DEN HAAG. Ontwikkeling Den Haag. (circa 470 duizend inwoners)

DEN HAAG (circa 470 duizend inwoners)

Ontwikkeling Den Haag In 1248 besluit Graaf Willem II een versterkt landhuis te bouwen bij een duinmeertje: de huidige Hofvijver. Zijn landhuis aan ‘Die Haghe’ (Haagse Bos) geldt als startpunt van Den Haag, hoewel de Graven van Holland hier anderhalve eeuw eerder al een versterkte woning bezaten. Willem II sneuvelt, zoon Floris V voltooit de versterkte Ridderzaal. Die vormt nu het centrum van de Nederlandse politiek.

olitiek bepaalt de geschiedenis van Den Haag. Keer op keer besluiten bestuurders belangrijke privileges toe te kennen aan deze onbeduidende gemeente om jaloezie tussen belangrijke steden te vermijden. Maar Den Haag krijgt geen stadsmuren omdat diezelfde steden de bestuurszetel niet te machtig willen maken. Dat maakt de stad kwetsbaar: vrijwel alle panden in de binnenstad zijn jonger dan vierhonderd jaar. Maar het ontbreken van een knellend korset van stadsmuren biedt ook voordelen.

P

Den Haag kan, in tegenstelling tot andere steden, gemakkelijk brede lanen aanleggen. Na de Belgische Onafhankelijkheid (1831) deelt de stad de status van regeringscentrum niet langer met Brussel. Een stortvloed van ambtenaren overspoelt de stad, aangevuld met gepensioneerde Nederlanders uit de koloniën. Tussen 1850 en 1900 groeit Den Haag van 66 duizend naar 200 duizend inwoners. Rond 1900 dempt de gemeente het grootste deel van de grachten voor het aanleggen van nieuwe verkeersverbindingen. Tijdens

82

architectuur_denhaag.indd Sec1:82

6/30/05 15:52:52

DEN HAAG

de Tweede Wereldoorlog sloopt het Duitse leger delen van de stad voor de aanleg van een verdedigingslinie van bunkers: de Atlantikwal. Twee maanden voor de bevrijding dragen ook de geallieerden hun steentje bij aan de kaalslag: zij vermoeden ten onrechte een opslagplaats voor bommen in het Bezuidenhout en bombarderen deze wijk plat. Na de oorlog overheerst het geloof in moderniteit, rationaliteit en nieuwe technologie. Den Haag groeit in tien jaar tijd van 464 duizend inwoners naar 604 duizend in 1955. De stad krijgt te kampen met haar locatie, ingeklemd als ze is tussen de zee en buurgemeenten, terwijl een groot deel van het grondgebied ook nog eens eigendom is van de overheid en van de spoorwegen. Dankzij hoogbouw weet Den Haag desondanks het woningaanbod te verdubbelen. Een opvallend verschil met de modernistische strakheid in Amsterdam en in Rotterdam is dat Willem Dudok in zijn uitbreidingsplannen voor Den Haag uitgaat van een afwisselend beeld. Terugkerend thema in de naoorlogse discussies over de herinrichting van Den Haag is de positie van het centrum. Den Haag telt namelijk twee belangrijke treinstations. Den Haag Centraal is het eindpunt van de doorgaande oost-westverbindingen. Holland Spoor, vernoemd naar een vroegere spoorwegmaatschappij, is de halte van de Hogesnelheidslijn en van intercity’s tussen Amsterdam en Rotterdam. Daardoor is de positie van het centrum niet vanzelfsprekend. In de jaren tachtig verruilt Den Haag het denken in aantallen woningen voor het denken in architectonische kwaliteit. Voorbeelden daarvan zijn de stadsvernieuwing in de Schilderswijk en het ‘Woningbouwfestival’ langs de Dedemsvaartweg, met sociale woningbouw door bekende architecten. Een groot aantal internationaal bekende architecten heeft een bijdrage geleverd aan het Haagse stadsbeeld. De nadruk ligt daarbij op stromingen die historische continuïteit pretenderen, zodat retroarchitectuur er vandaag de dag toonaangevend is.

83


6/30/05 15:52:58

Maurit ARCHITECTUURWANDELINGEN IN NEDERLAND EN VLAANDEREN skad

21

cht

25

20

22

Mark t

str.

Kalv er

14

mark t

9 Spu ip

lein

7

Spui

8

Wijnhaven 11

Turfma rk

Bezu Kon. Juliana- houtseidenweg plein

t 10 12

Prins

Bo Gu cht in va ea n

Koek amp

27

13

15

de

K Voororte hout 26

Rijnstr .

Wagenstr.

egra

24

er

16

Koni ngsk a

Hofv ijv

19

Prinses segr.

in

ats pla Hof

Haagse Bluf

Buit e hof n-

at kstra

ple

17

23 Lange

Voorh out

Ker k

18

Hend ri

r.

eg fw Ho

Prins

Heul st

Noor deind e

Torenstraat

Parks t

raat

e

Bernh

Centraal Station

28

29

31

30

ardvia

duct

6 32

k

ar

Lekstraa

t

sp en jg

i Hu

Holland Spoor

Rijswijkse plein 5

Schenkv

iaduct

1 4

str.

baan

33

Utrechtse

ijkse

p

rloo

e Wat

2

Rijsw

Laakhaven

3

Waldorp

weg

Westdijkplein

84


6/30/05 15:52:58

DEN HAAG

Startpunt:

Station Den Haag Holland Spoor Duur:

3 uur Laakhaven Het stationsgebouw Holland Spoor 1 uit 1888-’93 is een van de weinige bewaard gebleven stationsgebouwen uit die periode. De architect van dit monumentale gebouw met zijn gietijzeren overkapping is Dirk Margadant, die ook station Haarlem ontwierp (1908). Holland Spoor is in de jaren negentig gerenoveerd en heeft sindsdien een uitgang aan de zuidzijde: de Laakhaven. Het voormalige industriegebied 2 achter Holland Spoor is in de jaren negentig getransformeerd tot woon-werkgebied. Hier staat het grootste instituut voor Hoger Beroepsonderwijs in Nederland: de Haagse Hogeschool. Atelier Pro verdeelde het omvangrijke programma over vier volumes: zij ontwierpen een langgerekt en een slingerend gebouw voor de leslokalen. Zij organiseerden de gezamenlijke voorzieningen in een ovaal gebouw rondom een overdekt plein. Een driehoekig volume omvat de bibliotheek en een sporthal. In een villa bovenop de gymzaal huist de directie. Uitgangspunt van het stedenbouwkundig plan is het integreren van wonen, werken, studeren en recreëren. Atelier Pro verstopte de auto’s in een parkeergarage aan de Rijswijkseweg, onder het water van de Laakhaven.

85


6/30/05 15:53:00

ARCHITECTUURWANDELINGEN IN NEDERLAND EN VLAANDEREN

Carel Weeber De Antilliaan Carel Weeber ontvangt in 1966 de Prix de Rome (de staatsprijs voor jonge architecten) voor een fictief ontwerp van Amsterdam Centraal Station. Zijn radicale uitspraken bezorgen hem de reputatie van enfant terrible van de Nederlandse architectuur. Berucht is een documentaire van Jef Rademaekers waarin Weeber in een pooierpak met foute zonnebril de vloer aanveegt met zitkuilen en andere ‘truttigheid’ uit de jaren zeventig. Rode draad in Weebers bestaan is zijn strijd tegen de gemeentelijke Welstandscommissies die bouwontwerpen op esthetiek beoordelen.

Aan de overzijde van het water, een flink stuk westelijker, staat een vijfhonderd meter lang woongebouw met bedrijfsruimten uit 1988-’98 van de Italiaan Aldo Rossi, ontwerper van het Bonnefantenmuseum in Maastricht (zie Maastricht). Rossi tekende een megastructuur die een geluidsbuffer vormt tussen het spoor en de achterliggende wijk.

Rijswijkseplein Pal achter station Holland Spoor staat het Expeditieknooppunt 3 voor de rijksdienst PTT uit 1939 van de toenmalige rijksbouwmeester G.C. Bremer, tevens ontwerper van het postkantoor aan de Coolsingel in Rotterdam (zie Rotterdam). Bremer creëerde een enorme sorteerhal van dertig bij negentig meter boven in het gebouw. De gevel bestaat uit beton en glasblokken. Kort na de voltooiing (1949) sprong een groot aantal glasblokken kapot door de verschillen in thermische uitzetting tussen beton en glas. Tijdens een renovatie in de jaren tachtig zijn de kapotte glasblokken vervangen door ruiten in kozijnen. Onder het spoor door komt u op het Rijswijkseplein bij een flat 4 met gifgroene en roze tegels. Carel Weeber ontwierp deze studentenhuisvesting uit 1992-’96. Ophef ontstond over het wilde tegelpatroon van de kunstenaar Peter Struycken, die vaak samenwerkt met de kleurenblinde Weeber.

86


6/30/05 15:53:00

DEN HAAG

Na felle kritiek van de Welstandscommissie tekende Struycken een rustiger variant. De tegels beelden vlammen uit: op deze plek stond vroeger een brandweerkazerne. Het ovalen woongebouw ‘De Ellips’ 5 aan het Rijswijkseplein is een ontwerp uit 1987-’96 van Jo Coenen, de supervisor van het Céramique-terrein in Maastricht en het KNSM-eiland in Amsterdam. Het gebouw is onderdeel van een stadsvernieuwingsproject tussen het Rijswijkseplein en Holland Spoor. De zichtlijn die het project doorsnijdt, verbindt twee monumenten: het voormalige Tolgebouw aan het Rijswijkseplein en de Koninklijke Wachtruimte van station Holland Spoor. Links langs het classicistische Tolgebouw komt u bij het Bochtje van Guinea. Het woongebouw 6 in deze bocht is een ontwerp van de Luikse architect Charles Vandenhove uit 1987-’98. Wanneer u het binnenterrein betreedt ziet u een zorgvuldig gedetailleerd gebouw: voorafgaand aan de aanvang van de bouw Woongebouw Charles Vandenhove (1987 - ‘88) leidde Vandenhove de beoogde ploeg bouwvakkers en metselaars langs klassieke gevels van zijn eerdere realisaties in Luik. Het resultaat is een ambachtelijke uitstraling die zeldzaam is in Nederland. Daar staat tegenover dat de dure gevels ten koste zijn gegaan van de grootte van de woningen.

Spui Via het binnenterrein en linksaf over het Zieken komt u bij het Spui. Aan het Spui staat een concentratie van culturele gebouwen met op de kop van het plein een blauwe hotelschijf van Carel Weeber. Theater het Spui 7 , uit 1986-’93, is een ontwerp van Herman Hertzberger. Het gebogen gebouw had stedenbouwkundig vooral gunstige gevolgen: dankzij de ingreep kreeg

87


6/30/05 15:53:01


Spui

de naastgelegen zeventiende-eeuwse Nieuwe Kerk meer ruimte. Met dit helder georganiseerde theater heeft Hertzberger het gedachtegoed verlaten achter zijn eerdere structuralistische complexen zoals Muziekcentrum Vredenburg (zie Utrecht). Het Nederlands Danstheater 8 is een ontwerp van Rem Koolhaas uit 1984-’87. Koolhaas’ collage van autonome gebouwdelen, naast de bestaande Anton Philipszaal, was oorspronkelijk bedoeld als toevoeging aan het Circustheater in Scheveningen. De schildering op de zijwand van de toneeltoren is van zijn echtgenote Madelon Vriesendorp. Blikvanger aan het Spui is het spierwitte stadhuis met bibliotheek 9 uit 1986-’95, alias ‘Het IJspaleis’ van de Amerikaan Richard Meier. De gevel van het gebouw zorgde al snel voor problemen: condens in de platen veroorzaakte bobbels, zodat de duizenden platen moesten worden vervangen. De overdekte hal bleek fotogenieker: in de film Ocean’s Twelve (2004) vormt het stadhuis het hoofdkantoor van Europol.

88


6/30/05 15:53:07

DEN HAAG

Spiegeling van het IJspaleis in de gevel van de Anton Philipszaal

Winnen en toch verliezen Hoewel de prijsvraagjury voorkeur had voor het stadhuisontwerp van Rem Koolhaas, gaf de Haagse wethouder Ruimtelijke Ordening en initiatiefnemer Adri Duijvestein de voorkeur aan dat van Richard Meier, de Amerikaan die wereldwijd witte gebouwen ontwerpt (zie Antwerpen). Het negeren van het juryoordeel veroorzaakte een politieke rel die leidde tot het aftreden van zowel Duijvestein als Gerard van Otterloo, Haags wethouder van Financiën en voorstander van Koolhaas’ ontwerp.

Zwarte Madonna Voor het gebied tussen het stadhuis en het Centraal Station maakte Carel Weeber een stedenbouwkundig plan dat nooit volledig is uitgevoerd: het Forumgebied. Wel mocht Weeber alvast het woongebouw De Zwarte Ma-

89


6/30/05 15:53:14


De Zwarte Madonna (1982 - ‘85)

donna 10 ontwerpen (1982-’85). De gevel van zwartbetegelde betonplaten viel bij weinigen in de smaak en de prikkelende uitspraken van Weeber vergrootten de weerzin tegen het gebouw. Weebers ontwerp ontving de Haagse ‘Prix de P’ voor slechte architectuur. De Bond van Nederlandse Architecten (BNA), waarvan Weeber destijds nota bene voorzitter was, riep het gebouw uit tot het slechtste ontwerp van Nederland. Zo slecht is het ontwerp van de Zwarte Madonna toch niet: het gebouw voegt zich in de stedenbouwkundige situatie met een plint van winkels, de krapte van de woningen is niet uitzonderlijk en nergens in Nederland staat sociale woningbouw zo centraal in een stad. Met de geplande sloop is Weeber een reputatie rijker: de Zwarte Madonna is een van de jongste gesloopte woongebouwen ooit. Hans Kollhoff, de vormgever van het woonblok Piraeus in Amsterdam, ontwierp de vervangende kantoren voor het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).

De Resident Tussen het stadhuis en Den Haag Centraal is een postmoderne enclave 11 van gebouwen ontstaan: de Resident, naar een stedenbouwkundig plan

90


6/30/05 15:53:21

DEN HAAG

van de Oostenrijker Rob Krier. Krier tracht in zijn ontwerpen de historie van de plek en de menselijke schaal terug te brengen door middel van een web van kleine straatjes. Voor de architectonische invulling nodigde hij een reeks buitenlandse architecten uit. Krier zelf ontwierp de Muzentoren aan het hoefijzervormige pleintje. De 88 meter hoge toren met pastelgroene top is een ontwerp van de Italiaan Cesar Pelli. De Amerikaanse postmodernist Michael Graves tekende het opvallendste pand: twee schuine, Hollandse daken op het bestaande kantoorgebouw Transitorium uit de jaren zestig. In de volksmond heet het ‘de Tieten’. Sjoerd Soeters, supervisor van Java-eiland in Amsterdam, ontwierp het trapsgewijs opgaande woongebouw. Het rijtje wordt gecompleteerd door de woningbouw van Adolfo Natalini. Deze Italiaan geniet bij publiek en bestuurders grote populariteit sinds zijn historiserende winkelcomplex rond de Waagstraat in Groningen (zie Groningen).

VROM Nog een opvallende toren in de skyline van Den Haag is de Hoftoren uit 1998-2003, alias ‘de Vulpen’. De ontwerpers Kohn Pedersen Fox (KPF) tekenden een gevel van natuursteen met daartussen metalen lijsten. Dat metaal loopt in een schuine punt, die de enorme klimaatinstallaties voor airconditioning aan het oog onttrekt. Het spierwitte, kolossale Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM) 12 is een ontwerp uit 1985-’92. Architect Jan Hoogstad nam het binnenklimaat tot uitgangspunt van zijn ontwerp en tekende een van de eerste gebouwen in Nederland met een atrium voor het regelen van het binnenkli-

91


6/30/05 15:53:25


maat. De grote serres tussen de kamvormige kantoorvleugels dempen het verkeerslawaai, waardoor de kantoorramen open kunnen zonder geluidsoverlast. Glazen schuifdaken voeren de warme lucht bovenin af, geluiddempende openingen onderin voeren verse lucht aan. Om ongerustheid over een mogelijk sick building met slechte luchtkwaliteit weg te nemen, werd een half miljoen euro uitgegeven aan bouwfysisch onderzoek.

Grote Marktstraat Loop over het Spui terug naar de kruising Spui / Grote Marktstraat. Op deze hoek verrijst een shopping mall 13 van Bolles+Wilson, een architectenbureau uit Münster dat ook het nieuwe Luxortheater ontwierp op de Kop van Zuid (zie Rotterdam). Aan het Spui en de Grote Marktstraat liggen twee ondergrondse tramhaltes 14 van het omstreden tramtunneltracé. Rem Koolhaas (OMA) ontwierp de souterrains tussen de winkels en de ondergrondse parkeervoorzieningen. Hij koos voor houten perrons, wanden van onafgewerkt, rotsachtig beton en glazen puien die doorkijkjes bieden naar de verschillende vloerniveaus met geparkeerde auto’s.

Zwemtunnel De zeshonderd meter lange, vijftien meter brede en dertien meter diepe Haagse tramtunnel werd 65 miljoen euro te duur en vier jaar te laat opgeleverd vanwege lekkage en andere technische problemen. Hagenezen noemden hem al snel ‘de Zwemtunnel’. De tijdwinst die de 250 miljoen euro kostende tunnel oplevert voor het tramverkeer bedraagt vier minuten.

92


6/30/05 15:53:32

DEN HAAG

De Bijenkorf (1924 - ‘26)

De circa duizend bovengrondse tramhaltes van Den Haag zijn eind jaren tachtig ontworpen door Moshé Zwarts en Rein Jansma, de vormgevers van de Hortus in Amsterdam (zie Amsterdam). Zwarts en Jansma tekenden een bouwpakket van stalen onderdelen en panelen gehard glas. Een universeel toepasbare, driepotige, stalen staaf koppelt de verschillende elementen van de halte aan elkaar. De transparantie van het oorspronkelijke ontwerp is deels wegbezuinigd. Zo wenste Zwarts de reizigersinformatie op gezeefdrukte glaspanelen en tekende hij metalen stoeltjes in plaats van de huidige kunststoffen kuipjes. Tussen de nieuwbouw en de hoek Grote Marktstraat / Wagenstraat staat de gigantische Bijenkorf 15 van Pieter Kramer uit 1924-’26. Eigenlijk gaf de jury van de prijsvraag, onder wie Berlage, de voorkeur aan een modern ontwerp van Jan Frederik Staal. Maar de Bijenkorfdirectie negeerde dit

93


6/30/05 15:53:41


advies en koos voor een van de laatste gebouwen in Nederland in de stijl van de Amsterdamse School. De roltrap in de Bijenkorf was de eerste in het land, maar inmiddels is het interieur een paar keer verbouwd. Wel authentiek is het houten trappenhuis met glas-inloodvensters. De expressieve baksteenarchitectuur van de gevel is nog zo goed als origineel.

Haagse Bluf

Haagse Bluf (1999 - 2001)

Loop rechtsaf de Wagenstraat in naar het winkelcentrum Haagse Bluf 16 uit 1999-2001: de verbinding tussen de belangrijkste winkelstraten in dit gebied. Projectontwikkelaar Gerard Stevers liet een paar architectenbureaus replica’s van Haagse en Delftse gevels tekenen tegen glazen wanden. De entree bevindt zich in het gerestaureerde art-nouveaupand van de firma Schröder uit 1906. Op de plaats van een gesloopte, modernistische uitbreiding van het stadhuis staat een rond, kleurig betegeld winkelpand 17 uit 1995-’99: ‘de Snoeptrommel’. De Engelse architect John Outram leefde zich helemaal uit met glas-in-lood, zuilen en andere decoraties. Deze doorgang komt uit op het Kerkplein. Daar staat het eerste gebouw dat Berlage in Den Haag ontwierp (1895-’96): het hoofdkantoor 18 van ‘De Nederlanden uit 1845’. Directeur Carel Henny was er zo over te spreken dat Berlage ook zijn villa aan de Scheveningseweg mocht tekenen: Villa Henny, met kaal metselwerk en hout in het zicht, een van de eerste moderne woningen in Nederland.

De Snoeptrommel (1995 - ‘99)

94


6/30/05 15:53:46

DEN HAAG

Binnenhof Loop de Halstraat in naar het Buitenhof. Daar staat een betonnen kiosk 19 met damestoilet van Berlage uit 1924-’25. Verbouwingen ten behoeve van de horeca hebben de oorspronkelijke opzet van de kiosk verminkt. Berlage ontwierp deze tussen de toenmalige tramrails van het Binnenhof naar station Staatsspoor. De kiosk was voor die tijd een totaal nieuw gebouwconcept. Voor de bloemenverkoop ontwierp Berlage een trapsgewijs oplopende plint. Een waaiervormig patroon van straatklinkers verankerde de kiosk vroeger in het bestratingspatroon van het plein. Het Binnenhof 20 is de zetel van de Nederlandse regering. Bij de toegang staan de enige twee nog functionerende exemplaren van de ‘rijkstelefooncel’ 21 , waarvan er ooit een paar duizend in Nederland stonden. Het ontwerp is van Michiel Brinkman en L.C. van der Vlugt, tevens de ontwerpers van de Van Nelle Fabriek in Rotterdam. Brinkman & Van der Vlugt tekenden in 1931 een zo transparant mogelijke, industrieel te vervaardigen cel met standaardelementen. Fabrikant was de kantoormeubelenfabrikant Gispen, bekend van strak, stalen meubilair. De uitbreiding van de Tweede Kamer 22 aan de Hofplaats, een stukje rechts van de toegang tot het Binnenhof is het resultaat van een prijsvraag uit het begin van de jaren tachtig. Rem Koolhaas diende een radicaal ontwerp in waarin hij het Binnenhof gedeeltelijk wilde slopen om het gesloten gebouw te openen richting de stad. Pi de Bruijn, supervisor van de Zuid-as in Amsterdam en van de Rotterdamse Koopgoot, verwierf uiteindelijk de opdracht. Zijn uitbreiding voegt zich in de bestaande stedenbouwkundige structuur. Oorspronkelijk diende de langgerekte transparante hal een publiek karakter te krijgen, maar om veiligheidsredenen is daarvan afgezien. De Bruijn ontwierp eveneens de vijfenveertig meter lange natuurstenen bank, voorzien Rijkstelefooncel (1931) van een tekst met het eerste artikel van de Grondwet.

95


6/30/05 15:53:57


Lange Voorhout Tegenover de Hofvijver ligt de Plaats, het oudste stukje Den Haag: hier hadden de Graven van Holland al een versterkte woning voordat Graaf Willem II het latere Binnenhof bouwde. Via de Plaats kunt u naar het Paleis Noordeinde uit 1533 lopen. Het huidige uiterlijk van het Paleis is een ontwerp van Jacob van Campen, tevens architect van het toenmalige stadhuis van Amsterdam op de Dam (het huidige Paleis op de Dam). Loop via de Heulstraat naar het Lange Voorhout. Hier staat het monumentale gebouw voor de Algemene Rekenkamer 23 van de toenmalige rijksbouwmeester Cornelis Hendrik Peters (zie Groningen). Dankzij een lobby van de toenmalige rijksbouwmeester Kees Rijnboutt kreeg Aldo van Eyck in 1991-’97 de opdracht dit pand uit te breiden. Het was zijn enige overheidsopdracht ooit (zie ook Amsterdam). Van Eyck maakte in de achtertuin een grillig gevormd gebouw met keramische elementen in alle kleuren van de regenboog. Zorgvuldig detail vormen de gegroefde tegelvlakken voor de regenwaterafvoer. Een van de meest genadeloze gebouwen van Nederland ziet u wanneer u aan het einde van het Lange Voorhout rechtsaf slaat en naar de volgende straathoek links kijkt: de ambassade van de Verenigde Staten 24 . Architect Marcel Breuer, een Hongaar die zich liet naturaliseren tot Amerikaan, tekende een gevel met Duitse Muschelkalk en trapeziumvormige gaten. In Rotterdam ontwierp Breuer de Bijenkorf.

Prinsessegracht Op de hoek Korte Voorhout / Schouwburgstraat verbouwde Charles Vandenhove tussen 1990-’93 de Koninklijke Schouwburg 25 . Deze Luikse architect legde met het openen van de voorgevel een ruimtelijke relatie tussen schouwburg en stad. De verdeling van de kozijnen in de glazen uitbouw met kassa en entree is afgeleid van die tussen de kalkzandsteenblokken in de plint van het gebouw. De ambtenaren van het Ministerie van Financiën 26 , op de hoek met de

96


6/30/05 15:54:02

DEN HAAG

Prinsessegracht, verhuizen nog voor 2006 naar een tijdelijke locatie ten gunste van een ingrijpende renovatie van het bestaande gebouw. Aan de Prinsessegracht 4 staat de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten 27 uit 1932-’37. Directeur Plantenga schetste de vierkante plattegrond, waarna de architecten Jan Buijs en J.B. Lürsen het ontwerp voltooiden. Het resultaat is een vreemd compromis tussen een klassieke plattegrond en moderne gevels met slanke kozijnen en glasblokken. Het Delftse architectenbureau Cepezed voorzag het pand in 1989-’90 van kobaltblauwe, stalen ramen.

Babylon

Kolossen Links naast Den Haag Centraal staat een rijtje overheidsgebouwen: van rechts naar links het Nationaal Archief 28 , de Koninklijke Bibliotheek 29

Verhuizing De ambassade van de Verenigde Staten is in de loop der jaren veranderd in een vesting. Na een aantal bomaanslagen op de ambassade in Beiroet (1983-’84), waarbij de ambassadeur het leven liet, is de transparante corridor tussen de gebouwvleugels dichtgezet. Bovendien plaatsten de Amerikanen plantenbakken met ijzeren wapeningsstaven rond het gebouw om bomauto’s op afstand te houden. Sinds 9-11 is het gebouw door hekwerk en vangrails omgeven en bewaken gepantserde politieposten het pand vierentwintig uur per dag. Fotograferen is streng verboden. Waagt u toch een poging, dan volgt inbeslagname van uw film. Nog voor 2010 verhuist de ambassade naar de rand van de stad.

97


6/30/05 15:54:03


en het Ministerie van Buitenlandse Zaken 30 . In het archiefgebouw van Sjoerd Schamhart is tweehonderd kilometer archiefmateriaal opgeslagen, waaronder honderdvijftigduizend historische kaarten. De wanden en het dak zijn zwaar geïsoleerd, waardoor het energieverbruik minimaal is en de temperatuur en luchtvochtigheid constant zijn. De witte bekleding kaatst het zonlicht terug. De Koninklijke Bibliotheek uit 1973-’82 is een ontwerp van OD205, de ontwerpers van het spierwitte Erasmusgebouw in Rotterdam. De gemetselde gevel is bekleed met witte aluminiumplaten. De bibliotheek is onderverdeeld in diverse bouwblokken op basis van de verschillende functies, doorsneden door voetgangerspaden en fietspaden. Het Haagse winkelcentrum ‘Babylon’ ontstond naar het voorbeeld van Hoog Catharijne in Utrecht (zie Utrecht). Dit concept is inmiddels achterhaald. Jan Benthem en Mels Crouwel (zie Amsterdam) maken voor Den Haag Centraal een herontwerp. Zij ontwierpen ook de Malietoren 31 die een stukje over de snelweg staat (1991-’97). Opvallend is het grote stalen vakwerk in de gevel. Het 72 meter hoge gebouw staat op twee smalle stroken aan weerszijden van de Utrechtse Baan. De onderste lagen bevatten vijf parkeerplaatsen, een restaurant en een congresruimte, de bovenbouw bestaat uit kantoren. Over de Utrechtse Baan zijn meer kantoorpanden gebouwd. Een stukje

Duizendpoot Jan Buijs ontwierp heeft enkele totaal verschillende gebouwen ontworpen. Voor studievriend Wim van Zeylmans Emmichoven tekende hij de antroposofische Rudolf Steinerkliniek (vlakbij Madurodam), met een organische vorm die in de Efteling niet zou misstaan. Op de hoek Grote Marktstraat / Grote Markt creëerde hij voor een coöperatie van arbeiders ‘De Volharding’, een gebouw met geheel glazen gevels variërend van doorzichtige en ondoorzichtige ruiten tot glasblokken. ‘s Avonds vormde ‘De Volharding’ één grote lichtreclame met teksten in de gevels en een enorm billboard op het dak.

98


6/30/05 15:54:08

DEN HAAG

verder ziet u de stalen vakwerken van de bruggebouwen 32 van Moshé Zwarts en Rein Jansma, nog zuidelijker, maar nauwelijks zichtbaar, staat de eerste overkluizing: de 250 meter lange ‘Haagse Poort’ 33 uit 1990-’94. De architect Rob Ligtvoet voorzag zijn gebouw van een streepjespatroon van wit- en groengeglazuurde keramische tegels, geinspireerd op de kathedraal van Siena. Praktisch voordeel van het streepjespatroon is dat onvermijdelijke kleurverschillen tussen de tegels niet opvallen. U ziet dit gebouw links van u waneer u vanuit Den Haag Centraal een willekeurige trein neemt. Via Den Haag Centraal vindt u aansluiting op het spoorwegnetwerk.

Malietoren (1991 - ‘97)

99


6/30/05 15:54:08

DEN HAAG. Ontwikkeling Den Haag. (circa 470 duizend inwoners)

Recommend Documents