DORPSRANDERIJ ZONNEMAIRE EEN SCENARIO VOOR EEN RIJKE DORPSECONOMIE
JOS WIllemSeN ZelA & KOmPANeN
Inhoud
Dorpsranderij Zonnemaire een scenario van: stichting Zela & kompanen postbus 273 4330 AG Middelburg M +31(0)6 46015371
[email protected] www.zelaenkompanen.nl
voor na
Samengesteld door Jos Willemsen Scenario water door Christiaan van der Zwan © Alles uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt wanneer de bron wordt vermeld: Zela & kompanen Op Schouwen-Duiveland zijn tekenen van een veranderende bevolkingssamenstelling in combinatie met voorzieningen die onder druk staan. Wat moet er gebeuren en wat gebeurt er al? 16 genodigden deden om beurten een verkennig vanuit het huis aan de I.M. van der Bijlstraat in Zonnemaire.
Vergezichten
7
Randerij
11
Het ondernemersklimaat
14
Nieuwe waarden
16
Producten en activiteiten
18
Onderweg
21
Op uitnodiging van CBK Zeeland verbleef Jos Willemsen als één van de genodigden een week in het huisje gedurende de begindagen van november. Opzoek naar dorpspotentieel.. << Foto’s: 9 t/m 10 http://savannagardens.com; 11 t/m 16 http://riogozofarm.blogspot.nl
3
voor
4
na
5
Vergezichten Er is een haan in het dorp, zoals het een goed dorp betaamt. En grind, ik hoor er iemand over lopen. Het is kwart over zeven, de zon breekt door. De haan hoorde ik nog niet eerder, ik vraag mij nu af of het komt doordat het geluid mij vertrouwd is of doordat ik de andere dagen later ben opgestaan. De voorbije dagen het dorp verkend, enkele mensen gesproken en het bolderkarretje vertimmerd. Voorbereidingen voor de dagen die komen. Wanneer ik in een kennismaking met buurtbewoners de oorzaak van mijn verblijf in Zonnemaire verklaar en het droombeeld “Dorpsranderij” beschrijf, komt niet zelden de herkenning: “Dat hebben we hier wel in Zonnemaire, er zijn hier verschillende tuinen en volkstuinen, ook is er recreatieaanbod”. En inderdaad, dat is er allemaal al. Dus is er dan sprake van een probleem? Nee, er is geen probleem, het is hier allemaal best goed. Zelfs heel mooi zo hebben ook mijn voorgangers gezien en ons ook laten zien. Het moet nu een jaar of tien geleden zijn, wat zeg ik, twaalf. Dat ik in St Lucia was, een eiland in de Caribische zee. Daar toegekomen na een zeiltocht die ongeveer een maand geduurd had. Ik herinner mij nog goed dat ik daar op een vrijdag (hun zondag) de straten van het dorpje verkende, Marigot aan de Marigot Bay. Er waren eenvoudige houten huisjes met golfplaten daken verscholen achter hagen. En er waren mango bomen. Ik liep daar tot er iemand riep: “Hey friend, come”.
Er waren twee mannen, zwarte mannen met baarden die zo ongeveer tot op de grond gereikt moeten hebben, zij hadden die tot een knot onder hun kin gebonden. Dit waren zo ongeveer de gezondste mensen die ik tot dan toe gezien had. Tenminste zo kwamen zij op mij over. Heel gespierd en glimmend. Zij rookten een jointje en of ik er ook eentje wilde. Dat had ik als plattelandsjongen tot die dag nog nooit gedaan. En tot mijn stomme verbazing waren zij bezig met de Bijbel. Ambassader zat in de deuropening en zijn neef Nelson zat in een kuiltje in het gras dat daar uitgesleten was. Er was nog zo’n kuiltje uitgesleten en dat is waar ik kon gaan zitten. Bob Marley kende ik natuurlijk maar dat Rastafari een religie is dat wist ik niet. Even later, veel wijzer over hun Bijbel interpretaties en nadat ik ook wat meer over mijn achtergrond had verteld nam Ambassader mij mee naar zijn tuin. In het voorbijgaan van zijn keuken nam hij twee ananasplanten mee, hij had ze zelf gekweekt door het afgesneden loof een tijdje op water te zetten, er groeien dan vanzelf weer worteltjes aan. Het was een weelderige tuin waar alles door elkaar groeide. Kijk zei Ambassader, een koffieplant, en kijk een pruim en kijk een kastanje. Het was geen kastanje en het was geen pruim, maar het waren planten die er wel een beetje op leken en hadden wellicht in het koloniaal verleden onze namen gekregen.
7
Ambassader nam een schopje en stak behendig in de zode van het gras waarna hij er een ananasplant in plantte. En zo plantte hij ook de volgende ananasplant. Het gemak waarmee hij dit deed, het was een tuin die er uit zag als een bonte verzameling van eetbare planten die mengde met de in het wild voorkomende planten. Ik was gewend aan groenten in rijtjes en aan keurig geharkt. Daar was hier geen sprake van. Alles door elkaar met een ogenschijnlijke willekeur en alles in een overvloed. Het was een wild veld, hij deed daar ingrepen in en dat diende hem tot spijzen. Hij leefde in een soort luilekkerland. Hij had genoeg te eten voor zichzelf en zijn familie, en hij kon de tijd spenderen in wat voor hém belangrijk was namelijk goed eten, filosoferen over wat de Bijbel allemaal te zeggen had en vooral genieten van zijn tuin. ‘Meditation for the nation’. Die ervaring heeft mijn wereld op z’n kop gezet en achtervolgd mij sindsdien nog steeds. Nu weet ik dat de tuin van Ambassader een voorbeeld is van een ‘systeem’ waar alles met elkaar samenwerkt. Alles wat leeft het ‘systeem als geheel’ ondersteunt. Dat er zo weinig ziektes zijn en wanneer de condities goed zijn dit systeem steeds meer gaat produceren. Gewoon op zonne-energie. Ondertussen ben ik op grootmeesters gebotst. Grootmeesters in ‘teaming with life’ zoals Sepp Holzer, Martin Crawford en Joel Salatin. Hun praktijk heeft mij veel geleerd. Het zijn mensen die natuur voor hun laten werken in plaats van zelf tegen de natuur in te werken. 8
Miljoenen wezentjes werken allemaal mee in hun bedrijfsvoering en dat gebeurt allemaal gratis. En het mooie is, hun bedrijf en hun omgeving wordt er steeds ‘rijker’ door, steeds vitaler, steeds diverser en veerkrachtiger. Er wordt voortdurend ‘waarde’ opgebouwd. Waarde in termen van vitaliteit, synergie, biomassa, biodiversiteit en humus. Deze ondernemers creëren gunstige condities voor natuurlijke principes en de natuurlijke principes creëren gunstige condities voor hen én voor hun omgeving. Alles wat leeft werkt. Kunnen wij het leven dan ook voor ons laten werken? Nu neergestreken in Zonnemaire, stel ik deze vraag. Om te onderzoeken of er draagvlak is voor een Dorpsranderij. Een groene rand rond het dorp dat voorziet in recreatieve waarden, in een diversiteit aan voedsel en ook gonst van natuurlijk leven. Heeft Zonnemaire dan een probleem? Natuurlijk niet. Maar Zonnemaire heeft misschien een kans. Want zouden we door anders naar de omgeving te kijken geleidelijk kunnen toeleven naar een dorp en een landschap met meer diversiteit en belevingswaarden? Waar de groene rand waar er al enkele beginnetjes van zijn meer toegankelijk is en misschien ook meerdere functies tegelijk vervult. En kunnen we hierin toewerken naar een diverser ondernemersklimaat? Een ondernemersklimaat waarbij een pallet aan kleine ondernemingen ontstaat en waar het geld dat verdiend wordt niet zozeer naar banken en investeerders gaat maar door dorpsmensen wordt verdiend en daarmee ook weer lokaal in het dorp geïnvesteerd wordt..?
voor
rand landbouw - dorp
landbouw en dorp gescheiden
verstorende invloeden
na
Randerij
natuurlandbouw en natuurrecreatie met natuurwaarden en cultuurwaarden
buffer en verenigen van beide waarden
9
voor
productie voor de wereldmarkt
afhankelijkheid van inkomen door marktwerking
weinig binding tussen dorp en landschap
lokaal odernemersklimaat, verkoop van arrangementen lokale investering
inkomen door ondernemerschap bestuurbaar
creëert woonkwaliteit en leer- en recreatiewaarden
na
10
Randerij - ..toegroeien naar nieuwe economie en nieuwe waarden in een zelfredzaam landschap Dus als er voor Zonnemaire een kans ligt op de randen van het dorp, hoe ziet die kans er dan uit? ‘Randerij’ is voorgesteld als een concept dat toewerkt naar natuurlandbouw en natuurrecreatie op randen. Dorpsranderij richt zich specifiek op het potentieel op de randen van dorpen. Nu zie je dat deze randen zich tot achterkanten hebben ontwikkeld, een echte binding met het landschap is er eigenlijk niet meer.
zomerdroogte in de landbouw opkomen zout kwelwater (in bepaalde gevallen)
opgevangen dorpswater komt beschikbaar voor de landbouw (optie)
In een randerij worden deze harde grenzen die elkaar (landbouw en dorp) vitaliteit en soms ook geld kosten, opgerekt tot een rand van kleinschalig cultuur-landschap. Er ontstaat zo een landschappelijk netwerk met natuurwaarden en cultuurwaarden. Deze randen beschermen de twee aangrenzende zones van elkaar, zodat ze beide tot volle ontwikkeling kunnen komen. En door de rijkdom van zijn natuurlijke en culturele verschijning verbindt het de burger met het landschap. Er zijn zo drie winnaars: de boer, de natuur en de burger. In een Randerij is er ook een boer (of meerdere boeren), maar deze boer levert niet aan de landbouw wereldmarkt, de verkoop richt zich hier op kwalitatieve arrangementen in natuur-recreatie en in bio-producten. De randerijboer heeft hiermee een ander verdienmodel waarmee deze zich (geleidelijk) kan losweken van de afhankelijkheid van de wereldmarkt.
11
Met ‘Randerij’ ontstaat ook een klimaat voor nieuw ondernemerschap. Hier kan de grondeigenaar zelf ondernemen of andere ondernemers de ruimte geven om hier te ondernemen. De voorwaarde die de overheid er dan aan zou moeten stellen is dat de onderneming ecoeffectief werkt: natuurwaarden worden opgebouwd. Met deze handeling ontstaat nieuwe ruimte waarin mensen zelf naar nieuwe waarden kunnen toewerken. De verwachting is dat verzilting in de lage delen van de polders zal toenemen, door de lage ligging van de Nederlandse polders, landbouwkundig gebruik, zeespiegelstijging en bodemdaling. Als gevolg van klimaatverandering zullen bovendien vaker droge zomers voorkomen waardoor neerslaglenzen dunner worden en brakke kwel meer negatief effect zal hebben. Deze neerslaglenzen zouden, bij dorpen op kreekruggen, kunnen aangevuld worden met regenwater dat afkomstig is van de daken van dorpen. Door de Dorpsranderij zodanig in te richten dat zoetwater niet direct afgevoerd wordt, maar in het gebied infiltreert leveren deze zones mogelijk een bijdrage aan het terugdringen van verzilting en de beschikbaarheid van kwalitatief zoet water voor aanliggende gewassen op percelen van de boeren.
12
De randerijboer of het collectief biedt een (ecologisch, sociaal en economisch) op maat gemaakt, locatiespecifiek pakket aan diensten en producten. De verkoop van arrangementen schept condities waardoor ondernemers op het platteland kunnen ondernemen in voltijds en deeltijds samenwerkingen. Ieder krijgt een deel uit de opbrengst van het verkochte arrangement. Zo ontstaat meer locale investering, meer economische spreiding, meer verschillende verdienmodellen en kan worden toegewerkt naar een eigentijds cultuurverhaal. Naast de boer vinden bijvoorbeeld ook de verhuurder, de bouwer, de kok, de welnessondernemer, de (team) coach, de natuurgids, de hoeder, de paardenhouder, en de manager een verdienmodel op het platteland. Arrangementen worden uit de producten en activiteiten samengesteld. Dat kan de randerijboer of een gebiedscoöperatie zelf doen. Toegespitst op specifieke gebiedskenmerken, op de doelgroep en op de kwaliteitskenmerken van de ondernemer(s) zelf. Tradities en oude gebruiken kunnen opnieuw geïnterpreteerd worden. Maar ook nieuwe ontwikkelingen in cultuur en techniek kunnen hier vorm krijgen. En nieuwe inzichten in bijvoorbeeld landbouwmethoden, voeding en gezondheid.
t land
van he
ucten . its prod Kwalite le restaurants a er c d lo in r o m o , v d der lan dieren in m t e r M de en min gewas liteit er kwa e m t e m r meer u u lt u rc en mee . en verdien aar ,- /ha/j €2.500 nder: o z ij b echt /jaar 0,- /ha €10.00
eten van het land
ongestoord schrijven
de zalige modus een weekeind lang niets dan een donzen dekbed, vers brood, goede wijn, vogelgeluiden en een houtvuur 4-da a 2 nachten zom gse ertre € 260,- voor twee ktoc ht Wan delen naar van R R slape anderij. anderij Goed n, go bijkle e tsen d eten e n € 22 0,- p .p
ongestoord schrijven, goed eten, sauna en uitzicht over de velden per week € 420,- p.p.
& natuurvlees en natuurgroent d aan direct gelever het n va s er on inw dorp n ge ele tg naas
Dagmenu € 20,- p.p.
expres
s yours
elf
1x per m begele aand een ide natu urervari met an de ng opzoek re kinderen, naar eig enwaa rde 10 x € 490,p.p.
permacultuur ontwerp ontwerpcursus, goed eten en slapen in eigen tent. teamtraining Haal meer uit2het team! weken € 1050,- p.p. Aan bod komt het communicatieproces, valkuilen, verschillende stijlen en opvattingen. Afgewisseld met actieviteiten en super lekker eten.
retraite twee weken retraite na een zware operatie groene omgeving, goed eten, en persoonlijke assistentie
zomerv
erlof 1 week p 1 week aardrijden + zeilen Voor d e je een ten ugd: Slapen t, in kampv gezond eten uurlied en jes € 1080 ,- p.p.
op en af 2 dagen training en 2 dagen strand actief en passief keuze uit verschillende arrangementen € 280,- p.p
€ 1150,- p.p.
v.a. € 210,- p.p.
13
Het ondernemersklimaat - samen nieuwe economie creëren Voor de Randerijboer: Keuze voor schaalverkleining; Met persoonlijke en financieel gunstige motieven de markt van eco-toerisme aanboren
Met de verkoop van arrangementen kan afhankelijk van de creativiteit van de ondernemers een heel divers ondernemersklimaat ontstaan. De boer kan de arrangementen zelf ontwikkelen maar kan hiervoor ook met andere ondernemers samenwerken. De verkoop van arrangementen schept condities waardoor ondernemers op het platteland kunnen ondernemen in voltijds en deeltijds samenwerkingen. Ieder krijgt een deel uit de opbrengst van het verkochte arrangement. Met Randerijen ontstaat: Meer locale investering Meer economische spreiding Meer werkgelegenheid Meer verdienmodellen Meer samenleving Meer cultuur Meer ruimte voor water
+ 14
+++ +
+
+
+
Voor de verhuurder: Inkomsten uit verhuur eco-lodges
Randerij gebiedscooperatie
Voor de natuurbeheerder: Betere inbedding van natuurgebieden; Ecologische verbindingen tussen natuurgebieden; Natuurwaarden in landbouwareaal door het eco-effectief ondernemerschap van de Randerijboer; Inkomsten uit natuurgebruik
Voor de bouwer: Inkomsten uit de bouw van eco-lodges, uit de bouw van nieuwe landschapselementen en lichte infrastructuur
De Randerijboer De Randerijboer biedt een combinatie van natuurlandbouw en natuur-recreatie. De Randerijboer benut de natuurlijke successie als waarde opbouwend principe. Deze successie wordt met eetbare soorten nagebootst en wilde planten vervullen een opbouwende rol in het systeem als geheel. Het verdienmodel van deze boer bestaat uit de verkoop van arrangementen. Hiervoor kan worden samengewerkt met een rijk pallet aan plattelandsondernemers.
De verhuurder De verhuurder verhuurt eco-lodges aan de recreant. Deze verhuurder onderscheidt zich van andere verhuurders door de natuurrijke omgeving, de innovatieve duurzaam gebouwde verblijven en de arrangementen die aan de recreant worden aangeboden.
De schaalvergrotende boer De schaalvergrotende boer richt zich op de landbouwwereldmarkt. Ruimte voor schaalvergroting is een voorwaarde voor deze boer om een goede concurentiepositie in de wereldmarkt zeker te stellen. Deze boer profiteert van de ruimte die ontstaat door de schaalverkleining die randerijboeren creëeren. Hiermee werkt schaalvergrotende boer mee aan het mogelijk maken van een recreatief netwerk en biodiversiteit in het landschap vanuit een wederkerig belang.
De kok Deze kok maakt allerlei ambachtelijke producten van wat er uit de Randeij allemaal naar voren komt. Deze kok is een cullinaire duizendpoot en groot liefhebber voor alles wat ‘echt’ is een gaat steeds op zoek naar essenties van voeding en smaak.
De eco-lodges zijn bij voorkeur mobiel. Op die manier kunnen de eco-lodges met de successie meeschuiven en zijn zo eco-effectief.
Deze kok maakt de maaltijden, maar ook verwekte producten zoals chutneys, pasta’s, sauzen, jam, sappen, smoothies, ciders, bieren, wijnen. Ook vleesproducten en kazen.
Voor de kok: Inkomsten uit verkoop maaltijden en kookworkshops
Voor de (team) trainer: Inkomsten uit trainingen
Voor de wellness ondernemer: Inkomsten uit wellness
De welness-ondernemer Deze ondernemer speelt in op de groeiende aandacht die er is voor persoonlijke verzorging bij zowel mannen als vrouwen, en de groeiende behoefte vanuit welvaartsziekten als burn-out en overgewicht. Het programma wordt aangeboden vanuit een noodzaak en vooral vanuit belevenis. De welness-ondernemer biedt diensten ter verzorging van lichaam en geest. De (team) coach De coach heeft expertise om het functioneren of het communiceren van uzelf of van teams te verbeteren. Mensen kunnen in teamverband prestaties leveren die ze alleen nooit voor elkaar krijgen. Samenwerken kan tegelijkertijd ook heel lastig zijn. Omdat er in alle subtiliteit verschillen zijn in het team bijvoorbeeld. Deze coach leert hoe u zelf beter kunt functioneren of hoe teams kunnen ontwikkelen tot inspirerend samenwerkende groepen, die optimaal bijdragen aan de organisatie.
Voor de hoeder: Inkomsten uit beheer en producten
Voor de natuur exploirant: Inkomsten uit natuurbeleving
De natuurexploirant De natuurexploirant gebruikt de natuur als grote inspiratiebron voor mensen. Dit kan op het recreatieve als op het educatieve vlak zijn. Bij een recreatieve invulling is te denken aan zeilen, kanovaren, surfen, (avontuurlijke) wandeltochten, etc. Bij meer educatieve programma’s is te denken aan excursies of avontuurlijke activiteiten waarbij meer nadruk wordt gelegd op de beleving van de natuur. Dit kan in samenwerking met natuur- en milieuorganisaties. De hoeder De hoeder is een nomadische dierenhouder. Zoals een herder met schapen een natuurgebied beheert doet de hoeder dat ook. Maar niet zo zeer in natuurgebieden, als wel in de overgangen tussen natuur en landbouw, de randerijen en de daarmee verbonden delen. Met bijvoorbeeld schapen of varkens of koeien of kippen of duiven. De dieren worden ingezet om condities te scheppen voor een volgende fase in de successie, voor een volgende teelt.
Voor de manager: Inkomsten uit organisatie en promotie
Voor de paardenhouder: Inkomsten uit landbewerking en beheer met paardentractie
De manager De manager doet de planning, de verdeling van de taken, het werven van gasten, het geld, de materialen en de (online)verkoop. Deze manager vertaalt de ambities van de samenwerkende partners in deeldoelstellingen en taken en zorgt er voor dat het goed samenloopt. Deze rol kan goed door een van de andere ondernemers als bijtaak worden uitgevoerd. De nieuwe landarbeider Nieuwe landarbeiders wonen in steden en dorpen. Deze groep mensen willen in hun vrije tijd meer grondgebonden leven. Nieuwe landarbeiders putten plezier uit werken op het land op een sociaal maatschappelijke manier. In plaats van naar de tennisclub te gaan gaan deze mensen naar de boer om mee te werken aan kleinschalige agrarische doelstellingen. Afhankelijk van hun interesse specialiseren zij zich.
15
Deze boer kiest er voor om als Randerijboer verder te gaan. Schaalverkleining en eco-effectief ondernemen
..en in de verkoop van arrangementen onstaat een nieuw ondernemersklimaat met nieuw potentieel voor nieuwe landwerkers
..en voor vrijwilligers en studenten ontstaat leerruimte en ruimte voor zingeving. Zij zijn ‘nieuwe landarbeider’.
Door de keuze van schaalverkleining door de Randerijboer krijgen andere boeren ruimte voor schaalvergroting
Een Randerijboer kan zelf meerdere petten dragen of er voor kiezen om met andere ondernemers samen te werken.
..en in deze dynamiek kan het waterschap werken aan meer ruimte voor water..
In de ontwikkeling van dit landschap zijn een reeks aan deelopgaven te definiëren waar met werkzoekenden aan kan worden mee gewerkt. Zo werken zij mee aan het creëren van nieuwe economie en nieuwe werkgelegenheid..
17
Producten & activiteiten - verdienmodellen opbouwen Waar het in gangbare landbouw gaat om een hoge kilo-opbrengst van een uniform product gaat het in een Randerij om een hoge diversiteit. Diversiteit van veel verschillende agrarische producten en delicatessen, diversiteit in recreatieve waarden, en om biodiversiteit. Met het samenstellen van arrangementen uit producten en activiteiten kunnen verdienmodellen voor de ondernemer(s) worden opgebouwd. Iedere plek, iedere onderneming en iedere ondernemer beschikt over bepaalde eigenschappen die de keuze voor bepaalde producten en activiteiten vanzelfsprekend maakt. Hier wordt diversiteit, ervaring, avontuur, welzijn en gezonde producten direct aan de consument verkocht. Met de verkoop van arrangementen ontstaat: Meer diversiteit in producten Meer diversiteit in activiteiten en diensten Meer diversiteit in verdienmodellen Meer smaken Meer zelfontplooiing
18
+
+ + + +
+
+
+
Producten Vanuit een Randerij kunnen verschillende producten worden aangeboden. Een greep uit de denkbare producten:
Activiteiten Vanuit een Randerij kunnen verschillende activiteiten worden aangeboden. Een greep uit de denkbare activiteiten:
Groenten Fruit, vruchten, noten Natuurvlees Natuurzuivel Zaden Planten Paddenstoelen Wieren Zeevruchten Sappen Ciders, bieren, wijnen Chutneys, pasta’s, sauzen Verwerkte producten Haardhout Compost
Overnachten - in een kamer Overnachten - in eigen tent Overnachten - in een eco-loge Overnachten - in een boomhut Over -nachten - op een vlot Overnachten - in open lucht bij een vuur
Maaltijden Picknicken Tappasbuffet Stamppotbuffet Wild tea Geschenken Relatie- en kerstpakketten Activiteitenruimte, indoor - outdoor Vergaderruimte Experimenteerruimte: proeftuin duurzaam bouwen proeftuin duurzame landbouw proeftuin duurzame recreatie proeftuin ‘mens als nuttige soort’ proeftuin eco-effectief ondernemerschap
Cursus - ecosystemen Cursus - ken je plek Cursus - bodem Cursus - productief agro-ecosysteem Cursus - composteren Cursus - zaaien en planten Cursus - lui tuinierien Cursus - food matters Cursus - ik in het complexe voedselweb Cursus - jagen, verzamelen Cursus - mee met de seizoenen Cursus - plantaardige voeding Cursus - raw food Cursus - werken met water Cursus - houtbewerking Cursus - wilgentenen vlechten Cursus - paddestoelen kweken Cursus - putten, vijvers en visteelt Cursus - bier brouwen Cursus - bijen houden Cursus - geneeskrachtige wilde planten Cursus - natuurlijke huidverzorging
Cursus - koken in het voedselbos Cursus - koken met zeewier en zeevruchten Cursus - koken met kruiden Cursus - soepen Cursus - pickles en chutneys Cursus - groene sappen em smoothies Cursus - rauwe hapjes maken Cursus - roken van vis en vlees Cursus - bakken in een leemoven (brood - pizza) Cursus - voedsel bewaren Cursus - zeep maken Cursus - verf maken Cursus - express yourself Cursus - herken jezelf met een paard Cursus - Yoga Cursus - Mindfulness Cursus - Tai Chi Cursus - Ikido Opleiding - randerijboer ontwerp Opleiding - permacultuur ontwerp Opleiding - voedselbos ontwerp Opleiding - natuurvoeding Excursie - ecosystemen Excursie - winterwild Excursie - bodemprofielen Excursie - veldsalade Excursie - mee op jacht Excursie - genezen met planten Excursie - vogels herkennen Excursie - sterren kijken Retraite - schapendrijven met de herder Retraite - wandelen met een ezel Retraite - half jaar meewerken op het land Retraite - schrijven in stilte
Retraite - herstellen na een zware operatie Retraite - herstellen uit overspannen periode Retraite - een nieuwe start Welness - Massage Welness - Sauna Wellness - buitenstoombad Ontspanning - boogschieten Ontspanning - tango Ontspanning - poezie schrijven en beleven Ontspanning - boetseren Ontspanning - schilderen Ontspanning - schaaktournooi Avontuur - te paard naar het strand Avontuur - paardenweek voor kinderen Avontuur - zeekajak varen Avontuur - kano varen op de binnenwateren Avontuur - zeilen Avontuur - vissen met sleepnet op het strand
Lease - de burger least een kip, varken of geit Lease - de burger least mobiele duiventil Lease - de gast least een hele zomervakantie Verhuur - fiets of tandem Verhuur - step Verhuur - kajak Seizoenskaart - groententas Seizoenskaart - 4 seizoensfeesten Meewerken - in het voedselbos Meewerken - zaterdagmiddag event Sociaal werk - hulpboer Sociaal werk - Landwerkplaats
Event - vergaderingen, bijeenkomsten Event - seizoensfeesten Event - pop-up restaurant Event - Kinderfeestje Event - Familiedagen Event - Huwelijk Teambuilding - familieopstellingen Teambuilding - ken je collega’s Training - ken jezelf Training - express yourself Speurtocht - in rechte lijn van A naar B - linearecta Speurtocht - fakkeltocht Speurtocht - puzeltocht
19
Onderweg - waar beginnen 0,60 ha
2,20 ha
1 ha
Er zijn tenminste twee plekken in het dorp waar een logische start gemaakt zou kunnen worden. Het sportveld, en bij camping Zonnemaire.
0,60 ha 2,20 ha 3,35 ha 4,20 ha
In de huidige situatie zijn er enkele rafelige randen aan het dorp waar grote machines op de akkers moeilijk kunnen draaien of vaker moeten keren. In dit scenario zijn de begrenzingen zo gekozen dat de akkers steeds recht begrensd zijn er ontstaan zo akkers die minder arbeidsintensief zijn. In dit scenario zou de totale oppervlakte aan randerij ongeveer 10 hectare zijn.
De vragen die zich natuurlijk voordoen zijn ‘hoe begin je hier aan’? En ‘rendeert dit?’ Vast staat dat er een groeiende 2,20 ha markt is voor recreatie die ‘echt’ is, en dichter bij de natuur staat. Vooral stadsmensen zijn steeds meer op zoek naar 3,35 ha een ‘geheim plekje’ waar ze even weg kunnen zijn van beton, glas en staal. 4,20 Dorpen zoals Zonnemaire zijn daar ha uitermate geschikt voor. Het is geen vakantiepark, het is een echt dorp, met mensen die daar leven, echte dingen doen en er is groen met vogelgeluiden. Is dit iets waar je een goede boterham mee kunt verdienen? Er zijn steeds meer fantastische voorbeelden die laten zien dat dit heel goed kan. Dat de opbrengst in recreatie veel hoger is dan die nu in de gangbare landbouw is. Vergelijk het eens met de arrangementen die eerder in dit boekje zijn voorgesteld. En voor de boer kan het ook interessanter zijn om het accent van het bedrijf te verschuiven, of om de grond te verhuren in plaats van zelf te betelen. Stel dat een boer een goede tarweopbrengst heeft, 10 ton per hectare. En dat de boer deze kan verkopen voor de gunstige prijs van 21 cent per kilo. Dan levert dit € 2.100,- bruto op. Minus de kosten van € 1.100,- dan zou een boer daar € 1000,- per hectare mee kunnen verdienen. Dit zijn vrij optimistische getallen. Stel dat een randerij zou starten met 4 hectare, Dan zou het verdienmodel van een randerij deze € 4.000,- per jaar moeten dragen. Dat is een overzichtelijk bedrag. En de aanvullende waarden die het dorp er allemaal voor krijgt zouden best eens onschatbaar kunnen zijn...
21
Colofon Zela & kompanen Met Zela & kompanen wordt vanuit de samenleving zelf toegewerkt naar nieuwe waarden voor nu en voor de toekomst. Door zelf projecten te definiëren en initiatieven los te weken. Door ruimte vrij te maken en hiervoor gunstige condities te scheppen. Ruimte voor een andere mens-natuur relatie, ruimte voor andere samenlevingsvormen. Soms op een nuchter zakelijke, soms op een speelse manier...
voor
www.zelaenkompanen.nl
na
Jos Willemsen is zelfstandig landschapsontwikkelaar, natuurboer en voorzitter van stichting Zela & kompanen. De laatste jaren is hij vooral actief in het vitaliseren van het platteland middels nieuwe verdienmodellen en toepassen van ecologische principes. Zijn werkveld ligt in landschapsontwikkeling, in natuurrecreatie en natuurlandbouw.
Mensen van Zonnemaire bedankt!
www.jwlp.nl Foto’s: 9 t/m 10 http://savannagardens.com;
22
11 t/m12 Jos Willemsen landschapsproducties www.jwlp.nl; 13 t/m 15 http://riogozofarm.blogspot.com >>
na voor
KROTofKANS-reeks ©2013
Tekst en Fotografie
JOS WILLEMSEN WWW.KROTOFKANS.NL
Randerij..
