1. Inleiding Particulieren worden al jarenlang, wanneer er een problematische schuldpositie is ontstaan en zij hierbij hulp vragen, geholpen. Zij kunnen in Hilversum daarvoor terecht bij de Stadsbank ongeacht de hoogte van het inkomen. Voor de hulpvrager worden geen kosten in rekening gebracht. Deze kosten worden betaald door de Gemeente. Deze schuldhulpverlening is vastgelegd in de gedragscode schuldregeling van de NVVK. Deze gedragscode is echter niet van toepassing op ondernemers en ex-ondernemers die niet de mogelijk hebben hun bedrijf (in financiële zin) goed af te sluiten.. (Ex-)ondernemers moesten tot voor kort de schuldhulpverlening zelf betalen terwijl ze in dezelfde omstandigheden verkeren dan de particulier. Zij kunnen (tot op heden) niet bij de Stadsbank terecht. Er is dus sprake van een grote rechtsongelijkheid tussen de particulier en de (ex-)ondernemer. De gemeenten in het Gooi zijn vanaf juli 2008 ertoe overgegaan hier iets aan te doen, maar dit zijn tot op heden ad hoc maatregelen. Het wordt tijd om dit probleem structureel te regelen. De reden waarom de Stadsbank1 Midden Nederland de (ex-)ondernemer niet helpt is de onvoorspelbaarheid van het inkomen van een ondernemer en de onduidelijkheid van de hoogte van de schulden. De ex-ondernemer wordt uitgesloten zolang er geen sprake is van een deugdelijke slotbalans van de onderneming en/of de schulden voorkomende uit bedrijf (belasting, debiteuren / crediteuren) niet duidelijk zijn. De ex-ondernemer die zijn bedrijfsmatige activiteiten heeft gestaakt, heeft door de schulden geen geld om genoemde zaken te regelen. Dus ook de ex-ondernemer zal dan zijn schulden niet kunnen saneren. Doordat ondernemers geen gebruik kunnen maken van reguliere schuldbemiddeling en zij door hun schuldensituatie particuliere schuldbemiddeling niet kunnen betalen, is het tot voor kort zo dat zij verstoken zijn van alle mogelijkheden van de WSNP2. Het Bureau Zelfstandigen en Kunstenaars (hierna te noemen het BZK) wordt de laatste 2 jaar meer en meer geconfronteerd met bovenstaande (vaak schrijnende) problematiek die de Gemeente veel geld kost. Het BZK heeft een notitie opgesteld en dit uitgewerkt samen met de afdeling beleid en projecten. Hieruit is dit beleidsplan ontstaan.
2. Totstandkoming van deze notitie Het BZK voert al langere tijd het Besluit bijstandsverlening zelfstandigen (hierna te noemen Bbz) uit. Een onderdeel van deze regeling is kredietverstrekking aan ondernemers die in tijdelijke financiële problemen verkeren. Hieronder vallen dus ook ondernemers met de hierboven geschetste schuldenproblematiek. Hiervan kunnen alleen de ondernemers worden geholpen die veelal alleen afhankelijk zijn van het inkomen uit onderneming en wanneer er sprake is van een (op termijn) levensvatbaar bedrijf. Het BZK voert het Bbz voor de regio (Hilversum, Weesp, samenwerkingsverband Bussum (Bussum, Muiden en Naarden, kortweg Bussum genoemd) en samenwerkingsverband Huizen (Huizen, Blaricum, Eemnes en Laren, kortweg Huizen genoemd) en Wijdemeren. Daarbij wordt door het BZK zaken gedaan met het UWV werkbedrijf en is aanspreekpunt voor beginnende en gevestigde ondernemers in de regio.
1
De Stadsbank Midden Nederland is de regionale specialist voor schuldregelingen. Alle regiogemeenten maken gebruik van diensten van de Stadsbank. 2 De WSNP, Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen, is een onderdeel van de Faillissementswet en is op 1 december 1998 in werking getreden. Na een succesvol WSNP-traject is een schuldenaar in principe na drie jaar schuldenvrij. Een van de voorwaarden voor toelating tot de WSNP is dat kan worden aangetoond dat men niet tot een minnelijke regeling met schuldeisers kan komen.
Er wordt samengewerkt met het de Kamer van Koophandel en andere organisaties in de regio (Gewest, ROC, banken). De schuldhulpverlening voor de (ex) ondernemer wordt uitgevoerd door enkele gerenommeerde bureaus. De bureaus zijn Zuidweg & Partners te Hilversum en Menzing & Partners te Utrecht. Deze bureaus opereren landelijk (Zuidweg) of regionaal (Menzing). Zuidweg werkt nauw samen met een groot deel van de gemeenten in het land. Menzing is actief in de gemeente Utrecht. De gemeente Huizen kwam eind 2007 met een initiatief om de (ex-)ondernemers de helpende hand te bieden. Zij schakelden daarbij voor een pilot het BZK in, omdat deze know how heeft m.b.t. de problematiek van ondernemers. Het BZK schat in bij welk schuldhulpverleningsbureau de (ex-) ondernemer adequaat kan worden geholpen. De eerste resultaten van dit initiatief ( zie punt 3.3. optie 1 ) waren gunstig en dus heeft het BZK in 2008 / 2009 dit initiatief overgenomen en verder uitgewerkt.
3. Uitwerking De uitwerking van bovenstaande vindt plaats aan de hand van een aantal concrete vragen: 3.1. Met welke schuldhulpverleningsbureaus werken we samen? 3.2. Wordt een contract afgesloten of worden losse opdrachten verstrekt? 3.3. Wie vergoedt de kosten voor schuldhulpverlening? 3.4. Waar meldt de ondernemer met financiële problemen zich? 3.5. Overige aspecten: maatwerk, evaluatie. 3.6. Ingangsdatum 3.1. Met welke schuldhulpverleningbureaus werken wij samen? Door Hilversum en Weesp wordt de reguliere schuldhulpverlening uitbesteed aan de Stadsbank. Om eerdergenoemde redenen wordt geen schuldhulpverlening geboden aan (ex-)ondernemers. De Stadsbank verwijst voor deze groepen vooral naar Zuidweg, omdat dit bureau in Hilversum is gevestigd. Schuldhulpverlening uit te laten voeren door het BZK is geen optie. Het BZK kan alleen bepalen welke schuldhulpverlening noodzakelijk is en of er een mogelijkheid is voor kredietverlening. Hierbij is het noodzakelijk onpartijdig te zijn en op te treden als regisseur. Daarbij zijn alle partijen (klant, gemeente, adviseur m.b.t. de mogelijkheid voor verstrekking van het krediet en bureaus voor schuldhulpverlening) mee gebaat. Het BZK heeft via de werkzaamheden voor Deelprojectgroep schuldhulpverlening Huizen en door een tijdelijke regeling van Hilversum en Weesp ervaring opgedaan met Zuidweg en Menzing. Bovendien zijn dit de bureaus die ook voor veel andere gemeenten de schuldhulpverlening naar tevredenheid uitvoeren. 3.2. Wordt een contract afgesloten of worden losse opdrachten verstrekt? Het verstrekken van losse opdrachten biedt flexibiliteit en mogelijkheden om ervaring op te doen. Dit is voor de eerste, experimentele periode een betere optie dan het afsluiten van een contract met één schuldhulpverleningsbureau. Ook zonder contract maar met een opdracht kan het in te schakelen bureau werkzaamheden verrichten. Zou na de evaluatie (2e helft 2010 ) worden besloten om het beleid in deze notitie om te zetten in structureel beleid, dan kan het afsluiten van één of meerdere contracten, eventueel op regionale basis, worden heroverwogen. 3.3. Vergoeding van kosten Ondernemers die een beroep kunnen doen op schuldhulpverlening zijn:
A. B. C. D.
Ondernemers met een levensvatbaar bedrijf. Ondernemers waarbij niet op voorhand duidelijkheid bestaat over de levensvatbaarheid. Ondernemers met een niet-levensvatbaar bedrijf. Ex-ondernemers.
A. Ondernemers met een levensvatbaar bedrijf Uitgangspunt is dat de onderneming behouden blijft. Hiervoor zal vaak een doorstart via het Bbz nodig zijn. Bij ondernemers die gebruik kunnen maken van het Bbz wordt dan ook gewerkt aan een oplossing voor de schuldenproblematiek. Bij deze groep kan gekozen worden voor een viertal opties: • Optie 1 Aansluiten bij het systeem dat gehanteerd wordt in de gemeente Huizen Dit is vergoeding van een bedrag van € 1.000,- per zelfstandige, waarbij het bureau voor schuldhulpsanering enkele noodzakelijke handelingen om de schuldhulpverlening in gang te zetten kunnen doen. De vervolgactie kan worden uitgevoerd na toekenning van een lening voor bedrijfskrediet (door een bank of via het Bbz). De verdere kosten komen dan voor rekening van de ondernemer. • Optie 2 Zie optie 1, maar het te vergoeden bedrag verhogen tot € 2.000,- per zelfstandige. Hiermee worden de kosten die de schuldhulpverleningsorganisatie maakt tot de daadwerkelijke schuldsanering door de gemeente vergoed. De afwikkeling van de schuldsanering is dan voor rekening van de ondernemer (opname in de eventuele Bbz lening). • Optie 3 De kosten vergoeden zoals bij optie 1 of 2 , maar wanneer blijkt dat de ondernemer door problemen, die niet door hem zijn veroorzaakt in de financiële problemen is geraakt, deze alsnog in zijn geheel door de gemeente te laten vergoeden. De definitie van wie er wel en wie er niet voor in aanmerking komt moet nog worden uitgewerkt, maar dat kan worden gedaan tijdens de pilotperiode. • Optie 4 De kosten van schuldhulpverlening (gemiddeld ± € 4.000,-) geheel door de gemeente te laten vergoeden. Deze optie wordt door veel gemeenten in het land uitgevoerd (o.a. Amsterdam, geheel Flevoland, Zwolle etc., delen van Friesland etc.). B. Ondernemers voor wie niet op voorhand duidelijk is of het bedrijf levensvatbaar is Bij deze groep is een snelle inschakeling van een bureau voor schuldhulpverlening noodzakelijk. Daarnaast dient een levensvatbaarheidsonderzoek plaats te vinden. Blijkt het bedrijf levensvatbaar en wordt een doorstart gemaakt met het Bbz, dan is de situatie zoals boven van toepassing. Blijkt het bedrijf niet levensvatbaar te zijn, dan zal het moeten worden beëindigd. Schuldhulpverlening is dan ook noodzakelijk. Zie daarvoor de ex-ondernemer, situatie D. C. Ondernemers met een niet-levensvatbaar bedrijf Hierbij is het uitgangspunt dat de onderneming zal moeten worden beëindigd. Wordt dit niet gedaan dan kan geen hulp worden geboden en dient van verdere schuldhulpverlening worden afgezien. Beëindigt de ondernemer zijn bedrijf zie dan situatie D. D. Ex-ondernemers Zoals in de inleiding al is genoemd is de ex-ondernemer de meest kwetsbare groep. Er is veelal sprake van hoge schulden die nog niet definitief zijn (crediteuren, belastingschulden etc.). Er is veelal voor één of meer jaar geen boekhouding en geen slotbalans en het inkomen is weggevallen. Wanneer deze groep geen adequate hulp bij de schulden krijgt kan dit een voorslepend probleem worden, waarbij vaak een langdurig beroep wordt gedaan op de WWB. Deze groep is alleen geholpen door de schuldhulpverlening volledig te vergoeden. 3.4. Waar meldt de (ex-)ondernemer zich met financiële problemen? De volgende opties zijn mogelijk:
1. De (ex-)ondernemer met financiële problemen meldt zich zelf bij één van de door ons gekozen gespecialiseerde bureaus. Dit bureau verzorgt de intake en beoordeelt welke instrumenten (minnelijke schuldregeling, Bbz, WSNP e.d.) ingezet worden. Waar nodig volgt verwijzing naar andere vormen van hulpverlening. 2. De (ex-)ondernemer meldt zich bij het BZK. Mocht de klant zich eerst melden bij bijvoorbeeld de Stadsbank, Versa of een ander bureau, dan wordt verwezen naar het BZK. Dit bureau voert het Bbz uit en beschikt over veel expertise op het gebied van ondernemen en ondernemerschap. Het BZK is ermee vertrouwd na een intake een inschatting te maken van de voor ondernemers benodigde instrumenten (zoals onderzoek naar levensvatbaarheid, schuldhulpverlening, begeleiding) en kan verwijzen naar een breed scala van intermediairs. Het BZK voert de zelfstandigenregelingen uit voor alle regiogemeenten en is onderdeel van de gemeente Hilversum en gevestigd in het pand van WisselWerk Gooi Zuid. 3. De (ex-)ondernemer de keuze bieden tussen een gespecialiseerd bureau of het BZK. De intake en verwijzing wordt gedaan op de plek waar de (ex-)ondernemer zich meldt. Hierbij is optie 2 de beste keuze. Er kan dan worden bekeken of schuldhulpverlening noodzakelijk is en voor welke vorm gekozen dient te worden. 3.5. Overige aspecten: maatwerk, evaluatie e.d. Schuldhulpverlening bevindt zich in de regio in een experimentele fase. Dit biedt bij uitstek de mogelijkheid voor de gemeente Hilversum en de gemeente Weesp om te experimenteren en via het BZK maatwerk aan de ondernemer te bieden in overleg met de deelnemende partijen (gemeenten, UWV werkbedrijf, Stadsbank, Zuidweg, Menzing en andere hulpverleners). Het project kan in de 2e helft van 2010 worden geëvalueerd. De evaluatiecriteria worden opgesteld met de afdeling Beleid en Projecten. Op basis van de resultaten hiervan zal worden beoordeeld of het dit project zal worden omgezet in structureel beleid. In de tussentijd kunnen/zullen ook de gemeenten Bussum, Huizen en Wijdemeren een beslissing nemen om deel te nemen aan het project. Verdere uitdieping van beleid op het gebied van preventie en nazorg kan daarna volgen. 3.6. Start pilot schuldhulpverlening voor (ex)-ondernemers gemeenten Het is sterk aan te bevelen dat de schuldhulpverlening voor (ex)-ondernemers op 1 oktober 2009 van start kan gaan. Korte tijd later kunnen de regiogemeenten volgen. Wij willen er naar streven dat de burger in de regiogemeenten op gelijke wijze wordt behandeld. Wanneer deze beleidsnotitie door de gemeenten Hilversum en Weesp goedgekeurd is, kunnen de keuzes worden gemaakt en omgezet in werkafspraken.
4. Financiële verantwoording 4.1. De jaarlijkse kosten van de schuldhulpverlening De kosten die dit met zich meebrengen dienen te worden ingeschat. Onderstaande schatting is gemaakt op grond van verhoudingscijfers bij gemeenten die hiernaar onderzoek hebben gedaan. Zuidweg & Partners hebben ook bij andere gemeenten deze verhoudingscijfers gehanteerd. Daarbij is rekening gehouden met de sterke toename van (ex) ondernemers met schulden. Voor Hilversum en Weesp ziet de verhouding van (ex-)ondernemers met schulden er als volgt uit: Gemeente Hilversum Weesp Totaal
Ondernemers 6 2 8
Ex-ondernemers 10 3 13
Totaal 16 5 21
Bij hantering van bovenstaande tabel en wanneer rekening wordt gehouden met de in deze beleidsnotitie gehanteerde bedragen, kan het volgende gesteld worden: Zowel voor een ex-ondernemer als voor een ondernemer vergoedt de gemeente alle kosten van schuldsanering. Een gemiddelde schuldsanering kost € 4.000,-. Verder dient er rekening mee te worden gehouden dat een enkele ondernemer niet meer zelfstandig de kosten voor het opmaken van de boekhouding/administratie kan betalen. En dus moet in bepaalde gevallen de gemeente opdracht kunnen geven aan het administratiekantoor (accountant) van de ondernemer of een onafhankelijke accountant de boekhouding/administratie van de ondernemer op te maken. Hiervoor dient een prijsafspraak te worden gehanteerd. Een scherpe prijs kan in dergelijke gevallen worden bedongen. Er kan een accountant bereid worden verklaard de boekhouding/administratie van een bedrijf te leveren voor een bedrag van ± € 1.000,- gemiddeld per jaar per klant. Wanneer uitgegaan wordt van een achterstand in de administratie van meer dan een jaar kan worden uitgegaan van een gemiddeld bedrag hiervoor per ondernemer van € 2.000,-. Hierdoor kunnen de totale kosten die het gehele project jaarlijks aan de gemeente kost worden ingeschat in onderstaande tabel:
Ex-ondernemers Ondernemers Opmaken boekhouding/administratie Totale kosten
4.2. Financiering De kosten van de schuldhulpverlening, voor de gemeente Hilversum (€ 72.000,-) en voor de gemeente Weesp ( € 23.000,-) kunnen worden vergoed uit het participatiebudget en de bijzondere bijstand. De gemeente Hilversum heeft vanuit het anti-recessieplan in 2009 € 250.000,- extra vrij gemaakt voor ´ondersteuning van mensen met schulden´. Het kabinet heeft voor schuldhulpverlening in de komende drie jaren extra middelen uitgetrokken : 30 miljoen in 2009, € 50 miljoen in 2010 en € 50 miljoen in 2011, waarvan de gemeente Hilversum voor 2009 € 141.000,- en de gemeente Weesp € 21.000,-- ontvangt. Van deze gelden kan eveneens een gedeelte voor deze pilot worden gebruikt. 4.2.1. Zelfstandigen met schulden waarvoor het participatiebudget kan worden ingezet - Het wordt mogelijk re-integratievoorzieningen preventief in te zetten voor, in dit geval (ex) ondernemers die gedwongen zijn hun bedrijf te beëindigen, waardoor instroom in de WWB wordt voorkomen. Een begeleidingstraject ( = re-integratietraject ) voor zelfstandigen waar schuldhulpverlening onderdeel van uitmaakt kan worden gefinancierd uit het participatiebudget. 4.2.2. Ex-ondernemers met schulden waarbij het participatiebudget kan worden ingezet - Ex-ondernemers zonder werk en inkomen komen in aanmerking voor een IOAZ/WWB uitkering. Bij toekenning van de uitkering komen zij ´automatisch´ terecht in een re-integratietraject waar schuldhulpverlening onderdeel van uitmaakt. De kosten van schuldhulpverlening worden gefinancierd uit het participatiebudget. - Ex-ondernemers zonder werk maar mèt een partner waarbij het gemiddelde netto gezinsinkomen niet meer bedraagt dan 150% tot 200% van de geldende bijstandnorm kunnen worden aangemerkt als NUG-ers. Zij krijgen een re-integratietraject aangeboden waar schuldhulpverlening onderdeel van uitmaakt. De kosten van schuldhulpverlening worden (voor een deel) gefinancierd uit het participatiebudget. 4.2.3. Ex-ondernemers met schulden waarvan de kosten betaald worden uit de bijzondere bijstand - Ex-ondernemers die zelf werk in loondienst hebben gevonden en daardoor een zelfstandig inkomen hebben, daarvan kunnen de kosten van de schuldhulpverlening niet gefinancierd worden
uit het participatiebudget. Er is geen sprake van een re-integratietraject. Deze kosten worden betaald uit de bijzondere bijstand. Hieronder is schematisch voorgesteld waaruit de gelden worden verstrekt. Hilversum Participatiebudget Bijzondere bijstand/extra middelen SHV Ex-ondernemers € 30.000,-€ 10.000,-Zelfstandigen € 24.000,-Opmaken boekhouding € 8.000,-Totale kosten € 62.000,-€ 10.000,-Weesp
Participatiebudget
Ex-ondernemers Zelfstandigen Opmaken boekhouding Totale kosten
€ 9.000,-€ 8.000,-€ 3.000,-€ 20.000,--
Bijzondere bijstand/extra middelen SHV € 3.000,--
€ 3.000,--
Opmerking De negatieve effecten van de economische crisis raken ook de gemeente Hilversum. Opvallend is de toename van het aantal ZZP-ers die een beroep doen op de regeling schuldhulpverlening. De Stadsbank is per 15 juni 2009 voor 5 ex-ondernemers een pilot gestart waarbij de ex-ondernemer rechtstreeks kan worden doorverwezen naar de Stadsbank. De Stadsbank maakt daarbij gebruik van de expertise van Zuidweg en berekent vervolgens een all-in prijs voor de volledige service. Wanneer de pilot slaagt kan de ex-ondernemer rechtstreeks naar de Stadsbank worden verwezen zonder tussenkomst van het BZK. Dit levert een kostenbesparing op en heeft grote voordelen voor de ex-ondernemer. 4.3. De personele kosten Voor de extra kosten die deze werkzaamheden met zich meebrengen voor de gemeenten Hilversum en Weesp het volgende: Een groot gedeelte van de personele kosten wordt gedekt door de aanvragen in het kader van het Bbz en de vergoeding die daar tegenover staat vanuit het Bbz. De kosten die door bovenstaande niet worden gedekt zijn de kosten die voortvloeien uit contacten met (ex-)ondernemers die geen beroep doen op het Bbz. In onderstaand staatje is een kostenraming gemaakt per jaar, gebaseerd op de personeelskosten zoals verwoord in het productenboek dat gehanteerd wordt voor Bussum, Huizen en Wijdemeren. aantal
Hilversum Weesp Totalen
16 5 21
uurtijd per (ex-) ondernemer 2,0 2,0
personeelskosten per uur € 75,€ 75,-
personeelskosten per jaar € € €
2.400,750,3.150,-
Aangezien de extra personele consequenties op basis van de thans bekende gegevens op jaarbasis gering zijn (42 uur per jaar), worden er in deze notitie geen personele consequenties aan verbonden. Wel zijn deze meeruren meegenomen in het Bedrijfsplan van het BZK. Over de personele consequenties met betrekking tot de werkzaamheden voor de regiogemeenten kunnen we kort zijn. Deze worden vergoed door de regiogemeenten. Hiervoor is in het productenboek van het BZK een normbedrag opgenomen. Jaarlijks wordt bepaald of dit kostendekkend is.
5. Samengevat
Samengevat adviseert het BZK en Beleid en Projecten voor schuldhulpverlening aan (ex-)ondernemers het volgende: • Het BZK laten fungeren als eerste meldpunt voor schuldhulpverlening. Dat betekent dat de (ex-)ondernemer met financiële problemen via het BZK wordt doorverwezen (dit wordt al gedaan voor de regiogemeenten in het Gooi). Het BZK verzorgt de intake, beoordeelt de hulpverleningsroute en verwijst door naar schuldhulpverlening en/of andere instanties (Zuidweg, Menzing, Stadsbank, maatschappelijk werk of andere begeleidingsinstellingen en eventueel het administratiekantoor van de ondernemer). Waar nodig wordt een aanvraag om toekenning van een Bbz-uitkering ingediend. • De kosten van bemiddeling door Menzing, Zuidweg of de Stadsbank volledig te vergoeden ( zie punt 3.3.optie 4 ) • Ingangsdatum stellen op 1 oktober 2009. • Bovenstaande wordt geëvalueerd op aantal, prijs en doeltreffendheid in de 2 e helft van 2010. Op basis van de evaluatie wordt beoordeeld of het project zal worden omgezet in structureel beleid en kan verdere uitdieping van het beleid op het gebied van preventie en nazorg volgen. • Streven naar het zo spoedig mogelijk aanhaken van de regiogemeenten. 6. Voorstel De nota vaststellen en de kosten schuldhulpverlening (ex-) ondernemers vergoeden zoals in de samenvatting weergegeven.
