De WERKelijkheid van morgen. 7 megatrends die HRM op z n kop zetten. Een congres van AWVN en Rabobank, donderdag 16 februari 2006, Rotterdam

De WERKelijkheid van morgen. 7 megatrends die HRM op z’n kop zetten. Een congres van AWVN en Rabobank, donderdag 16 februari 2006, Rotterdam. Meer info: www.awvn.nl

01 Digitaler Informatieovervloed De impact van informatietechnologie op de maatschappij is enorm en de digitale revolutie is nog lang niet ten einde. De snelheid van informatieverwerking blijft toenemen en er zullen nog vele nieuwe diensten en producten op de markt komen: wifi internet, begripvolle computers en mobiel betalen zijn al in opmars. De trend digitaler inventariseert de invloed van ICT op producenten, consumenten, werkgevers en werknemers. Dankzij ICT kunnen ondernemingen beter maatwerk leveren en producten maken in samenspraak met de klant. Voorbeelden van deze ‘ massa-individualisering’ zijn de gepersonaliseerde M&M-snoepjes en het Internettechnologie vergemakkelijkt het leven van de klant, terwijl het voor organisaties juist moeilijker lijkt te worden om klanten te winnen en te behouden. ontwerpen van een eigen Postbank-bankpas. Internet biedt consumenten uitgebreide producten diensteninformatie en het aantal sites met prijsvergelijkingen en met scores en aanbevelingen van producten en diensten groeit. Wie bijvoorbeeld wil weten wat andere consumenten vinden van een bepaalde vliegmaatschappij zoekt bij www.turbulentie.nl. Internettechnologie vergemakkelijkt zo het leven van de klant, terwijl het voor organisaties juist moeilijker lijkt te worden om klanten te winnen en te behouden. Tegelijkertijd biedt ICT ondernemingen ook de mogelijkheid om klanten beter te ‘kennen’ en hun diensten en producten op de individuele klant af te stemmen. Sleutelwoorden hierbij zijn kennismanagement en data-integratie.

Werkgevers kunnen met behulp van ICT ook hun werknemers elektronisch volgen of ongewenste nieuwe medewerkers buiten de deur houden. Zo kent de Nederlandse detailhandel per 1 januari 2006 een elektronisch waarschuwingsregister, een ‘zwarte lijst’ voor dieven, fraudeurs en oplichters.

Paradoxen De toenemende invloed van ICT op het dagelijks werk draagt een aantal paradoxen in zich: meer autonomie èn meer prestatiedruk, meer communicatiemogelijkheden èn meer instrumentele en anonieme communicatie, volledige bereikbaarheid én de druk die dat oplevert en tenslotte de spanning tussen tijdwinst en voortdurende beschikbaarheid. Maar niet alleen in het werk, ook op het gebied van veiligheid en democratisering zorgt ICT voor paradoxen. Meer mogelijkheden om de veiligheid te vergroten en criminaliteit te voorkomen schept ook nieuwe mogelijkheden voor misbruik; en de digitale revolutie zorgt ervoor dat steeds meer mensen de beschikking hebben over steeds meer informatie, maar tegelijkertijd dreigt er een tweedeling tussen degenen die wél en die géén toegang tot informatie hebben.

ICT en werk Informatietechnologie verandert ook de aard van het werk en de relatie tussen leidinggevende en medewerker. Omdat bij leidinggevenden de kennisvoorsprong en de macht over de informatie afneemt, wordt vertrouwen in medewerkers essentieel. Dat kan positieve gevolgen hebben voor de werkmotivatie en de kwaliteit van de arbeid.


02 Grenzelozer Heeft grenzeloosheid een grens? Grenzen vervagen en de wereld wordt een global village. Door de media en internet komt de wereld naar ons toe, productie en arbeid globaliseren en ook de grenzen tussen organisaties en tussen levenssferen – bijvoorbeeld werk en privé – zijn niet altijd meer even scherp . woon-werkverkeer lijkt voor werkgevers geen Goederen en diensten worden wereldwijd grote rol te spelen in de afweging om telewerk geproduceerd en ook de arbeidsmarkt is toe te staan. mondiaal. Al sinds tijden komen goedkope laaggeschoolde arbeidskrachten vanuit andere werelddelen naar het Nederland staat aan de top met zes procent werknemers Grenzen Westen, die minstens een dag niet meer op kantoor werken. mobiliteit terwijl Nederland dreigt op landen als het gebied van mobiliteit tegen haar grenzen Engeland, Duitsland en de Verenigde Staten de aan te lopen. Het autobezit blijft groeien. Het laatste jaren ook de komst van internationaal effect is dat het op onze wegen steeds drukker hooggeschoolde werknemers stimuleren. wordt, er meer files ontstaan. Door vertraging ondervond het vrachtverkeer in 2000 al Werk en privé versmelten ongeveer 3,5 miljoen verliesuren en voor 2010 Grenzen tussen ondernemingen worden minder worden de directe kosten van alle vertragingen scherp, ook tussen bedrijven uit verschillende op autosnelwegen geraamd op 1 miljard euro. sectoren en tussen ondernemingen en Zelfs uitbreiding van het wegennet zal de leveranciers. Een bekend voorbeeld is de vertragingen en files niet oplossen. Senseo. Voor de organisatie van ondernemingen betekent dit dat mensen steeds Tolheffing, rekening rijden, hoge meer in wisselende projecten en teams werken. parkeertarieven en het hanteren van normen Mede door ICT worden ook de grenzen tussen voor het aantal parkeerplaatsen bij nieuwbouw thuis en vrije tijd diffuser. Zo nemen zullen middelen zijn die overheden gaan medewerkers aan de ene kant hun privé-leven inzetten om het ruimtegebrek te verminderen steeds meer mee naar kantoor; er wordt per en uit zorg voor het milieu en de leefbaarheid. week gemiddeld twee uur gesurfd en geëmaild voor privédoeleinden. Aan de andere kant staat Nederland aan de top met zes procent werknemers die minstens een dag niet meer op kantoor werken. Toch groeit het aantal telewerkers niet meer spectaculair. Werkgevers zijn dan ook verdeeld over telewerken. Niet alle functies zijn ‘telewerkbaar’ en ze vrezen controleverlies. Dat telewerk bijdraagt aan een afname van het


03 Pluriformer De nieuwe werknemer bestaat niet De Nederlandse samenleving verandert in snel tempo. Er zijn eindeloze variaties op het standaardpatroon van het traditionele gezin, het aantal inwoners met een niet Nederlandse culturele achtergrond groeit en de Nederlandse bevolking vergrijst. Het opleidingsniveau stijgt al jaren en vrouwen werken vaker. Wat betekent dat voor de werkvloer? Hoe kunnen bedrijven het beste halen uit deze verschillen?

Zoveel mensen, zoveel wensen

Jongeren

Door de toename van het aantal allochtone werknemers gaat religie een grotere rol spelen, ook op het werk. Maar hoe vrij is iemand in het uiten van zijn individuele geloof? De discussie spitst zich vaak toe op het al dan niet dragen van hoofddoekjes, maar het gaat ook om het krijgen van een andere vrije dag dan de traditionele zondag, om religieuze feestdagen, maaltijden en gebedsruimten.

De huidige jongeren groeien op in de digitale revolutie en leven meer in een klank- en beeldcultuur dan in een tekstcultuur. Ze gaan vrijblijvend om met informatie, maar hechten enorm aan communicatie. Ze hebben voortdurend contact met vrienden via MSN en mobiele telefoon. Jongeren leren anders en uit andere bronnen. Een ander belangrijke ontwikkeling is dat door hardwerkende en verstandig beleggende en sparende ouders voor veel jongeren een financiële springplank klaar staat. Maakt ze dat lui of benutten ze het om verder mee te ondernemen? Naarmate ouderen langer doorwerken zullen verschillende generaties vaker samenwerken. Levert dat specifieke generatieproblemen op?

Oud en enthousiast Ondanks demografische ontwikkelingen, lijkt bij veel organisaties een sense of urgency te ontbreken om oudere medewerkers binnen de organisatie te houden. Nog steeds doen mythes over oudere werknemers de ronde. Ze zouden minder productief zijn, duurder, vaker ziek en minder geneigd om open staan voor nieuwe ontwikkelingen. Maar leeftijd is een nietszeggend criterium voor inzetbaarheid. Hoog tijd dus om meer aandacht te besteden aan het beïnvloeden van de individuele uittredingsbeslissing.

Werkende moeders Het percentage vrouwen dat werkt stijgt al jaren gestaag. Maar weinig vrouwen werken aan de top en dat ligt niet aan hun opleidingsniveau. Zijn ze minder ambitieus of zijn er onvoldoende faciliteiten om werk en zorg te combineren? Dat laatste lijkt het meest waarschijnlijk. Kinderen hebben invloed op de arbeidsparticipatie van vrouwen, omdat in een gezin de zorg voor de kinderen nog altijd voor het grootste deel neerkomt op de vrouw. Toch stijgt het aantal moeders met thuiswonende kinderen dat blijft werken, al is dat in ongeveer driekwart van de gevallen part-time werk. Die stijging komt mede doordat steeds meer gezinnen afhankelijk zijn van de economische bijdrage van de werkende moeder.

Tanende solidariteit Met het pluriformer worden van gezinssamenstelling, leefstijl en levensloop, begint de collectiviteit en solidariteit van de sociale zekerheid te knellen. Een solidaire financiering van de AOW wordt minder vanzelfsprekend nu de leeftijdsopbouw van Nederland steeds schever groeit. Traditionele vakbonden verliezen leden, omdat ze vooral de oudere werknemers lijken te vertegenwoordigen. Alternatieve belangenorganisaties ontstaan naast de vakbonden. Hoe pluriformer een samenleving, hoe meer de neiging ontstaat aansluiting te zoeken bij een eigen (deel-)groep.

De WERKelijkheid van morgen. 7 megatrends die HRM z’ntop kop en zetten. congres AWVN Rabobank, donderdag 16 februari Maar weining vrouwen werken aanopde datEen ligt niet van aan hunenopleidingsniveau. 2006, Rotterdam. Meer info: www.awvn.nl

04 Onzekerder Een veilig bestaan zoeken De terroristische aanslagen in New York, Madrid en Londen hebben in het westen een algemeen gevoel van onveiligheid doen ontstaan. Door de economische recessie is voor veel mensen de leefsituatie verslechterd en in Nederland zien veel burgers de hervorming van de sociale zekerheid vooral als een bedreiging. Bovendien zijn er plannen om het ontslagrecht te versoepelen. Is een teruggrijpen naar vroeger, toen alles beter was, de reactie op deze onzekerheid? Een van de maatschappelijke dreigingen is criminaliteit. Mensen voelen zich onveilig. Geweldsmisdrijven en vernielingen nemen toe, ook in nieuwe vormen als diefstal door bendeleden uit Oost-Europa en ICTcriminaliteit met diefstal van informatie en persoonsgegevens. Verruwing van de samenleving zie je ook terug op de werkvloer. Dat maakt afspraken over de omgang met psychische en verbale agressie, pesten en seksuele intimidatie noodzakelijk.

Australië en Canada zijn weer populair en in 2004 vertrokken er uit Nederland meer mensen dan er binnen kwamen. Wegtrekken gebeurt ook figuurlijk en wordt zichtbaar in de nostalgia boom, de hang naar het verleden. Dit verlangen naar vroeger lijkt voort te komen uit angst, de angst voor op stapel staande rampen, de angst om steeds maar te moeten kiezen en de angst dat materieel succes de plaats heeft ingenomen van ‘kwaliteit van het bestaan’. De vraag is of de angst en onzekerheid de komende jaren blijven toenemen of dat er gewenning zal optreden? En hoe zal die dan tot uiting komen? Door het accepteren van meer (camera-)toezicht en een toenemend verlies aan privacy? Het gemak waarmee de identificatieplicht is ingevoerd, lijkt in die richting te wijzen.

De criminaliteitsbestrijding heeft de laatste jaren een repressiever karakter gekregen. Ook lagere overheden grijpen sneller in bij asociaal gedrag van bijvoorbeeld huurders, en burgers komen zelf in actie en richten burgerwachten op. De markt voor particuliere beveiliging zal groeien. Behalve criminaliteit wordt ook onacceptabel gedrag, ‘hufterigheid’ niet meer zomaar geaccepteerd. Deze verruwing van de samenleving zie je ook terug op de werkvloer. Dat maakt afspraken over de omgang met psychische en verbale agressie, pesten en seksuele intimidatie noodzakelijk.

Een uitweg Moeten we dan maar met z’n allen massaal emigreren? Klassieke emigratielanden als


05 Verantwoordelijker Gretig of gul? Verantwoordelijkheid en eerlijkheid horen bij een vrije, open samenleving. Maar de afgelopen tijd waren fraude en schandalen aan de orde van de dag. Mede als reactie daarop groeit bij organisaties het besef dat een open, transparante bedrijfscultuur nodig is. Worden ze ook daadwerkelijk verantwoordelijker? En welke impact heeft dat op ondernemingen en hun medewerkers? Nederland is geen eiland en fraude en bedrog zijn in ons land geen uitzonderingen: de bouwfraude, internet-plagiaat, het illegaal downloaden van muziek, fraude met verzekeringsclaims en corrupte politici, niets is ons vreemd. De gretigheid waarmee sommige topondernemers en bestuurders steeds hogere salarissen en bonussen opeisen staat op gespannen voet met verantwoordelijkheid. De inkomensverschillen tussen het hoogste salaris en dat van de laagstbetaalde medewerker zijn groot.

In de schijnwerpers De commotie om de hoge topsalarissen en boekhoudschandalen heeft een tegenreactie opgeroepen die ondernemingen stimuleert transparanter te worden. Vertrouwen en openheid blijken belangrijke factoren voor succes. Zo dwingt de digitale revolutie tot meer openheid bij bijvoorbeeld het verspreiden van actuele financiële informatie. Internet maakt het ontevreden consumenten en werknemers

gemakkelijk om organisaties wereldwijd in de schijnwerpers zetten – Zo zijn er bijvoorbeeld meerdere anti-McDonald’s websites. Ook pensioenfondsen eisen meer openheid. Zeker als de waarde van het pensioen direct afhankelijk zal worden van beleggingsresultaten, een trend die ook in Nederland zichtbaar wordt. Daarnaast draagt de angst voor claims bij aan een meer verantwoord ondernemingsbeleid.

Meer claims In Nederland bestaat nog geen echte claimcultuur zoals in de Verenigde Staten, maar ook hier zijn de geclaimde bedragen in enkele jaren fors gestegen. Nederlandse organisaties moeten in toenemende mate rekening houden met claims, niet alleen als leverancier van producten en diensten, ook in hun rol van werkgever kunnen ze geconfronteerd worden met claims als gevolg van beroepsziekten en ongelukken tijdens het werk.

Living the brand! Kan geconcludeerd worden dat ondernemingen transparanter worden en verantwoordelijker gaan opereren? In ieder geval neemt de aandacht voor maatschappelijk verantwoord ondernemen toe; dit komt tot uiting in een breed scala van activiteiten, variërend van het bij werknemers stimuleren van vrijwilligerswerk tot het selecteren van leveranciers die voldoen aan dezelfde ethische maatstaven. Maar maatschappelijke verantwoordelijkheid kan niet geloofwaardig zijn, als de eigen medewerkers de ‘merkwaarden’ van hun organisatie niet kunnen verinnerlijken.

In Nederland bestaat nog geen echte claimcultuur zoals in de Verenigde Staten, maar ook hier zijn de geclaimde bedragen in enkele jaren fors gestegen. De WERKelijkheid van morgen. 7 megatrends die HRM op z’n kop zetten. Een congres van AWVN en Rabobank, donderdag 16 februari 2006, Rotterdam. Meer info: www.awvn.nl

06 Vitaler Een bonus voor een gezonde leefstijl We worden ouder, werken langer en stellen hogere eisen aan onze gezondheid. Organisaties gaan steeds meer belang hechten aan de gezondheid van medewerkers. Hoever mogen zij gaan bij het beïnvloeden van hun leefstijl? Van aanmoedigen om af te vallen tot verplicht stoppen met roken. Dankzij de vooruitgang in de medische wetenschap worden we steeds ouder. Ook de levensstijl heeft invloed. Een betere voeding en meer beweging bevorderen de gezondheid. Toch worden we niet minder vaak ziek. De toenemende vraag naar zorgdiensten wordt onder meer veroorzaakt door de vergrijzing, de mondigheid van patiënten, de groeiende vraag naar cosmetische ingrepen en verbeterde diagnostiek.

De aldoor stijgende vraag roept bij velen de angst op dat de reguliere zorgmarkt niet toereikend zal zijn. Ook werkgevers zijn gebaat bij een goede gezondheids zorg met voldoende capaciteit en met medewerker s die in voldoende mate verzekerd zijn. En juist deze aspecten kunnen in de toekomst gaan knellen.

Overgewicht ‘Werk’ is een factor die van invloed is op de gezondheid van mensen. Soms als de oorzaak van een slechtere gezondheid, maar vaak ook als een factor die gezondheid kan bevorderen. De laatste tijd heeft in het verzuimbeleid een omslag plaatsgevonden van gezond maken naar gezond blijven. Voor de komende jaren

zal bij de beheersing van ziekteverzuim het accent vooral liggen op de beïnvloeding van de leefstijl. Kreeg tot voor kort vooral de schadelijke invloed van roken veel aandacht, nu is overgewicht een actueel, snelgroeiend gezondheidsprobleem. In 2003 kampten 46 op de 100 Nederlanders met overgewicht. De Nederlandse kosten daarvan worden geschat op 2 miljard euro aan productieverlies en uitkeringen en 1.3 miljard aan gezondheidszorg.

Zal er in sollicitatieprocedures gescreend gaan worden op leefstijl en krijgen werknemers met een gezonde leefstijl een bonus?

Invloed op leefstijl De meeste Nederlandse bedrijven die de leefstijl van hun medewerkers willen beïnvloeden doen dit door een beleid van aanmoedigen en ontmoedigen (neem wat vaker de trap en gezond voedsel in het bedrijfsrestaurant). Het is de vraag hoever organisaties in de toekomst zullen gaan om hun medewerkers gezond te houden. Zal er in sollicitatieprocedures gescreend gaan worden op leefstijl en krijgen werknemers met een gezonde leefstijl een bonus? Waar ligt de grens? En gezondheid hangt niet alleen van levensstijl af. Zijn bijvoorbeeld toenemende werkdruk en verlenging van de arbeidsduur niet ook ontwikkelingen die de gezondheid van werknemers onder druk zetten?


07 Ondernemender Op eigen kracht Zelf keuzes maken, zelf het heft in handen nemen. Dat is het hedendaagse motto van zowel de Nederlandse overheid, van individuele burgers en van organisaties. In 2005 zijn 55.000 mensen een eigen bedrijf gestart. Een record. Maar je hoeft geen ondernemer te worden om een ondernemer te zijn. Ook op het werk stimuleren werkgevers hun medewerkers tot meer zelfstandigheid, meer verantwoordelijkheid en meer eigen

uiteenlopende wensen, die per levensfase verschillen. Opvallend is dat het daadwerkelijke gebruik ervan minder is dan je op grond van het enthousiasme zou kunnen verwachten. Het toppunt van flexibel belonen is, dat

De werkgever biedt mogelijkheden voor opleidingen of mobiliteit aan, maar de medewerker is zelf verantwoordelijk voor het oppakken van die mogelijkheden.

initiatief. Prestatiebeloning past bij het nemen van eigen verantwoordelijkheid en deze vorm van belonen is gestaag in opmars. Ook flexibel belonen, waarbij medewerkers beloningselementen kunnen uitruilen, sluit aan bij de trend van het zelf maken van keuzes.

werknemers de totale waarde van hun arbeidsvoorwaardenpakket (waarvan 30 to 40% bestaat uit beloningselementen die niet op de loonstrook tot uiting komen) uitgekeerd krijgen en zelf kunnen bepalen hoeveel ze waaraan besteden. Wordt dat over enige tijd gemeengoed?

Medewerkers stellen keuzemogelijkheden in hun arbeidsvoorwaardenpakket op prijs omdat daarmee tegemoet kan worden gekomen aan

Blijven leren Onderwijs wordt prestatiegerichter. Scholen en universiteiten proberen zich te onderscheiden door tweetalig onderwijs aan te bieden of plusprogramma’s voor getalenteerde studenten. Maar levert het onderwijs ook medewerkers af die klaar zijn voor het nieuwe werken met een grote eigen verantwoordelijkheid? Leren eindigt in ieder geval niet als men aan een baan begint. Een baan voor het leven is immers verleden tijd. Daarvoor in de plaats komt life time employability. De werkgever biedt mogelijkheden voor opleidingen of mobiliteit aan, maar de medewerker is zelf verantwoordelijk voor het oppakken van die mogelijkheden. In een kenniseconomie is het bezitten, behouden en zo nodig verwerven van vaardigheden en kennis de belangrijkste ‘sociale zekerheid’.




De WERKelijkheid van morgen. 7 megatrends die HRM op z n kop zetten. Een congres van AWVN en Rabobank, donderdag 16 februari 2006, Rotterdam

Recommend Documents