Stichting Reclame Code T.a.v. Reclame Code Commissie Buitenveldertselaan 106 Postbus 75684 1070 AR AMSTERDAM Schaijk, 23 augustus 2014
Betreft: Dossiernr:
Reactie op verweerschrift inzake Reduform van Tommy Teleshopping 2014/00506
Geachte heer/mevrouw, Onlangs ontving ik van jullie een kopie van het verweerschrift van mr. R.M.I. van der Straaten van Marree Dijxhoorn Advocaten naar aanleiding van mijn klacht met dossiernummer 2014/00506 (Tommy Teleshopping, inzake Reduform). Bij deze wil ik graag gebruik maken van de mogelijkheid om op dit verweerschrift te reageren.
Met vriendelijke groet,
Rob van Berkel
1
Inhoudsopgave
1.
Kanttekeningen bij de onderzoeken die zijn aangehaald ............................................ 2
2.
Ontbrekende onderbouwingen ............................................................................... 5
3.
Toevoegen van warmte en de stofwisseling en het calorie-verbruik ............................ 6
4.
Opmerkingen ....................................................................................................... 6
5.
Samenvatting ...................................................................................................... 8
6.
Referenties .......................................................................................................... 8
1. Kanttekeningen bij de onderzoeken die zijn aangehaald
In het verweerschrift van adverteerder (punten 7, 8, 10 en 13) worden de reclame-uitingen over de crème en Reduform riem onderbouwd met twee onderzoeken [1, 2]. Eén onderzoek betreft alleen de crème [1] en het andere onderzoek betreft de crème + Reduform riem [2]. Deze twee onderzoeken vormen de basis van het verweerschrift, waardoor ik er graag wat uitgebreider op wil reageren. In deze onderzoeken geven de meeste deelnemers inderdaad aan dat zowel de crème afzonderlijk, als de crème in combinatie met de Reduform riem leiden tot: o o o o o
Gewichtsverlies Vermindering buikvet Vermindering cellulite Beter figuur Etc.
De vraag die gesteld en beantwoord zou moeten worden is aan welke kwaliteit een onderzoek moet voldoen om de resultaten eruit als onderbouwing voor een gezondheidsclaims te rechtvaarigen. Bij interventie-onderzoek is het gerandomiseerde, dubbelblinde en placebogecotroleerde onderzoek de gouden standaard [3]. Een dergelijk opzet heeft de eigenschap in zich om een causaal effect aan te tonen. De betrouwbaarheid van een dergelijk onderzoek wordt verder vergroot wanneer de resultaten worden gereproduceerd, bij voorkeur door een andere onderzoeksgroep. Methodologisch is het goed mogelijk om een dergelijk onderzoek ook uit te voeren om het effect van de crème en Reduform riem te toetsen. Er zijn echter redenen te bedenken (financieën, beschikbaarheid appartatuur/personeel/tijd, inbreng financier, etc) waarom er uitgeweken wordt naar een andere onderzoeksopzet. Hoewel de uitkomst dezelfde kan zijn, is het begrijpelijk dat er wel een verschil in betrouwbaarheid is. De uitkomst alleen is daardoor onvoldoende. Het onderzoek zal moeten worden geïnterpreteerd op basis van een aantal kenmerken die invloed hebben op de betrouwbaarheid en kwaliteit van het onderzoek.
2
Bij de twee onderzoeken die door adverteerder worden aangehaald, is een aantal relevante opmerkingen te maken, die de betrouwbaarheid van de resultaten verminderen en laten zien dat de onderzoeken een zwakke opzet hebben. Hierdoor komen de conclusies in een ander, minder overtuigend, daglicht te staan:
De onderzoeken zijn niet gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift en zijn ook niet peer-reviewed. Peer reviewing (collegiale toetsing) wordt toegepast om onjuistheden en speculaties eruit te filteren en daardoor de kwaliteit te verhogen. Elsevier, één van de grootste uitgevers van wetenschappelijke literatuur, schrijft [4]: “Peer review is the process of engaging substantive experts to read and comment on new research in the fields in which they study in order to validate and certify that research. Peer review is an essential dividing line for judging what is scientific and what is speculation. The process screens article submissions and requires that authors meet the standards of their discipline and achieve scientific objectivity. This means that science is more than just another opinion.”
De onderzoeken bevatten geen controlegroep. Te denken zou zijn aan een placebocrème en een placebo riem zonder het keramische element. Zonder controlegroep kun je niet stellen dat de resultaten afkomstig zijn van de interventie.
Veel en belangrijke informatie over de uitvoering van de onderzoeken ontbreekt. Om die reden gebruik ik in deze reactie op het verweerschrift van adverteerder regelmatig het woord ‘onduidelijk’. Normaal wordt dat uitvoerig in de sectie “Methodology” beschreven (soms tot het merk en type weegschaal aan toe). Er kan aangenomen worden dat het lichaamsgewicht met een weegschaal is gewogen en de abdominale buikomvang is gemeten met een meetlint en dat dit goed is uigevoerd, maar weten doen we het niet. Het voordeel van onderzoek zou juist moeten zijn dat de uitvoering nauwkeurig is beschreven, en er geen aannames hoeven worden gemaakt.
Onduidelijk is wie de subjectieve schaal heeft ingevuld (dermatoloog of deelnemer). In het onderzoek staat dat de dermataloog zowel voor, tijdens, als na het onderzoek de subjectieve symptomen heeft beoordeeld. Dat lijkt mij bijzonder lastig en onnauwkeurig zonder meetinstrumenten. Sommige vragen kunnen bovendien alleen maar beantwoord worden door de deelnemers. Het ligt dan ook voor de hand dat de deelnemers de subjectieve schaal hebben ingevuld en niet de dermataloog.
Onduidelijk is hoe de vermindering van de omvang/grootte van de abdominale vetmassa is gemeten. Een mogelijkheid is dat de abdominale vetassa is gemeten door een meetlint om het middel te leggen, maar alleen een visuele beoordeling zou ook mogelijk zijn. Vreemd dat niet gewoon de middelomtrek is gemeten en genoteerd. Wanneer de abdominale vetmassa met een meetlint is gemeten, is de uitvoering ervan belangrijk (waar leg je het meetlint, hoe strak houd je het meetlint, houd je de kleding aan?). Bovendien is de vraag of het effect dat gemeten is, groter is dan de ‘interoperator variability’ [5].
Onduidelijk is het lichaamsgewicht is gewogen. Is (dezelfde) kleding aangetrokken, is op hetzelfde tijdstip gewogen, is dezelfde weegschaal gebruikt? Een ogenschijnlijk eenvoudige uitkomstmaat als gewichtsverlies geeft grote interpretatie-problemen wanneer belangrijke informatie ontbreekt en. Vreemd dat niet gewoon het lichaamsgewicht aan het begin en aan het einde is gewogen en genoteerd.
Onduidelijk is hoe groot het gewichtsverlies was. De mate van gewichtsverlies konden de deelnemer en dermatoloog aangeven op een schaal van 1 tot 10. Dit is echter een erg subjectieve manier. Van de 30 deelnemers waren er 18 waarbij de crème en Reduform riem zouden hielpen bij gewichtsverlies. Bij de overige 12 deelnemers was daar geen sprake van.
3
Demografische gegevens van de deelnemers worden niet genoemd, behalve de leeftijd. Wat was de gemiddelde BMI, waren er gezondheidsproblemen, hoeveel vrouwen namen deel, etc?
Het onderzoek bevat geen informatie over veranderingen van het voedings- en beweegpatroon. Door deel te nemen aan een onderzoek dat gericht is op gewichtsverlies, is men (bewust of onbewust) geneigd of het voedings- of beweegpatroon aan te passen.
Onduidelijk is of de deelnemers de instructies ook daadwerkelijk opgevolgd hebben.
Onduidelijk is wie de financier van het onderzoek was en of deze invloed heeft gehad op de uitvoering van het onderzoek.
De onderzoekers noemen nergens de tekortkomingen van hun onderzoek, wat wel gebruikelijk is bij onderzoek dat gepubliceerd wordt. Samen met de stellige conclusies op basis van de zwakke opzet geeft dat aan dat de onderzoekers totaal niet kritisch zijn op hun eigen werk.
Vermelding van eventuele belangen van de onderzoekers ontbreekt.
De verschillende uitkomstmaten zijn niet objectief gemeten. De deelnemer en dermatoloog (niet geblindeerd) konden de resultaten aangeven op een visuele schaal. Dit is een subjectieve manier die gevoelig is voor suggestie, het geven sociaal wenselijke antwoorden en fouten.
De deelnemers zijn vrijwilligers, die waarschijnlijk de verwachting hadden dat de crème en Reduform riem helpen bij gewichtsverlies. Het selectieproces van de deelnemers is daardoor niet willekeurig. Vertrouwen hebben in de interventie doet bovendien afbreuk aan de objectiviteit en betrouwbaarheid van de resultaten. Zeker wanneer de uitkomstmaten niet door de onderzoekers objectief zijn gemeten.
De onderzoeken bevatten slechts 30 deelnemers.
Adverteerder geeft als onderbouwing voor de effectiviteit van de crème en Reduform riem slechts één onderzoek, waarvan de resultaten niet zijn gereproduceerd [1].
Adverteerder zegt in de TV-reclame: “De Reduform methode is een wetenschappelijk techniek die buikvet zo effectief elimineert dat iedereen die het probeert verbaast is over de snelheid van de resultaten.” Beide onderzoeken die zijn aangehaald laten zien dat er een aantal deelnemers is dat aangeeft geen gewicht en abdominaal vet te zijn verloren door de crème of de combinatie van de crème en de Reduform riem. Adverteerder geeft aan overdrijvingen aan te willen passen, zodat deze consistent zijn met de twee aangehaalde onderzoeken (punt 14). Deze bereidwilligheid is te waarderen, maar door de kwaliteit van de twee onderzoeken lijkt die aanpassing mij onvoldoende.
Adverteerder schrijft: “De Reduform methode is klinisch getest door twee universiteiten.” Onder de Reduform methode versta ik de combinatie van de crème met de Reduform riem. Dit is slechts door één onderzoekscentrum getest (geen universiteit) en twee onderzoekers. Bovendien is het onderzoek naar de crème alleen door hetzelfde onderzoekscentrum en dezelfde twee onderzoekers uitgevoerd.
4
2. Ontbrekende onderbouwingen
De twee onderzoeken die door adverteerder zijn aangehaald hebben betrekking op de reclameuitingen over gewichtsverlies, verlies van buikvet en dat het klinisch zou zijn getest door twee universiteiten. Daarnaast maakt adverteerder nog meer reclame-uitingen die ik in mijn klacht heb opgenomen. Een onderbouwing hiervoor vind ik niet terug in het erweerschrift van adverteerder. Hieronder zal ik deze noemen, eventueel aangevuld met een opmerking:
“Activeert uw stofwisseling.”
“De warmte versnelt de bloedstroom en activeert de stofwisseling. En als u het dragen van de riem met oefeningen combineert, kunt u tot 5 keer sneller centimeters verliezen.” Het mechanisme van het vermeende effect wordt in de reclame-uitingen genoemd, maar in de onderzoeken of elders in het verweerschrift van adverteerder niet onderbouwd. De stofwisseling kan gemeten worden met directe en indirecte calorimetrie. Het lijkt mij onwaarschijnlijk dat dit is gebeurd bij gebruik van de crème en Reduform riem. De vraag is waar ze dan de verhoogde stofwisseling op baseren. Een riem om het middel zal automatisch tot lokale stijging van de temperatuur leiden. We dragen immers niet voor niets kleding.
“Zo blijft uw lichaam geleidelijk de gehele dag door vet verbranden, terwijl u met uw normale leven doorgaat: tv kijken, lezen, werken op kantoor of gewoon ontspannen.”
“Nu kunt u direct dat buikvet wegwerken voor resultaten tot vijf keer beter dan met lichaamsbeweging.” De crème en Reduform riem zijn nooit vergeleken met lichaamsbeweging.
“Wat deze mensen hebben ontdekt is de meest effectieve afslank methode ter wereld.” De crème en Reduform riem zijn nooit vergeleken met andere afslankmethoden. Door het ontbreken van de grootte van het gewichtsverlies in kilogram kan er ook niet vergeleken worden. Adverteerder geeft aan deze reclame-uiting aan te willen passen, zodat deze consistent is met de twee aangehaalde onderzoeken (punt 14). Deze bereidwilligheid is te waarderen, maar door de kwaliteit van de twee onderzoeken lijkt die aanpassing mij onvoldoende.
“zonder enig risico voor uw gezonderheid” De twee onderzoeken zijn wat opzet betreft niet geschikt om de veiligheid mee te beoordelen. De deelnemers waren vrij van laesies, kenmerken van irritaties en contactallergie. Dat geldt echter niet voor de gehele populatie. Wat is het effect bij mensen met laesies, en kenmerken van irritatie en contact-allergie? De bewering dat het gebruik zonder enig risico voor de gezondheid is, lijkt mij daarom voorbarig en in strijd met art. 23 en 30 CAG. Dat gebruikt van de Reduform riem kan leiden tot erythema ab igne behoorde niet tot mijn klacht (was niet vet gedrukt). Het aanhalen van dit verband in mijn motivatie was inderdaad niet terecht. Hiervoor wil ik mijn excuses aan adverteerder aanbieden. Ik ga mee met adverteerder (punten 11 en 12) dat het onaannemelijk is dat het gebruik ervan volgens de gebruiksvoorwaarden, zal leiden tot erythema ab igne.
5
3. Toevoegen van warmte en de stofwisseling en het calorie-verbruik
Adverteerder haalt in het verweerschrift twee andere onderzoeken aan waaruit zou blijken dat het trainen in warme weersomstandigheden meer calorieën verbrandt dan wanneer in koude weersomstandigheden wordt getrained (punt 9) [6, 7]. Deze onderzoeken zijn gedaan bij deelnemers die een lichamelijke inspanning leveren met submaximale intensiteit. Deze situatie is niet vergelijkbaar met het dragen van de Reduform riem. Bij fietsen vindt er namelijk ook koeling plaats door de rijwind en is er sprake van calorieverbruik door de inspanning. Juist de combinatie van inspanning met warmte kan een onafhankelijk effect hebben op het calorieverbruik. Eén onderzoek heeft de vetverbranding tijdens inspanning gemeten [7]. Dit is niet hetzelfde is als vetverlies. Het gaat om de vetbalans (verhouding vetverbranding en vetopslag). Het verder bespreken van die twee onderzoeken lijkt mij irrelevant. Adverteerder stelt niet dat warmte in het algemeen tot een groter calorieverbruik en verhoging van de stofwisseling leidt, maar wel het gebruik van de crème met de Reduform riem. Het lijkt mij niet dat de twee aangehaalde onderzoeken [6, 7] dit onderbouwen. De verwarming in huis een aantal graden hoger zetten zou dan het obesitasprobleem kunnen verminderen, terwijl de geleidelijke stijging van de temperatuur in de huiskamers juist een bijdrage lijkt te hebben geleverd aan de toename van het aantal mensen met overgewicht en obesitas [8].
4. Opmerkingen
o
In het ene onderzoek gaf 60% van de deelnemers aan dat de combinatie van de crème met de Reduform riem helpt bij gewichtsverlies [1]. In het andere onderzoek gaf 80% van de deelnemers aan dat de crème alleen invloed heeft op de vetreductie [2]. Deze vragen zijn niet hetzelfde geformuleerd, maar aangenomen mag worden dat hetzelfde ermee bedoeld wordt. De deelnemers waren namelijk niet in staat om hun vetmassa te meten. Uit deze twee resultaten ontstaat de vraag wat de meerwaarde is van de Reduform riem.
o
Hoewel dit soort onderzoek vaker wordt toegepast bij cosmetische afslank- en figuurcorrigerende producten, is de methodologie zwak, wat consequenties heeft voor de vertaalslag ervan naar reclame-uitingen. Het lijkt mij niet wenselijk dat elk gunstig onderzoeksresultaat gebruikt kan worden om reclame-uitingen voor een commercieel product mee te onderbouwen, zonder naar de kwaliteit en kwantiteit te kijken.
o
De adverteerder gebruikt in zijn verweer (punt 8) een aantal conclusies uit de onderzoeken, waaruit zou blijken dat gebruik van de crème en Reduform riem effectief is voor gewichtsverlies en de abdominale vetmassa vermindert.
o
De betrouwbaarheid van de conclusies hangt samen met de kwaliteit van het onderzoek. Helaas is het niet zo dat ieder resultaat, uit ieder onderzoek juist is en geclaimd kan worden. Gerandomiseerde, placebogecontroleerde en dubbelblind uitgevoerde onderzoeken zouden dan overbodig zijn.
6
o
De onderzoekers zijn weliswaar stellig in hun conclusies (waar adverteerder dankbaar gebruik van maakt), maar de kwaliteit van de onderzoeken geeft geen aanleiding voor deze stelligheid. Ik vind het zelfs kwalijk dat de onderzoekers tot dergelijke conclusies komen. Geen enkel peer-reviewd wetenschappelijk tijdschrift zal dit publiceren, en niet zonder reden.
o
Het doel van een interventie-onderzoek is om met een bepaalde betrouwbaarheid te achterhalen of een bepaalde interventie wel of niet effectief is. Bepaalde factoren verhogen de betrouwbaarheid en bepaalde factoren verlagen de betrouwbaarheid. De onderzoeken die door adverteerder zijn aangehaald hebben een groot aantal factoren die de betrouwbaarheid verlagen. Bovendien wegen een aantal factoren hierin zwaar (ontbreken van een controlegroep, subjectieve meting uitkomstmaten, ontbreken van voedings- en beweegpatroon voor en tijdens de interventie, ontbreken van relevante informatie).
o
In de TV-reclame zijn verschillende mensen te zien die bijzonder positief zijn over het gebruik van de crème en Reduform riem. Dit is geen goede weerspeigeling van de resultaten uit de twee onderzoeken [1, 2] waarin enkele deelnemers ook aangaven geen gewicht te zijn verloren. Bovendien zijn de voor- en na-foto’s en animatie overdreven en misleidend voor de consument. Zonder aanpassingen aan de voeding of bariatrische chirurgie is het bijzonder onwaarschijnlijk dat dergelijke resultaten worden behaald. Dit alles is in strijd met art. 21 en 32 CAG.
o
Adverteerder stelt dat de mededeling in mijn klacht “Zinspelen op de snelheid en mate van gewichtsverlies is niet toegestaan” niet van toepassing is omdat deze beperking alleen voor levensmiddelen geldt (punt 6). Tevens stelt adverteerder in het verweerschrift (punt 4) dat de Code voor de Aanprijzing van Gezondheidsproducten (CAG) op de Reduform riem van toepassing is. Hierin staat (art. 35 CAG): “In reclame-uitingen voor producten voor gewichtsbeheersing c.q. vermageringsmiddelen, -diëten of -methoden, mag de mate of de snelheid van het gewichtsverlies die men per tijdseenheid zou kunnen afvallen niet worden vermeld. Evenmin mag een wedstrijdelement voorkomen”.
o
Nog niet aangehaald, maar wel relevant en onduidelijk is of de rode deeltjes inderdaad worden ‘geactiveerd’ wanneer die in contact komen met de huid en een direct effect hebben op het lichaamsvet. Dat vormt immers de fundering van het mechanisme dat tot vet- en gewichtsverlies zou leiden. Onduidelijk is ook waarom het effect van de warmte afkomstig van de Reduform riem en crème drie uur na actief gebruik nog doorwerkt.
o
Als slot geeft adverteerder aan dat ze graag bereid is om in een termijn van 6-8 weken aanpassingen door te voeren van reclame-uitingen die te zeer overdreven zouden zijn (punt 14). Hier wil ik bij vermelden dat adverteerder betreft een eerdere klacht van mij (dossiernr. 2014/00250; Alcachofa de Laon) op 11 april 2014 in een reactie aangaf om de reclame-uitingen aan te passen. Gedacht werd aan een termijn van 4-6 weken. De uitspraak van de Reclame Code Commissie was op 10 juli: “Op grond van het voorgaande acht de Commissie de uitingen 1 en 3 in strijd met artikel 2 NRC en uiting 2 in strijd met de artikelen 2 en 7 NRC. Zij beveelt adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.” Op 23 augustus 2014 waren de reclame-uitingen in de TV-reclame en op de website echter nog niet aangepast. Dat was 19 weken na de reactie van adverteerder en ruim 6 weken na de uitspraak van de Reclame Code Commissie. Ik ga ervan uit dat de toezeggingen die gedaan wrden ditmaal wel worden nagekomen.
7
5. Samenvatting
De basis van het verweerschrift wordt gevorm door twee onderzoeken [1, 2]. De kwaliteit en betrouwbaarheid ervan schieten echter ruimschoots tekort om de reclameuitingen die adverteerder maakt eraan op te hangen. Het zet ook vraagtekens wanneer deze onderzoeken de hoogste (en enigste) bewijslast moeten vormen.
De aanwezigheid van een controlegroep, het objectief meten van de uitkomstmaten (lichaamsgewicht, middelomtrek, stofwisseling) en een goede beschrijving van de uitvoering zijn gebruikelijk en wat mij betreft minimale eisen om de resultaten serieus te nemen. De vele en belangrijke tekortkomingen maken de resultaten en conclusies onbruikbaar.
Alles bij elkaar is er grote onzekerheid of de effecten die de deelnemers in de twee onderzoeken rapporteerden A) juist zijn en B) veroorzaakt werden door de crème en Reduform riem. Dat maakt de aangeprezen werking niet aannemelijk (art. 7 CAG).
Anders dan adverteerder ben ik van mening dat deze twee onderzoeken de reclameuitingen niet bevestigen. Zonder betere onderbouwing acht ik de reclame-uitingen niet bewezen, noch aannemelijk en daardoor misleidend voor de consument.
6. Referenties
1. Rapport B-309/13 Reduform + slimming belt. 2. Rapport B-1096/12 Reduform-EHS. 3. Victora CG, et al. Evidence-Based Public Health: Moving Beyond Randomized Trials. American Journal of Public Health. March 2004, Vol 94, No. 3. 4. http://www.elsevier.com/about/publishing-guidelines/peer-review 5. Verweij LM, Terwee CB, Proper KI, Hulshof CT, van Mechelen W. Measurement error of waist circumference: gaps in knowledge. Public Health Nutr. 2013 Feb;16(2):281-8. 6. Galloway SD, Maughan RJ. Effects of ambient temperature on the capacity to perform prolonged cycle exercise in man. Med Sci Sports Exerc. 1997 Sep;29(9):1240-9. 7. Layden JD, Patterson MJ, Nimmo MA. Effects of reduced ambient temperature on fat utilization during submaximal exercise. Med Sci Sports Exerc. 2002 May;34(5):774-9. 8. McAllister EJ. Ten putative contributors to the obesity epidemic. Crit Rev Food Sci Nutr. 2009 Nov;49(10):868-913.
8
