Koolmonoxidevergiftiging Ongevalscijfers
Samenvatting Elk jaar overlijdt naar schatting een tiental personen door een koolmonoxide (CO) vergiftiging, leidt koolmonoxidevergiftiging tot bijna tweehonderd ziekenhuisopnamen en enkele honderden
behandelingen op een Spoedeisende Hulpafdeling. De aantallen per jaar variëren echter sterk. CO-vergiftiging komt in alle leeftijdsgroepen voor en vindt meestal in een woonhuis plaats. Vaak is er sprake van een defect in (de afvoer van) verwarmings- of warmwaterapparatuur.
Bron: Doodsoorzakenstatistiek 2008-2012, Centraal Bureau voor de Statistiek; Landelijke Medische Registratie 2008-2012, Dutch Hospital Data; Letsel Informatie Systeem 2008-2012, VeiligheidNL; Letsellastmodel 2012, VeiligheidNL i.s.m. Erasmus Medisch Centrum; Krantenknipselregistratie 2008-2012, VeiligheidNL
10%
80j en ouder
60-79 jaar
40-59 jaar
20-39 jaar
0%
Bron: Doodsoorzakenstatistiek 2008-2012, Centraal Bureau voor de Statistiek
Figuur 2 CO-vergiftiging; Ziekenhuisopnamen naar leeftijd 40% 30% 20% 10%
80j en ouder
60-79 jaar
0% 40-59 jaar
Koolmonoxidevergiftiging komt in alle leeftijdsgroepen voor maar in de periode 2008-2012 lijken overall de (jong)volwassenen iets vaker slachtoffer te zijn geworden van een CO-vergiftiging dan andere leeftijdsgroepen (figuur 1-3; bijlage tabel 1). Echter bij de SEH-behandelingen in verband met een (mogelijke) CO-vergiftiging valt het hoge aandeel jonge kinderen (0-4 jaar; 19%) op. Bij een relatief groot deel van deze kinderen bleken achteraf geen symptomen van een CO-vergiftiging aanwezig. Bij de overledenen waren in de periode 2008-2012 mannen ruim in de meerderheid (66%; bijlage tabel 1).
20%
20-39 jaar
Iedereen kan slachtoffer worden
30%
0-19 jaar
In ieder jaar maakt het reukloze gas koolmonoxide slachtoffers. De ernst varieert van overlijden tot ‘slechts’ een bezoek aan een Spoedeisende Hulpafdeling van een ziekenhuis Exacte cijfers ontbreken maar geschat wordt dat per jaar een tiental personen overlijdt door een (onopzettelijke) koolmonoxidevergiftiging (COvergiftiging) en enkele honderden behandelingen op een Spoedeisende Hulpafdeling plaatsvinden. Daarnaast vonden in de periode 2008-2012 gemiddeld per jaar 180 ziekenhuisopnamen plaats in verband met een CO-vergiftiging. Per jaar treden echter grote verschillen op en een eenduidige ontwikkeling is niet zichtbaar.
Figuur 1 CO-vergiftiging; Overledenen naar leeftijd
0-19 jaar
Elk jaar weer slachtoffers door koolmonoxide
Bron: Landelijke Medische Registratie 2008-2012, Dutch Hospital Data
Koolmonoxidevergiftiging – VeiligheidNL - november 2013
Figuur 3 CO-vergiftiging; SEH-behandelingen naar leeftijd 30%
20%
10%
Kosten voor de samenleving
0-4j
70j en ouder
60-69 jaar
50-59 jaar
40-49 jaar
30-39 jaar
20-29 jaar
10-19 jaar
0% 0-9 jaar
geiser, boiler of CV-ketel. Ook brand en binnenshuis barbecueën worden genoemd. In tabel 3 in de bijlage staan voorbeelden van krantenknipsels over CO-vergiftiging. Uit deze tabel mogen geen kwantitatieve conclusies getrokken worden.
Bron: Letsel Informatie Systeem 2008-2012, VeiligheidNL
CO-vergiftiging vooral thuis Voor zover bekend vinden de CO-vergiftiging vooral in een woonhuis plaats, soms in een arbeidssituatie of bijvoorbeeld tijdens een verblijf in een caravan. Als er een oorzaak is geregistreerd, wordt vooral genoemd: een defect aan (afvoer van) (gas)kachel,
Toelichting bij de cijfers Uitgangspunt van de analyse zijn koolmonoxidevergiftigingen in een privé-, sport- of arbeidssituatie. Opzettelijke vergiftigingen zijn dus buiten beschouwing gelaten. Het Letsel Informatie Systeem (LIS) van VeiligheidNL geeft informatie over letsel en blessures die op de Spoedeisende Hulpafdeling (SEH) behandeld worden, waaronder koolmonoxidevergiftiging. LIS wordt uitgevoerd bij een steekproef van de ziekenhuizen in Nederland. Deze ziekenhuizen vormen een representatieve steekproef van ziekenhuizen in Nederland met een continu bezette SEH-afdeling. Dit maakt in principe een schatting van cijfers op nationaal niveau mogelijk. Echter de SEH-behandelingen in verband met een CO-vergiftiging zijn niet representatief verdeeld over de LIS-ziekenhuizen zodat een betrouwbare schatting niet mogelijk is. Dit is de reden dat onderverdelingen, bijvoorbeeld naar leeftijd of geslacht, alleen beschreven worden in percentages. Gegevens uit de Landelijke Medische Registratie zijn op basis van praktische gronden geselecteerd op jaar van ontslag van het slachtoffer uit het ziekenhuis.
Naast persoonlijk leed leiden CO-vergiftigingen ook tot maatschappelijke kosten zoals medische kosten en kosten door arbeidsverzuim. De totale jaarlijkse directe medische kosten van slachtoffers die worden behandeld op een SEHafdeling of worden opgenomen in een ziekenhuis als gevolg van een vergiftiging door koolmonoxide worden geschat op 1,5 miljoen euro. De kosten van arbeidsverzuim bedroegen in de periode 2008-2012 gemiddeld 830.000 euro per jaar. Dit brengt de totale maatschappelijke kosten op tenminste 2,3 miljoen euro per jaar.
Hierbij gaan we er vanuit dat dit in grote lijnen tot dezelfde resultaten leidt als een selectie op opnamejaar. Ten behoeve van de leesbaarheid wordt in de tekst wel gesproken van bijvoorbeeld het ‘aantal ziekenhuisopnamen’ en niet het ‘aantal ontslagen uit het ziekenhuis’. Gegevens over koolmonoxidevergiftigingen met dodelijke afloop zijn afkomstig uit de Doodsoorzakenstatistiek van het Centraal Bureau voor de Statistiek. In deze database zijn COvergiftigingen niet afzonderlijk te selecteren maar alleen als onderdeel van de meer omvattende categorie ‘onopzettelijke vergiftiging door 'gas voor huishoudelijk gebruik-koolmonoxide-stikstofoxidentraangas-uitlaatgas van motorvoertuigzwaveldioxide’.Omdat het is aannemelijk is dat dit in een groot deel van de gevallen een koolmonoxidevergiftiging zal betreffen, wordt het totaal aantal van deze categorie gebruikt voor een ruwe schatting van het aantal overledenen door een CO-vergiftiging. Voor meer informatie over gegevensbronnen, zie www.veiligheid.nl.
Koolmonoxidevergiftiging – VeiligheidNL - november 2013
Meer cijfers VeiligheidNL beschikt over veel meer cijfers over letsels en ongevallen. Per onderwerp of doelgroep staan de belangrijkste ongevalscijfers beschreven in factsheets zoals deze. U kunt de factsheets gratis
downloaden op www.veiligheid.nl. Heeft u interesse in bepaalde cijfers of een specifieke analyse? VeiligheidNL levert u deze graag. Ga hiervoor naar www.veiligheid.nl/onderzoek/cijfers-aanvragen.
Bij de samenstelling van deze publicatie is de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht genomen. VeiligheidNL aanvaardt echter geen verantwoordelijkheid voor eventuele, in deze uitgave voorkomende, onjuistheden of onvolkomenheden. Overname van tekst of gedeelten van tekst is toegestaan, mits met de juiste bronvermelding. Indien tekst gebruikt wordt voor commerciële doelstellingen dient altijd vooraf schriftelijke toestemming verkregen te zijn.
Koolmonoxidevergiftiging – VeiligheidNL - november 2013
Bijlage Tabel 1
CO-vergiftiging; Overledenen, ziekenhuisopnamen en SEH-behandelingen naar leeftijd en geslacht
Overledenen
Ziekenhuisopnamen
SEH-behandelingen
%
(n=753)
Aantal
%
(n=377)
%
0-19 jaar
8
0-19 jaar
42
24
0-9 jaar
25
20-39 jaar
24
20-39 jaar
64
36
40-59 jaar
27
40-59 jaar
48
27
10-19 jaar
6
60-79 jaar
27
60-79 jaar
19
11
20-29 jaar
13
80j en ouder
13
80j en ouder
4
2
30-39 jaar
21
40-49 jaar
15
50-59 jaar
9
60-69 jaar
6
70j en ouder
4
(n=61)
0-4 jaar
19
Man
66
Man
94
53
Man
47
Vrouw
34
Vrouw
83
47
Vrouw
53
Totaal
100
Totaal
180
100
Totaal
100
Bron : Doodsoorzakenstatistiek 2008-2012, Centraal Bureau voor de Statistiek; Landelijke Medische Registratie 2008-2012, Dutch Hospital Data; Letsel Informatie Systeem 2008-2012, VeiligheidNL
Tabel 2
CO-vergiftiging; Ziekenhuisopnamen en SEH-behandelingen naar locatie
Ziekenhuisopnamen
SEH-behandelingen Aantal
%
140
77
In woonhuis
Overig
23
13
Overig
Onbekend
18
10
Onbekend
180
100
In (en om) huis
Totaal Bron:
%
Totaal
60 9 30 100
Landelijke Medische Registratie 2008-2012, Dutch Hospital Data; Letsel Informatie Systeem 2008-2012, VeiligheidNL
Tabel 3
Krantenknipsels over koolmonoxidevergiftigingen; een selectie uit de periode 2008-2012
Maandagochtend is een man dood aangetroffen in zijn woning. De man is overleden als gevolg van koolmonoxidevergiftiging, meldt de brandweer maandag. De brandweer werd door de politie gevraagd om te assisteren bij het openen van een deur van een woning. Eenmaal in de woning troffen zij de man aan. De koolmonoxide was vrijgekomen door een defecte keukengeiser. Ook in bovengelegen woningen werden hoge concentraties koolmonoxide gemeten door de brandweer. Op een camping is vanmiddag een echtpaar om het leven gekomen. De 60-jarige man en zijn 54-jarige vrouw zijn overleden door koolmonoxidevergiftiging, veroorzaakt door een kooktoestel. De slachtoffers waren in hun tent onwel geworden. Rond 3 uur 's middags spoedden politie, ambulance en een traumahelikopter zich naar de camping. Pogingen tot reanimatie van de man en vrouw mochten niet meer baten. De twee kampeerders maakten deel uit van een gezelschap motorrijders dat op de camping verbleef. Vermoedelijk heeft het echtpaar geprobeerd om met het kooktoestel de tent te verwarmen. Een 46-jarige vrouw is afgelopen weekeinde overleden aan een koolmonoxidevergiftiging. De vrouw had in haar woning de barbecue aangestoken, waarschijnlijk om het huis te verwarmen. Dat meldt de politie. Familieleden schakelden de politie in toen ze zondagavond geen contact kregen met de vrouw. Agenten troffen het lichaam van de vrouw vervolgens in de woning aan. De politie gaat uit van een noodlottig ongeval. Harde wind heeft het noodlottige ongeval veroorzaakt waarbij donderdagavond twee meisjes door koolmonoxidevergiftiging om het leven kwamen. Dat zegt de politie na onderzoek. De afvoer van koolmonoxide vanuit de geiser liep via de normale weg naar buiten, maar door de harde wind werd het giftige gas terug naar binnen geblazen. Via een open ventilatiekanaal kon het gas naar de badkamer stromen, waar de meisjes zich bevonden. De geiser functioneerde naar behoren en was onlangs nagekeken.
Koolmonoxidevergiftiging – VeiligheidNL - november 2013
Een 31-jarige man is overleden aan koolmonoxidevergiftiging. De man werd zondag dood aangetroffen in zijn woning. Maandag bleek dat de doodsoorzaak een te hoog koolmonoxidegehalte was. De oorzaak van het hoge koolmonoxidegehalte is een kapotte rookgasafvoer van de verwarmingsinstallatie. Een gezin is gisteravond in hun woning overvallen door koolmonoxide. Alle gezinsleden -twee volwassenen en vier kinderen, onder wie een baby - zijn opgenomen in het ziekenhuis. De slachtoffers hadden de huisarts gebeld omdat ze last hadden van misselijkheid en sufheid. Een slecht functionerende cv-ketel bleek de oorzaak. De eigenaar van een stomerij in een winkelcentrum had een noodaggregaat gehuurd, omdat er problemen waren met de energievoorziening. Tijdens de uren dat het 'stroomopwekkingsapparaat' in bedrijf was, liepen de koolmonoxidewaarden in het gebouw steeds hoger op. Een echtpaar dat zich boven de stomerij bevond en de eigenaar zijn in een ziekenhuis behandeld aan koolmonoxidevergiftigingsverschijnselen. Twee vrouwen hebben zondagochtend een koolmonoxidevergiftiging opgelopen in hun woning. De twee vrouwen, een moeder en haar dochter, zijn opgenomen in een ziekenhuis. Toen de brandweer in de woning ging meten bleek de oorzaak een defecte gaskachel te zijn. Gisteravond heeft een gezin koolmonoxidevergiftiging opgelopen. Het gezin is naar een ziekenhuis gebracht. Ambulancemedewerkers troffen in de woning een bewusteloos meisje aan. Ook vier andere gezinsleden waren onwel geworden. Een defecte geiser was de oorzaak. Een 49-jarige man is zaterdagmiddag om het leven gekomen door koolmonoxidevergiftiging. De man overleed in de schuur bij zijn woning. De koolmonoxide was afkomstig uit een benzineaggregaat dat in de schuur stond. De brandweer rukte gisteren uit naar een woning waar een koolmonoxidemelder was afgegaan. De bewoners roken ook een vreemde lucht in de woning. Onder de woning was een garage. Daar was kort voor het afgaan van de koolmonoxidemelder net een personenauto naar binnen gereden. Bij het opnieuw starten van de auto ging de meetapparatuur van de brandweer ook in alarm. De uitlaatgassen konden de woning in via een gat in het plafond van de garage. Twee bewoners van een flat zijn gistermiddag onwel geworden door het vrijkomen van koolmonoxide in de woning. Door een slecht werkende cv-ketel was de afvoerpijp van het apparaat gesmolten. Twaalf mensen zijn in de nacht van zondag op maandag onwel geworden in twee woningen. Twee van hen zijn in een ziekenhuis opgenomen. Ze kregen last van ademhalingsproblemen door een ophoping van koolmonoxidegas. Oorzaak was een generator die in de kelder van één van de woningen stond. Het maken van een tosti en een kop koffie heeft een 23-jarige man vrijdagmiddag het leven gekost. De politie vond zijn levenloze lichaam na een tip in zijn bestelbusje. De man bleek te zijn overleden aan koolmonoxidevergiftiging. Die kwam vermoedelijk vrij nadat hij een aggregaat aanzette om stroom op te wekken voor zijn koffiezetapparaat en tosti-ijzer. Daarmee wilde de man, die hovenierswerk verrichte, lunchen. Door een brand in een woning is gisteren de 38-jarige vermoedelijke bewoner omgekomen. De brand ontstond toen een assimilatielamp van de in het pand gevestigde hennepkwekerij oververhit raakte. Het slachtoffer is vermoedelijk buiten bewustzijn geraakt, omdat bij de brand een hoge concentratie koolmonoxide vrijkwam. Een brandweerman liep bij het betreden van het pand snijwonden aan zijn arm op en moest voor behandeling naar het ziekenhuis. De brandweer heeft de geisers in een pand uit voorzorg afgesloten, nadat twee bewoners in het ziekenhuis waren beland met vergiftigingsverschijnselen. Uit de gezamenlijke schoorsteen lekte koolmonoxide. Door een slecht functionerende geiser in een woning zijn zaterdagochtend drie personen ter controle overgebracht naar het ziekenhuis. Vermoedelijk hebben zij een koolmonoxidevergiftiging opgelopen. Drie medewerksters van een schoonheidssalon zijn gisterenochtend met verschijnselen van koolmonoxidevergiftiging naar het ziekenhuis gebracht. De giftige lucht werd ontdekt door een 19-jarige medewerkster. De giftige verbrandingsgassen waren vrijgekomen door een slecht functionerende cv-ketel, die drie weken geleden nog door een monteur was gerepareerd. De drie personeelsleden mochten na onderzoek in het ziekenhuis weer aan het werk. Door koolmonoxidevergiftiging zijn zaterdagmiddag twee mensen omgekomen. De doden vielen in een caravan op een camping. De lichamen van de 47-jarige man en 41-jarige vrouw werden gevonden door de campingeigenaar. De combinatie van een slechte verbranding in de gaskachel en een afgesloten stacaravan was hen fataal geworden. Bron: Krantenknipselregistratie 2008-2012, VeiligheidNL
Koolmonoxidevergiftiging – VeiligheidNL - november 2013
