DeSaR)

Decentrale Sanitatie en Hergebruik (DeSaH/ DeSaR) Jan Bargboer Wethouder CDA-CU

Gemeente Sneek/ Gemeente Súdwest Fryslân

Even voorstellen:  Jan Bargboer Wethouder sinds april 2004 (CDA-CU) 1e periode als wethouder duurzaamheid, stadsbeheer, toerisme, handhaving

2e periode als wethouder duurzaamheid, financiën, p&o, stadsbeheer, integrale veiligheid, integrale handhaving Lijsttrekker CDA – herindelingverkiezingen november 2010;  Anne van Scheltinga (beleidsmedewerker water & duurzaamheid);

Sneek en zijn omgeving:  De reclamefolder… – De “Waterpoort”, Weduwe Joustra Beerenburg, King Pepermunt, Lankhorst Touw (en kunststof), Poiesz; – Toerisme en botenbouw/ verhuur: grootste werkgever; – Sneekweek, wie kent hem niet? – 140.000 bezoekers;  Grootste zeilevenement in Europa op binnenwater;  In binnenstad: 20 a 30% van de jaaromzet in 1 week;

– 33.521 inwoners op 34 m2 – 1 stad, 3 dorpen; – Het mooiste theater van Nederland in aanbouw;

 Binnenkort onderdeel van Súdwest Fryslân: – Sneek, Bolsward, Wûnseradiel, Nijefurd, Wymbritseradiel; – 82.000 inwoners, 82.000 hectare:  Mix van stad en platteland 50%, 50%;  69 kernen en diverse wijken;

Sneek een van eerste gemeenten met de bekende “husketontjes”  Wetenschappelijk historische analyse geschreven door Alice Booij;  Op verzoek college van B&W een populaire versie geschreven;

Duurzaamheid, waarom?  Beleidsnotitie gemeenteraad – interactief proces van 2002-2004 van college B&W en gemeenteraad  “Duurzaamheid duurt het langst”;  Waterplan gemeente Sneek – december 2003;  Gemeentelijk Riolerings Plan – mei 2004;  Focussen in portefeuilles/ persoonlijke drive;  Vanuit mijn eigen levensvisie/ overtuiging;

Collegeprogramma  In het collegeprogramma 2006-2010 een duidelijke focus op het thema water (en duurzaamheid): Sterk in waterwerk – Logische keuze voor een stad waar watersport/ recreatie & toerisme zorgt voor een groot deel van de economische ontwikkeling; – Logische keuze gelet op het grote aantal bedrijven in de regio wat zich bezighoudt met watertechnologie (Landustrie/ Spaans/ Pacques)/ waterketen (Aquario); – Sneek al jaren lid van de Friese Water Alliantie (Frisian Water Alliance) waarbij Sneek is aangewezen als gebied voor innovatieve pilots m.b.t. thema water;

Sneek proeftuin watersector:  DeSaH project zwart en grijswater – 1e fase: Lemmerweg – 32 woningen; “aangeboden, toeval, korte lijnen”; – 2e fase: Noorderhoek – 240 woningen (nu in aanbouw);

 Duinterpen 1e fase Zuivering van afvalwater op wijkniveau;

 Duinterpen zuiveren afvalwater scheepvaart;

 Ziekenhuisproject separaat afvoeren en zuiveren afvalwater ziekenhuis

Pilotprojecten zijn alleen mogelijk:  Grote ambtelijke inzet;  Korte bestuurlijk – ambtelijke lijnen;  Iedereen kent elkaar op de 34 km2 “Gemeente Sneek”; – – – – –

Corporatiedirecteur(en) <-> college van B&W College van B&W <-> bedrijfsleven; College van B&W <-> ambtelijke organisatie; Portefeuillehouder/ wethouder <-> Dijkgraaf; Ambtenaren gemeente Sneek <-> ambtenaren Wetterskip Fryslân;

 Ambtelijke & Bestuurlijke lef;  Draagvlak in de gemeenteraad; – Eigen duurzaamheidvisie; – Grote instemming met uitvoeringsprogramma College van B&W; – Vertrouwen van gemeenteraad/ commissie in College van B&W en ambtelijke organisatie; – Trots op behaalde resultaten !

Gemeente Sneek en de relatie met Wetterskip Fryslân:  Relatie kan “zeer goed” worden genoemd a.g.v.: – Interactieve sessies met ambtenaren gemeente/ Wetterskip bij de totstandkoming Waterplan 2003; – Actieve deelname Gemeente Sneek in diverse bestuurlijke overleggen  Provinciaal Bestuurlijk Overleg Water (PBOW)  Regionaal Bestuurlijk Overleg Water (RBO)  VNG Commissie Water – Voorheen officiële commissie van de VNG; – Sinds 2008: informele commissie;

 Lid van de stuurgroep “schoon drinkwater voor Mozambique”  Gemeente is participant in het project “capacity building CMA’s South Africa” – VNG International (loopt tot eind 2010)

– Goede bestuurlijke verhoudingen in Fryslân tussen overheden: – Wetterskip Fryslân, 31 Friese Gemeenten, Provincie Fryslân

Alle voorwaarden voor succes dus?    

Technische verkenning pilotproject DeSaH; Resultaten DeSaH 1; Vervolg in DeSaH 2: Noorderhoek; Maar dan verder ook in Harinxmaland, woningbouwlocatie Noordzijde Sneek met plaats voor 1.300 woningen?

DeSaH pilot Sneek

Partners :  Landustrie Sneek BV  Wageningen Universiteit  Roediger VHT GmbH  Woningstichting De Wieren  Woningstichting Patrimonium  Gemeente Sneek

“afval is voedsel”

Hoe C2C in waterketen? • Sluiten van kringlopen • Energy loop • Nutrient loop • Water loop

Whether a compound is defined as waste or as resource is greatly depending on the concentration

Hoe C2C in waterketen? • In plaats van een Afvalwaterzuiveringsinstallatie gebruik maken van een RESOURCE MANAGEMENT SYSTEM (RMS)

Niet gesloten kringlopen

Gesloten kringlopen

Scheiden aan de bron Black water (toilet water): Difficult degradable organic material High nutrient concentration Hormones and medicine traces

Grey water Easily degradable organic material High temperature Heavy metals (below irrigation standards) Low salt concentration (irrigation)

Afvalwaterstromen van een woning

Black water Grey water Rain water

Kitchen waste

Criteria voor een decentrale zuivering:  Moet afvalwater zuiveren volgens de criteria gesteld in de Europese kaderrichtlijn Water.  Energie behoefte zo laag als mogelijk  Nutrienten (stikstof en/of fosfaat) hergebruik indien economisch haalbaar.  Geen menging van grijs en zwart water

Hoe aan criteria voldoen?  Door energie uit afvalwater te halen met behulp van vergisting.  Na vergisting zuiveringstechnieken toepassen die nutrienten verwijderen op een manier zodat ze hergebruikt kunnen worden

Vergisting van afvalwater  Vergisting is omzetting van organisch materiaal in methaangas, wat gebruikt kan worden in bv. cv-ketels, onder zuurstofloze omstandigheden.  Bij vergisting is in tegenstelling tot een conventionele zuivering geen zuurstof nodig. Bij een conventionele zuivering is veel energie nodig om zuurstof in het afvalwater te brengen (bv mbv compressoren)

Vacuumleidingen in woning

Vacuumleiding in straat

Hoe verkrijg je een geconcentreerde organische fractie?  Vacuum toiletten worden gebruikt, deze spoelen met 1L water en 100L lucht. Vermindering van 36L*p*p*d water  Slechts 7 L*p*p*d geconcentreerd toilet water wordt geproduceerd

Zuiveringstechnieken die voldoen aan de gestelde criteria  Nutrienten hergebruik  Struviet precipitatie (fosfaat en stikstof hergebruik)  Ionen wisselaar (stikstof hergebruik)  Calcium fosfaat precipitatie

Financiele voordelen van Decentrale Sanitatie    

Methaangasproductie Rioolkosten worden gereduceerd Zuiveringslasten worden gereduceerd Indien keukenshredder wordt gebruikt ongeveer 35% minder organisch afval.  Waterbesparing van 25%  Geproduceerd kunstmest heeft economische waarde

Andere voordelen van Decentrale Sanitatie  Indien strengere regelgeving wordt ingevoerd is daar beter en goedkoper op in te spelen.  Gesloten riool systeem, geen vuilwater op straat

Voorbeeld van een DeSAH systeem

Tot zo ver techniek…  Waarom zou een gemeente hieraan mee doen; – Innovatie gaat niet vanzelf, de markt kan en wil van alles maar moet wel de mogelijkheden krijgen, pilots zijn daarbij belangrijk; – Eigen invulling van duurzaamheidambities; – Behoudt van regionale werkgelegenheid;

 Kosten goed bewaken en kritisch blijven; – Niet doen om te scoren of als uithangbord voor de gemeente (“leuk voor de CV van de wethouder…”); – Desah 2: uitkomsten van analyses zijn belangrijk!

Slotoverdenkingen

 Hoe nu verder, gaan we verder? – Harinxmaland en DeSaH:

 OAS Wetterskip en gemeente Sneek; – Capaciteit bestaande RWZI; – Mogelijkheden tot optimalisatie RWZI; – Kosten afwegen decentraal versus centraal;

 Bestuurlijk standpunt Wetterskip Fryslân; – DeSaH 2 implementeren en wetenschappelijk onderzoeken – Met diverse partners waaronder STOWA etc etc.

 Fasering woningbouw a.g.v. kredietcrises; – Gevolgen voor (kosten van) Decentraal versus Centraal in relatie tot de uitgifte (zelfde probleem bij duurzaamheid);

 Ambitie houden !!!  “Mijn collega in Almere moet het gaan doen”;  New York, China, Japan en Meppel: iedereen kijkt naar “Sneek” – Nederland moet de eerste grote productiewijk hebben!

 Bovenal: blijf wel reëel, onderzoek de mogelijkheden, geen “JA-MAAR” maar “JA-WANT”!

Vragen en/of opmerkingen?  Meer detailinformatie kunt u krijgen bij onze medewerker, Anne van Scheltinga ([email protected]);  Wetenschappelijk verantwoorde uitleg van DeSaH door Desah b.v. (www.landustrie.nl);  Meer informatie over de goede samenwerking in de Friese Waterketen bij onze waterambassadeur, Egberta Schuiling; – Fries Bestuursakkoord Waterketen; – Schoon Drinkwater voor Mozambique (www.schoonwatervoormozambique.nl); – Friesland Leeft met Water: www.frieslandleeftmetwater.nl

 Meer informatie over de samenwerking van Wetterskip Fryslân en gemeente Sneek in VNG International project “capacity building CMA’s South Africa”: zie site VNG (www.vng-international)

Stelling:  Kijk verder dan je eigen verantwoordelijkheid, durf en ga aan de slag  Echte innovatie ontstaat pas na het tot stand komen van een waterketenbedrijf.