexandrië, waarbij men uitgaat

en Egyptische leiders bezoeken.

Wanneer men in Egypte aankomt moeten de bezoekers honderdvijftig dollar omwisselen in Egyptische valuta,\,maar er zijn allerlei manieren om dit bedrag op te maken", aldus Walter Abib van het VlP-

naar Port Said in zeveneneenhalf uur zou kunnen maken en derhalve meer tijd zou overlaten voor het zien van enkele attracties die niet alleen de piramiden en de Sfinx omvatten, maar ook Alexandrië, bazaars en casino's, archeologische wonderen en als klapstuk de Ben Ezra-synagoge, die meer dan dvi-

Egypte, zullen afhangen van de tarieven die worden vastgesteld voor de door de regeringen van beide landen gecontroleerde luchtvaarten busmaatschappijen. Naar verwachting van dereisagentschappen zullen een eventuele herindienststelling van de vroegere spoorwegverbinding tussen Israël en Egypte, en de totstandkoming van een geregelde zeeverbinding voor passagiers, tussen Haifa en Alexandrië, de mogelijkheden voor de toeristen verruimen.

Israël en Egypte een spoedige stijging van het toerisme zou veroorzaken. Een analyse van het aantal bezoekers aan Israël in de eerste helft van 1979 toont aan, dat de Europese landen veel meer toeristen zonden. Frankrijk en Nederland bij voorbeeld ruim negen procent meer. Engeland zelfs 31 procent meer. Maar het aantal bezoekers uit de Verenigde Staten daalde met een procent. De sterke Engelse stijging is hoofdzakelijk te danken aan de toename van het aantal chartervliegtuigen uit dit land. Vroeger kwam ruim de helft van de Israelbezoekers uit de Verenigde Staten. Dat is thans minder dan een derde. De daling van de koopkracht van de Amerikaanse dollar, vooral in Europa, is de oorzaak dat de bewoners van de VS minder naar het buitenland reizen.

In Egypte liggen de zaken anders. Daar lieten de Arabieren verstek gaan. In 1977 kwamen 475.000 toeristen uit de Arabische landen de Nijldelta bezoeken, iets minder dan de helft van het totaal. In 1978 waren het er maar 455.000of 43 procent. In de eerste vijf maanden van 1979 liep dit percentage verder terug tot 33 procent. De reden hiervan is, zo zeggen de deskundigen, minder een gevolg van de Arabische economische boycot van Egypte, al speelt die natuurlijk ook een rol. Maar de hoofdoorzaak, zegt men, is het feit, dat meer Arabieren, die de smaak

van de buitenlandse vakantie te pakken kregen, zich verder van huis wagen en Parijs en Londen gaan bezoeken. Cairo en Alexandrië waren van oudsher populair als vakantieoord voor Arabieren uit de rijke oliestaten. Een prettig klimaat gedurende een groot deel van het jaar, een gemeenschappelijke taal, een toegevender samenleving, met casino's en nachtlokalen, trok vele Arabische oliesheiks aan. Tot voor kort waren ruim de helft van de toeristen, die Egypte bezochten, Arabieren. Daar zij gewoonlijk langer bleven dan de Amerikanen en Europeanen namen zij 70 procent van het aantal toeristennachten voor hun rekening. Daar is nu stevig de klad in gekomen.

*

Toch is men in Egypte allesbehalve pessimistisch omtrent de toekomst van het toerisme. Het vormt reeds nu een belangrijke inkomstenbron, die ongeveer één zesde van het tekort op de handelsbalans dekt. Er wordt koortsachtig gebouwd aan nieuwe hotels. Men rekent met een verdubbeling van het aantal bezoekers, tot circa twee miljoen in 1982/3. Daarvoor zouden 17.000 nieuwe hotelkamers worden bijgebouwd. Waar zullen al deze nieuwe toeristen vandaan komen? Men hoopt op veel meer bezoekers uit Amerika en Europa. Men denkt, dat een groot

deel van de vakantiegangers, die Israël in de toekomst gaat bezoeken, nu ook Egypte in het reisplan zullen opnemen. Men verwacht, dat de Amerikaanse joden nu ook Egypte zullen gaan bereizen. In Israël is men iets minder optimistisch gestemd over de toekomst van het toerisme, maar men zit toch allesbehalve in zak en as over de maar matige groei der laatste jaren.

Maar daar staat tegenover dat hij ook wijst op het toenemen van de belangstelling van Egyptische zakenlieden naar het met eigen ogen zien van bepaalde dingen die ze over Israël hebben gehoord en voor het aanknopen van zakelijke betrekkingen, zij het nog in beginsel. Auwad doet ook verslag van de stormloop van verzoeken van de zijde van zijn connecties in de Verenigde Staten en in andere werelddelen, die allen een combinatie wensen van de reis naar Cairo èn TelAviv. Dat hoeft niet duurder uit te komen, zegt hij met nadruk, en men kan rustig zeggen dat in deze combinatie een potentieel zonder grenzen schuilt voor zowel het genoegen dat de toerist ondervindtals de winst die de tour operator kan opstrijken.

Ontwikkeling De Israëli's raadplegen boeken en reisbeschrijvingen over Egypte, maar tot dusverre is er sprake van onvoldoende informatie over datgene wat de moderne toerist interesseert. Om hieraan tegemoet te komen is er door de journalist Sjalom Cohen een eerste poging ondernomen tot een joods gezichtspunt over Egypte te komen dat zowel geschiedenis, aardrijkskundige omschrijving, archeologie als toeristische wetenswaardigheden omvat. Zijn reisgids: Egypte: een gids voor de Israëlische toerist in het Nijldal, is bedoeld een te geven van alle contactenoverzicht tussen het Egyptische en het joodse volk, vanaf de Bijbelse tijden tot aan onze dagen. Intussen blijft het massaletoerisme tussen Israël en Egypte, met die

grote

ontwikkelingsmogelijkheden

naar beide kanten, nog steeds een vooruitzicht voor de toekomst op langere termijn en niet zozeer voor de dag van morgen. Of al de gemaakte plannen werkelijkheid zullen worden, wanneer dan ook hangt niet alleen af van praktische zaken zoals wat gaat het kosten en kan ik wel een redelijk onderdak vinden, maar ook van de politieke ontwikkelingen in de betrekkingen tussen Israël en Egypte.

7 september 1979/15 elloel 5739 jrg. 114 nr. 50

10 haar cultuur en civilisatie. Dank zij het Yivo instituut was het de auteurs mogelijk om alle facetten van het leven vast te houden. Door het beeld ontstaat een echte getuigenis van de Pools-joodse cultuur.

boeken

Een requiem voor het Poolse jodendom Ter nagedachtenis van de vernietigde joodse gemeenschappen in Polen heeft Schocken Books in New Vork met het Institute for Jewish Research, (Yivo), door Lucjan Dobroszycki en Barbara Kirshenblatt-Gimblctt een fotoboek van het joodse leven in Polen 1864-1939 laten samenstellen. Dr. L. Dobroszycki, die de meer dan tienduizend afbeeldingen

binnen en buiten foto's van synagogen, begraafplaatsen en grafstenen, van huizen en gebouwen in verschillende stijlen. In het tweede deel herleeft de Pools-joodse geschiedenis sinds de kunst van de fotografie. Het is een chronologische volgorde van politieke gelandverhuizingen, beurtenissen, pogroms, oorlogen en beeltenissen van historische figuren. De laatste sectie behandelt dezelfde periode, maar dan uit het gezichtspunt van maatschappij, volk en cultuur, het dagelijkse leven van mannen en vrouwen in arme joodse steden, het leven van de arbeider in de grote stad, van de zakenman in Warschau, de student in Krakau, de Wij zien

in dePoolse collectie van de Yivo catalogiseerde is professor voor geschiedenis aan het Max Weinreich centrum voor Advaneed Jewish Studies en auteur van vele werken over de Pools-joodse geschiedenis.

door H. Jacoby

f

Polen was in de moderne tijd een rijk klankbord van grote joodse verscheidenheid. Het eerste deel van het werk geeft een beeld van historische plaatsen en gedenktekens van een lange geschiedenis.

Dr. Barbara Kirshenblatt een etno-

grafe en folkloriste is gespecialiseerd in de jiddisje cultuur van Oost Europa en is professor voor volkskunde aan de universiteit van Pennsylvania. In teksten, kaarten en honderden foto's herleeft de Pools-joodse maatschappij met

eredienst, vergaderingen, schouwburgen, scholen en huizen.

Elke afdeling bevat een inleidend essay; kaarten en tabellen en foto's die de totaliteit van het Pools-joodse leven tot 19:59 weergeven. De wereld van het chassidisme herleeft, de Russische revolutie van 1905, de eerste wereldoorlog, de Duitse bezetting van 1915-1918, de geboorte van de Poolse republiek, de Pools-Russische oorlog van 1920 en dan de jood als Pools staatsburger.

Het boek bevat tekst en foto's, lite-

statistische tabellen van de joodse bevolking gerangschikt naar plaatsen met gegevens van de volkstelling van 1921.

ratuuropgaven en vele

De etnische gegevens zijn uit 1931 en opvoedkundige bijzonderheden uit de jaren 1934-1935. Ken uitvoerige index van namen besluit dit standaardwerk. Met weemoed en grote aandacht is dit boek te bekijken.

ontstonden na de vertoning van

Holocaust. Evls. lm Kreuztruer: Der Fernsehtilm Holocaust door Peter Marthesheimer en Ivo Frenzel is izitßereven bij het Fischer Tasehenbueh Verlag in Frankfurt. Imp. Nilsson & l.amm, Weesp

JENNY SPITS' TYPE- EN VERTAALBUREAU Prinsengracht 909 Telefoon 24 76 35

-

SI

gg

-

Sg Sg

PHILIPP BROTHERS (HOLLAND) B.V.

gg

—

Amsterdam Prinses Irenestraat 39 Telefoon 4612 11, telex: 11030 telegramadres: Phibrodam. Amsterdam

88

ffl

METALEN ERTSEN

KI'.MI'KK

fcCKBHAKI)

Ons huis

CHEMICALIËN

FERTILIZERS

81

$g

$g $g $g

BRENGT OOSTERSE TAPIJTKUNST IX ÜW HTIS

!)!":

W. Rosenblatt

<S§ $2

a

FERROLEGERINGEN SCRAP

telefoon 020 - 93 84 73 - 93 86 21

1e oosterparkstraat 143 amsterdam

as

Baerlestraat 41 t/(i(.oncertgel>. 9M390 CMJMUn tWBöoS Amsterdam - tel.: 7l'!üi-i;{ or»lW>

Dochtermij. van PHILIPP BROTHERS

I

Oivision of Engelhard Minerals & Chemicals

■

HOTEL BRISTOL Mondorf lesBains (Luxembourg) Tel. 352/681.15 toezicht van de weleerwaarde Heer "IV2 onder A Bamberger, rabbijn te Metz

Alle kamers met bad. wc. en telefoon. Het hotel blijft het ganse jaar open. Reserveer tijdig voor de Yomim Noraim. Goede ~balei tefila" aanwezig. Mooie soukka in huis

"

W.SELIGB.V. Horlogemaker

Corp

Indien U nu eens echt heerlijke en ontspannende dagen wilt doorbrengen temidden van een wondermooi landschap, in een heimische, yiddische sfeer, kom dan naar het selecte en aantrekkelijke

Staten als in de Bondsrepubliek

getest KANTOORPERSONEEL

—

★ ★

leiding van de series die telkensweer tot heftige emotionele scènes in West Duitsland leidden. Ook verhaalt het werk over de controversen die zowel in de Verenigde

1864.1939. Srhocken Books. New Vork. Prijs

JOH. VERMEERSTRAAT 22 Tel. 71 91 23, Amsterdam-Zuid

Weteringschans 251 Amsterdam Tel. 245183-Telex 11091 ERTSEN METALEN - SCRAPS RESIDUEN

★

hesheimer en Ivo Frenzel hebben over de werking van Holocaust op de Westduitse kijkers een boek geschreven, getiteld In Kreuzfeuer: Der Fernsehfilm Holocaust (In kruisvuur; de televisiefilm Holocaust). Dit boek haalt niet alleen herinneringen op aan de film Holocaust, maar het toont ook de bege-

TYPE- EN STENCILWERK Op elk gebied. Uiterst zorgvuldig en vlot VERTAALWERK door gespecialiseerde, erkende en beëdigde vertalers. UITZENDBUREAU van uitsluitend geroutineerd en vakkundig

N.V. Midden Nederlandsche Handelmaatschappij

★

Maar vooral West Duitsland reageerde geëmotioneerd op de uitzending. De Westduitsers Peter Mart-

.f«9.JO.

Deze advertenties zijn door bemiddeling van de C.I.A. geplaats!. De opbrengst komt aan de C.I.A. ten goede.

★ ★

De Amerikaanse televisieserie Holocaust heeft overal op de wereld grote wolken stof doen opwaaien.

I.iujan Dobroszycki & Barbara Kteshcnblatt(.imblett: Image before my eyei. A photoeraphic history of Jewish life in Poland

Collectieve Israël Actie

-

Geboekt

I

1945

I

Amsterdam-Z., Grevelinßenstr. H. tel. 020-734762

Reparaties, van merkhorloges speciaal Rolex Jaeger-Ie Coultre. Omega en andere topmerken. Ook antieke uurwerken. Verkoop nan Buren-horloges

Voor mijn verzameling zoek ik een

HAGADAH uitgegeven in april 1945 te Eindhoven door de Joodse Coördinatie commissie

RADIO VOS

fwpsj

Radio en Elektrische Apparaten Elektrische en elektronische onderdelen.

CEINTUURBAAN 137

S===^ vTjby

- TEL. 73 61 54

A. Elzas, 13 Shirehall Gardens London NW4

«yfSLrfUfl Amsterdamse

—

MAASSTRAAT 27 AMSTERDAM TEL. 42 74 82 HOLL. HEILBOT

-

VERSE ZALM ZALM ZOUTE ZALM GEROOKTE GEDROOGDE SCHAR

-

Akademie voor Jodendom

Woonhuizen, flats, kantoren, winkels en

industriële objecten. Voor inlichtingen:

In tegenstelling tot de mededeling dat de openingsavond van de Amsterdamse Akademie voor Jodendom zal plaatsvinden op zondag 24 Elloel 5739 16 september 1979 is, in verband met meerdere

-

Waar licht is is Simche Moderne vormgeving in verlichting

FA. JAN SCHEERS WILLEMSPARKWEG

48

AMSTERDAM-ZUID TELEFOON 71 65 79

rSê jßoffeeiiGütupdanuns^hv makelaars o.g.

'

activiteiten

"

Oirektie: S. G. Engelsman Jr.. Jac. Timmerman. Stadhouderskade 2. Amsterdam. Tel: 020-18 56 56". Telex 15658

deze avond uitgesteld tot nader order.

7 september 1979/15 elloel 5739 Jrg. 114 nr. 50

11

Jongeren zoeken weg terug naar jodendom door Judith van den Bergh

kinderen met snotneuzen die je allemaal moet afvegen.

Wees dan maar or 0 Goed, goed.blijf Het zijn er niet zoveel. Enige duizenden maar. Meestal jonge thodox, maar wel reëel alsjejoden die in zo een tien jaar hun weg vonden naar het orthodoxe blieft." jodendom. Jonge joden die eerder te vinden waren in de cafés De lijst gaat door. Dan komen de van Parijs, op de universiteiten van Amsterdam en Jeruzalem, antwoorden: „Een mens vlucht uit die doceerden als professor in New Vork of werkten als post- de maatschappij naar een' schijndie alleen in zijn brein bebeambte in Natanja. Het zijn er niet veel, maar zij vormen wel een wereld staat, dan hoeft hij met de werkevan de gespreksonderwerpen in Israël. Want daar stromen ze lijkheid geen rekening te houden. naar toe. Daar zijn speciale scholen, speciale jesjiewot voor hen Dat moet de Toragetrouwe jood we) opgericht. Jeruzalem is het centrum van de Baal Tsjoewa-bedegelijk. Het leven is een jungle,

weging. De speciale jesjiewot zoals Ohr Someiach, Neve Jeroesjalajim, Dvar Jeroesjalajim en Esh ha Tora zijn er overvol. Nog steeds krijgen de rabbijnen in het buitenland elke dag geïnteresseerden aan hun werktafel en zijn lessen op beginnersniveau over het jodendom een noodzaak geworden in tal van landen. De Baal Tsjoewa-beweging bestaat.

van "O Jullie parasiteren op de rest demaatschappij diewel volle dagen geld moet verdienen.

Zij begon als een nauwelijks voelbare ademtocht. Zij heeft zich tot een kleine storm ontwikkeld. Ook de rabbijnen in Nederland worden er steeds vaker mee geconfronteerd.

0 En dan: Ga zó maar door kind, dan ben je over een paar jaar bedolven onder de luiers van je zes

O En dan de positieve benadering: Ik ben zelf toch ook een jood. In principe ben ik voor het jodendom. Maar het is uit de tijd, versteend, een mooie herinnering die veel verdrietige gevolgen heeft gehad.

daar heeft de Tora het regelmatig over. Het wereldseleven kent alleen details, zoals de wil, bekijkt al die details apart. Het jodendom ziet de persoonlijkheid als een geheel. Alles houdt verband met elkaar."

Proces

nog niet uitgesproken of drie leerlingen roepen: „Ja, maar" De zinnen flitsen snel door de klas

Discussie. Het peil is hoog. Minstens eenderde van de leerlingen heeft een universitaire studie achter de rug.

Verder heeft iedereen die hier zit het hele proces moeten doormaken, dat begon met vragen en onvrede, zoeken, dan een vaag gevoel waar de Tora het antwoord op blijkt te geven.

Rabbijn Lopez Cardozo kent dat

proces. Het heeft er in Ohr Someiach iedere dag mee te maken.

Zijn uitleg: „De jeugd in de hele wereld zoekt, probeert alle mogelijke richtingen. Daarom bloeien organisaties zoals Hare Krisjna, Jews for Jesus, Mr Moon en talloze andere. Allemaal leuren ze met een oplossing. Het jodendom leurt niet.

Probeert wel de joodse jeugd te bereiken. Wanneer verder jongeren uit alle mogelijke delen van de wereld hun jodendom terugvinden, betekent dat nog niet dat ze in een paar maanden moeten veranderen in Tora-getrouwe joden.

Het bestaan van een beweging van Baalei Tsjoewa is volkomen nieuw in de moderne joodse geschiedenis. Wat moet men verstaan onder iemand die zich vandaag een Baal

Daar is ten eerste hun gebrek aan kennis. Er zijn joodse jongeren die denken dat het evangelie een onderdeel vormt van het jodendom, om maar een simpel voorbeeld te noemen. Zij komen verder met brandende vragen zoals de Holocaust, de vrije keuze, de joodse levensbeschouwing en tal van foutieve ideeën die ze in de loop der jaren hebben opgepikt. De Baal Tsjoewa moet de axioma's en meningen waar hij mee is grootgebracht overboord zetten als zij niet in overeenstemming zijn met het jodendom. Niet zo maar overboord zetten op basis van massa-psychologie en emotie zoals bij voorbeeld bij Jews for Jesus gebeurt, maar met het verstand moeten joden inzien dat sommige denkpatronen voor het jodendom onaanvaardbaar zijn. Aldus rabbijn Lopez Cardozo.

De

Angst

Einstein antwoordde: „De fysica is deenige mathematica die past bij de werkelijkheid," toen iemand hem vroeg waarom hij geen wiskunde studeerde. „Er is maar een werkelijkheid, maar er zijn veel wiskundes," aldus Einstein. De rabbijn is

Het gevolg is dat dit jaar minstens vier Nederlandse meisjes in Neve Jeroesjalajim, een school voor vrouwelijke Baalei Tsjoewa in Je-

ruzalem, zullen studeren. Een Nederlandse in Ohr Someiach is niets bijzonders meer.

Tsjoewa noemt.

Nederlandse rabbijn Lopez Cardozo, die al -bijna twee jaar in Ohr Someiach les geeft, definieert: „De Baal Tsjoewa van vandaag is een jood die tot zichzelf terugkeert en daarmee tot God, want er is geen natuurlijker weg voor de mens dan zichzelf door God en de Tora terug

Na enige uren is de helft van de problemenlijst afgewerkt. De klas stroomt leeg. „En wat dan nog," zegt Nechama tegen mij, „als we niet op

alles kunnen antwoorden. leder verstandig mens moet kunnen be;rijpen dat je niet in een jaar de vijsheid van 35 eeuwen jodendom unt doorgronden."

te vinden."

Woestijn Dat zichzelf terugvinden is geen eenvoudige zaak. De joodse jongeren van vandaag komen niet uit de woestijn, zoals hun voorouders 35 jaar geleden, maar uit Heemstede, Vlaardingen, Bonn en Luik. Zij komen daar net zoveel jodendom te kort als de woestijn water. Dat jodendom wordt op de scholen van de Baalei Tsjoewabijgebracht. De les van vanavond komt op het rooster niet voor. Het is het einde van het schooljaar. Een rabbijn, die zelf nog maar tien jaar geleden een ambitieuze jongeman was, ver verwijderd van het jodendom, komt praten over wat de leerlingen te wachten staat bij vrienden en familie. Hij kijkt de klas rond en ziet vijftig vrouwengezichten in spanning naar hem opkijken. „Ik noem de argumenten op," zegt de rabbijn, „die jullie zullen worden voorgehouden. Wie nog meer weet, mag het zeggen. Daar gaan we." „Ze zullen tegen julliezeggen:

0 Je vlucht de maatschappij uit in plaats van je er mee te meten. Je bent verblind. Ik ken mijn eigen dochter toch wel. Ze hebben jullie in die school een hersenspoe-

"

ling gegeven.

fiSn^OP'NAA?^ j ■

Naar het land van verleden, heden en toekomst met NET, de oudste en meest ervaren Israël touroperator.

ITEreizen / kampeerreizen / kibbutz-reizen / hotelreizen/kuur- | i reizen/familie-bezoek/jeugd-en I I studentenvluchten/zakenvluchten. ■ 'n Israël reis op maat gesneden,

!

voor ieder budget.

£

Bel: 020-243350

Rokin9-15 1012XX

to

1

g 5

Amsterdam. «■■■■■■■■#

Twee leerlingen in de bibliotheek Neve Jeroesjalajiem

Het leren van Iwriet ging niet zo snel als men wilde. De meesten dachten als leerlingen op de oelpan (taalcursus) binnen te komen en als op maat gesneden professor er weer uit te rollen. Voorts kreeg iedereen last van de enige telefoon die de oelpan rijk was en tevens van de niot bepaald ideale buurt waarin de oelpan lag. Er werd dus heel wat aangemopperd en de beginproblemen moesten overwonnen worden. Midden in deze tijd moesten alle ongeveer tachtig vrijwilligers leren schieten, in verband met de avond- en nachtburgerwacht. We werden met politiebussen opgehaald en hadden onderweg een leuke ervaring. Plotseling stopte de bus en we zagen langs de snelweg grote tafels staan beladen met sandwiches en kannen limonade. Het bleek een initiatief van een aantal schoolkinderen bestemd voor de soldaten. Wij mochten ook iets nemen. We voelden ons uiteraard geheel misplaatst. Het was alsof we van een ander iets wegnamen. Hierna reden we door naar een militair terrein en kregen daar een geweer (oud model) in onze handen gestopt. Een leraar gaf ons instructies. Wij gingen naar een grote barak met ronde gaten in de grond van ongeveer anderhalve meter diep, waar wij in moesten gaan staan' om van daaruit op zestig meter verder opgestelde schietschijven te schieten. De meesten van ons vonden het erg spannend en er was een vrouw, die alle tien schoten in de roos had. Ik vond het echter niet zo geslaagd en had ook niet zulke resultaten. ledereen werd ingedeeld, op.yjsten. Het wachtlopen begon, een

Ik loop met haar mee naar huis. Neve Jeroesjalajim is gevestigd in

nar

Als immigrantengezin Israël door Betty van Amerongen-Duitscher vrouw en een man van negen uur tot een uur en twee mannen van een uur tot drie uur 's nachts. Het was geen vervelend karwei, want je liep te praten en het weer was altijd goed. Ondertussen gingen de lessen door, we maakten veel huiswerk en plotseling merkten we dat wekonden spreken (nou ja, spreken...) met mensen die we tevoren nooit konden verstaan. Met eenvoudige woorden weliswaar, maar het ging. En aangezien iedereen in de oelpan over ongeveer dezelfde woordenschat beschikte, liep de conversatie steeds beter al moesten we ons wel beperken tot huis-, tuin- en keukenzaken. De oelpan zou echter maar een tijdelijk verblijf zijn. In de vrije uren en dagen gingen mijn man en ik zoeken naar een flat. We wilden de vakantie goed besteden. Op een advertentie reageerden we direct. Mijn man en een neef er naar toe. Ze waren dol enthousiast en stuurden mij direct daarna. We moesten dezelfde avond beslissen omdat er meer huur-gegadigden waren. De huur was weliswaar aan de hoge kant, maar het Joods Agentschap helpt de eerste jaren iets mee. Een huis kopen is in Israël een

onmogelijke zaak aangezien de' prijzen astronomisch zijn gestegen. Wij hebben daarbij ook nog de handicap van een onverkocht Nederlands huis. Een reuze geluk bleek, dat de nieuwe behuizing

Van huis naar thuis 7 van de oude huurders nog niet klaar was. Wij konden zodoende precies op de gewenste datum de flat huren en niet eerder. Een maand om de lift met onze spullen te laten komen, in te klaren, uit te pakken en het huis schoon te maken. Ook moest er gespoten worden tegen kakkerlakken. Dat gebeurt hier jaarlijks of eens in de twee jaar.met succes. De kakkerlakken blijven weg. In de oelpan

Bajit weGan in Jeruzalem, het hoogste punt van de stad. Duizenden lichtjes beneden ons, bijna net zoveel als de sterren aan de hemel boven ons. Ik moet denken aan mijn orthodoxe grootouders die door de Duitsers zijn vermoord, aan al die andere joden die vermoord zijn omdat ze jodenwaren.

Een meisje, net als ik zonder grootouders, zei me vandaag: „Ik meende dat ik niet het recht had de reden waarom zij vermoord zijn, hun jood-zijn, af te wijzen, zonder zelfs maar te weten wat dat is. Ik had het gevoel dat ik ze dan voor de tweede keer zou vermoorden. Daarom ben ik over het jodendom gaan lezen. Daarna ben ik religieus geworden." Een nieuwe dag. Vanavond wordt er geen les gegeven in Neve Jeroesjalajim. Riwka trouwt. Zij is in het Franse Reims geboren. Haar ouders weigeren te accepteren, dat hun dochter de rest van haar leven met een hoofdbedekking op zal lopen, dat haar zonen peiot (zijlokken), lang of kort, zullen dragen en dat haar man in een jesjiewa leert. Zij zijn niet naar de bruiloft gekomen. Alle Neve-leerlinges wel. Het is een mitswa, plicht, de bruid op te vrolijken en dat is vanavond nodig.

Ik tel ook minstens vijf rabbijnen die in Neve Jeroesjalajim les geven. Riwka ziet er verdrietig uit. Rabbijn Lopez Cardozo: „Het is uitzonderlijk dat ouders zich zo star opstellen. Tegenstand bieden ze vrijwel altijd, maar over het alge-

meen houdt die na een korte hevige strijd op. Ze merken immers dat hun kind niet meer thuis eet als het voedsel daar niet kosjer is. Veel ouders zijn bovendien diep in hun hart blij dat hun kind het verband weer legt tussen veelal hun eigen vrome ouders en de toekomst. Angst is er vaak

de oorzaak van dat

zij zelf gekozen hebben voor een verwijdering van het jodendom.Zij

kennen het antisemitisme van dichtbij. Zij zien de joodals de persoon die voortdurend wordt geslagen, en wie wenst dat voor zijn kinderen? Verder weten de ouders vaak maar zo weinig van het jodendom dat een leven gebaseerd op de Tora hen heel wat onverkieslijker lijkt dan een veilige carrière en welstand. Meestal," aldus rabbijn Lopez Cardozo, „leggen de ouders zich bij de feiten neer als het religieuze huwelijk plaatsvindt en helemaal als de kleinkinderen komen. Het gebeurt zelfs meer dan eens dat ook de ouders vroom worden."

zagen we er velen, in het begin waren we doodsbenauwd, maar tegen het eind van de vijf maanden vertrokken we geen spier meer, zelfs al liep hij naast ons te flaneren. Ze zijn wel erg vies en dat blijven ze. Wij behoorden tot een van de eerste families die konden beschikken over een flat en waren natuurlijk opgelucht omdat het huizenzoeken dreigend boven ons hoofd had gehangen. Nu wierpen we ons geheel op de taal, omdat het volgende probleem, een baan, nog ver van ons af lag. Het is hier zo, dat firma's van de ene dag op de andere dag personeel aannemen. Als je bij voorbeeld 31 juli komt solliciteren en je wordt goed bevonden kan je 1 augustus beginnen. Heel anders dan de algemeen gebruikelijke gang van zaken in Nederland. Mijn man begon daarom natuurlijk te vroeg. Hij had een aantal sollicitatiegesprekken en aan het eind daarvan kwam een goede baan bij een bank. Dat is overigens gemakkelijker geschreven dan in werkelijkheid gebeurd. Na enige tijd vertrok de oude groep leerlingen van de oelpan en kwam een nieuwe groep binnengestroomd. Wij voelden ons hele pieten met onze ervaring en moesten nu op onze beurt „pleegouders" zijn voor een komend gezin. Het bleken Amerikanen te zijn uit Alabama. Zij waren ongeveer 50 jaar, in het bezit van een zoon van 14. Ik maakte een mooi welkomstplakkaat op hun deur en zette wat eten voor ze in de koelkast, net als onze „pleegouders" dat voor ons hadden gedaan. Wij waren dusterug bij hetbegin. Niet als nieuwe leerling, maar als oudgediende.

12

7 september 1979/15 elloel 5739 jrg. 114 nr. 50 !-

Mensen vergeten snel. Zelfs Joden. macht, die gelukkig goed afliepen. En weer leefde de wereld met ons mee. Toen kwam de vrede met Egypte. Waardoor de ergste dreiging voor Israël's voortbestaan werd weggenomen. En de wereld begon ons té vergeten.

Toen het joodse volk één en dertig jaar geleden eindelijk zijn eigen staat kreeg, leefde de hele wereld met ons mee. De jonge staat was echter geen vreedzame toekomst beschoren. Er volgden vier oorlogen tegen een grote Arabische overÊÊT"'.

,

fÊwkf

t

m (Li..ÊÊ

rfi

t

,

t

'

J»1WI

jgj|

.

i

K|É(É[

lS

LmmmhHßMl

2ÜLtfi BMSffi

'♦

*

—

l* I

I B*

.

Daar is geld voor nodig. Geld dat Israël ondanks eigen inzet en Amerikaanse steun 1 niet op kan brengen. Vandaar dat wij een dringend beroep doen op u. Om door te gaan Israël actief

■,

H

Er

Bb

fe.''

BL/1 9&èi- éÊ Elik ■! Em' KUiW

1

fcn

*■

88.

& WtmF 3üjH lm 23 **<■ BkMB

mßt'Jl

*zÊk

feÉ

staan voor

Steun de Collectieve Israël Actie. Gir023434.

i

J°h - Vermeerstr22' Amstcrclam> tcl - 020-719123 -

-

KERKGENOOTSCHAP

-

JUWELIERS

Dreese B.V. Korte Poten 32 - Den Haag 63 04 10

federatie van Joodse Gemeenten in Nederland

voor degenen die zich voorbereiden om als voorganger dienst te doen op

Telefoon

ROSJ HASJANA en JOM KIPOER "zijn gratis beschikbaar

I

CASSETTEOPNAMEN

■

- f,.

n *°°P R

'

dus altijd voordeliger **

VERLICHTINGSARTIKELEN

W. BEUTLER

van de volledige diensten. Inlichtingen en bestellingen bij het secretariaat van het N.1.K., van der Boechorststraat 26, Amsterdam, tel. 449968

Gelderlandplein 49 - BUITENVELDERT - Tel. 44 13 51.

Er zijn nog enkele kleine kehillot waar wegens gebrek aan een voorganger de diensten dreigen niet door te gaan. Als u bereid bent u metbehulp van deze cassetteopnamen voor te bereiden en u aan te bieden om dienst te doen, vervult u een grote mitswa!!

ADVERTEERT IN DIT BLAD

I PRINS

BRILLEN I 9 Altijd een aktuele collectie in de grootste variatie en prijsklasse

club DIZENGOFF IS ER WEER!

GROOTSER, BETER EN LEUKER DAN OOIT.

WIJ OPENEN 15 SEPTEMBER MET VANZELFSPREKEND EEN GROTE

AVOND.

M.M.V. THE TWINKLE STARS. KOMT ALLEN NAAR CLUB DIZENGOFF de club voor de joodse jeugd.

v.d. Boechorststraat 26, Amsterdam-Buitenveldert. Aanvang: 22.00 uur

Israël's voortbestaan. Want als wij joden niet pal Israël, wie dan wel?

Occasions in GOUD ZILVER JUWELEN

NEDERLANDS ISRAELIETISCH

RTB r#.

te steunen.

Wij vragen u geen tank te besturen of de woestijn te ontginnen. Alleen één maal per jaar uw portemonnaie te openen voor

Wn

■&"*.

Maar wat erger is: zelfs joden denken, dat nu de ergste spanning geweken is, Israël voortaan zijn eigen boontjes wel kan doppen, Een misverstand. Israël mag dan militair zijn mannetje staan, economisch bevindt het land zich op derand van een faillissement. E^ ll permanent paraat leger, oliegebieden teruggegeven aan Egypte, jaarlijks tienduizenden berooide immigranten die allemaal gevoed, verzorgd, gehuisvest moeten worden. Aan werk geholpen, de taal

% Perfecte oogmeting-service

SCOPUS

liberaal joodse jongerenvereniging.

wenst al haar vrienden een

13TOTI naxa ruz'b Alle joodse jongeren tussen 18 -30 jaar zijn welkom op onze nieuwjaarsborrel op 15 september a.s., 21.00 uur

in het Progressief Joods Centrum. Jacob Soetendorpstraat 8, Amsterdam

9 Contactlensadviseur met gezag (Optilens)

Tel 183368 Koninginneweg 224 Gelderlandpie.n 24 307 Te* 843 764 Tel 180653 J P HeHtest'Ml 184 Burg de Vlugtlaan 174 Tel 13*971 Amstelveen Bui*is*o«e'm«e 7 Te* 272392 Remtx-andtneg '57 Moienwiih 38 Tei 3135 M % Van de* PeKJlraat 79-81 Te» 3*30542 Heernugonaa'd Fe*d Bolstraat 130 Te< 7254 7» W.nkelcentrum Van WousKaa» HO Tei 72204 S M.ddenwaaro Winkelcentrum Ganrenhoe* 84 Bi|lmermee*

Bilde*d>|*<»traat 72 Bos en Lommerweg

Te* 722651 Te* 440793

Tel 415434

Teii7!72

lod

7 september 1979/15 elloel 5739 jrg. 114 nr. 50

13

boeken

Onderzoek naar betekenis joodse namen erg boeiend door E. van Amerongen Nomen est omen, een naam is een teken. Wie de betekenis van

joodse namen, zowel vóór- als nader onderzoekt, heeft een uitgebreid terrein te zijner beschikking en komt vaak tot verrassende vondsten. Benzion Kaganoff, een Amerikaanse rabbijn van Oosteuropese afkomst, heeft dit onderzoek gedaan en zijn bevindingen in een buitengewoon prettig leesbaar, ja zelfs boeiend boek neergelegd. Na het onderzoek van Leopold Zunz uit Berlijn, 140 jaar geleden, is dit het eerste uitgebreide werk over joodseonomastiek.

familienaam,

Aan het eind van de achttiende en begin negentiende eeuw, moesten de joden in de meeste Europese landen volgens de wet een familienaam aannemen; tot die tijd hadden zij aan hun voornaam die van hun vader toegevoegd. De eerste van die wetten werd in 1787door keizer Joseph II van Oostenrijk afgekondigd, door die verordening moesten de joden van Galicië en Bukovina een permanente achternaam aannemen. Er volgden onder meer Frankfort in 1807, Westfalen 1808, Baden 1809, Pruisen 1812 (en 1845), Beieren 1831, Posen 1833, Saxen 1834. In het tsaristische Rusland duurde het proces van 1804 tot 1845, in welk jaar een verordening werd afgekondigd, die ook op het Poolse jodendom betrekking had. Wat de Nederlandse hoogduitse joden betreft, zij vielen onder de wet, die op 20 juli 1808 door Napoleon was afgekondigd voor zijn gehele imperium. De Portugese joden echter hadden als de sefardiem uit Spanje, Portugal en Italië reeds lang een familienaam. Merkwaardigerwijze was dit ook het geval met de joden uit Hesse-Cassel waar namen als Goldschmidt, Heilbrunn, Katzenstein, Gottschalk reeds vroeger waren aangenomen. De nieuwe wet was een emancipatieverschijnsel, toegejuicht door velen die de banden van het getto wilden doorbreken, maar ook

tegengewerkt vaak door de ortho-

doxen, die het als een assimilatori-

sche stroming trachtten te voorkomen. In hoeverre de jood zelf zijn familienaam kon kiezen of afhankelijk wasvan de ambtenaar, komt bij Kazanoff niet duidelijk uit de verf. In dit laatste geval was de naamsverandering tevens een bron van inkomsten: armen werden vaak met afschuwelijke namen afgescheept, zoals Schmalz, Ochsenschwanz, Galgenstrick of Eselkopf, rijken kregen namen als RosenEdelstein, of thal, Diamant Saphir, natuurlijk tegen een dienovereenkomstige vergoeding.

ook de specifiek joodse als Schulmann, Shamas, Rabin, Schechter, Shochet, Melamed, Lehrer, Kantor, Singer, Chazan of Schatz, afkorting van Shaliach Tsiboer. Een belangrijke ontwikkeling in de geschiedenis van de joodsefamilienaam heeft haar oorsprong in Frankfort aan de Mam, waar de joden in een getto leefden en velen van hun huizen een schild of kenmerk droegen. Meer dan tweehonderd namen zijn hiervan afgeleid en de bekendste ervan is Rothschildt, maar ook Birnbaum, Engel, Reiss,

Mocht de jood zelf kiezen, en dat schijnt meestal het geval te zijn geweest, dan waren er toch nog enige

restricties. Het was verboden de naam van adellijke of bekende families aan te nemen, in sommige landen zelfs de naam van steden of dorpen, maar andere geografische namen, afgeleid van bergen en rivieren, waren toegestaan. Ook zuiver Hebreeuwse namen waren verboden, het was al Duits wat deklok sloeg.

naam, als men zelf mocht kiezen? Er waren verschillende methoden: Soms sloeg men Tenach op en koos de eerstvolgendenaam, diedan toch vaak werd verduitst, hetgeen ook wel werd gedaan met zijn eigen

daaraan Sohn toegevoegd.

In vele gemeenten in Hongarije werden de joden in vier groepen verdeeld: Weiss, Schwartz, Gross, Klein. Populair was ook de priester of levietafstamming in de nieuwe naam tot uiting te brengen; dit werd dan bij de priesters Cohn, Kahn, Kogan, Kagan, Kaplan, Barkan (zoon van Kan) of Katz, afkorting van Konen Tsedek en bij de tweede groep Levie, Levij, Lewin, Levinsky, Levitt, Segal, afkorting van Segan Leviah of zelfs Chagall en Segalovitch. Dan waren er de beroepen,zoals Becker, Fleischer, Breuer, Weber, Kramer, Goldschmidt, maar

Sigmund Freud: een van de vele

namen

Spiegel, Stern, Gans, Baer en vele andere dieren.

Persoonlijke kenmerken kwamen

ook vaak tot uiting, zoals de kleur van haar en baard of lichaamsbouw, vroegere bijnamen kregen ook een vaste vorm zoals Kraushaar, Kluger, Frohlig ofLustig. Ook het jaargetijde of de dag waarop de registratie plaatsvond: Fruhling, Sommer, Sonntag, Dienstag. Een unieke vernieuwing in de geschiedenis van de familienaam is door de jodeningevoerd, die van de afkorting of samenvatting (waarbij de klinkers geen rol speelden). We

witz, waaronder een Jehova-getui-

Het ontbreekt waarlijk niet aan publikaties over de lotgevallen van de joden in de periode 1940-1945, van beknopte kleine boekjes met persoonlijke belevenissen tot en met wetenschappelijke standaardwerken in vele delen. Maar nog steeds verschijnen er nieuwe uitgaven, want voor de betrokkenen en getroffenen blijft het verleden nabij. Soms tekent een klein boekje met zulke persoonlijke belevenissen het bekend gewaande in zodanige vorm dat het bestaande beeld plotseling nieuwe scherpe contouren krijgt. Een dergelijk boekje dat leven en leed in het concentratiekamp Auschwitz beschrijft, is zo juist verschenen van de hand van mr. Herman Boasson. Een werkje van welgeteld 40 bladzijden, waarvan echter elke bladzijde de lezer grijpt en aangrijpt. We herkennen het vervloekte systeem, het systeem van tijdelijk bevoorrechten, het opzetten van de ene groep tegen de andere. Staaltjes van sadisme, van

beestachtige wreedheid, naast blij-

ken van menselijkheid bij de gemartelden die ook daar zegeviert. Vriend Freddy die op de verjaardag van de auteur het kostbaarste geschenk geeft dat in die omstandigheden denkbaar is: een homp brood. De jonge Nederlandse chazzen (voorzanger) die met enkele anderen op de Grote Verzoendag vast,

ge, een overtuigd christen met zijn clandestien zakbijbeltje, dat zijn troost en zijn steun was in zijn

rotsvast geloof. We lezen wel eens over executies in een stad als Bagdad, waarbij dui-

alsof ze niet genoeg te vasten hadden. De oude formule tehee niesj matam tseroea hietszoz hachajiem zal niet op hun grafsteen staan. Zij hebben geen grafsteen. Maar hun ziel is gebonden in de bundel des levens. Zo niet de hunne, van wie dan wel? Er waren ook niet-joden in Ausch-

zenden toezien, als gold het een publieke vermakelijkheid. Primitieve volken denken we dan. In Auschwitz werden ongelukkigen aan de galg opgeknoopt en alle kampbewoners werden gedwongen er bij aanwezig te zijn. Het begeleidende „juichende gekrijs" kwam van zonen van het volk van Dichter und Denker. Nu ja, daarom was er dan ook een orkest samengesteld uit gevangenen, dat onder andere Schu-

Geboekt

jaardag van de schrijver markeerde. Niet ik is het derde toneelspel dat van recentere datum is.

Drie korte toneelstukken van de Britse schrijver Samuel Beckett zijn in een bundel uitgegeven. Deze jongste produktie van de schrijver, die in 1969 met de Nobelprijs voor dé literatuur werd bekroond, bevat de toneelstukken Toen en Stappen.

De drie toneelstukken zijn duidelijk herkenbaar aan de typische Beckett-stijl. Bovendien tonen zij weer eens de lijfspreuk van de schrijver: „Niets is belangrijker dan schrijven, voor iets anders is het niet waard te leven". De Nederlandse vertaling van Jacoba van Velde is bewonderenswaardig. Evlns.

Beide stukken beleefden hun première reeds in 1976 toen het Royal Court Theatre in Londen met een Beckett-serie de zeventigste ver-

Ook de geschiedenis van de joodse voornamen is een fascinerend onderwerp en hieraan is dan ook een belangrijk deel van deze studie gewijd. Zijn geschiedenis is zo oud als Tenach zelf en vele van de bijbelse namen hebben een symbolische betekenis en zijn verbonden met God, zoals Raphael (God geneest), Michael (Wie is als God?). In de vroeg bijbelse tijd had iedere persoon zijn eigen naam, die niet werd herhaald, zelfs niet in de koninklijke familie, noch onder de hogepriesters. Tot de Babylonische ballingschap vinden we nauwelijks een geval, waarbij kinderen naar hun ouders of grootouders, gestorven of nog in leven, zijn genoemd. Met de ballingschap verdwijnen vaak de zuiver Hebreeuwse namen, die echter gedurende de gehele geschiedenis telkens terugkeren. We hebben Aramese, Griekse en ten slotte ook Latijnse invloeden, de laatste met bij voorbeeld Justus (Zadok), Philo (Yedidya) en Theodorus (Nathaniel). In de vroege middeleeuwen gaf men de kinderen weer bijbelse namen, na een onderbreking van acht eeuwen. In die tijd kregen de kinderen ook speciale namen, die in verband stonden met hun geboortedag of hetgeen Kaganoff niet vermeldt bij de jongens met die van hun besnijdenis-dag: Sabbetai, Mordechai, Esher of Malkah, Pesach, Nisan, Menachem of Nachman.

"In de loop der tijden ondergaan de bijbelse namen vaak zovele veranderingen, dat de oorspronkelijke nauwelijks of niet te herkennen is.

Uit het nabije verleden, om nooit te vergeten door H. Beem

kende namen hadden hun oorsprong in het Hebreeuws, zoals Bard (ben Reb David), Braf (ben Reb Feivel), Bril (ben Reb Jehoeda Leib), Bach (naar de titel van een boek Beth Chadasj), Bak of Beek (bene Kedosjim), Zaks of Saks (zera Kodesj.Stendel of Speijer).

--

Hoe kwam men aan zijn nieuwe

voornaam. Baruch werd Benedict of Bendit, Jacob-Koppelmann, Solomon en Shalom, Fried en Friedmann, Izak-Lachmann, Meir-Lichtmann. Benjamin en Naphtali werden Wolf en Herz. Ook werd de naam van de vader gekozen en

zagen dit systeem reeds toegepast in de middeleeuwen, in de naam van Rasji (Rabbi Sjlomo Itsjaki) en Rambam (Rabbi Mosje Ben Maimon) en dit systeem werd voortgezet door de eeuwen. Vele Duitsklin-

Niet ik. Toen, Stappen van Samuel Beckett uitgegeven bij de Bezige Bij te Amsterdam. Prijs

JIWO

Met de emancipatie worden ook namen uit de landen der diaspora gemeengoed, zo zelfs, dat voor de eerste wereldoorlog in Duitsland en Oostenrijk namen als Siegfried, Siegbert. Sigmund, Ludwig en Julius, typisch joodsewerden, en door de niet-joden vermeden. Met de oprichting van de staat Israël kwamen de Hebreeuwse namen weer in zwang: Mozes, in vroegere geslachten tot Maurice of Maurits gedetoneerd, werd weer Mosjé. Hoe zullen we de pasgeborene noemen? Een vraag, die door de eeuwen heen is gesteld en waarop verschillende antwoorden waren en zijn. Bij desefardiem bestond geen angst het kind naar een levende meestal

-

Bert speelde, „Kultur" in een dodenstad, in de hel van Auschwitz.

In de inleiding die de uitgever zelf aan dit boekje meegaf, lezen we: „Deze uitgave is niet in de eerste plaats bestemd voor hen die slachtoffer waren, maarvoor de generatie na hen, voor de jongeren, die het niet meemaakten." Vele jongeren wensen niet meer lastig gevallen te worden over het verleden. Maar dit kleine, toch zo uiterst instructieve boekje zouden ze toch eens moeten lezen. De lectuur zou ook nuttig zijn voor ouderen, speciaal ook voor enige Kamerleden. Misschien zouden ze dan iets meer begrijpen van de mentaliteit der Israëli's, van wie een aantal nog steeds rondloopt met het onuitwisbare nummer dat op hun lichaam werd ingegrift en van wie een groot deel als onuitwisbare geestelijke littekens de herinnering meedraagt aan hun vermoorde ouders of kinderen. Ze hoeven er trouwens niet voor naar Israël te gaan. In hun naasteomgeving isnog studiemateriaal genoeg aanwezig. De schrijver eindigt met een citaat van Golda Meïr: „Wij moeten niet vergeten. Wij moeten ons het verleden herinneren ter wille van de toekomst. De wereld vindt het geschikt om te vergeten en is verstoord dat er een joods volk is dat zich herinnert Dit wordt ons niet vergeven. Het geluid van de treinen en van huilende kinderen klinkt nog in onze oren." Uit het nabije verleden, Kampeplsoden en Kampbegrippen door Herman Boasson. Uitgeverij Jimmink, Amsterdam 197»Prijs } IS,-

grootvader of grootmoeder

—

te

noemen: Asjkenaziem daarentegen wilden de doodsengel niet op een eventueel verkeerd spoor brengen en benoemden daarom voor alle zekerheid slechts doden. Een uitzondering was Nederland, waar zij, waarschijnlijk onder de invloed van hun sefardische broeders, hun systeem volgden. In Israël geeft dit verschil van opvatting van benoeming nog heden wrijving tussen man en vrouw, indien zij tot verschillende bevolkingsgroepen behoren. Bij ernstige ziekte was het eerst recht zaak de doodsengel trachten

te misleiden en wel door naamsverandering (bensjen). Was een kind ziek, dan werd het in sommige gemeenschappen ook wel aan andere ouders „verkocht". Gangbare namen bij het bensjen waren o.a. Hayim, Raphael, Azriel (God helpt) of Ezekiel (God maakt sterk): vroeger bepaalde ook wel het lot, dat wil zeggen men opende de Thora en gaf dezieke de eerstvolgende naam.

Meer dan een kwart eeuw geleden ontmoette ik in Tel Aviv de oude Mr. lzak Prins. Reeds van een afstand riep hij me toe: „Denk niet dat je voorouders uit Amerongen afkomstig zijn, je zult niet verder komen dan Naarden." Een dergelijke waarschuwing doet ook Kaganoff horen. Metz is een afkorting van Moreh Tzedek, Berlin betekent de zoon van Berl, Paris of Pariser heeft niets met de lichtstad te maken, maar komt van Parysow uit Polen, London is afgeleid van lamden (leraar) en de naam Hollander komt van de plaatsen Hollendry in Polen en Litauen, die gesticht zijn door geëmigreerde hollandse boeren in de 16e eeuw! Zo zijn er vele voetangels en klemmen, want de onomastiek is geen exacte wetenschap. Een niet-joodse Kessler stamt waarschijnlijk af van een Kopersmid, een joodse van Jekutiel. Lefkowitz uit Polen of Rusland, is de zoon van Lev, maar de Hongaarse komt uit Lewocza. Niet alle afleidingen van de bijna vierduizend namen die in dit boek voorkomen zijn even overtuigend, maar ze zijn altijd boeiend en vaak verrassend. Het boek bepaalt zich hoofdzakelijk tot Midden- en Oosteuropa, Amerika en Israël. De enige Nederlandse naam, Voorzanger, die er in voorkomt, wordt nog verkeerd gespeld. Desondanks zou het de moeite waard zijn, het te vertalen, maar dan met de toevoeging van een tweede deel over de namen van de joden in Nederland. Een dergelijk tweedelig werk zal dan misschien geen bestseller worden, maar zich zeker in een grote belangstelling kunnen verheugen. Bemlon C Kaganoff: A dktwaary ef Jewish names and Iheir hwtory. Uitgave RouUedge Keranr.nl, bonden.

*

Herdrukt Documenten van de Jodenvervolging in Nederland 1940-1945 verscheen voor het eerst in 1965, en bevat de afbeeldingen alsmede de beschrijving van een groot aantal documenten, oorspronkelijk afkomstig van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie, tentoongesteld in het Joods Historisch Museum in Amsterdam. De documenten (waaronder het beruchte Wannsee Protokoll uit 1942), ingedeeld in twaalf hoofstukken, zijn een keuze uit het veelomvattende bronnenmateriaal wat voorhanden is, „nauwelijks representatief, maar die reeds aan haar doel beantwoordt indien zij de beschouwer althans enig beeld biedt van de ongehoorde ramp die de joden in Nederland in de oorlogsjaren getroffen heeft", aldus professor J. Presser in zijn inleiding. Hgndrn. Documenten van de Jodenvervolging fa Nederland IMO-IMS. beschreven door wijlen L. Pk. aael medewerking van Lietbetb van «*»»■ Weeiel, verscheen bij Athenaew» Polak & Vaat Ocbjmbfa Anwterdam.

Commerciële advertenties op #* geven aan

H. M. KREBS

ADVERTENTIE!

EXPLOITATIE NIW.

Valeriutstraal 13 Telefoon 020 " 79 55 0$

Amsterdam-Zuid

7 september 1979/15 elloel 5739 Jrg. 114 nr. 50

14 Met grote vreugde en dankbaarheid geven wij kennis van de geboortevan onze zoon en broertje CtIAIM Zebulon en Miriam Benayoun

Rivka en Judith 1 september 1979 Rijnsburg

Geboren YANAIAHARON SAUL, zoon van Daniël M. Groen en Aviva Groen-Goldman Jerusalem,

Givat Beth Hakerem 2/28

Verloofd: DAVID SCHPEKTOR en CHAJA MEÏRI Aan allen die voor mijn verjaardag blijken van

belangstelling hebben getoond zeg ik hartelijk dank

11. Herschel-Ileilbron Huize Beth-Zikna Beekstraat 40 Arnhem

I

De onthulling van de matseiwoh op het graf van onze lieve onvergetelijke

Op 31 augustus 1979 ging

toch nog onverwachts van ons heen onze lieve BEP BETEL

MERY RAFALOVITCH-PARZENCZEWSKA zal plaatsvinden opzondag 9 september a.s. om 12.00 uur te Muiderberg. De Hesbed zal door rabbijn B. Drukarch uitgesproken worden.

Wil Huysman

J. Z. Baruch en fam. J. Cohen en fam. S. Cohen en fam. I. Swelheim en echtgenote Frissenstein 728 1102 A.P. Amsterdam

I

HULP

KALENDER september

gezocht voor kleuterklas Ma. t/m vrij. 12.15-14.45 uur. Telefonische ml.: 422102.

—

15

8 sjabbat

16

9 zondag

17

10 maandag

18

11 dinsdag

19

12 woensdag

20

13 donderdag

21

14 vrijdag

22

begin sjabbat 18.55 u.

ier ": £ einde 20.58 uur

De onthulling van de Matsewah van onze lieve onvergetelijke Man, Vader en Grootvader W. BIALOGLOWSKI zal plaats vinden op zondag 16 september om 11.30 uur te Muiderberg. fam. Bialoglowski

S'S'l

Voor het beste ZUUR in de wereld

Op zondag 16 september 1979 zal de matseiwoh onthulling plaatsvinden van

I. Vrijheidslaan DE LEEUW 78

HERMAN H. KUPFERSCHMIDT

JACOB BOERS echtgenoot van

om 13.30 uur op de Joodse Begraafplaats te Wassenaar, Kerkehout 4a

Elly Boers-Hartog

Bep Kupferschmidt-Ilakkert

Zutfen: Enschede: M. van West-Hartog J. van West Enschede: A. Hartog

I

M. Heilbron-Herschel en kinderen

De Kasjroet vaklui van huis uit.

-

AMSTERDAM

DEN HAAG

15 sjabbat

J

Of u belt 44 19 31 Privé Waalstr. 144 hs.

JACOB BOERS die onze gemeente een reeks van jaren als gabaj en anderszins vele diensten heeft bewezen. Bestuur en Raad van de Ned. Isr. gemeente, Bussurn

WK

I

Amsterdam-Zuid

bestel, Luxe en Busjes, Opel Kapitan, Rekord en Kadett e.a. Van Ostadestraat 362-372 telefoon 794842 717758 Molenkade 42b Duivendrecht telefoon 020-908683

ROZA DE LANGE Harry en Bep de Lange Amstelveen Carol a. Netanya: Fred de Lange Jaap en Esje Blog Zwolle: Amsterdam: Maurits en Marian Blog Joop en Joy Blog Lubbock: Nieuwegein: Ben en Henriette Blog Voorschoten: Max en Lilly Speren Dave Speren Long Beach: Tilly en Carlos Kroonenberg Rijswijk: Corr.adres: Dr. Eykmanstr. 10, Amstelveen

PROF H

_

lII

LDLRSTUKK tt 4

OfPEKHEHI

"|

ROZA DE LANGE

oorspronkelijke schilderstukken

*

De begrafenis heeft inmiddels plaatsgevonden op „Moscowa"

3

van Lawick van Pabststraat 70 Arnhem 6814 H.K.

oorsi'ronkeliik KDafiiiCTicru

'

fi

„„ „,„

vosb

~..,

.„.,.,„,

RACHEL VAN DEN BERGPORCELIJN 1

geboren 17 oktober 1905 Amsterdam, Bestevaerstraat 237

II

//

B§MS

\\\\ I \\)/ 1//27^\ //

.

feoi \^£y

Foto- en filmstudio's

HENK BOOMS

Zestig jiuir geleden schreef

. toen juf - Clara Asscher-

Utrechtsestraat 20,

Pinkhof dit boekje dat bedoeld was om bij het godsdienstonderwijs J

?!-"'i-f"u ,

tel. 243210.

Van Woustraat 242, tel. 720666

.

Méér dan

100% Service

l ,'

'

'^^^^

TsBNEn:

EXPERT? Dat zeggen ze allemaal.

MomMM-KM.

de inmiddels

Maar bij reisburo van Gelder weet jehet zeker. Met al 10 jaar ervaring in Israël-reizen is en blijft ons devies:

tweede druk van het

OORSPRONKELIJK

ISRAËLITISCH KOOKBOEK

"""«————' c

Enige en algemene kennisgeving Op 29 augustus is overleden mijn lieve en dierbare vrouw

telefoon 719108

906446.(X>4.3

KUUKtiUbK

■»"—«—-——»^—————J

||

\\ IJ

’/

'

boek, met uiteraard

Prijs: ISBN:

\\

poro)

„

reproducties van de

Arnhem: fam. M. Agsteribbe-Philips en kinderen Deventer: I. van Maarsen-Philips en kinderen

onderdelen en toebehoren: (alles voor uw auto) Winkel: Van Woustraat 11,

Voert Rabbijn Jitschak w schrc d er een aangrijpende ,nlcid në bl J- Om niet de woorden van de thans Clara Asscherg-jange mkhol ,c s ir ek c l: het is een gedicht waarvan ieder woord mij

vanMoritzOppcnheim. Met een inleiding en 'bijschriften' van rabbijn J. Hoofiën, zl. Een uniek

in de leeftijd van 83 jaar

Verkoop accessoires,

//

C-rtóSENêH-TOKKBr.

/?7aVS>.

Een facsimile-uitgave van het in 1882 verschenen boekwerk over de twintig schitterende schilderijen

Op 10 elloel 5739-2 sept. 1979 gihg van ons heen mejuffrouw

c3o(g)lö|ioKlE

\ /f{S\

FAMILIELEVEN OORSPRONKtUJKE SC

TWEE

Yv\\

Ol'O-JOOOSCHE

Op 2 september 1979 overleed onze lieve zuster, schoonzuster, !ante en oudtante

-

|lOT^||^|l)l

I

TAFKREELEN

door Saartje Vos prijs, f 17,50 ISBN: 90.6446.005.1

"Goed in goedkope reizen." Daar houden we

,

ons aan. Ook naar Israël! Charters v.a. f545overtuig u en boek vanzelfsprekend bij Van Gelder.

Een boek dat een begrip werd: Men neme. Verscheen voor het eerst i n 1893. Vandevijfdedruk uit 1914 maakte Amphora Books een facsimile-uitgave. Een nostalgisch boek, met toch nog tal ff van toepasbare recepten.

Reisburo (jffSm

Verkrijgbaar in elke goede boekhandel

S. van den Berg plaatsgevonden.

—

l%aaaaaaam——hhw mammamm«^^«^

Kastelenstraat 65A, Amsterdarrt-Buitenveldert

I

861020-442226of 442227

I

j GOED...

AMPHORA BOOKS POSTBUS 127 AMSTELVEEN 020-436364

De begrafenis heeft inmiddels te Muiderberg

1 IN GOEDKOPE REIZEN j

_.*"««

.

U HEEFT WEL EEN AANTAL JAPONNEN IN DE KAST HANGEN... EN TASSEN EN SCHOENEN BIJPASSENDWAAROM DAN MAAR ÉÉN BRILMONTUUR... wat moet dat nou als dat eens stukgaat of valt... Laat u maar eens een extra brilmontuur aanmeten da s verstandig... en u kijkt en bli|ft kijken juist omdat u met mis hoeft te grepen

..

23

wagens Transit, Ford VW 1300 en

de nieuwe uitgeverij met een joods signatuur, brengt najaar 1979:

Il

;ï: £

Verhuur van 200 nieuwe

AMPHORA BOOKS

■rink AWInK.

Op 28 augustus 1979/5elloel 5739 overleed

-

\ Garage OUKE BAAS

Bussurn,

28 augustus 1979.

-;vr;

einde 20.40 uur

DONDERDAGS en VRIJDAGS van 11.00 tot 6.00 uur ZONDAGS van 11.30 tot 5.00 uur

JOMTOF bestellen f Voor bij MOUWES ZIT U GOED

E. A. Hartog-Menko Warnsveld: D. J. Heilbron

beginsjabbat 18.40 u.

Geopend:

A. H. Heilbron-Hartog

■

7 vrijdag

fam. Rafalovitch

Tot onze grote droefheid geven wij kennis van het plotseling overlijden van onze lieve zwager en oom

vtk

Owl II I Rokjn

W^Uwlx

,

, ,.

J2ep Gelderlandp ein/Bve der Adam Binnenhof 51-A'veen.

15

«7 september f 079/15'éllóér 3783 Iffl'.*H»ttf.So

ISRAËLISCHE FILM AVOND AMSTERDAM —

ten bate van het Menachem Begintonds organisatie Brith Cherut Hatzohar Nederland Secr. Noordhollandstraat 2, Amsterdam, tel. 020-420293

’

’

bat ter synagoge. Lekstraat 8.45, overige syna-

goges 9.00 uur.

'G. v.d. Veens'traat 26: vrijdagavonddienst met ingang van de sjabbat; sjabbatochtenddienst 9.00 uur, sjabbatavonddienst 1 uur uitgang sjabbat. voor ledere ochtend en avond dienst.

Synagoge

JacobSoetcndorpstr. 8 1079 RM Amsterdam Vrijdagavond 7 september a.s. familiedienst, 18.00 uur.

Avonddienst 20.00 uur en sjabbat 8 sept. ochtend dienst om 10.00 uur.

Snogediensten Mr. Visserplein 3

Vrijdagmiddag mincha en ngarbiet 18.55 u., sjabbat

..

Kaarten bestellen: Fam Biatystok

Regie Menachem Golan

Zondag 16 september. Aanvang 7.30

v.d. Boechorststraat 21 Telefoon 46004S Vrijdagmiddag 18.55 begint Sjabbat. Aanvang van de ochtenddienst op Sjab-

....

JJ*» IM I CDDC _. , - . de originele Israëlische versie) (Operatie Thunderbolt, ._

GROTE ZAAL J.C.C. v d. Boechorststraat 26 Entree 15 —Jeugd 10.—

Grote tombola met o.a. Israel-reis (beschikbaar gesteld door Near East Tours)

Oude gez. dame, gezellig Attraktive Akademikerin,, benedenhuis met tuin bew. 45/168, blond, berufstatig, te Rotterdam zou gaarne Deutsche Staatsangehögezamenlijke rigkeit, Witwe ohne Kinder, wünscht einen

HUISHOUDING

NETTEN HERRN

willen doen met dame ± 60 jaar v.g.h. mooie kamers in geordneten Verhaltnissen kennenzulernen, besch., werkster aanw. Br. onder nr. A 782 v. d. zwecks spatere Hëirat. Brieven onder nr. A786 bublad

reau van dit blad. Wed. charm. vlot type w. omg. Gooi bl. haar, 54 j. 1. 1.60 si. figuur huiselijk, Eenz. wedn. zoekt ser. veelz. intr. gev. voor humor.

Bent u de sportieve vriend

met dame van goed niveau 45 tot 55 jr. om samen ver-

der te leven Ik ben v. g. h. en fin. onafh. week-ends vakanvoor en Br. onder no. A7Bl bur. v. d. tie? Om elkaar beter te leren kennen. Beslist geen blad. avontuur. Br. onder no. A785 bur. v.d. blad. Te koop in Jeruzalem (Ramat Dania), Charmante, representatieve, spontane vrouw 41 jaar,

gescheiden, brede belangstelling, zou graag

RIANTE FLAT grote salon met

cethoek en

studiehoek, 2 slaapk. met ingeb. kasten en vaste wastafel, badk. met bad en douche, moderne ruime keuken, 2 W.C.'s, 2 baleons, met zakenman en/of academicus tussen de 43-55 centr. verw., lift. fraai uitjaar wonend in Amster- zicht, oppervl. 120 m2. Grodam of omgeving voor te gesloten bergruimte in

KENNIS

WILLEN

MAKEN

duurzame relatie. kelder. Brieven nr. A784 bur. v.d. Koopprijs ’230.000. Tel. Jer. Isr. 02-419949. blad.

hpvnnvAm ytrrnuru

J k *

V

Fam. Piotrofski

bv

JD/AMANT]

oo Kalverstraat3B /imsrero's/r?

"f J

W\< x\' //

'n briljante k , ,

belegging kJ ■

e/7f

Wij adviseren vakkundig en vrijblijvend

KENNISMAKING

.

f

WelkOfTl

W^! °

lil OHS

eL 35 6126

jm

*

Te huur gezocht in Adam Gevr. in Den Haag of of elders in Ned. 2 of 3 wenaaste omg. ken ingaande soekot, strikt kosjer, mogelijkheid voor met douche en kookgelegenheid voor secretaresse + auto + soekah in mooie 4 (20 j.). kamcrflat in Jerusalem J. B. Keuter Lisdodde 18 (Ramot Eshkol) Kampen, tel. 05202-13477.

WOONRUIMTE

WONINGRUIL

Ruth Halperin Mewo Hatzeroth, 1 Jerusalem. Tel. 817198.

070-239105 020-420293 02159-16450 020-717070

Fam. Fhedberg Fam. Krant

1

w

jm

Student zoekt

KAMER bij orth. fam. in Amsterdam of Utrecht, event. m. pension.

Reacties Jonathan Jacobson. Tel. 03404-16640.

ADVERTEERT IN DIT BLAD

zemieroth sjachriet, 8.45 uur, mincha 19.30 uur

20.58 uur en zondagochtend zemieroth en sjachriet om 7.30 uur.

ngarbiet

Jan Evertsstraat 7 Vrijdag 7 sept. aanvang van de dienst 20 uur, sjabbatochtend 8 sept., aanvang van de dienst 10.00 uur.

15 september zal er een G.v.d.A. plaatsvinden. We starten om 20.00 uur in ons moadon. Wij hopen dat al onze actieve leden aanwezig zullen zijn. 16 September vindt onze weida plaats. We starten om 10.30 uur in ons moadon in de Joh. Verhulststraat 50.

X JNF f Het JOODS NATIONAAL FONDS NEDERLAND \ f # \ Ê

m

’

kj

Amsterdam, Amstelveen aanvang van de pe'oela

15.00 uur. Rotterdam jongeren 9.50 uur. ouderen 10.40 uur. Buitenveldert en Den Haag jullie krijgen bericht van je madn (e)ch(a)

I■

■ M

%

%

Dinsdag 11 september 19.00 maaltijd; 19.00 vaststelling statuten; algemene ledenvergadering, bestuursverkiezing Dame, wonende in Bunga-

organiseert i.s.m. CONCERTDIRECTIE Dr. G. DE KOOS & Co. een buitengewoon concert van het

ISRAËLISCH

PHILHARMONISCH ORKEST

0.1.v. de wereldberoemde dirigent

DAME Zij stelt hiervoor gratis een KAMER + DOUCHE ter beschikking.

Nadere inlichtingen telefoon 023-285922.

\

I

ZUBINMEHTA op zondagavond 16 september 1979 in het Concertgebouw te Amsterdam

I

Programma:

F. Schubert: Symphonie nr. 6inC gr. t. G. Mahler: Symphonie nr. 5 in cis kl.t.

m

■

Toegangsprijs f 35,— per persoon f 20,— per persoon C.J.P. Bestellingen en plaatsbespreking uitsluitend bij het Concertgebouw

low te Haarlem zoekt

GEZELSCHAPS-

%

JOODS NATIONAAL FONDS NEDERLAND Bronckhorststraat 16 hs. 1071 WR Amsterdam. Tel. 020-736750 tst. 5.

m

M

f

7 september 1979/15 elloel 5739 jrg. 114 nr. 50

16

HASFELD VASTGOED SPECIALISTEN IN COMMERCIEEL ONROEREND GOED

~

EN

HAFAS MAATSCHAPPIJ VOOR

ONTWIKKELINGSPROJEKTEN IN ONROEREND GOED B.V.

ZIJN VERHUISD NAAR DE PAULUS POTTERSTRAAT 6 Amsterdam tel.: 642641

■:

;-,:

'■;

:

..

BBbTMmßfe'':'■'.■ <"..,

'’>:■■

*

./.

'.■.[■

'■■

■■

'.. .'.:■■■.:■■

i,

-'■■■"

.'--.'.