Apostelen
Andreas Andreas was net als zijn broer Petrus visser van beroep. Hij wordt beschouwd als de stichter en eerste bisschop van de Kerk van Byzantium. De patriarch van Constantinopel wordt beschouwd als de opvolger van Andreas, zoals de bisschop van Rome, de paus, de opvolger is van Petrus. De patriarch van Constantinopel geldt als de belangrijkste bisschop in de wereldwijde gemeenschap van Orthodoxe Kerken. Andreas werd gekruisigd aan een X-vormig kruis. Na zware geseling bonden soldaten zijn lichaam met koorden aan het kruis om zijn lijden te verlengen. Andreas wordt vaak diagonaal hangend aan dit 'andreaskruis' afgebeeld. Relieken van Andreas zijn wijd verspreid van Istanbul (Constantinopel) tot Schotland. Het andreaskruis vinden we terug in zowel de Engelse als de Schotse vlag.
Bartholomeus Bartholomeus is een van de twaalf apostelen van Jezus. Zijn volledige naam was waarschijnlijk Natanaël Bar-Tolmai, ervan uitgaande dat hij gelijkgesteld kan worden met Nathanaël (Johannes 1, 45-50). Volgens de legenden werd Bartolomeus door de apostel Philippus een volgeling van Jezus. Later werd hij prediker in Armenië. In het midden van de 1e eeuw zou Bartolomeus de dood hebben gevonden nadat hij levend werd gevild. In de kunst wordt Bartolomeus afgebeeld met de volgende attributen: mes, vaandel, schriftrol, boek, pelgrimsstaf, duivel of afgeslagen hoofd, met vel in de hand. Zoals alle apostelen wordt ook Bartolomeus als martelaar vereerd.
Filippus Filippus was degene die bij de wonderbaarlijke spijziging op de vraag van Jezus hoeveel het zou kosten om brood te kopen voor 5000 mensen, antwoordde dat dit het loon van een jaar zou zijn (Johannes 6:5-7). Volgens de overlevering predikte Filippus in Griekenland en in het Nabije Oosten en verrichtte hij wonderen. Zo riep hij in Scythië (Oekraìne) een draak op wanneer de heidenen hem verplichtten aan een beeldje van Mars te offeren. In een tempel gewijd aan slangenverering doodde hij een reuzenslang en heelde hij de slangenbeten bij de bevolking door middel van gebed. De priester van de tempel en de gouverneur van de stad zorgden ervoor dat Filippus werd gekruisigd aan een T-vormig kruis. Filippus wordt afgebeeld met de volgende attributen: lang en meestal T-vormig kruis, brood en vis, Mars beeldje, draak, slang, boek of rol.
Jacobus de meerdere Jacobus de Meerdere is een discipel en apostel van Jezus Christus. Tijdens de driejarige tocht van Jezus volgde Jacobus hem van zeer nabij en werd één van de drie belangrijkste discipelen, naast zijn broer Johannes en Petrus. Herodes liet hem met het zwaard ter dood brengen (Handelingen van de Apostelen), als eerste van de apostelen. In de middeleeuwen was Jacobus in Spanje een van de meest vereerde heiligen. Santiago (sint Jacobus) de Compostella is naar hem vernoemd. Met sint Jacob wordt veelal deze Jacobus de Meerdere bedoeld. In de christelijke iconografie is de schelp zijn attribuut. Deze is bevestigd aan zijn hoed, mantel of knapzak. De sint-jacobsschelp is hiernaar vernoemd. Het verhaal gaat dat de pelgrims van de kathedraal doorliepen naar het strand om de schelp als aandenken of drinknap mee te nemen. Jacobus wordt vaak afgebeeld met een staf of stok en veldfles, attributen van de pelgrim.
Jacobus de mindere Volgens de rooms-katholieke kerk is Jacobus de mindere een verwante van Jezus, volgens de orthodoxe kerk een halfbroer met vader als Josef en volgens de protestanse kerk was Jacobus een broer van jezus. Uit de Handelingen van de Apostelen kan worden opgemaakt dat Jakobus een vooraanstaande rol speelde binnen de christengemeente van Jeruzalem. Om deze reden wordt hij binnen de rooms katholieke kerk, maar ook binnen andere kerkgenootschappen, beschouwd als de eerste bisschop van Jeruzalem. In de westerse traditie lijkt zijn gezicht erg op dat van Jezus. Volgens een legende werd hij door de joodse raad ( het Sanhedrin) veroordeeld en als martelaar doormidden gezaagd. Volgens een andere legende werd hij met een grote houten roerlepel (voller) om linnen mee te reinigen als knots doodgeslagen. Vandaar dat Jacobus de mindere vaak met een zaag of knots als attribuut wordt afgebeeld.
Johannes Zowel Johannes als zijn broer Jacobus waren visser. Samen met Petrus werden zij de meest vertrouwelijke leerlingen van Jezus. De apostel Johannes stierf, volgens de overleveringen, op zeer hoge leeftijd als laatste van de twaalf apostelen. Volgens de traditie is hij hiermee ook de enige apostel die een natuurlijke dood stierf. De evangelist Johannes wordt in de christelijke traditie als de schrijver van het Evangelie en als dezelfde persoon als de apostel Johannes gezien. Door de meerderheid van de hedendaagse theologen en bijbelwetenschappers wordt dit echter sterk betwijfeld of ontkend. Johannes betekent 'God is genadig'.
Judas Iskariot Judas Iskariot was degene die Jezus heeft overgeleverd aan de Romeinse autoriteiten, waarna Jezus gekruisigd werd. Om deze reden wordt zijn naam vaak gebruikt in uitdrukkingen die verraad aanduiden zoals 'judaskus'. Van de twaalf apostelen was Judas de enige uit Judea; de overige elf kwamen evenals Jezus uit Galilea. Hij beheerde de
penningen van de groep rond Jezus. In het bijbelboek Handelingen van de Apostelen 1:15-26 wordt beschreven hoe de opengevallen plaats van Judas wordt ingevuld. Met behulp van loting wordt Mattias aangewezen als plaatsvervanger. Judas Iskariot is te herkennen als de figuur die Jezus kust. Op schilderingen van het laatste avondmaal is Judas Iskariot vaak wat afzijdig van de anderen geplaatst en met de rug naar de kijker afgebeeld. Ook draagt hij vaak een geldzak.
Judas Taddeus Judas Taddeüs was waarschijnlijk een visser. Taddeüs betekent zachtaardig. Uiteindelijk zou hij als prediker in Perzië zijn doodgeslagen met een knuppel en daarna zijn onthoofd met een bijl. In de christelijke iconografie is een hellebaard het attribuut van de Judas Taddeüs.
Matteus Matteus was een van de 12 apostelen die door Jezus werden geroepen. Hij wordt traditioneel gezien als de schrijver van het Evangelie volgens Matteus. Zijn roeping wordt beschreven in het Nieuwe Testament "Toen Jezus van daar verder ging, zag hij bij het tolhuis een man zitten die Matteüs heette, en hij zei tegen hem: Volg mij." (Matteus, 9:9) Marcus en Lukas noemen hem Levi. Om die reden wordt vaak ook gesproken van Matteus Levi. Matteus was de zoon van Alfeüs. Hij was tollenaar te Kapernaüm. Die regio lag in het gebied van Herodes Antipas. Daarom was hij geen Romeins beambte, maar stond hij in dienst van de vorst of heeft hij de tolweg van de stad gepacht. Waarschijnlijk was Matteus de schrijfkunst machtig en sprak hij naast zijn moedertaal Aramees ook Koinè.
Mattias De apostel Mattias (Matthias) was een schriftgeleerde die door loting aan de elf discipelen van Jezus Christus werd toegevoegd om de opengevallen plaats op te vullen van de voormalige discipel Judas Iskariot; na diens verraad en zelfmoord (Handelingen van de Apostelen 1: 15-26). Volgens de overlevering stierf hij in circa 63 in Jeruzalem de marteldood door steniging en werd hij daarna onthoofd. Het gebeente van de apostel Mattias zou in opdracht van Helena, de moeder van de Romeinse keizer Constantijn I, naar Trier overgebracht zijn. Sinds 1127 worden de relikwieën in de benedictijner abdij St. Matthias in Trier door pelgrims vereerd. Mattias wordt met de bijl afgebeeld waarmee hij werd onthoofd.
Paulus De apostel Paulus is nooit een discipel van Jezus geweest en heeft Jezus nooit lijfelijk ontmoet. Paulus was een zoon van een Farizeeër en bezat het Romeinse staatsburgerschap. Zijn levensloop wordt beschreven in
bijbelboek Handelingen van de apostelen. Volgens die bron was Paulus aanvankelijk actief als vervolger van de ontluikende geloofsgemeenschap die na de kruisiging van Jezus was ontstaan. Zelf maakt hij daar in een van zijn brieven ook melding van (Galaten 1:13). Hij bekeerde zich toen hij, op weg naar Damascus om Jezus volgelingen te bestrijden, een visioen kreeg waarin Jezus hem opriep om zich te bekeren. Paulus was een van de vroege leiders van de christelijke kerk en speelt een centrale rol in de vroege ontwikkeling en verspreiding van het christendom in de landen rond de Middellandse Zee, in het bijzonder in wat nu Griekenland en Turkije is. Paulus wordt ook de 'apostel der heidenen' genoemd. Hij was de eerste apostel die de boodschap van het Evangelie onder de heidenen, dat wil zeggen niet-Joden, verspreidde. Een groot deel van de bijbelteksten uit het Nieuwe Testament wordt aan Paulus toegeschreven. De romeinse keizer Nero veroordeelde Paulus tot de doodstraf met het zwaard. Hij overleed in Rome. In kunst en iconografie is Paulus te herkennen aan zijn kale schedel met een krans van haren rondom, en een puntige baard. Paulus heeft als attribuut het zwaard waarmee hij werd gedood en het boek met zijn geschriften. Ook wordt hij te paard afgebeeld, door de bliksem getroffen.
Petrus Petrus was oorspronkelijk een joodse visser aan het meer van Tiberias. Hij leefde samen met zijn broer Andreas van de visvangst. Petrus begeleidde Jezus gedurende diens hele openbare leven. Geen andere apostel komt in het evangelie zo vaak voor, waarbij hij soms uit naam van alle apostelen het woord voerde. Jezus zegt tegen hem: "Jij bent Petrus, de rots waarop ik mijn kerk zal bouwen, en de poorten van het dodenrijk zullen haar niet kunnen overweldigen. Ik zal je de sleutels van het koninkrijk van de hemel geven." In kunst en iconografie is Petrus vrijwel altijd te herkennen aan zijn markante grijze baard en de sleutels van de hemel. Zoals alle apostelen wordt Petrus op blote voeten voorgesteld. Tegen het einde van de 4e eeuw heeft Petrus dicht kroeshaar en een hoekige korte baard. Pas in de middeleeuwen worden apostelen door attributen onderscheiden. De apostel Petrus heeft diverse attributen: - De haan verwijst naar Petrus verloochening van Jezus en zijn berouw daarover. - De sleutel verwijst naar Jezus belofte om Petrus de sleutel van het koninkrijk van de hemel te geven. - Het omgekeerde kruis verwijst naar het kruis waaraan Petrus, volgens de overlevering, ter dood is gebracht. - De tiara verwijst naar de macht van Petrus als paus. - Vaak wordt Petrus afgebeeld als bisschop met alle waardigheidssymbolen, die de gelovigen zegent. - Soms wordt Petrus afgebeeld als eenvoudige visser met een net. - Soms wordt Petrus afgebeeld als oude man met gebroken handboeien.
Simon de Zeloot
Simon de Zeloot was een apostel van Jezus Christus waarover weinig meer bekend is dan zijn naam. Zeloot betekent 'ijveraar' en verwijst naar een groep van nationalisten die ijverden voor de verdrijving van de Romeinen. Simon zou doormidden zijn gezaagd. Hij wordt vaak met een grote zaag afgebeeld.
Thomas De apostel Tomas (ook wel Judas Thomas Didymus genoemd) is een van de twaalf leerlingen van Jezus uit het Nieuwe Testament. Aan Tomas worden verschillende apocriefe werken toegeschreven: Evangelie van Thomas, Handelingen van Thomas en Kindheidsevangelie van Thomas. Thomas is vooral bekend geworden vanwege zijn ongeloof. Na de opstanding van Jezus wilde hij eerst de littekens van de kruisdood zien en aanraken voordat hij kon geloven in de verrijzenis van Jezus. De Bijbel geeft geen biografische informatie over Tomas. Hij komt ook maar enkele keren voor in de evangeliën. Thomas is te herkennen als de figuur die zijn hand legt op een wond van Jezus.
