DE WET TOT BESCHERMING VAN DE PERSOONLIJKE LEVENSSFEER TEN OPZICHTE VAN DE VERWERKING VAN PERSOONSGEGEVENS. GEVOLGEN VOOR DE BANKSECTOR

STUDIEDAG BELGISCHE VERENIGING DER BANKEN 18 maart 1993

DE WET TOT BESCHERMING VAN DE PERSOONLIJKE LEVENSSFEER TEN OPZICHTE VAN DE VERWERKING VAN PERSOONSGEGEVENS.

GEVOLGEN VOOR DE BANKSECTOR.

EDWIN MEYSMANS JURIDISCH ADVISEUR KREDIETBANK

DE WET TOT BESCHERMING VAN DE PERSOONLIJKE LEVENSSFEER T.O.V. DE VERWERKING VAN PERSOONSGEGEVENS.

GEVOLGEN VOOR DE BANKSECTOR.

1. I n l e i d i n g

De hoge opkomst v o o r deze s t u d i e d a g en de t a l r i j k e v r a g e n d i e U s t e l d e m.b.t. de t o e p a s s i n g en i m p l e m e n t a t i e v a n de wet v a n 8 december 1992 t o t bescherming v a n de p e r s o o n l i j k e l e v e n s s f e e r t . o . v . de v e r w e r k i n g van persoonsgegevens vormen h e t s p r e k e n d b e w i j s d a t de financiële s e c t o r z i c h bewust i s v a n de b e l a n g r i j k e en i n g r i j p e n d e g e v o l g e n v a n deze wet v o o r haar a c t i v i t e i t e n . De financiële s e c t o r v o e l t z i c h nauw b e t r o k k e n b i j deze nieuwe wetgeving. H i e r v o o r z i j n v i e r redenen t e vermelden. Ten e e r s t e i s h e t zo d a t i e d e r wetgevend i n i t i a t i e f i n z a k e p r i v a c y b e s c h e r m i n g verantwoord wordt door t e w i j z e n naar de s t e e d s b e l a n g r i j k e r p l a a t s d i e de i n f o r m a t i c a en de a u t o m a t i s e r i n g i n onze m a a t s c h a p p i j inneemt. De i n f o r m a t i c a i s n i e t meer weg t e denken u i t de bankwereld, i n België nog meer dan i n andere l a n d e n . De hoge v l u c h t d i e h e t bankwezen i n de l a a t s t e d e c e n n i a h e e f t genomen, de fenomenale s t i j g i n g v a n h e t a a n t a l cliënten en r e k e n i n g e n en de d a g e l i j k s e b e r i c h t g e v i n g en r a p p o r t e r i n g z i j n n i e t denkbaar zonder de i n z e t v a n computers. G i s t e r e n nog een efficiënt h u l p m i d d e l om zaken t e b e h e r e n e n t e optimal i s e r e n , i s de i n f o r m a t i c a vandaag geëvolueerd n a a r een s t r a t e g i s c h i n s t r u m e n t . Het l e v e n , en z e l f s h e t o v e r l e v e n , van een bank i s o n l o s m a k e l i j k verbonden met de i n f o r m a t i c a . Een Amerikaanse s t u d i e g e e f t een v e r z e k e r i n g s m a a t s c h a p p i j nog 3 dagen r e s p i j t a l s ze h e t p l o t s e l i n g zonder i n f o r m a t i c a zou moeten s t e l l e n . Een bank zou v o l g e n s deze s t u d i e nog s l e c h t s 2 dagen o v e r l e v e n . O p g e l e t : de r e c h t e r kan b i j o v e r t r e d i n g v a n de w e t t e l i j k e b e p a l i n g e n , de houder v a n h e t b e s t a n d v e r b o d o p l e g g e n om gedurende maximum 2 j a a r een v e r w e r k i n g t e beheren ( a r t . 41, § 2) ! Een tweede r e d e n h e e f t b e t r e k k i n g op h e t b e l a n g van gegevens en h e t d o e l m a t i g b e h e e r ervan v o o r de bank. U i t de u i t e e n z e t t i n g e n v a n de v o o r gaande s p r e k e r s h e e f t U r e e d s b e g r e p e n d a t de wet v a n 8 december 1992 z i c h n i e t b e p e r k t t o t de b e s c h e r m i n g v a n de p r i v a c y s t r i c t u sensu, d.w.z. de v e r p l i c h t i n g om p e r s o o n l i j k e gegevens c o n f i d e n t i e e l t e b e h a n d e l e n . De w e t t e l i j k e r e g l e m e n t e r i n g g a a t h e e l wat v e r d e r en vormt e i g e n l i j k h e t j u r i d i s c h k a d e r v o o r h e t gegevensbeheer i n de onderneming. B e d r i j v e n i n de d i e n s t v e r l e n e n d e s e c t o r , en v o o r a l financiële i n s t e l l i n g e n , z o a l s banken, v e r z e k e r i n g s o n d e r n e m i n g e n , b e l e g g i n g s v e n n o o t s c h a p p e n en p e n s i o e n f o n d s e n z i e n gegevens a l s z e e r w a a r d e v o l l e g r o n d s t o f f e n . G e l e i d e l i j k aan i s h e t b e s e f g e g r o e i d d a t gegevens en i n f o r m a t i e de v i e r d e p r o d u k t i e f a c t o r van een onderneming vormen, n a a s t de k l a s s i e k e produkt i e f a c t o r e n o f b e d r i j f s m i d d e l e n " a r b e i d " , " k a p i t a a l " en " m a t e r i a a l " . De gegevens i n een o r g a n i s a t i e en h e t beheer e r v a n z i j n v a n s t r a t e g i s c h b e l a n g v o o r een adequate b e d r i j f s v o e r i n g .

2.

Een derde r e d e n v o o r de nauwe b e t r o k k e n h e i d v a n de b a n k s e c t o r i s onget w i j f e l d de... enorme h o e v e e l h e i d gegevens d i e i n è en bank aanwezig z i j n . Een bank i s een r e g i s t r a t i e - i n t e n s i e v e o r g a n i s a t i e . T a l van c o u r a n t e bankv e r r i c h t i n g e n , z o a l s h e t u i t v o e r e n van b e t a l i n g s o p d r a c h t e n o f h e t v e r l e n e n v a n kredieten,- v e r e i s e n de e l e c t r o n i s c h e r e g i s t r a t i e , v e r w e r k i n g en u i t w i s s e l i n g van gegevens. Het toenemend a a n t a l nieuwe bankprodukten, onder meer t e n g e v o l g e v a n de b r a n c h e v e r v a g i n g , b r e n g t met z i c h mee d a t s t e e d s meer gegevens worden o p g e s l a g e n i n databanken. Waarom v e r z a m e l e n en bewaren banken z o v e e l gegevens ? A l h o e w e l commerciële overwegingen h i e r b i j o n g e t w i j f e l d een r o l s p e l e n , d i e n t t o c h b e n a d r u k t d a t banken h e e l wat gegevens v e r z a m e l e n en bewaren om de eenvoudige r e d e n d a t z i j d a a r t o e w e t t e l i j k v e r p l i c h t z i j n . Wat de v e r p l i c h t i n g om gegevens t e v e r z a m e l e n b e t r e f t , kan o.m. verwezen worden n a a r a r t i k e l 15 van de wet v a n 12 j u n i 1991 op h e t c o n s u m e n t e n k r e d i e t d a t s t e l t d a t de k r e d i e t g e v e r s l e c h t s een k r e d i e t a a n b o d aan een consument mag v o o r l e g g e n wanneer h i j , g e l e t op de gegevens waarover h i j b e s c h i k t o f zou moeten b e s c h i k k e n , r e d e l i j k e r w i j z e moet aannemen d a t de consument i n s t a a t z a l z i j n de c o n t r a c t u e l e v e r p l i c h t i n g e n na t e komen. De v e r p l i c h t i n g om gegevens gedurende een b e p a a l d e t e r m i j n t e bewaren i s o p g e l e g d d o o r o.m. a r t i k e l 6 van de wet v a n 17 j u l i 1975 m.b.t. de boekh o u d i n g en de j a a r r e k e n i n g v a n de ondernemingen, d o o r a l l e r l e i b e p a l i n g e n v a n f i s c a l e a a r d en door a r t i k e l 7 van de wet v a n 11 j a n u a r i 1993 t o t voorkoming v a n h e t g e b r u i k v a n het f i n a n c i e e l s t e l s e l v o o r h e t witwassen v a n g e l d d a t de b a n k i e r v e r p l i c h t om gedurende 5 j a a r na h e t beëindigen v a n de cliëntenrelatie c o p i e t e bewaren v a n a l l e b e w i j s s t u k k e n d i e v o o r i d e n t i f i c a t i e v a n de cliënt hebben g e d i e n d . Een andere v e r k l a r i n g v o o r de i n t e n s i t e i t waarmee banken gegevens v e r zamelen o v e r hun cliënten i s o n g e t w i j f e l d g e l e g e n i n de b i j z o n d e r e a a r d v a n de r e l a t i e cliënt - bank. Meer dan i n andere s e c t o r e n , wordt deze r e l a t i e gekenmerkt door een n o o d z a k e l i j k element v a n v e r t r o u w e n . I n v e l e g e v a l l e n z a l de overeenkomst met de cliënt g e k w a l i f i c e e r d worden a l s een i n t u i t u p e r s o n a e overeenkomst (bv. k r e d i e t v e r l e n i n g ) . Deze b i j z o n d e r e a a r d v a n de r e l a t i e v e r a n t w o o r d t een aangepaste i n f o r m a t i e v e r z a m e l i n g . E e n v i e r d e r e d e n t e n s l o t t e b e t r e f t de a a r d v a n de i n f o r m a t i e d i e i n een bank aanwezig i s . S o c i o l o g i s c h e s t u d i e s en enquêtes tonen aan d a t f i n a n ciële gegevens g e r e k e n d worden t o t de z e e r p e r s o o n l i j k e gegevens met een hoge g e v o e l i g h e i d s g r a a d , z e k e r wanneer deze gegevens n e g a t i e f z i j n . I n f o r m a t i e o v e r inkomsten en u i t g a v e n , s p a r e n o f l e n e n beschouwt de cliënt a l s e r g v e r t r o u w e l i j k ; i n f o r m a t i e d i e d u i d t op h e t o n r e g e l m a t i g t e r u g b e t a l e n v a n een k r e d i e t wordt g e r e k e n d t o t de h o o g s t e g e v o e l i g h e i d s g r a a d . V a n d a a r ook d a t b i n n e n h e t v e r w a c h t i n g s p a t r o o n v a n een cliënt t e n a a n z i e n v a n z i j n bank de d i s c r e t i e c e n t r a a l s t a a t . De b a n k i e r i s t e g e n o v e r de cliënt gehouden t o t een v e r p l i c h t i n g v a n geheimhouding, ook wel ' d i s c r e t i e p l i c h t ' o f 'bankgeheim' genoemd. A l h o e w e l h e t s e d e r t h e t a r r e s t v a n h e t Hof v a n C a s s a t i e v a n 25 o k t o b e r 1978 d u i d e l i j k i s d a t België geen s t r a f r e c h t e l i j k b e t e u g e l d bankgeheim kent ( i n t e g e n s t e l l i n g t o t b i j v o o r b e e l d F r a n k r i j k en Luxemburg), b e s t a a t e r t o c h geen t w i j f e l o v e r d a t de B e l g i s c h e b a n k i e r , op s t r a f f e v a n s c h a d e v e r g o e d i n g , v e r p l i c h t i s h e t

bankgeheim t e r e s p e c t e r e n , d.w.z. a l l e gegevens van v e r t r o u w e l i j k e a a r d d i e hem t o e v e r t r o u w d worden o f d i e h i j z e l f s c h e p t door v e r w e r k i n g , geheim en v e r t r o u w e l i j k t e behandelen en s l e c h t s aan derden mede t e d e l e n i n de w e t t e l i j k v o o r z i e n e u i t z o n d e r i n g s g e v a l l e n en met inachtnamé van de t e r z a k e geldende grond- en vormvereisten.

2. Bankgeheim en

privacy

Bankgeheim en p r i v a c y z i j n twee nauw met lende begrippen.

e l k a a r verwante maar v e r s c h i l -

a. Bankgeheim en p r i v a c y hebben b e t r e k k i n g

op v e r s c h i l l e n d e r e l a t i e s .

B i j (informationele) p r i v a c y z i j n d r i e e n t i t e i t e n te onderscheiden die e l k a a r i n r e l a t i e s t a a n , t e weten : -

het i n d i v i d u waarop gegevens b e t r e k k i n g hebben ; de houder van het b e s t a n d (de bank) ; derden d i e toegang hebben t o t en/of g e b r u i k maken van

I

1

I

I

I

I I

1

—> j

BANK

j

INDIVIDU

de

met

gegevens.

I

I I

DERDEN

Bankgeheim b e t r e f t de r e l a t i e bank - derden : welke i n f o r m a t i e mag / moet de bank meedelen aan d e r d e n ? Wanneer hebben d e r d e n toegang t o t b e p a a l d e gegevens b i j g e h o u d e n door de bank ? P r i v a c y d a a r e n t e g e n h e e f t i n h o o f d z a a k - maar n i e t u i t s l u i t e n d b e t r e k k i n g op de r e l a t i e bank - i n d i v i d u : welke i n f o r m a t i e mag de bank o v e r h e t i n d i v i d u r e g i s t r e r e n en hoe moet / mag deze v e r w e r k t worden ? Het i n d i v i d u h e e f t een r e c h t van toegang, v e r b e t e r i n g , u i t w i s s i n g e t c . m.b.t. de gegevens g e r e g i s t r e e r d d o o r de bank.

b. Het domein van de p r i v a c y i s ruimer dan dat van het bankgeheim. Nemen w i j a l s uitgangspunt het IVU-principe - Invoer, Verwerking en U i t v o e r - de d r i e hoofdfases van het informatieverwerkend proces (Holvast, Op weg naar een r i s i c o l o z e samenleving ?)

i i I INVOER I i

I

i : 1 •| VERWERKING | i — : 1

\ I 1

I—- —-1 I UITVOER I I , .

I

±

I 1

, 1 I INTERN J I

1

I I ' ~~ I IL EXTERN |

Bankgeheim heeft b e t r e k k i n g op s l e c h t s één aspect van p r i v a c y , n l . het mededelen aan derden - b u i t e n de o r g a n i s a t i e - van gegevens (UITVOER EXTERN). Aan d i t aspect wordt i n de privacy-reglementering nauwelijks aandacht besteed. P r i v a c y heeft i n hoofdzaak t e maken met de aspecten INVOER en VERWERKING. Zo heeft p r i v a c y onder meer t e maken met [ en het bankgeheim n i e t ] : de w i j z e waarop gegevens verzameld worden (INVOER) ; welke gegevens verzameld worden (INVOER) ; de doeleinden van dë verwerking (VERWERKING) ; het gebruik dat van de gegevens gemaakt wordt (VERWERKING) ; de bewaringstermijn van de gegevens (VERWERKING) ; het onderhoud van de gegevens (VERWERKING) ; de i n t e r n e raadplegingen van de gegevens (UITVOER - INTERN) ; -

de v e r p l i c h t i n g e n van de houder van het bestand (INVOER - VERWERKING UITVOER)

-

de rechten van de betrokkene

(INVOER - VERWERKING - UITVOER).

3. B a n c a i r e v e r w e r k i n g e n

en het t o e p a s s i n g s g e b i e d van de

wet

De wet van 8 december 1992 h e e f t t o t d o e l de p e r s o o n l i j k e l e v e n s s f e e r t e beschermen " t e n o p z i c h t e van de v e r w e r k i n g van persoonsgegevens". B e i d e b e g r i p p e n "verwerking" en "persoonsgegeven" worden h i e r n a g e a n a l y s e e r d . Het b e g r i p

"persoonsgegeven"

Het b e g r i p "persoonsgegeven" kan v e r d e r o p g e s p l i t s t worden i n de "persoon" en "gegeven". a.

begrippen

Persoon

E n k e l h e t e e r s t e b e g r i p - "persoon".- wordt i n de.wet g e d e f i n i e e r d ( a r t . 1, § 5) a l s "gegevens d i e b e t r e k k i n g hebben op een n a t u u r l i j k e p e r s o o n d i e i s o f kan worden geïdentificeerd". De v e r w e r k i n g van gegevens i.v.m. r e c h t s p e r s o n e n of o r g a n i s a t i e s zonder r e c h t s p e r s o o n l i j k h e i d v a l t b u i t e n h e t t o e p a s s i n g s g e b i e d van de wet. E n k e l n a t u u r l i j k e p e r s o n e n kunnen z i c h beroepen op de b e s c h e r m i n g van de p r i vacy-wet, r e c h t s p e r s o n e n n i e t . De wet van 8 december 1992 creëert a l d u s een o n d e r s c h e i d i n b e h a n d e l i n g d a t de bank en het bankgeheim n i e t k e n t . Het bankgeheim kan immers i n g e r o e p e n worden door a l l e cliënten van de bank, zowel n a t u u r l i j k e p e r s o n e n a l s r e c h t s p e r s o n e n . D i t o n d e r s c h e i d i s e c h t e r minder b e l a n g r i j k dan op h e t e e r s t e z i c h t l i j k t . Een gemengde v e r w e r k i n g - een v e r w e r k i n g van zowel gegevens m.b.t. n a t u u r l i j k e p e r s o n e n a l s gegevens m.b.t. r e c h t s p e r s o n e n - v a l t b i n n e n het t o e p a s s i n g s g e b i e d van de wet. Wanneer een v e r w e r k i n g van gegevens i n verband met. r e c h t s p e r s o n e n ook i n f o r m a t i e b e v a t omtrent n a t u u r l i j k e personen, b i j v o o r b e e l d de namen van de b e s t u u r d e r s van een vennootschap o f de l e d e n van een VZW, i s de wet i n h a a r g e h e e l van t o e p a s s i n g op deze verwerking. De i d e n t i f i c e e r b a a r h e i d i s h e t c r i t e r i u m d a t persoonsgegevens o n d e r s c h e i d t van s t a t i s t i s c h e gegevens, waarvoor de wet n i e t g e l d t . Gegevens kunnen e v o l u e r e n , van persoonsgegevens n a a r s t a t i s t i s c h e gegevens, door v e r l o o p van t i j d o f t e n g e v o l g e van een ander g e b r u i k d a t e r v a n gemaakt wordt. A r t i k e l 2a) van h e t G e w i j z i g d V o o r s t e l v o o r een E E G - R i c h t l i j n beschouwt a l s i d e n t i f i c e e r b a a r "een p e r s o o n d i e d i r e c t of i n d i r e c t kan -worden geïdentificeerd, met name aan de hand van een i d e n t i f i c a t i e n u m m e r o f van één o f meer s p e c i f i e k e elementen d i e v o o r z i j n o f h a a r f y s i e k e , f y s i o l o g i s c h e , p s y c h i s c h e , economische, c u l t u r e l e b f s o c i a l e i d e n t i t e i t kenmerkend z i j n " . De i d e n t i f i c a t i e van een p e r s o o n aan de hand van een cliëntennummer, een rekeningnummer o f een kaartnummer beantwoordt aan deze o m s c h r i j v i n g . De v e r e i s t e van i d e n t i f i c e e r b a a r h e i d h e e f t t o t g e v o l g d a t e e n z e l f d e i n f o r m a t i e i n b e p a a l d e g e v a l l e n z a l beschouwd worden a l s een p e r s o o n s gegeven en i n andere g e v a l l e n n i e t , a f h a n k e l i j k van de m o g e l i j k h e i d t o t i d e n t i f i c a t i e d o o r de p e r s o o n d i e de i n f o r m a t i e v e r w e r k t .

6.

Zo z a l de i n f o r m a t i e o v e r een b e t a l i n g u i t g e v o e r d met een b e t a a l k a a r t n o c h v o o r de h a n d e l a a r noch v o o r Banksys een p e r s o o n s g e g e v e n vormen omdat de h a n d e l a a r en Banksys e n k e l h e t kaartnummer•kennen en aan de hand d a a r v a n de t i t u l a r i s van de k a a r t n i e t kunnen i d e n t i f i c e r e n . D i e z e l f d e i n f o r m a t i e vormt i n h o o f d e van de b a n k i e r wel een p e r s o o n s g e g e v e n omdat deze wel de r e l a t i e kan l e g g e n t u s s e n h e t kaartnummer en de i d e n t i t e i t van de kaarthouder. Een b e t a l i n g met een cheque o f een k r e d i e t k a a r t i m p l i c e e r t de v e r w e r k i n g van persoonsgegevens (naam v e r m e l d op cheque o f k r e d i e t k a a r t ) , een b e t a l i n g met een b e t a a l k a a r t n i e t . Eén gemengde v e r w e r k i n g - een v e r w e r k i n g van zowel; p e r s o o n s g e g e v e n s a l s andere gegevens - v a l t onder h e t t o e p a s s i n g s g e b i e d van de wet, t e n m i n s t e wat de persoonsgegevens b e t r e f t . b.

Gegeven

De wet d e f i n i e e r t h e t b e g r i p "gegeven" n i e t , maar u i t de b e s p r e k i n g e n i n de Senaatscommissie b l i j k t d a t d i t een r u i m b e g r i p i s d a t ook b e t r e k k i n g h e e f t op f o t o ' s , v i d e o - en f i l m b e e l d e n , klankopnames en v i n g e r a f d r u k k e n . O b s e r v a t i e s y s t e m e n - bv. camera's v o o r de b e v e i l i g i n g van bankagentschappen - z i j n t e beschouwen a l s g e a u t o m a t i s e e r d e v e r w e r k i n g e n van p e r s o o n s gegevens Gegevens kunnen een v e r s c h i l l e n d e g e v o e l i g h e i d s g r a a d b e z i t t e n : o b j e c t i e v e en s u b j e c t i e v e gegevens, n e u t r a l e gegevens, p o s i t i e v e en n e g a t i e v e gegevens . De wet van 8 december 1992 houdt s l e c h t s i n b e p e r k t e mate r e k e n i n g met de v e r s c h i l l e n d e g e v o e l i g h e i d s g r a a d van gegevens, n l . d o o r i n een b i j z o n d e r e r e g e l i n g t e v o o r z i e n v o o r de zogenaamde g e v o e l i g e gegevens, de medische gegevens en de g e r e c h t e l i j k e gegevens. Het i s e c h t e r d u i d e l i j k d a t v o o r de c o n c r e t e t o e p a s s i n g van de wet meer aandacht moet u i t g a a n n a a r s u b j e c t i e v e gegevens ( a p p r e c i a t i e s , beoord e l i n g e n , e t c . ) dan n a a r o b j e c t i e v e , n e u t r a l e gegevens (adres, woonplaats, b u r g e r l i j k e s t a n d , e t c ) . En a l h o e w e l zowel h e t gegeven "cliënt X h e e f t een l e n i n g c o r r e c t a f b e t a a l d " ( p o s i t i e f ) a l s h e t gegeven "cliënt Y h e e f t z i j n l e n i n g ondanks v e r s c h i l l e n d e aanmaningen n i e t a f b e t a a l d " ( n e g a t i e f ) b e i d e o b j e c t i e v e , f e i t e l i j k e gegevens z i j n , i s een v e r s c h i l l e n d e behand e l i n g van de twee gegevens aangewezen. Het b e g r i p " v e r w e r k i n g " Het b e g r i p " v e r w e r k i n g " s t a a t c e n t r a a l i n de economie van de wet. I n h a a r a d v i e z e n van 12 mei en 20 augustus 1992 v o o r s p e l d e de Commissie v o o r de b e s c h e r m i n g v a n de p e r s o o n l i j k e l e v e n s s f e e r : "De ondernemingen d r e i g e n z i c h v e l e v r a g e n t e s t e l l e n omtrent de i n h o u d van d e r g e l i j k b e g r i p " . Deze v o o r s p e l l i n g i s uitgekomen. Onder " v e r w e r k i n g " wordt v e r s t a a n de g e a u t o m a t i s e e r d e v e r w e r k i n g o f h e t houden van een manueel b e s t a n d ( a r t . 1, § 1) .

7.

a. Geautomatiseerde v e r w e r k i n g De g e a u t o m a t i s e e r d e v e r w e r k i n g wordt i n de wet g e d e f i n i e e r d a l s ' e l k g e h e e l van bewerkingen d i e g e h e e l o f g e d e e l t e l i j k l a n g s g e a u t o m a t i s e e r d e weg z i j n u i t g e v o e r d en b e t r e k k i n g hebben op de r e g i s t r a t i e , de bewaring, de w i j z i g i n g , de u i t w i s s i n g , de r a a d p l e g i n g o f de v e r s p r e i d i n g van p e r soonsgegevens' ( a r t . l , § 3) . B e l a n g r i j k i n deze d e f i n i t i e i s het b e g r i p ' g e h e e l ' . D i t b e g r i p s p e e l t b e l a n g r i j k e r o l b i j h e t b e o o r d e l e n o f een g e g e v e n s v e r z a m e l i n g a l s één v e r w e r k i n g o f a l s meer v e r w e r k i n g e n moet worden beschouwd.

een

Een v e r z a m e l i n g persoonsgegevens kan n a m e l i j k meer dan één d o e l d i e n e n . Het i s aan de houder van het b e s t a n d om t e b e p a l e n o f h i j de gegevensv e r z a m e l i n g w i l beschouwen a l s één e n k e l e v e r w e r k i n g o f d a t h i j v o o r de t o e p a s s i n g van de wet w i l u i t g a a n van meerdere v e r w e r k i n g e n . De f y s i s c h e l o k a l i s a t i e van de gegevens o f de g e g e v e n s v e r w e r k i n g i s d a a r b i j van geen e n k e l b e l a n g . De g e g e v e n s v e r w e r k i n g b i j een bank houdt v e r b a n d met de u i t v o e r i n g van v e r s c h i l l e n d e c o n t r a c t e n m.b.t. v e r s c h i l l e n d e p r o d u k t e n p e r i n d i v i d u e l e cliënt. De bank kan dus k i e z e n v o o r een aanpak, w a a r b i j s p r a k e i s van meerdere v e r w e r k i n g e n g e r e l a t e e r d . a a n v e r s c h i l l e n d e bankprodukten o f groepen van bankprodukten. Zo b e s t a a n e r bv. i n F r a n k r i j k s p e c i f i e k e en v e r s c h i l l e n d e r e g e l s i n z a k e r e k e n i n g b e h e e r en i n z a k e k r e d i e t v e r l e n i n g . M o g e l i j k e andere verwerkingen zouden dan b e t r e k k i n g hebben op v e r z e k e ringen, betaalverkeer, e f f e c t e n , marketing, e t c . Een andere m o g e l i j k h e i d i s h e t benaderen van het t o t a a l van de omtrent cliënten v a s t g e l e g d e gegevens a l s één e n k e l e v e r w e r k i n g . Deze o p l o s s i n g hebben de N e d e r l a n d s e banken weerhouden i n de P r i v a c y - g e d r a g s c o d e v o o r het bankwezen, waar u i t g e g a a n wordt van een e n k e l e p e r s o o n s r e g i s t r a t i e , Cliënten A d m i n i s t r a t i e genoemd. Een cliënt d i e g e b r u i k maakt van meerdere d i e n s t e n van de bank z a l b i j v e r s c h e i d e n e a f d e l i n g e n van de bank g e r e g i s t r e e r d s t a a n , maar d i e v e r s c h i l l e n d e r e g i s t r a t i e s worden opgevat a l s d e e l r e g i s t r a t i e s van de Cliënten A d m i n i s t r a t i e . Deze l a a t s t e v i s i e h e e f t de v e r d i e n s t e d a t z i j nauw a a n s l u i t b i j de moderne m a r k e t i n g v i s i e d i e de b a n k i e r h e e f t m.b.t. z i j n cliënt : de v r o e g e r e p r o d u k t g e r i c h t e b e n a d e r i n g - de cliënt a l s r e k e n i n g h o u d e r , k r e d i e t n e m e r , beurscliënt, e t c . - h e e f t afgedaan en i s v e r v a n g e n door een g l o b a l e b e n a d e r i n g w a a r b i j de r e l a t i e met de cliënt i n h a a r g e h e e l wordt beschouwd, h e t zogenaamde " r e l a t i e b a n k i e r e n " . De g l o b a l e v i s i e beantwoordt ook b e t e r aan de t e c h n o l o g i s c h e e v o l u t i e d i e h e t gegevensbeheer i n een onderneming h e e f t ondergaan : van mainframe n a a r i n t e g r a t i e en netwerken. A n d e r z i j d s z i j n aan de v i s i e "enige v e r w e r k i n g met v e r s c h i l l e n d e d o e l e i n d e n " een a a n t a l bezwaren van j u r i d i s c h e en p r a k t i s c h e a a r d verbonden.

8.

Zo i s er een opvallende t e g e n s t r i j d i g h e i d tussen de tekst van de wet, waar verscheidene bepalingen melding maken van "het doel" of "de d o e l s t e l l i n g " / en de voorbereidende werken, waar de M i n i s t e r meerdere malen heeft bevest i g d dat gegevens kunnen gebruikt worden voor v e r s c h i l l e n d e doeleinden. De Commissie voor de bescherming van de p e r s o o n l i j k e levenssfeer beschouwt a l s een verwerking "een geheel van v e r r i c h t i n g e n uitgevoerd tot verwezenl i j k i n g van één zelfde s p e c i f i e k doel". D i t s p e c i f i e k doel kan dan wel een generiek doel (finalité générique) z i j n met v e r s c h i l l e n d e afgeleide doeleinden. Het voornaamste bezwaar dat men kan inbrengen tegen de "globale v i s i e " i s ongetwijfeld dat de t o e t s i n g van de l e g i t i m i t e i t van de verwerking quasi onmogelijk wordt gezien de verschillende doeleinden. S t e l t z i c h t e n s l o t t e ook de meer praktische vraag hoe men aangifte z a l doen van d e r g e l i j k e verwerking. Hoe dan ook : het debat i s geopend ... b. Manueel bestand Onder het houden van een manueel bestand wordt verstaan "de r e g i s t r a t i e , de bewaring, de w i j z i g i n g , de uitwissing, de raadpleging of de verspreiding van persoonsgegevens i n de vorm van een bestand op een n i e t geautomatiseerde drager" (art. 1, § 4). Voor de t o e p a s s e l i j k h e i d van de wet op de manuele verwerking geldt naast de v e r e i s t e dat het om een verwerking van persoonsgegevens moet gaan ( c f r . supra) de bijkomende v e r e i s t e dat de verwerking moet geschieden " i n de vorm van een bestand". Onder "bestand" wordt verstaan "een geheel van persoonsgegevens, sameng e s t e l d en bewaard op een l o g i s c h gestructureerde wijze met het oog op een systematische raadpleging ervan" (art. 1, § 2). Deze d e f i n i t i e , aldus de Memorie van T o e l i c h t i n g , moet toelaten een onderscheid te maken tussen de manuele verwerking i n de vorm van een bestand - die onderworpen i s aan de wet - en de manuele verwerking i n de vorm van een dossier, die buiten het toepassingsgebied van de wet v a l t . De 'systematische raadpleging' vormt het c r i t e r i u m dat het bestand onderscheidt van het dossier. Wat dient men te verstaan onder een 'systemat i s c h e raadpleging' ? Ook het antwoord op deze - nochtans essentiële vraag i s n i e t eenvoudig. A l s voorbeeld van een ongeordende, weinig gestructureerde gegevensverzameling, d i e n i e t i s samengesteld met het oog op een systematische raadpleging, wordt i n de commentaar van de a r t i k e l e n verwezen naar de d o s s i e r verzameling d i e louter a l f a b e t i s c h of rekenkundig i s gerangschikt. Volgens F. Robben i s reeds voldaan aan de v e r e i s t e van een systematische raadpleging "wanneer de houder van een dossierverzameling per d o s s i e r exact weet wat h i j waar kan terugvinden of a l s er sprake i s van een a l dan n i e t geautomatiseerde index" (Het wetsontwerp Wathelet t o t bescherming van de p e r s o o n l i j k e levenssfeer t.o.v. de verwerking van persoonsgegevens, Computerrecht, 1992/1, 2-9 en 1992/5, 200 - 203).

Het o n d e r s c h e i d t u s s e n ' d o s s i e r ' en 'bestand' aan de hand van het c r i t e r i u m van de s y s t e m a t i s c h e t o e g a n k e l i j k h e i d i s een b i j z o n d e r m o e i l i j k e zaak, d i e i n F r a n k r i j k reeds a a n l e i d i n g h e e f t gegeven t o t t e g e n s t r i j d i g e r e c h t s p r a a k en r e c h t s l e e r . Dë F r a n s e Gommission N a t i o n a l e I n f o r m a t i q u e e t Libertés (CNIL) h u l d i g t de s t e l l i n g d a t , wanneer een b e s t a n d v e r w i j s t n a a r i n d i v i d u e l e d o s s i e r s , deze d o s s i e r s een v e r l e n g s t u k van h e t b e s t a n d z i j n , zodat de wet van t o e p a s s i n g i s op het b e s t a n d en de d o s s i e r s . Omdat het o n d e r s c h e i d d o s s i e r / b e s t a n d e n k e l nog van b e l a n g i s v o o r de manuele v e r w e r k i n g e n , i s het b e l a n g e r v a n v o o r het bankwezen, waar zowat a l l e s geautomatiseerd i s , beperkt. I n d i v i d u e l e cliëntendossiers en k r e d i e t d o s s i e r s v a l l e n n i e t onder t o e p a s s i n g van de wet omdat z i j n i e t s y s t e m a t i s c h t o e g a n k e l i j k z i j n . De a a n w e z i g h e i d van een index, a l dan n i e t g e a u t o m a t i s e e r d , kan deze d o s s i e r s e c h t e r onder de t o e p a s s i n g van de wet brengen. Of de wet~ ook van t o e p a s s i n g i s op de s t i l a a n verdwijnende f i c h e b a k k e n a l f a b e t i s c h of c h r o n o l o g i s c h g e r a n g s c h i k t e f i c h e s i s voor d i s c u s s i e vatbaar. D r i e b e l a n g r i j k e bemerkingen i.v.m. het t o e p a s s i n g s g e b i e d van de

met

wet

De wet s l u i t een a a n t a l v e r w e r k i n g e n - zowel g e a u t o m a t i s e e r d e a l s manuele - u i t h e t t o e p a s s i n g s g e b i e d u i t . Zo i s i n g e v o l g e a r t i k e l 3, § 2, 2° de wet n i e t van t o e p a s s i n g op de v e r w e r k i n g e n w a a r b i j u i t s l u i t e n d persoonsgegevens worden aangewend d i e i n g e v o l g e een w e t t e l i j k e b e p a l i n g onder een v o o r s c h r i f t " v a n openbaarmaking v a l l e n . I n een bank b e v i n d e n z i c h o n g e t w i j f e l d een a a n t a l gegevens d i e aan deze voorwaarden v o l d o e n : gegevens i.v.m. g e p r o t e s t e e r d e w i s s e l s , f a i l l i s sementen en g e r e c h t e l i j k e akkoorden, o n r o e r e n d b e z i t , i n s c h r i j v i n g e n i n h e t h a n d e l s r e g i s t e r e t c . z i j n openbare gegevens i n g e v o l g e w e t t e l i j k e b e p a l i n g e n . Omdat a r t i k e l 3, § 2, 2° e n k e l v e r w e r k i n g e n v i s e e r t d i e u i t s l u i t e n d d i t s o o r t van gegevens b e v a t t e n , z a l een bank, o m w i l l e van de i n t e g r a t i e van h a a r bestanden, z i c h n i e t o f s l e c h t s z e e r u i t z o n d e r l i j k kunnen beroepen op deze u i t z o n d e r i n g . Een b i j z o n d e r probleem b e t r e f t de t e r r i t o r i a l e t o e p a s s i n g van de wet : i n g e v o l g e a r t i k e l 3, § 1, 2° i s de B e l g i s c h e wet ook van t o e p a s s i n g op v e r w e r k i n g e n i n het b u i t e n l a n d wanneer deze v e r w e r k i n g e n i n België r e c h t s t r e e k s t o e g a n k e l i j k z i j n met b e h u l p van m i d d e l e n d i e e i g e n aan de v e r w e r k i n g z i j n (een t e r m i n a l ) . Een s t r i k t e i n t e r p r e t a t i e van deze w e t s b e p a l i n g zou t o t g e v o l g hebben d a t ook de v e r w e r k i n g e n van b u i t e n l a n d s e d o c h t e r - o f z u s t e r m a a t s c h a p p i j e n b i n n e n h e t t o e p a s s i n g s g e b i e d van de B e l g i s c h e wet v a l l e n , i n d i e n de B e l g i s c h e moedermaatschappij r e c h t s t r e e k s toegang h e e f t t o t deze verwerkingen.

Opgepast v o o r l o k a l e , n i e t - g e o r g a n i s e e r d e v e r w e r k i n g e n ! Ten g e v o l g e v a n de ruime v e r s p r e i d i n g v a n PC's i n bankagentschappen met t a l l o z e m o g e l i j k h e d e n t o t h e t aanmaken v a n bestanden, r i s k e e r t men e r h e e l wat l o k a l e , n i e t - g e o r g a n i s e e r d e v e r w e r k i n g e n a a n t e t r e f f e n waarvan h e t b e s t a a n n a u w e l i j k s gekend i s i n de c e n t r a l e d i e n s t e n v a n de bank. Hoe k a n men a l s bank voorkomen d a t de wet wordt o v e r t r e d e n door d e r g e l i j k e n i e t - g e o r g a n i s e e r d e v e r w e r k i n g e n ? Twee s o o r t e n m a a t r e g e l e n kunnen h i e r t o e b i j d r a g e n : 1) de p e r s o n e e l s l e d e n goed i n f o r m e r e n o v e r de. wet en ze s e n s i b i l i s e r e n v o o r de g e v o l g e n e r v a n z o d a t een p r i v a c y - r e f l e x gecreëerd wordt b i j a l l e p e r s o n e e l s l e d e n d i e gegevens verzamelen, i n v o e r e n , w i j z i g e n , aanpassen, g e b r u i k e n , v e r s p r e i d e n , enz. 2) r e g e l m a t i g e c o n t r o l e s ( l a t e n ) u i t v o e r e n op de n a l e v i n g van de u i t g e v a a r d i g d e i n s t r u c t i e s m.b.t. de p r i v a c y - w e t g e v i n g .

4. V e r p l i c h t i n g e n en b e p e r k i n g e n o p g e l e g d aan de houder

van het bestand

Inhoud v a n de v e r w e r k i n g Het

finalitéitsprincipe

Het finalitéitsprincipe, h o e k s t e e n v a n e l k e p r i v a c y - w e t g e v i n g , wordt i n a r t i k e l 5 a l s v o l g t omschreven : "

Persoonsgegevens mogen s l e c h t s worden v e r w e r k t v o o r d u i d e l i j k oms c h r e v e n en w e t t i g e d o e l e i n d e n en mogen n i e t worden g e b r u i k t op een w i j z e d i e o n v e r e n i g b a a r i s met d i e d o e l e i n d e n . Z i j d i e n e n , u i t g a a n d e van d i e d o e l e i n d e n , t o e r e i k e n d , t e r zake d i e n e n d en n i e t o v e r m a t i g t e zijn. "

Het finalitéitsprincipe o f h e t p r i n c i p e v a n h e t g e o o r l o o f d d o e l omvat aspecten : 1) Men mag s l e c h t s een b e p a a l d e v e r w e r k i n g v o e r e n i n d i e n aan d r i e waarden v o l d a a n i s :

-

drie

voor-

de d o e l s t e l l i n g e n v a n de v e r w e r k i n g moeten d u i d e l i j k omschreven zijn ; de d o e l s t e l l i n g e n moeten w e t t i g z i j n ; de d o e l s t e l l i n g e n moeten k a d e r e n b i n n e n de a c t i v i t e i t (statutair d o e l ) v a n de houder v a n h e t b e s t a n d .

11.

De o m s c h r i j v i n g van de d o e l s t e l l i n g e n van de v e r w e r k i n g i s een l a n g r i j k e maar ook m o e i l i j k e opgave.

be-

B e l a n g r i j k omdat a l l e andere m o d a l i t e i t e n van de v e r w e r k i n g s t e e d s z u l l e n g e t o e t s t worden aan de vermelde d o e l s t e l l i n g e n van de v e r w e r k i n g (cfr. infra). M o e i l i j k omdat de houder van h e t b e s t a n d v o o r een keuzeprobleem geplaatst :

wordt

o f w e l de d o e l e i n d e n z e e r c o n c r e e t f o r m u l e r e n : dan h e e f t men een e c h t t o e t s i n g s c r i t e r i u m dat e c h t e r h e t g e b r u i k van de v e r w e r k i n g kan beperken. V e r z a m e l i n g , r e g i s t r a t i e , v e r w e r k i n g ën g e b r u i k van gegevens worden g e t o e t s t aan dè g e f o r m u l e e r d e d o e l s t e l l i n g e n . B i j de m i n s t e v e r a n d e r i n g moet de d o e l s t e l l i n g worden aangepast en i s een voorafgaande a a n g i f t e van w i j z i g i n g n o o d z a k e l i j k . -

o f w e l wordt de d o e l s t e l l i n g r u i m g e f o r m u l e e r d , dan i s e r v a n een e c h t t o e t s i n g s c r i t e r i u m geen s p r a k e meer en de houder van h e t b e s t a n d z a l een g r o t e v r i j h e i d hebben i n z a k e v e r z a m e l i n g , v e r w e r k i n g en g e b r u i k van gegevens. Nadeel van een t e ruime o m s c h r i j v i n g i s dat de houder van h e t b e s t a n d g e m a k k e l i j k kan verweten worden d a t de opgenomen gegevens, g e z i e n de d o e l s t e l l i n g e n , n i e t t o e r e i k e n d ( a r t . 5) o f o n v o l l e d i g ( a r t . 16, § 1, 3°) z i j n .

De kunst z a l e r i n b e s t a a n de d o e l s t e l l i n g e n op d e r g e l i j k e w i j z e t e f o r m u l e r e n d a t e n e r z i j d s de Commissie v o o r de bescherming van de p e r s o o n l i j k e l e v e n s s f e e r c o n t r o l e op de l e g i t i m i t e i t van de v e r w e r k i n g kan u i t o e f e n e n en dat a n d e r z i j d s de houder van h e t b e s t a n d n i e t i n een k e u r s l i j f gedwongen wordt. De f i n a l i t e i t van v e r w e r k i n g e n d i e h e t voorwerp uitmaken van een sectoriële wetgeving z a l i n g r o t e mate b e p a a l d worden door de s p e c i f i e k e b e p a l i n g e n van de d e s b e t r e f f e n d e wetgeving. Zo b e p a a l t de wet op h e t c o n s u m e n t e n k r e d i e t dat de persoonsgegevens o p g e s l a g e n i n een e x t e r n b e s t a n d "consumentenkrediet" (= de c e n t r a l e s v a n de N a t i o n a l e Bank van België en van de B e r o e p s v e r e n i g i n g v a n h e t K r e d i e t ) , s l e c h t s mogen worden v e r w e r k t wanneer ze r e l e v a n t , aangepast en n i e t o v e r d r e v e n z i j n om de financiële t o e s t a n d en de s o l v a b i l i t e i t van de consument t e b e o o r d e l e n . D e z e l f d e wet b e p a a l t eveneens d a t de t o e g a n g s g e r e c h t i g d e n t o t d i t b e s t a n d de gegevens e n k e l mogen g e b r u i k e n i n h e t raam van de v e r s t r e k k i n g o f h e t beheer van b e t a a l m i d d e l e n , h y p o t h e c a i r e k r e d i e t e n en k r e d i e t e n d i e h e t privé-vermogen v a n een n a t u u r l i j k e p e r s o o n kunnen bezwaren.

12.

Het g e b r u i k van de gegevens v o o r andere niet toegelaten.

d o e l e i n d e n - bv. m a r k e t i n g

- is

Van een s o e p e l e r b e n a d e r i n g g e t u i g t de A a n b e v e l i n g van de Raad v a n Europa R(90) van 13. september 1990 i n v e r b a n d met de bescherming v a n persoonsgegevens g e b r u i k t v o o r b e t a l i n g e n en aanverwante v e r r i c h t i n g e n . De A a n b e v e l i n g b e p e r k t e r z i c h n i e t t o e de w e t t e l i j k t o e g e l a t e n d o e l e i n d e n t e o m s c h r i j v e n , maar p r e c i s e e r t eveneens de v e r s c h i l l e n d e t o e g e l a t e n gebruiksvormen. '•De v e r s t r e k k e r van een b e t a a l m i d d e l kan s l e c h t s persoonsgegevens v e r z a m e l e n wanneer deze n o o d z a k e l i j k z i j n v o o r de v e r s t r e k k i n g v a n een b e t a a l m i d d e l o f voor c o n t r o l e - d o e l e i n d e n . Wanneer een v e r r i c h t i n g i s u i t g e v o e r d aan de hand van een b e t a a l m i d d e l , mogen de persoonsgegevens met b e t r e k k i n g t o t deze v e r r i c h t i n g e n k e l worden v e r w e r k t wanneer d i t n o o d z a k e l i j k i s v o o r de g e l d i g h e i d en h e t b e w i j s van de v e r r i c h t i n g , v o o r de u i t v o e r i n g van de v e r r i c h t i n g o f wanneer een w e t t e l i j k e r e g l e m e n t e r i n g ( b i j v o o r b e e l d i n z a k e boekhouding) d a a r t o e v e r p l i c h t . Eens de gegevens i n een b e s t a n d z i j n opgenomen, mag de v e r s t r e k k e r van het b e t a a l m i d d e l e r e n k e l g e b r u i k van maken om t e b e s l i s s e n over. de a l dan n i e t t o e k e n n i n g van een b e t a a l m i d d e l , v o o r c o n t r o l e - en b e h e e r s d o e l e i n d e n en om m i s b r u i k e n t e voorkomen. V o o r h e t g e b r u i k van de gegevens v o o r m a r k e t i n g - d o e l e i n d e n g e l d t een b i j z o n d e r e r e g e l i n g : de v e r s t r e k k e r van h e t b e t a a l m i d d e l mag de gegevens i n v e r b a n d met b e t a l i n g s v e r r i c h t i n g e n g e b r u i k e n v o o r market i n g - d o e l e i n d e n en v o o r de p r o m o t i e van z i j n dienstengamma, op v o o r waarde d a t h i j de cliënt.hiervan op de hoogte b r e n g t en deze l a a t s t e e r z i c h n i e t tegen v e r z e t h e e f t . Het v e r s c h i l i n b e n a d e r i n g i s o p v a l l e n d : een b e p e r k t t o e g e l a t e n g e b r u i k v a n de gegevens i n z a k e c o n s u m e n t e n k r e d i e t t e g e n o v e r de ruime g e b r u i k s m o g e l i j k h e d e n van de gegevens i n v e r b a n d met b e t a a l v e r r i c h tingen. §

Het v o l s t a a t n i e t de d o e l s t e l l i n g e n d u i d e l i j k t e o m s c h r i j v e n ; de d o e l s t e l l i n g e n moeten ook w e t t i g z i j n . E i g e n a a r d i g genoeg wordt deze essentiële v e r e i s t e noch i n de wét, noch i n de v o o r b e r e i d e n d e werken nader g e p r e c i s e e r d . V o o r l o p i g kan e n k e l met z e k e r h e i d g e s t e l d worden d a t h e t b e g r i p " w e t t i g " ("légitime") r u i m e r i s dan h e t b e g r i p " w e t t e l i j k " (= wat n i e t d o o r de wet verboden i s , i s w e t t e l i j k ) en een a p p r e c i a t i e t o e l a a t d o o r de r e c h t b a n k o f door de Commissie v o o r de b e s c h e r m i n g van de persoonlijke levenssfeer.

2) A l s de v e r w e r k i n g v o l d o e t aan de c r i t e r i a v a s t g e l e g d i n punt 1., dan mogen e r geen andere gegevens i n de v e r w e r k i n g worden opgenomen dan d i e g e n e d i e met de d o e l s t e l l i n g ( e n ) van de v e r w e r k i n g i n o v e r e e n stemming z i j n , d.w.z. gegevens d i e , u i t g a a n d e van de d o e l s t e l l i n g e n , t o e r e i k e n d , t e r zake d i e n e n d en n i e t o v e r m a t i g z i j n ("adequate, r e l e v a n t and n o t e x c e s s i v e " ) .

13 .

§

De gegevens moeten t o e r e i k e n d , v o l d o e n d e z i j n . De v e r w e r k i n g moet voldoende gegevens b e v a t t e n om de v o o r o p g e s t e l d e d o e l s t e l l i n g e n t e realiseren. Het r e c h t om de gegevens t e v e r b e t e r e n houdt pok h e t r e c h t i n om de gegevens aan t e v u l l e n . Een v o o r b e e l d v a n h e t r e c h t op a a n v u l l i n g v i n d e n w i j t e r u g i n d é wet v a n 12 j u n i 1991 op h e t consumentenk r e d i e t , waar de consument h e t r e c h t h e e f t om b i j een gegevensv e r w e r k i n g v a n w a n b e t a l i n g e n t e e i s e n d a t ook de r e d e n v a n de wanb e t a l i n g zou worden v e r m e l d ( a r t . 70,"§ 2, v i e r d e l i d ) . De v r a a g o f een b e p a a l d e v e r w e r k i n g met b e p a a l d e d o e l s t e l l i n g e n voldoende gegevens b e v a t , moet beantwoord worden v a n u i t h e t oogpunt van de bescherming van de p e r s o o n l i j k e l e v e n s s f e e r , wat n i e t noodz a k e l i j k h e t z e l f d e i s a l s v a n u i t h e t oogpunt van maximum efficiëntie voor de houder van h e t b e s t a n d . Voor deze l a a t s t e v o l s t a a t m i s s c h i e n het l o u t e r e f e i t v a n de w a n b e t a l i n g , t e r w i j l v o o r de b e t r o k k e n e ook de r e d e n v a n de w a n b e t a l i n g r e l e v a n t i s .

§

De gegevens moeten t e r zake d i e n e n d , r e l e v a n t

zijn.

De v r a a g o f een b e p a a l d gegeven mag opgenomen worden i n een b e p a a l d e v e r w e r k i n g kan n o o i t i n a b s t r a c t o b e o o r d e e l d worden. A l l e s hangt a f van de d o e l s t e l l i n g e n en de g e b r u i k s v o r m e n v a n de v e r w e r k i n g . Een gegeven op z i c h z e l f i s n o o i t g e v o e l i g : h e t g e b r u i k d a t v a n d a t gegeven wordt gemaakt b e p a a l t de g e v o e l i g h e i d e r v a n . . . , Zo o o r d e e l d e de Commissie v o o r de b e s c h e r m i n g v a n de p e r s o o n l i j k e l e v e n s s f e e r i.v.m. h e t r e g i s t r e r e n v a n de gegevens ' g e s l a c h t ' en ' n a t i o n a l i t e i t ' , twee gegevens d i e op h e t e e r s t e z i c h t volkomen n e u t r a a l en o b j e c t i e f l i j k e n : "

E l l e (= l a Commission) s o u h a i t e que l a p e r t i n e n c e des deux données en q u e s t i o n (= sexe e t nationalité) s o i t motivée, d'aut a n t p l u s q u ' i l y a un r i s q u e d ' i n t r o d u i r e dans l a p r a t i q u e , en une matière f o r t s e n s i b l e , un p r i n c i p e de d i s c r i m i n a t i o n e n t r e l e s p e r s o n n e s , ce q u i s e r a i t évidemment c o n t r a i r e à l a p r o t e c t i o n de l a v i e privée." (Avis n° 3/92 van 11 maart 1992)

Ook i.v.m. de r e g i s t r a t i e v a n h e t gegeven ' t a a l ' o o r d e e l d e de Commissie i n h e t z e l f d e àdvies " q u ' i l s ' a g i t là d'une donnée s e n s i b l e e t q u ' i l f a l l a i t des r a i s o n s impératives pour que m e n t i o n en s o i t f a i t e ; l a Commission a t t i r e l ' a t t e n t i o n s u r l e danger d'une u t i l i s a t i o n a b u s i v e q u i créerait des d i s c r i m i n a t i o n s e n t r e p e r s o n n e s . La Commission s o u h a i t e r a i t que l a finalité de c e t t e m e n t i o n de l a l a n g u e s o i t e x p l i c i t e m e n t énoncée e t que l ' u t i l i s a t i o n de c e t t e mention s o i t s t r i c t e m e n t réservée à c e t t e finalité".

14.

§

De gegevens mogen n i e t o v e r m a t i g , n i e t o v e r d r e v e n

zijn.

D i t i s de tegenhanger van de e e r s t e v e r e i s t e ('toereikend') en wanneer men de v e r e i s t e n ' t o e r e i k e n d ' en ' n i e t o v e r m a t i g ' combineert, betekent d i t 'niet te weinig, n i e t t e v e e l ' . Met deze v e r e i s t e wordt een h a l t e t o e g e r o e p e n aan wat F. K u i t e n brouwer ("Het r e c h t om met r u s t g e l a t e n t e worden") d e " s t o f z u i g e r b e n a d e r i n g van gegevensverwerking" noemt : l a t e n we maar z o v e e l m o g e l i j k gegevens verzamelen, j e weet n o o i t waar h e t goed v o o r i s , de computer h e e f t t o c h p l a a t s genoeg. Deze "vacuüm.cleaner approach" wordt d e e l s v e r k l a a r d door de I n f o r matiewet van P a r k i n s o n : h e t v e r l a n g e n n a a r i n f o r m a t i e wordt g r o t e r naarmate de c a p a c i t e i t deze t e verwerken z i c h u i t b r e i d t . Computers d i e g e s c h i k t z i j n om m i l j o e n e n items op t e s l a a n , z i j n onderbenut wanneer ze e r maar een p a a r d u i z e n d t e verwerken k r i j g e n . :

Het o v e r m a t i g k a r a k t e r van gegevens kan twee vormen aannemen : 1) t e v e e l gegevens g e l e t op de d o e l s t e l l i n g e n v a n de v e r w e r k i n g e n 2) gegevens d i e t e l a n g bewaard worden.

;

I e d e r e g e r e g i s t r e e r d e h e e f t h e t r e c h t de v e r w i j d e r i n g t e v r a g e n van gegevens d i e na v e r l o o p van de t o e g e s t a n e duur z i j n bewaard ("het r e c h t op v e r g e t e n " ) . Hoelang mogen gegevens worden bewaard ? Het v a s t l e g g e n van " r e d e l i j k e " b e w a r i n g s t e r m i j n e n kan n i e t i n a b s t r a c t o gebeuren, d i t moet s t e e d s g e s c h i e d e n i n f u n c t i e van h e t d o e l en de gebruiksvormen van de v e r w e r k i n g . Wanneer een v e r w e r k i n g (vb. Afgedane Zaken) een l o u t e r boekhoudkundige of s t a t i s t i s c h e f u n c t i e h e e f t , of e n k e l a l s a r c h i e f d i e n t , z a l de b e w a r i n g s t e r m i j n e e r d e r l a n g kunnen z i j n . Wanneer d i e z e l f d e v e r w e r k i n g , o f gegevens u i t d i e v e r w e r k i n g , ook g e b r u i k t worden v o o r andere d o e l e i n d e n - bv. h e t v a s t l e g g e n van economische p r o f i e l e n v a n cliënten, de o m s c h r i j v i n g van de " k r e d i e t e r v a r i n g " met de cliënt, h e t opnemen van b e p a a l d e cliënten i n een n e g a t i e f i n l i c h t i n g e n b e s t a n d - z u l l e n k o r t e r e b e w a r i n g s t e r m i j n e n aangewezen z i j n . Het i s dus b e l a n g r i j k om e e r s t en v o o r a l de d o e l e i n d e n v a n de v e r w e r k i n g en de v e r s c h i l l e n d e gebruiksvormen nauwkeurig t e oms c h r i j v e n . In f u n c t i e d a a r v a n kunnen de b e w a r i n g s t e r m i j n e n geëval u e e r d worden. De houder van h e t b e s t a n d moet b o v e n d i e n r e k e n i n g houden met wettel i j k e b e p a l i n g e n d i e r e c h t s t r e e k s o f o n r e c h t s t r e e k s de bewaart e r m i j n e n beïnvloeden. R e c h t s t r e e k s : boekhoudrecht (10 j a a r ) , f i s c a l e b e p a l i n g e n (BTW), s o c i a l e wetgeving ( p e r s o n e e l s r e g i s t e r ) , RSZ, witwassen van g e l d e n (5 j a a r ) , e t c . ; o n r e c h t s t r e e k s : de v e r j a r i n g s t e r m i j n i n b u r g e r l i j k e en h a n d e l s z a k e n (30 o f 10 j a a r ) .

In sommige g e v a l l e n z u l l e n de b e w a r i n g s t e r m i j n e n van de gegevens b i j wet o f KB worden v a s t g e l e g d : z i e bvb. de wet van 12 j u n i 1991 op h e t consumentenkrediet ( a r t . 69, § 5) en h e t K o n i n k l i j k B e s l u i t van 20 november 1992 i.v.m. de v e r w e r k i n g v a n ( n e g a t i e v e ) gegevens inzake consumentenkrediet. 3) A l s bepaalde gegevens i n een v e r w e r k i n g z i j n opgenomen, dan mogen z i j n i e t g e b r u i k t worden v o o r een ander d o e l dan waarvoor z i j , conform de c r i t e r i a van punt 2 ) , z i j n opgenomen i n de v e r w e r k i n g . De gegevens mogen n i e t worden g e b r u i k t op een w i j z e dié o n v e r e n i g b a a r i s met d i e doeleinden. Het g e b r u i k e n van gegevens v o o r andere dan de v a s t g e s t e l d e d o e l e i n d e n ("détournement de finalité") b l i j k t de meest voorkomende o v e r t r e d i n g t e z i j n van b u i t e n l a n d s e privacy-wëtgevingen. Twee v o o r b e e l d e n u i t de financiële s e c t o r : de e e r s t e s t r a f r e c h t e r l i j k e v e r o o r d e l i n g i n h e t kader van de F r a n s e wet " I n f o r m a t i q u e e t Libertés" werd op 8 december 1 9 8 8 . u i t g e s p r o k e n door de C o r r e c t i o n e l e Rechtbank van Rennes, d i e een d i r e c t e u r van een spaarbank v e r o o r d e e l d e wegens "détournement de finalité". De man i n k w e s t i e had cliëntengegevens v e r k o c h t aan derden d i e deze i n f o r m a t i e g e b r u i k t e n om de cliënten p u b l i c i t e i t t o e t e s t u r e n v o o r l u c h t v e r v e r s e r s en immobiliënprojecten ; -

de F r a n s e CNIL v e r o o r d e e l d e de p r a k t i j k van de " C a i s s e d'épargne de P a r i s " d i e de FICVP b i j de Banque de F r a n c e ( " F i c h i e r c e n t r a l de chèques volés ou perdus") raadpleegde n.a.v. de p r o c e d u r e van personeelsaanwerving.

De v e r w e r k i n g van g e v o e l i g e gegevens Voor de v e r w e r k i n g van g e v o e l i g e gegevens g e l d t een b i j z o n d e r e r e g e l i n g : persoonsgegevens met b e t r e k k i n g t o t h e t r a s , de e t n i s c h e afstamming, h e t s e x u e e l gedrag o f de o v e r t u i g i n g o f a c t i v i t e i t op p o l i t i e k , f i l o s o f i s c h o f g o d s d i e n s t i g v l a k , h e t l i d m a a t s c h a p van een vakbond o f m u t u a l i t e i t mogen e n k e l v e r w e r k t worden v o o r de door o f k r a c h t e n s de wet v a s t g e s t e l d e doeleinden. D i t p r i n c i p i e e l v e r b o d op de v e r w e r k i n g van g e v o e l i g e gegevens kan een h i n d e r p a a l vormen v o o r de u i t v o e r i n g van een a a n t a l c o u r a n t e bankverr i c h t i n g e n . Een b e t a l i n g s o p d r a c h t kan de bank e n k e l u i t v o e r e n i n d i e n z i j de essentiële gegevens van d i e o p d r a c h t r e g i s t r e e r t , verwerkt en mededeelt aan de b a n k i e r van de b e g u n s t i g d e . Wanneer een cliënt z i j n l i d g e l d o f b i j d r a g e aan een vakbond, m u t u a l i t e i t o f r e l i g i e u z e gemeenschap v i a de bank w i l r e g e l e n , kan de bank n i e t anders dan deze g e v o e l i g e gegevens t e verwerken. U i t k e r i n g e n gedaan door een m u t u a l i t e i t t e n g u n s t e van een cliënt door s t o r t i n g op z i j n r e k e n i n g v e r e i s e n eveneens de v e r w e r k i n g van b e p a a l d e g e v o e l i g e gegevens.

16.

Het i s t e b e t r e u r e n dat de B e l g i s c h e wetgever d e r g e l i j k e s i t u a t i e s n i e t ' h e e f t v o o r z i e n , i n t e g e n s t e l l i n g t o t de Europese wetgever d i e t o e l a a t dat d e r g e l i j k e gegevens v e r w e r k t worden " i n d i e n de omstandigheden w a a r i n de b e h a n d e l i n g g e s c h i e d t , d u i d e l i j k geen i n b r e u k maken op de p e r s o o n l i j k e l e v e n s s f e e r en de v r i j h e i d " ( a r t . 8, 2c van h e t G e w i j z i g d V o o r s t e l v o o r een E E G - R i c h t l i j n ) . In de gegeven omstandigheden i s een K o n i n k l i j k b e s l u i t n o o d z a k e l i j k om de v e r w e r k i n g van g e v o e l i g e gegevens b i n n e n h e t kader van h e t b e t a a l v e r k e e r toe t e l a t e n . . Een b i j z o n d e r e c a t e g o r i e van g e v o e l i g e gegevens b e t r e f t de gegevens.

gerechtelijke

De wet b e v a t een lange opsomming van g e r e c h t e l i j k e gegevens d i e u i t s l u i t e n d mogen worden v e r w e r k t v o o r de door o f k r a c h t e n s de wet v a s t gestelde doeleinden.

>

D a a r t o e behoren een a a n t a l gegevens d i e n o o d z a k e l i j k z i j n v o o r de banka c t i v i t e i t : zo i s h e t v o o r h e t r e k e n i n g b e h e e r van b e l a n g de o n t z e t t i n g e n u i t de o u d e r l i j k e macht, de v e r v a l l e n v e r k l a r i n g e n o f o n t z e t t i n g e n u i t g e s p r o k e n door hoven en r e c h t b a n k e n en de m a a t r e g e l e n genomen t . a . v . g e e s t e s z i e k e n t e r e g i s t r e r e n , d i t i n verband met de b e v o e g d h e i d van r e k e n i n g h o u d e r s o f hun v e r t e g e n w o o r d i g e r s . V o o r de banken z i j n gegevens met b e t r e k k i n g t o t b e p a a l d e m i s d r i j v e n en s t r a f r e c h t e r l i j k e v e r o o r d e l i n g e n ( o p l i c h t i n g , chequemisbruik, b e d r i e g l i j k b a n k r o e t , e t c . ) b e l a n g r i j k i n de s t r i j d tegen f r a u d e , witwassen van g e l d e n en m i s b r u i k van b e t a a l m i d d e l e n . U i t h e t i n t u i t u personae k a r a k t e r van de k r e d i e t o p e n i n g v l o e i t v o o r t d a t de k r e d i e t v e r l e n e r i n f o r m a t i e mag inwinnen o v e r de g e r e c h t e l i j k e a n t e c e d e n t e n van de k r e d i e t n e m e r (Rb. E e r s t e A a n l e g B r u s s e l , 5 maart 1991). I m p l i c e e r t de b e t a l i n g van een v e r k e e r s b o e t e v i a b a n k o v e r s c h r i j v i n g een v e r w e r k i n g van g e r e c h t e l i j k e gegevens ? Met v o o r a f g a a n d e s c h r i f t e l i j k e k e n n i s g e v i n g van de b e t r o k k e n e mogen d e r g e l i j k e gegevens worden v e r w e r k t door p e r s o n e n aangewezen b i j Kon i n k l i j k b e s l u i t ( a r t . 8, § 5 ) . Ook h i e r d i e n t h e t p r i n c i p i e e l v e r b o d v e r w e r k i n g v o o r de b a n k s e c t o r t e worden opgeheven. Beheer

van

van de v e r w e r k i n g

E l k e houder van een b e s t a n d moet een a a n t a l v e r p l i c h t i n g e n v a n a d m i n i s t r a t i e v e , t e c h n i s c h e en o r g a n i s a t o r i s c h e a a r d n a l e v e n b i j de v e r w e r k i n g van p e r s o o n s g e g e v e n s . Deze v e r p l i c h t i n g e n hebben t o t d o e l een daadwerkel i j k e b e v e i l i g i n g en i n t e r n e c o n t r o l e van de g e g e v e n s v e r w e r k i n g t e waarborgen.

17.

Zo moet de houder van h e t b e s t a n d v o o r e l k e g e a u t o m a t i s e e r d e v e r w e r k i n g een s t a a t (een s o o r t s t a n d a a r d f i c h e ) opmaken ( a r t . 16, § 1, 1°) met v e r m e l d i n g van de a a r d van de v e r w e r k t e g e g e v e n s , h e t d o e l van de v e r w e r k i n g , de o n d e r l i n g e verbanden en v e r b i n d i n g e n , de r a a d p l e g i n g e n , a l s o o k de p e r s o n e n o f de categorieën van p e r s o n e n aan wie de gegevens worden doorgegeven. :

De houder van h e t b e s t a n d moet z i c h e r v a n v e r g e w i s s e n dat programma's v o o r de g e a u t o m a t i s e e r d e v e r w e r k i n g van persoonsgegevens i n o v e r e e n stemming z i j n met de v e r m e l d i n g e n i n de v o o r a f g a a n d e a a n g i f t e en d a t e r geen w e d e r r e c h t e l i j k g e b r u i k van wordt g e m a a k t . ( a r t . 16, § l , 2 ° ) . De houder van h e t b e s t a n d moet e r n a u w l e t t e n d o v e r waken d a t de gegevens worden b i j g e w e r k t en dat de o n j u i s t e , o n v o l l e d i g e ën n i e t r e l e v a n t e gegevens o f w e d e r r e c h t e l i j k v e r k r e g e n o f v e r w e r k t e gegevens worden v e r b e t e r d o f v e r w i j d e r d ( a r t . 16, § 1, 3 ° ) . Deze s t r a f r e c h t e l i j k g e s a n c t i o n e e r d e v e r p l i c h t i n g van gegevensonderhoud i s n i e t e e n v o u d i g na t e l e v e n : v o o r h e t b i j w e r k e n van h e e l wat gegevens i s de bank immers a f h a n k e l i j k van de medewerking van de cliënt (adreswijziging, wijziging burgerlijke staat, etc.). Op b a s i s yan deze w e t t e l i j k e b e p a l i n g moet h e t de banken m o g e l i j k z i j n de g e m e e n t e l i j k e b e v o l k i n g s r e g i s t e r s en h e t v r e e m d e l i n g e n r e g i s t e r t e r a a d p l e g e n , t e n m i n s t e wat de a d r e s w i j z i g i n g e n van hun cliënten b e t r e f t ( a r t . 3 van KB van 16 j u l i 1992 b e t r e f f e n d e h e t v e r k r i j g e n van i n f o r m a t i e u i t de b e v o l k i n g s r e g i s t e r s en u i t h e t v r e e m d e l i n g e n r e g i s t e r ) . De v e r p l i c h t i n g van gegevensonderhoud b e p e r k t op o n r e c h t s t r e e k s e w i j z e de b e w a a r t e r m i j n e n van b e p a a l d e bestanden o f gegevens. I n d i e n men e r v o o r k i e s t om bepaalde b e s t a n d e n o f gegevens l a n g t e bewaren, dan moet men ook b e r e i d z i j n om deze gegevens de ganse t i j d t e onderhouden, d.w.z. de gegevens b i j w e r k e n en o n j u i s t e , o n v o l l e d i g e en n i e t r e l e v a n t e gegevens v e r b e t e r e n o f v e r w i j d e r e n . De houder van h e t b e s t a n d d i e d a a r t o e n i e t b e r e i d i s o m w i l l e van " t e duur" o f " t e v e e l werk" moet e r n s t i g overwegen o f het wel de moeite l o o n t om gegevens, waarvan de c o r r e c t h e i d b l i j k b a a r n i e t b e l a n g r i j k (genoeg) i s , l a n g t e bewaren. De houder van h e t b e s t a n d moet e r v o o r z o r g e n d a t de toegang t o t de v e r w e r k i n g b e p e r k t b l i j f t t o t de.personen d i e u i t hoofde van hun t a a k o f v o o r de b e h o e f t e n van de d i e n s t r e c h t s t r e e k s toegang hebben t o t de g e r e g i s t r e e r d e i n f o r m a t i e en d a t v o o r d i e p e r s o n e n h e t w i j z i g e n ; h e t toevoegen, h e t u i t w i s s e n o f h e t l e z e n van gegevens en h e t t o t s t a n d b r e n g e n v a n o n d e r l i n g e verbanden o f o n d e r l i n g e v e r b i n d i n g e n o n m o g e l i j k i s , i n d i e n z u l k e bewerkingen n i e t v o o r g e s c h r e v e n , n i e t t o e g e s t a a n o f v e r b o d e n z i j n ( a r t . 16, § l , 4 ° ) . H i j moet e r eveneens v o o r zorgen dat de persoonsgegevens a l l e e n kunnen worden medegedeeld aan de categorieën van p e r s o n e n d i e g e r e c h t i g d z i j n toegang t e hebben ( a r t . 16, § 1, 5°) .

18.

A l l e banken kennen a u t o r i s a t i e p r o c e d u r e s op g e b r u i k e r s - en t o e p a s s i n g s n i v e a u , d i e b e p a l e n welke p e r s o n e n welke bestanden mogen r a a d p l e g e n . De houder van h e t b e s t a n d moet aan a l l e personen d i e toegang hebben t o t de g e r e g i s t r e e r d e i n f o r m a t i e k e n n i s g e v e n van de b e p a l i n g e n van de wet, a l s o o k van a l l e andere v o o r s c h r i f t e n i.y.m. de b i j z o n d e r e v e r e i s t e n i n z a k e de bescherming van de p e r s o o n l i j k e l e v e n s s f e e r ( a r t . 16, § 2 ) . T e r v e r g e l i j k i n g : a r t i k e l 9 van de wet van 11 j a n u a r i 1993 t o t v o o r koming van h e t g e b r u i k van h e t f i n a n c i e e l s t e l s e l v o o r h e t witwasseri van g e l d l e g t de financiële i n s t e l l i n g e n een g e l i j k a a r d i g e v e r p l i c h t i n g op om hun p e r s o n e e l s l e d e n v e r t r o u w d t e maken met de w e t t e l i j k e bepal i n g e n i n z a k e witwassen van g e l d z o d a t z i j w i t w a s v e r r i c h t i n g e n kunnen herkennen en weten hoe ze i n d i e omstandigheden moeten h a n d e l e n . Om de v e i l i g h e i d t e waarborgen d i e n t de houder van h e t b e s t a n d de g e p a s t e t e c h n i s c h e en o r g a n i s a t o r i s c h e m a a t r e g e l e n t e t r e f f e n d i e n o d i g z i j n v o o r de bescherming van de gegevens tegen t o e v a l l i g e o f ongeoorloofde v e r n i e t i g i n g , t o e v a l l i g v e r l i e s , ongeoorloofde w i j z i g i n g of toegang, en i e d e r e andere n i e t t o e g e l a t e n h a n d e l i n g . De m a a t r e g e l e n moeten een p a s s e n d b e v e i l i g i n g s n i v e a u v e r z e k e r e n , r e k e n i n g houdend met e n e r z i j d s de s t a n d der t e c h n i e k en de k o s t e n v o o r h e t t o e p a s s e n van de m a a t r e g e l e n en a n d e r z i j d s de a a r d van de t e b e v e i l i g e n gegevens en de potentiële r i s i c o ' s . Deze v e r p l i c h t i n g zou v o o r de banken geen probleem mogen s t e l l e n : een bank b e v e i l i g t haar gegevens n i e t omdat de wet h a a r d a a r t o e v e r p l i c h t , maar o m w i l l e van het b e l a n g van de cliënten ( d i s c r e t i e p l i c h t , v e r trouwen) en u i t e i g e n b e l a n g . I e d e r e bank h e e f t een d a t a s e c u r i t y o f f i c e r o f een i n t e r n veiligheidsconsulënt ( c f r . K r u i s p u n t e n b a n k ) en een p o l i t i e k i n z a k e b e v e i l i g i n g van systemen en gegevens.. Op a d v i e s van de Commissie v o o r de bescherming van de p e r s o o n l i j k e l e v e n s s f e e r kunnen v o o r a l l e o f bepaalde,categorieën van verwerkingen, n a d e r e v e i l i g h e i d s n o r m e n worden u i t g e v a a r d i g d ( a r t . 16, § 3) . Sommigen z i e n h i e r i n een m o g e l i j k e a a n l o o p n a a r een algemeen r e g e l e n d o p t r e d e n i n z a k e b e v e i l i g i n g s c e r t i f l e r i n g van i n f o r m a t i e s y s t e m e n . Voor e l k e geautomatiseerde verwerking moet de houder v a n h e t b e s t a n d een v o o r a f g a a n d e a a n g i f t e b i j dë Commissie v o o r de b e s c h e r m i n g van de p e r s o o n l i j k e l e v e n s s f e e r doen. Op v o o r d r a c h t o f óp a d v i e s van de Commissie v o o r de b e s c h e r m i n g van de p e r s o o n l i j k e l e v e n s s f e e r kan de K o n i n g bepaalde s o o r t e n g e a u t o m a t i s e e r d e v e r w e r k i n g e n van persoonsgegevens d i e k e n n e l i j k geen gevaar i n h o u d e n op h e t g e b i e d van de s c h e n d i n g van de p e r s o o n l i j k e l e v e n s s f e e r , v r i j s t e l l e n van de a a n g i f t e o f t o e s t a a n d a t v o o r d i e v e r m e l d i n g e n een b e p e r k t e a a n g i f t e wordt gedaan ( a r t . 17, § 8 ) .

19.

De M i n i s t e r h e e f t e x p l i c i e t verwezen n a a r de t o e s t a n d i n F r a n k r i j k , waar de "Commission N a t i o n a l e I n f o r m a t i q u e e t Libertés" (CNIL) een d e r t i g t a l Normes Simplifiées h e e f t u i t g e w e r k t v o o r de meest voorkomende v e r w e r k i n g e n . Voor de b a n k s e c t o r g e l d e n de Norme Simplifiée n° 12 i.v.m. r e k e n i n g b e h e e r en Norme Simplifiée n° 13 i.v.m. k r e d i e t v e r lening.

5. Rechten v a n de g e r e g i s t r e e r d e

Het r e c h t op i n f o r m a t i e De t r a n s p a r a n t i e v a n de v e r w e r k i n g van persoonsgegevens vormt een e s s e n t i e e l o n d e r d e e l v a n de bescherming van dë p e r s o o n l i j k e l e v e n s s f e e r . I e d e r p e r s o o n h e e f t h e t r e c h t om t e weten wanneer gegevens o v e r hem worden v e r w e r k t en welke v e r w e r k i n g e n gegevens b e v a t t e n d i e op hem b e t r e k k i n g hebben. Het r e c h t op i n f o r m a t i e van-de g e r e g i s t r e e r d e - en de v e r p l i c h t i n g t o t k e n n i s g e v i n g l a s t e n s de houder van h e t b e s t a n d - wordt g e c o n c r e t i s e e r d i n d r i e maatregelen. a. E e n i e d e r h e e f t h e t r e c h t h e t openbaar r e g i s t e r v a n de g e a u t o m a t i s e e r d e v e r w e r k i n g e n , b i j g e h o u d e n door de Commissie v o o r de bescherming v a n de p e r s o o n l i j k e l e v e n s s f e e r , t e raadplegen. B i j de i n s c h r i j v i n g i n h e t openbaar r e g i s t e r k r i j g t de v e r w e r k i n g een i d e n t i f i c a t i e n u m m e r d a t moét vermeld worden op i e d e r s t u k waarvoor de v e r w e r k i n g g e b r u i k t wordt : a d r e s s e n k l e v e r s , r e k e n i n g u i t t r e k s e l s , mailings, e t c . b. De v e r p l i c h t i n g t o t i n f o r m a t i e v e r s t r e k k i n g g e l d t b i j e l k e v e r z a m e l i n g van gegevens - bvb. b i j de opening v a n een r e k e n i n g , b i j een k r e d i e t aanvraag, een aanvraag v e r z e k e r i n g s p o l i s , een s o l i c i t a t i e , een market i n g o n d e r z o e k , een enquête, e t c . - en ongeacht h e t b e s t a a n van een c o n t r a c t u e l e r e l a t i e t u s s e n de betrokkene en de houder v a n h e t b e s t a n d ( a r t . 4) . De t e v e r s t r e k k e n i n f o r m a t i e b e t r e f t de i d e n t i t e i t v a n de houder v a n h e t b e s t a n d , de d o e l s t e l l i n g e n van de g e g e v e n s v e r z a m e l i n g , een v e r w i j z i n g n a a r h e t openbaar r e g i s t e r en h e t r e c h t v a n toegang en v e r b e t e r i n g en e v e n t u e e l de w e t t e l i j k e b a s i s v a n de g e g e v e n s v e r z a m e l i n g . De wet s c h r i j f t geen b e p a a l d e vorm v o o r de i n f o r m a t i e v e r s t r e k k i n g v o o r ; de opname v a n de v e r p l i c h t e v e r m e l d i n g e n i n de aanvraagformul i e r e n , reglementen o f c o n t r a c t e n i s aangewezen. Men d i e n t e r nu r e e d s r e k e n i n g mee t e houden d a t deze f o r m u l i e r e n b i n n e n k o r t a l l e m a a l moeten aangepast worden.

20.

B i j de bespreking van het toepassingsgebied van de wet hebben wij opgemerkt dat ook een observatiesysteem i n een bankagentschap a l s een geautomatiseerde verwerking van persoonsgegevens beschouwd wordt. Wanneer deze camera gegevens verzamelt - d.w.z. filmopnames maakt moeten de betrokkenen v e r w i t t i g d worden, bvb. door het aanbrengen van een boodschap i n het agentschap. I.v.m. de verzameling van gegevens kan nog vermeld worden dat, alhoewel n i e t u i t d r u k k e l i j k voorzien i n de wet, ook het p r i n c i p e van de e e r l i j k e : verzameling van gegevens deel uitmaakt van de wet ( c f r . a r t i k e l 5a van de Conventie van de Raad van Europa van 28 januari 1981). c. De i n f o r m a t i e p l i c h t b i j de inzameling van gegevens, geldt n i e t wanneer de gegevens worden ingezameld b i j een andere persoon dan degene waarop de gegevens betrekking hebben. In dat geval dient de betrokkene n i e t te worden i n g e l i c h t op het ogenblik van de inzameling, maar op het ogenb l i k van de eerste r e g i s t r a t i e van de gegevens i n een bepaalde verwerking (art. 9) . De wijze waarop deze kennisgeving moet gebeuren i s n i e t vastgelegd i n de wet ; a r t i k e l 70, § 1 van de wet van 12 j u n i 1991 op het consumentenkrediet, dat aan de houder van het bestand "consumentenkrediet" eenzelfde v e r p l i c h t i n g oplegt, s p e c i f i e e r t dat deze kennisgeving 'rechtstreeks of onrechtstreeks' kan gebeuren. De v e r p l i c h t i n g t o t kennisgeving geldt n i e t wanneer de verwerking kadert i n een contractuele r e l a t i e tussen de betrokkene en de houder van het bestand. De v e r p l i c h t i n g t o t kennisgeving geldt derhalve n i e t voor cliënten - die met de bank een contractuele r e l a t i e onderhouden maar wel voor personen d i e (nog) geen cliënt z i j n maar over wie de bank persoonsgegevens verzamelt of verwerkt. De uitzondering kan enkel ingeroepen worden indien een contractuele r e l a t i e bestaat tussen de betrokkene en de houder van het bestand. De keuze van de houder van het bestand i s dus zeer b e l a n g r i j k : wanneer i n een bank een n a t u u r l i j k e persoon of een a f d e l i n g wordt aangeduid a l s houder van het bestand, z a l deze z i c h n i e t kunnen beroepen op voormelde uitzondering omdat de contractuele r e l a t i e n i e t bestaat tussen de betrokkene en de houder van het bestand, maar tussen de betrokkene en de bank. Contracten met cliënten (opening rekening, kredieten, etc.) worden steeds gesloten door de bank, n i e t door een i n d i v i d u e e l person e e l s l i d of een a f d e l i n g van de bank. . De v e r p l i c h t i n g van kennisgeving b i j de eerste r e g i s t r a t i e i n een verwerking kan de bank voor heel wat problemen s t e l l e n . We denken i n de eerste p l a a t s aan de prospectiebestanden waarin gegevens van niet-cliënten voorkomen ; meestal z i j n deze gegevens afkomstig van openbare i n s t e l l i n g e n (aanvragen BTW-nummer, nieuwe i n s c h r i j v i n g e n handelsregister).

Ook v o o r de r e l a t i e s van cliënten s t e l l e n z i c h problemen : de bank h e e f t n i e t n o o d z a k e l i j k , een c o n t r a c t u e l e r e l a t i e met de e c h t g e n o t e en/of dé ( m i n d e r j a r i g e ) k i n d e r e n van een cliënt. Moeten deze p e r s o n e n v e r w i t t i g d worden van h e t f e i t ' d a t ze g e r e g i s t r e e r d z i j n i n het cliëntenbestand ? Maar ook b i j de u i t v o e r i n g van een eenvoudige o v e r s c h r i j v i n g s o p d r a c h t t e n g u n s t e van een cliënt van een andere financiële i n s t e l l i n g s t e l l e n z i c h problemen : v e r m i t s h e t n o o d z a k e l i j k i s om ook een a a n t a l p e r soonsgegevens i n v e r b a n d met de b e g u n s t i g d e (naam, rekeningnummer, r e d e n van b e t a l i n g ) t e r e g i s t r e r e n , zou de bank deze p e r s o o n van d i e r e g i s t r a t i e i n k e n n i s moeten s t e l l e n .... v D e wet v o o r z i e t i n de m o g e l i j k h e i d om b i j K o n i n k l i j k b e s l u i t v r i j s t e l l i n g t e v e r l e n e n van d e - v e r p l i c h t i n g t o t k e n n i s g e v i n g of deze t e v e r v a n g e n door een p r o c e d u r e van c o l l e c t i e v e i n f o r m a t i e v e r s t r e k k i n g : i n de b a n k s e c t o r z i j n e r o n g e t w i j f e l d h e e l wat e e r s t e r e g i s t r a t i e s i n v e r w e r k i n g e n waarvan.het v e r a n t w o o r d i s ze v r i j t e s t e l l e n van k e n n i s geving .

Het

r e c h t van

toegang

E r v a r i n g e n u i t h e t b u i t e n l a n d t o n e n aan dat van d i t r e c h t b i j z o n d e r w e i n i g g e b r u i k wordt gemaakt. Consumenten d i e g e r e g i s t r e e r d z i j n i n de n e g a t i e v e v e r b r u i k s k r e d i e t c e n t r a l e van de N a t i o n a l e Bank van België o f van de B e r o e p s v e r e n i g i n g van het K r e d i e t maken i n ruime mate g e b r u i k van het r e c h t van toegang. D a g e l i j k s ontvangen deze c e n t r a l e s meerdere t i e n t a l l e n aanvragen t o t i n f o r m a t i e . Hoe dan ook moet de houder van s a t o r i s c h e maatregelen t r e f f e n gelden.

het b e s t a n d de n o d i g e t e c h n i s c h e zodat de betrokkene z i j n r e c h t e n

en o r g a n i kan doen

B i j de p r a k t i s c h e o r g a n i s a t i e h i e r v a n kunnen z i c h v o l g e n d e problemen s t e l l e n :. wordt d i t c e n t r a a l o f d e c e n t r a a l g e o r g a n i s e e r d ? Kan men toegang a u t o m a t i s e r e n aan de hand van de b e t a a l k a a r t ? wordt i n een b i j z o n d e r e

r e g e l i n g v o o r het p e r s o n e e l

het r e c h t

voorzien

van

?

h e t r e c h t op toegang b l i j f t b e p e r k t t o t 1 x p e r j a a r : hoe z a l men d i t b i j h o u d e n ? Kan men n i e t b e t e r ambtshalve j a a r l i j k s de cliënt een o v e r z i c h t b e z o r g e n van de hem b e t r e f f e n d e gegevens ( c f r . c o n t r o l e u i t t r e k s e l s i n z a k e r e k e n i n g e n en e f f e c t e n d e p o t s ) ? het innen toegang.

en boeken van

de k o s t e n v e r g o e d i n g verbonden aan

het r e c h t

van

22.

Een belangrijke maar eveneens moeilijk te beantwoorden vraag b e t r e f t de omvang van het recht van toegang : de betrokkene heeft het recht kennis te k r i j g e n van de hem betreffende gegevens die i n een verwerking z i j n opgenomen. Hoe moeten deze woorden geïnterpreteerd worden : b e t r e f t het enkel de f e i t e l i j k e gegevens i.v.m. de betrokkene of omvatten de gegevens "die hem betreffen" ook de appreciaties, beoordelingen en b e s l i s s i n g e n door de bank op basis van deze gegevens. Gegevens zoals de k r e d i e t l i m i e t , het opbrengstenprofiel of het ' cliëntensegment waartoe de cliënt behoort, worden n i e t graag kenbaar gemaakt aan de cliënt. Op te mérken v a l t dat het recht op toegang i n de Belgische wet ('gegevens die hem betreffen') heel wat beperkter i s dan i n het Gewijzigd V o o r s t e l voor een EEG-Richtlijn waar de betrokkene naast het toegangsrecht ook het recht heeft om kennis te nemen van de redeneringen die z i j n gevolgd b i j de geautomatiseerde behandelingen van gegevens, waarvan de r e s u l t a t e n hem worden tegengeworpen ( c f r . a r t . 3 van de Franse Privacy-wet). Een v e r g e l i j k b a r e bepaling vindt men ook terug i n de wet op de Kruispuntenbank waar de s o c i a l e z e k e r h e i d s i n s t e l l i n g e n v e r p l i c h t z i j n u i t eigen beweging aan de s o c i a a l verzekerden de persoonsgegevens mede te delen waarop ze z i c h hebben gebaseerd voor het beoordelen van de eventuele rechten van de betrokkene (art. 20, § 1, 1° van de wet van 15 j a n u a r i 1990). De s o c i a a l verzekerde heeft onder bepaalde voorwaarden recht op een u i t k e r i n g (kinderbijslag, pensioen) i n t e g e n s t e l l i n g t o t een bankprodukt (lening, kredietkaart, etc.) waarop de cliënt geen enkel recht kan doen gelden. Het recht op toegang i s i n de Belgische wet geformuleerd a l s een absoluut recht dat geen uitzonderingen of beperkingen kent. D i t i s t e betreuren omdat er z i c h s i t u a t i e s kunnen voordoen waar een beperking van het recht aangewezen i s . Wij denken bv. aan een cliënt, p e r s o n e e l s l i d of advokaat d i e i n een g e r e c h t e l i j k e procedure gewikkeld i s en gegevens u i t het cliëntendossier öf personeelsdossier opvraagt, waardoor de belangen van de bank i n het gedrang komen. A r t i k e l 14 van het Gewijzigd Voorstel voor een E E G - R i c h t l i j n voorziet een aantal beperkingen inzake het recht van toegang, o.m. t e r v r i j w a r i n g van een gelijkwaardig recht van een andere persoon. Die andere persoon kan de houder van het bestand z i j n , of een andere cliënt. Tenslotte dient een oplossing gevonden voor de onverenigbaarheid van het recht van toegang met a r t i k e l 19 van de wet van 11 januari 1993 t o t voorkoming van het gebruik van het f i n a n c i e e l s t e l s e l voor het witwassen van geld. Krachtens d i t a r t i k e l mag een financiële i n s t e l l i n g i n geen geval de betrokkene t e r kennis brengen dat informatie over hem werd medegedeeld aan de c e l van financiële informatieverwerking. Van de eerste r e g i s t r a t i e i n de verwerking mag de cliënt n i e t worden v e r w i t t i g d ,evenmin mag gevolg worden gegeven aan een verzoek t o t toegang.

mm>-

23.

Recht van v e r b e t e r i n g , v e r w i j d e r i n g en n i e t - a a n w e n d i n g De houder van h e t b e s t a n d moet ook de n o d i g e v o o r z o r g e n t r e f f e n óm g e v o l g t e geven aan h e t v e r z o e k van de b e t r o k k e n e om o n j u i s t e gegevens t e v e r b e t e r e n , t e v e r w i j d e r e n o f n i e t meer t e g e b r u i k e n . De M i n i s t e r h e e f t v e r d u i d e l i j k t dat de n o t i e " v e r b e t e r e n " ook h e t r e c h t i n h o u d t om de gegevens aan t e v u l l e n . Wanneer de gegevens een s u b j e c t i e v e a p p r e c i a t i e van de betrokkene inhouden, kan deze n i e t z i j n e i g e n a p p r e c i a t i e i n de p l a a t s s t e l l e n . m a a r z a l v e r m e l d worden dat de b e t r o k k e n e de appreciatie betwist. De houder van h e t b e s t a n d d i e gegevens op v r a a g van de g e r e g i s t r e e r d e h e e f t moeten v e r b e t e r e n of v e r w i j d e r e n , i s v e r p l i c h t de p e r s o n e n aan wie h i j i n h e t v e r l e d e n de b e t r o k k e n gegevens h e e f t medegedeeld, van de v e r b e t e r i n g e n o f v e r w i j d e r i n g e n b i n n e n de maand i n k e n n i s t e s t e l l e n v o o r z o v e r h i j nog k e n n i s h e e f t van de bestemmelingen van de m e d e d e l i n g . De houder van h e t b e s t a n d moet de i d e n t i t e i t van de bestemmelingen v a n deze m e d e d e l i n g gedurende t w a a l f maanden bewaren. D i t i s een zware v e r p l i c h t i n g d i e de n o d i g e s o f t w a r e - a a n p a s s i n g e n z a l v e r g e n . De omvang van deze a a n p a s s i n g e n wordt i n g r o t e mate b e p a a l d door de i n t e r p r e t a t i e d i e men aan h e t b e g r i p "bestemmelingen van de m e d e d e l i n g " geeft. I n d i e n n i e t a l l e e n aan de e x t e r n e bestemmelingen k e n n i s moet worden gegeven van de v e r b e t e r d e gegevens, maar ook aan de i n t e r n e bestemmelingen z a l d i t v r i j zware t e c h n i s c h e i n g r e p e n t o t g e v o l g hebben. In h e t G e w i j z i g d V o o r s t e l v o o r een E E G - R i c h t l i j n g e l d t de v e r p l i c h t i n g t o t k e n n i s g e v i n g van de v e r b e t e r i n g van gegevens e n k e l i n d i e n de gegevens aan e x t e r n e derden z i j n v e r s t r e k t ( a r t . 13, 3° en a r t . 2 f ) . B i j K o n i n k l i j k b e s l u i t kunnen a f w i j k i n g e n op deze v e r p l i c h t i n g worden v o o r z i e n v o o r b e p a a l d e categorieën van v e r w e r k i n g e n ; d i t zou o.m. h e t g e v a l kunnen z i j n v o o r l o u t e r i n t e r n e v e r w e r k i n g e n waarvan de gegevens n i e t bestemd z i j n om aan derden t e worden medegedeeld.