Ministerie van Justitie
Directoraat-Generaal voor Internationale Aangelegenheden en Vreemdelingenzaken
Postadres: Postbus 20301, 2500 EH Den Haag
Onderdeel Datum Ons kenmerk Onderwerp
Vereniging Vluchtelingenwerk Nederland t.a.v. de algemeen directeur Postbus 2894 1000 CW AMSTERDAM
Bezoekadres Schedeldoekshaven 100 2511 EX Den Haag Telefoon (070) 3 70 79 11 Fax (070) 3 70 79 00 www.justitie.nl
DVB 28 januari 2004 5263445/04/DVB Reactie op uw brief d.d. 15 december 2003 inzake Terugkeer
Bij beantwoording de datum en ons kenmerk vermelden. Wilt u slechts één zaak in uw brief behandelen.
Geachte heer Nazarski, Op 15 december 2003 stuurde u mij een brief namens VVN inzake de onmogelijkheden voor uitgeprocedeerde asielzoekers om terug te keren naar het land van herkomst. U schreef kort gezegd het volgende. Naar de mening van VVN is het in veel gevallen op zijn minst bijzonder moeilijk de voor de terugkeer benodigde papieren te verkrijgen. Dat leidt in die gevallen volgens VVN tot “gerede twijfel” over de vraag of en wanneer de “willende” asielzoeker kan terugkeren. Volgens VVN dient de overheid zich in deze gevallen soepeler op te stellen. VVN stelt voor om een vergunning voor bepaalde tijd af te geven indien er “gerede twijfel” bestaat over de vraag of en wanneer de betrokkene kan terugkeren. In het huidige beleid wordt een dergelijke vergunning slechts afgegeven als vaststaat dat de Staatloze vreemdeling buiten zijn schuld niet kan vertrekken uit Nederland. Ter adstructie van de problemen met terugkeer geeft VVN een achttal voorbeelden van vertegenwoordigingen die niet mee zouden werken aan de terugkeer van eigen onderdanen. Hieronder treft u mijn reactie op uw schrijven aan. Op verzoek van de vaste kamer commissie voor Justitie heb ik deze brief gelijktijdig aan Tweede Kamer gezonden. Het merendeel (80%) van de vreemdelingen beschikt wanneer zij een asielaanvraag indienen niet meer over identiteitsdocumenten. Veelal ontdoen zij zich van hun documenten om te voorkomen dat hun nationaliteit en identiteit
5263445/04/DVB/28 januari 2004
kunnen worden vastgesteld. Ambassades willen alvorens zij een vervangend document afgeven zekerheid hebben over de nationaliteit van een vreemdeling. De meeste landen willen bovendien zekerheid hebben omtrent diens identiteit. De nationaliteits- en identiteitsonderzoeken die in het geval van ongedocumenteerde vreemdelingen worden uitgevoerd, vereisen de medewerking van de vreemdelingen. In de praktijk verlenen veel vreemdelingen hier geen of onvoldoende medewerking aan. In de Terugkeernota (Kamerstukken II 2003/04, 29 344 nr 1) heb ik de Tweede Kamer gemeld dat er geen landen bekend zijn die niet voldoen aan de volkenrechtelijke verplichting eigen onderdanen terug te nemen. Ik heb daarbij gesteld dat ten aanzien van gedwongen terugkeer soms door landen praktische belemmeringen worden opgeworpen. In dat verband heb ik maatregelen in de internationale sfeer aangekondigd om de samenwerking met de landen van herkomst te verbeteren. Belangrijk daarbij is een coherent Nederlands buitenlands beleid ten aanzien van landen van herkomst. Daartoe zullen ondermeer landenspecifieke strategieën worden opgesteld ten behoeve van de terugkeer en zullen waar mogelijk terug- en overname overeenkomsten worden gesloten. Ook is in de Terugkeernota de instelling aangekondigd van een apart budget voor terugkeerondersteunende activiteiten, ook in landen die niet behoren tot de OS-partnerlanden. Ik blijf bij dit alles bij mijn eerder ingenomen standpunt dat het voor een vreemdeling die echt wil, ook mogelijk is te gaan naar zijn land van herkomst óf – en dit laatste wordt in de discussie vaak vergeten - naar een derde land waar zijn toelating is gewaarborgd. Slechts indien vaststaat dat een vreemdeling buiten zijn schuld Nederland niet kan verlaten, hij – onder voorwaarden - in aanmerking kan komen voor een verblijfsvergunning. Momenteel wordt bezien of het beleid zoals dat thans bestaat (Staatlozen die buiten hun schuld Nederland niet kunnen verlaten), kan worden verruimd.
Blijkens uw brief suggereert VVN om tot vergunningverlening over te gaan als sprake is van “gerede twijfel” over de vraag of, dan wel op welke termijn, een welwillende asielzoeker zijn terugkeer kan regelen. Dit acht ik geen werkbaar criterium. Ingevolge de Vreemdelingenwet 2000 is de vreemdeling zonder verblijfsrecht zelf 2/5
5263445/04/DVB/28 januari 2004
verantwoordelijk voor zijn terugkeer. Als de betrokkene niet zelfstandig terugkeert heeft de overheid de bevoegdheid uit te zetten. Nu het vertrek van een vreemdeling uit Nederland primair afhangt van hem of haar zelf, is het van essentieel belang dat objectief kan worden vastgesteld dat het niet aan de vreemdeling zelf te wijten is als hij of zij stelt Nederland niet te kunnen verlaten. Dat betekent dat in de gevallen dat een vreemdeling stelt niet terug te kunnen, de bewijslast bij hem dient te liggen. De overheid heeft immers niet kunnen controleren of de gestelde belemmeringen zich daadwerkelijk hebben voorgedaan. Op de bijlage bij uw brief met de vermelding van landen waarvan de ambassades niet zouden meewerken aan terugkeer van hun onderdanen reageer ik als volgt. Ik stel voorop dat ik uw oordeel over de betrokken ambassades niet deel. Door de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) is mij het volgende gemeld. Uit alle door VVN genoemde landen, m.u.v. Mauretanië, heeft de IOM in 2003 cliënten gehad die ook daadwerkelijk zelfstandig zijn vertrokken met een vervangend reisdocument, afgegeven door de ambassade of het consulaat. De ervaringen van de IND met gedwongen terugkeer naar betrokken landen ondersteunen de conclusies van VVN niet. Hieronder volgt daarover per land informatie. Azerbeidzjan De Azerbeidzjaanse ambassade verstrekt in principe vervangende reisdocumenten voor terugkeer naar Azerbeidzjan indien zekerheid bestaat omtrent nationaliteit en identiteit. Erkend wordt dat het voor Azerbeidzjaanse vreemdelingen van Armeense afkomst moeilijk kan zijn van de Azerbeidzjaanse autoriteiten een vervangend reisdocument te verkrijgen. Het is voor die vreemdelingen echter mogelijk om vrijwillig naar Armenië te gaan en via Armenië naar Nagorny Karabach. De Armeense autoriteiten verstrekken daarvoor vervangende reisdocumenten. China De Chinese ambassade verstrekt voor de terugkeer naar China vervangende reisdocumenten indien zekerheid bestaat omtrent nationaliteit en identiteit. De ervaring van de IND is dat de medewerking van de Chinese ambassade naar behoren is. Het probleem bij terugkeer naar China is veeleer dat de vreemdelingen zelf niet meewerken aan de vaststelling van hun identiteit en nationaliteit. Ethiopië De Ethiopische ambassade verstrekt vervangende reisdocumenten aan vreemdelingen die wensen terug te keren naar Ethiopië en medewerking verlenen aan de vaststelling van hun nationaliteit en identiteit. Echter, indien het personen 3/5
5263445/04/DVB/28 januari 2004
van etnisch Eritrese afkomst betreft, kan het voorkomen dat de Ethiopische ambassade het standpunt inneemt dat de persoon in kwestie in principe naar Eritrea dient terug te keren. Libanon (Palestijnen) De Libanese ambassade verstrekt vervangende reisdocumenten aan Palestijnen die wensen terug te keren, mits vaststaat dat zij in Libanon gewoond hebben en zij geregistreerd staan bij de Verenigde Naties. De Palestijnse vertegenwoordiging helpt bij het vaststellen van het gebied van herkomst van documentloze Palestijnen. Op basis van de individuele feiten en omstandigheden zal in voorkomende gevallen moeten worden vastgesteld of Palestijnen uit Libanon op grond van het buitenschuld-criterium in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning. Mauritanië De Mauritaanse ambassade verstrekt vervangende reisdocumenten voor de terugkeer naar Mauritanië indien de nationaliteit vaststaat. Servië en Montenegro De Benelux en de toenmalige Federale Republiek Joegoslavië hebben op 18 juli 2002 een terug- en overnameovereenkomst ondertekend. De ambassade van Servië en Montenegro verstrekt vervangende reisdocumenten voor de terugkeer naar Servië en Montenegro indien de nationaliteit en identiteit vaststaan. Personen afkomstig uit Kosovo kunnen naar Kosovo terugkeren. In dat geval hoeven geen reisdocumenten aangevraagd te worden bij de ambassade van Servië en Montenegro, aangezien met UNMIK is overeengekomen dat betrokkenen op een EU-document kunnen inreizen. Soedan De Soedanese ambassade verstrekt vervangende reisdocumenten voor de terugkeer naar Soedan indien zekerheid bestaat omtrent de nationaliteit. Een relatief groot percentage vreemdelingen geeft zich uit voor Soedanees. De Soedanese autoriteiten geven in voorkomend gevallen een zogenoemde nonSoedan verklaring af. Syrië De Syrische ambassade geeft vervangende reisdocumenten af voor de terugkeer naar Syrië indien de nationaliteit vaststaat. Originele nationaliteitsdocumenten zijn daarvoor noodzakelijk. Aan in Syrië geboren Koerden die niet de Syrische nationaliteit hebben wordt geen vervangend reisdocument verstrekt. Op basis van de individuele feiten en omstandigheden zal in voorkomende gevallen moeten 4/5
5263445/04/DVB/28 januari 2004
worden vastgesteld of zij op grond van het buitenschuld-criterium in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning.
De Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie, a.i.
5/5
