Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
Schmallenberg Virus Dierenarts Guido Bertels
Dierenarts Hans Van Loo
1
DE - Schmallenberg Gent : 390 km
Schmallenberg: een gemeente in Nordrhein Westfalen
Het labo onderzoek: wat en hoe! • A terme geboorte of abortus van misvormde lammeren of kalveren worden via het abortusprotocol aangeleverd. Ook geëuthanaseerde niet levensvatbare lammeren of kalveren ‐ Aanvraagformulier aanvullen met “verdenking SBV” ‐ Van het moederdier serum ‐ Financiering cfr abortusprotocol
• Verdenkingen SBV worden onderzocht voor; ‐ Brucellose ‐ Coxiella ‐ BVD ag ‐ Schmallenberg • Andere abortussen worden NIET voor SBV onderzocht!
5
Het labo onderzoek: wat en hoe! • Schmallenberg onderzoek ‐ Kalf •
histologie hersenen, ruggemerg
•
PCR hersenen en buikvocht
‐ Lam •
PCR hersenen
6
Het labo onderzoek: wat en hoe! • SBV onderzoek bij andere symptomatologie bv. koorts, milkdrop, diarree… ‐ Pas na uitsluiten van andere ethiologiën (IBR, BVD, Salmonella..) •
Door veehouder te bekostigen
•
Na afspraak met DGZ (Hans van Loo, Guido Bertels, Jo Maris)
‐ Gestold en ongestold bloed
‐ Neusswab ‐ Mest
• Financiering SBV onderzoek ‐ Rund via veepeiler ‐ Schaap voorlopig via Coda
7
De virus familie • Familie Bunyaviridae ‐ Telt meer dan 350 species ‐ Dit als gevolg van de frequente mutaties • puntmutaties • uitwisseling van RNA tss virussen)
• RNA virussen met 3 segmenten: M – L - S
8
Situering van het virus • Genus Orthobunyavirussen ‐ 25 subsoorten
• Simbu-serogroep ‐ Akabane (Australië, Japan, Kenya…) ‐ Aino (Australië, Japan…) ‐ Shamonda virussen ‐ Schmallenberg hiermee genetische verwant
• Geen overdracht naar mens bekend van bovenstaande virussen
9
Situering van het virus • SBV ‐ 96 % genetisch homoloog met Shamonda S segment
‐ 70 % genetisch homoloog met Aino en Akabane M&S segment
• Knutten en muggen tussengast ‐ virus overleeft in de eitjes ‐ Overwinterings mogelijkheid • Gevoelig voor: ‐ ontsmettingsmiddelen en detergent
‐ UV licht ‐ temperatuur 60°C
10
Arbovirussen • Virussen waarvoor insecten enz… overdrager zijn • Wereldwijde opmars ‐ West Nile virus; nieuw in US en Italië ‐ Blauwtong; EU ‐ Bunyavirussen
• Klimaat kan een rol spelen in de verspreiding
11
Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
Historiek van de huidige uitbraak
Historiek SBV volwassen runderen • Begin november 2011 Schmallenberg virus voor het eerst aangetoond bij runderen met koorts, milkdrop (diarree) in de maanden augustus en september ‐ Friedrich Loeffler Instituut: met genoom sequentie PCR wordt de verwantschap met de Bunyaviridae aangetoond ‐ In Nordrhein-Westfalen worden meerdere dergelijke bedrijven gemeld ‐ In Nederland worden gelijkaardige problemen gemeld; 80 bedrijven met toename in september. Virus wordt geïsoleerd in 18 van 50 bloedmonsters ‐ Veepeiler DGZ krijgt eveneens melding van 5 gelijkaardige bedrijven in Vlaanderen (september-oktober). Op 1 bedrijf (Wetteren) wordt het SBV geïsoleerd uit bloed van 2 runderen in acute koortsfase en met ademhalingssymptomen ‐ Na oktober geen melding van nieuwe gevallen 13
Historiek SBV kalf • Duitsland 6 januari ‐ Eerste kalf waarin virus aangetoond werd
‐ Artrogryphose beeld
• België (Sivry Henegouwen) 17 januari ‐ Eén kalf waarin virus aangetoond wordt
‐ Abortus, anencephalie, hypocerebelli, schedelmisvorming ‐ 1 februari Vlaanderen; 3 kalveren PCR positief
• Nederland (Drenthe, Flevoland) 24 januari ‐ 2 misvormde kalveren PCR positief 14
Historiek SBV schapen geiten •
Vanaf december 2011 eerste meldingen van lammeren geboren met misvormingen in Nederland en kort daarna in Vlaanderen ‐ 15 dec eerste bevestiging in Nederland ‐ 23 december eerste bevestiging in Vlaanderen
•
Nederland: 6 januari eerste geitenbedrijf met weidebeloop virus bevestiging
•
Duitsland : vanaf 9 januari eerste virusbevestiging op14 schapenbedrijven in North Reinland en Niedersachsen. Later in Hessen en Sleschwig-Holstein ‐ misvormde lammeren
•
Engeland - zuid oost Suffolk: 23 januari 4 bevestigde bedrijven
•
Frankrijk Meurthe Moselle thv GHD Luxemburg: eerste bedrijven bevestigd 15
Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
Actuele toestand in België en onze buurlanden
België: bron FAVV
17
België 6-2-2012 (bron FAVV) Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
Aantal bedrijven met inzendingen naar DGZ verdacht SBV per dag
Nederland 10-2-2012 Aantal meldingen Totaal
Rund
Schaap
geit
474
280
172
21
89
5
PCR pos 4
Deutschland 10 feb aantal bedrijven Rund 13 Schaap 402 Geit 19
United Kingdom 7-2-2012 Schaap 32 Rund 1
Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
Mogelijke ziektebeelden
Infectie verloop Simbu virussen • Tijdelijke viraemie met hoge titers (3-6 d) • Volwassen dieren weinig gevoelig
• Zeer jonge dieren ‐ Sterke viraemische fase ‐ Infiltratie in Centraal Zenuwstelsel ‐ Sterfte mogelijk
25
Infectie verloop Simbu virussen • Drachtige dieren ‐ Virus naar placenta (snel delende cellen)
‐ Vroeg in dracht: aantasting CZS •
hydranencephalie, porencephalie, microcerebelli
‐ Later in dracht: skelet afwijkingen ‐ Verlengde drachtduur: schaap + 5d ‐ Bij Immunocompetente foetus minder schade •
Rund vanaf 90 d
•
Schaap vanaf 60 d
• Gevoeligste drachtperiode ‐ Rund 75- 110 (150) dagen ‐ Schaap geit 28- 36 (56) dagen
26
Verloop van een epidemie (Akabane) • Bij het begin van een uitbraak overwegend arthrogrypose en andere skelet afwijkingen
• In latere fase van een uitbraak CZS hydranencephalie • Tussen in; combinatie van beide
• Nieuwe uitbraken verschijnen om de 5 tot 10 jaar (N-Australië) ‐ dalende immuniteit van de populatie
• Overdracht via oa.Culicoides brevitaris
27
Schmallenberg (SBV) analoog verloop??? • Wat betreft de kliniek is de gelijkenis zeer groot ‐ zelfde range van letsels
• Volwassen dieren soms wel symptomatologie ‐ Melkkoeien; koorts, diarree, milkdrop • Bevestigde gevallen DE, NL, BE
‐ Melkschapen bij aflammeren; ziek, minder melk, nageboorte ophouden, mastitis (pers melding VDBrom GD NL)
• Vleesschapen geen symptomatologie rond partus tenzij ten gevolge van zware partus door misvorming lammeren 28
Schmallenberg : een analoog verloop? • Geen melding van CZS problemen bij jonge kalveren in aug sept • Wel beperkte pathologie bij melkkoeien ‐ Koorts, mildrop, diarree
• Drachtige schapen en runderen ‐ Beeld overeenkomstig de Simbu- groep • hydranencephalie, porencephalie, microcerebelli • pootspieren en pezen samengetrokken met gewrichtsvervorming, kromme rug, afgeplatte borstkas, korte onderkaak, draainek
• soms zeer veel vruchtvocht (hydroallantois)
‐ Type afwijking nog niet duidelijk te linken aan stadium dracht • Van in begin alle combinaties te zien
29
Uterusscheur tgv misvorming lam
Schmallenberg; een analoog verloop? • Overdracht door knutten ‐ Waarschijnlijk maar niet bewezen
‐ Cfr koorts-milkdrop runderen enkel gemeld in zomer en nazomer, actief knutten seizoen ‐ Wel gekend voor de andere Orthobunyavirussen
31
Knuttenval: vanaf 2006 jaarrond Culicoiden monitoring (Trop. Inst Ant)
Knutten populatie België 2011 (bron IMT R.Dedeken)
Casus Noorderkempen •
180 ooien swifter x suffolk ‐ Allen aangekocht in Zeeland 2009
•
2010 normaal aflamseizoen
•
2011 deelgroep gesponsd begin augustus
•
Vanaf half december eerste SBV gevallen ‐ 75 ooien geworpen: 25 geboorten met afwijkende lammeren ‐ 50 tal ooien lijken niet drachtig te zijn (embryonaal resorptie???) meer dan normaal te verwachten
•
Kromme poten, kromme rug, kaakafwijkingen ‐ Allerlei combinaties per worp; •
normaal en afwijkend / levend en dood
•
Gedragafwijkingen (CZS)
•
Vaak normale draagtijd 34
Casus Kontich • 150 ooien Swifter • 130 ooien gesponsd • Eerste ooien lammeren af op 25 december • Situatie 6/1/2012 ‐ 100 ooien gelammerd ‐ 50 % ooien met één of meer lammeren met afwijkingen ‐ Poten verkromt en soms abnormaal lang, rug, dummies
‐ Combinaties per worp van normaal, misvormd, levend en dood
• Vroeg embryonaal sterfte??? ‐ 2010 60 % ooien met drielingen en enkele 4 en 5 ling ‐ 2012 (100 ooien geworpen) •
20 % drieling
•
70 %tweeling
•
10 % eenling (uitzonderlijk bij Swifter)
37
Casus De Haan • 280 ooien Swifter • 40 gesponsde ooien gelamd 17 tot 25 december • 3 met SBV afwijkingen (7%) ‐ 3 ling: 2 normaal, 1 misvormd ‐ 2 ling ; 2 misvormd
‐ 3 ling: 2 normaal, 1 misvormd
38
Binnen bedrijfs incidentie SBV schapen gemeente
Aantal ooien gelamd
aantal SBV worpen
% SBV
dode of euthanasie lammeren
Belsele
13
3
23
Lummen
8
1
13
Bekegem
4
3
75
Tongeren
10
4
40
Lennik
10
2
20
D e Haan
40
3
7
Anzegem
30
5
16
Kontich
108
31
29
Meer
75
25
33
St Niklaas
13
5
38
Zandhoven
7
4
57
Kortrijk
30
16
53
17
Verrebroek
29
13
50
19
TOTAAL
373
114
30,5
4 op 5
1 normaal lam
46
Aantal besmette schapen bedrijven • ? • Vermoedelijk veel ‐ 20% ???
50 % ???
• Aantal bedrijven / dieren besmet voor dekking? ‐ Antistoffen beschermend
• Aantal besmette dieren per bedrijf ? ‐ Nog geen antistoftest ter beschikking
47
Voorlopige prognose • Ooien gedekt in juli augustus, werpen in december /januari ‐ hoge aantallen SBV geboorten 30%
• Ooien gedekt in september oktober ‐ Eerste indruk is dat er een veel lager aantal SBV ooien per kudde voorkomt ‐ Duitsland morbiditeit 1.87% ‐ Limburg: kudde 350 ooien afgelamd vanaf begin februari 1 SBV ooi
48
Besmettings scenario schaap Juli
Aug
Sept
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mrt
apr
partus
Dek Risico periode
Opbouw natuurlijke immuniteit
Aantal bedrijven / aantal dieren per bedrijf ? Welke regio wanneer besmet?
Vermoedelijk zijn de eerste maanden van de dracht het gevoeligste stadium Akabane 20 tot 50 dagen dracht voor CZS 49
Drachtige runderen • Aanbod van kalveren met misvorming neemt toe ‐ Nog beperkt aantal stijgend (5 per week)
‐ Artrogryphose ‐ We hebben geen cijfers over normale incidentie van genetische afwijkingen (oa. Artrogryphose)
• SBV in runderfoetussen ‐ DGZ 3 kalveren PCR positief •
Allen met typische letsels (skelet afwijkingen en CZS)
‐ Arsia 17-1 eerste abortus kalf PCR positief •
Hersenen- en schedelafwijkingen
‐ DE 1 tweeling kalf PCR positief ‐ NE 2 kalveren PCR positief
50
Dikbil kalf O Vl levend geboren en bij eerste ademhaling gestorven
kalf Geen vlinderstructuur in de grijze stof neuronen niet aangelegd
Histologie ruggemerg
kalf, geen neuronen
Aantal geboortemeldingen rund 2011 Bron Sanitel 2011
jan Totaal
feb
mrt
april
mei
juni
juli
aug
sept
okt
nov
dec
Totaal
37946 45133 55246 45329 44885 38437 34707 37245 36823 34366 34629 35236 479982
54
Randbeschouwingen • Een vergelijking met de Blauwtong epidemie ‐ Vector born, knutten
‐ Klinische zichtbaar bij volwassen dieren ‐ Handelsbeperkingen en preventie mogelijk ‐ Uitbreiding 25 km/week ‐ Invloed van wind belangrijk, vooral oost-west ‐ Virus lange tijd in bloed aanwezig, maand(en)
55
Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
2006
Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
2006
BTV8 outbreak 2006 Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
UK
Bron: AVIAGISS
NL B
Lux
Germany
France
Wind event density
Week 34
Workshop BT diagnostics and epidemiology – Brussels 28-29 November 2006
20-26 August
Randbeschouwingen • Schmallenberg virus ‐ vector born; knutten, andere wegen? • Uitscheiding in de mest
‐ weinig tot geen kliniek bij jonge en volwassen dieren ‐ handel gaat ongehinderd door • Viraemische runderen en schapen kunnen op grote afstand nieuwe haarden vormen
‐ viraemische fase kort; 6 dagen ‐ knutten actief tot half november
‐ 2010 geen melding van misvormingen ‐ Indien virus vanaf augustus aanwezig • 12 weken x 25 km = 300 km 59
Besmettings scenario rund Apr
Mei
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
dek
Jan
Feb
Mrt
Apr
Mei
jun
partus Gevoelige periode
opbouw natuurlijke immuniteit
Akabane 60 tot 150 dagen dracht gevoeligste periode CZS < 60 dagen vroeg-abortus
60
• Geen gezondheids risico voor de mens ‐ European center for disease prevention and control
• Export verbod naar Rusland en Mexico ‐ Van geen economisch belang voor België
• Duitsland neemt de meldingsplicht in overweging • Nederland van in aanvang meldingsplicht ingevoerd
61
Vooruitzichten • Knuttenseizoen start in april en zal in juli in volle expansie zijn ‐ Verdere virusspreiding in onze regio? • Vermoedelijk wel
• Uitbreiding van het besmette gebied in Europa? ‐ Cfr. Blauwtong?
62
Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
Tips bij het lammeren • De vagina is nog glad en slijmig ‐ De geboorte is nog niet lang bezig
‐ Indien het lam niet juist ligt, proberen om terug te duwen en goed te leggen (pootje of nek halen) ‐ Handen vooraf wassen en ontsmetten ‐ Vagina ontsmetten ‐ Maximaal 30 min, daarna dierenarts vragen
• De vagina is al droog en stroef ‐ Dierenarts hulp inroepen
‐ Niet zelf aan werken
64
Tips bij het lammeren • Misvormde lammeren: euthanasie • Lammeren met gedragsproblemen, aantasting hersenen of ruggemerg : euthanasie • Bij elke abortus moet de dierenarts verplicht ontboden worden om stalen te nemen voor het abortusprotocol. ‐ Alle verdenkingen Schmallenberg moeten onder het abortusprotocol aangeboden worden voor onderzoek bij DGZ.
‐ Wacht dus niet te lang om een dierenarts te onbieden bij een moeilijke verlossing 65
Tips bij het lammeren • Keizersnede bij schapen ‐ Bij erge misvormingen en rassen met nauw geboortekanaal (Texel…) is sectio de enige oplossing ‐ Uitgevoerd door een ervaren dierenarts kan een keizersnede vlot verlopen en kunnen de ooien nadien nog verder gebruikt worden voor de fok • Hygiënisch werken is bij schapen van het allergrootste belang voor een geslaagde sectio • Linker flank ruim ontwollen en scheren • Als operatietafel zijn 2 balen stro zeer handig
66
Dank u 67 67
