Dia$presentatie$van$mevrouw$Nelle$Pauwels,$diëtiste$van$de$dienst$hepatologie,$KU$ Leuven$,$tijdens$onze$themadag$op$zaterdag$24$oktober$2015.! $ Als$er$nog$vragen$zijn$gelieven$mevrouw$Nelle$Pauwels$of$iemand$van$de$dienst$ diëtisten$te$contacteren! $! $$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$Tel$:$$$$$Nelle$Pauwels$$$$$Diëtiste$$$$016$/$34$22$79! $! $$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$EPmail$:
[email protected]
Gezonde voeding na levertransplantatie Competentiecentrum klinische voeding, UZ Leuven Nelle Pauwels Diëtiste hepatologie 24/10/2015
Inhoud • • • • •
Samenstelling van de voeding De energiebalans De actieve voedingsdriehoek Zoetstoffen Zout
2
Samenstelling van de voeding
3
Energiebalans
4
De actieve voedingsdriehoek
5
Basisprincipes vd actieve voedingsdriehoek
• Evenwicht Elke dag alle groepen aan bod laten komen
• Variatie Binnen elke groep variatie aanbrengen
• Matigheid Hoe groter het vak hoe groter het aandeel in de dagelijkse voeding 6
7
… hoe meer op je bord, hoe meer je eet
Basisprincipes vd actieve voedingsdriehoek
• Voorkeur Beste keuze
• Middenweg Ter variatie van voorkeur
• Restgroep Ter uitzondering
10
Beweging • Helpt de energiebalans in evenwicht te houden • 30 minuten/dag • Inpassen in dagelijks patroon – Wandelen, fietsen, tuinieren, traplopen, etc…
• Gezondheidsvoordelen – Effect op diabetes, bloeddruk, stress, etc…11
Water • Zuiverende werking, hoofdbestanddeel lichaam • Minimum 1,5 liter/dag drinken = 7 à 8 glazen • 2/3 water + 1/3 andere dranken – Koffie, thee, light frisdrank 12
Light dranken • Gewone frisdrank ! restgroep • Light frisdrank ! middenweg 1 flesje cola 1 flesje cola light/zero = 53 gram suiker = 0 gram suiker = +/- 9 klontjes suiker
13
Light dranken • Aandacht voor producten met minder calorieën! 1 flesje cola life = 33,5 gram suiker = 5,5 klontjes suiker = 37% minder suiker dan origineel ! Blijft restgroep 14
WIST JE DAT…. Ongezoet fruitsap bevat evenveel suikers als cola Frisdrank bevat 11 gram suiker / 100 ml, ongezoet fruitsap bevat 9-13 gram suiker / 100 ml
Graanproducten en aardappelen • Energieleveranciers • Leveren trage suikers • Leveren voedingsvezels
16
Graanproducten en aardappelen • Brood: 5-12 sneden/dag – Volkoren, bruin, meergranen, etc…
• Aardappelen: 3-5 stuks/dag • Volkoren deegwaren • Bruine rijst • Varia: havervlokken, quinoa, tarwekorrels, etc…
17
Graanproducten en aardappelen • 1 aardappel 70g
=
20g ongekookte deegwaren of rijst
18
Graanproducten en aardappelen • Puree – Aandacht voor toevoegingen – Melk: mager vs. halfvol vs. vol – Vetstof: soort + hoeveelheid – Eieren: niet noodzakelijk
19
Graanproducten en aardappelen • Frieten – Max. 1x/week – Gebakken in plantaardige olie – Volwaardige maaltijd !Combinatie groenten, mager vlees/vis – Alternatief: ovenfrieten, speciale friteuze 20
Graanproducten en aardappelen • Ontbijtgranen – Voorkeur: echte muesli, havervlokken of ongesuikerde ontbijtgranen – Ontbijtgranen die zich profileren als “gezond en slankmakend” vallen hier niet onder! – Meestal weinig vet maar te veel suiker en zout! Onvoldoende vezels 21
Graanproducten en aardappelen • Ontbijtgranen
‘Goed voor de lijn’
Havervlokken
Per 100 gram
Per 100 gram
Kilocalorieën
400
Kilocalorieën
356
Vetten
6g
Vetten
8g
Koolhydraten
73g
Koolhydraten
60g
Waarvan suiker
27g
Waarvan suiker
1,1g
Vezels
3g
Vezels
9g
22
Graanproducten en aardappelen • Ontbijtgranen
Krokante muesli
Gewone muesli
Per 100 gram
Per 100 gram
Kilocalorieën
447
Kilocalorieën
352
Vetten
15,4g
Vetten
4,9g
Koolhydraten
66,2g
Koolhydraten
62g
Waarvan suiker
20,9
Waarvan suiker
17g
Vezels
5,9g
Vezels
9,5g
23
Groenten • Aanbeveling: 300g/dag – 200g bij warme maaltijd = ½ bord – 100g rauwkost, kom verse soep
• Van nature arm aan calorieën • Variatie 24
Groenten • Voordelen: – Vezels zorgen voor verzadiging – Veel vitaminen en mineralen – DUS: geven veel vulling maar weinig energie
25
Groenten • Aandacht! – Sauzen brengen snel veel calorieën aan – Calorie-arme bereidingen: • • • •
Stomen Koken Rauwkost Wokken met weinig vet
– Bij voorkeur verse groenten of pure diepvriesgroenten
26
Fruit • 2 – 3 stukken/dag • Bevat natuurlijk suiker: fructose • Voordelen: – Vezels zorgen voor verzadiging – Veel vitaminen en mineralen
• Variatie 27
Fruit • Aandacht! – Gedroogd fruit ! geconcentreerder – Fruitsap ! geconcentreerder 1 glas appelsiensap
= =
4 appelsienen suiker van 4 appelsienen 28
Melkproducten • 3 – 4 glazen/dag of equivalent = 450 – 600ml/dag • Bij voorkeur mager en ongesuikerd – (Karne)melk – Yoghurt – Platte kaas – Pudding 29
Melkproducten • Voordelen – Calcium – Eiwitten: bouwstoffen + verzadiging
• Gezond tussendoortje
30
Melkproducten • Alternatief: calciumverrijkte sojadrink – Plantaardig – Betere vetzuursamenstelling – Volwaardige eiwitten – Nadeel: bevat toegevoegd suiker
31
Melkproducten • Gewone room: 40% vet ! 40% nodig om opklopbaar te zijn
• Light room: verschillende soorten – Halfroom = 20% vet – Light room met 4-5% vet – Sojaroom, light sojaroom 32
Melkproducten • Kaas – Geconcentreerder • • • •
Meer calcium Meer vet, meer verzadigd vet Meer cholesterol Veel zout
– Standaard kaas 30-40% vet – Light kaas 15-20% vet – Aanbeveling: 1-2 sneden/dag 33
Vlees, vis, eieren • 100g mager vlees • Opletten met bereid vlees • Hoe vetter het vlees, hoe meer verzadigd vet! • Voordelen – Eiwitten – Mineralen zoals ijzer – B-vitamines 34
Vlees, vis, eieren • Magere charcuterie • Opletten met light producten! Charcuterie
Vetgehalte/100g
Ardense paté
27,1g
Ardense paté light
16,9g
Salami
30,5g
Salami light
15,0g
Ontvette ham
2,9g
Weight Watchers ham
2,5g
• Voorkeur: <10gram vet/100g
35
Vlees, vis, eieren • 2x/week vis ! 1x magere, 1x vette vis • Schaal- en schelpdieren ! mager • Hoe vetter de vis, hoe meer onverzadigd vet! – Omega 3 36
Vlees, vis, eieren • 3 eieren/week – 2 als dusdanig – 1 verwerkt
• Hoog aan cholesterol – Toch minder invloed dan men vroeger dacht
37
Vervangproducten • Regelmatig vlees vervangen: – Peulvruchten: bonen, kikkererwten, linzen – Soja: tofu, tempé – Mycoproteïne: Quorn – Noten, zaden pitten – Granen: seitan, quinoa
• Aandacht voor gepaneerde producten 38
Vervangproducten • Voordelen: – Weinig verzadigd vet – Geen cholesterol – Bevatten voedingsvezels
• Nadelen – Niet altijd volwaardige eiwitten ! combinaties maken! 39
Smeer- en bereidingsvet • Smeervet: – Dun besmeerd – Plantaardig: minarine
• Bereidingsvet – 1 eetlepel/per persoon/maaltijd – Zacht of vloeibaar – Margarine, olie 40
Smeer- en bereidingsvet • Maximum 1/3 verzadigd vet op totaal vet Vaste margarine
Vloeibare margarine
Vetten
79g
Vetten
73
Verzadigd vet
33g
Verzadigd vet
10
Enkelvoudig onverzadigd
32
Enkelvoudig onverzadigd
31
Meervoudig onverzadigd
14
Meervoudig onverzadigd
32 41
Smeer- en bereidingsvet • Kies ook vetarme bereidingen – Grillen – Antikleefpan of bakvel – Roosteren – Pocheren – Stomen – Etc… 42
WIST JE DAT… Olijfolie meer vet bevat dan boerenboter? Olie = +/- 100% vet, boerenboter = +/- 80% vet Onverzadigd ~ verzadigd vet
Smeer- en bereidingsvet • Vetarm eten is niet wenselijk – Vetoplosbare vitaminen – Essentiële vetzuren
• Wel vetten beperken • Juiste vetten kiezen • Aandacht voor verborgen vetten 44
Smeer- en bereidingsvet • Verborgen vetten – Gebak en koek – Vette charcuterie – Kaas – Sauzen – Chips, borrelnootjes
45
Smeer- en bereidingsvet • Verborgen vetten Mayonaise
Light dressing
Per 100 gram
Per 100 gram
Kilocalorieën
640
Kilocalorieën
335
Vetten
70g
Vetten
31,9g
Verzadigd vet
6g
Verzadigd vet
7,7g
46
Restgroep • Lege calorieën • Leveren geen essentiële voedingsstoffen Weinig vitamines Weinig mineralen Weinig vezels Veel suiker Veel vetten 47
Restgroep • Beperken, met mate – Maximum 250kcal per dag uit de restgroep ! ! ! ! !
2 boterhammen belegd met choco 70gram frieten (<1/4 bord) 4 pralines of 1 chocoladereep van 45gram 1 klein zakje chips (45 gram) 1 wafel 48
Suiker versus zoetstoffen • Suiker • Gewonnen uit suikerbiet of suikerriet • 4kcal/gram • Geen vitaminen of mineralen • Geeft ‘suikerpiek’ • Tandbederf 49
Suiker versus zoetstoffen • Suikeralternatieven – Honing – Agavesiroop – Kokosbloesemsuiker – Ongerafineerde rietsuiker – Maïssiroop – Fructose
• Evenveel calorieën als suiker • Hebben invloed op glycemie
50
Suiker versus zoetstoffen • • • • •
Aspartaam 200x zo zoet als suiker Combinatie van 2 aminozuren Geen invloed op glycemie Niet kankerverwekkend
51
Suiker versus zoetstoffen • • • • •
Stevia = plantje Steviolglycoside = zoetstof 200-300x zo zoet als suiker Geen invloed op glycemie Bijsmaak
52
Suiker versus zoetstoffen • Suikeralcoholen – Sorbitol, maltitol, mannitol, isomalt, lactitol
• Lagere zoetkracht dan suiker • Lichaam verwerkt dit niet • Kan leiden tot darmklachten – Verplichte waarschuwing 53
Suiker versus zoetstoffen • • • •
Tagatose/tagatesse 1,5 kcal/gram Verwerkt uit lactose Geen invloed op glycemie
54
Suiker versus zoetstoffen • Toepassingsgebied zoetstoffen – Koeken – Chocolade – Frisdrank – Snoepjes – Confituur – Etc…
• Blijven niet-essentiële producten 55
WIST JE DAT??? Chocolade zonder suiker daarom niet beter is voor de lijn? In chocolade zonder toegevoegde suiker is de suiker vervangen maar het vetgehalte is niet verlaagd. Calorieën zijn idem als gewone chocolade Bron: Nubel
Suiker versus zoetstoffen • Gewone vs. suikervrije koeken Letterkoekjes
Suikervrije koekjes
Per 100 gram
Per 100 gram
Kilocalorieën
440
Kilocalorieën
502
Vetten
10g
Vetten
16,5g
Koolhydraten
79g
Koolhydraten
53,1g
Waarvan suiker
20g
Waarvan suiker
0,5g
Eiwitten
7,6g
Eiwitten
5,8g
57
Zout • Natuurlijk versus toegevoegd • Geen verschil zeezout, rotszout, zwart zout, selderijzout, etc… • Zo min mogelijk toevoegen – Kruiden – Voldoende in brood, kaas charcuterie 58
Besluit • Verpakkingen nakijken loont • Individueel! • Variatie – matigheid – evenwicht
59
Vragen?
Vind een diëtist in je buurt op www.vbvd.org
