IV. Discussie. 1.1 Impact op het leefmilieu voor chemisch, mechanisch en gerecycleerd papierdeeg

1. Literatuurstudie

IV. Discussie

IV. Discussie 1. Literatuurstudie Hieronder worden enkele relevante onderwerpen uit de literatuurstudie nog even kort aangehaald en besproken. Andere onderwerpen komen reeds ruimschoots aan bod in de literatuurstudie zelf. 1.1 Impact op het leefmilieu voor chemisch, mechanisch en gerecycleerd papierdeeg Impact op het bos Als we de impact van de verschillende papierdeegsoorten op het leefmilieu bekijken, dan zien we ten eerste dat de impact op het bos niet zo uitgesproken is als men zou denken. De productieprocessen voor chemisch en mechanisch papierdeeg maken respectievelijk gebruik van hout van uitdunningen, kreupelhout, bosuitbatingsresten en haksels, en van uitdunningen van Picea spp. en haksels. In België zijn papiervezels dan ook hoofdzakelijk afkomstig van “nevenproducten” van het bos (klein hout van uitdunningen, kap van kreupelhout, kruinen, en uitdunningen van hoogstammige boomgaarden) (COBELPA 1995). De brochures van COBELPA schilderen de papierindustrie af als de opruimers van het bos, die de nevenproducten een nieuwe kans geven, i.p.v. dat ze verbrand zouden moeten worden. Het is natuurlijk wel zo dat het grootste deel van ons papier ingevoerd wordt, en er daarvoor wel bomen dienen te sneuvelen. Voor de productie van kringlooppapier is slechts een zeer kleine hoeveelheid “nieuw” papierdeeg nodig, wat uiteraard het minste effect zal hebben op bosbestanden. Het grondstofrendement Het grondstofrendement bedraagt voor het chemisch papierdeeg 50 %, voor het mechanisch papierdeeg is dit 95 %.

122

1. Literatuurstudie

IV. Discussie

Energieverbruik De productie van chemisch papierdeeg heeft wel een groot voordeel: het energieverbruik is quasi nul. Dit in tegenstelling tot de productie van mechanisch papierdeeg, waarbij tussen de 1500 en 2500 KWh gebruikt wordt per geproduceerde ton papierdeeg. De productie van papierdeeg op basis van oud papier vergt weinig energie: tussen de 60 en 500 KWh per ton papier. Watergebruik De hoeveelheid water die gebruikt wordt voor het produceren van een ton chemisch papierdeeg wordt onder 100 m_ gehouden. Voor mechanisch papierdeeg is dit aanzienlijk minder: 8 tot 10 m_ per ton geproduceerde deeg. De productie van kringlooppapier ligt in dezelfde orde als het mechanisch papierdeeg, namelijk 3 tot 8 m_ per ton papierdeeg. Recyclagewater bevat wel zware metalen, afkomstig van de in het oud papier aanwezige inkt. Afweging van verschillende milieuaspecten Voor niet-gerecycleerd papierdeeg dienen dus de verschillende aspecten tegen elkaar worden afgewogen. Mechanisch papierdeeg produceren verbruikt weliswaar enorme hoeveelheden energie, maar het rendement bedraagt 95 %, en de hoeveelheid water die nodig is voor de productie is aanzienlijk minder dan voor chemisch papierdeeg. De productie van kringlooppapierdeeg vereist weinig energie, alsook relatief weinig water, maar het recyclagewater bevat dan weer zware metalen. Het ontinkten is in milieuopzicht een problematische fase. Niettegenstaande het recycleren van oud papier bijdraagt tot een vermindering van de afvalberg, wordt er voor het productieproces ook restafval geproduceerd (7 tot 10 % drooggewicht). 1.2 Hiërarchie in het gebruik van milieuvriendelijk papiersoorten

123

1. Literatuurstudie

IV. Discussie

Kringlooppapier is, op de CO2-emissie na, het minst milieubelastend. Daarbij kan nog onderscheid gemaakt worden in ontinkting en bleking, waarbij niet-ontinkt en ongebleekt kringlooppapier de voorkeur krijgt. Gebruikt men toch wit papier, dan geniet chloorvrij papier (TCF) de voorkeur, gevolgd door chloorarm (ECF) en daarna chloorgebleekt papier. 1.3 Wetgeving omtrent papier Sorteren Het is niet omdat het sorteren van papierafval aan de VUB geen wettelijke verplichting is, dat we het niet hoeven te doen. Papierafval gescheiden houden is een handeling waaraan de meeste mensen reeds gewend zijn geraakt, daar we dit in onze woonsten wel uitvoeren. Deze gewoonte zou dan ook doorgetrokken moeten worden naar de bureaus en labo’s van de VUB (zie ook p. 134 Bereidheid tot het scheiden van papierafval). Papierophaling Het is een zeer mooi initiatief van het Brussels Gewest om zowel de containers, de ophalingen, als eventuele sensibiliseringscampagnes voor scholen volledig gratis aan te bieden, en dit voor alle afvalfracties. Maar aangezien het GAN enkel regelingen treft voor de Brusselse kleuter-, basis-, en middelbare scholen, dienen de samenwerkingsakkoorden met de twee privé-bedrijven (Pilonkaart N.V. in Jette, en Indaver voor Etterbeek) behouden te blijven. Het is jammer dat dit sorteringsbeleid niet geldt voor hoger onderwijs, temeer omdat in het bewuste deel van het Afvalstoffenplan staat (in verband met gevaarlijk afval) “Dit stelt vooral een probleem in de instellingen voor hoger onderwijs en de instellingen voor technisch en beroepsonderwijs die beschikken over chemische laboratoria, houtbewerkingsateliers,…”. Hier wordt dus wel het hoger onderwijs vermeld. Er wordt nergens in het plan een definitie gegeven van het type scholen die onder het afvalbeleid zouden vallen. Meer over papierophaling aan de VUB op p. 127, 2.3 Ophaling van papierafval.

124

2. Papierverbruik aan de VUB

IV. Discussie

2. Papierverbruik aan de VUB 2.1 Papiersoorten aan de VUB 2.1.1 Kringlooppapier Het kringlooppapier dat aan de VUB beschikbaar is (Steinbeis), bezit het Nordic “Swan” milieukeur, wat betekent dat er eisen gesteld werden aan het productieproces van het papier (o.m. uitstoot van chloor, fosfor,…), maar niet aan het papier zelf. Volgens de studie van van Overveldt (2002) echter, zou het milieuvriendelijkste papier een combinatie zijn van milieukeuren. Bovenaan staat de “Blaue Engel”, in combinatie met een Nordic “Swan”, Milieukeur of Margriet. Op de tweede plaats komt de “Blaue Engel” op zich, de derde en vierde plaats is, afhankelijk van de gestelde kwaliteitseisen, voor Milieukeur of de Nordic “Swan” en Margriet (zie Tabel 7 p. 51). Het kringlooppapier dat hier gebruikt wordt komt dus pas op de derde of vierde plaats wat milieuvriendelijkheid betreft. Toch werd voor dit papier gekozen, om financiële redenen enerzijds, en omdat het om kwaliteitsredenen werd aangeraden anderzijds. Een duur kringlooppapier zou moeilijk aan te brengen zijn, en het moet uiteraard ook perfect functioneren op verschillende soorten (en merken) printers en kopieerapparaten. Vaak kan men voor één bepaald type printer of kopieermachine een geschikt kringlooppapier uitkiezen in overleg met de fabrikant, maar voor een “allround” papier lag de keuze bij het Steinbeispapier. Niettegenstaande dit niet dé meest milieuvriendelijke oplossing is, is dit papier nog steeds te verkiezen boven wit papier op milieuvlak. 2.1.2 Wit papier Het witte papier dat door de VUB aangeboden wordt, is chloorarm papier (ECF, Elemental Chlorine Free). Het bleken van dit type papier gebeurt met chloordioxide of natriumhypochloriet, waardoor er AOX in het afvalwater belanden.

125

2. Papierverbruik aan de VUB

IV. Discussie

Het zou uit milieuoogpunt beter zijn om dit papier te vervangen door een TCF (Totally Chlorine Free) soort, dat bovendien uitgerust is met een milieukeur. De voorkeur gaat uit naar de combinatie van het FSC-logo (voor duurzaam beheerd bos) met een Nordic “Swan”, Milieukeur of Margriet. De tweede en derde plaats is opnieuw afhankelijk van de gestelde kwaliteitseisen, en is voorbehouden voor het Milieukeur, of voor de Nordic “Swan” en Margriet (zie Tabel 7 p. 51, van Overveldt 2002).

2.2 Hoeveelheid papier De diensten en administraties aan de VUB gebruiken meer dan 10 miljoen vellen wit papier per jaar (zie Tabel 8 p. 72 en Tabel 9 p. 73), en bijna 1 miljoen vellen kringlooppapier (in 2003, zie Tabel 9 p. 73). In vergelijking met de hoeveelheid papier die bijvoorbeeld aan het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap verbruikt wordt, 20.000 vellen per persoon per jaar (in 2001, bron: Redant, 2003), is dit een peulschil. Al moet hierbij wel opgemerkt worden dat er aan de VUB ook extern papier wordt aangekocht (waarover geen gegevens beschikbaar zijn), terwijl er kan aangenomen worden dat de cijfers met betrekking tot het Ministerie wel volledig zijn. Voor het aandeel van kringlooppapier kan men aan het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap wel een voorbeeld nemen: in 2001 steeg het aandeel van kringlooppapier tot 82 % (Redant, 2003). Aan de VUB bedroeg het percentage kringlooppapier in 2001 slechts 2 %, in 2003 steeg dit wel tot 9 %, een stijging die zich hopelijk zal doorzetten. Maar een universiteit kan uiteraard niet zomaar vergeleken worden met een ministerie. Aan de Universiteit Gent werden in 2003 17 miljoen vellen wit papier, en 11 miljoen vellen recyclagepapier verkocht via de centrale verkoopdienst (bron: pers. comm. Dienst Milieucoördinator, UGent). Het aantal verkochte vellen (28 miljoen) ligt 2.5 keer hoger dan het verbruik aan de VUB (11 miljoen), maar de UGent is dan ook een grotere universiteit dan de VUB (26.000 studenten en 6000 personeelsleden op 1 januari 2004, in vergelijking met 9000 studenten en 2300 personeelsleden aan de VUB) (bron: de respectievelijke universiteitswebsites). Het is echter onmogelijk om het precieze aantal vellen papier te weten te komen, omdat ook aan de UGent externe papierbestellingen geplaatst worden.

126

2. Papierverbruik aan de VUB

IV. Discussie

Het percentage kringlooppapier (bijna 40 %) ligt wel een pak hoger dan aan de VUB. Nochtans zijn zij slechts een jaar langer bezig met het aanbieden van dit papier. Kringlooppapier werd aan de UGent voor het eerst ingevoerd in 2000, en wordt verkocht aan 4.46 € per 1000 vellen, zodat het concurrentieel is met het aangeboden witte papier. De UGent subsidieert het kringlooppapier om het tegen deze prijs aan te bieden.

2.3 Ophaling van papierafval Het ontbreken van een georganiseerde papierophaling op de campus Etterbeek tot aan de burelen is een pijnlijk gegeven, en is voor velen een doorn in het oog, zoals bleek uit de reacties van de geënquêteerden (zie p. 108, 3.2.2.4 Bijkomende opmerkingen). Het is op dit moment praktisch gezien zeer moeilijk om ervoor te zorgen dat het papierafval van bureaus en labo’s in de papiercontainer belandt. Er moeten immers per bureau of labo onderlinge afspraken gemaakt worden over wie het papier zal wegbrengen naar de containers, een werkje dat bovendien tijd en inzet vraagt. Bureaus die papierafval gescheiden houden en het niet zelf wegbrengen naar een papiercontainer zijn eraan voor de moeite: het poetspersoneel heeft als taak om al het afval te verzamelen in één fractie. De poetsploegen zouden, evenals in Jette, ook in Etterbeek ervoor moeten zorgen dat het papier apart behandeld wordt. Dit kan echter alleen door organisatie (en financiering) van hogerhand, zodat het voor iedereen eenvoudig wordt om papierafval in te zamelen (en dit zowel voor personeelsleden als voor de poetsploeg). Er zou naast printers, kopieermachines en vuilbakken een aparte doos moeten komen voor papierafval. Deze doos zou bij voorkeur hetzelfde uitzicht hebben over de hele campus, zodat iedereen meteen in de gaten heeft dat het om papierafval gaat. Hierbij zou het aangeraden zijn te kiezen voor een gele kleur, dat is namelijk de kleur die het Brussels gewest hanteert voor papierafval. Ook in de openbare ruimtes, zoals de bibliotheek, de esplanade en de gangen, zouden papiermanden geplaatst kunnen worden. De universiteit zou op dit vlak een inspanning moeten leveren.

127

2. Papierverbruik aan de VUB

IV. Discussie

Zie ook p. 134 Bereidheid tot het scheiden van papierafval.

2.4 Initiatieven aan de VUB Aan de VUB werden verscheidene initiatieven opgetekend, o.m. het verspreiden van informatiebrochures i.v.m. papier door de milieucoördinator, een elektronische nieuwsbrief voor allerlei informatie, en Blackboard, het elektronisch leerplatform. Dit laatste wordt volgens verschillende bronnen afgeschaft, hetgeen waarschijnlijk geen slechte zaak is, gezien de hoeveelheden documenten die de studenten persoonlijk dienden af te drukken (zie ook p. 134, Bereidheid tot gebruiken van Blackboard). Het verspreiden van brochures op de campus is een lovend initiatief, maar heeft m.i. geen uitgesproken effect. De mensen die de brochure oppikken zijn personen die reeds geïnteresseerd zijn in de materie, en zij besteden vaak reeds extra aandacht aan papierverbruik. Het is uiteraard wel een ruggensteun voor diegenen die tijd en moeite steken in het minderen van papierverbruik of het scheiden van papierafval. Het bezorgen van informatie allerhande via de elektronische nieuwsbrief zorgt hopelijk voor een daling van de gebruikte hoeveelheid papier, al is dit niet meteen na te gaan. Meer zelfs, volgens een studie van PricewaterhouseCoopers stijgt het papierverbruik (geschat wordt 40 %) met de invoering van e-mail, al kan dit misschien niet meteen geëxtrapoleerd worden naar een elektronische nieuwsbrief, aangezien het niet om persoonlijke informatie gaat.

128

3. Enquêtes uitgevoerd aan de VUB

IV. Discussie

3. Enquêtes uitgevoerd aan de VUB 3.1 Onderzoekende stappen Dienst Studentenzaken Deze dienst besloot om, na een kort proefproject, geen gerecycleerd papier meer te bestellen. Het uitzicht van het papier was de reden die opgegeven werd; er waren geen problemen met printers of het kopieerapparaat. Het papier dat op de dienst gebruikt wordt is bijna allemaal bestemd voor intern gebruik. Dit geval geeft uitstekend de praktische problemen weer wanneer er bepaalde gewoontes moeten veranderd worden: de persoon verantwoordelijk voor de aankoop van papier moet akkoord zijn, evenals zijn diensthoofd, die de goedkeuring moet geven. Maar het zijn niet deze twee personen die voornamelijk met het papier gaan werken, dat is het personeel, die uiteraard ook ten volle achter dit initiatief moeten staan. Als niet iedereen overtuigd is (of wordt), dan werkt het niet. Crazy Copy Center (geen onderdeel van de VUB) Ook bij deze dienst werden er geen problemen gemeld met het kringlooppapier. Niettegenstaande het financieel voordeliger zou zijn om het dubbelzijdig kopiëren te promoten en kringlooppapier te gebruiken, zijn deze mensen niet van plan om deze maatregelen te promoten, uit vrees voor langere wachtrijen. Ook bestaat er mogelijk een onverschilligheid van het personeel t.o.v. het papier dat gebruikt wordt: ze zijn sowieso verzekerd van een groot aantal klanten met een minimum aan inspanning. Het is jammer dat een grote papierverbruiker geen oor heeft naar veranderingen die zowel het kopiecenter (financieel) als het milieu ten goede zouden komen. Aangezien het CCC geen onderdeel is van de VUB, is de enige manier om deze zaak een meer milieuvriendelijk papierverbruik te bezorgen d.m.v. de studenten zelf: zij kunnen immers steeds kringlooppapier aanvragen, en dubbelzijdig kopiëren op alle toestellen. Een voorlichting voor

129

3. Enquêtes uitgevoerd aan de VUB

IV. Discussie

(en door?) studenten komt in deze verhandeling niet aan bod, maar zou in de toekomst zeker wenselijk zijn. Departement Biologie Het labo van Cellulaire Genetica (CEGE) heeft op het Departement Biologie duidelijk een voorbeeldfunctie wat papiergebruik betreft. De defaultinstellingen zijn “gerecycleerd, dubbelzijdig”, maar het vergt slechts een kleine inspanning om dit per printopdracht aan te passen. Deze recente omschakeling is te danken aan één persoon (L. Leyns), wat aantoont dat er vaak slechts een aanzet nodig is om de rest van de papiergebruikers mee te krijgen. De mensen zijn wel bereidt om kringlooppapier te gebruiken, of dubbelzijdig af te drukken, maar willen daarvoor geen extra inspanningen leveren, of het gevaar lopen dat een printopdracht mislukt. Eenmaal een systeem is opgezet, is het makkelijk om dit te volgen. Ook het papierafval wordt apart verzameld en naar de papiercontainers gebracht. Hiervoor werden speciale dozen aangekocht. De veranderingen werden door het betrokken labo bekostigd. Drukkerij VUB Voor papierafval heeft de drukkerij een eigen overeenkomst met een papierverwerkend bedrijf, hetgeen voor dat bedrijf gunstig is, aangezien het papierafval steeds dezelfde samenstelling heeft. Deze aparte ophaling zou ook in de toekomst behouden moeten blijven, aangezien er op die manier een betere prijs kan verkregen worden dan wanneer het vermengd zou worden met andere papierfracties. Het nieuwe drukapparaat, dat in augustus 2004 in werking zou moeten zijn, brengt enkele organisatorische veranderingen met zich mee, zo o.m. zullen proffen verplicht worden een cursus uit te geven bij de drukkerij. Het feit dat proffen die voordien geen cursus uitgaven dit nu wel dienen te doen zal uiteraard leiden tot een hoger papierverbruik. Ook organisatorisch zal dit niet positief zijn: in de opleiding biologie bijvoorbeeld worden er tijdens het jaar delen van de cursus aangepast of aangevuld, en dit omdat wetenschappelijke domeinen constant onderhevig zijn aan veranderingen. Op deze manier zal de verplichte cursus toch weer enkel 130

3. Enquêtes uitgevoerd aan de VUB

IV. Discussie

waarde hebben als de student de hoorcolleges bijwoont, waardoor het nut van de verplichte cursus wordt voorbijgestreefd. Een tweede verandering is dat er geen cursussen gedrukt zouden mogen worden door studentenverenigingen. Dit heeft geen effect op de hoeveelheid papier die uiteindelijk gebruikt wordt, maar wel op de financiën van studentenverenigingen. Toch is deze maatregel positief te noemen, aangezien werkstudenten dan terecht kunnen op één centrale plaats, in plaats van nog naar een andere cursusdienst te hoeven, die vaak andere openingsuren hanteren. De drukkerij zou wel inspanningen mogen leveren om kringlooppapier een eerlijke kans te geven. Hun houding ten aanzien van dit papier is negatief wegens vroegere ervaringen, maar met de komst van het nieuwe drukapparaat zijn deze problemen mogelijk van de baan. Het zou een uitermate goede impuls zijn indien het cursusmateriaal gedrukt wordt op kringlooppapier. Op deze manier zouden alle studenten met dit papier kennismaken, en mogelijk makkelijker naar dit papier grijpen voor andere print- of drukopdrachten. Gewoonte is immers een belangrijk gegeven. Het feit dat zij door de rector vergoed willen worden indien er schade opgelopen wordt bij het gebruik van kringlooppapier, is verbijsterend. Ze beheren immers hun eigen apparaten, en dienen zelf afspraken te maken met de fabrikant of leverancier van het toestel.

3.2 Enquêtes 3.2.1 WIT-enquête 3.2.1.1 Kringlooppapier Het gebruik van kringlooppapier Uit de WIT-enquête bleek dat 40 % nog nooit kringlooppapier gebruikt heeft, wat een groot potentieel inhoudt naar de toekomst toe indien deze mensen overtuigd kunnen worden. Daar 48 % van de ondervraagden het witte papier gebruikt “omdat het nu eenmaal in de printer of

131

3. Enquêtes uitgevoerd aan de VUB

IV. Discussie

het kopieerapparaat zit”, zijn er dus nog veel mogelijkheden om het gebruik van kringlooppapier te doen stijgen. In dezelfde lijn, zegt maar liefst 64 % dat ze het wel zien zitten om kringlooppapier te gebruiken, maar dat ze niet beslissen over de aankoop hiervan. Een goede communicatie met de aankoopverantwoordelijke is dus zeer belangrijk. Uit de cijfergegevens van MEBO blijkt inderdaad dat, indien er kringlooppapier beschikbaar is in een lade (wat voor die dienst het geval is), er duidelijk veel meer gebruik van gemaakt wordt. De mensen zijn bereid om dit papier te gebruiken, maar willen er niet te veel moeite voor doen. Daarom is het aangewezen om zowel printers als kopieerapparaten te voorzien van twee lades, waardoor voor elke printopdracht via de computer het gewenste papier kan gekozen worden. Drie vierde van de ondervraagden vindt dat er iets gedaan moet worden aan het papierverbruik in deze universiteit, we moeten het hen gewoon makkelijker maken. Negatieve indrukken van kringlooppapier Toch dienen er nog obstakels overwonnen te worden: 33 % vindt het uitzicht (het is slordiger, minder officieel) een negatief gegeven, en 26 % zou geen kringlooppapier gebruiken omdat dit slecht zou zijn voor het apparaat (het vastlopen van printer of kopieerapparaat). Bij “andere reden” werd er slechts viermaal ingevuld dat kringlooppapier voor meer stof zorgt, waar men zou kunnen verwachten dat dit gegeven meer vernoemd zou worden. 15 % van de geënquêteerden heeft in het verleden een slechte ervaring gehad met kringlooppapier. Aangezien de kwaliteit van gerecycleerd papier de laatste jaren zeer sterk verbeterd is, loont het de moeite om deze groep mensen hiervan te overtuigen. Prijs van kringlooppapier De prijs lijkt ook minder belangrijk dan men zou kunnen denken, slechts 9 % vond het prijskaartje een reden om geen kringlooppapier te gebruiken. Ook dit is belangrijk om weten.

132

3. Enquêtes uitgevoerd aan de VUB

IV. Discussie

VUB-overheid en kringlooppapier Zou de VUB-overheid het gebruik van kringlooppapier moeten stimuleren, of zelfs verplichten? De voorbeeldfunctie van een universiteit is immers niet te onderschatten. Slechts 11 % van de ondervraagden antwoordde dat ze enkel zouden overstappen op kringlooppapier indien de VUB dit verplicht. Dit betekent dat de andere 89 % het niet nodig acht om van bovenaf regels hieromtrent opgelegd te krijgen. Het zou wel (wenselijk zijn) moest de VUB-overheid het gebruik van kringlooppapier stimuleren. Dit kan door positieve berichtgeving over gerecycleerd papier te verspreiden, bijvoorbeeld via de elektronische nieuwsbrief of andere personeelskanalen. Een financiële steun, zoals bijvoorbeeld de extra kost die een “duplexing unit” met zich meeneemt terug te betalen, lijkt me niet haalbaar. Wel zou de prijs van het kringlooppapier dat aangeboden wordt via de Aankoopdienst niet veel hoger mogen zijn dan het aangeboden witte papier. De UGent subsidieert de extra kost van het kringlooppapier, zodat wit en gerecycleerd papier concurrentieel zijn. 3.2.1.2 Papierbesparende maatregelen In welke mate zijn de mensen bereidt om gewoontes te veranderen? Een gewoonte veranderen is niet makkelijk, maar men kan aannemen dat eens dit gebeurt is, dit dan ook voor een tijdje zo zal blijven. Bereidheid om kringlooppapier te gebruiken 57 % wil wel kringlooppapier gebruiken indien het gaat om niet-officiële documenten. Bijna een vijfde (18 %) van de ondervraagden ziet het helemaal niet zitten om gerecycleerd papier te gaan gebruiken. Bereidheid van papierbesparend afdrukken en lay-outen Dubbelzijdig afdrukken zien de meeste mensen wel zitten. Slechts 14 % wil deze maatregel ook in de toekomst niet toepassen. Voor het afdrukken van 2 A4’s op 1 A4 is één vierde niet bereid om dit te gaan gebruiken. 133

3. Enquêtes uitgevoerd aan de VUB

IV. Discussie

Ook papierbesparend lay-outen is niet echt populair: 34 % vindt deze maatregel niet toepasbaar in de toekomst. Bereidheid tot gebruiken van Blackboard Voor Blackboard is het kamp in tweeën verdeeld: de ene helft wil hiervan wel gebruik maken, de andere helft niet. Maar naar verluid wordt dit elektronisch forum in de toekomst afgeschaft. Het idee op zich is zeer goed: studenten en docenten kunnen hier in contact treden met elkaar. Maar in de praktijk komt het erop neer dat studenten individueel cursussen en opdrachten dienen af te printen. Dit gebeurt in de computerlokalen of thuis, plaatsen waar vaak niet gekeken wordt op een pagina meer of minder, en waar er zelden kringlooppapier aanwezig is. Bereidheid tot het gebruiken van een prikbord Bijna drie vierde (71 %) van de ondervraagden is bereidt om een prikbord te gebruiken. We kunnen aannemen dat veel berichten nu via e-mail verstuurd worden, toch is een prikbord nog steeds toepasbaar, aangezien er dan niemand dit bericht gaat uitprinten (wat bij het elektronisch versturen vaak wel het geval is). Bereidheid tot het scheiden van papierafval Het gescheiden houden van papierafval zou voor 89 % van de mensen geen probleem zijn. 10 % antwoordde “nee, omdat er niet gescheiden wordt opgehaald”, mensen die waarschijnlijk wel zullen sorteren indien een gescheiden ophaling georganiseerd wordt. Volgens deze enquête zou dus 99 % van de mensen bereidt zijn om het papierafval te scheiden, een hoopgevend gegeven. Deze gescheiden papierophaling kwam ook zeer vaak naar boven bij de “bijkomende opmerkingen”, een teken dat veel mensen hier (terecht) belang aan hechten. De papierophaling is een organisatorisch probleem, en eens die op poten staat, zal het VUBpersoneel volgen. Vele mensen zijn verontwaardigd over het ontbreken van een gescheiden ophaling, en de VUB dient in dit geval haar rol van goed huismeesterschap te vervullen, en te zorgen dat het 134

3. Enquêtes uitgevoerd aan de VUB

IV. Discussie

voor werknemers van de universiteit eenvoudiger wordt om het papier gescheiden af te voeren. 3.2.2 KRING-enquête De enquêtes die bestemd waren voor de gebruikers van kringlooppapier, zouden een inzicht geven in mogelijke problemen die opduiken bij het gebruik van kringlooppapier en/of papierbesparende maatregelen. 3.2.2.1 Kringlooppapier Volgens deze ondervraging was 78 % van mening dat er niet meer problemen zijn met kringlooppapier in vergelijking met het witte papier, en dit zowel voor het kopieerapparaat als voor printers. Er was slechts 1 persoon die de indruk had dat er meer problemen opdoken, namelijk meer stof en blokkeren van de apparaten. Het is moeilijk uit te maken of dit ook effectief zo is, daar het maar om 1 persoon gaat. Drie personen van de 27 meldden dat kringlooppapier snel vergeelt met zonlicht, hetgeen inderdaad het geval is. Maar aangezien documenten vaak gearchiveerd of voor onmiddellijk gebruik bestemd zijn, weegt dit minpunt niet sterk door. Men dient gewoon rekening te houden met deze eigenschap, en het kringlooppapier zoveel mogelijk uit direct zonlicht te houden. Niettegenstaande het feit dat kringlooppapier niet voor meer problemen met de apparaten zou zorgen dan wit papier, grijpt 67 % soms nog terug naar het witte papier, en dit hoofdzakelijk voor officiële documenten. Het is in onze maatschappij inderdaad zo dat officiële documenten bij voorkeur op wit papier gepresenteerd worden. Toch gebruikt 33 % van de ondervraagden altijd kringlooppapier, ongeacht de bestemming. 3.2.2.2 Papierbesparende maatregelen Hoe vaak een papierbesparende maatregel wordt toegepast, heeft te maken met de moeilijkheidsgraad ervan. Het is logisch dat indien een bepaalde maatregel niet makkelijk te gebruiken is (doordat het teveel tijd in beslag neemt, of niet het gewenste resultaat geeft en 135

3. Enquêtes uitgevoerd aan de VUB

IV. Discussie

men opnieuw moet beginnen), deze ook niet vaak zal toepassen. Dit werd aangetoond voor vier maatregelen: papierbesparend lay-outen, dubbelzijdig printen en kopiëren, en het afdrukken van 2 A4’s op 1 A4, alhoewel de r2-waarde voor lay-out niet zo sterk was als bij de andere maatregelen. Het is dus zaak om iedereen die met apparaten (computers, printers, kopieermachines) werkt, volledig vertrouwd te maken met de functies ervan. Vaak is het zo dat men de toets voor dubbelzijdig afdrukken niet weet staan, of dat er angst is dat er iets verkeerd zal lopen met de machine als men afwijkt van de “normale” werkopdrachten. Als men kijkt naar het dubbelzijdig printen en kopiëren, zijn er mensen die dit zeer handig of handig vinden, maar bijna evenveel die dit als niet zo handig of problematisch beschouwen. Het is dus niet zo dat dubbelzijdig afdrukken per se voor problemen zorgt, men moet het gewoon correct leren toepassen.

136

4. Milieuvriendelijk papierbeleid aan de VUB

IV. Discussie

4. Milieuvriendelijk papierbeleid aan de VUB Tot op heden is er aan de VUB geen beleid i.v.m. papier. Hierin zou verandering moeten komen, want zonder een degelijk beleid is het moeilijk om verwezenlijkingen te volbrengen. Niettegenstaande 89 % van de ondervraagden het niet nodig acht om van bovenaf regels opgelegd te krijgen i.v.m. papier om hun gewoontes te veranderen, is het toch raadzaam om georganiseerd tewerk te gaan, daar een impuls van de VUB-overheid meer effect zal hebben dan enkele individuen die met ideeën naar voren komen. Na de opstapfase zou dit beleid zich enkel nog moeten bezighouden met het opvolgen, aangezien dat eens veranderingen hun ingang hebben gevonden, verwacht kan worden dat dit zo zal blijven. Deze veranderingen in papiergebruik dienen zich bij voorkeur in één keer te voltrekken, zodat het voor iedereen duidelijk is, en er geen dubbele spelregels gelden. 4.1 Een papierbeleid Hoe zou dit beleid er kunnen uitzien? Uit de enquêtes is gebleken dat veel mensen positief staan tegenover het gebruik van milieuvriendelijke papiermaatregelen, toch passen ze deze zelden toe. Het is zaak om kringlooppapier en papierbesparende maatregelen zo makkelijk mogelijk te maken in gebruik. Dit kan enkel door een persoonlijke voorlichting, zoals bijvoorbeeld de powerpointvoorstelling die het BIM opmaakte (zie Tekstkader 1.). Het is niet voldoende om schriftelijk (via brochures of elektronische post) duidelijk te maken hoe er dubbelzijdig afgedrukt moet worden, of hoe je meerdere pagina’s per blad kan afdrukken, het moet ook daadwerkelijk getoond worden. Enkel zo zullen mensen ook gebruik maken van de verschillende mogelijkheden van apparaten. Voor gerecycleerd papier geldt hetzelfde: de 40 % van de geënquêteerden die nog nooit gebruik gemaakt hebben van kringlooppapier kunnen misschien wel overtuigd worden, nadat ze het papier eens zelf gebruikt hebben. Temeer omdat 48 % van de ondervraagden het witte papier gebruikt “omdat het nu eenmaal in de printer of het kopieerapparaat zit”.

137

4. Milieuvriendelijk papierbeleid aan de VUB

IV. Discussie

Tekstkader 1. Het BIM heeft in het kader van dematerialisatie op kantoor een powerpointvoorstelling opgemaakt, waarin op een duidelijke manier wordt getoond hoe verschillende functies van een computer gebruikt kunnen worden. Er wordt getoond welke stappen je best dient te doorlopen alvorens een printopdracht uit te voeren en welke mogelijkheden er zijn om een document af te printen (recto-verso, meerdere pagina’s per blad). Ook voor andere computerprogramma’s worden er praktische tips gegeven. Voor het programma Exel wordt er o.m. getoond wat te doen als er een kolom net niet op je blad geraakt, en voor Powerpoint hoe je best een presentatie kan afdrukken. Verder wordt er ook ingegaan op het afdrukken van internetpagina’s, of hoe je afbeeldingen en e-mails moet opslaan. Ook het belang van de standaard (“default”) computerinstellingen wordt aangehaald.

4.2 Ideaal scenario Hieronder wordt beschreven wat de ideale omstandigheden zouden zijn om tot een meer milieuvriendelijk papiergebruik te komen aan de VUB. Ideale scenario: machines Het ideale scenario aan de universiteit zou zijn dat elke printer of kopieerapparaat uitgerust is met twee lades: één voor wit papier, en één voor kringlooppapier, en dat de machines in staat zijn om dubbelzijdig af te drukken. De “default”instellingen van de computers zouden dan ingesteld kunnen worden op “kringloop, dubbelzijdig”. Indien dit verwezenlijkt kan worden, zou een groot deel van het doel bereikt zijn. Dit kan evenwel niet van vandaag op morgen gerealiseerd worden, aangezien dan vele apparaten vervangen zullen moeten worden. Ideale scenario: mensen Ook zou iedereen vlot moeten kunnen werken met functies die een printer of kopieerapparaat bezitten, zoals dubbelzijdig afdrukken, of het afdrukken van meerdere pagina’s op 1 A4.

138

4. Milieuvriendelijk papierbeleid aan de VUB

IV. Discussie

Zoals hierboven reeds aangegeven, dienen deze functies voor iedereen persoonlijk getoond te worden om een maximaal effect te bekomen. Ideale scenario: papierafval De ophaling van papierafval (zie ook p. 134, Bereidheid tot het scheiden van papierafval, en p. 127, 2.3 Ophaling van papierafval) zou op beide campussen tot stand moeten komen, en door het poetspersoneel verzameld. Naast printers, kopieermachines en vuilbakken zou een aparte doos moeten komen voor papierafval. 4.3 Uitbouwing van het beleid Bovenstaand ideaal scenario kan niet zomaar bereikt worden. Een eerste stap naar een eventuele verwezenlijking is de samenstelling van een geschikte groep mensen. Deze wordt hieronder bekeken. 4.3.1 Samenstelling van een team De samenstelling van een geschikt team kan op meerdere manieren gebeuren. Hieronder wordt een voorbeeld gegeven van een mogelijke combinatie. 1. Een lid van het rectoraat. Dit omdat de directie op de hoogte dient te zijn van een project met deze omvang en impact. Dit teamlid hoeft geen actieve rol te spelen. 2. Een algemeen coördinator, die in de beginfase weliswaar veel om handen zal hebben, maar na deze eerste opstapfase zal dit werk geleidelijk afnemen. De coördinator zal zorgen voor de sensibilisering van de andere teamleden, en zal tijdens de duur van het project de aanspreekpersoon zijn. Alle informatie over mogelijke problemen dient aan deze persoon gemeld te worden. Hij of zij zorgt ook voor overeenkomsten met een papiercontainerophaler. 3. Een personeelslid van de Aankoopdienst, die instaat voor het bestellen van milieuvriendelijk papier (zowel kringloop- als wit papier). Deze persoon zal dan

139

4. Milieuvriendelijk papierbeleid aan de VUB

IV. Discussie

communiceren met de verschillende aankoopverantwoordelijken op de verschillende diensten, en zal het gebruik van kringlooppapier aan hen promoten. Deze persoon zal, in samenspraak met de andere teamleden, ook zorgen voor de aankoop van (plastieken) dozen voor papierafval, die over de hele campus verspreid zullen worden. 4. Een personeelslid van de Aankoopdienst, die instaat voor het ontvangen van bestellingen voor printers en kopieerapparaten, en zo nodig bijstuurt wanneer er apparaten besteld worden die niet in staat zijn om papierbesparend te functioneren (dubbelzijdig afdrukken, meerdere pagina’s op 1 A4, spaarstand voor elektriciteit, spaarzaam inktgebruik…), of niet over meerdere lades beschikken. Dit zal enkele jaren aangehouden moeten worden, aangezien een uitdovingprincipe gehanteerd zal worden (zie ook p. 142). De leverancier moet kunnen garanderen dat het betrokken apparaat behoorlijk werkt met kringlooppapier, en een onderhoudscontract dient opgesteld te worden. Ook dit zal door iemand van de Aankoopdienst in beschouwing worden genomen. 5. Het hoofd van Facility Management van de campus Etterbeek, om een akkoord te bereiken i.v.m. het ophalen van papierafval door het poetspersoneel. 6. Een persoon die de budgetten vastlegt, en voor de verdeling ervan zorgt. Dit is het meest gevoelige punt, en het budget zal dan ook hetgeen zijn dat een eventuele mislukking in de hand kan werken. Zie ook p. 141, 4.3.3 De kostprijs. 4.3.2 Verdere organisatie Naast de verschillende teamleden dienen er nog andere zaken verzorgd te worden: Hulpfunctie Een soort “helpdesk” zou tijdelijk opgericht kunnen worden. Dit kan bijvoorbeeld een emailadres zijn, waar personeelsleden en studenten terechtkunnen met vragen i.v.m. milieuvriendelijke papiermaatregelen. Deze correspondentie zou eventueel door een student uitgevoerd kunnen worden.

140

4. Milieuvriendelijk papierbeleid aan de VUB

IV. Discussie

Infosessies Er zullen infosessies georganiseerd moeten worden voor alle personeelsleden, om zo iedereen op de hoogte te brengen van de inhoud van het project. Hierbij kan de presentatie van het BIM een goed voorbeeld zijn. In de presentatie komen vooral praktische handelingen aan bod, maar ook de voordelen van milieubesparend werken moeten worden aangehaald. Er dient ruimte te zijn om de aangeleerde technieken meteen te testen, zoniet worden de maatregelen misschien niet in praktijk gebracht. Het is van het grootste belang dat de presentatie praktisch de papierbesparende maatregelen toont. De infosessies kunnen eventueel ook door de coördinator uitgevoerd worden, en kunnen gebeuren in samenspraak met organisaties die vertrouwd zijn met de materie (bijvoorbeeld het BIM). Verspreiden van kringlooppapier De aankoopverantwoordelijke van elke dienst zou moeten instaan voor het verdelen van kringlooppapier en wit papier over de verschillende lades van de toestellen. Deze eenmalige ingreep zal daarna overgenomen worden door de gebruikers van de apparaten, die daarvoor ook al instonden voor het aanvullen van de papierlades. Computerinstellingen veranderen Het bijsturen van de computerinstellingen dient ook slechts eenmaal te gebeuren, en kan aangepakt worden per dienst, bureau of labo. Hiervoor zou per dienst, bureau of labo iemand verantwoordelijk gesteld moeten worden. 4.3.3 De kostprijs De kostprijs van dit alles is het grootste struikelpunt. Om het papierbeleid op deze wijze tot stand te laten komen, dienen er enkele financiële inspanningen gedaan moeten worden, al zijn die misschien niet zo groot als ze op het eerste zicht lijken.

141

4. Milieuvriendelijk papierbeleid aan de VUB

IV. Discussie

Als we kijken naar de teamleden, dan is enkel de coördinator belast met een veelomvattende (en dus noodzakelijkerwijze bezoldigde) taak. De leden van de Aankoopdienst, Facility Management en de budgetverantwoordelijke dienen enkel tijdelijk een extra inspanning te leveren. Of die inspanning ook gedaan zal worden hangt af van hun motivatie. Ook de aankoop van materiaal kan binnen de perken gehouden worden. De (plastieken) dozen voor papierafval dienen uiteraard aangekocht te worden, maar voor de vervanging van printers en kopieerapparaten kan een uitdovingprincipe toegepast worden: apparatuur die aan vervanging toe is zal vervangen worden door meer milieuvriendelijke machines (zie eerder p. 140, 4. wat onder milieuvriendelijke machines verstaan wordt). Dit wordt door de betrokken dienst zelf bekostigd. Het prijskaartje van zulk een project kan op lange termijn geneutraliseerd worden indien de voorgestelde papierbesparende maatregelen worden toegepast. Indien er minder papier verbruikt wordt (en dat kan zeker de helft minder zijn), zal er ook minder geld naar de aankoop van papier gaan. Dit geldt vooral voor de verschillende diensten. Voor de VUB zelf kan de ophaling van papierafval een financieel verschil maken: voor restafval betaal je een zekere som geld (119 € voor een ton restafval, zie p. 74), terwijl voor papierafval vaak nog een vergoeding gegeven wordt (30 € voor een ton papierafval). 4.3.4 Duur van het project Het gaat hier om een project waarbij gedurende een korte tijd door vele mensen inspanningen geleverd zullen worden. Na deze eerste grote fase, als alles in werking is, dient het project nog enkel opgevolgd te worden. De duur van het opstarten van het project kan optimistisch gezien geschat worden op een half tot een heel academiejaar, waarbij bij voorkeur de papiermaatregelen van kracht gaan bij de start van het academiejaar. De coördinator kan tijdelijk aangenomen worden, totdat alles in goede banen verloopt. Daarna kan de bevoegdheid naar de milieucoördinator gaan.

142

4. Milieuvriendelijk papierbeleid aan de VUB

IV. Discussie

4.3.5 Evaluatie Eens de opstartfase achter de rug is, en hopelijk meer mensen gebruik maken van kringlooppapier en papierbesparende maatregelen, dient het project geëvalueerd te worden. Ook dit kan een taak zijn voor de coördinator. Het evalueren kan gebeuren door willekeurige werkplekken te bezoeken, en te kijken of er nog steeds gebruik gemaakt wordt van de voorgestelde papiermaatregelen. Is dit niet het geval, dan kan het project bijgestuurd worden, eventueel door nieuwe impulsen via de elektronische nieuwsbrief, bijvoorbeeld door te laten weten in welke mate het project succesvol was.

143

V. Besluit

V. Besluit Moest er van de ene dag op de andere in alle printers en kopieerapparaten aan de VUB een extra lade voorzien worden voor kringlooppapier, en alle computers en kopieermachines standaard ingesteld zijn op “kringlooppapier, dubbelzijdig afdrukken”, dan zouden slechts enkelen daar bezwaar tegen hebben. Met een druk op de knop zouden de afdrukmogelijkheden dan per print- of kopieeropdracht gekozen kunnen worden, in het geval men niet akkoord is met de voorgestelde standaardinstellingen. Maar zo werkt het jammer genoeg niet. De VUB-gemeenschap dient inspanningen te doen om het papierverbruik meer milieuvriendelijk te maken. Meer milieuvriendelijke papiermaatregelen: Kringlooppapier en papierbesparende maatregelen De procentuele hoeveelheid kringlooppapier zou de hoogte in moeten, evenals het toepassen van papierbesparende maatregelen. In 2003 was 9 % van het gebruikte papier aan de VUB kringlooppapier, een stuk hoger dan de 2 % die in 2001 werd opgetekend. Deze trend dient zich verder te zetten, en dit door de gebruikers van apparaten de keuze aan te bieden tussen wit en kringlooppapier. In hoeverre papierbesparende maatregelen toegepast worden is niet meteen na te gaan (bij de KRING-enquêtes betrof het voornamelijk mensen die reeds geïnformeerd waren over papierbesparende maatregelen). Wat wel vaststaat is dat hoe makkelijker zo’n maatregel ingevoerd kan worden, hoe vaker deze toegepast zal worden. Het is dus zaak om enerzijds de papiergebruiker de mogelijkheid te geven om per printopdracht een papierkeuze te maken, en anderzijds om papierbesparende maatregelen zo goed mogelijk aan te leren. Om dit te verwezenlijken is het wenselijk dat er aan de VUB een papierbeleid ontwikkeld wordt. Een voorbeeld van zo’n beleid werd gegeven vanaf p. 137, 4. Milieuvriendelijk papierbeleid aan de VUB.

144

V. Besluit Meer milieuvriendelijke papiermaatregelen: Andere aspecten Maar niet alleen de hoeveelheid kringlooppapier of het toepassen van papierbesparende maatregelen speelt een rol. De meest prangende kwestie is de regeling voor de ophaling van papierafval. Deze zou op beide campussen door de poetsploegen uitgevoerd moeten kunnen worden, uiteraard in samenspraak met de directie van Facility Management. Het witte papier dat via de Aankoopdienst verdeeld wordt, zou uit milieuoogpunt beter een TCF-soort zijn dan een ECF, en bij voorkeur een milieukeur bevatten (zie Tabel 7 p. 51 voor de keuze van een milieukeur). Verder zou het een uitstekend signaal zijn moest de drukkerij van de VUB bereidt zijn om het cursusmateriaal en de andere documenten waarvoor ze instaat te drukken op gerecycleerd papier. Op deze manier zou iedereen kennismaken met het papier, en het zou de universiteit een positiever imago kunnen meegeven.

Tot slot nog dit. Tijdens het onderzoek kreeg ik vaak de opmerking “Je gaat er toch iets mee doen, met die resultaten?”. Wel, dat ligt in handen van de VUB-overheid.

145

Bibliografie

Bibliografie BIM (Brussels Instituut voor Milieubeheer) (2003). Balans van uitvoering van het afvalstoffenplan. 1998-2002. BIM Blanco M.A., Negro C. en Tijero J. (1997). Paper recycling: An introduction to problems and their solutions. Europese Commissie CEPI (Confederation of European Paper Industries) (2003 a). Special Recycling 2002 Statistics. CEPI CEPI (Confederation of European Paper Industries) (2003 b). Strategy on recycling: the paper industry’s point of view. CEPI COBELPA (Vereniging van de Belgische fabrikanten van papierdeeg, papier en karton) (1995). Papier en bos. COBELPA COBELPA (Vereniging van de Belgische fabrikanten van papierdeeg, papier en karton) (1997). Papierdeeg en leefmilieu. COBELPA COBELPA (Vereniging van de Belgische fabrikanten van papierdeeg, papier en karton) (1998). Papierfabricatie en leefmilieu. COBELPA COBELPA (Vereniging van de Belgische fabrikanten van papierdeeg, papier en karton) (2000). Papier en recyclage. COBELPA COBELPA (Vereniging van de Belgische fabrikanten van papierdeeg, papier en karton) (2004). Annual statistics 2003. COBELPA Devuyst D. (2002). Milieujaarverslag 2001. VUB Devuyst D. (2003 a). Milieujaarverslag 2002. VUB

146

Bibliografie Devuyst D. (2003 b). Dossier: Papierverbruik en papierafval aan de VUB. Milieuzorg en duurzame ontwikkeling aan de Vrije Universiteit Brussel, nr. 2, augustus 2003 Federal Environmental Agency (2000). Life cycle assessments for graphical paper. Federal Environmental Agency, Duitsland Goethals N. (1993). Milieubewust papiergebruik op kantoor. RUG en OVAM Paper Task Force (2002). Lifecycle environmental comparison: Virgin paper and recycled paper-based systems. Duke University, Environmental Defense Fund, Johnson & Johnson, McDonalds, The Prudential Insurance Company of America, Time Inc. Verenigde Staten RDC Environnement (2003). Rapport final sur la dématérialisation dans les bureaux. RDC Redant G. (2003). Digitaal denken drukt papierverbruik niet. EcoTips, nr.6, december 2003januari 2004: 30-35 Stip (Steunpunt en Informatiecentrum voor de Preventie van afval en emissies) (2002). Informatiefiches Kantoorartikelen. Stip Van Brabant A. (1995). De economische aspecten van gerecycleerd papier en karton. Thesis van de faculteit ESP, VUB Van der Eijk A. (2002). Verre Oosten boycot hoge oud-papierprijzen. Afvalforum, jaargang 6, september 2002: 16-17, Nederland van Overveldt R.(2002). Studie naar een meer milieuvriendelijk beleid i.v.m. papier aan de VUB. Thesis voorgelegd tot het behalen van de graad Milieudeskundige, VUB

Internetbronnen 1. http://www.encore-international.nl/gfx/kringloop.gif 2. http://www.encore-international.nl/gfx/blaue-engel.gif

147

Bibliografie 3. http://www.pma-milieu.nl/Milieukeurmerkenensymbolen.html 4. http://www.oneworld.org/guides/ethcons/ecolabels.html 5. http://www.grodan.nl/sw5664.asp 6. http://www.mst.dk/indu/02000000.htm 7. http://www.regenwald.org/regenwaldreport/archiv/98-2/fsc.gif http://europa.eu.int/comm/environment/ecolabel/index_en.htm http://www.ovam.be/jahia/Jahia/pid/475 http://www.ovam.be/jahia/Jahia/pid/194 http://www.ovam.be/jahia/Jahia/pid/592 http://www.ibgebim.be/nederlands/contenu/content.asp?ref=1717 http://www.ibgebim.be/nederlands/pdf/Actualites/Dossiervirtuel_dechetsdangereux_nl.htm http://www.paperrecovery.org/ http://www.cepi.org/index.asp http://www.paperprofile.com/index.html

148

Bijlagen

Bijlagen Bijlage 1: Europese standaardkwaliteiten voor papierafval Tabel 45: Europese standaardkwaliteiten voor papierafval Group A- Ordinary qualities

Group B- Medium qualities

A0 Mixed recovery paper (unsorted) A1 Mixed papers and boards (unsorted) A2 Mixed papers and boards (sorted) A3 Board cuttings A4 Old supermarket packagings A5 Old corrugated containers A6 New shavings of corrugated board A7 Over issue periodicals and magazines A8 Over issue pamphlets free from adhesive bindings A9 Mixed news and pamphlets A10 Mixed news and pamphlets free from adhesive bindings A11 Mixed pams and magazines A12 Shredded office recovered

B1 Old news B2 Over issue news B3 White lined board cuttings B4 Mixed coloured shavings B5 Bookbinders shavings B6 Bookbinders shavings without adhesive B7 Coloured letters B8 White woodfree books B9 Bookquire B10 Coloured best periodicals and magazines B11 White carbonless copy papers B12 Coloured carbonless copy papers B13 Bleached PE coated board B14 PE coated board B14b Used PE coated board B15 Woody continuous stationery

Group C- High qualities

Group D- Kraft qualities

C1 Mixed light coloured printers shavings C2 Mixed light coloured woodfree printers shaves C3 Coloured tabulating cards C4 Nonimpact printed woodfree white continuous stationery C5 Buff tabulating cards C6 Mixed white letters C7 White woodfree letters C8 White woodfree continuous stationery C9 White woodfree continuous stationery free from colouring C10 Printed white multiply board C11 Unprinted white multiply board C12 White newsprint C13 White magazine paper C14 White woody coated paper C15 White woodfree coated paper C16 White woody shavings C17 Mixed white shavings C18 White woodfree shavings C19 White woodfree uncoated shavings C20 White shavings C21 White shavings free from adhesive bindings

D0 D1 D2 D3 D4 D5 D6 D7

Brown corrugated Corrugated kraft I Corrugated kraft II Used kraft sacks Clean used kraft sacks Used kraft New kraft Unbleached kraft

Bron: Blanco, Negro en Tijero, 1997 149

Bijlagen

Bijlage 2: Ordonnantie van 22.4.1999 betreffende het voorkomen en het beheer van afval van producten in papier en/of karton Deze ordonnantie werd gepubliceerd op 14 oktober 1999 Het uitvoeringsbesluit hiervan werd gepubliceerd op 29 juni 2001. Uit het Belgisch Staatsblad: 22 APRIL 1999. - Ordonnantie betreffende het voorkomen en het beheer van afval van producten in papier en/of karton (1) Art. 1. Deze ordonnantie regelt een aangelegenheid bedoeld in artikel 39 van de Grondwet. HOOFDSTUK I. - Algemene principes Toepassingsgebied Art. 2. Deze ordonnantie is van toepassing op alle producten in papier en/of karton die op het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in het verbruik gebracht worden, zoals omschreven in artikel 383, § 1, van de wet van 16 juli 1993 tot vervollediging van de federale staatsstructuur. Definities Art.

3.

In

de

zin

van

deze

ordonnantie

wordt

verstaan

onder

:

1° kosteloos informatieblad : alle kosteloze publicaties die met een bepaalde regelmaat verschijnen, met uitzondering van die welke uitgegeven worden door een adverteerder of een groep adverteerders die zich met dat doel verenigd hebben, en die op jaarbasis ten minste 30 % artikels met algemene informatie bevatten; 2° reclamedrukwerken : kosteloze publicaties met een handelsoogmerk niet bedoeld in 1° en ongeacht de wijze waarop ze verspreid worden; 3° recyclagepercentage : breuk, voor de producten in papier en/of karton en voor een bepaalde periode, uitgedrukt in percent, met in de teller het gewicht van de producten in papier en/of karton die werkelijk gerecycleerd worden nadat ze in het Brussels Gewest zijn opgehaald, en in de noemer het totale gewicht van de producten in papier en/of karton die in het Brussels

150

Bijlagen Hoofdstedelijk Gewest in het verbruik gebracht zijn door een belastingplichtige van de milieutaks ingevoerd bij artikel 383, § 1, van de wet van 16 juli 1993 tot vervollediging van de federale staatsstructuur. Doelstellingen Art. 4. Deze ordonnantie strekt ertoe : 1° een beter inzicht te krijgen in de stromen en de samenstelling van het afval van de in het verbruik gebrachte producten in papier en/of karton, dat in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest teruggewonnen wordt en de controle te regelen om na te gaan of de verschillende soorten afval werkelijk gerecycleerd worden; 2° zowel kwantitatieve als kwalitatieve preventiemaatregelen bij de belastingplichtigen, de consumenten, de bedrijven en de overheidsbesturen te bevorderen; 3° de hoeveelheid afval van producten in papier en/of karton dat gerecycleerd wordt progressief te verhogen en de markt van producten in papier en/of karton die worden gerecycleerd te steunen; 4° de belastingplichtigen die aan de oorsprong liggen van de productie van afval van producten in papier en/of karton gaandeweg meer verantwoordelijk te maken; 5° de artikelen 383 en 384 van de wet van 16 juli 1993 tot vervollediging van de federale staatsstructuur uit te voeren. HOOFDSTUK II. – Statistieken Statistieken Art. 5. Om te beschikken over betrouwbare statistieken over de hoeveelheid en de kwaliteit van de producten in papier en/of karton die op het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in het verbruik gebracht worden, en over het afval dat zij produceren, bezorgen de belastingplichtigen aan het Brussels instituut voor milieubeheer (hierna te noemen het BIM) statistieken over de in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tijdens elk afgelopen kwartaal in het verbruik gebrachte producten in papier en/of karton binnen een maand na dit kwartaal. Deze statistieken worden opgesteld volgens de richtlijnen van het BIM en worden bevestigd door een bedrijfsrevisor of bij zijn ontstentenis door een accountant of een certificatieinstelling.

151

Bijlagen

HOOFDSTUK III. – Preventie Preventie Art. 6. De belastingplichtige moet de volgende doelstellingen bereiken : 1° de algehele beperking van de hoeveelheden van de producten in papier en/of karton die in het verbruik gebracht worden; 2° de verbetering van de recycleerbaarheid van de producten in papier en/of karton die in het verbruik gebracht worden, onder meer door de beperking vanaf 1999 en daarna door de vermindering van het gebruik van kunststoffen om de producten van de belastingplichtigen te verpakken; 3° het gebruik van gerecycleerde vezels bij de productie van producten in papier en/of karton om voor alle producten in papier en/of karton die hij in het verbruik brengt ten minste 40 % gerecycleerde vezels te verwerken in het jaar 2000; 4° het gebruik van technieken voor de productie van producten in papier en/of karton die het milieu zo weinig mogelijk schade toebrengen, onder meer voor de inkt en de lijm. De belastingplichtige die niet geadresseerd kosteloos reclamedrukwerk of kosteloze informatiebladen verspreidt : 1° volgt de acties van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering om de verspreiding van niet geadresseerd kosteloos drukwerk te beperken of zorgt ervoor dat die gevolgd worden; 2° moet in een eerste fase streven naar een algehele vermindering met 8 % van het gewicht van niet-geadresseerde kosteloze publicaties die werkelijk rondgedeeld worden en in een tweede fase naar een vermindering met 18 % in vergelijking met de cijfers van 1995. De Regering stelt de data vast voor de eerste fase en voor de tweede fase. Om die doelstellingen te bereiken moet de belastingplichtige het BIM voor 31 oktober van ieder jaar een preventieplan met alle maatregelen die genomen zijn om de voormelde doelstellingen te bereiken en een evaluatie van de tijdens het vorige jaar bereikte resultaten bezorgen. De Regering keurt een bestek goed dat het gebruik van gewaarmerkt of van een keurmerk voorzien gerecycleerd papier en karton voorschrijft. Dit bestek wordt verplicht gesteld voor alle overheidsdiensten van het Gewest of van de gemeenten. Art. 7. § 1. De Brusselse Hoofdstedelijke Regering zorgt ervoor dat er, onder meer in de

152

Bijlagen gemeentehuizen, gratis twee soorten zelfklevers worden verdeeld die op de brievenbus kunnen worden aangebracht en waarmee de bewoners te kennen geven dat zij : 1° geen reclamedrukwerk noch kosteloze informatiebladen wensen te ontvangen; 2° of kosteloze informatiebladen maar geen reclamedrukwerk wensen te ontvangen. Zij bepaalt de vermeldingen en het model van deze zelfklevers. § 2. Het is verboden reclamedrukwerk of kosteloze informatiebladen in de bussen te steken als dit in strijd is met de vermeldingen op de brievenbus. HOOFDSTUK IV. – Recyclage Streefcijfers Art. 8. Voor iedere belastingplichtige worden de volgende streefcijfers inzake recyclage bepaald : HOOFDSTUK V. – Financiering Interventiefonds Art. 9. Met toepassing van artikel 45 van de gecoördineerde wetten op de rijkscomptabiliteit van 17 juli 1991, wordt een interventiefonds als begrotingsfonds opgericht dat bestemd is voor de financiering van de selectieve ophalingen, de bewustmaking van de bevolking en het op de markt brengen van het papier, die noodzakelijk zijn om de doelstellingen in artikel 8 te bereiken. Het fonds wordt gestijfd door de belastingplichtige ten belope van het bedrag dat als volgt berekend wordt : 10 Belgische frank x N x T waar N = aantal kilo papier en/of karton dat in het verbruik gebracht is door de belastingplichtige tijdens de periode waarvoor wordt betaald; T = recyclagepercentage zoals bepaald in artikel 8 voor de periode waarvoor wordt betaald. De betaling gebeurt op grond van de hoeveelheden die door de belastingplichtige in het verbruik gebracht worden tijdens het afgelopen kwartaal, in de loop van de maand die volgt op dit kwartaal. Overeenkomsten 153

Bijlagen Art. 10. § 1. Om de doelstellingen vermeld in artikel 4 te bereiken en met name de acties te financieren die nodig zijn om het recyclagepercentage te behalen, kan het Brussels Hoofdstedelijk Gewest vertegenwoordigd door de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, een of meer overeenkomsten sluiten met een of meer belastingplichtigen of met de instelling(en) die hen vertegenwoordig(t)(en). In geen enkel geval mag een van deze overeenkomsten preventie- of recyclagedoelstellingen bepalen die minder ver gaan dan die vermeld in artikel 6 en volgende. In de overeenkomsten gesloten met de opiniedagbladpers in de zin van de wet van 19 juli 1979 strekkende tot het behoud van de verscheidenheid van de opiniedagbladpers en met de sector van de kosteloze informatiebladen en van de periodieke pers, kan de Regering bepalen dat de verplichting tot financiering van de verwezenlijking van de doelstellingen van artikel 4 zal worden uitgevoerd door het verschaffen van ruimte voor algemene informatie over het milieu van dezelfde waarde als het bedrag dat krachtens de financieringsverplichting verschuldigd zou zijn. § 2. De overeenkomst is bindend voor de overeenkomstsluitende partijen. Indien de overeenkomst gesloten is met instellingen die belastingplichtigen vertegenwoordigen, is ze ook bindend voor alle leden van de instelling of een deel van haar leden, die bepaald worden volgens de regels gesteld in de overeenkomst. De overeenkomst is van rechtswege bindend voor de bedrijven die tot de instelling toetreden nadat de overeenkomst gesloten is. De leden van een instelling die een overeenkomst gesloten heeft kunnen zich niet onttrekken aan hun verplichtingen door van hun toetreding af te zien. § 3. De artikelen 5 tot 9 van deze ordonnantie zijn slechts van toepassing op de belastingplichtigen die noch persoonlijk noch door bemiddeling van een instelling die hen vertegenwoordigt, een overeenkomst gesloten hebben. § 4. De Brusselse Hoofdelijke Raad wordt ingelicht over de ontwerpen van overeenkomst waarover onderhandeld wordt. Elke overeenkomst die wordt gesloten, wordt ter kennis gebracht van de raad en openbaar gemaakt. Milieutaksen Art. 11. De bewijzen vereist voor de vrijstelling van de milieutaks zullen afgegeven worden overeenkomstig artikel 384, derde lid van de wet van 16 juli 1993 tot vervollediging van de federale staatsstructuur, voor zover : 1° de belastingplichtige zijn verplichtingen waartoe hij gehouden is krachtens de artikels 5, 6, 8 en 9 of de overeenkomst gesloten op grond van artikel 10 is nagekomen; 154

Bijlagen 2° de kosten gedaan voor het bereiken van de percentages vastgesteld in artikel 8 volledig gedekt zijn door het interventiefonds. HOOFDSTUK VI. - Administratieve sancties Art. 12. Met een administratieve boete van 1 000 BEF tot 1 000 000 BEF wordt gestraft, hij die de bepalingen van deze ordonnantie overtreedt of de verplichtingen niet nakomt die hij in het kader van een overeenkomst is aangegaan. Het bedrag van de boete en de betalingstermijn worden bij besluit van de Regering bepaald, volgens de aard van de overtreding en nadat de persoon die tot een administratieve boete veroordeeld kan worden de kans heeft gekregen zich te verdedigen. Het bedrag van de geïnde boetes wordt in het in artikel 9 bedoelde begrotingsfonds gestort. Art. 13. In geval van niet-betaling van de boete, wordt een dwangbevel uitgereikt door de ontvanger van de dienst ontvangsten en belastingen van het bestuur financiën en begroting van het ministerie. Het bevelschrift wordt geviseerd en uitvoerbaar verklaard door de directeur-generaal van het bestuur financiën en begroting van het ministerie. Hiervan wordt kennis gegeven bij een ter post aangetekende brief. HOOFDSTUK VII. – Slotbepalingen Art. 14. Iedere belastingplichtige mag de uitvoering van zijn verplichtingen zoals bepaald in de artikelen 5 tot 9 toevertrouwen aan een persoon die erkend is overeenkomstig de artikelen 70 tot 78 van de ordonnantie van 5 juni 1997 betreffende de milieuvergunningen. Art. 15. De bepalingen inzake toezicht en dwang van de ordonnantie betreffende de opsporing, de vaststelling, de vervolging en de bestraffing van misdrijven inzake leefmilieu zijn van toepassing op deze ordonnantie.

155

Bijlagen Op 19 februari 2004 werden enkele wijzigingen aangebracht in de ordonnantie: 19 FEBRUARI 2004. - Ordonnantie tot wijziging van de ordonnantie van 22 april 1999 betreffende het voorkomen en het beheer van afval van producten in papier en/of karton (1) Art. 2. Artikel 2 van de ordonnantie van 22 april 1999 betreffende het voorkomen en het beheer van afval van producten in papier en/of karton wordt vervangen door het volgende artikel : « Deze ordonnantie is van toepassing op alle afval van producten in papier en/of karton die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op de markt wordt gebracht. » Art. 3. In artikel 3 van dezelfde ordonnantie worden de volgende wijzigingen aangebracht : 1° er wordt een 1°bis ingevoegd luidend als volgt : « 1°bis. - producten in papier en/of karton : publicaties met een handelsoogmerk ongeacht de wijze waarop ze verspreid worden, telefoon- en telefaxgidsen, kranten, weekbladen, maandbladen, tijdschriften, met uitzondering van belangrijke boekdelen, met name encyclopedieën die in afleveringen worden uitgegeven en waarvan de publicatie over een welbepaalde periode wordt verdeeld. » 2°, in de bepaling onder 3° worden de woorden « door een belastingplichtige van de milieutaks ingevoerd bij artikel 383, § 1, van de wet van 16 juli 1993 tot vervollediging van de federale Staatsstructuur » vervangen door de woorden « door een producent, een invoerder of een verdeler ». 3° het artikel wordt aangevuld als volgt : « 4° producent : elke persoon die een product in papier en/of karton vervaardigt en het in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op de markt brengt; 5° invoerder : elke andere persoon dan een producent, die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een product in papier en/of karton invoert en op de markt brengt; 6° verdeler : elke persoon die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voor rekening van een of meerder producenten of invoerders, een product in papier en/of karton bij een of meerder kleinhandelaars verdeelt. » Art. 4. In de artikelen 4, - 2° en - 4°, 5, 6, eerste, tweede en derde lid, artikel 9, tweede lid als gewijzigd bij het besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 8 november 2001, en derde lid, artikel 10, § 1, eerste lid, § 2, eerste lid en § 3, en artikel 14 van dezelfde 156

Bijlagen ordonnantie, worden de woorden « belastingplichtige » en « belastingplichtigen » respectievelijk vervangen door de woorden « producent, invoerder of verdeler » en « producenten, invoerders of verdelers ». Art. 5. Punt 5° van artikel 4 van dezelfde ordonnantie wordt opgeheven. Art. 6. Artikel 8 van dezelfde ordonnantie wordt vervangen door het volgende artikel : « Voor de jaren 2003 en 2004 bedraagt het recyclagepercentage 75 % voor alle producenten, invoerders en verdelers. Voor de jaren 2005 en 2006 bedraagt het recyclagepercentage 80 % voor alle producenten, invoerders en verdelers. Vanaf 1 januari 2007 bedraagt het recyclagepercentage 85 % voor alle producenten, invoerders en vérdelers. » Art. 7. Artikel 11 van dezelfde ordonnantie wordt opgeheven.

157

Bijlagen

Bijlage 3: Het Charter en Label van de Eco-dynamische Ondernemingen Het Charter voor milieuvriendelijk verbruik en afvalbeheer, een actie die werd opgestart in het raam van de het eerste Afvalstoffenplan 1992-1997, heeft ondertussen 240 aanhangers op de been gebracht. Eind 1998 werden 8 ECO-IRIS-prijzen “kantoor” uitgereikt voor de beste verwezenlijkingen op het vlak van afvalpreventie en –beheer. Het gaat om een vrijwillige actie van preventie en beheer, in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Uit overleg met alle aangeslotenen is de wens naar buiten gekomen van een algemenere aanpak, gebaseerd op de invoering van een milieubeheerssysteem, dat de afvalproblematiek integreert in de andere domeinen van het leefmilieu. Zo heeft het BIM het charter en het label “eco-dynamische onderneming” uitgewerkt, die in mei 1999 werden voorgesteld aan de privé- en overheidsbedrijven in het Brusselse Gewest. Het charter “Eco-dynamische onderneming” omvat voortaan het charter “eco-consumptie”. Begin 2002 namen ongeveer 120 ondernemingen deel aan het systeem en waren dus kandidaat voor het label. Een vijftigtal ondernemingen heeft het label al ontvangen. De kandidaten voor het label zijn afkomstig uit alle activiteitensectoren: commerciële activiteiten, industriële activiteiten en bestuurlijke activiteiten. Het programma “Eco-dynamische onderneming” is het voorwerp van regelmatige promotieacties bij privé-/overheidsondernemingen en wordt –onder andere- gekenmerkt door gratis begeleidende maatregelen voor de kandidaat voor het label door specialisten. De “afvalstoffen” vormen een essentieel milieudomein van het charter “Eco-dynamische onderneming”. De criteria die doorslaggevend zijn voor de toekenning van het label hebben hier betrekking op de beheerspraktijken, de technologische keuzes en de gedragingen die het mogelijk maken in de eerste plaats de kwantitatieve en de kwalitatieve preventie van afval te promoten (beperking van het gebruik van grondstoffen, beperkingen aan de bron van afvalproductie en vermindering van de productie van gevaarlijk afval) en het geproduceerde afval op de aangewezen manier te beheren. Deze criteria veronderstellen bij aanvang een

158

Bijlagen follow-up van het verbruik van materialen, producten die afval voortbrengen, evenals een follow-up van de verschillende afvalstromen. Het uiteindelijke streefdoel is een doeltreffende (kwalitatieve en kwantitatieve preventie en een gunstige evolutie van de gesorteerde fracties. Om de ondernemingen te helpen de principes van milieubeheer toe te passen, met name op het vlak van afval, organiseert het programma “Eco-dynamische onderneming” opleidingen en een individuele follow-up van de kandidaten voor het label, door mee te werken aan de uitvoering van “afvalaudits” bij deze ondernemingen.

159

Bijlagen

Bijlage 4: Papierverbruik (wit) per dienst, gerangschikt van hoog naar laag Dienst PRSS RGAC RECE LWAC MEBO DINF ETRO ESAC DNTK FABI VECO ZSCJ FAFY DSCH SGER CHIS DBIO IDLO WERK SOCI HYDR MEMC ETEC DBIT META GFAC WEAC CIB TWAC MFAB TONA FYSP STRO COPR DGGF ON MFYS AGOG DF INFO RECT SCRI POAC BEDR BEIF ST

Papierverbruik* 3100,7 423,3 370,0 265,0 228,3 212,7 208,3 204,3 190,7 161,7 156,3 152,3 152,0 150,7 146,3 145,7 141,7 131,7 131,3 125,7 122,3 120,0 116,7 115,0 106,7 99,3 97,3 91,7 88,3 87,7 83,3 78,3 78,3 75,0 75,0 72,3 66,0 63,3 63,0 61,7 59,0 58,7 58,3 58,0 57,0 57,0

ITOW SS FASC CYTO ELEC GESG ARCH ECON IMMI SCOM INTR BIOV VUCY AI COPS MESO ROVE POLI DK HU FM STOO KINE DC EXAN EXPA SOCO ZSCB HUIS RS IN AROR SROM PEDO EDUC BS AOSC ECOR TK POSC FYSC SGES SKAR SORE MICH STRA

56,7 53,3 51,7 50,0 50,0 50,0 48,3 46,7 46,7 45,7 44,7 43,3 43,3 40,0 40,0 39,0 39,0 38,7 38,3 38,3 37,0 36,7 35,7 33,3 31,7 31,0 31,0 31,0 30,0 30,0 26,0 25,3 24,7 24,0 23,3 23,0 22,7 22,0 21,0 20,7 18,3 18,3 18,3 17,7 16,7 15,3

ANAT CO STBR BEFY MAPO CLEA IPAV LB LE MICE SD PESP DWIS FISR GFAN VH SJ AS HA SV WISK DGLG SWIJ KO OWR TJ ZSCA HNMR KI GS CR PRIR RETG BIOF CEMS BIOM MEKO PI AD FCOL KR FA GP HWAC BRUT DP

13,3 13,0 12,7 11,7 11,7 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 9,3 8,7 8,3 8,3 8,3 8,0 7,7 7,7 6,7 6,7 6,3 5,7 5,3 5,3 5,3 5,3 5,0 5,0 3,7 3,3 3,3 3,3 3,0 2,0 1,7 1,7 1,7 1,3 1,3 1,3 1,0 1,0 1,0 0,7 0,3

* Gemiddelde over 3 jaar (2001-2003). Het getal dient vermenigvuldigt te worden met 1000 om het aantal vellen papier te bekomen.

160

Bijlagen

Bijlage 5: Lijst van e-mailadressen waar de enquête naartoe werd gestuurd 1. WIT PRSS [email protected] , [email protected] , [email protected]

RGAC [email protected],

[email protected],

[email protected],

[email protected] , [email protected]

RECE [email protected], [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected],

[email protected],

[email protected],

[email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected], [email protected] , [email protected]

LWAC [email protected], [email protected]

[email protected],

V i v i a n e . S e r v r a n c k x @ v u b . a c . b e,

,[email protected],

[email protected],

[email protected]

MEBO [email protected] , [email protected]

,

[email protected]

,

[email protected] , [email protected]

,

[email protected] , [email protected]

[email protected]

,

[email protected] , [email protected]

,

[email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected]

,

[email protected] , [email protected]

,

[email protected] ,

,

,

[email protected]

,

,

[email protected]

[email protected]

[email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected]

,

[email protected] , [email protected]

,

,

[email protected] , [email protected]

[email protected] , [email protected] [email protected] , [email protected]

,

,

[email protected] , [email protected]

,

[email protected] , [email protected]

,

[email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected]

161

Bijlagen

DINF [email protected],

[email protected],

[email protected],

[email protected],

[email protected], [email protected], [email protected]

ETRO [email protected]

ESAC [email protected]

DNTK [email protected] , [email protected]

,

[email protected]

,

[email protected]

,

[email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected]

,

[email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected]

,

[email protected] , [email protected]

,

[email protected]

,

[email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] ,

[email protected]

,

[email protected]

[email protected]

,

[email protected]

, [email protected]

[email protected] , [email protected]

,

,

,

[email protected]

,

[email protected] , [email protected]

,

[email protected]

FABI [email protected] , [email protected] , [email protected]

,

[email protected]

[email protected]

,

[email protected]

,

,

[email protected]

[email protected] ,

[email protected]

, ,

[email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected]

,

[email protected]

,

[email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected]

2. KRING

162

Bijlagen DBIO CEGE [email protected] , [email protected] , [email protected]

,

[email protected]

,

[email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected]

APNA [email protected]

,

[email protected]

,

[email protected]

,

[email protected]

,

[email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected]

ETOX [email protected] , [email protected] , [email protected]

MEKO [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected]

,

[email protected]

,

[email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected] , [email protected]

UCOS [email protected]

ZSCB [email protected] , [email protected] , [email protected] ,

[email protected] ,

[email protected]

163

Bijlagen

Bijlage 6: Papierverbruik (kringloop) per dienst, gerangschikt van hoog naar laag

2001

2002

2003

Dienst

Papierverbruik

Dienst

Papierverbruik

Dienst

Papierverbruik*

MEKO

200

PRSS

540

MEKO

245

DK

8

DGGF

20

ETRO

30

MEBO

150

UC

7

HWAC

5

IDLO

25

ZSCB

85

KI

7

DBIO

2

DBIO

12

DBIO

78

HNMR

5

MC

2

ZSCJ

10

ETEC

50

GS

5

DNTK

1

CIB

5

HYDR

30

AROR

5

FASC

1

ECOR

5

ITOW

28

SJ

5

DNTK

2

TONA

25

HWAC

4

CIB

22

POAC

4

MICE

20

KR

3

SS

20

KINE

3

SCRI

20

SGER

3

WERK

19

DSCH

3

SOCO

15

MFYS

2

IMMI

15

INTR

2

WEAC

10

ST

2

RECT

10

COPR

1

POSC

10

KO

10

EXPA

8

TOTAAL

*

231

TOTAAL

*

629

TOTAAL 870

* Het getal dient vermenigvuldigt te worden met 1000 om het aantal vellen papier te bekomen.

164

Bijlagen

Bijlage 7: Inhoud van de enquête voor de gebruikers van wit papier Deel 1: Profiel Op welke dienst van de VUB bent u werkzaam?

Wat is uw functie binnen de VUB?

Hoeveel vellen papier PRINT u gemiddeld per week? <10 vellen papier 10 tot 50 vellen papier 50 tot 100 vellen papier 100 tot 500 vellen papier 500 tot 1000 vellen papier >1000 vellen papier Hoeveel vellen papier KOPIEERT u gemiddeld per week? <10 vellen papier 10 tot 50 vellen papier 50 tot 100 vellen papier 100 tot 500 vellen papier 500 tot 1000 vellen papier >1000 vellen papier Deel 2: Gerecycleerd papier

165

Bijlagen Heeft u ooit gebruik gemaakt van gerecycleerd papier voor een printer of kopieerapparaat? Ja

Indien ja, hoe vaak hebt u dit dan gedaan? Eenmalig

Indien u vaker wit papier gebruikt en geen gerecycleerd papier, wat zijn dan uw motivaties hiervoor? (meerdere antwoorden mogelijk) Het is gemakkelijk: het zit nu eenmaal in de printer of het kopieerapparaat Het uitzicht: gerecycleerd papier is slordiger, het is minder officieel Het resultaat: gerecycleerd papier geeft een minder goede afdrukkwaliteit Het apparaat zelf: dan is er minder kans dat de printer of het kopieerapparaat vastloopt De prijs: gerecycleerd papier is duurder dan wit papier Ik gebruik geen wit papier (meer) Andere reden:

Welke uitspraak past bij u? (meerdere of geen antwoorden mogelijk)

Ik heb in het verleden al eens gebruik gemaakt van kringlooppapier voor printer/kopieerapparaat, en heb hier slechte ervaringen mee Ik hoor vaak negatieve opmerkingen over kringlooppapier, en daarom blijf ik liever bij het witte papier Ik zou enkel overschakelen op kringlooppapier indien de VUB overheid dit verplicht

166

Bijlagen Ik zie het wel zitten om gerecycleerd papier te gebruiken, maar ik beslis niet o v e r

d e

a a n k o p e n

Deel 3: Anders gaan gebruiken Vindt u dat er aan het papierverbruik op de VUB iets gedaan moet worden?

Ja Nee, we doen ons best om het papierverbruik te beperken, meer kunnen we niet doen Nee, ik heb er geen tijd voor Nee, er zijn meer relevante problemen waarover we ons zorgen moeten maken Welke van onderstaande papierbesparende maatregelen gebruikt u?

a)

Gerecycleerd papier gebruiken

Ja

b)

Dubbelzijdig afdrukken

Ja

c)

2 A4's printen op 1 A4

Ja

d)

e)

f)

g)

Papierbesparende lay-out kiezen (plaatsbesparend lettertype, regelafstand,

Ja

smallere marges, enz.) Het papierafval in een aparte vuilbak deponeren Gebruik maken van Blackboard, het digitale leerplatform van de VUB voor

Ja

Ja

docent en student (http://www.vub.ac.be/OSC/voorzieningen/blackboard.php) Gebruik maken van een centraal prikbord voor mededelingen aan de eigen

Ja

dienst

Welke gewoontes zou u zelf kunnen veranderen?

167

Bijlagen

a) Gerecycleerd papier gebruiken in plaats van wit papier in printers en kopieerapparaten Ja, voor alle documenten die ik print/kopieer Ja, voor niet-officiële (dus persoonlijke) documenten Nee b) Dubbelzijdig afdrukken Ja, voor alle documenten die ik print/kopieer Ja, voor niet-officiële (dus persoonlijke) documenten Nee c) 2 A4's printen of kopiëren op 1 A4 Ja, voor alle documenten die ik print/kopieer Ja, voor niet-officiële (dus persoonlijke) documenten Nee d) De lay-out zo kiezen dat ze papierbesparend is (gebruikmaken van een plaatsbesparend lettertype, regelafstand, smallere marges, enz.) Ja, voor alle documenten die ik print/kopieer Ja, voor niet-officiële (dus persoonlijke) documenten Nee e) Alle papieren afval in een aparte vuilbak deponeren Ja, zo hoort het Nee, er wordt hier toch niet gescheiden opgehaald Nee, daar hou ik me niet mee bezig

168

Bijlagen f) Gebruik maken van Blackboard, het digitale leerplatform van de VUB voor docent en student (http://www.vub.ac.be/OSC/voorzieningen/blackboard.php) Ja Nee g) Gebruik maken van een centraal prikbord voor mededelingen aan de eigen dienst Ja Nee Heeft u nog bijkomende opmerkingen dan kan u die hier kwijt:

169

Bijlagen

Bijlage 8: Inhoud van de enquête voor de gebruikers van kringlooppapier Gebruikers van kringlooppapier Op welke dienst bent u werkzaam? DBIO

Deel 1: Kringlooppapier Hoelang gebruikt u al gerecycleerd papier op de dienst? enkele maanden

ongeveer een jaar

enkele jaren

Welk toestel op uw dienst beschikt over kringlooppapier? het kopieerapparaat de gezamenlijke printer mijn persoonlijke printer Zorgt het kringlooppapier voor problemen met de kopieermachine? (indien de kopieermachine geen kringlooppapier gebruikt, sla deze vraag dan over)

Ik merk geen verschil met het klassieke, witte papier Ik heb de indruk dat het kringlooppapier voor meer problemen zorgt in de kopieermachines dan het klassieke, witte papier Sinds we kringlooppapier gebruiken zijn er duidelijk meer problemen Ik weet het niet In geval van problemen met het gebruik van kringlooppapier in de kopieermachine, beschrijf dan hieronder welke:

170

Bijlagen Zorgt het kringlooppapier voor problemen met de printers? (indien de printer geen kringlooppapier gebruikt, sla deze vraag dan over)

Ik merk geen verschil met het klassieke, witte papier Ik heb de indruk dat het kringlooppapier voor meer problemen zorgt in de printers dan het klassieke, witte papier Sinds we kringlooppapier gebruiken zijn er duidelijk meer problemen Ik weet het niet In geval van problemen met het gebruik van kringlooppapier in de printer, beschrijf dan hieronder welke:

Grijpt u voor sommige documenten terug naar het witte papier? Nee

Ja

Indien u ja heeft geantwoord, welke documenten zijn dat dan?

Heeft u nog andere klachten/opmerkingen over het gebruik van kringlooppapier?

Deel 2: Papierbesparende maatregelen Let u bij het opmaken van een document erop dat de lay-out (lettertype, regelafstand, marges,...) niet onnodig papierverslindend is?

171

Bijlagen Altijd

Dikwijls

Soms

Zelden

Nooit

Vindt u deze maatregel makkelijk om in te voeren tijdens uw werkzaamheden? Zeer handig en zeer gemakkelijk Handig en redelijk gemakkelijk Niet zo handig en/of gemakkelijk Problematisch en/of redelijk moeilijk Zeer problematisch en/of zeer moeilijk Print u dubbelzijdig? Altijd

Dikwijls

Soms

Zelden

Nooit

Vindt u deze maatregel makkelijk om in te voeren tijdens uw werkzaamheden? Zeer handig en zeer gemakkelijk Handig en redelijk gemakkelijk Niet zo handig en/of gemakkelijk Problematisch en/of redelijk moeilijk Zeer problematisch en/of zeer moeilijk Kopieert u dubbelzijdig? Altijd

Dikwijls

Soms

Zelden

Nooit

Vindt u deze maatregel makkelijk om in te voeren tijdens uw werkzaamheden? Zeer handig en zeer gemakkelijk Handig en redelijk gemakkelijk Niet zo handig en/of gemakkelijk Problematisch en/of redelijk moeilijk Zeer problematisch en/of zeer moeilijk 172

Bijlagen

Drukt u soms 2 A4's af op 1 A4? Altijd

Dikwijls

Soms

Zelden

Nooit

Vindt u deze maatregel makkelijk om in te voeren tijdens uw werkzaamheden? Zeer handig en zeer gemakkelijk Handig en redelijk gemakkelijk Niet zo handig en/of gemakkelijk Problematisch en/of redelijk moeilijk Zeer problematisch en/of zeer moeilijk Heeft u nog bijkomende opmerkingen dan kan u die hier kwijt:

173

Bijlagen

Bijlage 9: Inhoud van het pop-up scherm na het invullen van de enquête voor gebruikers van wit papier

Bedankt voor het invullen van de vragenlijst!

Wist u dat... De aankoopdienst biedt sinds 2001 gerecycleerd papier aan voor printers en kopieerapparaten, dat goedkoper is dan het witte papier (5.25 € voor 1000 vellen gerecycleerd papier van Steinbeis tov 5.74 € per 1000 vellen voor wit papier).

Dit gerecycleerd papier is niet van dezelfde kwaliteit als dat van enkele jaren geleden: vandaag de dag kan gerecycleerd papier zonder problemen gebruikt worden voor printers en kopieerapparaten. De diensten MEKO en UCOS van de VUB gebruiken het al jaren, en sinds kort is ook DBIO op de kar gesprongen. Er doen zich geen problemen voor met het gerecycleerd papier zoals vastlopen e.d. van de apparatuur, dit type papier is immers uitgebreid getest (en goedgekeurd!).

Staat gerecycleerd papier slordig? Misschien oogt het gebruik ervan juist sympathieker, je staat immers voor iets. Vergeet ook niet dat je als universiteit een voorbeeld kan stellen. Trouwens, eens je gewend bent aan gerecycleerd papier zullen je ogen het witte papier wel zeer fel vinden.

Ik ben overtuigd! Wat kan ik nu doen? Bestel bij de aankoopdienst het gerecycleerd papier i.p.v. het gewone witte papier. Voorzie een lade van de printer/het kopieerapparaat met gerecycleerd papier, en een andere met wit papier. Zo kan iedereen zonder extra moeite de juiste keuze maken voor de juiste opdracht.

174

Bijlagen Print/kopieer recto verso. Je aankoop van papier zal halveren... Mijn printer/fotokopieerapparaat heeft al die functies niet! OK, je kan altijd een extra lade aankopen, of een module op je printer zetten die het recto verso printen ondersteunt. Als je het prijskaartje hiervan maar niets vindt, hou dan gewoon rekening met deze eigenschappen van printers/kopieerapparaten als er een nieuw toestel aangekocht wordt.

En ook nog... Vraag in het Crazy Copy Center naar gerecycleerd papier, en met 1 extra druk op de knop kan je recto verso kopiëren. Ophaling van papieren afval: Sinds 24 maart 2003 wordt papierafval op de Campus Etterbeek apart opgehaald. Het papieren afval dient naar speciaal daarvoor voorziene containers gebracht te worden, die zich bevinden in de garages van gebouw M en K en in de rotules 2 (niveau -1), 4 en 6. Op de campus Jette wordt de gescheiden ophaling sinds 1995 georganiseerd: het papieren afval wordt door het personeel verzameld in herbruikbare kunststofzakken en wordt door het poetspersoneel afgevoerd.

175

Bijlagen

Bijlage 10: Commentaren ingevoerd bij “Bijkomende opmerkingen” in de WITenquête De commentaren zijn gerangschikt per thema. Sommige mensen hadden voor meerdere thema’s een opmerking, en deze zijn dan ook opgesplitst. Er waren in totaal 41 mensen die opmerkingen neerschreven. Papierafval Aparte papierophaling meer toegankelijker maken Ook grote kartonnen dozen van verpakkingmateriaal belanden ook gewoon in de container!!! Dus ook deze recycleren!! De papiercontainer in gebouw K wordt vaak niet tijdig leeggemaakt, of is soms zelfs niet aanwezig, bovendien gooit men hier vaak ook ander afval in, je best doen is soms frustrerend. We moeten alles ook zelf wegbrengen en dat is voor bepaalde mensen hier een probleem. Schoonmaakpersoneel mengt het afval en gooit ook zakken in de papiercontainer als de andere te vol is. Het is een structureel probleem Als je papier in je vuilbak dropt, wordt dat mooi samen met de vuilbak leeggemaakt door de kuisploeg. Indien je naast die vuilbak een doos zet met enkel papier dan wordt die doos niet meegenomen want dat staat niet in de "jobdescription" van het kuispersoneel....misschien daar eerst eens mee beginnen! De papierophaal (via het leegmaken van de gele containers) aan de VUB is naar mijn inzien een ramp. Ondertussen is ook de gele container aan de achterkant van gebouw B "verdwenen", nadat ze maandenlang overvol heeft blijven staan. Verder is er geen aanmoediging of verplichting vanwege de academische overheid om papier te sorteren, en wordt er hier trouwens ook niets voor voorzien. We behelpen ons met kartonnen dozen, die we zelf naar de containers brengen. Ook vraag ik me af wat het onderhoudspersoneel aanvangt met dozen met papier die soms in de gangen wordt achtergelaten.

176

Bijlagen Ik hou altijd oud-papier apart en deponeer het vervolgens in de papiercontainer. Hoewel het extra moeite vraagt, heb ik er geen probleem mee. Nochtans vind ik het frustrerend als ik een paar uur later opmerk dat er andere afval bijgestort werd en dat hierdoor mijn gedeponeerd papier uiteindelijk toch niet gerecycleerd zal worden Bij mijn weten bestaat er geen enkele systematische ophaling (kuisvrouw) van afval zodat men wel verplicht is alles in de prullenmand te kieperen Waar kan ik oud papier dumpen (campus oefenplein)? Het is niet voldoende in elk bureel een aparte vuilbak voor papier te hebben; de kuisploeg moet van haar werkgever de opdracht krijgen deze naar een centrale aparte vuilbak te brengen De containers voor papier zijn minder gemakkelijk te vinden dan in het verleden. Vaste plaatsen voor deze containers zou helpen. Wat betreft papierophaling, hangt het Rekencentrum m.i. wel af van de ULB. Ik weet ook niet in welke mate op de VUB ook andere zaken gerecycleerd worden, zoals blikjes e.d. Het selectief ophalen van onder meer gevaarlijke producten,glas, PMD, ...aan de VUB vind ik zeker zo belangrijk. Wij (collega's binnen één bureau) trachten zoveel mogelijk ons papier gescheiden te sorteren al twijfelen soms aan de doeltreffendheid ervan, als je de papiercontainer op de vub bekijkt (vaak bevatten deze meer dan alleen papier)!! Bij APNA zijn er een aantal mensen die hun papier scheiden van het restafval, maar dit wordt daar door het kuispersoneel niet altijd afzonderlijk behandeld nadien (er is ook geen papiercontainer zoals in het ZSCB) Waar mogelijk wordt bespaard en gesorteerd, maar er bestaat geen aparte afhaling van papier op onze dienst, wat het sorteren bemoeilijkt (opstapeling van papierafval, moeten lenen van auto om dit weg te brengen, tijdverlies, ...

177

Bijlagen Tips Eénzijdig geprint papier kan ook nog eens als kladpapier gebruikt worden Ik gebruik ook kladpapier van eenzijdig en zelf versneden papier om te besparen. Dubbelzijdig printen vind ik niet goed voor de kwaliteit/ rol wordt vuil en er moet dan toch meerdere papieren geprint worden vooraleer ze weer "proper" is. Besparen kan maar het moet handig blijven om te werken. Je kan besparend werken,maar de tekst moet nog overzichtelijk blijven. Nog een tip: hergebruik van misdrukken als kladpapier. Ik ben voor ecologisch verantwoord papierverbruik maar de maatregelen mogen efficiënt functioneren niet in de weg staan. In ETRO hebben we een controle ingebouwd waar we regelmatig de topverbruikers in een lijst kenbaar maken. Dit heeft tijdelijk effect op papierverbruik maar geen lange-termijn vermindering van het papiergebruik als gevolg Ik lees bijna alles op de pc, en print enkel als het echt nodig is (dus in 90% van de gevallen voor officiële doeleinden). Verder wordt ook allerhande andere zaken online gedaan (bijv. gebruik van elvas, geen (papieren) valvas of mededelingsborden maar gebruik van mailinglijsten en elvas, studenten voor zover mogelijk elektronisch laten afgeven, etc). Verder wordt er 'gerecycleerd' door gebruikt papier bij te houden (ook bijv. post die we krijgen) en op de achterzijde te printen In het ZSCB gebeuren reeds vele van de voorgestelde maatregelen. De studenten gebruiken ook hier de printer voor hun grafieken,ze gebruiken daarvoor reeds gebruikt papier Gebruik van geprint papier als kladpapier (1zijdig printen, 1zijdig schrijven) Blackboard Blackboard wordt vervangen

178

Bijlagen Systemen zoals Blackboard zouden in ons geval waarschijnlijk weinig verschil uitmaken. Berichten naar de studenten gebeuren meestal mondeling of via de mailinglists van elvas (elvas.vub.ac.be). In praktijk is het ook zo dat elektronisch doorgegeven lesnota's door bijna alle studenten zullen afgedrukt of gekopieerd worden, wat dus ook maximaal maar een beperkte winst zal opleveren... Wij maken ook gebruik van een digitaal platform, maar niet Blackboard We gebruiken een eigen leeromgeving en niet blackboard. Prikbord Het centrale "prikbord" is meestal e-mail. Mededelingen worden bij ons vaak gedaan via e-mail, zowel interne als externe mededelingen. Binnen de dienst ETRO worden mededelingen aan de eigen dienst normaalgezien geregeld via e-mail met behulp van speciale e-mail aliases. Hiervoor gebruiken we dus nauwelijks papier. "prikbord" is bij onze dienst een website waar iedereen "nieuws" kan toevoegen Mededelingen voor de eigen dienst gebeuren doorgaans altijd per mail, waardoor er helemaal geen papier meer aan te pas komt! We gebruiken niet echt een centraal 'prikbord' meer (omslachtig), maar wel het systeem van een e-mail vakgroepverzendingslijst. De meeste mededelingen aan onze dienst gebeuren reeds per mail of op een centraal prikbord Het gebruik van een prikbord op de dienst is overbodig, aangezien we maar met drie mensen op deze dienst werken en alles heel eenvoudig mondeling of elektronisch wordt doorgebriefd.

179

Bijlagen Het gebruik van een prikbord aan onze dienst is al lang achterhaald, alle mededelingen gebeuren per e-mail Ik gebruik vooral e-mail voor medelingen Aan de andere kant zijn er wel al wat inspanningen gedaan om meer via e-mail met het (academisch) personeel te communiceren. Centrale prikborden voor mededelingen aan de dienst zijn voorbijgestreefd door hetzelfde medium. Andere opmerkingen Als dienst die voornamelijk met externen in contact komt, hebben wij weinig interne papierwinkel. En met een hoge frequentie van gedrukt promotiemateriaal is het moeilijk om recyclagepapier te gebruiken. Onze dienst kampt vooral met de recyclage van gebruikt papier. Hierrond wordt door de VUB te weinig inspanning geleverd om dit optimaal te doen Dubbelzijdig kopiëren is een riskante onderneming is met het huidige DINF kopiemachine (soms is die optie niet eens beschikbaar). De meeste van mijn werkdocumenten of te lezen teksten druk ik af als 2A4 op 1A4 en dit dubbelzijdig. Ik vergeet meestal wel de toner op spaarstand in te stellen (misschien niet van belang om papier te sparen). In het algemeen vind ik dat bepaalde uitnodigingen (vooral vanwege de cultuurdienst) niet echt in een aparte enveloppe op hoog kwaliteitspapier moeten worden afgedrukt. Normaal probeer ik zoveel mogelijk het printen of kopiëren van documenten te vermijden. Het grootste probleem op dit ogenblik is dat computerschermen nog steeds niet dezelfde visuele kwaliteit dan papier bieden en dat verbeteren van teksten met de computer nog niet dezelfde flexibiliteit verschaft. Het plannen van het herstructereren van een tekst en het halen van de laatste fouten uit een tekst vergt nu eenmaal het gebruik van een wit papier. Grijs recyclage papier levert onvoldoende kwaliteit om dit te doen. Bovendien is het niet gezond om ganser dagen naar een grijs papier te staren (in kantoren is er sowieso al weinig licht) en zou het wel eens de gezichtsscherpte kunnen aantasten alsook depressiviteit kunnen in de hand werken. Als ik meer dan enkele bladzijdes op recyclagepapier moet lezen, steekt het mij 180

Bijlagen al serieus tegen. Ik hoop dat de technologie de volgende jaren voldoende evolueert om het gebruik van papier overbodig te maken, maar zolang dit niet het geval is, hoop ik dat men mij nooit verplicht om nog recyclagepapier te gebruiken, tenzij men dit voldoende wit kan maken. Het is praktisch niet haalbaar om voor elke printopdracht apart papier in te steken; ofwel moeten er dan 2 printers zijn met elk een andere papiersoort of moet het gemakkelijk gemaakt worden om in eenzelfde printer , uit verschillende papier "trays" te kiezen. (bvb keuze tussen "draft" en "optimal" geeft resp. automatisch gerecycleerd of wit papier) Veel kopies of print-outs op een Faculteitssecretariaat hebben een officieel karakter. Wat wij wel doen is: - de verslagen van de Opleidingsraden, Faculteitsraad en Faculteitscollege worden op intranet gezet. De leden krijgen via e-mail een bericht wanneer dit op intranet staat. - de uitnodigingen voor deze vergaderingen worden per e-mail verstuurd. - ook brieven/mededelingen naar het AP-korps gaat via e-mail - naar de studenten toe: veel van de berichtgeving gaat via elvas of regins (bv. het versturen van hun jaarprogramma, het individueel puntenblad,...) Dubbelzijdig uitprinten met een deskjet is niet doenbaar ivm de droogtijd van de inkt; dubbelzijdig uitprinten met een laserprinter is voor het toestel zelf veel slechter (de "rol" wordt hiervan vuil) - dubbelzijdig kopiëren duurt ook veel langer als gewoon kopiëren

181

Bijlagen

Bijlage 11: Commentaren ingevoerd bij “Bijkomende opmerkingen” in de KRING-enquête Ik druk zelfs vaak 4 A4s af op 1 blad. Ik print of kopieer zelden recto verso, omdat ik het niet makkelijk te lezen vindt, vandaar dat ik vaak meerdere bladzijden op 1 blad afdruk. (DBIO) Ik maak een onderscheid tussen grote kopieeropdrachten en kleine opdrachten om het papierverbruik binnen de perken te houden. (DBIO) Dubbelzijdig afprinten is moeilijk met een printer die gebruikt wordt door veel verschillende mensen uit verschillende kantoren. Onze kopieer- en printerapparaten zijn ook te basisch. (DBIO) Twee A4's verkleinen op 1 blad lukt niet op mijn computer - slechts de bovenste helft van de tekst is dan zichtbaar. (MEKO) "Handig" en "makkelijk" hangen af van de printerinstellingen. Sommige maatregelen zijn makkelijker in te voeren dan anderen. Eens alles correct is ingesteld, is alles zeer handig en makkelijk. Niet alle printers lenen zich daartoe. (MEKO) Twee A4's op 1 A4 is vaak moeilijk te lezen, en resulteert vaak in het slechts gedeeltelijk lezen van een artikel, of het lezen neemt veel meer tijd in beslag. Documenten aanpassen (regelwijdte, marges,etc) liggen vaak niet in onze handen (vb, pdf documenten, internetpagina's, of 'reglementen' voor schrijven van artikels + document moet leesbaar zijn: meer ruimte in de tekst laat bijv beter toe 2 A4's op 1 A4 af te drukken, dan wanneer alles kort op elkaar staat). We moeten steeds zelf aanduiden bij het printen dat we tweezijdig willen afprinten. Het zou makkelijker zijn moest die printinstelling standaard zijn. Nu vergeet ik het soms, terwijl ik (bijna) altijd tweezijdig wil printen. (MEKO)

182