DE OORLOG, 23 augustus 1914 [OORLOGS-BULLETIN VAN DE NIEUWE TILBURGSCHE COURANT] [Zondag 23 Augustus 1914]

Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914

DE OORLOG, 23 augustus 1914 [OORLOGS-BULLETIN VAN DE NIEUWE TILBURGSCHE COURANT] [Zondag 23 Augustus 1914]

5

10

15

20

De groote Europeesche Oorlog. Geen Duitsche troepen voor Antwerpen en Gent - De aanval op Namen - Herige gevechten aan de Russische en Servische grenzen - Het ultimatum van Japan - De Vereenigde Staten en Kiautschou. De oorlog in België. EEN GROOTE SLAG IN BELGIE. ANTWERPEN, 22 Aug. (Reuter). Men gelooft, dat sedert vanmorgen een groote slag is begonnen tusschen de Fransche en Duitsche legers, tusschen Namen en Charleroi. Men gelooft, dat de slag twee of drie dagen zal duren. Bijzonderheden ontbreken. SCHERMUTSELINGEN. ANTWERPEN, 22 Aug. (Officieus). Vandaag is bij Mechelen geschermutseld. Zes uhlanen, enkele Belgische gendarmen en drie Duitsche soldaten zijn gedood, drie anderen gevangen genomen. DE AANVAL OP NAMEN. LONDEN, 22 Aug. (Reuter). (Officieel). De Duitsche artillerie is de aanval op Namen begonnen.

25

30

35

40

45

50

55

60

65

GEEN BELEG VAN ANTWERPEN. Paniek te Gent. ANTWERPEN. 22 Aug. Volgens het Handelsblad v. Antwerpen is geen beleg van Antwerpen te verwachten, het Duitsche leger trekt dwars door België naar de Fransche grens. Het heeft eerst al de dorpen tusschen Leuven en Aalst bezet, waardoor het gros van het leger ruim baan kreeg. De Duitschers hebben Brussel links laten liggen, zich bepalend tot het zenden van een detachement. Het leger is verder over Ninove, Sotteghem, naar Oudenaarde opgerukt, waar men het Vrijdag zag. Men verwacht dat het over Avelghem naar Frankrijk gaat. Te Gent was vanochtend nog geen pinhelm gezien; te Oudenaarde zag men vele soldaten die van vermoeienis neervielen. Het is een geforceerde marsen. Het blad besluit: "Gelukt het den bondgenooten op de Maaslinie een overwinning te behalen, dan zal dit Duitsche leger een leelijke pijp rooken." Te Gent moet de paniek vreeselijk zijn geweest, de staf is naar Antwerpen vertrokken met al de te Gent verblijvende officieren. De treinen werden stormenderhand ingenomen, de burgerwacht werd ontbonden en alle wapens naar Antwerpen gezonden. Uit Leuven en Brussel hebben talrijke vluchtelingen de wijk genomen naar Nederland. Het postkantoor te Brussel is gesloten, de stadhuisbeambten hebben vrij gekregen tot einde September. Te 10 uur 's morgens werd de Nationale Bank gesloten, de klinkende munt was naar Antwerpen verzonden. Het militaire gasthuis en het Palacehotel werden ontruimd en vele gewonden vertrokken in burgerkleeren naar Antwerpen, en dat alles — zegt het Handelsblad — voor niemendal. DE INTOCHT DER DUITSCHERS TE BRUSSEL. Een correspondent van de Times, die in Brussel was, beschrijft, hoe de Duitschers, na twee uur de stad binnentrokken. Zij werden voorafgegaan door bereden verkenners, daarachter kwamen cavalerie, infanterie, artillerie en genie met hun tros. Een belangrijk onderdeel van den stoet werd gevormd door honderd automobielen, waarop machinegeweren gemonteerd waren. De trommels werden geslagen, de trompetten gestoken. De soldaten zongen maar voortdurend Die Wacht am Rhein en Deutschland, Deutschland über alles. Onder de troepen waren Brunswijkers, doodshoofd-huzaren en de Zietenhuzaren. Allen waren gekleed in de groengrijze uniform. Met vluggen slap kwamen zij den Leuvenschen straatweg af en gingen langs den Botanischen Tuin naar het plein van het Noorderstation. Op een fluiten trompetsignaal marcheerden de manschappen met den beroemden paradepas verder. Zij trokken door naar de heuvels van Koekelberg. Vele soldaten schenen door hun langen marsch uitgeput en winkelden verder. Ken ruiter lag bewusteloos over zijn paard. Maar terwijl de soldaten zoo uur na uur voorbijtrokken, waren er sommige regimenten die een uitstekenden indruk maakten. Van het 66ste, het 40ste en vooral het 26ste toonde niet één der manschappen blijken van overmatige vermoeidheid, na den barren nachtelijken tocht, dien zij hadden moeien maken. De troepenmacht, die door Brussel is getrokken, wordt op 35.000 à 40.000 man geschat. Zij worden door nog 150.000 anderen gevolgd. Het wordt algemeen beweerd, dat het leger op Maubeuge zal aanrukken. In de cafés praatten de officieren zonder eenige 1

Paul Theelen, Monarchstraat 19, 5641 GH Eindhoven 040-2814621 [email protected]


70

75

80

85

90

95

100

105

110

115

120

125

130

terughouding over de plannen, zonder zich er om te bekommeren of er ook geluisterd werd door de omzittenden. Zij zouden Vrijdag tot Iffre, Zaterdag tot Nivelle en zoo verder zoo vlug mogelijk naar Frankrijk gaan door de opening tusschen Bergen (Mons) en Charleroi. DE BELGEN WORDEN DOOR HUNNE BONDGENOOTEN IN DEN STEEK GELATEN. Een politiek man die Vrijdag nog te Antwerpen was, heeft aan een der medewerkers van het Laatste Nieuws verklaard, te betwijfelen dat de Fransche en Engelsche troepen met de Belgische samenwerkten en geloofde niet meer aan die met geheimzinnigheid omkleede bondslegers. Hij had den indruk dat men het kleine heldhaftige België aan zijn lot heeft overgelaten en dat de Fransche troepen niet verder gekomen zijn dan Florenvilie en Dinant, uitsluitend met het doel een inval der Duitschers langs de Fransche noordergrens te keer te gaan en de Maaslijn te verdedigen. Het blad durft te nauwernood de woorden van dien zegsman te gelooven, maar voegt er aan toe dat de Flandre Libéral in haar nummer van gisteren schrijft, dat de Engelschen nog steeds niet in België zijn, er zelfs nooit geweest zijn. Hun expeditiecorps is te Duinkerken en Calais enkele dagen geleden ontscheept en op weg naar België, doch wij hebben niet kunnen wachten, schrijft het blad. Wat het Fransche leger betreft, dit was vertegenwoordigd door ruiterij, welke zich Woensdagavond nop al ver af in het land bevond en door talrijk voetvolk, al te ver verwijderd om tusschenbeide te kunnen komen. EEN OORLOGSSCHATTING TE GENT. PARIJS, 22 Aug. De Duitschers eischen te Gent een oorlogsschatting van 50 millioen. HET PERSONEEL VAN HET STATION HERENTHALS OP DE VLUCHT. BAARLE NASSAU-GRENS, 22 Aug. Een van de ontslagene burgerwachten uit Turnhout, met den één uur-trein aan het grensstation te Weelde aangekomen, deelt mij mede, dat om 12 uur te Turnhout een telegram ontvangen is, meldende, dat tusschen Bourg Leopold en Baelen een 40-tal uhlanen op weg naar Turnhout zijn. Uit de omgeving dier plaats verzamelen zich thans de nog dienstdoende gewapenden om zich hedenmiddag in hinderlaag liggend, tegen de uhlanen te verdedigen. BAARLE NASSAU, 22 Aug. De machinisten van den half vijf uit België hier binnengekomen trein melden dat heel het personeel van het station Herenthals zijn post verlaten heeft nadat de correspondentie nog meegekomen is tot Turnhout en van daar naar de Nederlandsche grens. TWEE HOLLANDSCHE STOOMSCHEPEN GEZONKEN. LONDEN, 22 Aug. (Reuter). (Officieel). Het Deensche stoomschip Maryland is Vrijdagavond op een mijn geloopen en gezonken. Een ander Deensch stoomschip, de Broberg, was getuige van het ongeval en zette twee sloepen uit, die echter geen spoor van de bemanning hebben gevonden. De Broberg blef den nacht ten anker en zette den volgenden morgen de nasporingen voort, maar liep om vijf uur ook op een mijn en zonk eveneens. Behalve een machinist is de geheele bemanning van de Bromberg gered en te Lowestoft ontscheept Het ongeval is 35 mijl uit de kust gebeurd op de voornaamste route van de koopvaardijschepen. LONDEN, 23 Aug. (Vaz-Dias.) (Officieel) Gemeld wordt, dat gisteren twee Hollandsche stoomschepen door Duitsche mijnen in de golf van Finland zijn gezonken. De strijd aan de Fransch-Duitsche grens. DE DUITSCHE OVERWINNING TE METZ. BERLIJN, 22 Aug. (Wolff-bureau). De Norddeutsche Allgemeine Zeitung, de overwinning bij Metz besprekend, besluit: Wij zijn door een dicht weefsel van leugens omsponnen. Als de oorlog kon worden uitgevochten met bedrukt courantenpapier, dan ware Duitschland nu zoo dood als een pier. Het is altijd Fransch gebruik geweest, zich door fantastische zelfbegoocheling in slaap te laten wiegen, tot met het ontwaken ook de katastrofe kwam. De leugencampagne in de Fransche en de Engelsche pers had ditmaal een bepaald doel; het was een strijd om de ziel der neutrale staten, die tot het partij kiezen tegen Duitschland en Oostenrijk moesten worden overgehaald, eer de feiten van de slagvelden konden spreken. Thans is echter onze eerste groote overwinning in de geheele werelde bekend en daardoor is de bedriegelijke sluier vaneengereten. Ons leger heeft de proef schitterend doorstaan. Duitschland kan zijn dappere zonen een dankbaren en trotschen groet brengen.

2



135

140

145

150

155

160

165

170

175

180

185

190

195

DE FRANSCHE OORLOGSSCHATTING VAN 1870. BERLIJN, 22 Aug. Uit de oortogsschalting, na den oorlog van 1870—71 aan Frankrijk opgelegd, is op krachtig .aandringen van prins Bismarck, 120 millioen in goud op de oude citadel der vesting Spandau gebracht. Het goud is gemunt en bestaat uit 100 millioen mark aan 20- niarkstukken en 20 millioen aan 10-markstukken. De goudstukken worden bewaard in kistjes, die elk 100.000 mark beavtetn Sinds 10 jaren i.s deze schat ek jaar tweemaal door leden van den Rijksdag en den Bondsraad gecontroleerd. Thans is het goud overgeliracht naar de rijksbank. die daardoor in de gelegenheid is voor 3UO millioen mark aan banknoten uit te geven. DE GEESTDRIFT TE METZ. METZ, 22 Aug. (Wolff-bureau). Het officieele bericht over de zege der Duitsche wapenen is door de bevolking met geestdrift vernomen. Dadelijk werd de vlag op 'b stadhuis geheschen en de kekerkok van den dom geluid. De stralen werden dra met vlaggen getooid en 's avonds geïllumineerd. Vaderlandsche liederen werden tot laat in den nacht gezongen. Aan de Duitsch-Russische grens. HET RUSSISCHE LEGER TREEDT AANVALLEND OP. ST. PETERSBURG, 22 Aug. (Reuter). Volgens een ófficieele mededeel! ui" van den opperbevelhebber van 't leger treedt het Russische leger sedert 19 dezer aanvallend o;) in het district Guiubiunen Oost-Pruisen) en zijn de gevechten gtmst.ig voor uj Russische wapenen. De ruiterij heelt twee kanonnen buit gemaakt. Aan den strijd nemen 11 Duitsche regimenten infanterie deel, waarvan ten minste 8 van het veldleger, en veel zware artillerie. RUSSISCHE OVERWINNINGEN. BERLIJN. 22 Aug. Sterke Russische troepen nikken tegen de linie Gum binnen —Nagerburg op. Het eerste legercorps heelt op 20 dezer opnieuw den tegen G urn binnen oprukkenden vijand aangevallen, teruggeworpen en 800(1 man gevangen genomen en acht kanonnen buil gemaakt Van een zich hij het legercorps beramende cavalerie-divisie had men in langen tijd geen bericht gehad. De divisie was slaags geraakt met twee vijandelijke cavaleriedivisies en is gisteren met 500 gevangenen bij het eerste legercorps teruggekeerd. Andere Russische troepen opereeren ten noorden van den Pregel en ten zuiden van de linie der Massoerfsche nieren. Over het verdere optreden van onze legers in het oosten moet nog het stilzwijgen bewaard worden om onze maatregelen niet ontijdig Ie verraden. De oorlog lusschen Oostenrijk en Servië VERLIEZEN DER SERVIERS. WEENEN, 22 Aug. (Wolff-bureau). Beoosten Visegrad-Racde zijn ongeveer dertig Servische bataljons rad veel berg-, velden zware artillerie na hardnekkige chten op 2(" en 21 dezer over tic gansene linie teruggeslagen. De Ooslenrijksche vliegers hebben lot ver in Rusland bun verkenningstochten uitgestrekt en dooi- het werpen met bommen verwarring in de Russische gelederen on trossen gesticht. WEENEN, 22 Aug. Veertienhonderd bij Sjabats gevangen genomen Sen zijn in Arad geïnterneerd; ouder hen zijn 221" vrouwen, die uil ramen-en boouien geschoten hebbeu. !ïen Hongaarsch officier zegt, dat de Serviërs zich in het gevecht bij Waljewo laai gehouden hebben. Ze werden échter, door de Oóstcnrijksche artillerie gedecimeerd en op de vlucht gejaagd. Tegenover het ongeduld van de bevolking over het sleepen van den oorlog wordt er in pen officieel bericht op gewezen, dd Servië ten gevolge van met Rusland, een bijkomstig oorlogsterrein geworden is. De inneming van iWaljewo is een kort oifensief", waarna de Ooslcurijksche troepen in de stelling terugkeeren.

in Servië, den oorlog Sjabats en vorige

Men wil in het moeilijke terrein zijn doel jbere.iken zonder te veel bloed te vergieli-ti. RU dut. is. gelukt. De legcujMy-Lji-. is tengevolge van het oprukken der Oostenrijkers uitgeput, Men wil in Servië geen echec lijden en niet ie veel bloed vergieten. Daarom is men na oen vernietigende vervolging van den vijand in de bevestigde stelling teruggekeerd. Het bericht is, zooals bij dezen oorlog gewoonte is, in vage termen hervat om niets te verraden. 3



200

205

210

De foiliiicaties, die minder tol verdediging van den overtocht over llen Donau en minder tot bescherming van Wccnen en Boedapest moeten dienen, Kullen aan duizenden wcrkloozen arbeid verschaffen en zijn daarom meer als sociale dan wel als militaire maatregelen te beschouwen. WORDT DE STRAFEXPEDITIE VAN OOSTENRIJK TEGEN SERVIE UITGESTELD? BOEDAPEST, 22 Aug. Het Hongaarsche correspondentie-bureau maakt bekend, dat de strafexpeditie van Oostenrijk tegen Servië voorloopig uitgesteld wordt, daar bet aangewezen schijnt om d’; hoofdmacht van bet Oostenrijksche leger legen Rusland aan te wenden. Er blijft een voldoend aantal Oostenrijksche troepen in Servië achter om de in bezit genomen gewichtige stellingen bezet te houden. De houding van Italië. DE OPPERBEVELHEBBER DER ITALIAANSCHE VLOOT. LONDEN, 22 Aug. (Reuter). .Volgens een telegram uit Rome aan de dagbladen is de hertog der Abruzzen tot opperbevelhebber der ftaliaansch evloot benoemd.

215

220

225

230

235

240

245

250

255

260

ITALIE BLIJFT NEUTRAAL. ROME, 22 Aug. (Reuter). De dagbladen publiceeren een offirieuse nota waarin gezegd wordt, dat de regeering strikte onzijdigheid in acht neemt De houding van Turkije. EEN OORLOGSVERKLARING IN 'T ZICHT? WEENEN, 22 Aug. De Boedapesti Hirlap verneemt uit Konstantinopel, dat het Turkschc leger binnenkort tegen Rusland zal optreden. Verleden week heeft Rusland reeds den oorlog willen verklaren, zoo er niet gedemobiliseerd werd en zoo de Duitsche uiih’laiic missie niet ontslagen werdL Toen echter de Turksche vloo! wegens het aaukoopen van de Goeben en de Brcslau voor de Russische Zwarte Zcevloot gevaarlijk werd, vond de Russische gezant het beter de verklaringen van de I’oite te vernemen. Enver pasja en minister Talaal bei zijn er van overtuigd, dit het lot van Turkije nauw samenhangt met den afloop van den wereldoorlog Duitschland en Japan. DE HOUDING VAN AMERIKA. WASHINGTON, 22 Aug. (Reuter). De liouding der Ver. Staten tegenover het ultimatum, door Japan aan Duitschland gezonden, is omschreven in het antwoord op Japans verzekering dat het de integriteit van China zal ontzien. De regeering te Washington zegt in dat antwoord dat zij, de geschillen hisschen Japan en Duiischland betreurend, akte neemt van Japans verklaring, dat het geen uitbreiding van grondgebied zoekt, dat het Kiao Tsjau aan China zal teruggeven en de integriteit van China zal ontzien, in overeenstemming met het Engelsch-Japanschc verdrag’, welks doei is, de handelsbelangen m China van alle mogendheden gelijkelijk te beschermen. Ook wordt akte genomen van de belofte dat in geval van woelingen ïn China Japan de Ver. Staten zal raadplegen, vóór t buiten de grenzen van Kiao Tsjau slappen onderneemt. DE JAPANSCHEN GEZANT TE BERLIJN. WASHINGTON, 22 Aug. (Reuter). Burggraaf chinda, de Japansene gezant, heei’i Bryan verzocht den Amerikaanschen gezant te Berlijn op te dragen, den Japanschen zaakgelastigde een boodschap, ter hand te stellen, waarin hem wordt meegedeeld, dat hij Berlijn Zondaaochl om 4 uur moet verlaten, indien Duitschland op dat tijdstip het Japansclic ultimatum niet mocht hebben beantwoord DUITSCHLAND ZAL HET ULTIMATUM NIET BEANTWOORDEN BERLIJN, 22 Aug. De algemeene overtuiging is hier dat de Duitsche regeering het Japansche ultimatum onbeantwoord zal laten. berichten van hedenmiddag 2 uur. DE OVERWINNING DER DUITSCHERS BIJ METZ VAN FRANSCHE ZIJDE BELICHT. PARUS, Xi Aug. (Reuter). lien officieel communiqué noemt

Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 265

270

vloed moeten voorkomen. DE ALGEMEENE MILITAIRE TOESTAND. DE FRANSCHEN ERKENNEN ZWARE VERLIEZEN GELEDEN TE HEBBEN. PARUS, 23 Aug. (Reuter). Een communiqué van gisteravond 11 uur zegl, dat feitelijk de toestand in België onveranderd is. J)e Duitsche troepenbewegingen gaan voort in Westelijke richting, voorafgegaan door cavaleric-werkingen in de richting van Gent en de Fransche grens. In de streek van Waveren is de toestand onveranderd.

275

280

285

290

295

300

305

310

315

320

325

In Lotharingen werd het offensief der. Duitschers dat een antwoord was op den aanval der Franschen en gedurenae den dag van gisteren werd voortgezet, gestuit. Heden had een gevecht plaats op de hoogte ten noorden van Luneville. De Duitsche aanval was bij deze affaires zwak. Zeker is. dat, moge onze verliezen gedurende de drie laatsLe dagen al ernstig zijn. die van de Duitschers eveneens erusriit waren. HET LEGGEN VAN MIJNEN DOOK DE DUITSCHERS IN DE NOORDZEE. LONDEN, 23 Aug (Officieel). De admiraliteit vestigt ter waarschuwing de aandacht der neutrale mogendheden op het gevaar dat de zeevaart in de Noord-Zee oplevert doordat de Duitschers maar. overal m het wild mijnen blijven strooien’ De admiraliteit dringt er derhalve bij alle schepen zoo Engeteche als neutrale op aan om eerst in een Engelsche haven binnen te loopen. alvorens de Noord-Zee in te gaan, om daar te vernemen welke route de admiraliteit van mijnen heeft doen zuiveren. De admiraliteit behoudt zich het recht rcpresaille-niaatrccelen te nemen voor deze nieuwe wijze van oorlog voeren en maakt bekend, dat zij tot nu’ toe geen mijnen heelt doen leggen, doch’ al het mogelijke doet om de zeewegen voor den vredelievenden handel open te houden. Berichten Van hedenmiddag. 4 uur. HEI ANTWOORD DER DUITSCHE REGEERING OP ULTIMATUM VAN JAPAN. BERLIJN, 23 Au". (WoHï-bureau). Op het Japansche l Hinialuni werd heden voormiddag de volgende mondelinge, verklaring aan den Japauschcu gezant alhier gegeven: "Op Japans eisenen heeft de Duilsche regcerlng geenerlei antwoord te geven. Zij ziet zich daardoor verplicht haren gezant te Tokio terug Ie roepen, en den Japanschen gezant te Berlijn zijn paspoort ter hand te stellen." NIEUWE OVERWINNINGEN DER DUITSCHERS. BERLIJN, 23 Aug. (Wolff-bureau). De groot e generale staf deelt mede, dat ten noorden van Metz de üuitsche kroonprins met zijn leger aan beide zijden van Longwy voortrokkende, den tegenover slaan-* den vijand gisteren overwinnend heeft teruggeslagen. In Lotharingen zette het overwinnende leger ouder leiding van den Kroonprins van Beieren in de richting Lunéville-Blamont de vei volging op den teruggeslagen vijand voort.. DE BELEGERING VAN NAMEN. ERLIJN, 23 Aug. (Wolü-bureau). Voor. Namen dondert sedert eergisterenavoneï het Duitsche geschut. EEN GROOTE OVERWINNING DER SERVIERS. ANTWERPEN, 23 Aug. (Reuter). Volgens een communiqué van de Russische legatie meldt een telegram uit Nisj van den 25sten, dat het gevecht te Godar hij Grosnitza "gisteren eindigde door een schitterende overwinning dvr Servische troepen. i"c vijand werd over de gehecle linie teruggeworpen en vlucht in "wanorde om de bruggen over de Driaa te bereiken. De Serviërs vervolgen aanvallend de enrijkers, die e. | achicr! alrijke gevangenen, officieren en soldaten werden door de Serviërs maal;!. 40 kanonnen, vele paarden, oorlogsmaterieel, veldhospitalen, veldkewkens met personeel vielen in hunne aaiii’Ujl. DE OORLOG, 24 augustus 1914 (bestand 57?) [DE TIJD, No. 20365] [Maandag 24 Augustus 1914]

5

5


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 330 DE OORLOG. Duitschland nu ook in oorlog met Japan. — Een groote slag in België. — De Duitsche Kroonprins trekt verwinnend door België Frankrijk binnen. — Namen gebombardeerd. 335

340

345

350

355

360

365

370

TELEGRAMMEN. DUITSCHLAND OOK IN OORLOG MET JAPAN. WASHINGTON, 22 Aug. (Reuter.) De Japansche gezant, baron Chincka, verzocht aan den staatssecretaris Bryen den gezant der Ver. Staten te Berlijn op Ie dragen, om aan den Japanschen zaakgelastigde aldaar een order te overhandigen, waarin genoemden zaakgelastigde! werdt bevolen Zondagmorgen oni vier uur Berlijn te verlaten, wanneer Duitschland op dat uur het ultimatum van Japan nog niet beantwoord had. De breuk BERLIJN, 23 Aug. (Wolü-bureau.) Aan den Japanschen zaakgeJastigde alhier is, naar aanleiding van Japans ultimatum, de volgende mondelinge verklaring afgelegd: "De Duitsche regeering heeft op de eischen van Japan geenerlei antwoord te geven. Zij ziet zich daarom genoodzaakt haar gezant te Tokio terug te roepen en den Japanschen zaakgelasukuc re o-uiiu zijn papieren ter hand te stellen. LONDEN, 23 Aug. (Reuter.) Volgens ingewonnen informaties tij het Japansche gezantschap heeft Japan aan Duitschland den oorlog verklaardDe houding van Amerika WASHINQTON, 22 Aug. (Reuter.) De houding der Vereenigde Staten ten cpzichte van het Japansche ultimatum aan Duitschland is uiteengezet in het adres van antwoord op de verzekeringen van Japan, dat de integriteit van Oiina, zal worden bewaard. Het Amerikaansche antwoord, waarin de gerezen geschillen tusschen Japan en Duitschland worden betreurd, neemt de gelegenheid te baat, om te doen uitkomen, hoe Amerika den toestand inziet, namelijk dat Japan geen vergrooting van grondgebied zoekl;’) dat Japan heeft beloofd Kiautsjau aan China, temp te geven, onder handhaving van de. integriteit van de republiek, in overeenstemming met het Engelsch-Japansche verbond, welks doel is, dat gelijkelijk de handelsbelangen van alle. mogendheden in China gewaarborgd worden en dat in het geval van onlusten in het binnenland vani China, Japan de Vereenigde Staten zal raadplegen, alvorens stappen te doen buiten de grenzen van Kiautsjau. EEN GROOTE SLAG. ANTWERPEN via LONDEN, 21 Aug. (Reuter). Men meent, dat hedenochtend tusschen Namen en Chrleroi een groot gevecht is aangevangen tusschen Duitsche en Fransche legers, denkei;, k een slag, die twee of drie dagen duren zal. Bijzonderheden ontbreken. DE AANVAL OP NAMEN. LONDEN, 22 Aug. (Reuter.) Officieel. De Duitsche artillerie is met den aanval op Namen begonnen.

375

380

385

390

395

DE DUITSCHERS DOOR BELGIE IN FRANKRIJK GEVALLEN. BERLIJN, 23 Aug. (Wolff-bureau.) De groote Generale Staf deelt het volgende mede: Ten Noorden van Metz heeft de Duitsche kroonprins met zijn leger, dat ter weerszijden van Longwy cprukte, den vijand gisteren overwonnen en teruggeworpen. BERLIJN, 24. (Wolffbureau). Het bericht van de overwinning van den kroonprins werd tegen den middag bekend op Unter den Linden, waar, zooals in alle straten der binnenstad, de huizen nog bevlagd waren wegens de overwinning bij Metz en een talrijke, feestelijk gestemde menigte zich voortbewoog.. . De Keizerin, geestdriftig toegejuicht, was juist naar het paleis van den kroonprins gereden, dat evenals het slot omgeven was door een dichte raenschenmassa, die voordurend vaderlandsche liederen aanhief. Toen de Keizerin het paleis weder verliet, kende de geesdrift geen grenzen meer. De automobiel der Keizerin kon door de opdringende menigte niet meer heen en moest ten slotte haar weg door zijstraten nemen. De geestdriftige betoogingen duurden den geheelen middag. AAN ONZE ZUIDERGRENS. EINDHOVEN, 23 Aug. (Van onzen correspondent.) Een gedeelte van den Belgischen Generlen Staf vertoefde heden in Hament, gedekt door een 200-tal marechaussees. Hedenmiddag ïsf de Staf in de richting van Antwerpen vertrokken. In de_: middag vertoonden zich een 100--tal uhlanen aan de grens van Hamont, doch keerden onmiddellijk terug. Een 303-tal uhlanen kwamen in Lommei tot op een afstand van 10 6



400

405

410

415

420

425

430

435

440

445

450

455

460

meter van de N"derlandsche grens, dcch keerda onmiddellijk terug. Marechaussee Broeks, uit Hamen!, doodde op den weg bij Bree een Duitsch officier en verwendde een Duitsch soldaat, die op de vlucht ging. De Duitschers, die eenige uren daarna in Bree vielen, dwongen de bevolking, met het geweer in de hand vensters en luiken te sluiten en namen burg-meetter Mariens en den pastoor-deken gevangen. EEN FRANSCH PROTEST. LONDEN, 22 Aug. (Reuter.) De Fransche regieering heeft tij de mogendheden, die de conventie van Den Haag hebben onderteekend, geprotesteerd tegen het gebruiken door de Duitschers van dunidum-kcgels. Er werdt bij in herinnering gebracht, dat Duitschland de verklaring van Den Haag heelt cnJerlcekend, waarin het gebruik van on’tp’cib’are kogels wordt veroordeeld. Uit België. TERNEUZEN, 22 Aug. (Van onzen particulieren correspondent.) Een aanzienlijke Duitsche troepenmacht tusschen Brussel en Antwerpen licua’t deze laatste stad in bedwang. Onderwijl marcheert het gros van het lege* langs verschillende wegen naar NoordFrankrijk cp. In de buurt van Gent patrouilleeien slschts verspreide uhlanen-groepen en lanciers. Hun verschijning in het vrije veld veroorzaakte een paniek in Gent, waar de burgerwacht werd ontwapend en de wapens, evenals d hun siadskas en het rollend treinenmateriaal, naar Antwerpen werd vervoerd. De wegen naar de Scheldestad waren vel vluchtelingen. Bij Aalst hebben de uhlanen de telegraafdraden doorgesneden. De bevolking langs de Belgische grenzen is zeer opgewonden d°or het gebeurde te Aerschot, waar een man met gekrenkte geestvermogens een schot loste op Duitsche soldaten, waarna dezen den burgemeester, diens zoen en een twintigtal burgers fusilleerden. Daarentegen beweren de Duitschers, dat een in de burgemeesterswoning ingekwartierde officier 's nachts op zijn bed zou zijn vermoord. (Volgens een andere lezing zou de man zich gezelfmoord hebten.) Ook zou de burgemeester spionnagediensten hebben verricht en seinen gegeven, om de Duitschers in een hinderlaag te lokken. Belgische tegenspraak. OSTENDE via LONDEN, 23 Aug. (Reuter). De minister van justitie verklaart onjuist, hetgeen men in sommige kringen schijnt te gelooven, dat het Belgische leger tegenover de overmacht van den vijand alle tegenstand opgaf. Het Belgische leger bevindt zich in uitstekenden staat. Men kan alle vertrouwen hebben op den uitslag van den strijd. Drie forten rondom Luik houden nog stand evenals Namen. In Luik. MAASTRICHT, 23 Aug. (Van een bijzonderen correspondent). Luik wordt door de Duitschers in staat van tegenweer gebracht. Alle mannen, die zich daartoe krachtig gevoelen, worden opgeroepen, werk te verrichten op de forten, natuurlijk om dit in staat van tegenweer te maken voor 't geval de Duitschers zouden worden teruggeslagen en bescherming zouden moeten zoeken achter Luik. Zouden ze wel teruggeslagen worden? Zoo juist verneem ik, dat de troepen, onder den Duitschen kroonprins, bij Longwy Frankrijk zijn binnen gevallen en een groote overwinning hebben behaald. In Luik is de toestand pijnlijk. De stad zucht onder de oorlogschatting, zucht onder de steeds drukkonder wordende Duitsche invasie. De burgers mogen de stad niet verlaten, moeten zich zelfs te 6 uur reeds in de huizen bevinden, waar ze bovendien de vensters dienen te verlichten, wijl de straatverlichting slecht werkt, aangezien men uit vrees voor ontploffingen de gasvoorraad deed ontsnappen. Het is echter gemakkelijker gezegd dan gedaan, nu de burgerij zich met olielampen en kaarsen moet behelpen. De jacht naar wapens blijven de Duitschers dag en nacht zelfs volhouden. Alcohol mag niet verkocht worden, hetgeen in deze dagen vooral een uiterst goede maatregel is. De algemeene malaise is groot. Frankrijk treurt met België. LONDEN, 22 Aug. (Reuter.) In een communiqué uit Parijs, van 2.45, werd verklaard, dat de intocht der Duitschers in Brussel een pijnlijke, wreede beproeving voor België is en ook voor alle Franschen. De Fransche regeering stelt er bij op te verzekeren, dat het lijden van België thans geleden wordt door Frankrijk. Sedert het Belgisch grondgebied is geschonden door de Duitsche soldaten en het Belgische bloed heeft gevloeid, om den doortocht te beletten, zijn de twee naties onafscheidelijk verbonden en voortaan samen als één geworden. Frankrijk heeft het onwrikbare voornemen allen aan te wenden, om het grondgebied van zijn bondgenoot vrij te maken, en acht zijn. taak eerst dan volkomen geëindigd, wanneer geen enkele Duitsche soldaat meer op het Belgisch gebied is achtergebleven. 7



465

470

475

480

485

490

495

500

505

510

515

520

525

Uit het oogpunt tt-ti strategische overwegingen was het onmogelijk eerder met het Belgische leger ter verdediging; van het land samen te werken. Dcch het aangegaan verbond wordt er slechts Ie ernstiger door, de samenwerking zal te eendrachtiger zijn en met de uiterstgeesteskracht worden doorgevoerd. Het communiqué betuigt, dat, in tegenstelling met de behandeling, die de Duitsche gevangenen van de bcndg-ncoten ondervinden, de /ijand blijkbaar zoowel de internationale overeenkomsten als de aloude gewoonten betreifende recht en militaire eer als niet-bestaande beschouwt, wij h-bben te lijden van een waren inval van b.-.rbaren, dcch wij voor ons stellen er prijs op metterdaad een beschaafd volk te blijven, "n zullen dienovereenkomstig handelen tot het einde tce. In weerwil van dezen terugkeer tot den staat van barbaarschheid bij een natie, die beweerde een strijdster te zijn voor beschaving, maar het niet zi,n kan, zullen wij tJgencver onze tegenstanders van h-den de ridderlijke edelmoedigheid bewaren, welke tot nu toe re;el was tusschen soldaten. In de dagen, dat óe oorlog op ridderlijke wijze gevoerd werdi wiss.lden de vijanden, die nu onze trouwe bunlgcnccteii zijn, met wie gevochten werd te Fcnter.oy, beleefde woorden, alvorens het vuur werd geopend. Thans echler hebben wij te doen met ongebrei’telde woestelingen. Tegenover hen hebben wij slechts stipt de regels’ler hum.niteit en het nakomen der oorlogswetteit in acht te nemen. De Minister van Oorlog heefi nauwkeurige instructies uitgevaardigd, volgens welke de Duitsche gevangenen, cfiicieren en soldaten, moeten behandeld werden met welwillendheid en nienEcheF.jkheid. De strijd bij Aerschot. GENT via Lenden, 23 Aug. (Reuter.) Het gevecht van Woensdag was -eer fel over het gehe.lt frenf. De vi;and werd teruggeslagen, dcch herstelde zicli tn viel weer aan. Twee vijandelijke vliegmachines vlogen zeer laag over de Belgische stellingen De Duitsche infanterie-, versterkt met mitrailleuses en artillerie, begon den aanval. De Belgische troepen boden op bewonderenswaardige wijze weerstand, ondanks hun rtal. Hoewel zij wisten, dat hun positie cnhcudbaar was, hi-ldej: Belgische trcejxn zich moedig staande. Te zes uur was de aanval algemeen; het treilen was blcecig en wreed. Het was een ware slachting. | De overgave van Brussel. LONDEN’, 23 Aug. (Reuter) Yperen. Men bericht, dat de Amerikaansche gezant te Brussel den burgemeester der stad vergezelde, om de Duitschers te ontvangen. Hij kreeg van zijn regeering de noodige instructies, om Brussel onder zijn bescherming te nemen en toe te zien, dat de oorlogswetten in acht genomen worden. De Fransche lezing over den toestand. PARIJS, 22 Aug. (Reuter). Volgens een officieele mededeeling van 2 u. nam. blijft de toestand in België feitelijk onveranderd. De beweging van Duitsche troepen in Westelijke richting wordt voortgezet en voorafgegaan door cavalerie, die verkenningen doet in de richting van Gent en de Fransche grens. In de streek om Waver (tusschen Namen en Brussel) is de toestand eveneens onveranderd. PARIJS, 23 Aug. (Reuter). Een officieel communiqué van hedenochtend 11 uur meldt,dat de toestand in België vrijwel onveranderd is. De Duitsche troepen zetten den opmarsen naar het Westen voort. Het Duitsche offensief in Lotharingen is tot staan gebracht. Op de hoogten ten Noorden van Lunéville is gevochten. Het is zeker dat, zijn ook al de Fransche verliezen in de laatste drie dagen ernstig geweest, de Duitsche verliezen even groot waren. Over het geheele front van de Vogezen zoowel als in den Boven-Elzas hebben wij het ons gestelde doel bereikt. Een Engelsche lezing. LONDEN, 22 Aug. (Reuter.) He. officieele Engelsche persbureau herinnert er het publiek aan, dat bijna al het nieuws van onzen eigen kant komt. De vijand nu beweert, blijkens het weinigje nieuws, dat er doorsijpelt, dat hij aan de Westelijke zoowel als de Oostelijke grens succes heeft. Daar deze veldtocht op een geweldige schaal plaats heeft, kan men echter alles, wat er reeds gebeurd is, slechts beschouwen als incidenten van luttel beteekenis. Geen krijgsverriclitingen, van welke zijde ook, verdienen den naam van overwinning. De Franschen hebben een succes in den Elzas behaald, de Duitschers hebben, door den stagen druk, een groet gedeelte van het Belgische leger genoodzaakt, zich op Antwerpen terug te trekken. De Russen wonnen in het Oosten terrein, maar de veldtocht daar kan moeilijk als reeds volkomen begonnen worden beschouwd. Deze tamelijk onbeduidende voorvallen tot overwinnißßen van de geallieerden op te blazen, is misleidend. Erkend kan echter worden, dat een werkelijk 8



530

535

540

545

550

555

560

565

570

575

580

585

590

noemenswaard succes js behaald, namelijk, dat Duitschland na drie weken zelis nog niet gepoogd heeft Frankrijk aan te vallen. De vrees, dat de vijand het eerst gereed zou zijn, is dus ennoodig geW-ken. De toestand der geallieerden is thans in militair opzicht bevredigend. De Duitsche overwinning in Lotharingen. BERLIJN, 23 Aug. (Woltf-bureau.) De groote Generale Staf deelt mede: Het leger, dat aangevoerd deer den Beicrschen kroonorins iii Lctharingen rlc overwinning- bevocht, heeft den verslagen vijand achtervolgd en de linie Lunéviilc—Blamont bereikt. Het zet de vervolging nog voert. DE RUSSEN IN PRUISEN. De Russische lezing. ANTWERPEN via Lenden, 22 Au_r. (Reuter.) Volgens een communiqu. der Russische legatie, hebben de Russen in het gevecht bij Büterwertschen in Oost-Pruisen veel krijgsgevangenen gemaakt en een batterij vermeesterd. In Oalicië werden de Oostenrijkers bij Krasne verslagen. Zij leden ernstige verliezen. De Russen maakten zes officieren en 1250 soldaten krijgsgevangenen. De Duitsche. lezing. BERLIJN, 22 Aug. (Wolif-bureau.) Een sterke Russische strijdmacht trekt op tegen de linie Gumbinnen—Angerburg. Het eerste legerkorps viel den 20sten dezer opnieuw den naar Gumbinnen cprukkendtn vijand aan en wierp hem terug. Daarbij werden £030 Russen krijsgevangen gemaakt en 8 stukken geschut veroverd. Van een zich bij het legerkorj"s bevindende caval ene-divisie was sedert langen tijd geen bszicht ontvangen. Deze divisie is in een gevecht gewikkeld geweest met twee vijandelijke cavalerie-a_vis.es en kwam gisteren we_r ïrset 300 krijgsgevangenen bij het Iste legerkorps terug. Andere Russische versterkingen trekken ten Noorden van de Pregel op. Over het verder optreden van ens leger meet alsncg het stilzwijgen bewaard worden, ten einde den vijand on__e maatregelen, niet van te voren te verraden. Aan de Oostenrijksche grens. WEENEN, 22 Aug. (Wolff-bureau.) Volgens de bladen te Weenen heeft de stadhouder van Galicië het volgende communiqué uitgegeven: "De Russische cavalerie, die gisteren in de grensstreek ten Noorden van Lemberg opereerde, is over de geheele linie teruggeslagen; zij tr-k in wanorde terug. Aan Russische zijde is een generaal gevallen; een generaal is gewond in Int hospitaal te Lemberg opgenomen. De Russen verloren vele dooden en gewonden. Docr de Oostenrijkers werden velen la Ui-gevangen gemaakt. De operaties van Oostenrijk in Servië. SOFIA, 23 Aug. (.Wolfi-bureau.) Van de Servisch-Bulgaarsche grens wordt gemeld, dat het Ocslenrijk-Hongaarsche leger met goed gevolg vooruitrukt in het binnenland van Servië. De Serv-n ze uden van alle kanten ingesloten zijn. Ten gevolge van de geweldige geleden verliezen moet in Nisch een paniek heerschen. Ontelcare Servische vluchtelingen zochten hun toevlucht in de Bulgaarsche grensplaatseti. Daar er in iNisch geen plaats meer is voor gewonden, zijn deze naar Pirot doorgezonden. De Bulgaarsche gezant Tsapraschikow is op weg naar S’ifia. WEENEN, 23 Aug. (Wolff-bureau.) Door het cfiici.ele persbureau van het leger wer-i d.d. 21 dezer het volgende ambtelijk medegedeeld: Op den 20sten Augustus zijn de volgende berichten entvangen: Op het zuidelijke gevechtsterrein Cattaro werden wij zonder gevolg door de Montenegrijnen beschoten. 'Onze vestingen marine-artillerie beantwoordde het vuur met merkbaar grooter uitwerking. Bij Trebinje is het rustig. BiDeca werd matig, maar onafgebroken beschoten. Onze troepen bezetten den Ibden dezer Plevijeen dringen voort over de bcven-Drima; en Urn. Aan de beneden-Drina voerden de troepen den gela.t.n terugtocht volkomen geregeld en door den vijand niet gehinderd uit. Bij Babang vond met goed gevolg een aan val piaats tegen het Zuiaen, waarna de zegevierende troepen, volgens bevel, terugtrokken. (Op het Noordelijk gevechtsterrein trekt men, volgens eigen bericht, met goed gevolg vooruit.) De stemming in Turkije. KCNSTANTINOPEL, 22 Aug. (Wolff-bur.) De bekendmaking der Duitsche overwinning bij Mefz heeft in alle kringen der Turksche bevolking groot enthousiasme gewekt. De Oostenrijksche en Duitsche kolonies richtten een feest aan.

9



600

605

610

615

620

625

Een leugenbericht. WEENEN, 23 Aug. (Korr-bureau.) Groote 'hilariteit verwekte hier het bericht van het Si Petersburgsche telegraafagentschap als zou in Praag een groote revolutie uitgebroken en een aantal bekende Tsechische afgevaardigden terechtgesteld -ijn. Een Servische stelling genomen. BERLIJN, 23 Aug. (Wolff-bureau.) Uit Serajewo werd in den namiddag het volgende gemeld aan den Generalen Stal van de marine: Den 20s’ten Augustus is bij Visegrad een stelling der Serviërs genomen op een hoogte van 954 meter. De marinesoldaten in de eerste linie hadden drie doeden, van wie twee ofi.cie. ren; 21 man werden gekwetst. Het gedrag der manschappen was voorbeeldig. Ons detachement te Skoetari, dat uit deze stad is weggetrokken, sloot zich aan bij het Oostenrijksche leger. Montenegro. ROME, 3 Aug. (Reuter). Een telegram uit Cettinjemeldt, dat een Fransche vloot Cattaro bombardeert. De Montenegrijnen beschieten de forten. De algemeene aanval zal spoedig beginnen. (Cattaro ligt op het kleine strookje Oostenrijks kustgebied dat NoordMontenegro van de Adriatische zee scheidt. De Montenegrijnen beschieten Cattaro dus van de landzijde en de Franschen van de zeezijde. Red.) In de Adriatische Zee. ROME, 23 Aug. (Reuter). "Avanti" meldt, dat er een nieuw zeegevecht op de Adriatische zee zou plaats hebben gehad tusschen Oostenrijksche en Fransche schepen. Oostenrijksche schepen zouden gezonken zijn. Ontscheping van Engelschen troepen heeft plaats gehad. De Engelsche vloot zou Triest gaan bezetten. Gaat Griekenland meedoen? ROME, 23 Aug. (Reuter). Griekenland zond troepen om Servië te helpen. De houding van Italië. RojME, 23 Aug. (Reuter.) Naar de "Tribuna" weet mede te deelen heeft de ministerpresident Salandra, in antwoord op een desbetreffende vraag van de leden der socialistische Kamerfractie, geantwoord, dat zich geen enkel feit heeft voorgedaan, hetwelk een bijeenroeping van het Parlement noodig zou maken. De Regeering zal haar politiek van handhaving der neutraliteit blijven volgen.

630

De minister-president loochende alle berichten over mobilisatie.

635

De Duitschers naar Frankrijk. LONDEN, 23 Augustus. i, Reuter.) De Daily Mail- verneemt, dat twee Duitsche troeptniâcht.n naar het Zuiden, namelijk naar Valenc^ oprukken; de eene over Ninave Grammont, -* andere over Hal.

640

645

Russische overwinningen. LONDEN, 23 Aug. Reuter vernam van de Russische ambassade, dat groothertog Nicolaas de volgende depêche aan zijn regeering heeit gezonden: Na twee dagen was in den slag in de nabijheid van Gumbinnen de overwinning aan de Russische legermachten. Wij weerstcnden drie Duitsche legerkorpsen en namen vele geweren. De Duitschers leden zware verliezen en trokken in wanorde terug, terwij: onze troepen den vijand vervolgden. Dit succes is behaald door generaal Rennenkainpf’s leger. De overwinning is van groote strategische waarde. SINT-PETERSBURG, 22 Aug. (Reuter.) De Russen bezetten GoItap. VïLNA, 23 Aug. (Keuter.) Na een veldslag is Insterburg door de Russen genomen.

650

655

10

De betrouwbaarheid der officieele mededeelingen. BOEDAPEST, 23 Aug. (Wolff-bureau.) Minister Hazai verklaarde in de club van de Nationale Arbeidspartij op een vraag omtrent de betrouwbaarheid der regeeringscommuniqué’s: Als rondborstig soldaat kom ik steeds rond veer de waarheid uit en met de meeste beslistheid verklaar ik, dat er geen grond bestaat voor ongerustheid. In Servië staat onze zaak juist goed. De daar optredende Oostenrijk-Hongaarsche troepen vervullen, ondanks de overmacht van den vijand, hun taak en het is hun zelfs gelukt hun vijand terug te dringen. Ik heb zoo juist een bericht ontvangen, dr.t onze troepen op het Zuid-Oostelijk oorl:. bied een leger van 30 bataljons heeft .versla c;n. Het 10



665

670

675

680

685

690

695

700

communiqué, dat tot misvatting aan lriding gaf, bedoelde alleen te verklaren, dat de groote beslissende gebeurtenissen niet in het Zuiden, dcch in het Noorden zullen plaats .inden. Gevaar voor schepen in de Noordzee. LONDEN, 23 Aug. (Reuter.) Officieel. De admiraliteit vestigt de aandacht der neutral 2endheden er op, dat de vaart in de Noordzee .evaar cplevert. Met schending van de d reffende bepalingen van de Haagsche Convenie gaan de Duitschers voort op de scheepvaart wegen van den handel, drijvende mijn-u 1- leggen. Deze mijnen voidcen namelijk niet aan het voorschrift van de Conventie, dat zij een bepaald aantal uren na de plaatsing vanzelf onschadelijk worden. Ook zijn zij niet volgens een bepaald militair plan geplaatst of tet.md, om tegen de actie van de vijandelijke vleet te dienen. Het heeft er veeleer allen schijn van. dat zij op goed geluk zijn uitgezet, om gevaar op te leveren voor de koopvaardijschepen van Engeland en de neutrale mogendheden. Daardoor is de scheepvaart der neutrale mogendheden aan de grootste gevaren blootgesteld. in de Noordzee zijn — op aanzienlijken at;t:nd van de Engeleche kust — twee Deenche schepen vergaan. Ook zijn in de Finsche Grif twee Nederlandsche schepen, die uit L_weedsche havens kwamen, op mijnen geloopen en vergaan. Ce Britsche admiraliteit wijst er met nadruk p, dat het voor de neutrale schepen van het ;r-cr.ste belang is in Britsche havens binnen te l:open "vóór zij zich in de Noordzee wagen, om daar te worden op de hoogte gesteld van Je vaarwegen, welke door de admiraliteit wor-en vrijgem__ki en op welke de scheepvaart zoo veilig is geteg.akt als onder de huidige omstandigheden mogelijk is. De Britsche admiraliteit beliöudt zich de volle vrijheid voer, om tegen .’..2 e nieuwe wijze van öorlogvoeren haar maatregelen te nemen. Zij zelf heeft nog geen mijnen* laten plaatsen en stelt nog alles in het Ark, om de scheepvaart wegen zooveel moge:i;k open te houden voor den vreedzamen hanLONDEN, 23 Aug. (Reuter). Een officieel bericht meldt, dat het Deensche stoomschip "Maryland" Vrijdagavond op een mijn liep. Een ander Deensch stoomschip, de "Broberg", dat getuige was van het ongeluk, zond twee sloepen uit, die geen spoor van de bemanning van de "Maryland" vonden. De "Broberg" bleef gedurende den nacht voor anker liggen en hervatte het onderzoek te 5 uur des morgens. Het schip stiet echter zelf ook op een mijn en zonk eveneens. Behalve een machinist werd de geheele bemanning gered en aan wal gezet te Lowestoft. Het ongeluk gebeurde op 35 mijlen van de kust op de hoofdroute, door koopvaardijschepen gevolgd. De voorzitter van den Russischen Rijksraad overleden. SINT-PETERSBURG, 23 Aug. (Reuter.) De president van den Rijksraad, Akimofi, is overicden.

705

710

715

720

725

Engelskhe en Duitsche hulpbehoevenden. BERLIJN, 23 Aug. (Wolff-bureau.) De door Ernst Cassél in Londen gevestigde stichting, welke ten dcd heeft Britsctie onderdanen, die in Duitschland in kommer verkeeren, te ondersteunen, hield het na het uitbreken van den oorlog voor plicht, om met hare middelen de noodlijdenden Britten alhier te helpen. Zij is hierbij geleid door de verwachting, dat de door deuzelfdtn Ernst Cassel gevestigde stichting in Engüland op dezelfde, wijze zal handelen tegenover de Duitsche hulpbehoevenden. Voor de noodlijdende Russen. BENLIJN, 23 Aug. (Wolffbureau). Tot leniging van den ernstigen nood, waarin thans vele Russen in het Duitsche Rijk verkeeren, werden heden in de lokalen der Duitsche Bank, in tegenwoordigheid van Rijks- en Staatsautoritelten, twee comités gevormd, uit Duitschers en Russen samengesteld. Een comité zal een inzameling houden onder de hier wonende welgestelde Russen, het andere alt de Sjeengebrachte gelden _éh noodlijdende ' Russen steun v De Duitschers Frankrijk. ANTWERPI Aug. (Havas.) Officieel. Sinds Zaterdag is de toestand rondom Antwerpen zeei* verbeterd. Onze vliegende kolon,nes hebben onze omstreken gehc.l veilig gemaakt. Alle Duitschers, die Antwerpen naderden, werden verjaagd, verslagen of gevangen genomen. Onze troepen bezochten de Kempen, het Land van Waes en de omstreken 11


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 van Mechelen. Nergens venden zij een spoor van vijandelijke troepen. ( De Fransenen en Duitschers zijn slaags in de omstrel.ai van Charleroi, Tamme en Peronae. De Duitschers rukken naar het Zuiden fop. ' 730

735

740

745

750

755

760

765

770

775

780

785

790

Na den dood des Pausen. In de St. Pieter. ROME, 22 Aug. (Reuter.) De Kardinalen hielden heden een tweede bijeenkomst. Omtrent. het besprokene werd volstrekte geheimhouding bewaard. ROME, 22 Aug. (Reuter.) Gedurende den geheelen dag hield de stroom der geloovigen naar de Sint-Pieterskerk aan. Op het plein vóór de kerk was het bukengewoon druk. Om vier uur in den namiddag werd het hek der basihek gesloten en werd begonnen met de voor’ bereidingen voor de bijzetting. De begrafenis van het stoffelijk overschot des Pausen. ROME, 22 Aug. (Reuter.) Hedenavond om zes uur begai het kapittel van St. Pieter itiet de zangers der Sacramentskapel zich naar de basiliek, om het lijk van den Paus te verge’ zeilen. De absolutie werd verricht door Mgr. Ceppetelli. Vervolgens droegen zes sediarii '’(stceldragers) in zwarte kapmantels het lijkbaar de koor-kapel, waar een drievoudige kist was opgesteld en een tafel, met rood damast bedekt. In de koorkapel waren vereenigd tweeien-twintig Kardinalen en het diplomatieke korps, geaiccrediteerd bij den Heiligen Stoel. Nobelgarden verrichtten den e-eredienst. [ De steef kwam te 6 u. 20 in de koorkapel De zanders hieven het "Miserere"; aan, en het stoffeltk overschot werd op de tafel neergezet. Nadat de absolutie verricht was, be"Jekten de sediarii het lijk met een rood laken "en legden het neer in de kist. De kanselier van het kapittel las de acte d-r aanvaarding van het lijk voor, en Mgr. Galli sprak de lijkrede uit. 'De onderprefect van het paleis bedekte het gelaat van den overleden opperpriesler met een witten sluier, en de onderprefect ' der ceremeniën deed hetzelfde met een tweeden ' sluier. In de kist werden neergelegd de acte en drie beurzen, inhoudende de medailles, die geslagen zijn onder het pontificaat van wijlen, Pius X. De deksel van de eerste pijnboomen; houten kist werd te 6 u. 50 gesloten, terwijl de wacht van het Vaticaansche paleis de wapens presenteerde. ROME, 23 Aug. (Reuter.) Z. Em. de Kardinaal-kamerling della Volpe. Kardinaal Merry del Val als aartspriester van de basiliek en de majordomus Mgr. Ranuzzi de Bianchi plaat3ten de zegels op het deksel. Te 7.30 werden ook de deksels van de zinken kist en van de kist van olmenhout gesloten. De stoet vormde zich /opnieuw en de kist werd, geëscorteerd door nobelgardes. geplaatst op een wag-entje, dat door de sampietrini | te-wakers der basiliek) werd geduwd naar het aItaar der "Confessio-, vanwaar. men de kist door middel van een kraan liet zakloen in de krocht. Daarop trokken de Kardinalen zich terug; Mgr. Cepptelli verrichtte opnieuw de absolutie en de sampietrini plaat-1 sten de kist in een voorloopige grafruimte. Te 8 u. 10 was de plechtigheid geëindigd. De basiliek was electrisch verlicht. Slechts een dvi. zerttar genoodigden waren aanwezig. De bijzetting. 4 ROME, 22 Aug. (Van onzen bijzonderen C-rr-spcudeut.) Te 4 uur werd de gelegenheid voor het publiek, om het stoffelijk cverschct een laatsten groet te brengen, gesleten. Alsdan werden de voorbereidingen getrcüen voor de eerste bijzettiag et begrafenis, welke te 6 uur heden- (Zatetr_ag)-n_miüuag plaats vend. Het kapittel van het Vaticaan, voorafgegaan door de poenitentiarii, welke brandende kaarsen droegen, begaf zich van de sacristie naar de S-cramen.sA.apel. Aldaar zegende de deken der kanunniken het lijk en hief de Miserere- aan. Htt stoffelijk overschot werd alsdan middenin de kapel geplaatst. De cppercerenv-niemeester legde een rocd kleed over het lichaam, dat door de edelgarden werd opgenomen en ineen cvpressenhouten kist gelegd, gevoerd met karmozijnrood. De levensbeschrijving op perkament, grborgen iii glazen koker, werd, benevens zooveel munten als de Paus regeeringsjaren telde, in de kist gelegd. Het deksel werd verzegeld met het zegel van den Kardinaal-kamerling. De Cypressen-kist werd in een locden kist en deze in een olmenkist geplaatst. De lijkkist werd alsnu op een sarcofaag gezet, alwaar het stoffelijk overschot blijft rusten tot het eigenlijke graf gereed is. De stoet van Kardinalen trok zich alsnu terug en de plechtigheid was geëindigd. BUITENLAND. De Duitsche overwinning bij Metz. De eerste groote veldslag in dezen oorlog is dan door de Duitschers, onder het opperbevelhebberschap van den Beierschen kroonprins, gewonnen bij Metz. Berlijn en Weenen verkeerden dientengevolge Donderdagavond in jubelstemming. In eerstgenoemde 12



795

800

805

810

815

820

825

830

835

840

845

850

855

stad hield de bekende veldmaarschalk Von der Goltz een geestdriftige toespraak tot de menigte voor het hotel Bristol "Unter den Linden". De stad hangt vol vlaggen; zelfs in de armste arbeiderswijken is geen huis, dat niet vlagt. De druk, die in de laatste dagen op het volk en het zakenleven lag, schijnt ineens weggenomen. Is deze overwinning er dan eene van zóó groote beteekenis? Ja, zegt een bericht uit Berlijn, zij schijnt inderdaad van beslissende aard ten aanzien der verdere ontwikkeling van de gebeurtenissen. De opgave der cijfers van de gevangenen — 10,000 (Red.) — en van het buitgemaakte geschut, is ondanks de grootte der reeds gemelde Fransche verliezen, nog niet eens volledig; ze zijn stellig nog höbger. En de officieuze "Norddeutsche Allgemeine Zeitung" de overwinning bij Metz besprekende, komt tot dit besluit: "Wij waren door een web van leugens omsponnen. Als oorlogen met drukinkt en krantenpapier uitgevochten werden, dan zou Duitschland reeds morsdood zijn. Het is steeds de Fransche manier van doen geweest, zich in slaap te laten wiegen door fantastische zelfbegoochelingen tot het ontwaken en de ineenstorting kwamen op hetzelfde oogenblik. Met het reusachtig leugenapperaat dat in deze weken door Franschen en Engelschen in beweging werd gezet heeft men echter nog een zeer bepaald doel voor oogen gehad. Het was er om te doen de neutrale staten te bewegen positie te kiezen tegen Duitschland en Oostenrijk-Hongarije vóór de feiten van het slagveld de beslissende woorden spraken. Heden is de eerste groote overwinning, die meetelt, aan de geheele wereld bekend. Daarmee is de sluier, der begoocheling verscheurd. Ons leger heeft de proef glansrijk doorstaan. Bovenmate dankbaar en trotsch groet Duitschland zijn dappere zonen". In Metz zelf heeft de officieele bekersmaKttg van het succes der Duftsche wapenen aanleiding gegeven tot groote geestdrift onder de bevolking. Op bevel van den "Oberburgermeister" werd dadelijk de vlag op het Stadhuis uitgestoken en de Keizerklok in den Dom geluid. De straten waren rijk met vlaggen getooid. Het stadhuis was ’savonds geïllumineerd. Op eenige plaatsen in het centrum der stad kwamen duizenden op straat bijeen en werden toespraken gehouden en "hoch"geroep aangeheven, dat geestdriftig werd ontvangen. Tot laat in den nacht werden voortdurend vaderlandsche liederen gezongen. Van Fransche officieele zijde wordt omtrent deze Duitsche overwinning het volgende gemeld: "Officieele Duitsche telegrammen hebben gemeld, dat de door ons op 20 Augustus in Lotharingen geleden tegenspoed den 21 sten in een vlucht is ontaard, gedurende welke 10,000 man van ons gevangen zouden zijn gemaakt en 50 kanonnen vermeesterd. Dit zijn belachelijke overdrijvingen. Het succes der Duitschers in Lotharingen was nietgrooter dan dat van ons in den Elzas. Het aantal dooden, gewonden, krijgsgevangenen en vermisten is gezamenlijk nauwelijks 10,000. Gedurende onzen terugtocht hebben geen Duitsche afdeelingen de Meurthe (die op een afstand van ± 20 K. M. evenwijdig aan de grens van Lotharingen op Fransch gebied langs Lunéville en Nancy loopt) overschreden en Fransche troepen hebben het fort bij Nancy bezet gehouden. - "Deze tijdelijke tegenspoed, welke gevolgd is op een’ krachtige voorwaartsche beweging onzerzijds, is niets dan een episode in de worsteling, die noodzakelijkerwijs talrijke malen aan eb en vloed onderhevig zal zijn. Onze troepen in Lotharingen zijn nog steeds vol vuur en verlangen niets anders dan te overwinnen en hun dooden te wreken." "Het is zeker," zoo luidt een ander officieel bericht van de regeering te Parijs, "dat, indien onze verliezen gedurende de laatste drie dagen ernstig zijn geweest, die van de Duitschers dat evenzeer waren." GEMENGDE BERICHTEN. De katholieke Geestelijkheid en de Oorlog. De katholieke geestelijkheid in Duitschland staat in deze ernstige tijden het vaderland trouw terzijde. Reeds vermeldden we uitvoerig de aansporingen der bisschoppen en de talrijke voorbeelden van vaderlandsliefde, welke door de .priesters zijn gegeven. Vele kloosters zijn ter beschikking gesteld van den ambulancedienst. De paters Franciscanen’hebben al hunne huizen aangeboden om te worden ingericht tot nood-hospitalen. Ongeveer 180 paters verrichten ambulancediensten. Evenals de Paters Jezuieten van het klooster te Valkenburg zijn verleden week ook die van het Bonifatius-huis bij 's Heerenberg over de grenzen gegaan, naar Wezel. Reeds van te voren was het geheele noviciaat, bestaande uit 53 novicen vertrokken. De jongere paters hebben zich allen voor veld of hospitaaldiensten aangeboden. Thans staat het Bonifatiushuis, dat vóór eenige weken nog door 110 Jezuieten was bewoond, bijna geheel verlaten. Alleen eenige Jeer bejaarde en gebrekkige paters zijn achtergebleven. Ook uit Luik zijn vele Duitsche kloosterlingen vertrokken. De paters Salesianen, die daar een groote onderwijsinrichting bestuurden, hebben België verlaten, om zich ter beschikking te stellen van de militaire overheid. Wat moet er niet zijn omgegaan in de harten dier geestelijken, die het land,-waar zij jarenlang gewerkt hadden, gastvrijheid genietenden gastvrijheid verleenend, moesten 13


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 verlaten om de eigen Heimat bij te staan in den strijd tegen den "Erbfeind". 860

865

870

875

880

885

890

895

Te veel ijver. BINNENLAND. Amsterdam, 24 Augustus. EEN VOORBEELD. Bij den Minister van Binnenlandsche Zaken is ingekomen van iemand, die verzoekt zijn naam geheim te houden, de volgende brief: Am si er dam, 10 Augustus 1914. Aan Zijne Excellentie den Minister van Binnenlandsche Zaken te 's-Gravenhage. Te oud, om mij, zoo noodig, persoonlijk ter beschikking van de Regeering te stellen voor de verdediging van ons land, heb ik mij afgevraagd op welke wijze ik en zoovele anderen, die irf mijn geval verkeeren, van hunne opofferingszindheid kunnen doen blijken, en ik ben tot het volgend besluit gekomen. Ik verbind mij tegenover Uwe Excellentie in 's Rijks schatkist, ten behoeve van een Fonds voor de verdediging van het Rijk en de koloniën, te storten tien percent van het vermogen, dat ik na afloop van den tegenwoordfgen oorlog zal bezitten. Als maatstaf voor de grootte van mijn vermogen zal gelden mijne eerste aangifte voor de vermogensbelasting minstens 12 maanden na het sluiten van den vrede tusschen Duitschland, Frankrijk en Engeland. Bij vroeger overlijden zullen mijne erfgenamen verplicht zijn voor hetzelfde doel tien procent van mijne nalatenschap in 's Rijks schatkist te storten. Mocht voor de dekking van de nu gemaakte en nog te maken oorlogskosten of voor de verdediging van onze koloniën eene extra belasting geheven worden, dan behoud ik mijnen erfgenamen en mij zelf het recht voor, om de bovengedane toezegging .tot de helft te verminderen of de extra belasting, voor zoover zij van het vermogen, op de wijze van de Duitsche "Wehrsteuer" geheven wordt, van de verschuldigde bijdrage af te trekken. Als het blijkt, dat mijn vermogen na afloop van den oorlog niet verminderd is, dan zal de door mij toegezegde bijdrage eene som uitmaken van circa f 120,000. Ik vermeld dit, in de hoop, dat velen, die, naar ik verwacht, mijn voorbeeld zullen volgen, hetzelfde doende, de Regeering in staat zullen stellen, te beoordeelen, wat voor het door mij bedoelde fonds aan vrijwillige bijdragen te verwachten is. Zijn er onder de vermogenden, die zich alleen tot het doen eener bijdrage, als door mij toegezegd, willen verbinden, mits zij rie _r."criieid hebben, dat een groot bedrag bijeenkomt, laten zij dan de voorwaarde stellen, dat naar den vermogenstoestand, volgens de laatste aangifte, minstens honderd millioen aan bijdragen worden toegezegd. Ik wensen die restrictie niet te maken, maar ik kan het begrijpen, dat anderen dit wel wenschen. Tijdens mijn leven mag aan niemand medegedeeld worden, wie de schrijver van dezen brief is. Voor deze daad wensch ik lof, blaam of dank van niemand. De Regeering, hooglijk waardeerende de offervaardigheid van welke dit aanbod blijk geeft, is gaarne bereid zich met de vorming van een fonds als is voorgesteld, te belasten. Zij, die daartoe willen meewerken langs den aangegeven of een soortgelijken weg, gelieven zich bij den Minister van Binnenlandsche Zaken aan te melden.

900

RAAD VAN STATE. De Raad van State’kwam Zaterdagavond in buitengewone vergadering bijeen.

905

DEELNEMING. De adjudant van den Prins heeft Zaterdagavond namens Z. K. H. in het gebouw der Pauselijke legaten te 's Gravenhage een bezoek van rouwbeklag afgelegd wegens het overlijden van den Paus.

910

KOLEN EN VEE. Engeland heeft alle beperkingen voor den uitvoer van steenkolen ingetrokken. Van een wederopenstelling van België voor den vee-invoer uit Nederland is ambtelijk te 's Gravenhage niets bekend.

915

920

TIJD.OPHEFFING VERBOD UITVOER. Bij de Kon. Besl. van 20 en 21 Aug. is het verbod van uitvoer van rogge en roggemeel, thee, chinine-sulfaat en chininezo uten, benevens kina-alcaliod-verbindingen, van salpeterzuur, van soda, van potasch, van alcohol, van zwavelzuur, van ammonium carbonaat, antimoon-regulus tijdelijk opgeheven. ONZE BROODVOORZIENING. Tot ons leedwezen hebben wij, zij het ook buiten onze schuld, de meelfabrikanten noodeloos opgeschrikt door ons bericht over de voorgenomen regeeringsmaatregelen ten aanzien van hun fabrieken. Op het oogenblik, waarop wij het bericht afzonden, was het volkomen juist, daarna echter heeft de regeering bij nadere overweging, bezwaren ontmoet, die niet aanstonds waren voorzien en heeft zij haar aanvankelijk voornemen 14



930

935

940

945

950

955

960

965

970

975

980

985

15

dientengevolge laten varen. Dit laatste vernamen wij te laat. De fabrieken kunnen dus als gewoonlijk blijven malen. "Hbld". STADSNIEUWS. Een geheimzinnige trein. Zaterdagnamiddag om circa 5 uur passeerde te Amsterdam aan het Centraal-station een geheimzinnige trein, bestaande uit: één D.-wagen, één vrachtwagen en een locomotief. Op den trein bevonden zich Hollandsche militairen; terwijl in den trein eenige Engelsch sprekende personen zaten. Eetj der compartimenten was geheel bezet met kleine koffertjes. De trein kwam uit Rotterdam, stopte eenige minuten aan 't station en stoomde toen verder in de richting Amersfoort. Vermoedelijk heeft men hier te doen met een geldtransport voor Amerikanen en afkomstig van het Amerikaansche oorlogsschip "Tennessee", dat op het oogenblik te Rotterdam ligt. DE OORLOG. De Engelsche geldmarkt. BERLIJN, 22 Aug. (Wolffbureau). De abnormale toestand op de Engelsche geldmarkt te Londen duurt voort. In weerwil van de tusschenkomst der regeering, worden door de Bank van Engeland wissels ook van eerste Engelsche huizen niet meer geaccepteerd, zelfs niet tegen cognossementen en gewaarborgde credieten. Duitsche overwinning op de Russen. LEMBERG, 22 Augustus. (Korr. Bureau). De "Przegled Lwowski" meldt: In de nabijheid van Radziechow op de’ Oostenrijksch-Russische grenzen ontstond gisteren tusschen een sterke afdeeling Russische infanterie en cavalerie en onze troepen een heftig gevecht. Onze troepen bestonden uit eenige compagnieën infanterie, welke door huzaren werden gesteund. Een dappere. aanval met de bajonet dunde in korten tijd de rijen van den vijand. De Russen vluchtten in wilde paniek en lieten vele dooden en gewonden achter. Onze troepen toonden groote dapperheia en onverschrokken moed. Zij verlorer geen man. Ook het aantal gewonden is zeei gering. Russische overwinningen. ANTWERPEN, 22 Aug. (Reuter). Een mededeeling van de Russische legatie luidt: In OostPruisen bij Bilderveld werd een slag geleverd De Russen namen vele soldaten gevangen ei een batterij werd veroverd. In Galicië werden de Oostenrijkers bij Krasnih met groote verliezen geslagen. Zes officieren werden gedood, 1250 soldaten zijn krijgsgevangen. Een schijn-gevecht. LONDEN, 22 Aug. (Reuter.) De "Figaro" verneemt uit Rome, dat een telegram uit Triest melding maakt van een hevig gevecht, dat in den loop van den nacht van 20 Augustus de Oostenrijksche schepen zouden hebben geleverd met een denkbeeldigen vijand. "De zonen van Garibaldi." De "Petit Joumal" meldt, dat drie zonen van Garibaldi, waaronder generaal Joseph Qaribaldi, uit Mexico naar Parijs zijn gekomen en gisteren hun diensten aan Frankrijk hebben aangeboden; zij zijn voornemens een vrijwilligers-korps op te richten en verklaren een leger van 50.000 soldaten’op de been te kunnen krijgen. Zij zijn in het bezit van auto’s, motorrijwielen en zelfs vliegmachines. Persberichten. PARIJS, 22 Aug. (Reuter). De senotor Gervais schrijft in de "Matin": Wij wenschen; .dat Holland op practische wijze de plechtige verklaringen bevestigt, die niet alleen betroffen de territoriale onzijdigheid, doch ook de politieke en economische onzijdigheid. De "Excelsior* verneemt van bevriende zijde uit Rome, dat de Italiaansche openbare meening eenstem.::ig de gewapende inmenging wenscht tegen Oostenrijk. De "Eclair" zegt, dat in Italië de algemeene mobilisatie is bevolen. De "Gaulois" verneemt uit Venetië, dat een oude Engelsche kanonneerboot bij den ingang van de Roode Zee twee groote Duitsche schepen heeft genomen. Duitschers in België. TERNEUZEN, 22 Aug. (Eigen bericht) Volgens inlichtingen van hedenmorgen zijn de Duitsche troepen, die tot Aalst waren doorgedrongen, vandaar in Zuidwestelijke richting verder getrokken. (Dus niet naar Gent zooals gisteren werd verwacht.) Naar het blijkt nemen zij de richting Kortrijk—Rijssel. Het binnentrekken der Belgische troepen in de stelling Antwerpen is voltooid. Een van het front gekomen Belgische soldaat deelt mede, dat reeds in den aanvang dezer week in het Zuidoosten van België 15



995

1000

1005

1010

1015

1020

1025

1030

1035

1040

1045

1050

1055

een machtig Fransch leger aanwezig was. HULST, 22 Aug. (Eigen bericht). Van alle torens der Belgische gemeenten ".langs de Zeeuwsch-Vlaamsche grens wappert de witte vlag, terwijl de Belgische vlag is ingetrokken. PARIJS, via LONDEN, 22 Aug. (Reuter)." Een officieele mededeeling meldt, dat de samentrekking der Belgische troepen op Antwerpen heden zonder wanorde is beëindigd. Het moreel der troepen is uitstekend. In Aerschot hebben de Duitsche troepen den burgemeester en een groep inwoners, die hem vergezelden, doodgeschoten., De feiten zijn door een officieel rapport geconstateerd. Uit Frankrijk. PARIJS, via Londen, 22 Aug. (Reuter.) Een gewonde sergeant, die van Lotharingen teMarseille aankwam, dankte zijn leven aan een borstbeeld van den keizer. In een dorpsschool nam hij het weg als curiositeit en stak het in zijn ransel. Kort daarna trof hem een Duitsche kogel van terzijde en wierp hem voorover. Toen hij weer opstond, bevond hij, dat de kogel afgestuit was op 's keizers hoofd, terwijl een eind van de bekende snor was afgebroken. Het leven wordt hier, nu de mobilisatie zijn einde nadert, buitengewoon goedkoop. Er is veel rollend materieel, het handelsverkeer is hersteld. Er komt van allerlei meer voorraad. Daar het aantal verbruikers zeer verminderd Ï5, dalen col. de prij_©n, ho"wpl Hp i.orVnop**-trachten ze op peil te houden. Kalfsvleesch wordt nu goedkoop verkocht, gemiddeld tegen 9 a 10 stuivers het pond; rundvleesch tegen 11’ a 12 stuivers; het zijn bijna de laagste prijzen, die ooit zijn gevraagd; groenten en fruit zijn er in overvloed en worden tegen lage prijzen verkocht; alleen visch is wat schaarsch, hoewel de prijs toch normaal blijft. Onder de vele jonge Franschen, die nog niet zijn opgeroepen doch als vrijwilliger dienst namen, behoort de achttienjarige Max Barthou, zoon van den ex-premier; hij is ingedeeld bij het 18de regiment huzaren. Prins Louis van Monaco, die eenigen tijd diende bij de Afrikaansche jagers en als kapitein terugkeerde, is op eigen verzoek in zijn rang hersteld en komt bij den stafjvan het veldleger. De Dardanellen vrij. KONSTANTINOPEL, 22 Augustus. (Wolffbureau) De Porie richtte tot de hier tet stede gevestigde buitenlandsche gezantschappen een nota, waarin wordt medegedeeld, dat de handelsschepen de Dardanellen vrij kunnen passeeren. Kozakken teruggeslagen. WEENEN, 22 Aug. (Reuter.) Korr.. Bureau. Een vijandelijke afdeeling kozakken, welke in de richting naar Sokal was doorgedrongen en versterkt was door infanterie werd gisteren door onze voorposten aangevallen en na een kort gevecht verslagen. Een brigade werd volkomen in de pan gehakt; vele soldaten zijn krijgsgevangen gemaakt en veel oorlogsmateriaal werd genomen. De Russen in Pruisen. ST. PETERSBURG via Lenden, 22 Aug. (Reuter.) Een ofiicieel communiqué van het legercommande bevestigd, dat 19 dezer eeiï Russisch leger ofiensief optrad in het district Gumcinnen, waar het binnenviel en zich handhaaft de. Den volgenden dag werd de strijd voortgezet en behaalden de Russen nieuwe successen, De cavalerie nam tw_ee kanonnen. Aan dit gevecht namen 15 Duitsche regimenten infanterie deel. De inneming van Brussel. Omtrent de overgave van Brussel wordt ons nog gemeld: Toen burgemeester Max een bevredigend antwoord had gegeven aan den Duitschen bevelhebber, werd hij naar een v eldtelefoon geoerd om zijn verklaringen aan den Duitschen Generalen Staf te bevestigen; de gewone telefoon was, zooals men weet, doorgesneden. Den burgemeester werd uitdrukkelijk verklaard, dat de Duitschers Brussel niet zouden bezetten en dat zij enkel de stad zouden om- en doortrekken; ook dat de Duitsche vlag niet over de hoofdstad geheschen zou worden en dat de bevolking met rust zou worden gelaten. De overgave van de stad moe*t geschied zijn op initiatief van den koning. Reeds des morgens om zes uur was burgemeester Max den bevelhebber der Duitsche troepen tegemoet gegaan. Volgens sommige bladen zou de gezant der Vereenigde Staten te Brussel zich bij den heer Max gevoegd hebben met de officieele zending om in naam zijner regeering te verklaren, dat de Vereenigde Staten de stad Brussel onder hun bescherming wenschen te nemen. Wij laten deze laatste mededeeling volkomen voor rekekening van deze bladen. De Duitschers zijn thans op weg naar Rljssel langs drie verschillende wegen, Ninove, Aalst en 'Hal; zulks was voorzien door den Staf van het Belgische en het Fransche leger.

16


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 Na den Dood des Pausen. De opvolger van Z.H. den Paus. ROME, 22 Augustus. (Reuter). De "Tribuna" zegt, dat Z. Em. Kardinaal Ferrata hoogstwaarschijnlijk de opvolger zal zijn van Z. H. Pius X z.g 1060 DE OORLOG, 24 augustus 1914 (bestand 57?) [DE TIJD, No. 20366] [Maandag 24 Augustus 1914] 1065

1070

1075

1080

1085

1090

1095

1100

1105

1110

1115

1120

DE OORLOG. De lijkenvelden. — Van de grensdorpen te Brussel. — Een interview met minister Broqueville. — De toestand in Luxemburg en Antwerpen. TELEGRAMMEN. De lijkenvelden. MAASTRICHT, 23 Aug. (Van onzen oorlogscorrespondent T.) Sinds eenige dagen is het buitengewoon stil in de streek van Visé, waar de gruwelen en excessen van den modernen oorlog op niet te beschrijven wijze hebben plaats gehad. Ik was Zaterdagmiddag nog eens een kijkje gaan nemen; in de verte zag ik reeds het kerkje van Mouland en het college Sint- Hadelin te Visé. In Mouland zelf is het doodsch, stil; er hing een afgrijselijke lucht van lijken. Tientallen cadavers van varkens en koebeesten zijn aan de verrotting prijs gegeven. De meeste huizen zijn afgebrand en de enkele, die er nog staan, zijn zonder ruiten, deuren en meubelen. Doch het meest trof me, dat de handen van sommige in den grond gestoken soldaten of burgers boven den grond uitstaken. Dat was een allertreurigst gezicht; de handen waren reeds zwart, en de lijken zijn slechts met een paar decimeters aarde bedekt... Huiverend en sidderend verliet ik het kerkhof te Mouland, een welvarende gemeente was platgebrand. En ik dwaalde verder, en bracht den zakdoek aan den neus, want de lijklucht werd ver door den wind gedragen. Ik ontmoette een paar un! hun die blijkbaar patrouille reden, en met vt een gesprek aanknoopte; zij bleken Katholieken te zijn. Met verbazing en leedwezen vernamen ze dat den Paus was overleden. Reeds weken bleken ze zonder nieuws te zijn, zoodat ze al evenmin wisten, dat Brussel door de Duitsche troepen bezet werd. En ijlings reden ze weg, om het groote nieuws aan hun kameraden te gaan vertellen. Wat verder zag ik hoe de Duitschers een nieuwen weg hebben aangelegd; de te Visè gearresteerde burgers moeten de Duitsche soldaten flink helpen. Een Duitsch onderofficier vertelde nog, dat de "zivilisten" "pro stunde" worden betaald. Dan zag ik een groot terrein, met stokken in den grond gestoken. Om de stokken was stroo gewonden. Daar rusten de Duitsche krijgers, die vóór Lixhe sneuvelden. Geen schot werd in de landschappen gehoord. 't was ijzig stil. Nu en dan vloog er een vlucht kraaien krassend over de akkers. De zon goot haar stralen over het heuvelachtige terrein in 't Zuiden: één bont tapijt van kleuren. Welkeen verschil met enkele dagen geleden! De oorlog heeft ih deze 'streek zijn bloedende taak volbracht. De oogst ligt vertrapt, waar de zeis van den landman moest blinken, liggen de boeren en krijgers den dag der opstanding te verbeiden. In de Belgische grensdorpen. Men schrijft ons uit Limburg: Om verkeerde gevolgtrekkingen ten aanzi.n ler in Belgische grens-orp.n gepleegde gruwelen te voorkomen, is het goed het volgen
17



1125

1130

1135

1140

1145

1150

1155

1160

1165

1170

1175

1180

1185

Bruggen over de Maas. EIJSDEN, 23 Aug. (Van een particulieren correspondent.) Over de Maas ten Lixhe wordt door de Duitschers nog een nieuwe brug geslagen, zoodat zij, brug gereed gekomen is, over drie Maasbruggen beschikken. Bovendien zijn Duitschers bezig met het herstellen der Maasbrug te Visé, door de Belgen gedynamiteerd.

zuiden van als deze de gedeeltelijk

Belgische vluchtelingen. MAASTRICHT, 23 Aug. (Van onzen Maastrichtschen correspondent). Nu in Zuid-Limburg duizenden vluchtelingen uit België met de meest mogelijke gastvrijheid zijn ontvangen, en de Maastrichtsche bevolking, evenals die van de dorpen, zich uitput, om het door de emigranten geleden ziele- en lichamelijk lijden zooveel mogelijk te doen vergeten, stemt het droevig somwijlen nog te moeten hooren uit den mond van enkele uitgewekenen, dat Holland ten opzichte van België niet "schoon" heeft gehandeld. En als dan op den man af wordt gevraagd, waarin in 's hemelsnaam het niet "schoone" van Nederland toch bestaat, dan beroepen ze zich op een in den aanvang van den oorlog verspreid bericht in de "gazet", de Holland met Duitschland eene lijn zou hebben getrokken. Zie, zulke ontboezemingen zijn betreurenswaardig, doch worden den armen menschen van ganscher harte vergeven, als men zich in hun overkropt gemoed kan indenken, en als men weet dat een Belgisch-Limburgsch blad, dat de "primeur" had van het al te dwaze bericht, tot nu toe verzuimt heeft een openlijke en eerlijke rectificatie te plaatsen, waartoe de feiten toch dwingen. De schrik zit er bij de landelijke bevolking zóó in, dat de roep "de Duitschers komen" hen allen tot vluchten aanspoort, naar het gastvrije Nederland. Niet alleen de gewone menschen laten hun boeltje in den steek, doch zelfs de kasteelheeren zoeken een goed en veilig heenkomen, hun bezittingen aan de genade of ongenade van de Duitschers overlatende. Nu komt het ons voor, dat bij velen het vluchten geen zin heeft; doch de eene maakt den andere het hoofd op hei, en zoo komt de Duitscher in meestal geheel verlaten dorpen. De plattelandsbewoners hebben reeds zooveel gehoord en gelezen van de wijze, waarop de Duitschers elders hebben huisgehouden, dat zij zelfs hunne komst niet meer afwachten en, met achterlating van nagenoeg al hun hebben en houden, helveege lijf trachten te bergen en allen, die hun dierbaar zijn, in veilige haven beproeven te brengen. Dat er echter, ook nog Belgische gemeenten zijn, welker bewoners niet zoo’aanstonds het hazenpad kozen, is van algemeene bekendheid. Zoo zitten de Duitschers b. v. te Hasselt te midden van de rustige bevolking, die geniet (?) van de inkwartiering der Duitsche troepen. Slechts zeer weinigen — behalve 't garnizoen — hebben de stad verlaten, 's Avonds om 7 uur moeten de herbergen gesloten zijn en er mag geen sterke drank worden geschonken, noch aan de soldaten, noch aan de burgerij. De toestand in Brussel. Volgens mededeelingen van uit Brussel te Mechelen aangekomen personen was Zaterdag de toestand te Brussel kalm. Verschillende magazijnen waren weer geopend. Vaste uhlanenpatrouilles zijn geposteerd bij de stations, het postkantoor, de banken, de beurs en de Grand Place. De bevolking neemt op voorbeeldige wijze de door burgemeester Max aanbevolen voorzorgen in acht. Eigenaardig is wel, dat de Regeering nog steeds niet officieel de voorwaarden kent, welke tusschen burgemeester Max en den Duitschen legercommandant zijn overeengekomen. Het is niet mogelijk daaromtrent inlichtingen te verkrijgen. De omgeving van Brussel wordt zeer scherp bewaakt. Het schijnt de bedoeling der Duitschers te zijn, Brussel te isoleeren van het overige deel van het land. Het aantal Duitsche soldaten te Brussel wordt op slechts 3000 geschat. KEULEN, 22 Augustus. (Eigen bericht). Te Brussel is door de Duitsche militaire overheden een commissie ingesteld tot een ambtelijk onderzoek van de tegen Duitsche inwoners begane gruwelen. Reeds is vastgesteld dat meer dan 100 Duitsche handelsondernemingen door het gepeupel zijn verwoest. Ook werden tientallen Duitschers bevrijd, die wedenechtelijk in de gevangenissen waren opgesloten. TERNEUZEN, 23 Aug, (Eigen bericht.) Het schijnt te worden bevestigd, dat de Duitschers niet naar Gent komen, doch de vallei van den Donder volgen op hun weg naar Frankrijk. Duitsche officieren informeerden naar den weg van Enghien. Te Wetteren kwamen 200 uhlanen en eischten het op het postkantoor aanwezige geld. Ook noodzaakten zij den burgemeester dezer plaats om de gemeentekas over te geven. Een politiek persoon, die Vrijdag nog te Antwerpen vertoefde, verklaarde aan een der medewerkers van "Het Laatste Nieuws" te betwijfelen of de Fransche en Engelsche troepen met de Belgische samen werken. De "Flandre Überal" merkt evenwel op, dat het Fransche leger door ruiterij was vertegenwoordigd, welke Woensdagavond zich nog al ver in het land bevond alsmede Fransche infanterie, 18



1190

1195

1200

1205

1210

1215

1220

1225

1230

1235

1240

1245

die evenwel te ver verwijderd was om krachtig op te treden. Het treinverkeer te Gent is hersteld op alle lijnen, behalve in de richting van Aalst en Charleroi. TERNEUZEN, 23 Aug. (Eigen bericht.) De Duitschers trekken aan op Charleroi en Rijssel, over Ninove, in colonnes van honderdduizend man. Sinds eene heele week wordt er gevochten in de omstreken van Namen. Men zal weldrakunnen spreken van een tiendaagschen veldslag. De strijdt splitst zich meer en meer tot een soort van Quatre-Bras, waarvan Namen het middelpunt vormt. De Franschen dringen van alle zijden op en het is niet te ontkennen, dat Luik het doel schijnt van hun opmarsch. Tusschen Bergen en Namen is even hevig gevochten als tusschen Neufchateau en Dinant. De posities der Franschen. die reeds een groot gedeelte van.Luxemburg bezet hebben, netten veel gunstiger dan de stellingen der Duitschers. Te Gent zijn vele treinen met vluchtelingen uit Charleroi aangekomen, waar hevig gevochten wordt. Verschillende dorpen tusschen Leuven en Aalst zijn bezet om het gros van het Duitsche legei den doortocht te verzekeren. Uhlanen-patrouilles zijn gesignaleerd langs den rechteroever van de Schelde en hebben enkele dorpen bezet om den rechtervleugel van het Duitsche leger te beschermen. Het dappere België. ESSCHEN, 22 Augustus. (Van een bijzonderen correspondent. Vertraagd.) Negen dagen geleden viel de slag van Haelen. Een week na dit gevecht, waarbij de Duitschers de velden en landwegen van dit dorpje bezaaid met lijken achterlieten, drongen zij pas door tot Diest en — over dezelfde frontlijn — tot Thienen. De Belgische vijand ontving een week lang versterkingen en de dagen, welke op den slag van Haelen volgden ontving hij weer versterkingen. Diest ligt slechts een tiental kilometers van Haelen; Sint Truien een kleine twintig kilometers van Thienen. Zijn dat voldoende vorderingen — gedurende ir eer dan eene week! — voor een verre van overmachtigen vijand, wiens mitrailleuse-.coinpagnieën acht van deze moordtuigen tellen, terwijl de Belgische er slechts twee bezitten? Er volgde echter een nieuw gevecht tusschen Diest en Aerschot, tusschen Thienen en Leuven, tusschen Eghezee en Waver, alles over hetzelfde front. De vijand ontving voortdurend versterkingen, de Belg stond alleen, zooals mij niet.zonder ontmoediging een bestoven strijder uit de linie van Thienen op zijn vlucht naar Antwerpen vertelde. Limburg, de Hespengouw, Brabant en de Kempen schijnen door den Staf der geallieerden helaas uitsluitend toevertrouwd aan den heldenmoed der Belgen. Er had een nieuw moorddadig gevecht plaats, dat een heelen dag duurde. Daar kwamen 2 regimenten in 't vuur, die reeds streden om Luik en opnieuw hielden zij weer lang stand. Vliegers hadden de vijandelijke stellingen verkend en bericht gebracht van de ontzettende overmacht, doch men hield stand. Niemand weet hoeveel Belgen er vielen, niemand weet hoeveel Dtütsrhe s er sneuvelden bij dezen stormloop, waaraan al de machten van den krijg deel namen. De Belg heeft echter een andere natuur dan de Duitscher. Het lijkt alsof hij de doods-kansen uittelt: hij behoudt zijne individualiteit. Zoolang hij dertig kansen heeft om niet geiro fen te worden en te treffen vecht hij als een leeuw, doch als hij nog maar vijf kansen heeft om niet getroffen te worden, bedenkt hij of hij zich straks niet nuttiger kan maken en trekt terug. De Duitsche bataljons hebben alle hunne commandeerende en opjagende officieren achter zich. En zoo konden de Duitschers met gewapende automobielen Leuven binnenrennen, gelijk zij deden in Luxemburg, in Visé! Woensdag waren ze in Leuven, Donderdag trok de cavalerie Brussel binnen, terwijl het Belgisch leger reeds onder de dekking stond van Antwerpen’s forten. Negen dagen na den slag van Haeilen! Zoo deze overwinning niet te veel manschappen gekost heeft, in ieder geval kostte zij te veel tijd. De Belgische regeering kan daarom gerust en eenvoudig melden: "Het leger, dat voor Antwerpen staat, heeft zijn plicht, méér dan zijn plicht gedaan." HUST, 23 Aug. (Eigen bericht) Rondom Gent hebben de Belgen de spoorwegen opgebroken. De polders rondom de stelling Antwerpen worden geïnundeerd.

1250

Een Engelsch eskader voor Ostende. OSTENDE, 23 Aug. (Eigen bericht. Vertraagd). Zaterdagmiddag verscheen een Engelsch eskader bestaande uit twee kruisers, twee dreadnoughts en zes torpedoboot-vernielers, voor Ostende. De commandant heeft instructies om het vuur te openen op Duitsche troepen, die zich eventueel aan de kust vertoonen. 19



1260

1265

1270

1275

1280

1285

1290

1295

1300

1305

1310

1315

De burgemeester heeft zich tot den commandant gewend met het verzoek niet te schieten alvorens de Belgische autoriteiten het juiste oogenblik daartoe gekomen achten. Het Engelsche eskader ligt thans in volle zee. De burgemeester heeft een proclamatie tot de bevolking gericht in denzelfden geest als de proclamatie van den Brusselschen burgemeester. Een interview met Minister de Broqueville. ANTWERPEN, 21 Aug. (Eigen bericht.) Geen nieuws, 'goed nieuws, zegt men, en dit is ons heden eens te meer verzekerd door den minister van oorlog. Wees maar niet ongeduldig, zeide ons baron de Broqueville. Nieuws mag ik U nog niet geven, maar dit kan ik U zeggen, dat alles beter van stapel loopt, als wij wel hadden durven hopen. Ons verdedigingsplan, sedert jaren en jaren ingestudeerd, voorzag, dat een of meerdere mogendheden ons zouden ter zijde staan. Welnu, dit is zoo uitgekomen. Sedert de Duitschers op Belgischen bodem zijn, is dit plan niet alleen trouw, maar heldhaftig gevolgd. Daar zal de vijand het best van weten te spreken. Niet alleen hebben wij ons verdedigd, maar wij hebben ook aangevallen en de Duitscher weet reeds, wat dit hem kost. Zooals het voorzien was en moest gebeuren, heeft het leger zich rond Antwerpen geschaard. Dank aan ons leger hebben onze bondgenooten den tijd gehad hunne voorziene stellingen in te nemen. Wij hernemen onze-stellingen. Dit zal natuurlijk niet zonder nieuwe gevechten ga.n, maar daar zijn wij op voorbereid; en eerder nog dan sommigen het denken, zal de groote strijd aanvangen en daarin zulten wij ook ons woordje te zeggen hebben. Wij zullen eens te meer aan de gansche wereld bewijzen, dat de zonen der Kaerlen van Vlaanderen en die der 600 Franchimontezen immer den vrijheidsroem van België waard zijn. 'De officieele Fransche berichten luiden, dat te Luik alle forten nog standhouden tegen de aanvallers; dit hadden wij nooit durven hopen. De Duitschers zijn thans te Brussel, Aalst, Luik, Diest enz., maar wat nood? Wij hebben er nooit aan gedacht, een open stad zooals Brussel, Diest of Aalst te verdedigen. Dit werd nooit voorzien en het is daarom, dat de gansche. ———_——__—_-_ hun regeering en de koninklijke familie naar Antwerpen gekomen zijn. Neen, wees gerust, besloot de minister met een handruk, de toestanden blijven schitterend voor ons, dan als men denken kan en ik versta wel, dat degenen, die niet op de hoogte zijn, zooals wij, ietwat twijfelen. Wat het nieuws aangaat, dit is hier zeer schaars. Wel weten wij, dat de Duitschers doortrekken, maar in Mechelen en Vilvoorde is geen enkele Duitscher te zien. In Gent schijnt men ze te verwachten en de heer burgemeester B rau n heeft gistermiddag een proclamatie doen aanplakken, waarin zakelijk gezegd wordt, dat de Duitschers verscheiden steden hebben bezet en ze ook in Gent verwacht worden. Ook deze burgemeester doet een beroep op de bevolking kalm te blijven en de wapens in te leveren. Het is klaar en duidelijk, dat de Duitschers dank onzen tegenstand, den weg niet hebben kunnen volgen, die de Generale Staf hun aangeduid had. Thans zitten zij tusschen de forten van Namen en Antwerpen in, welke slechts zestig kilometer van elkander liggen. Wat Antwerpen zelf aangaat, daar behoett in geen geva! voor gevreesd te worden. Zelfs op een volkomen afsnijden van de Scheldestad zijn wij geheel en al voorbereid. Mondvoorraad is er genoeg, en wat de kolen voor gas- en electriciteitsverlichting aangaat, die hebben wij voor maanden en maanden. Vanaf heden mogen geen sterke dranken meer worden verkocht. Het dagblad de "Nouveau Précurseur" vraagt in zijn editie van Vrijdagavond, dat de regeering zijn grenzen zal openzetten voor den vrijen toegang van Hollandsch vee. Dit zou de beste resuItaten hebben zoowel voor het Hollandsche als voor het Belgische volk. De algemeene staf van de verbonden legers heeft intrek genomen in het paleis van den Gouverneur der provincie Antwerpen. De koning die ook te Antwerpen is, vertoeft met de koningin en de prinsjes met prinses Marie—José in het koninklijk paleis der Meirplaats. Hedenmorgen hebben wij een inwoner van Tongeren getroffen. Deze verklaarde ons, dat de bevolking zijner stad door de Duitschers verdreven was, na onmenschelijk mishandeld te zijn. De man vertelde, dat de Duitsche soldaten met de ooren en haren weerlooze vrouwen uit de kelders, waarin zij zich verborgen, trokken. Uit Luik verneem ik, dat de Luiksche werklieden hardnekkig weigeren, ook tegen het. in uitzicht gestelde dubbele loon, in de groote metaalfabrieken Cockerill, welke niet werden beschadigd maar in handen der Duitschers vielen, te arbeiden.

20

20


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 1320 Gisteren vloog er over Antwerpen een Taube, die ook te Gent is gezien. Men denkt, dat hij de zeekust ging verkennen. Op verscheidene plaatsen heeft men vruchteloos gepoogd het vliegtuig neer te schieten. 1325

1330

1335

1340

1345

1350

1355

1360

1365

1370

1375

1380

1385

De toestand in Luxemburg. LUXEMBURG, 19 Aug. (Van onzen Luxemburgschen correspondent. Vertraagd.) Hoewel men in Luxemburg meer en meer aan de vernederingen van het "Militair" gewoon raakt, en men bijna niet meer omziet naar de "Pikkelhelmen", die de Adolf-brücke bezet houden, is er in de laatste dagen toch geen verbetering gekomen in den toestand in en om de hoofdstad, en geen kalmte en rust in de gemoederen harer inwoners. Indien de inval der Duitschers binnen Longwy aan de fransche grenzen gelukt was, had men in Luxemburg alle gevaar als geweken kunnen beschouwen. Nu echter deze Fransche vesting te sterk bleek — er staat om de geheele stad een ringmuur — is het niet onwaarschijnlijk, dat een samentreffen op Luxemburgsch grondgebied plaats heeft. De Duitsche soldaten nemen ten minste in en om de hoofdstad nu reeds hunne maatregelen. De veldartillerie legert in de prachtig aangelegde stadsparken;’boven op de "Drei Eicheln", waar vroeger een reusachtig fort stond, dat nu een ruïne is, hebben de Duitschers hun zwaar geschut opgesteld. Ook op den weg naar Longwy staan bij de hooger liggende huizen overal kanonnen. Men vraagt zich terecht af, of onze hoofdstad bestand zal zijn tegen het zware moderne Fransche geschut, als het zoover komen mocht? Luxemburg is eigenlijk geen vesting meer; hier en daar staat nog wel een oud stuk muur van e-en fort of toren overeind, hier en ginds verrijst nog wel een stuk ring-muur, er op wijzend, dat in vroeger tijd de hoofdstad sterke forten had van hooge strategische waarde; thans echter is de eenige kracht der hoofdstad hare natuurrijke ligging, rotsen en steenachtige hoogten door de natuur opgebouwd, maar ook weder door diezelfde natuur uitgevreten en verzwakt, zoodat de vraag gewettigd is, of zij bestand zal blijken tegen een grooten aanval van zware kannonnen. Als de Duitschers vandaag of morgen door de Fransche grenzen heenbreken is alle gevaar voor Luxemburg geweken, maar de Duitsche soldaten houden zich op alle gebeurlijkheden voorbereid, en bezetten dientengevolge de hoofdstad met een groote troepenmacht. Een andere reden, waarom de bevolking de vrees om het hart slaat, is het feit, dat plotseling de Fransche gezant zijn paspoort kreeg thuis gezonden en de hoofdstad al lang verlaten heeft. De militaire autoriteiten gaven mr. E i s c h e n, Luxemburgs Staatsminister, de opdracht den Franschen ambassadeur aan te zeggen, dat hij naar Parijs moest vertrekken, waarna Mo 11 ar d, na zijn officieele stukken ontvangen te hebben, het land verliet. Mo Hard was, om zijn groote diplomatieke kennis, in Luxemburg zeer gezien, en om zijn bemoeiingen op sportgebied een zeer populaire persoonlijkheid in het land. Men kon geen sportfeest van belang bijwonen of de typische figuur van den Franschen ’gezant was er bij. Er is nog een diepere grond, waarom Luxemburgs bevolking beangst is om de verbanning van den Franschen gezant door de Duitsche militaire autoriteiten in deze bange tijden. Men redeneert aldus: Indien het waar is, dat de Duitschers Luxemburg bezet hebben om de spoorwegen tegen den Franschen overval te beschermen, en derhalve hun verblijf in het land als slechts van bijkomstigen en tijdelijken aard werd beschouwd, waarom worden dan nu opeens de diplomatieke betrekkingen met Frankrijk verbroken door de verbanning van den Franschen gezant uit het land, hetgeen niet op vredelievende bedoelingen der Duitschers wijst, maar een teeken schijnt, niet rooskleurig voor het voortbestaan van Luxemburgs onafhankelijkheid. Zoo redeneert het volk, en er v_flt waarlijk wel iets te zeggen voor dergelijke beschouwingen, ofschoon men van andere zijde weer hoort, dat Duitschland na den oorlog eerherstel zal geven aan Luxemburg. Laten we maar rustig afwachten, ofschoon de toestand in Luxemburg nog niet rooskleurig is, moet men toch niet alles gelooven, wat in buitenlandsche bladen soms over den stand van zaken verteld wordt. Zoo kon men verleden week lezen in een Engelsch blad, dat de Groothertogin door Duitsche soldaten was gevangen genomen, doch dadelijk werd vrijgesteld. Niets van bekend hier! In een ander blad zoog een bekend oorlogscorrespondent uit zijn vruchtbaren journalistieken duim, dat vóór de komst der Duitschers in de hoofdstad onder het kantoorpersoneel een Duitsche spionnendienst was georganiseerd, die de Duitsche soldaten van alles op de hoogte moest brengen. Alles fantasieWant wie zelf ooggetuige was van den intocht der Duitschers in het land en het vreemde zoeken en vragen van Duitsche soldaten naar den Veg gadesloeg, wie de officieren zag slenteren door de straten en aan jongens om raad vragen, wijl zij telkens verkeerd liepen, wie de auto’s heen en weer zag vliegen en elken keer een dwaalspoor zag nemen, hij weet wat hij te houden heeft van een "goed georganiseerden Duitschen spionnendienst" in 21


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 Luxemburg.

1390

1395

1400

1405

1410

1415

1420

1425

1430

1435

1440

1445

1450

De toestand in Duitschland. KEULEN, 10 Augustus. (V-n onzen Duilschen correspondent. Vertraagd.) Sedert begin van den ocrlog vloeien de berichten sltchts z.-er spaarzaam. Het geheele R’jk ivolkomen van de cv-ri^c buitenwereld afgesloten. He! land is gezuiverd van elementen, üi" er niet thuis hooren. De spionnenvrees, _k’ in de eerste dagen na het uitbreken van den ocrieg heerschte, is zoo goed als verdwenen. Als buitenlander deel n"_n het beste een pas bij zich te dragen, in ieder geval papieren, die uw nationaliteit en identitek vaststellen. Vooral als men donkere haren heeft. Want dan wordt men al sp.edig voor Rus aangezien. Uw correspondent zelf werd tijdens zijn verblijf in Strassburg e.nma.l door een politie’ agent aangespraien, die hem vroeg, even de te g".n- naar #tt politiebureau., Gelukkig bleek uit 'zijn passen, die in orde waren, zijne naticnaliteit. Ik hoorde na allocp van de revisie, dat men mij voor Rus had aangezien. U heeft ook zoo een donker type! In d.n beginne was de jacht op auto’s groet. Deze jacht werd zoo overdreven, dat de Generale Staf, nadat v_rschi_ende militai ren door w-jjbewakers op de provinciale straatwegen dncd{.eschcten waren en een Oostenrijksch stafofficier op een haar na gedood was, zich gedwongen zag, op zware straf te verbieden, nog langer auto’s aan te h-uien. De Staf verklaarde, dat heel Duitschland nu van vreemde auto’s gezuherd was. De staf wa; echter 2e’:f de schuld, dat de autojacht eeiT zoo grooten omvang aangenomen had. Hij hau namelijk bevolen, om op Fransche auto’s, die met gcud voor Rusland beladen waren, jacht te maken. Van de?e auto’s zijn er ook werkelijk drie aangehouden. Zij werden door damej bestuurdj Het grootste deel der vreemdelingen, met wier stalen Duitschland in oorlog l^rt. zijn vertroiken. Last hebben zij niet ondervonden. In Hollandsche kranten, die Q_n bekende voor mij medebracht — de Hollandsche kranten, die per post komen, worden niet alle bezorgd — las ik allerlei gruwelen, die de Duitschers tegenover vreemdelingen zcuden bedreven hebben. Het kan natuurlijk voorgekomen 2jjn, dat er hier en daar wat hardhandig opgetreden is, vocTal tegen de Belgen uit weerwraak voor de schanddaden’ doer. De Belgen tegen de Duitschen in Brussel en Antwerpen bedreven, Irtnar in het algemeen kan de positieve verze’ ering pegeven worden, dat alle vreemdelingan zonder u’tzcnderirg met hoffelijkheid behandeld’ zi;n. Absolute veiligheid bestaat voor hen, die tot staten behooren. met wien Duitschland in vree*e leeft en bovenal voor de Hollanders, die op het oogenblik in Duitschland troef zijn. De spionii.nvr.-s was in den beginne geen ijc’ele waan. Er ;ijn vele gevangen genomen, vooral Russen, die in allerlei kleeding rcnJ-I’epen en voornamelijk de ordensWeeren de.’ katholieke zusters en paters voor hun doeleinden misbruikten. Thans is alles veilig. Niemand, di; niet geheel betrouwbaar is, komt over de grenzen en niemand, die zich niet volkomen legimiteert, komt uit het Rijk weg. De Duitsche kranten zijn "zur B_-deu.un.i-losigkeit herahgesunken.* Zij staan onder denkbaarst scherpe censuur. Over den ooi heeren zij nïets. Zij mogen alleen de dborce regeering goedgekeurde WTB’s (Wclffs Telegr Bur.) brengen. Als zij iets over de operaties of over de troepenverschuivingen rnededeelen. worden zij voor den duur van den oorlog g4.--konfis’.teer-, neven andere straffen’ voor de ongehoorzame redacteurs. De 'K’ökiïsche Voikszeitung;; had een cnbei.eekenend bericht over de obilisatie afgedrukt. Haar gewerd direkt een bedreiging met kcnüskatie. De " Westdeutscha Landeszeitungc bracht het bericht dat een regiment uit Pommeren in M. Gladbach zou werden ingekwartierd. Met groote moeite kon dit blad nog aan de directie konfiskatie ontkomen. De Generale Staf gaat van de gedachte uit, dat ieder bericht het leger schaadt. Zooals misschien in Holland niet bekend is, is ele Duitsche Generale Stat in’ IS7O de opstelling der Fransche troepen bij Sedan uit Engelsche kranten te weten gekomen. De Duitsche kranten zi’n re-ds bang voor een spoedig tekort aan jsapier. D? meeste hebben haar omvang verkleind. Ar.ikelen. die ni.ls met den ooilog te maken hebben, verschijnen’ haast niet meer. Al eg handelt over den oorlog en de economische megeijkheden en ook onmogelijkheden, die uit den oorlog kunnen voerkomen. In weinig woorden laat -ich’ dan ook samenvoegen, wat de Duitschers van den oorlog weten. Van de mobilisatie weten zij, dit deze, zooals ook niet anders verwacht werd, öp roflétjès gaat., Alles klappt vorjzüglicli und programmassig! - Zonder uitzondering is ieder onder de wapenen gekomen. En het reeds in vredestijd grandiose spoorwegverkeer is, zoo mogelijk, nu hit bi;,ia uitsluitend voor n, i-tairen is ingericJU, nog grandioser geworden. Geen 'enkel’ ongeluk heeft bij het vervoer der minioentn plaais gehad. Van den oorlog weet men het volgende: 10. de bezetting van Luxemburg, de innajne van Luik en dien cpmarsch der troepen naar Namen; 20. het 22



1455

1460

1465

1470

1475

1480

1485

1490

1495

1500

1505

1510

1515

beschieten door de -Góben* en "Breslau- van de Aigiers.h- kustplaatsen; 30. het leggen van mijnen door - een salcnbootje uit Cuxhaven bij den mond van de Theems en het vergaan van den Engelschen kruiser "Amphion"; 40. het beschieten van de haven Libau in Rusland; ,50. het opdagen van de Franschen in Altkirch’en Mühlhausen en hun verdrijving uil deze stadjes en den kleinen veidslag bij Lagarde, waar kanonnen en een vaan werden buitgemaakt en ctnige honderdtallen krijgsgevangenen werden gemaakt; 60. eenige kleine overwinningen op de Russen; 70. het bericht, dat h-t heele Rijk van vijanden gezuiverd is; 60. de insluiting van het geheele Servische grondgebied door de Oostenrijkers, die Ser’vsë door uithongering willen trachten klein te krijgen, en 90. 'de merkwaardige ontvluchting van de "Breslau" en "Goben" uit d.n havenJ van Messina. Meer weet men niet. Uit verschillende communiqués weet het puhoek en uit de spaarzaam hier aankomende Hollanidsche - kranten weet ik van de kolossale leugens, die. overal in het buitenland verspreid! worden. Het is dan ook zeer onwaarschiiulijk, dat de Belgen en Franschen dag in dag uit overwinningen behalen. Reuter en Havas zijn er - niet betrouwbaarder op geworden. Natuur, lijk zu’ien -de Wolif-telegran.men ook niet geheel naar waarheid zijn. Tcch heeft men hier rotsvast vertrouwen in de regeeringstelegramtnen. De regeering heeft elan ook plechtig beloofd, geen enkel succes te overdrijven en geen enkele nederlaag te verkleinen of te verheimelijken. En de Duitscher gelooft thansi zonder den minsten twijtel alles, wat de regeeriag publiceert. Het is ook mijn overtuiging, dat de regeering in Berlijn veel heil verwacht van de waarheid. Zeldzaam opsniiartig is in deze dagen de Duitsche diplomatie. De publicatie der door keizer Wilhelm met den koning van Engeland en met den Tsaar gewisselde telegrammen heeft een diepen indruk in - Duitschland gemaakt. ledereen is er thans van overtuigd, dat -Blutzar- de eigenlijke oorzaak van den oorlog is. Om de verirouwoaarheid. der Reuter- en Havas-telegraminen te constateeren, heb ik een onderzoek naar verschillende gebeurtenissen ten zas heb ik van Franschen niets bemerkt. Er zas heb ik van Franschen ijiejs bemerkt. Er was een oogenblik een kieine Fransche afdseling in Mühlhausen geweest, maar d_deli;k er weer uit verdreven. Bü Lagarde zijn alle Franschten, die in het Rijksland waren doorgedrongen, er weer uit gejaagd. Van een anti-Duitsche stemming, heb ik in het Rijksland niets besjjeurd. Er zuilen natuurlijk wel Franschgezinden zijn. Maar de massa is dit niet. Een pastoor verklaarde mij, dat het Rijksland zeer goed weet, wat het in de afgeloopen veertig jaar aan Duitschland te danken heeft. Het heeft op economisch gebied de weergalooze ontwikkeling v_n het Duitsche Rijk medegemaakt. Het land is rijk geworden. De kerkvervolging in Frankrijk heeft het Duitsch bestuur als een weldaad! dcen beseffen. Er zijn natuurlijk wel grieven, maar geen overwegende. Duizenden Elzassers en Lctharingers zijn dan ook vrijwillig onder de vanen gekomen. Merkwaar-ig was ook te lezen van de vele Zeppelins, dte vernietgd zouden zijn. Er kan alleen sprake zijn van de Zeppelins, die in Metz, Keulen en Dusseldcrf gestationeerd zijn. Al die Zteppelins zijn nog springlevend. Ik zie ze schier elken dag. Alleen in Metz kon ik geen uitsluitsel krijgen, of het luchtschip, dat boven Toni vernietigd zou zijn, een Zeppelin geweest is. Het meet een Zeppelin uit Metz geweest zi;n. Zeker is echter, dat er nog twee Zeppejin-luchtkruisers in Metz sta.lo-neeren. Volkomen onwaar is, dat de bekende sociaal-democraat Liebknecht doc_lige---iot"-zou zijn" De man dient bij de reserve. Broek 'el-e lieflijke Rosa Luxemburg is niet gefasileerd, maar helpt bij het Roode Kruis. Als h-t belachelijkste praatje, dat door het buitenland verspreid is, werdt het bericht genoemd, wlgens welke dr ;Göben" en Breslau aan Turkije zouden verkocht zijn. Uat weten we nu uit Duitschland’ zei.?In alle steden, die ik bezoek, merkt men niets van den oorlog. In de kcfïiehüizen is het druk. nkt aigeschaft. Vele theaters zijn open. Alleen de kinos, waarin alleen nog maar Duitsche en Amerikaansche hints afgedraaid worden, schijnen geen goede zaken te mak^n. Geld is er vorfrloopig nog in overvloed. Nergens is gebrek aan pasmunt. Levensmiddelen zijn niet in prijs gestegen. In de restaurants worden geen hoogere prijzen berekend. ._, .’ De oogst is schitterend. Dadelijk na het uitbreken van den oorlog zijn onder leidingvan dt. Sonneschein, van M. Glad’bach, studenten en de hoogste klassen der gymnasia en hoogere burgerscholen aan h.t werk gegaan, om de landbouwers te heipen. Maar al spoedig bleek het, dat dit niet noodig was. Er bleken zoovele mannen te zijn, voorall industrie-arbeiders, die werkloos waren en die nu helpen konden, dat de studenten en de anderen ophouden konden of beter ophoud-en moesten, wilden zij niet de Iconen der arbeiders naar beneden drukken. De laalste telling van het vee bewijst, dat er een enorme voorraad voorhanden is, er zijn bijvoorbeeld op het oogenbl;k nog 23.000000 stuks zwijnen in Duitschiand. De groote veeboeren mogen hun stapels koeien niet verkleinen, opdat er geen getrek aan irt.lk kome. ar veriuidt, zuilen de Hollandsche Deensche grenzen voor den aanvoer van vee opengesteld worden. Voor eieren en groenten is de grens al open. Natuurlijk heerscht in het industriegebied ree-s malaise. De gemeenten zorgen echter naar 23



1520

1525

1530

1535

1540

1545

1550

1555

1560

1565

1570

1575

1580

krachten voor de minder vermogenden. Overal worden millioerien credieten door dgen.ce,ijer_den geveteerd. Pa, ieren betaalmiddelen zijn nog nie; uitgegeven,- er zullen binnenkort echter Darieihka_senscheine gepubitic-erd werden. De grootste zorg zal wel ontstaan, als de graanvoorraden uitgeput, raken. Duitschland betrok enorm veel uit Rusland en dat gaat nu niet langer. In het industriegebied worden de lan.Hvehr en Landsturm niet opgeroepen. Cp deze wijze bereikt men, dat in de zware industrie én in de mijnen het werk nietbehcet stop gezet. Om bijna 70.000.0 0 menschen te voeden is er veel noodig. Voor een buitenstaander is het eaarom haast onmogelij< te schatten, heelang de Voorraad in het Rijk n:g strekken zal. Grocter nog dan in den tijd van vrede openbaar, z.ch nu de kolossale macht van het twe Duitschland op e!k gebied. Is het '.er, dat haast niemand gelocven kan, dat itische gebouw instorten kan? Vol vertfiuwen ziet het volk hier de toekomst moet? Een bisschoppelijke aansporing. TRJER, 21 Aug. (Wolff-bureau). De Bisschop van Luxemburg en Staatsminister Eyschen hebben de bevolking aangespoord, om niet te schieten op Duitsche troepen of andere aanslagen te plegen. Na den Dood des Pausen. De laatste gedachten des Pausen. 23 Aug. (Van onzen bijzpnderen corr.dcnt). De "wereld weet niet genoeg — en ten volle te weten komen Pius X leed door de lelijke gebeurtenis van den thaiis uitgebroken wereldoorlog. Daarom is het goed gedaan van prof. Marchiafava, een van de pauselijke geneesheeren, dat hij daaromtrent in den "Corriere della Sera" van Milaan een en ander wereldkundig maakt. De Paus, schrijft de hoogleeraar, gevoelde zich in den 'laatsten tijd, ten gevolge van het gruwelijke oorlogsnieuws, sterk terneergedrukt. Als de professor hem bemoedigende woorden toesprak, antwoordde Z. H.: "Er sterven millioenen menschen. Ik moest dat kunnen verhinderen, en toch — ik kan het niet. Ik kan mij er alToen maar over bedroeven. Als ik, die het hoogste vredesambt uitoefen, niet denk aan de redding van zooveel jonge levens, wie moet zich er dan om bekommeren!" En de Paus glimlachte daarbij droevig en herhaalde dagelijks dezelfde klacht. ROME, 23 Aug. (Van onzen bijzonderen correspondent.) Nog steeds worden enkele bijzonderheden bekend over de laatste oogenblikken van Z. H. den Paus. Nadat de doorluchtige lijder het H. Oliesel had ontvangen, dienden de geneesheeren hem opwekkende middelen toe. Terwijl de Paus —ongeveer drie kwartier vóór zijn overlijden eenige oogenblikken het bewustzijn herkreeg, sprak hij tot zijn omgeving de volgende woorden: "Nu gevoel ik, dat het einde nadert. God heeft niet gewild, daf ik de gruwelen zou zien, die thans in Europa plaats hebben". De aanwezige kardinalen kusten en drukten de hand des Pausen en de hooge lijder viel weer in zijn bewusteloosheid terug. Nog enkele bijzonderheden over de begrafenis. ROME, via Londen. 22 Aug. (Van onzen bijzonderen correspondent). De plechtigheid der bijzetting was vol eenvoud, maar diepe ontroering. De lijkstoet, die het stoffelijk overschot afhaalde, werd gevormd door stafdragers, pressitentiari met brandende kaarsen, leerlingen van het pauselijk seminarie, de kapittelheeren van het Vaticaan. Het stoffelijk overschot werd omgeven door edelgarden. De stoet werd gesloten door de leden der pauselijke hofhouding, eere-kamerheeren, tal van kerkelijke hoogwaardigheidsbekleeders en de palatijnsche wacht. Op het deksel van de binnenste kist was een opschrift aangebracht, de levensdata van Z. H. aangevende. Onderwijl de daarvoor aangewezen personen de kisten dichtschroefden, las de notaris van het Vaticaan een in het Latijn gestelde lange acte voor, waarin vermeld stond, dat de verschillende voorgeschreven handelingen, die sedert den dood des pausen moesten plaats vinden, volbracht waren, zooals de officieele doodsconstateering, de overbrenging van het lijk enz. De houten kist werd met de zegels van den Kardinaal-Kamerling verzegeld. Insgelijks de looden kist. Op de buitenste kist was het pauselijke wapen van Pius X aangebracht. Onder het aanheffen van het gezang Benedictus Dominus Deus Israël werd het stoffelijk overschot in de crypte geplaatst. Het stoffelijk overschot werd naast dat van Pius VI geplaatst. Het Conclave. ROME, 23 Augustus. (Van onzen bijzonderen correspondent). De "Messagero" weet mede te deelen, dat nog niet is vastgesteld wanneer het Conclave zal aanvangen. Het blad spreekt 't vermoeden uit, dat niet voor 5 September de eerste zitting zal plaats hebben. 's Pausen testament. 24



1590

ROME, 23 Aug. (Van onzen bijzonderen correspondent). In het testament van wijlen Z. H. den Paus, hetwelk Vrijdag geopend werd, komen o.a. de volgende woorden voor: "Ik ben’ arm geboren, heb arm geleefd en wil arm sterven." Z. H. vermaakt slechts matige bedragen aan zijn bloedverwanten en stelt aan zijn opvolger de som van 100.000 lire — een bedrag, hetwelk Z. H. ten geschenke is aangeboden — ter beschikking, om die uit te deelen onder verschillende huisgezinnen. Zooals reeds gemeld werd heeft, op uitdrukkelijk verlangen van wijlen Z. H., de begrafenis een zeer eenvoudig karakter gedragen en is het stoffelijk overschot niet gebalsemd. Men zie verder voor den Oorlogstoestand het Tweede Blad en de Laatste Berichten.

1595

Amsterdam, 24 Aug. 1914. BUITENLAND.GEMENGDE BERICHTEN. Koning Albert te Antwerpen. Kening Albert heeft thans definitief zijn intrek genomen in het Paleis op de Meir te Antwerpen. Tweemaal daags presideert hi. den ministerraad, waaraan behalve de gewone ministers ook de ministers van Staat deelnemen.

1600

Albanië. Het einde van het vorstendom Albanië schijnt gekomen. Volgens den Italiaanschen "Mese_gerio" luiden de berichten uit Durazzo zeer ernstig. De vorst zou de hoofdstad reeds hebben verlaten en naar Roemenië zijn vertrokken, waar zich ook zijn gezin zou bevinden.

1605

1610

1615

1620

1625

1630

1635

1640

1645

25

Na Japan’s oorlogsverklaring. Volgens het Persbureau heeft de Oostenrijksche regeering aan den kruiser "Kanserin Elizabeth-, die op het oogenblik te Kiao-lsjao verblijft, bevolen de bemanning te ontwapepenen en terug te keeren naar Tientsin. De slag in de Vogeezen. Ais bewijs van de groote opgewondenheid te Berlijn over de overwinning der Duitsche troepen op het Fransche leger in de Vogeezen, wordt ons een particulier telegram getoond, waarin de sterkte .van het Fransche leger op 400.000 man wordt gerekend en de slag de geweldigste in de wereldgeschiedenis wordt genoemd. Volgens den afzonder duurde hij drie volle dagen, werd aangevangen over een uitgestrektheid van 50 kilometer en breidde uit over een afstand van 100 kilometer. De kern van het Fransche leger trok zich terug op den vestinggordel Toul-Epenal, om daar zijn steunpunt te krijgen. De vlucht van het Fransche leger geschiedde in de grootste wanorde, daar de Duitschers hen bij dag noch nacht met rust laten. Alles werd precies uitgevoerd zooals de Duitsche generale staf het had bepaald. Groengeschilderde paarden! Volgens den Petersburgschen correspondent van de "Times", die verzekert dat de Russen beschikken over 30 millioen paarden, hebben zij al hun cavaleriepaarden groen geschilderd, zoodat deze- onzichtbaar worden, wanneer zij grazen tusschen het geboomte. Nu winnen zij het — dank dien groen geschilderden paarden — van de Duitschers en Oostenrijkers zonder eenige quaestie. H. Sacraments-processie in Zuid-Afrika. In Durban, Zuid-Afrika, heeft dezer’ dagen de eerste openbare H. Scrame."_:sprocessie plaats gehad. Meer dan drie duizend mentenen namen aan de plechtigheid deel, o. a. vele Zuid-Afrikaansche inboorlingen. De bisschop der stad dreeg zelf het Allerheiligste door de voornaamste straten der stad. De verwoesting van Visé. Men schrijft ons uit Limburg: Het College St. Hadelin, te Visé, staat nog intact. Ik bracht er Woensdag een bezoek. Ik ben het met uw correspondent Heelemaal eens, dit niet 3 dan kwaadwilligheid der soldaten ihaive kozakken uit Koningsbergen) Visé in 't verderf hebben gestort. Maar 't is niet altijd goed de volle waarheid te zeggen. PUBLIEKE EERE. "De Stand." schrijft: Valt het te loochenen, dat ook in de kleeding der vrouw allengs een lichtzinnigheid was doorgedrongen, die gemis aan degelijken levensernst en aan vrouwelijk eergevoel verried? Mevr. Kl. Sanders wijst hierop in het tijdschrift: "Neue Frauen-Kleidung und FrauenKultur", en stelt de vraag, of het nu dan toch niet tijd wordt, om althans in kringen, waarin; men zichzelf respecteert, met deze eerverlagende mode te fcreken. 25



1655

1660

1665

1670

1675

1680

1685

1690

1695

1700

1705

1710

1715

Ook bij ons werkte de zucht, om met de meest doorzichtige tule slechts schijnbaar te dekken,; en feitelijk zoovee. eenigszins; gaat van eigen J tint te laten zien; alle vormen en wendingen van het lichaam in het oogloopend te doen uit- | komen; en in alles op \ lak het tegendeel bedacht’ te zijn van wat de heilige apostel in 1 Tim.2:9 en elders der eerzame vrouw op 't harte bindt.! Moet niet zelfs geklaagd, _


1720

1725

1730

heele cuaestie der passen is trouwens doer! allerUÏ berichten en verhalen voor het publiek! een onbegrijpelijke geworden. En daarom wordt [ het volgende eens herhaald: Voor het binnenkomen der Holl. Waterlinie wordt geen pas vere.scht. Men kan het gebied '- dezer linie vrij inen uitgaan. Alleen zijn en- ' kele strooken in dat gebied verboden voor dat publiek, dat niet bewijzen kan daar bepaalde- ' Irk voor noodzakelijke doeleinden te moeten: wezen. Deze j"ersontn worden in die strookengeweigerd. Voorts zijn enkele wegen voor wa-! genvCrkeer afgesloten, omdat de boclarngesteld-; heid dier wegen zulks vereischt. Automobielen. worden echter in het heele gebied wel eens. aangehouden, om te controleeren of men rijdt! met een geldelijk rijbewijs en onder het goede! nummer. Het is gebleken, dat vele au.o’s rijden; cno’er valsche nummer-bewijzen, waarmede klaarblijkelijk geknoeid wordt. En om zich te overtuigen, wie de inzittenden in den auto zijn en te conlroleeren of gereden wordt onder het j werkelijke rijbewijs, worden hier en daar wa-: gens aangehouden. Passen zijn echter niet gevorderd.

1740

DE BRITSCHE CONSUL-GENERAAL TOT ZIJN LANDGENOOTEN. De Britsche Consul-Generaal te Rotterdam richt zich, in een advertentie in de "N. Rott. Ct." op de volgende wijze tot zijn hier te lande vertoevende landgenooten: De Consul-Generaal van Zijne Britsche Majesteit voor de Nederlanden, drukt het allen: Britschen onderdanen, vertoevende in of reizende; door de Nederlanden, op het hart, dat zij zich angstvallig hebben te onthouden van elke daad, of elk woord dat op eenigerlei wijze zou kunnen’ beschouwd worden als een inbreuk op de gast-: vrijheid, welke zij in dit land genieten. Hij verzoekt hun te bedenken, dat zij zich bevinden in een onzijdig land en dat elke uiting van hun1 gevoelens ten opzichte van den oorlog niet toelaatbaar is.

1745

ERRATUM. ïu het artikel *Uil mijn Oorlogsdagboek- in eiis nummer van’ 20 Aug. j.I. leze men voor: :\ keken": "de vooren keken." De: mirakelpruim, - waarvan sprake is, heeft de lezer ongetwijfeld reeds verbeterd in "de mirabclpruini."

1735

1750

1755

1760

1765

1770

1775

1780

's GRAVENHAFE, 24 Aug. De commandant van den Aiiuerikaanschen kruiser "Tennesse was heden alhier bij het Amerikaansche gezantschap. — Baron gevers, mederlandsch gezant te Berlijn, is gisteren hier aangekomen en vertrekt hedenavond weer naar zijn post. AVONTUUR VAN HOLLANDSCHE VISSCHERS. Het Hollandsche stoomschip "Nicolaas" dat Zaterdag te Ijmuiden binnenviel, bracht 37 Hollandsche haringvisschers binnen, die voeren op Duitsche haringschepen. Deze haringschepen waren aangehouden door Engelsche oorlogsschepen. De bemanning, Duitschers zoowel als Hollanders, werd eerst van de schepen afgehaald, waarna de Engelsche oorlogsschepen, de Duitsche haringvloot in den grond boorden. De geheele bemanning werd gevankelijk naar Engeland gevoerd, ook de Hollanders, die op zes Duitsche haringloggers voeren, werden in Engeland gevangen gezet. Door de goede zorgen van den kapitein van de "Nicolaas" werden de Hollanders, die niet erg te spreken waren over de behandeling in Engeland, vrij gelaten en naar Holland vervoerd. De Duitschers werden vastgehouden. De "N.R.Ct." verneemt hierovernoghet volgende: De loggerbemanningen zijn afkomstig van de loggers "Brandenbourg A. E. 87," binnengesleept in Cromartry; "Hammelwarden O. E. 22" binnengesleept te Aberdeen; "Elsfleth O. E. 1," in den grond geboord; "Vesta A. E. 79," in den grond geboord; "Geeste B. V. 17," in den grond geboord; en "Ave B. V. 24," in den grond geboord. Van de 37 loggermenschen behooren er 10 in Nieuwediep thuis, 1 in Monnikendam, 7 te Marken, 1 te Edam, 1 te Volenda’m, 6 te Hindeloopen, 1 te Maassluis, 1 te Ness- en 9 op Terschelling. De oudste van hen is ruim 60 jaar, de jongste 12. Nadat de bemanningen van de in den grond geboorde en buitgemaakte loggers te Inverness aan wal gebracht waren en als gevangenen behandeld, werden een 9-tal in de boeien geslagen en zoo naar de gevangenis te Perth vervoerd. Daar werden ze vijf dagen ieder in een cel gevangen gehouden, waarna ze wederom geboeid vervoerd werden naar een soort vankazerne of gevangenis buiten Edinburg. Inmiddels waren daar .langs andere wegen ook de anderen aangekomen. De behandeling liet zeer veel te wenschen. De voeding was slecht en onvoldoende en de geest van het volk uiterst vijandig, omdat men ze voor Duitschers aanzag. Omstuwd door duizenden Engelschen, die allerlei bedreigingen tegen hen uitten, werden ze langs de straten vervoerd. De Nederlandsche consul te Leith was afwezig en de volontair verstond geen woord Hollandsch. Kapitein Dekker van de "Nicolaas" vernam te Leith van kapitein R o e 1 f s erna van de "Jan Blox", dat er Hollandsche gevangenen aangekomen en naar Edinburg vervoerd waren. Alle in vrijheid gestelden waren het er over eens, dat zij uitsluitend aan het onvermoeide werken en 27



1785

1790

1795

1800

1805

1810

1815

1820

1825

1830

1835

1840

1845

het flinke optreden van kapitein Dekker hun verlossing te danken hadden, want reeds was hun te kennen gegeven, dat zij verder naar het binnenland vervoerd zouden worden. Uitgehongerd kwamen ze aan boord van de "Nicolaas" en allen prezen om strijd de hulp vaardigheid van de bemanning en inzonderheid van den kok Schaap veld, die 49 uur achtereen werkzaam was om de menschen te laven en op hun verhaal te doen komen. Ze konden niet genoeg vertellen hoe dankbaar ze waren voor hun verlossing. Ze waren allen in het bezit gelaten van hun lijfgoed, doch aan geld hadden ze niets. Te Ijmuiden stapten de 10 te Nieuwediep en de te Maassluis thuisbehoorenden aan wal en 't was een genoegen hen in de gelegenheid te stellen wat sigaren en tabak te koopen. Door de zorgen van het commissariaat van politie zullen deze menschen in de gelegenheid gesteld worden hun haardsteden te bereiken. Een woord van erkentelijkheid voor het kordaat optreden van den kapitein van de "Nicolaas" is hier zeker op zijn plaats. DE "ALCOR" GEZONKEN. Men schrijft ons: Inde haven van Hangö hebben de, Russen \ het te Rotterdam thuis behoorende stoomschip, "Alcor- doen zinken. De kapitein van het s.s. "Alcor" vertelde * hiervan het volgende: Wij waren 26 Juli j.l. van Rotterdam naar Kroonstadt vertrokken met een lading van ruim SCOO ton steenkolen. Den 31en Juli merkten wij, dat in de Finsche Golf vuurschepen waren verwijderd en dat de lichten niet brandden. Daar we bekend waren met het vaarwater voeren we toch de golf in. 's Avonds om 11 uur zagen we vuurseinen. Er ifeleken een paar Russische torpedobooten in de buurt te zijn, welke seinden en met gedoofde lichten veeren. Een er van loste een schot voor onzen boeg, om ons te doen stoppen! Er werd naar onze nationaliteit gevraagd en op ons antwoord, dat we Nederlanders wa ren, werd ons gezegd, dat de vaart naar Kroonstadt verboden was, en dat we naarHangö moesten gaan. Ik besloot daarheen kcers te zelten, om dan tevens telegrafische orders van mijn rederij te vragen. Des morgens 6 uur van den sden Augustus kwamen wij ter reede van Hang|ö aan. Daar vandaan, moesten we op last van de Russen, naar de haven. Toen we in de haven lagen, kwant een officier, vergezeld van matrozen en soldaten, ens aanzeggen, dat wij binnen het half uur het schip moesten hebben verlaten. Met dynamiet lieten de Russen de "Alcor" zinken en dien zelfden dagj hebben ze ook hun eigen haven vernield. De kapitein" kreeg" voor" zich’ en 'zijn" bemanning reisgeld om naar Nederland terug te keeren, waar -ij thans over Zweden arriveerden, na een reis van 16 dagen. Bovendien werd e’en lapite’n een verklaring overhandigd, ver lende, dat de Russen zijn schip met de lading wederrechtelijk in beslag genomen hebben.; DE "TENNESSEE". De Amerikaansche gewapende kruiser Tenu:ssee,i we’.Uc thans ligt voor de Hollandschen Waterweg, buiten de territoriale wateren, met Hr. Ms. pantserdekschip Noord-Brabant: naast zich, heeft na aankon:.! zijn goudvracht uitgeladen, die onder geleide van den secretaris der Amerikaansche legatie naar Den Haag is overgebracht. Van boord ging ook mede de heer Breeken Rid g e, onder-secretaris van het Amerikannsche ministerie van oorlog, die, na zijn Amerikaanschen gezant te Hebb.n bezecht, naar Berlijn vertrek!. De "Tenn:ssee,= die met zwaar- en lieht-geschut benevens onderwater lanceerinrichtingen gewapend is, heeft 943 man aan boord. De Amerikaansche kruiser "Tennessee", het goudschip, ligt nog steeds voorgaats van den Waterweg. Het schijnt ook niet in de bedoeling te liggen, om binnen te komen en naar Rotterdam te stoomen. ENGELSCHE BERICHTEN. Een communiqué der Engelsche legatie te 's Gravenhage meldt, dat de Duitsche handelsvloot in verschillende werelddeelen door de bewegingen der Britsche oorlogsvloot tot stilstand is gebracht, vele Duitsche handelsschepen in Britsche handen zijn, de Britsche handelsvloot haar bedrijf ongestoord voortzet en het Duitsche eskader in China werkeloos is gemaakt door Britscffe vervolging. Het Oostenrijksche eskader in de Adriatische zee week voor de vereenigde EngelschFransche vloot. Een ultimatum aan Nederland! Men schrijft ons uit 's Hertogenbosch, dato 23 Aug.: Als een bewijs hoezeer de menschen geneigd zijn in deze dagen uit alles een oorlogsgevaar te distilleeren, dient wel hetgeen gisteravond hier gebeurde. Aan het station was het nogal druk van militairen, die met een kort verlof van een of twee dagen naar hun gezin mochten vertrekken, om dan weer naar hun detachementen terug te keer’en. Onder deze militairen waren er ook eenige, die wel permissie hadden, doch geen 28



1850

1855

1860

1865

1870

1875

1880

1885

1890

1895

1900

1905

1910

permissie om hun garnizoensplaats te verlaten. Met een treintje echter wilden ze even op en neer wippen naar Den Bosch, doch werden hieraan’t station niet doorgelaten. Op het perron kregen dezen de boodschap, dat ze niet mochten passeeren, maar met den eerstvolgenden trein weer moesten teruggaan naar hun standplaats, zonder het station te hebben verlaten. Dit feit was oorzaak, dat onmiddellijk door de stad werd rondverteld, dat ook al de militairen, die verlof hadden gekregen en zich op weg naar hun haardsteden bevonden, nog voor zij aan het station hunher bestemming waren aangekomen, bevel was gekomen hen weer direct naar hun kampementen of kwartieren terug te zenden, wijl er... door Frankrijk een ultimatum was gericht aan Nederland, omdat ons land groenten uitvoerde naar Duitschland. Heel de stad was direct vol van het ultimatum en de menschen vertelden elkaar met bange gezichten dit laatste schokkende nieuws op straten en pleinen. Met spanning wachte men bulletins af, die een bevestiging zouden brengen. Deze echter! bleven uit en van lioverlee loste zich het raad;sel op, toen beter ingelichten de juiste lezing van het gebeurde wisten te geven, die zich weer even snel verbreidde onder de menschen. Een tevredenheidsbetuiging van denkeizer. Keizer Wilhelm heeft, naar Wolff’s bureau meldt, de volgend- kabinetsorder uitgevaardigd: "De mobilisatie en de samentrekking van het leger aan de grenzen zijn voltooid. Met voorbeeldige zekerheid en nauwkeuirgheid hebben de Duitsche spoorwegen de geweldige transportbewegingen uitgevoerd. Dankbaar gedenk ik in de allereerste plaats degenen, die sinds den oorlog van’7o—7l in stillen arbeid de organisatie hebben tot stand gebracht, welke thans haar ernsttge proef heeft doorstaan. "Voorts breng ik allen, die, gevolg gevende aan mijn oproep, hebben medegewerkt, om het "Deutsche volk in Waffen" langs de ijzeren wegen den vijanden tegemoet te zenden, in het bijzonder den liniecommandanten en stationscommandanten, evenals den spoorwegbesturen, van den eersten ambtenaar af tot den laatsten werkman toe, mijn Keizerlijken dank voor hun trouwe, opofferende plichtsvervulling. Hetgeen tot nu toe tot stand werd gebracht, geeft mij den zekersten waarborg, dat de spoorwegen ook in het verder verloop van den grooten strijd om de toekomst van het Duitsche volk te allen tijde opgewassen zullen zijn tegen de hoogste eischen van het legertransport. Groot Hoofdkwartier, 22 Aug. 1914. WILHELM I. R." Heldhaftige opoffering van een priester. S Een oorlogscorrespondent van de "N. Rt. Ct."b-richtte uit België’ d.d. 13 Aug:! Eergisteren werd te Hockoij uit den toren op de voorbijtrekkende troepen geschoten, fiêt plaatsje ligt onmiddellijk aan de grens en het kleine kerkje staat dicht aan den straatweg. De soldaten drongen de kerk binnen en vonden er den geestelijke en vier boeren. Alle vijf werden naar buiten gebracht, om gefusilleerd te worden. De priester verzekerde daarna, dat hij het was geweest, die in drift het noodlottig schot had gelost. Dit was echter in strijd met de waarheid. (De man die met zijn geweer naar boven was geklommen, was echtgenoot en vader van 6 kinderen). De priester verzocht dus de anderen vrij te laten en hem, als schuldige, alleen te dooden. Zoo is het geschied. De anderen zijn vrijgelaten. Ik vroeg onzen officieren, die hedenochtend door dit plaatsje zijn gereden, of de geschiedenis waar was. Zij bevestigden mij dit, nl. dat door den pastoor op de troepen was geschoten; deze was echter niet gefusileerd, doch opgehangen. Dat hij dit lot onschuldig had ondergaan, dit was hun natuurlijk niet bekend; dit weten wij hier toevallig uit den mond van een kennis van onzen hotelier, die daar woont en den waren schuldige kent. Voorwaar, een zeldzaam voorbeeld van opoffering. De man, ik bedoel den priester, was nog slechts 38 jaar. DE OORLOG. De Duitsche troepen in Frankrijk. BERLIJN, 24 Aug. (Wolff-bureau.) De groote Generale Staf deelt mede, dat de troepen, welke onder aanvoering van den kroonprins van Beieren in Lotharingen hebben overwonnen, de linie Lunéville—Blamont— Cirey overgetrokk.n zijn. Het 21ste legerkorps trok heden Lunéville binnen. De achtervolging begint reeds rijke vruchten te dragen, want behalve dat er zeer velen krijgsgevangen zijn gemaakt en talrijke vaandels zijn veroverd, heeft de linkervleugel, welke langs en in de Vogezen opiukt, reeds hcnderdvijftig’ stukken geschut buit gemaakt. 29



1920

1925

Het leger van den Duitschen kroonprins heeft heden den strijd en de achtervolging van Lcngwy af voortgezet. Het leger van hertog Albrecht v.n Wiirtemberg, dat aan weerszijden van Neufchateau (prov. Luxemburg, Red.) cptrekt, heeft een Fransche legermacht, welke over de Semois (een zijrivier van de Maas, Red.) was gedrongen, voikomen teruggeslagen en achtervolgt thans den vijand, terwijl reeds veel geschut en vaandels zijn buitgemaakt. Er werden velen krijgsgevangen gemaakt, onder wie eenige generaals. Ten Westen van de Maas trekken onze ircepen op naar Maubeuge; een Engelsche ruiterijbrigade werd verslagen. De generaal-kwartiermeester, VON STEIN. Behouden aangekomen. LONDEN, 24 Aug. (Reuter.) Lloyds te Kojênhagen, eigenaren van de "Maryland", berichten, dat de bemanning behouden in Ostende is aangekomen.

1930

1935

1940

1945

1950

1955

1960

1965

1970

1975

30

Laatste Berichten. DUITSCHE LEZING OVER DE ZEGEPRAAL BIJ METZ. BERLIJN, 24 Augustus. (Wolff’s bureau) Over de beteekenis van de jongste groote Duitsche overwinningen op het werkelijk oorlogstooneel melden de dagbladcorrespondenten in het groote hoofdkwartier het volgende: Ook tegenover de troepen van den Duitschen kroonprins stonden meerdere Fransche legerkorpsen ten Noorden en ten Westen van Longwy. De opmarsch en de aanval -der Duitschers waren zóó onstuimig, dat de terugtocht der Franschen op sommige plaatsen, zooals in het gevecht ten zuiden van Metz, ontaardde in een toomelooze vlucht. De vèr-vooruit-gezonden cavaleriesdivisie vond den terugtochtweg bezaaid met weggeworpen geweren en andere wapenen, munitie en ransels. De overwinning der Beiersche en Duitsche kroonprinsen .en de aanvallende beweging der Duitsche troepen hebben het Fransche leger uiteengeslagen. Men moet in aanmerking nemen, dat het optreden der Duitsche infanterie deels in boschrijke streken niet kon worden voorbereid door artillerievuur. Een der legerbevelhebbers meldde op den avond van een grooten slag zijn overwinning met de volgende woorden: "De aangewezen linie is bereikt". De "Vossische Zeitung" merkt daarbij op: "Wat ligt er al niet’ in deze woorden! Welk een bescheidenheid en welk een plichtsgevoel! Juist alsof een bevel werd uitgevoerd op het manoeuvre-terrein. De Duitsche kroonprins telegrafeerde omtrent zijn overwinning aan de kroonprinses: Het leger heeft een schitterende overwinning behaald, de Franschen trekken gedeeltelijk vluchtende terug". De koning van Wiirtemberg ontving het volgende telegram: Volledige zegepraal. Het 13e legerkorps heeft op bewonderenswaardige wijze gestreden. Ik ben er trotsch op zulke troepen onder mijn bevel te hebben. Wilhelm, kroonprins". DE OVERWINNING DER RUSSEN BIJ GUMBINNEN. PARIJS, 24 Aug. (Reuter). Havas meldt: de Romeinsche bladen melden, dat tengevolge van de overwinning der Russen te Gumbinnen de te genstand der Duitschers onmogelijk geworden is- Het Russische leger rukt Duitschland binnen met een strijdmacht zevenmaal sterker dan die der Duitschers. Het plan van den generalen staf is om recht naar Berlijn te trekken. De Duitschers in Afrika. LONDEN, 24 Aug. (Reuter.) Een bericht aan "Excelsior" uit Johahnesburg meldt: De Duitsche troepen zijn te Upington in Bechuanaland teruggeslagen. De Duitschers hebben een aanval op Kimberley beraamd; dit schijnt een zeer gewaagde onderneming. Monitor verongelukt. LONDEN, 24 Aug. (Reuter.) "Excelsior" verneemt uit Nisj: "Een telegram uit Belgrade meldt, dat een Oostenrijksche monitor op een mijn is gestooten tusschen Orchara en Baziach; de bemanning kwam om het leven. GENT, 23 Aug. (Eigen bericht). De vijand trok onze stad voorbij naar het zuiden. Bij Aerschot zijn j.l. Woensdag bloedige gevechten geleverd, waarin zoowel Belgen als Duitschers duizenden dooden en gewonden achterlieten. Charleroi is door de Duitschers bezet, daarna weer door de legers der verbondenen. In de straten volgde een gevecht met machinegeweren. Uit ramen en van daken werd geschoten. Het oprukken der Duitsche colonnes geschiedde over Ukkel en Vilvoorde. Massale Fransche troepen wachtten hen op 30



1985

1990

1995

2000

2005

2010

2015

2020

2025

2030

2035

2040

2045

ten zuiden van Henegouwen. De Duitsche krijgsgevangenen zijn van Brugge naar Duinkerken overgebracht. PARIJS, 23 Aug. (Eigen bericht). Een officieus communiqué bericht, dat Frankrijk en Engeland hebben goedgevonden aan de Zusternatie België een voorschot van 500 millioen te verschaffen. Een Fransch bericht. PARIJS, 24 Aug. (Reuter). Het Havasbureau, meldt: "Volgens een bericht van den Minister van Oorlog is Lunéville bezet door de Duitschers. De Duitschers ontwikkelen groote kracht tegen Namen, dat energreken tegenstand biedt. De forten van Luik houden nog altijd stand (? Red.) De Franschen gingen overal over tot een aanYalleind" bewegiing; hun actie wordt regelmatig voortgezet in verbinding met het Britsche leger. Japan’s oorlogsactie. PEKING, 24 Aug. (Reuter.) Men verwacht dat Japan onniiddelhjk in actie zal treden; zijn operatieplan tegen Kiao-Tsjau te land is geheel gereed., DE OORLOG. Er komt teekening in den strijd. — Twee tegen zeven: de oorlog tusschen Duitschland en Japan. — De neutrale Staten en de handel. Er komt teekening in den strijd. Meer en meer begint er teekening te komen in den algemeenen toestand en de operaties der verschillende legers. De Duitschers werpen hun geweldige legers thans zoowel door Lotharingen als door België naar Frankrijk. Terwijl aan de eene zijde van het bezette Luxemburg de Beiersche kroonprins boven Metz de Franschen versloeg en op de vlucht dreef, heeft nu de Duitsche kroonprins zelf insgelijks gedaan aan de andere zijde, komend uit België en Luxemburg, bij Longwy. Hier hebben wij natuurlijk te doen met een vol zorg voorbereid gecombineerd plan. Zoo schuiven de Duitschers verwinnend over heel de noordelijke linie vooruit, maar hebben zuidelijker in den Elzas bij Mülhausen tegen de Franschen verliezen geleden. Wat zou hieruit thans te concludeeren zijn? Volgens de "Temps" zou de hoofdmacht der Franschen zich bij Neufchateau bevinden, want 't blad schrijft: "wellicht besluiten de Duitschers, na het oponthoud bij Luik, de koe bij de horens te nemen en zich in de richting Neufchateau te begeven, ten einde zich op onze voornaamste legerconcentratie te werpen. Neufchateau nu ligt westwaarts van Toul en Epinal, het gebied, waar een leger zich moet concenteeren, dat opmarcheeren wil naar den Elzas. Noordelijk vallen dus de blijkbaar voeling met elkander houdende legers der Duitsche en Beiersc.he kroonprinsen naar 't Zuiden met groote kracht. Zullen in deze gegeven omstandigheden de Franschen nut kunnen trekken van hun voordeelen in den Elzas en daar verder oprukken? Worden zij dan niet bedreigd op den flank en loopt dan niet hun terugweg groot gevaar? Het valt te betwijfelen of dus in dit gegeven geval het Fransche offensief in den Elzas ten zuiden van het groote gevechtsfront zich zal uitbreiden. Intusschen zijn de enorme Duitsche troepen, die ten noorden van Luik en Namen zijn omgetrokken en zich zuidwaarts hebben gebogen, en ernstige bedreiging voor het NoordWesten van Frankrijk. Daar zou dan de Engelsche hoofdmacht met Franschen vereenigd, den toegang tot Parijs te verdedigen hebben. — Let wel 't is slechts alles veronderstelling, want de berichten omtrent de opstelling der legers zijn uiterst schaarsch! — Is echter deze veronderstelling juist dan heeft de verwinnende opmarsch van den Duitschen kroonprins bij Longwy groote beteekenis, omdat dit leger zoowel links als rechts zijn beslissend gewicht in de schaal kan werden bij de operaties van linker- of rechtervleugel. De oorlog met Japan is dan eindelijk uitgebroken. Zooals de publieke opinie niet anders verwachtte, heeft de Duitsche regeering den eisch van Japan niet ingewilligd, heeft het zelfs beneden zich geacht een schriftelijk antwoord in te dienen aan den gezant. Met het mondelinge antwoord, in ons ochtendblad vermeld, heeft men te Berlijn volstaan. Het Duitsche antwoord werd Zondagmorgen door den c f van het ministerie van Buitenlandsche Zaken, graaf Montgelas aan den Japansche gezant meegedeeld: Duitschland had niets te antwoorden. Hedenochtend vertrok reeds de Japansche legatie uit Berlijn. De Duitsche regeering heeft tot aan de Nederlandsche grens een extra trein ter harer beschikking 31



2050

2055

2060

2065

2070

2075

2080

2085

2090

2095

2100

2105

2110

gesteld. Japan moet reeds lang voornemens zijn geweest in troebel water te visschen. Uit München wordt althans bericht, dat ook de daar gevestigde Japansche studenten van tevoren onderricht zijn gebleken van de plannen hnnner regeering. Er studeerden daar evenals te Berlijn een vrij groot aantal Japanners in de medicijnen, die allen reeds zijn teruggegaan. Vast staat volgens de "Voss Ztg." dat zij reeds op 7 Augustus hun oproepingspapieren hadden, ontvangen. Op het Europeesche oorlogstooneel zal deze nieuwe oorlogsverklaring — feitelijk heeft Duitschland den oorlog verklaard, omdat deze den Japanschen gezant zijn paspoort heeft gegeven en haar eigen gezant terugriep — geen invloed hebben. Japan zal volgens het Engeisch-Japansche verdrag en overeenkomstig de verklaring van de Vereenigde Staten alleen zijn actie tot de Adriatische wateren uitstrekken en enkel tegen Duitschland inzake het Chineesch pachtgebied Kiautchau ageeren. Zoo althans is de inzet. De Duitsche bezetting aldaar zal 't nu hard te verantwoorden krijgen, want op hulp van de Duitsche vloot behoeft 't niet te rekenen, die heeft in de Europeesche wateren genoeg te doen. Intusschen schijnt Japan reeds te zijn opgetreden. De "New York Herald" althans ontving een bericht uit Peking, dat Japan den Duitschen consul te Moekden en de Duitsche onderdanen in Mandsjoerije gelast heeft heen te gaan, onder bedreiging hen anders te zullen gevangen nemen. Een groot aantal Japanners zijn reeds te Tsianfoe aangekomen om zich, zoodra de vijandelijkheden beginnen, meester te maken van den Duitschen spoorweg naar Sjantoeng. De neutrale Staten en de handel. De economische weerslag van den volkerenkrijg laat zich over heel de wereld gevoelen. In tal van landen liggen handel en industrie voor een goed deel stil. De buitengewoon groote handel van Duitschland met de landen, waarmede het oorlog voert, bedraagt vele miliarden. Ontzettende verliezen lijdt dus zij door de afbreking der wederzijdsche handelsbetrekkingen. Doch zij niet alleen, want ook de handel der andere landen ligt stil en mist een groot afzetgebied als Duitschland is. In den gegeven toestand is 't voor de oorlogvoerende partijen zaak, zoo mogelijk de handelsbetrekkingen over onzijdige naburige landen te voeren. Duitschland heeft in dit opzicht natuurlijk ook 't oog- op Nederland gericht. Nu hebben wel Fransche persstemmen zich verheven tegen handelsbetrekkingen usschen Nederland en Duitschland, als zou dit schending der neutraliteit zijn, doch de Haagsche conferentie heeft anders bepaalt en Nederland waakt er geducht voor, dat in geen enkel opzicht de onzijdigheid wordt geschonden. Duitschland blijft dus voor zijn handel 't oog op ons land en op de noordelijke landen gericht houden en de "Nordd. Allg. Ztg." schrijft dan ook, naar aanleiding van het albreken der gewone handelsbetrekkingen: "Des te meer moeten wij erop uit zijn den handel met het neutrale buitenland gaande te houden, nu het goederenverkeer op de spoorwegen hervat is. In vele kringen schijnt men te aanzien van den overzeeschen handel tamelijk radeloos te staan bij den veranderden toestand van zaken, daar de gewone wegen van het transport over Duitsche havens en met Duitsche schepen voor het verkeer met Europa thans gesloten zijn. Voor die bezorgdheid is echter geen grond. Het zal thans noodig zijn transportwegen te vinden over neutrale landen. Eenige dezer landen hebben reeds rekening gehouden met de behoefte aan oprichting van nieuwe scheepvaartlijnen. Zoo vertrekt iederen Zaterdag een boot van Rotterdam naar New York. Ook in Zweden is een overzeesche scheepsverbinding geopend die van Gothenburg uitgaat. Het eerste, voor Brazilië bestemde stoomschip verlaat Gothenburg op 24 Augustus en komt te Christiania op 27 Augustus. Ook staat de weg open over Genua. Een andere-weg is die over Kopenhagen, waarop wij zeer in het bijzonder de aandacht vestigen. Ook Bergen en Christiania zullen evenals Stockholm, als uitgangspunten voor overzeesche schepen in aanmerking komen. Hier wordt slechts gewezen op deze verkeersmogelijkheden en het zal nu op den weg liggen van onze industrieelen Jnlichtingen in te winnen, hoe die nieuwe verkeerswegen nuttig kunnen gemaakt worden. Het is juist, dat de door den oorlog noodig geworden invoerverboden textueel den uitvoer in den weg staan, maar in alle desbetreffende verordeningen wordt den Rijkskanselier de bevoegdheid "gegeven uitzonderingen toe te staan op die verbodsbepalingen. "Wij hebben reden om aan te nemen, — schrijft het blad — dat de rijksregeering van deze machtiging het grootst mogelijk gebruik zal maken, voor zoover dit vereegbaar is met de militaire belangen. "Bij dezen stand van zaken moeten wij onze uitvoer-industrie dringend aanraden de handen niet in den schoot te leggen, maar al het mogelijke te doen om van de gelegenheden-tot instandhouding van onzen uitvoer in haar vollen omvang gebruik te maken." Dat 't noodig is voor Duitschland om op eenigerlei wijze raad te schaffen, en hoe 32



2115

2120

2125

2130

2135

2140

2145

2150

2155

2160

2165

2170

2175

zeer de Duitsche handel lijdt, bewijst een communiqué der Haagsche Britsche legatie: De handelsvloot van Duitschland is in de verschillende deelen van de wereld door de operatiën van de Britsche kruisers tot stilstand gebracht. De Duitsche vloot is niet in staat voeling te krijgen met, of haar handel uit te oefenen tegenover de Britsche hoofdvloot, welke in volle kracht kruisende is ter voorkoming van elke ontmoeting met de kruisers. Reeds is ongveer zeven percent van den gezamenlijken Duitschen tonneninhoud in Britsche handen; 20 percent heeft schuilplaats gevonden in onzijdige havens en de overigen aijn öf in Duitsche havens buiten staat uit te varen, öf trachten een veilige’ligplaats te vinden. De Britsche handelsvloot, uitgezonderd een gedeelte van minder dan één percent, dat bij het uitbreken van den oorlog in Duitsche hzvens lag, zet met activiteit haar bedrijf voort op alle groote handelswegen. De gouden schat van Spandau. Van de oorlogsschatting, die in 1871 door Duitschland van het overwonnen Frankrijk geeischt werd, is destijds op krachtig aandringen van prins Bismarck 120 millioen in g-ud op de cude citadel van de vesting Spandau gebracht en daar opgeborgen. Het gcud werd gemunt en de schat bestaat uit 100 millioen mark aan 20-markstukken en 20 millioen mark aan 10-niarl<Mukken. Deze goudstukken bevinden zich in kistjes, die ieder IQJ.OOO mark bevatten, en vijf zakken, "ieder van 20.0C0 mark. Gedurende -’0 jaren is deze goudschat jaarlijks tweemaal gecontroleerd door leden van den Rijksdag en van den Bondsraad, die van den goeden toestand van de schat verslag moesten uitbrengen. Dezer dagen heeft men de torenpcort van de oude citadel geopend, en 'nel gcud is naar de Rijksbank gebracht, die hierdoor in de gelegenheid gesteld is, om . 160 millioen mark aan bankpapier uit te gev.n. Italie’s vloot. In een telegram uit Rome wordt gemeld, dat de hertog der Abruzzen benoemd is tot opperbevelhebber van de Italiaansche vloot. De oorlogsgruwelen. Aan een brief van een huzaar uit Crefeldt ontleenen de Duitsche bladen den volgenden passus: / Zooeven heb ik twee kameraden verpleegd: de een was twee tanden kwijt, de ander had een gekneusd been. De Belgische inwoners zijn uiterlijk zeer vriendelijk voor ons, maar in waarheid zijn zij ons zeer vijandig gezind. Een klein voorbeeld. Vijf dagen, nadat wij hier in België waren gekomen en voor den eersten keer in een schuur sliepen — anders slapen wij altijd in de open lucht — hoorde ik 's nachts schieten. Burgers hadden ons en onzen paarden onder vuur genomen. Wij snelden naar buiten, maar konden in de duisternis niets onderscheiden. Een huzaar was een zijner beenen doorgeschoten, twee paarden lagen dood. Wanneer wij in een dorp zijn aangevallen, worden meestal de mannelijke personen bij 15 tot 30 tegelijk knielend neergeschoten; de koeien enz. worden uit de stallen gehaald en het heele dorp in brand gestoken. Zoo maken wij korte metten. En het heeft geholpen. Alleenstaande gevallen komen nog attijd voor. Op 500 meter afstand van het dorp werd b.v. nog een uhlaan doodgeschoten. Nu zal er zooveel niet meer voorvallen, want wij zijn met veel regimenten bijeen." GEMENGDE BERICHTEN. Voor de gewonden. De groot-hertogin van Luxemburg stelde het Duitsche Roode Kruis haar slot Walferdingen ter beschikking en teekende voor een gift van 10.000 francs. De groothertogin-moeder gaf 4000 francs. Export van levensmiddelen uit de Ver. Staten. De "Daily Telegraph" weet mede te deelen, dat Frankrijk onderhandelingen aangeknoopt zou hebben met Amerikaansche bankiers om in New-York gelden te storten als betalingsgarantie voor proviand, dat Frankrijk uit Noord-Amerika wilde betrekken. Ofschoon er geen wet bestaat, die den export verhindert, heeft president Wilson den bankiers verboden, het Fransche voorstel aan te nemen, daar er gevaar bestaat, dat door den uitvoer van de noodzakelijkste levensmiddelen Amerika schade zou lijden. HET ONTWERP "BEURSWET 1914". Bij de Tweede Kamer is ingediend een wetsontwerp, houdende bepalingen betreffende den gelden fondsenhandel in de tegenwoordige buitengewone omstandigheden. Vooral met het oog op de Amsterdamsche Effectenbeurs wordt in de eerste plaats voor: gesteld, de Beurzen van Koophandel, voor zoover zij bestemd zijn voor den gelden fondsenhandel, onder toezicht van den Minister van Landbouw, Nijverheid en Handel te stellen, totdat 33



2180

2185

2190

2195

2200

2205

2210

2215

2220

2225

2230

2235

2240

door de Koningin is verklaard, dat de tegenwoordige buitengewone omstandigheden zich niet meer in den gelden fondsenhandel doen gevoelen. Dit toezicht zal medebrengen, dat door den Minister voorschriften kunnen worden gegeven omtrent de opening en de sluiting van bedoelde beurzen, alsmede omtrent de wijze, waarop aldaar zaken zullen worden gedaan en omtrent de noteering. Zoolang het toezicht van de Regeering op de Beurs duurt, zullen in de prijscourant alleen de door den Minister aangewezen fondsen worden opgenomen. Trapsgewijze kan dan naar bevind van omstandigheden de geheele prijscourant weer in eere worden hersteld, opdat de koersverlagingen althans van in onderpand gegeven fondsen zich niet verder uitstrekken dan door den economischen toestand wordt geboden en dat met name gedwongen verkoopen zooveel mogelijk worden vermeden en executies tegen spotprijzen streng worden tegengegaan. Voorts wordt de volgende regeling voorgesteld: Als maatstaf ter berekening van de waarde van fondsen, strekkende tot onderpand voor niet-afgeloste prolongaties, voorschotten in rekeningcourant of voor andere leeningen, welke van vóór 29 Juli 1914 loopen, worden aangenomen de koersen, door of vanwege den Minister bepaald. Daarmede vervallen dus de verplichtingen uit alle daarmede niet overeenj komende’ bepalingen, reglementen en overeenkomsten voortvloeiende. Voor het geval echter dat de noteering van den dag eene lagere mocht zijn dan bedoelde koers, zal ook in dat geval een verplichting tot aanvulling van het surplus bestaan doch binnen een termijn, door den Minister bepaald. De bedoeling is, tot die aanvulling trapsgewijze te geraken. Het ontwerp waakt er voor, dat de geldnemer op prolongatie zijn onderpand niet beneden een redelijken prijs kan verliezen, ook al wil de geldgover de leening niet verlengen en al gaat hij na het verstrijken van den termijn tot executie van het onderpand over. Dezen waarborg vindt de geldnemer hierin, dat de pandhouder de fondsen alleen mag verkoopen, wanneer hij zich verbindt er een bod op te doen tot een door of vanwege den Minister vast te stellen koers, indien geen hoogere prijs ter Beurze kan worden bedongen, zoomede de voorwaarden na te leven, door den Minister eventueel te stellen. Indien voor eenzelfde verbintenis fondsen in onderpand zijn gegeven, waarvan een deel wèl en een ander deel niet in de prijscourant is opgenomen, mogen de eerstbedoelde afzonderlijk worden verkocht. Ten slotte is in het ontwerp nog een bepaling opgenomen om tegenover de moeilijkheden, die de toepassing dezer wet wellicht voor den geldgover kan doen ontstaan, hem de gelegenheid te geven, door beleening van het onderpand op zijn beurt zich contanten te verschaffen, teneinde aan zijn verplichtingen te voldoen. De Regeering zal bij de uitvoering dezer wet voortdurend voorlichting van deskundigen behoeven en uit den aard der zaak geen belangrijke beslissingen nemen, dan na het noodige overleg. Deze wet kan worden aangehaald als "Beurswet 1914". OORLOGSSURSEANCE. De heeren E. M. Meijers en Paul Scholten, hoogleeraren in het Burgerlijk Recht te Leiden en te Amsterdam, bespreken in het "Weekblad voor Privaat Recht, Notaris-ambt en Registratie", de houding door het publiek in de nuidige crisis tegenover het recht aangenomen. De wet schijnt ieder gezag verloren te hebben en met 't tooverwoord "force majeure" meent men van al zijn verplichtingen bevrijd te z_ijn. Hierin uit zich geen rechts-overtuiging van het volk, doch een slechts op eigen behoud bedacht handelen en denken. De wet wordt niet door een nieuw rechf, maar door een rechteloosheid verdrongen, waardoor goedwillige schuldenaars niet meer met zekerheid van kwaadwillige zijn te onderscheiden, en de middelen ontbreken om de eerste te sparen en de laatste te vervolgen. Na gewezen te hebben op het vruchtelooze van de tot nu toe aangewende pogingen om aan dien toestand een einde te maken, gaan de schrijvers voort: Wij betwijfelen dan ook of de heerschenae anarchie spoedig zal eindigen, wanneer de wetgever niet eenerzijds aan de rechterlijke macht de middelen verstrekt om de kwaadwillige schuldenaars van de goedwillige te onderscheiden en anderzijds haar de bevoegdheid om laatstgenoemden tegen te hoogi eischin der crediteuren te beschermen. Een zoodanige wettelijke voorziening is o. i. ook lüernoouig, omdat het niet aangaat bij een uiet-vervclging van goedwillige schuldenaars, cue echter tijdelijk hun schulden niet kunnen voldoen, aan deze zonder meer over te laten, wat zij met hun vermogen wenschen te doen en in hoever zij met de belangen van hun schuldeischers al en niet rekening willen houden. Hetgeen derhalve voor tijden als wij thans beleven, noodig is. is een bijzondere surséance. van betaling, laten wij haar een oorlogs.ur’iéance noemen. Deze oorlogssurséance meet cntda-J. zijn van de formaliteiten en omslag, de veer normale tijdsomstandigheden) berekende, surséance onzer Faillissementswet zijn. De surséance moet door de rechtbank op udig verzoek van den schuldenaar verkunnen worden. Oproeping van 9chuld.rs en het voorafgaan eener voorloopige surséance moeten achterwege blijven. Daarvoor, kan in de plaats treden een beknopt verslag een door de rechtbank te 34



2250

2255

2260

benoemen desige omtrent de oorzaken van de staking .etaling. Deze surséance moet immers alverleend worden, wanneer de oorzaak van -phouden der betalingen in de algemeene te vinden is. In vele gevallen _al dit zoek achterwege kunnen blijven of in .. tijd kunnen plaats vinden. Verklaringen "anken, die haar crediet hebben ingetrokof weigeren wissels te discenteeren, opgaven omtr-nt onbetaald gebleven vorderingen: n aan deskundigen in verband met inlichtingen omtrent den vroegeren toestand van 't bedrij:, spoedig de overtuiging geven, dat de crisis als corz.tak der belastingsmoeilijkhedenbeschouwd worden. Aan tic oorlogssurséance dient verder, zooveel mogelijk, al netgeen haar in de oogen van het publiek tot cnservols zou kunnen maken, ;r:en worden. Publiciteit in dagbladen zou achterwege kunnen blijven; men zou kunnen in met inschrijving in een ter griffie geil register, dat voor een ieder ter inzage 1 helieer over zijvermogen dient den schuldenaar bij deze Dijzondere surséance niet ontnemen te worden; hem moet echter een ,man toegevoegd worden, aan welken hij nschte inlichtingen moet verleenen, die t-"stemming mo-t geven tot sommige daden van besc’aikking en die een recht van verzet legen- verrichte of voorgenomen hande. van den schuldenaar dient te hebben.* De door hen gewenschte regeling hebben de schrijvers belichaamd in een ontwerp van wet, waarvan zij zeggen:

2265

2270

2275

2280

2285

2290

2295

2300

2305

35

Van dit voorstel verwachten wij voornamelijk een groot"- preventieve werking, een preventieve werking hierin bestaande, dat de rlijke macht niet meer behoeft terug te en voor faillietverklaringen uit vrees, dat ederland failliet zal gaan of men ;e toepassing van dit uiterste zal krijgen. En wanneer maar eenmaal wederom het bewustzijn verkregen is, dat zij, die betalen kunnen, met behulp van rechter achterhaald kunnen en zullen worden, dan zal ons geschokt credietwezen wei-rom spcedjg zijn normalen loop herwinnen. Ingezonden Stukken. Onbevooroordeeld? "De houding der bevolking in Brussel en Antwerpen is dan ook uiterst rustig. Onbevooroordeelde Hollanders, die de laatste weken in beide steden vertoefden, ontkennen ten stelligste, dat er zulke wandaden zouden bedreven zijn als de Duitsche nota het gelieft voor te stellen." (Uit "De Tijd van 20 Aug, 1914.) "Onbevooroordeelde" Hollanders zullen naai mijn overtuiging verstandig doen, hun oordeel over bedoelde Duitsche nota eens te herzien. Om hun dit gemakkelijk te maken geef ik hierondet een letterlijk uittreksel uit: Taptoe, orgaan van den Vaderlandschen Bond tegen het Alcoolisme (Provincie Antwerpen). Redaktie: A. Coomans Bureel Provinciestraat 87, Antwerpen. Bij No. 13 van den 4den Jaargang van bedoeld blad -- oplaag 50,000 exemplaren — lezen we: "Op twee dagen heeft de Antwerpsche bevolking niet alleen al de bordeelen en rendezvous-huizen geplunderd of schier opgebroken, maar daarbij ook de Duitsche herbergen en restaurants totaal opgeruimd. Al dat ongewenschte gespuis is nu over de grenzen en wij wenschen van harte, dat het daar moge blijven. Waren we nu ook maar van de nog voortbestaande niet-Duitsche ontuchthuizen verlost. Laat ons hopen, dat het stadsbestuur na oorlogstijd daartegen zal optrekken, niet met zoo'n brutaal geweld, maar toch doortastend." De "Taptoe" is absoluut geen kroeg- of schendblaadje. Integendeel de ook in ons land welbekende mej. M. E. Belpaire staat in contact met de redactie van het orgaan. Dat feit is mij een waarborg, dat we hier te doen hebben met een uiting niet van het plebs, maar van den intellectueelen middenstand. Ik was zoo vrij enkele woorden in het citaat te spatieeren. leder werkelijk onbevooroordeeld Hollander zal moeten erkennen, dat, gezien het resuItaat van den tweedaagschen plundertocht, de rust op d i e dagen tenminste in Antwerpen ver te zoeken is geweest. H. HENDRIKS. Zevenaar, 21 Augustus 1914. Geachte Redactie, In uw nummer van den 20en dezer, twee.lö '.l.d", wordt onder het hoofd: "Uit mijn oorl-gs-"dagboek., 4e kclcni, een voorspelling aangehaald van den past3orA van Ars, in verband met dm oorlog tusschen Frankrijk en Duitschland. De levensbeschrijving, getiteld: *De zalige J. B. Vianney, pastoor van Ars", in ls"os verschenen lij G. Barg te Amsterdam, vermeldt c p bl. 105 het volgende: " Het js mogelijk, .’_. de zalige ook openbaringen lieefi g-had tver de tcefc-mst van Frankrijk, ofschoon zijn vertrouwden er ens geen enkele hebben overgebracht. Wat men daaromtrent met zekerheid weet, is, dr.t die doordringende geest in de gebeurtenissen, welke onder zijn oogen plaats hadden, de voorloopsters erkende van de crisis der Godsverloocheiiing, waaraan Frankrijk hedendaags onderhevig is. Dikwijls 35



2315

2320

2325

2330

2335

2340

2345

2350

2355

2360

2365

2370

2375

bedroefde hij er zfch over, maar sprak niet dan uiterst omzichtig over de toekomst Onder de heerschende omstandigheden zcudé het niet zonder beteekenis zijn te weten, wat er van is. Mogelijk weten anderen er meer van. De bovenaangeduide voorspelling is ten gunste van Frankrijk. Het aangehaalde boek draagt geen schrijversnaam. Met dank voor de opname, Hoogacht 3nd, Uw dw. dr. 21, VIII, 1 14. S. DE OORLOG, 25 augustus 1914 (bestand 57?) [DE TIJD, No. 20357] [Dinsdag 25 Augustus 1914] DE OORLOG. Op eerewoord vrij, om na een week voor den krijgsraad terecht te staan. — Het wedervaren van een onzer oorlogscorrespondenten. — De toestand te Luik en te Parijs. — Een Zeppelin werpt bommen binnen Antwerpen. — De opmarsch der Russen. — De Japansche vloot in actie. TELEGRAMMEN. Op eerewoord... EINDHOVEN, 25 Augustus. (Van onzen correspondent). Zondag reeds seinde ik u voor het Maandagochtendblad, hoe marechaussee Broeks uit Hamont op den weg van Bree een Duitsch officier doodschoot en een Duitsch soldaat verwondde en hoe de Duitschers daarop de bevolking van Bree dwongen vensters en luiken te sluiten, terwijl ze burgemeester Martens en den pastoor-deken gevangen namen als gijzelaars. Ik lees thans in sommige bladen dat Bree en Hamont zouden zijn verbrand en de bevolking gefusilleerd, omdat de marechaussee in burgerkleeding zou hebben gehandeld. Dit is evenwel niet zoo. De dorpen zijn niet verbrand en de marechaussee schijnt niet in burgerkleeding te hebben geschoten. De Duitschers dachten evenwel aanvankelijk dat dit wel 't geval was, ja, ze weigerden zelfs gendarmen als militairen te beschouwen. Vandaar hun streng optreden, waarbij zij den grijzen burgemeester en den deken gevangen namen als gijzelaars. In onze Hollandsche grensdorpen Thorn, Wessem, Budel enz. verwekte deze tijding groote onrust, vooral te Budel, waar de dochter van den ouden burgemeester Martens, van Bree, gelogeerd is. De afgrijselijkste geruchten gingen rond: de burgemeester en de deken zouden gefusilleerd zijn, de dorpen uitgemoord en plat gebrand enz. enz. Doch gisteren is de grijze burgemeester Martens, na voor een krijgsraad te zijn gehoord, tijdelijk op eerewoord vrijgelaten, zoodat, hij vergezeld van zijn zoon, gisteravond te Budel kon arriveeren per auto, welke auto onder militaire geleide onmiddellijk echter weer naar de grenzen is gebracht. Op eerewoord heeft de oude man moeten beloven na acht dagen weder voor den krijgsraad te verschijnen, ten einde zijn vonnis te hooren! Inmiddels wordt het lijk van den officier aan een onderzoek onderworpen en wordt er verder onderzoek naar het geval door de Duitschers ingesteld. Eerst was burgemeester Martens door den krijgsraad te Bilsen Zondagavond nog verhoord doch alstoen nog ontslagen. Maar Maandagochtend werd hij door een Duitsch officier van zijn woning te Bree afgehaald, om opnieuw door den krijgsraad te worden gehoord, welke echter toen naar Tongeren reeds was vertrokken. Per auto werd hij daarheen gevoerd en opnieuw aan een streng verhoor onderworpen. Na dit nieuwe verhoor kon de grijsaard eerst zijn tijdelijke vrijheid herkrijgen, na op eerewoord beloofd te hebben over hun dagen weer te verschijnen. De deken bleef in gijzeling. Toen was de oude man vrij, maar... stond alleen te Tongeren. Twee uur heeft de burgemeester toen geloopen, waarna hem een wagen naar Intendaal bracht. Vandaar is hij per rijwiel naar Bree en vervolgens per auto naar Budel gegaan. Binnen acht dagen moet nu raad geschaft. Burgemeester Martens wilde naar Antwerpen om met zijn regeering te confereeren. De krijgsraad wilde n.l. marechaussee niet als militairen erkennen. Intusschen is de bevolking om Hamont en Bree in angst grootendeels weggevlucht naar de Hollandsche grenzen. Een ziek kindje stierf onderweg. Van een rijtuig, waarin zieke vluchtelingen lagen, sloeg een paard op hol en liep zich dood. De zieken werden gered en werden per auto verder vervoerd. Vluchtelingen vertelden ijselijke dingen. Uit wraak zouden de Uhlanen o. a. te Arendonk de huizen in brand gestoken hebben en een 16-jarig meisje hebben gedood. Dit laatste heb ik niet bevestigd gekregen. Trouwens veel van wat de vluchtelingen vertelden is me later overdreven gebleken, o.a. dat de dorpen niet in brand stonden, zooals later kalme betrouwbare berichtgevers mij verzekerden. In den eersten schrik zijn talrijke gezinnen uit Arendonk naar Brussel gevlucht, doch bij mijn bezoek aan de grens trokken weer velen gerustgesteld naar hun woningen terug. In Achel, Hamont, Neerpelt en Lommel is alles nog volkomen rustig. In Turnhout is Zondagmiddag een troep uhlanen binnengetrokken. 36



2380

2385

2390

2395

2400

2405

2410

2415

2420

2425

2430

2435

2440

Venus en Bachus. MAASTRICHT, 24 Aug. (Van een bijzonderen correspondent.) Wat ik u dezer dagen schreef over Venus en Bacchus in den oorlog wordt thans bevestigd door de aanwezigheid te Maastricht van niet weinig uitgeweken bewoonsters van beruchte estaminets. Met werkelijk zwaar getroffen vluchtelingen hebben we medelijden, maar van dit gespuis wenschen we liefst bevrijd te blijven. Men heeft mij de opmerking gemaakt, dat ik te veel gegeneraliseerd zou hebben. Ik schreef echter met voordacht telkens van "sommigen" of "velen", niet van "allen". Want het zou inderdaad onrecht zijn, om alle bewoners der besproken streken verantwoordelijk te stellen voor het slecht levensgedrag van sommigen en zelfs van velen. Goddank leeft in menig Belgisch grensdorp en in de steden een bewonderenswaardige godsdienstzin, gelijk nog bleek uit het verslag van den katholieken aalmoezenier, in dit blad opgenomen. Te St. Remy Argenteau b.v., vlak bij Visé, waarvan de aalmoezenier spreekt, weidt pastoor Veltmans een voorbeeldige kudde. Het is een uitzondering als daar iemand zijn Paschen niet houdt. De zeden zijn er voorbeeldig. En zoo zou ik u meer parochies kunnen noemen, welke een model mogen heeten. Zelfs onder de katholieke vluchtelingen dier streken, thans alhier vertoevend, openbaart zich in de kerk, bij het middagmaal en bij de lijkplechtigheden een stichtende godsdienstzin. Ik heb noch had dus reden om te generaliseeren; en dat een menigte onschuldigen moet lijden in de geteisterde streken, waar velen zich aan zooveel kwaad overgaven, bewijst reeds het aantal geestelijken, dat mee in den oorlogsgruwel betrokken werd. De gevangenneming van onzen Oorlogscorrespondent. MAASTRICHT, 23 Aug. (Van onzen oorlogscorrespondent M.) Omdat het Zondag is heb ik me heden ook eens een rustdag toegedacht, welke rust voor mij dan hierin bestaat, dat ik heden "slechts" veroordeeld ben om den geheelen dag te gaan zitten schrijven en niet links en rechts het oorlogsterrein behoef te doorkruisen, om te trachten nieuws op te doen. Met grootsche voornemens was ik j.l. Donderdag van huis getrokken,op een aftandsch fietsexemplaar om te trachten over Tongeren in de richting Brussel te komen. Alvorens op den berg bij Petit Laney te zijn geklommen, waarbij ik mijn stalen ros had mee te sleepen, was ik in die moordende hitte al drie-kwart "op"geraakt. Toch was deze omweg de eenige wijze om op de straat naar Tongeren te komen, daar de Duitsche posten op den grooten weg in de nabijheid van Maastricht zich niet lieten vermurwen en ieder onherroepelijk over de grenzen verwezen. Van den berg af had ik een mooi vergezicht, hetwelk me in staat stelde te constateeren, dat er om Riemst een groote Duitsche troepenmacht gelegerd was. Daar doorheen te komen zou zeker niet makkelijk zijn, en ondanks de groote moeilijkheden besloot ik daarom dwars door koren- en bietenvelden heen te trekken, om zoo tusschen Riemst en Tongeren op den grooten weg te geraken. Na menig zweetdruppeltje lukte dat. De eerste Duitsche posten waren nog al hebbelijk. "Ah, ge zijt Hollander,- niet? Dan zijn we vrienden. Holland blijft neutraal, nicht? Wat voor nieuws is er in Holland? Engeland wil oorlog met u, nicht?" Deze en dergelijke vragen werden me door Duitsche posten gesteld en na ze beantwoord te hebben, kon ik verder gaan. Op een gegeven oogenblik echter komt er een officier te voorschijn, die me wenkt af te stappen en vluchtig even mijn papieren inziet. Dan roept hij een soldaat aan en draagt dezen op om me naar den commandant in Riemst te brengen. Met vijandige blikken zien de soldaten me na en nijdige opmerkingen moet ik soms hooren. Als ik niet vlug genoeg ga of een weinig links of rechts afwijk, word ik door mijn begeleider ruw bij.den arm getrokken. Toch neem ik het geval zoo gemoedelijk mogelijk op, overtuigd als ik ben, dat de commandant me na een vluchtig onderzoek wel weer zal laten gaan. Voor den verloren tijd alleen is het zeer jammer. In Riemst aangekomen werd ik door mijn begeleider een groote boerenhoeve ingeleid, — gestompt is eigenlijk juister gezegd — en weldra bevond ik mij tegenover de "groote heeren", die het zich in een ruime kamer zoo gemakkelijk mogelijk gemaakt hadden. Verschillende schilderijen en muurplaten lagen stuk of verscheurd op den grond, terwijl de talrijke leege en volle wijnflesschen bewezen, dat er ook aan Bacchus genoeg geofferd was en nog geofferd zou worden. De opper- en andere luitenants schenen het geweldig druk te hebben; ze redeneerden tenminste op heftige wijze en druk gesticuleerend boven een op de tafel uitgespreide landkaart. De soldaat deelde mede, dat hij mij op last van luitenant die en die — ik verstond den naam heusch niet — hierheen gebracht had en toen begon het. "Wie ben je?’ "Heer overste, ik b... " "Wat mot je hier, wat kom je hier doen? "Heer overste, ik ben een Hollandsche jour... " Wat, Hollander? Je komt zeker kijken, hoe het hier is, hoeveel troepen hier liggen, hé? En dan..." "Heer overste, weest u zoo goed en ziet u even mijn papieren " 37



2445

2450

2455

2460

2465

2470

2475

2480

2485

2490

2495

2500

2505

"Papieren, papieren? Ja natuurlijk, jullie hebt allemaal papieren, die lui, die op onze mannen schieten, hebben ook papieren. Ik zal straks dien boel wel eens nakijken. Hier, zet hem maarzoo lang vast." Een paar soldaten werden met den vinger aangewezen en deze pakten me vast; ze brachten me in een kleine kamer, waar ik tot mijn niet geringe verwondering twee soldaten met revolvers in 'de hand vond bij een priester en een boer. Zoo gauw de deur achter me gesloten was, wilde ik, zelfs in gevangenschap mijn plichten als journalist niet vergetende, natuurlijk direct een praatje beginnen met dien priester en den boer. Ze schenen echter al bijzonder weinig gestemd te zijn om zich met me in te laten en spoedig werd me de oorzaak er van’duidelijk. Op elke vraag wendden ze zich nl. met schuwe blikken tot de postende soldaten en ik begreep, dat ze zich uit vrees voor dezen weerhielden om mij inlichtingen te geven. Na langdurig pogen kwam ik echter te weten, dat die priester de dorpspastoor was en zijn lotgenoot de burgemeester. Ze waren gevangen gezet als gijzelaars, bestemd om te boeten voor eventueel optreden der dorpelingen tegen de Duitsche overweldigers. Met deze inlichtingen stelde ik me tevreden, begrijpende, dat cc 1 verder vragen voor die twee in de gegeven omstandigheden onaangenaam was. Wat zou er nu verder niet mij gebeuren? In een hoekje der kamer op een stoel gezeten, begon ik mijn lot te overdenken. Aangenaam was mijn oogenblikkelijke toestand niet, doch straks zouden de heeren wel even gelegenheid vinden mijn papieren in te zien. Alleen een kaart met aanteekeningen, waar volgens de laatste berichten de Duitsche en Fransche troepen zich bevonden, welke kaart ik in den binnenzak van mijn jas geborgen had, was het eenige, wat mij zorg baarde, voor het geval ik gefouilleerd mocht worden. Drie uren lang bracht ik met mijn zwijgzame lotgenooten in he,t kleine kamertje door. Dan werd ik eindelijk geroepen en nogmaals voor dén gelegenheidskrijgsraad gebracht. "Zoo, geef nu eens hier, die papieren." Na het gevraagde ontvangen te hebben, onderzochten verscheidene officieren mijn legitimatiebewijzen en hun gezichten verrieden, dat de horizon eenigszins voor me opklaarde. "Ah, u bent journalist? En wat kwaamt u hier nu doen?" "Ja, heer overste, ik wilde, voor zoover mij dat door de Duitsche officieren werd toegestaan, de verrichtingen van uwe machtige troepen van verre volgen, om het Hollandsche publiek, dat met zeer veel belangstelling het vooruittrekken uwer legers volgt, daarover in te lichten." "Zoo, zoo! En hebt u nu al aanteekeningen gemaakt? Ja? Laat eins zien". Nu namen de zaken toch weer een minder aangename wending en werkelijk niet geheel en al gerust reikte ik mijn bloc-notes over. "Daar kan ik niets van lezen. Kunt ge dat zelf wel lezen? Ja? Nou, daar begrijp ik niets van. Vertaal het ons eens". Dat gaf verademing en ik begon mijn vertaling, me hier en daar eenige vrijheid voorbehoudend, waartoe iedere vertaling gerechtigd is. En terwijl ik aldus censuur oefende op mijn eigen geschriften, schenen ze werkelijk tevreden. "Nu, dat gaat wel. Maar denk er om, dat ge niet uw blad zegt, dat ge hier troepen hebt aangetroffen en heelemaal niet, welke troepen". "Neen, heer overste". "En ook vertelt ge niet, dat ge hier wat zijt opgehouden, want dat was werkelijk onze bedoeling niet, en zooeven hadden we geen tijd om uw papieren in te zien". "Goed, heer overste". "En wat voor nieuws is er in Holland bekend over den oorlog? "Ja, heer overste, niet veel anders, dan wat u ook wel weten zal: dat Japan b.v. den oorlog aan Duitschland verklaard heelt; dat de Russen Duitschland zijn binnengetrokken; dat de Franschen nog al belangrijke overwinningen in den Elzas behaald hebben, dat de Duitsche vloot een paar schepen verloren heeft " "Ach wat, schei uit, dat zijn natuurlijk allemaal leugenberichten van Reuter, die zijn niet van Woltt. Japan zal ons geen oorlog verklaren, veeleer aan Rusland." "Wolff heeft die berichten toch bevestigd, heer overste." "Neen, neen, dat kan niet. En per slot van rekening zijn we voor Japan ook niet bang. Schrijf maar in uw blad, dat we nergens bang voor zijn als voor Montenegro. En ook kunt U schrijven, dat de Hollanders beter doen met maar niet over de grenzen te komen, daar we strengere maatregelen gaan nemen, 't Is nl. gebleken, dat die lui van Visé en andere dorpen, die naar Holland gevlucht zijn met valsche papieren, weer naar hier komen om op ons te schieten. En nu kunt U ook weer gaan, maar zoo gauw mogelijk naar Maastricht terug". "Zou ik dan misschien een pasje van U mogen hebben, overste, anders word ik onderweg weer aangehouden". "Dat kunt ge krijgen". En ik kreeg een pasje van den overste. En dezelfde overste, die me verboden had in mijn blad te schrijven, welke troepen zich te Riemst bevonden, zette op dat pasje"een stempel, waarop behalve de Duitsche adelaar nog de woorden stonden: "Königl. Preussiches 8. reserve inf. regt. II bataillon." Daaruit bleek me, dat inderdaad, zooals ik reeds bij geruchte vernomen had, de troepen, die de laatste dagen over Visé en andere plaatsen getrokken waren en daar hunne gewelddaden bedreven, uit opgeroepen reserve bestonden, waaronder minder discipline heerschte dan 38


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 onder de jonge manschappen, die de eerste dagen in deze streken waren aangekomen. 2510

2515

2520

2525

2530

2535

2540

2545

2550

2555

2560

2565

2570

Ondanks het feit, dat ik "direct" naar Maastricht terug moest, zag ik toch nog kans om even hier en daar met de inwoners van Riemst te spreken, 't Was ruim 8 dagen geleden, dat ik in dezelfde plaats was geweest, doch welk een verschil! Toen verzekerden de menschen mij, dat "die Deutschen" zoo kwaad niet waren, dat ze ook hun plicht doen moesten en goed voor de bevolking waren, wanneer men dito voor hen was. En nu? Haat, diepe haat, die, met moeite slechts weerhouden wordt, spreekt uit hun woorden. Ze beven over 't geheele lichaam, wanneer ze met diepe, krakende stemmen over de Duitschers spreken. Alles wat waarde voor hen had, heeft men hun ontroofd: paarden, koeien, schapen, wagens, fietsen, alles, alles! Slechts in sommige gevallen is de betaling geschied met bonnetjes, welke na den krijg kunnen ingewisseld worden, 's Nachts slapen de Duitsche soldaten in de kamers en zalen der café’s, terwijl ze de bewoners: mannen, vrouwen, kinderen, zieken en zuigelingen, opsluiten in schuren en kelders en deze dichtspijkeren. Hoe lang zal het nog duren, voor ook hier een schot valt? Straten en wegen liggen bezaaid met leege flesschen. De toestand te Luik. MAASTRICHT, 23 Aug. (Van onzen oorlogscorrespondent M.) Na mijn episode te Riemst ben ik naar Luik vertrokken, waar ik Vrijdag en Zaterdagochtend verbleef. Wat is alles ook daar veranderd sinds mijn laatste bezoek. Vele winkels zijn gesloten wegens gemis aan voorraad en de bevolking spreekt angstig met elkander, ziet schuw den vreemdeling aan, vreezende, dat ook hij een Duitscher is. Een rookdamp hangt in de straten, rook van brandende huizen. Outre-Meuse heeft het meest geleden. Burgers schijnen weer op de Duitschers geschoten te hebben; het vonnis volgt dadelijk naar het harde oorlogsrecht, waarvan men zich hier maar g;en voldoende rekenschap geeft. Gepakt en gezakt loopen menschen in alle straten, het zijn Hollanders, die naar hun veilig moederland trekken, weemoedig nagestaard door de Luikenaars, die de stad niet verlaten mogen. Van hen zou er dan ook niet gebrandschat kunnen worden. Een proclamatie verkondigde immers, dat 50 millioen franks oorlogsschatting opgebracht moest worden door de provincie Luik! Heele risten proclamaties werden aangeplakt. Terwijl ik er een lees, is men al weer bezig aan een ander, dat vermeldt, hoe voortaan niemand meer na 6 uur des avonds zich nog op straat mag begeven, dat de deuren open moeten’ blijven, de vensters verlicht enz. Een ander bedreigt met fusilleeren en verbranding de personen bij wie en de huizen waarin nog wapens worden gevonden, en ook dat in alle huizen huiszoeking zal worden gedaan. De inwoners brommen, fluisteren zacht tot elkaar en zien rond met giftige, vlammende blikken. Arbeiders worden opgeroepen om de forten aan den linker Maasoever te helpen verSterken, de forten, die dienen moeten om straks hunne zonen, bloedverwanten, in elk geval landgenooten te beschieten, wanneer het Duitsche leger eventueel gedwongen mocht worden zich terug te trekken. Vrijwillig zal wel niemand zich komen aanbieden, te meer daar de proclamatie eindigt met de woorden: "Des ouvriers volontaires seront embauchés a partir du 21 Aoüt sur la rive gauche de la Meuse, oü on fera connattre les conditions détail lees. De straten en pleinen, in welker gebouwen legeroversten zich hebben gevestigd, zijn door de soldaten afgezet. Niemand mag passeeren. Van oorlogs- en ander nieuws is de stad geheel afgesloten. Aan een paar eerw. geestelijken vertelde ik van den dood des Pausen. Men was verslagen, niemand, die er nog iets van wist. Welk een toestand in een stad van meer dan honderdduizend inwoners! Op een plein stond ik verbluft te staren naar verscheidene enorm zware kanonnen. Zij waren gedemonteerd in de stad gebracht, werden op eigen rails vervoerd en dienden ter beschieting van de forten. Ieder wordt afzonderlijk getrokken door een locomobiel. Wat kon tegen zulke stukken bestand blijken? En de Luiksche forten konden in deze richting niet antwoorden, daar ze de stad zelf beschoten zouden hebben. Ziet daar het geheim hunner overgave. Belangrijke berichten doe ik op over een grooten slag, die twee dagen gewoed heeft bij Libramont, iets ten W. van Luxemburg, waar een Duitsche troepenmacht achter de fortenlinie van Namen had gepoogd om te trekken. Met groote verliezen waren de Duitschers teruggeslagen en het aantal dooden was geschat op vele duizenden. Hoe ik dit weten kan? Ik mag het niet zeggen, maar kon ik het vertellen, dan weet ik zeker, dat ge erkennen zoudt, dat mijn bron goed was en mijn zegsman, een zeer hoog staand persoon in dit geval, het weten kon en moest. 't Is nog slechts enkele minuten voor zessen en ik heb nog geen tijd gehad een hotel te zoeken. Ik begin. "Tout est pris par les Allemands". Overal waar ik kom is dit het eenige en ontmoedigende antwoord, 't Is zes uur. Vlug doorkruis ik de straten en word al een paar maal aangehouden. Ik vertel, dat ik geen hotel kan vinden en men vermaant 39



2580

2585

2590

2595

2600

2605

2610

2615

2620

2625

2630

2635

40

mij voort te maken. Maar "tout est pris par les Allemands" blijft het resuItaat. Steeds dikwijler word ik aangehouden, steeds meer dreigend toegedonderd. Eindelijk, eindelijk, heb ik een derde-rangs hotel gevonden, waar ik dan blijven kan, als ik me met een plaatsje in het nokje van het gebouw behelpen wil. Wat graag! 's Nachts word ik wakker. Overal in de omgeving knetteren de geweerschoten, vermengd met gegil en gehuil. In mijn hotel is het een helsch lawaai. Er wordt geschreeuwd, deuren slaan open en dicht, er wordt gedraafd op en af de trappen. Ik blijf liggen luisteren in mijn bed. Het rumoer is nu beneden, doch ik vind het beter in mijn kamertje te blijven. Als het eindelijk wat stiller geworden is en het geknetter der geweren heeft opgehouden, val ik door mijn vermoeiheid van den afgeloopen dag weder in slaap. 's Morgens ben ik vroeg wakker en spoedig beneden om m’n ontbijt te gebruiken. Stoelen en tafels liggen omver, doch ik vind niemand. Ik doorloop café, keuken, woonkamer, ik roep luid en klop op de deuren, doch niemand vertoont zich. Dan begeef ik me langs de wijdgeopende deuren de straat op, waar ik ook in vele huizen wanorde bemerk met deuren, wijd geopend In een andere buurt verneem ik, dat dezen nacht weer personen gefusilleerd zijn, omdat er op soldaten geschoten was, die huiszoekingen kwamen doen, en dat een groot aantal mannen, vrouwen en kinderen waren weggevoerd in gevangenschap. Zou dat ook het geheim van mijn hotel geweest zijn, het "Hotel de la Paix"? Maar welk gelukkig toeval heeft mij dan beschermd? Zoo is de toestand in Luik. De toestand te Parijs. PARIJS, IS Aug. (Van onzen Parijschen correspondent. Vertraagd). Parijs heeft gisteren een oogenblik van entroering gekend. Gisteren om’ bij tienen openden zich wiid de deugen van het ministerie van oorlog: uit n-am van het leger werd. aan het puoliek vertoe na de eerste vlag op den vn-nd veroverd. h-t enrhu.iasir.e van de menigten was gfcot, dcch zeer Kalm. Van de gewone heftigheid bü manifestaties in andere iij.tn is niets te speur.n; alKen een diepe ontroering. -ie. De ik gisteren, dat Parijs kalm was. ik vrees weldra te moeten zeggen: t e kalm. Toen c!e m-bmsatie den eersten Augustus werd afgck.ncigd tusschen vier en vi;f uur in den namid-ag-, is dit het sein geweest van het staken van allen arbeid. -k l.cc, dat in Brussel het werk voort wordt gezet, zooals in gewone tijden. Hier is het precies het tegnovergestelde. Sinds de oorlogsverklaring ziet Parijs er uit als ware het immer Zondag. Ateliers en fabrieken zijn gesloten, zooals vele winkels. Frankrijk heelt overvloed van alles en vreest den honger niet. Doch als er in d|m binnen_a._dsc.ien toestand geen verbetering komt, zal het hongerigen moeten vreezen. En ckeigt dan de revelatie? Niet alle mannen zijn naar het oorlogsterrein ver.rokken. Ten eerste zijn hier de tjenge en de te oude lieden. Ten tweede al degenen, die pas later zullen opgeroepen werden. Die allen zijn zonder arbeid. Bovendien zijn zonder werk alle vrouwen en meisjes. i-e Staat en de Gemeenie voeden de vrcuwtn, wier man of zoon onder de wapenen is. Maar de overigen? Er wordt door de open. bare en particuliere liefdadigheid veel gedaan, dcch onmogelijk kan ze de duizenden en duizenden voeden gedurende maanden. Er bestaat eene organisatie ter vervoering van. stede Ingen naar het land en ter regeling- van dm arbeid in de velden, waar natuur-ijk arfccd in overvloed is. De regeering zoekt (levens naar middelen ter hervatting der openbare werken. Dit blijkt "-h---ter zeer moeilijk te wezen. Ten eerste ontbreken de technische leiders en voor sommige dier werken is de leiding der specialiteiten cnontbeerlijk. Ten tweede ontbreken de bouwstoffen, die cna voor een groot deel uit het buitenlan-i werden aangevoerd. Van alle kanten moedigt men de rijken aan het geld niet op te potten. Indien de modeartikelen verkocht werden zooals vóór d.n oorlog, zou dit reeds aan velen brood verschaf, fen. Medemagazijnen, die anders voor Ï000 hun 15C0 frank per dag aan kant en zijde verkoopen, ontvangen thans voor één of fwe" franken. Duizenden e.i duizenden rijke vrouwen fc_e<_:r zich elken dag overal aan, vragend, hoe ze het nuttigst voor Frankrijk kunrjen zijn. Ett overal ontvangen ze dit antwoord: "Door te koepen en dus te doen arbeiden.< Amerika, zegt men, heeft- voor 203 millioen franks bestellingen aan Frankrijk gedaan, terwijl de heer Shoninger en Brauk verklaarden, dat de Amerikaansche Kamer van Koophandel zco goed als zeker ken beloven, dat de bestellingen van speelgoed en andere ;"aitic_es de Pans" met het oog op de niet zoo ver verwijderde feesten van Kerstmis en Nieuwjaar aan Frankrijk zou gedaaa werden. De toestand van den arbeid is op het oogenblik een groot gevaar. Maar wijl Frankrijk h.t inziet, is het te hopen, dat men er andering in zal brengen. Parijs, dat niet arbeidt, verkeert °p het oogenblik in een schrijfperiode. Op alle hoeken van straten vindt ge kooplieden met speciaal gedrukte briefkaarten, die twee sous per dozijn kosten en niet gefrankeerd behoeven te worden. Twaalf briefkaarten voor twee sous, iedet kan dus schrijven naar hartelust. En die briefkaart.n worden des te meer verkocht, daar cificieel gewaarschuwd is, dat alleen open briefkaarten zonder eene enkele aanduiding weinig of geen vertraging zullen onder, vinden. Cjj het 40



2645

2650

2655

2660

2665

2670

2675

2680

2685

2690

2695

2700

2705

adres zet men de leger.ideeling, waartoe de soldaat behoort, en de militaire post zorgt voor’ de bezorging. Chnge. keerd schrijven de soldaten wel hoe ze het maken, doch er is geen enkele aanduiding "aar ze zijn. Alles is geheim. Ik heb enkele brieven kunnen zien, ontvangen door buren en bekenden. Geen enkele aanduiding was er omtrent de plaats, waar de soldaten zich bevinden. Alleen twee heb ik er gezien, waarin de schrijver vaag aanduiddde, dat hij in Duitschland was. In een van die brieven werdt gezegd, dat de Duitschers zeer bang zijn van de bayounetten. "Ik had nooit gedacht," heet liet, "dat een Duitscher zoo langzaam was. Wij, Franschen, zijn gewoon met de bayounetle bül-S-rnsnelk bewegingen te maken, die bij de Duitscher den indruk moeten wekken van gcochdtoeren. Een, twee, drie... Drie stoeten in een seconde en dan is de Duitscher nog niet klaar met zijn eerste bewe-ring." Evenals in Engeland begint men ook hier tamelijk over te helen tot de meenin?, d-t de oorfcog lang zal duren. Men houdt hier echter rekening niet een factor, die wl eetts s-"cedige dan men denkt, tot vrede zou kunnen dwingen: Hongersnood. Men zegt frer, dat Duitschland er het erpste en het eerste oncler likfrn zou f volgens velen nu ree t ook de andere naties na langeren of korteren tij’-. Slechts een heel bescheiden plaatie heb iV gisteren machtig kunnen worden buiten op dl trappen van de Madeleine-kerk. De toeloopt"*’ de plechtige Heilige Mis, d:e voor het heil van Frankrijk werd opgedragen,4- was zóó groot, dat een deel der geloovigen geen toegang kon vinden. Slechts uit de verte zag ik achter het hoogaItaar de groote, witte banier met het Roode Kruis. De eerenlaat-en waren afgestaan aan de Dames de France en alle dames van den ambvilancedienst. Z.Em. kardinaal Ame 11 e hield een v-derfandsch-katholieke toespraak. Ik heb Monseigneur zien huldigen bij het uitgaan der kerk. Men kon zich moeilijk voorstellen, in iclericale Parijs ts zijn. Het was een tafereel van helaas, lang v-rvlotzaglijke menigte kwam den aartsbisschop tegemoet. Vrouwen van allerls4. rang en ngen zich naar voren, om het kardinaalsrood aan te raken. Overal klonk het, doch eerbiedig als een gebed "Vive la France!" en in den blik van Monseigneur kwam het me voor het antwoord! '.e lezen: "Dicu ie veut,- zooals zooeven de muziek speelde (uit de Jeanne d’Arc van Gounod). Het was een van die oogenblikken, waarop men werkelijk den indruk kreeg, dat we een heiligen oorlog voeren. De stemming in Duitschland jegens Nederland. DüSSELDORF, 12 Augustus. (Van onzen Duitschen correspondent. Vertraagd.) Iedereen n Holland weet, dat de .-Durchschnittschutscher* zeer uit de hoogte en daarom buitengewoon degcutant tegenover d hun bewoners van rieine staten kan optreden, iederen Duitscher is de weergalooze ontwikkeling van het Duit;che rijk min of meer in zin bol geslagen. De meesten gevoelen zich zelf als de belichaming van hun leger en vloot te zamen, en kinjen tegenover de bewoners van kleine staten :en toon aanslaan, aie een zelfs niet te sanïtrinistisch vaderlandslievende ten hoogst irnte-eren kan. Vooral als de eerste de beste Duitscher met -"Gönnerminei je op je schouder tikt en je goedmoedig ver "aart: "Bei der nachsten Gelegenheit stecien wir Holland fin!- Ik heb bij zulkewoorïen meermalen mijne t handen vceltn jeuken. 1 Vooral de reizende Duitscher heeft zichm fcet buitenland veel vijanden gemaakt, en met urne het schuldkonto der onontwikkelde 'Juitschers, der (ook in Duitschland beruchie) kantoorjochies en der zoogenaamde dumme Jugend. is daarmede belast. In intellekmeele .en diplomatische " kringen heerscht een geheel andere teen. Men ontmoet het niet zelden, dat de ontwikkelde Duitschers "restiosc de fijnere baschaving van Holland toegeven. Ze hebben dan iets kruiperigs in hun stem, dat ook al 'niet sympathiek aandoet. Met !-e eerste klasse, met de onontwikkelden, debatteer je eenvoudig niet. Met de ontwikkelden in gesprek, kan je zelfs dikwijls ietwat hoogmoedige uitdrukkingen riskeergn, zonder i-t het kwalijk genc.nert wordt. Sprekend over de vrijheden in Holland, heb ik dikwijls het woord van den Rembrandtdeutsche ir. Julius Langbelin, gebruikt: "Es ware gut. wenn Holland Preussen annektierte, damit sndlich mal freiheitlicher Geist in Deutsch"and ledendig wird.- Men werd niet boos. De ervaring leerde, dat het in vredestijd goed was tegenover de zenen der Germania met scherpe tanden van je af te bijten. Hoogstens riskeerde je, dat ze je een "Frech’dachs- venden en dat ze vertelden, dat alle Hollanders netelocs hoogmoedige -.deftige Menieren- wa;en. Toen de oorlog uitbrak, werd de stemming anders. Overal probeerde men, je uit te hooren: wat zal Holland doen? Holland gaat toch met pns mee? Anderen gingen verder en spraken orutoal opnieuw van ieinstecken*, lieten op ïiete gegronde waarschuwingen hooren. "Holist auch solehein unslcherer Kartanist,* reide mii een rabiaat geworden Germaan, warum werden die Hollander nicht ausgewiesen?" Andere deskundigen verwarden België met Heiland en beweerden, dat Holland! Antwerpen sterk verdedigen meest, anders zouden de Duitschers Holland binnenvallen. Van den 6en tot nen Oen Augustus liepen er hardnekkige geruchten, dat de Duitschers door Limburg over Eindhoven f!) naar België trokken, dat er een heel legerkorps appart gehouden 41



2710

2715

2720

2725

2730

2735

2740

2745

2750

2755

2760

2765

2770

werd, om -Wühdmienchen- tegen de Engelschen te beschermen, enzoovoorts. Vergeefs wees ik er op hoe de Duitsche Regeering in Den Haag had laten verklaren, dat de neutraliteit van Holland geëerbiedigd ze worden. De lui wanen stapelgek geworden en iedereen had een spoorwegbeambte als familielid, diezeli de troepen door Holland vervoerd had. Niets hielp. En, ik sprak niet meer. Toen kwamen de eerste berichten van de gewelddadige uitdrijving van vreedzame Duitschers uit België, berichten over de verschrikkelijke mishandelingen door Belgen tegenover weerlooze Duitschers bedreven. Een matelooze woede tegen België vrat doGr heel het Duitsche volk. En Holland werd troef. Nog meer. Toen ite berichten gepubliceerd werden over het menschlievende gedrag der Hollanders tegenover de Duitschers-., die uit België als ellendige telingen de Hollandsche grenzen oyeric-ii 'hadüeni. werd Hollajid troete^’dnd. Alle kranten stonden elken avond vol van de niteit en ïwiischi.evendheid delf Hcl lafaarden w.ird dis volkskarakter geprezen. De kranten openden een nieuwe rubri.! re Freunde<. En die Freunde waren wij. De Kölnische Zeitung schreef "Holland ist über alle Massen zn l:ben!" De Klinische Volkszeitung sprak er zelfs van, dat Duitschland na den oorlog Heiland alles zou vergelden. Er werden is andere bladen dingen aangeduid, waarover ik straks zal schrijven. Gek de Berlijnsche pers zong mee het lied van lof voor Holland. In verschillende in het Rheinland werden gedic! en, waarin Koningin Wilhelmina verheerlijkt werd. Ik zag in Dusseldorf een portret van Hare Majesteit met bloemen omgeven in een uitstalkast. Op een banderole stond: "Heil dir, Wilhelmina!- Ikzelf was een paar maal het voorwerp van een ovatie in café’s te Dusseidorf en Keulen, toen bekend geworden was, dat ik een Hollander Ik heb de goede menschen bedankt en eendelijke woorden aan het adres van T gezegd. gedrag van de Holanders, vooral aan de grenzen, bewonderenswaardig geweest. Men kan in Holland niet naar waarde schatten, hoc Holland op het oogenblik in Duitschland geprezen wordt. Dat de Prins der Nede i Maastricht de gewonde Duitschers bezocht had, was hier al spoedig bekend en "Hocl.; na het andere ük. Welk xrlie-.d b.zie-it hen, die, uit België Heiland1 hulp vonden! VC’"l.: een onschatbaar voordeel voor onzen naar-i en ens volk, nu zoovele Oostenrijkers naar hun land teruggekeerd zijn, vol dankbaarheid voor de liefde, die zij in Holland ondervonden! Ik heb honderden vluchtelingen gesproken en ik heb mij, terwijl mijn oogen vochtig werden, laten vertellen van al die weldaden, die zij in Holland ondervonden hadden. Vden hebben mij, die toch niets voor hen gedaan had, vol dankbaarheid de hand gedrukt, alleen omdat ik Hollander was. Wat die arme menschen mij vertelden over de behandeling in België ondervonden, is voor het grootste deel niet weer te geven. Het schijnt, dat de Belgen, of beter het Belgisch gespuis, hun laagste driften hebben laten gaan. De toestand van vrouwen en meisjes was deerniswekkend. Maar aldoor klonk weer uit hun mond de lof van Holland. Hoogst merkwaardig was, dat vele Duitschers, die uit Belgische badplaatsen gevlucht waren — zooals men weet werden de Belgische badplaatsen door duizenden en duizenden Duitschers jaarlijks bezocht — mij verklaarden, dat zij en geen andere Duitschers ooit meer naar België zouden gaan. "Wij komen voortaan naar Holland", zeiden ze. Zeer karakteristiek was het verhaal van een professor uit Praag. De oude heer was zes dagen in Brugge is de gevangenis opgesloten triumph verschillende malendoor ide sta cl t voerd onder de beschimpingen van het grauw. Hij en zijn lotgenooten hadden drie dagen absoluut geen eten gehad. Den vierden jen ze verlof om eten te laten halen. De gevangenisdokter had toen e.h, cynische woorden er opmerkzaam, dat het voedsel waarschijnlijk. De arme menschen hadden niet van durven eten. Den nieuwgebakken Minister van Staat Vandervelde, om de gevangenissen te eten. In tegenwoordigheid van den minister kregen de menschen toen heel goed eten. Maar zcodra de minister zijn hieïen gelicht had, kregen ze weer niets. Mijn zegsman en zeer veel anderen hebben mij h-r-1 liaaldelijk gevraagd, in Holland in de kranten te publiceeren, hoe dankbaar ze Holland zijn. Op de intellectuelen in Duitschland heelt de menschlievende handelwijze van Holland een diepen indruk gemaakt. Velen, die niet onbekend waren met onze geschiedenis, verklaarden, dat Holland door de eeuwen heen altijd niets dan ellende van Engelsche en Fransche zijde geleden hadden Zij legden er vooral den nadruk ep, dat België ens met hulp van Frankrijk ontnomen was. Er gingen veel stenimfen op, die fjoopten, dat na den oorlog Duitschland1 aan Holland zijn schuld dankbaar zou afbetalen, door Antwerpen en geheel Vlaanderen, dat toch eigenlijk Nederlandsen is, aan Holland terug te geven. Ik zou van dit, om het maar alleen voorbarig te noemen, plan in het geheel niet reppen, als mij niet verschillende Rijksdagafgevaardigden, onder wie er waren met grooten invloed, mij niet hetzelfde gezegd hadden. Daarbij wezen ze erop, dat de Belgische bladen zich tamelijk onsympathiek tegenover Holland gedroegen, door telkens weder te beweren, dat wij de Duitschers door Limburg lieten trekken. Verschillende bladen in Duitschland opperden ook reeds hd plan, om Vlaanderen weer Hollandsch temaken. Door deze publicaties is de gedachte, Holland meet weer in het bezit van Vlaanderen gesteld worden, reeds 42



2775

2780

2785

2790

2795

2800

2805

2810

2815

2820

2825

2830

2835

gemeengoed van de massa geworden. Het -leek mij daarom noodzakelijk, dat ik u daarvan op de hoogte bracht. In ieder geval blijkt er uit, op welke wijze en in hoe grooten omvang Holland op’ het .oogenblik in Duitschland troef is. Men zal misschien zeggen, dat de Duitschers wel wat vlug beginnen met de kaart van Europa te wijzigen. Dit doet hier iedereen echter met dood-ernstig gezicht. Dat komt voort uit het rolsvaste vertrouwen op de overwinning, die iederen Duitscher bezielt en waarvan ik u reeds in een vorigen brief schreef. Men zal wel nieuwsgierig zijn, wat er naar Duitsche opvatting met het Wa_enland gebeuren zal. De algemeene meening is, dat de Duitschers alle Walen dwingen zullen het land te verlaten. Het land zou dan bevolkt worden door de honderdduizenden Duitschers, die vóór denl oorlog in Frankrijk, Rusland, Servië, Belgen En-e!and woonden en die na den oorlog niet meer in deze landen zullen kunnan verblijven. Ik geef u door dit te berichten, alleen de stemming weer, die in Duitschland! heerscht. Ik heb alle mogelijke categorieëen vin het volk gevraagd en aldoor weer hoort men hetzelfde: België moet verdwijnen. Ik geloof echter, dat men rustig beweren kan, dat de uiterst vriendschappelijke stemming, die op het oogenblik in Duitschland jegens Holland heerscht, voor ons volk van onberekenbaar nut kan zijn. TEGENSPOED DER FRANSCHEN EN EN ENGELSCHEN. f LONDEN, 25 Augustus (Reuter). Het Fransche gezantschap bevestigt, dat het Britsche leger ten westen van de Maas aan den linkervleugel door de Duitschers aangevallen, hoewel zeer aan het vuur blootgesteld, den vijand weerstand bood met de gewone koelbloedigheid. Het Fransche leger, dat in deze streek opereerde en optrok tegen het aanvallende legercorps, heeft, door geestdrift aangevuurd en hoewel door een moordend vuur ontvangen, doorgezet, doch was door een tegen-aanval van de Pruisische garde ten slotte gedwongen terug te trekken, echter na den vijand enorme verliezen te hebben toegebracht. Het Duitsche élitecorps van de garde heeft zeer ernstige verliezen geleden. Ten oosten van de Maas zijn onze troepen voortgetrokken over zeer moeilijk terrein en hevig beschoten van uit de zoom der bosschen. Zij moesten terugtrekken, na een levendig gevecht ten zuiden van de Semois. Aan onze troepen en aan de Engelsche werd bevolen, stelling te nemen. te nemen op een dek-linie, welke zij niet zouden hebben verlaten, indien de bewonderenswaardige poging der Belgen hen niet in staat had gesteld, het Belgisch grondgebied te betreden. De stellingen zijn ongeschonden. Onze ruiterij heeft niet geleden en onze artillerie bewees haar voortreffelijkheid. Officieren en soldaten bevinden zich in uitstekenden toestand. Voldoende aan de bevelen zal aan het gevecht een ander karakter gegeven worden: de Franschen zullen nl. tijdelijk verdedigend optreden en tegelegenertijd op aanwijzing van het hoofdkwartier weder aanvallen. Onze verliezen waren aanzienlijk; het zou voorbarig zijn getallen te noemen. Hetzelfde is van toepassing op’t Duitsche leger; het leed zoovele vérliezen, dat het den tegenaanval moest staken. Ons leger neemt nieuwe stellingen in. De Engelsche vloot te Ostende. OSTENDE, 20 Aug. (Eigen bericht). Een Engelsche vloot, bestaande uit twee groote kruisers, 6 torpedojagers en 2 onderzeeërs, ligt op de reede van Ostende. De burgemeester bracht een bezoek aan het admiraalschip, waar hij een lang onderhoud had met den commandeerenden officier. De burgerwacht van Ostende die eerst ontwapend was, is thans weder bijeengeroepen. De Engelschen hebben ammunitie gezonden over Brugge naar Gent. Het convooi bestond uit 60 gesloten wagons gevolgd met wagons met mondvoorraad. Te Ostende zijn een groot aantal bekende personaliteiten aangekomen. O.m. de gouverneur van Brabant, de. legerstaf van de provincie Brabant. Zij hebben zich allen gevestigd in het stationsgebouw aan de Kade te Ostende, Te Zeebrugge is een klein Engelsch eskader met een transportschip aangekomen. Het transportschip bc.vat 200.000 liter benzine voor vliegmachines, Verscheidene gepantserde vliegmachines 2ijn ontscheept. Het transportschip werd door een torpedovernieler vergezeld. ROOSENDAAL, 24 Aug. (Eigen bericht). De treinverbinding met Antwerpen is tot Capellen verboden. Na 8 uur mag niemand meer de stad verla ten. Verscheidene Hollanders bevinden zich nog te Antwerpen. Oisternamiddag zijn talrijke militairen langs de Mairie getrokken met lansen en andere zegeteekenen, die op de Duitschers veroverd werden. Een luchtschip boven Antwerpen. BERGEN OP ZOOM, 25 Augustus. (Van een bijzonderen correspondent). Ik heb u nog niets uit deze streken kunnen melden en moest de redactie en de lezers, niettegenstaande herhaald verzoek, teleurstellen. Er was niets te melden. De grenzen worden scherp bewaakt en 't heefte, dat geen Hollander levend zich meer in België kon wagen. Verhalen doen de ronde van Nederlanders, die zich te veel over de grenzen gewaagd 43



2840

2845

2850

2855

2860

2865

2870

2875

2880

2885

2890

2895

2900

hadden, en doodgewoon als spion zijn gevangen genomen door de Belgen. Wat van al die vertelsels waar is kon ik hier niet achterhalen en zoo geef ik u ook als een gerucht slechts weer, dat een bakker, die een der Belgische grensdorpen van brood voorzag en zich te nieuwsgierig betoonde, drie dagen in de gevangenis heeft gezeten als spion. Natuurlijk is men er streng, doch feit is, dat ik ongemoeid zonder legimitatiepapieren over de grenzen gekomen ben en in België heb rondgezworven, met vele personen gesproken en tal van geruchten heb opgevangen. Zoo vernam ik, dat er tusschen Charleroi heftig gevochten is, waarbij de geallieerden zich zouden teruggetrokken hebben. De verliezen beiderzijds zijn zeer aanzienlijk. Rondom Antwerpen is 't nu rustig. De verbinding van Brugge met Gent is hersteld. Een groote verwarring moet echter een Duitsch luchtschip in Antwerpen veroorzaakt hebben. Ik althans vernam, dat er een Zeppelin hedennacht boven Antwerpen had gekruist en 6 bommen in de stad zou hebben geworpen, die op de Meierplaats ontploften, waardoor verschillende burgerwachten doodelijk werden getroffen. Meermalen moeten reeds Duitsche vliegers en bestuurbare luchtballons boven Antwerpen gezien zijn. ii ". Aan de Belgisch-Brabantsche grens. ROU_-.Ni_.AAI, 24 Aug. (Van enzen bijzonderen correspondent). Vier — zegge: hun 4 — rtizigers kwamen gisteren met oen Belgischen Irein van 7.50 n.m. hier aan: een oude vrouw die stof-siotfend het lange perron oversukkeidc en een jonggetrouwd paar met een kindje van eenige maanden, die vlug naar de visitatie-zaal 'zich spoedden, om maar gauw te staan op neutralen bodem buiten het station. ït Was een sein voor ons, dat Antwerpen zijn poorten had gesloten, nader vernamen we, dat de verbinding Antwerpen-Capellen verbroken was. Nu zullen de douane-beambten in 't bijzondtr en het stationspersoneel in het algemeen het wat gemakkelijker krijgen, dan in ce verloopen drie weken, toen deze menschen nacht noch dag schier een oogenblik rust hadden. ook de heele Zuidergrens heelt gisteren een dag van spanning doorleefd, want onheilspellend verspreidde zich door deze streek het later valsch gebleken gerucht: Engeland heeft onze Regeering een ulümatum gezonden oven een nadere verklaring omtrent den handel, diere Nederland op 't oogenblik met Duitschland drijft. Velen zagen in deze kwestie ven stok, dien Engeland grijpen wil om den hond te slaan, m. a. w. Belgie’s bondgenoot wil van deze zaak een casus belli maken, om een reden te hebben de Schelde op te stoomen met zijn oorlogsvloot, ten einde het bedreigde Antwerpen van die zijde tegen ee!n Duitschen aanval te beschermen. Spare de hemel de Zuidergrens voor de gruwelen van een oorlog, di. onze mooie streek zou herschepjDen in esnwoes tenij! Aan de Belgisch-Limburgsche grens. MAASTRICHT, 23 Aug. (Van enzen Maastrichtschen correspondent.) Aan de grenzen bij de Hollandsche wachtposten stond het heden vol nieuwsgierigen, op korten afstand waren! de gevangen burgers aan het werken; ze liepen in een zwaar bekaden waglen, geëscorteerd door Duitsche soldaten, en trekken vrachten steenen, benoodigd voor het maken van wegen. Ik zag knapen met korte broeken en grijsaards in het gareel; Zondagsrust kent mem niéï in oorlogstijd.4 Vrouwen en kinderen der gevangenen, in Eijsden verblijvende, mogen op bepaalde tijden’ bezoeken afleggen. Als de vastgestelde tijd verstreken is, moeten ze onverbiddelijk weg; tij de minste weigering, komt geweer of revolver in den aanslag. Op een nacht wisten twee gevangenen, die handen spandiensten moesten verrichten, te ontvluchten en veilig op Hollandschen bodem te komen; de talrijke kogels der Duitschers vlogen’ over hen heen. De bruggen over de Maas bij Lixhe, dieik van nabij heb gezien, dienen om eventueel den aftocht der Duitschers te vergemakkelijken, 't Zijn sterke vaste houten bruggen, die de Duitsche genia alle eer aandcen. De troepen, die Zondagmiddag nog vóór de Maas lagen tegenover Lixhe, hadden plots bevel gekregen een het garnizoen Luik te gaan) versterken. In den nacht van Zondag op Maandag zouden ze afmarcheeren. Ik vernam nog van een Duitsch onderofficier, dat hij onder bewaking jiad 162 gevangenen, onder wie de deken en de burgemeester van Visé. In den loop van den namiddag was op verren afstand het gedreun der kanonnen te hooren. Bij Waremine wast weer gevochten. In’ de velden op Hollandsen gebied zijn vela groote gaten in den grond! geslagen door de bommen ,van het fort Poritice. Het waren kuilen van 1 M. diameter; de bommen (granaten) waren echter reeds opgegraven. , MAASTRICHT, 24 Aug. (Van onzen Maastrichtse-hen corresjxmdént.) Het dorpje Lanaeken, ten Noorden van Maastricht, juist over de grens, heeft sedert eenïge dagen de Duitsche soldaten in kwartier gehad. Doch velen hadden de komst der Duitschers niet afgewacht maar het dorp verlaten vóór de Duitsche huzaren er hun intrek namen. 44



2910

2915

2920

2925

2930

2935

2940

2945

2950

2955

2960

2965

Zondagmiddag kwam plotseling het bevel, dat de Duitsciters moesten vertrekken, hoewel het aanvankelijk in) bun bedoeling had gelegen minstens twee etmalen te Lanaeken te verblijven. Over het algemeen is de inkwartiering der Duitschers ordelijk verloopen. Direct toen zij in het dorpje kwamen, haalden ze de Belgische vlag van het gemeentehuis en de Duiïsche kleuren woeien aanstonds van het stadhuis. Op de huizen van de Nederlanders werden briefjes geplakt: "Wird gebeten dieses Haus Zu schonen*. In’ de kazerne der marechaussees hebben de.Duitschers geweldig huis gehouden: meubelen, kleeding, administratie, alles is kort en klein geslagen en verscheurd. De Duitschers waren zelfs royaal en deelden linnengoed en kleeding aan de bevolking uit. De Duitschers; betaalden hun inkwartiering, gaven bij het afscheid zelfs geldstukjes aan de kinderen. De door hen gjerequireerde paarden werden betaald met bens. Er is in de gemeente geen enkel huis verbrand, en niemand werd in gijzeling gesteld. De soldaten hebben zich niet "kunnen onthouden van strooptochten; kippen en eenden werden- bij dozijnen ncergeknupeld. Een soldaat, die bij een beer een som gelds had gestolen, werd onder strenge bewaking gesteld van een paar Duitschers; de handen, ert voeten waren met touwen aan elkaar gebonden; zoo lag hij op wat stroo in eert afzonderlijk vertrek. Toen de’ Duitschers het derp verlieten in de richting van Tongeren, werd de dief, die volgens de verklaring van een officier voor den krijgsraad zou terechtstaan, gebonden op een paard en geheel ontwapend medegevoerd. De boeren hebben van de Duitschers wel geen aangename herinneringen, doch niemand is gedood, niets is verbrand, en er’ bestaat nog een geringe kans, dat er klinkende munt komt voor de meegevoerde paarden.. De opmarsch der Russen. PETERSBURG, 24 Aug. (Reuter). De Duitsche strijdkrachten zijn in volkomen terugtocht, zij willen de rivier Angerapp, zijrivier van de Pregel, berelken en daarover teruggaan. De overgang dezer rivier bij Darkehrnen is in handen der Russen. Westelijk van de Masurische nieren bezetten wij de steden Johannesburg, Ortelberg en Wiltenberg (ten zuiden van de lijn Koningsbergen —Insterburg (Red.). Op 23 Aug. bezetten we Soldan, de bewoners namen de vlucht. Neiderburg is door de Duitschers ontruimd en in brand gestoken. De verbindingslijn der Duitsche troepen met Pruisen wordt bedreigd. De slag bij Gumbinnen, welke het gevolg had een terugtocht van het Duitsche leger, was beslissend voor het vraagstuk van het gebied van Oost-Pruisen aan gene zijde van de Weichsel. RUSSISCHE OVERWINNING OP DE OOSTENRIJKERS. ANTWERPEN, 24 Augustus. (Reuter.) Een mededeeling van de Russische legatie meldt, dat negen Russische escadrons bij het station Plainhow, tusschen Dotchen en Sferow, streden tegen een tweevoudige overmacht. Niettemin werden de Oostenrijkers verslagen. Wij namen twee batterijen en maakten 160 krijgsgevangenen. De Oostenrijksche strijdmachten vielen Vladimir aan, doch moesten overhaast vluchten naar Sokol. Een deel van de rivier de Sereth houden wij bezet. Het offensief in Galicië heeft veel succes. Oostenrijksch bericht. WEENEN, 25 Aug. (Korresp.-bureau). Uit het oorlogsperskwartier wordt gemeld: "De aanvallende beweging onzer troepen aan beide zijden van den Weichsel wordt onafgebroken voortgezet. Ten westen van de rivier staken onze troepen met de Duitsche bondgenooten, onder kleine gevechten, de Lysajova over en bereikten gisteren een zijriviertje van de Kamionka tusschen Kielze en Radorn ten oosten van den Weichsel. Onze troepen wierpen op 23 Augustus zegevierend den vooruitdringenden vijand terug bij Krasnik op den weg naar Lublin. De sterkte der vijan den was twee Russische korpsen. Meer de 1000 Russen, onder wie vele officieren, viele in onze handen. Wij maakten een aantal vaandels, machinegeweren en stukken geschut buit. Een aanval van 20.000 Russen — meerendeels cavalerie *- tegen de grens van Boekowina werd bij Nowosielitza volkomen afgeslagen. DIENST GESTAAKT. BOSTON, 25 Aug. (Reuter.) Een Duitsch eigenaar van een station voor draadlooze telegraphie te Tucherton kreeg bevel den dienst te staken, daar de oorspronkelijk verleende machtiging slechts voor drie maanden gold en alleen proefnemingen betrof. Het gebruik van dit station tot het overbrengen van telegrammen is onwettig. Bombardement van Tsingtau. TOKIO, 24 Aug. (Reuter.) In een extra-editie van de "Yamato" wordt gemeld.dat de beschieting van Ssingtau (de hoofdplaats van het Duitsche pachtgebied van Kiau-Tsjao,

45

45



2975

gelegen aan de Golf van dien naam), door de Japansche vloot is begonnen. BERLIJN, 24 Aug. (W. B.) De Keizer van Oostenrijk heeft aan het Oostenrijksch oorlogsschip "Kaiserin Elisabeth" het bevel gezonden te Tsingtau aan het gevecht deel te nemen. Na den dood des Pausen. Het Conclave. ROME, 24 Aug. (Reuter.) De Congregatie van Kardinalen heeft besloten dat het a.s. Conclave zal beginnen op 31 Augustus.

2980

2985

2990

2995

3000

3005

3010

3015

3020

3025

3030

3035

Men zie verder voor den Oorlogstoestand het Tweede Blad en de Laatste Berichten. Amsterdam, 25 Aug. 1914. BUITENLAND.GEMENGDE BERICHTEN. Wat gevoelt een soldaat in een gevecht? Een interessante bijdrage tot psychologie van den soldaat, wanneer hij zich in een kogelregen bevindt, heeft een Italiaansch officier gegeven volgens ervaringen in den oorlog van Tripoli. De vraag, welke de gewaarwordingen van den soldaat zijn onder den kogelregen, stelde de officier aan ongeveer 2000 soldaten, die uit den Tripoli-krijg waren teruggekeerd. Voor de soldaten bleek het meest opwindende oogenblik dat, waarin de eerste schoten knalden en de kogels begonnen te fluiten. Bijna allen voegden hieraan toe, dat de indruk, dien zij later kregen, lang zoo erg niet was, als de vrees vóór het gevecht. Ook dat de angst met ieder volgend gevecht geregeld afneemt. Andere soldaten verklaarden weer, dat zij den grootsten angst ondervonden, wanneer zij in de eerste gevechtsrij aan het vuur blootstonden, zonder van plaats te mogen veranderen. Het bevel, om voorwaarts te trekken, was in zulke gevallen een 'ware verademing. De soldaten wezen nog op andere gewaarwordingen, die zij kregen, als: het gevoel van dorst, tranende oogen, beven, haren die te berge rezen, heesche stem, geeuwen enz. Sterk wordt een soldaat beïnvloed, wanneer een manschap vóór hem staat te beven. Zelfs dappere mannen als Hendrik IV, maarschalk Turenne, Frederik de Groote hebben in den slag gesidderd. De aanvoerder kan tijdens een gevecht het angstgevoel zijner soldaten veel tegengaan, daar in den strijd de officier voor de soldaten alles beteekent; een beweging, een woord van hem werkt kalmeerend, en ook in dit geval heeft de suggestie een grooten invloed. Margiarotti heeft de soldaten gevraagd, welk gevoel zich van hen meester maakte in de hitte van het gevecht. Dat van liefde tot het vaderland, godsdienstige gevoelens, de eed van trouw of de gedachte aan de militaire wetten en straf? "Ik ging vooruit", antwoordden bijna allen, "omdat mijn luitenant vooruit ging". De luitenant en de onderofficier, zijn de eenige, die de soldaten aanhoudend noemen. Wanneer de eerste beklemmende oogenblikken voorbij zijn en het vunr eenmaal begonnen is, voelen alle soldaten zich als van een nachtmerrie verlost. Door vechtkoorts gedreven, denken zij dan aan niets meerl Geen revolutie te Praag. Van Oostenrijksch-Hongaarsch ambtelijke zijde wordt medegedeeld, dat het bericht uit St. Petersburg betreffende de z.g. revolutie te Praag niets dan een verzinsel is en als zoodanig door de Tsjechische dagbladen gequalificeerd werd. BINNENLAND. Amsterdam, 52 Augustus. DE A.S. PAUSKEUZE. Oebruik makende van de verwarring, door de zoogenaamde "integrale" beweging aangericht, heeft het dagblad "De Telegraaf" een menigte intrigues gefantaseerd, die om de toekomstige Pauskeuze heeten te spelen. Een zijner correspondenten seint o. m. dit moois: De anti-modernisten zullen kardinaal de Lai steunen, wiens voornaamste kiezers zijn de kardinalen Billot en misschien Merry del Val. De modernisten zullen misschien hun stemmen uitbrengen op kardinaal Maffi, aartsbisschop van Pisa, kardinaal Ferrari, aartsbisschop van Milaan, of kardinaal Gasparri. Bijna alie Duitsche en Oostenrijksche kardinalen steunen de laatste groep. De derde, gematigde groep heeft drie candidaten, de kardinalen Ferrata, Pompili en monseigneur Serafini. Deze groep is echter niet sterk." Wij behoeven niet te zeggen, dat de veronderstelling, alsof er modernisten in het H. College zouden zetelen, even onwaar is als beleedigend. De anti-kerkelijke leugen ligt zóó duimdik op dergelijke berichten, dat zij onteerend mogen heeten voor het blad, waardoor ze verspreid worden. VRIJ VERVOER VOOR MILITAIREN. 46



3040

3045

3050

3055

Dank zij de thans voltooide inlegering der troepen en de welwillendheid der militaire overheid kunnen militairen bij beurten wel een 24 of 48 uren verlof krijgen, om hun vrouwen en kinderen te bezoeken. Zondag waren er dan ook meerdere uit het Zuiden des lands te Amsterdam. Het komt echter, naar ons wordt medegedeeld, herhaaldelijk voor, dat ze wel verlof kunnen krijgen, maar geen geld hebben om de reis te maken, die, ondanks de reductie voor reizende militairen, toch bij verren afstand nog vrij hoog is. Hier komt bij, dat het dan voor de minder gegoeden een pijnlijk gezicht is, wanneer zij hun kameraden vroolijk zien vertrekken en zelf uit geldgebrek moeten achterblijven. Vaak voorziet. de onderlinge hulp in dit euvel, want geen soldaat behoeft zich te schamen, als hij van een krijgsmakker geld aanneemt voor een reis. Maar nu de geheele spoorwegdienst in militaire handen is, zou het zeer ernstige overweging verdienen, om met verlof gaande militairen op dienstreis te stellen. Het bezoek nu en dan van het eigen tehuis is, vooral \o.r de gehuwden, om redenen, die wij niet behoeven op te noemen, allernuttigst Als de menaen zich goed en lijdzaam gedragen, mag geldgebrek geen reden zijn, waarom zij niet eens hun echtgenooten ne kinderen zouden terugzien. Wij zijn er zeker van, dat een beschikking van de militaire overheid, waardoor vrij reizen aan verlotgangers werd toegestaan, met groote vreugde door alle te velde liggende troepen zou worden ontvangen.

3060

3065

3070

3075

3080

3085

3090

3095

3100

"GESTRANDE" AMERIKANEN. De stroom van "gestrande" Amerikanen in Nederland blijft steeds aanhouden en nu de booten der Holland-Amerika-lijn de eenige gelegenheid bieden voor den terugtocht naar Amerika, zijn allen op Rotterdam aangewezen. De toeloop in de afgeloopen week was zóó groot, dat nog lang niet allen op het s.s. "Rotterdam", dat Zaterdag a.s. vertrekt, kunnen plaats vinden, ofschoon het er 2000 zal medenemen, zoodat de overblijvenden weder aangewezen zijn op de volgende boot. Volgens opgave der internationale reisbureaux moeten zich op dit oogenblik nog p.m. 45.000 Amerikanen in Europa bevinden, die allen nog langs denzelfden weg zullen moeten vervoerd worden. De tegenwoordige hoteldrukte in tal van plaatsen is dan ook ongekend. Er is een gevolmachtigde benoemd, die machtiging heeft der verschillende regeeringen om de achtergebleven bagage der Amerikanen, die geschat wordt op een 60.000 koffers, heinde en verre verspreid, in ontvangst te nemen en na te zenden. De Holland—Amerikalijn zou zich bereid verklaard hebben deze kosteloos naar Amerika over te brengen. Een aantal Amerikanen moet verzocht hebben met den Amerikaanschen kruiser "Tennessee" de terugreis te aanvaarden, doch het is nog niet bekend of dat kan of zal worden toegestaan. De "Noordam" van de Holland—Amerika-lijn, is Maandagvoormiddag te New York aangekomen. RIJKSAMBTENAREN. Ten einde te bevorderen, dat particuliere klerken en ambtenaren van den actieven dienstbij de Administratie der dir. belast, enz., die; tijdelijk voor de gewone werkzaamheden niet noodig zijn, in het algemeen belang hun diensten kunnen aanbieden daar waar aan werkkrachten behoefte bestaat, zijn deze4 personen van Regeeringswege aangeschreven om zich te wenden tot de besturen van de arbeidsbeurzen in Amsterdam, Rotterdam en andere gemeenten. Ook bij de administratie der djr. belas.t. enz., zal de uitbetaling van traktementen aan gehuwde ambtenaren, die onder de wapenen zijn en wier tijdelijk adres niet bekend is, l._nnen geschieden aan de respectieve echtgenooten. Aan verschillende rijksambtenaren, ressorteerende onder het departement van Binaenlandsche Zaken, is voor eenige dagen een schrijven gezonden, waarin worojt medegedeeld dat zij desverlangd vvoeger over het verschenen salaris kunnen beschikken, in verband met den huldigen toesïand. AANGEHOUDEN NEDERLANDSCHE SCHEPEN. De Nederlandsche stoomschepen "Trompenberg" en "Ittersum", heden van Kopernick te Ijmuiden aangekomen, melden, dat zij nabij Doggersbank zijn aangehouden en onderzocht door twee Duitsche kruisers, vergezeld door zes torpedobooten. 47



3105

3110

UITVOERING LEVENSMIDDELENWET. Naar ons uit goede bron wordt medegedeeld, houdt de regeering zich bezig met de organisatie eener centrale inrichting voor de uitvoering der Levensmiddelenwet (de bijgevoegde artikelen 76 en volgende van de Onteigeningswet) voor zooveel graan en meel betreft. Dit centrale bureau dient voor maatregelen om zooveel mogelijk graan in ons land ingevoerd te krijgen, graan tot meel te laten verwerken en over het geheele Nederland te doen distribueeren. Aan het hoofd van het Centrale Bureau staat de heer Van Eelde; het is gevestigd in de localiteiten der afdeeling Handel van het ministerie van Landbouw, enz., aan de Lange Houtstraat, maar werkt overigens geheel zelfstandig, j,

3115

DE GEINTERNEERDEN. De Belgische geïnterneerden, zijn hedenmorgen, onder geleide van twee officieren, naar het interneeringskamp te Balk vertrokken. Dit kamp zal gevestigd worden nabij het kasteel Rijs en komt onder commando te staan van Jhr. Teding van Berkhout.

3120

WAARDEERING. De Directeur-Generaal heeft aan het personeel; van den Post-, Telegraaf- en Telefoondienst de j volgende dienstorder gezonden: Op Zaterdag 15 dezer viel ons de hooge eer te beurt, dat H. M. de Koningin een bezoek bracht aan het telegraafkantoor te 's-Gravenhage; en aan een afdeeling van de veldpost. H. M. wilde met dit bezoek uiting geven aan hare hooge belangstelling en waardeering voor de toewijding en den ijver, door ons personeel aan den dag gelegd in den laatsten tijd, toen daaraan zulke hooge eisenen werden gesteld. Verder heb ik u mede te deelen, dat generaal Snijders, opperbevelhebber van landen zeemacht, mij in een persoonlijk onderhoud zijn bijzondere tevredenheid te kennen gaf over hetgeen, meer "bepaald door de telegraaf en telefoon, in de laatste weken is verricht. De ijver, de werklust en het plichtsgevoel van onze ambtenaren, werden door den opperbevelhebber in; hooge mate gewaardeerd. De deugdelijke en snelle werking van de telegraaf heeft belangrijke diensten bewezen aan, demobilisatie van onze krijgsmacht. De generaal verzocht mij aan u allen zijn welgemeenden dank over te brengen voor de medewerking, die hij van onzen dienst heeft ondervonden. Ik kwijt mij van deze aangename taak en, reken op u, voor hetgeen nog van ons mocht worden geëischt.

3125

3130

3135

3140

3145

3150

3155

3160

3165

MILITAIRE BERICHTEN. In verband met in enkele bladen voorkomende beschouwingen over het op de tweede Vredes-; conferentie aangenomen verdrag nopens het: stellen van zelfwerkende contactmijnen, wordt! de aandacht gevestigd op artikel 6 van dit verdrag, luidende: "De verdrag sluitende mogendheden, die nog niet beschikken over zoodanig volmaakte mijnen; als in dit verdrag zijn voorzien en die zich bijgevolg op dit oogenblik niet kunnen gedragen naar de regelen in de artikelen 1 en 3 vastgesteld, verbinden zich om zoodra mogelijk haar mijnenmateriaal te veranderen,opdat ‘t aan bovenvermelde voorschriften beantwoorden. De opvatting van het begrip "zoodra mogelijk" is uit den aard der zaak volkomen subjectief. BELGIË EN DE OORLOG. Staatsraad Struycken schrijft in het katho-1 lieke weekblad "Van Onzen Tijd" o. a.: "Uit verschillende omstandigheden schijnt te: blijken, dat Duitschland het niet lot de onmo-; gelijkheden heelt gerekend, dat België aan zijn. vordering, om een :"w elw ill en d e neutraliteit in acht te nemen, zoude hebben voldaan. Het zelfbewustzijn der Belgen werd daarbijblijkbaar ernstig onderschat; de toezegging dat \ hun grondgebied niet zoude worden aange-1 tast en volledige schadovergoeding zoude wor-, den verleend, ken het feit niet te niet doen, dat iets werd gevorderd, wat een zelfstandig j yolk niet kan toestaan. België werd zoo inden! strijd gewikkeld niet ter verdediging van zijn: volksbestaan, noch van het bchcud van zijn; grondgebied, maar tot handhtaving zijner zelf-, standigheid tegenover den groeten staat; het! nam den strijd op voor het beginsel, als de| grondslag van het volkenrecht door ieder aan-, vaard, in alle internationale verhoudingen uitdrukkelijk of stilzwijgend erkend, het beginsel; van de gelijkwaardigheid der staten, klein en, fcroot, de gedachte, dat de kleine staten rech-j tens niet behoeven te dulden, wat ook de greo-, te staten als aanslag op hunne zelfstandigheid; fan zich zouden werpen. Daai-cm I’s in étezeï. Strijd mede de toekomst van al.e kleine staten fremoeid. Hun belang is éên, niet wellicht bel-effende den einduitslag van den grooten oorlog, maar wel daarin, elat het beginsel van de zelfst-iioigheid der kleine staten in het tumult der 48



3170

3175

3180

3185

3190

3195

3200

3205

3210

3215

3220

3225

3230

groote staten niet zal verloren gaan. België strijdt thans niet alken voor zijne zelfstandigheid, het is ook, zonder het te willen, gemengd in den grooten strijd, — weet iemand waarom, met welk deel hij wordt gevoerd? — en zal straks weder slagveld worden. Diepe ellende kwam over het kleine volk, maar ook, of het aan het einde van den krijg zal staan aan de winnende of aan de verliezende partij, winst zal het behalen uit het offer, dat het brengt voor zijn levensbeginsel. Als na den oorlog nauwere aaneensluiting zal worden gezocht tusschen de kleinere staten, die voor het behoud hunner zelfstandigheid niet meer op de traktaten en de rivaliteit der grootere kunnen vertrouwen, zal België in hunne rij onder de eersten staan, cmdat het voor! die zelfstandigheid ziin bloed heeft gegeven. Voor hetzelfde beginsel, waarvoor België in ' den oorlog werd gewikkeld, staat ook ons volk te wapen. In den strijd der groote staten wil, het neutraal zijn, en is het tot ieder o_fer bereid, om zijne neutraliteit, d. i. zijne zelfstsni digheid te doen eerbiedigen. Over de eischen ' dier neutraliteit bestond eenige jaren geleden ', hier en in den vreemde met betrekking tot de j Schelde eenige twijfel; voor zoover in Bel-1 gië niet alleen meer gestreden wordt tot hand\ having zijner neutraliteit, maar het ongelukkige land opnieuw is geworden tot het oorlagsveld; der groote mogendheden, schijnt die t wij iel weggenomen.Vervoer van een spion? Men schrijft ons: Onder bovenstaand opschrift hebben wij dezer dagen de aanhouding gemeld van een vrouw met een groentenwagen door een schildwachtpost bij de NoordBrabantsch-Duitsche grens. Men herinnert zich, dat de wachtpost de vrouw haar wagen deed ontladen en dat op den bodem onder de groenten een man lag verborgen. Men heeft gelezen, hce man en vrouw werden gearresteerd en hoe het onderzoek zou hebben uit te maken of men hier al of niet met een spion zou hebben te doen of met een snder persoen, die in alle geval reden moest hebben, om zoo bedektelijk te worden vervoerd. Toevallig kwamen ons de verdere lotgevallens van den pseudo-spion ter oore, en wij vernamen nu ook de ware reden van deze zonderlinge wijze van reizen. De verborgene namelijk is gebleken geen spion te zijn geweest, doch eenvoudig de echtgenoot van de vrouw, die hem op haar groentenwagen onder kool en andijvie," rabarber en spinazie in veiligheid) trachtte te brengen en te onttrekken aan spiedende oogen. Het was geen spion, maar iemand, die niet bespionneerd wenschte te worden. De man namelijk was in een der grensplaatsen ter markt geweest en had er zulken voordeeligen handel gedreven, dat het er wel eentje lijden kon. Gevolg was geweest, dat hij een frappant stuk in zijn kraag had gekregen en gevaar liep ingerekend en goverbaliseerd te worden als hij in dezen toestand, waggelend op zijn beenen en zwaaiend van den eenen kant der straat naar den anderen, huis toe zou hebben gegeven. Vrouw-lief vend er nu een uitstekenden raad op. Met behulp van een collega van haar echtvriend werd deze op de groentenkar gesjord en zoo vervoerd. En had de de schildwacht niet zoo op zijn quivive geweest, de reis zou uitstekend zijn afgeloopen. Thans echter heeft vrouw-lief enkele bange oogenblikken beleefd, dcch met het vroolijk slot, dat haar man niet als spien is gefusilleerd, daar hij al gauw zijn identiteit kon bewijzen en opheldering geven omtrent de zonderlinge wijze van voyageeren. DE OORLOG. Fransche berichten. LONDEN, 24 Aug. (Reuter.) Wij vernemen uit een officieel telegram van den Franschen Minister van Buitenlandsche Zaken, dat de tegenover elkander staande strijdmachten’ over1 geheel de linie met elkaar in aanraking zijn gekem-n, zonder dat aan öje eene of de andere zijde voordeel werd behaald. Bevestigd; worden de berichten, dat de "Zeppelin Vlllvernield is en dat de Russen successen behaalden. Een Oostenrijksch bericht. WEENEN, 24 Aug. (Wolff’s bureau.) Volgens officieele berichten uit Gentt-iije hebben zïch van den kruiser "-_enta", die op 16 Aug. in een gevecht niet de Fransche vloot vergaan moet zijn, 14 personen behooren tot den staf en 170, behoorende tot de equipage, onder wie 50 gewonden, op Montenegrijnschen bodpm weien te redden. Alle overige in de buitenlandsche pers voorkomende berichten over verliezen van de Oostenrijksch-Hongaarsche marine in het gevecht op de Adriatische Zee zijn geheel uit de lucht g-grepeu. Rondom Antwerpen. TERNEUZEN, 23 Augustus. (Van een bijzonderen correspondent.) Rondom Antwerpen is ,t nu kalm. Sinds Zaterdag heet de toestand aldaar veel verbeterd. Door de vliegende collcnnes is de omgeving gezuiverd en in het land van Waes, noch in de kempen of rondom Mechelen cnl&kteri Belgische verkenningspafroulles meer Duitschers. 49



3240

3245

3250

3255

3260

3265

3270

3275

3280

3285

3290

3295

Een overwinning der Serviërs. LONDEN, 24 Aug. (Reu.ter.) Uit Nisj wordt gemeld -. "de troepen blhven den vi;andi uit Tadar en Chabats achtervolgen. De vijand is teruggeworpen naar de overzijde van de Drina. Losnitza en Lechnitza zijn in dehanc’en der Serviërs gevallen. De cavalerie viel een vijandelijke colonne aan en maakte zich meester van een menigte granaten. 10 stukken veldgeschut, 28 caissons, 7 veldkeukens en een groet aantal wagens behoorende tot den trein." EEN FRANSCH BERICHT. PARIJS, 24 Aug. (Reuter.) Een cemmuniqué aan de pers verstrekt om tien uur hedenochtend, luidt aldus: De groote slag tusschen zeer talrijke Fransche en Engelsche legermachten tegen een groote Duitsche legermacht duurt voort, terwijl wij de belangrijke taak hebben bijna het geheele vijandelijke leger tegen te houden. Onze bondgenooten uit het Oosten i(de Russen. Red.) hebben groot succes, waarvan de gevolgen zeer vérstrekkend moeten zijn. Duitschland en Marokko. BERLIJN, 24 Aug. (W. B.) Luidens een zooeven uit Pajermo ontvangen teiegraiisch bericht van ue.i keizerlijken zaakgelastigde te Tanger. heeit de Marokkaansche regeering dezen op den; 1-Jen zijn passen doen toekomen en hem met het geheele gezantschapspersoneel op even verrassende als gewelddadige wijze aan boord van den Franschen kruiser "Cassard" naar Palermo laten transporteeren. Deze brutale overval in de hoofdstad van de internationale zone van Marokko, waar de diplomatieke vertegenwoordigers van de mcgendheden, die de Algesiras-acte onderteekenden, nog heden controle uitoefenen is van de zijde van Marokko en Frankrijk een zóó ongehoorde schennis van het volkenrecht, als er in de geschiedenis wellicht nog geen is voorgekomen. Dat deze daad van geweld slechts mogelijk is geworden met toestemming van Engeland spreekt, met het oog op de positie van UibraItar, vanzelf. En dat, terwijl Engeland zijn oorlogsverklaring tegen ons motiveerde met een verdediging van de onschendbaarheid van internationale verdragen. De slag in KEULEN, 23 ambtelijke vermeld of

Lotharingen. Aug. (Eigen bericht.) Meer dan acht Franse, e legerkorpsen hebben, volgens Duitsche mededeelingen, in het vuur gestaan, waarbij echter niet is dit alleen het actieve leger dan wel ook reservekorpsen geld.

Men berekent de strategische indeeling van een kerps op twee inianterie-divisies, een reserve-infanterieorigace, zes escadrons en 35 batterijen, in het geheel op een sterkte van 49.U00 man, een gevechtsmacht van 36.003 geweren, I.OJ sabels en 144 stukken geschut. Er zou dus, daar ook eenige cavalerie-eiivisies ter plaatse geweest moeten zijn, aan Fransche zijde een macht van rond 310X03 man n,et C.OJ stukken geschut hebben gestaan tegenover etn evengroote Duitsche macht. Neg nocit is in de wereldgeschiedenis — zegt de ïKóln. Zt.- — zulk een aantal strijders slaags geweest. De buitensporig hooge epgaven ver oude schrijvers betreffende de iegersterkte zijn fabels gebleken en dienen niet meer in aanmerking genomen te worden; eerst het tijdperk van ue Napoleontisched oorlogen kan medegerekend worden. Daar treffen wij a_.n bij üeipzig 472.000 man, bij Königgratz 430.C00, bij wagram .10.003, bij Gravetot.e 300.0.0, bij Dresden 290.1X0, bij Sollerino 2.4.0.0, bij Sedan 244.C0J, Lij Belle Allianee 217.100, bij Mars la Tour 1 / o.ooj, bij Ligny 105.0.0. Geen enkele van deze groote slagen kemt in aantal strijders den slag in Lotharingen nabij. Van de Vogezen tot Metz werd gestreden, d.w.z. over een frent van rond 100 K. M. Volgens het bericht der Fransche opp"erUvelhebbcr, generaal joffre waren, de vijandelijke legers op marsch langs de geheele linie, engeveer van Pent a Mousson tot St. Dié; de rechtervleugel moest den pas naar den beneden Elzas bemachtigen en dan op de vlakte van Saarburg vooruittrekken; het centrum naar Dieuze, de linkervleugel tegen de Seille. Hoe ver het Fransche legerkorps vooruitgedrongen is kan men uit de mededeelingen, welke tot nu toe werden verstrekt, niet opmaken. In elk geval zijn zij spoedig tot staan gekomen en verslagen, en hun terugtocht is in een vlucht ontaard. | Rouw te Keulen. KEULEN, 24 Augustus, (Part.) Z. Em. dr. Felix von Hartmann, Aartsbisschop van Keulen, heeft vóór zijn afreizen naar Rome naar aanieiding van den dood des Paus.n en. herderlijk schrijven tot de geloovigen gericht, dat Zondag in de kerken werd

50

50



voorgelezen. De aartsbisschop bepaalde dat den 26en Augustus in alle parochiekerken voor de zielerust van Z. H. plechtige Requiemmissen zullen worden opgedragen. De plechtige zieledienst gisteren in den Dom werd opgedragen door den kardinaal zelf, terwijl de wijbisschop dr. Muller een lijkrede uitsprak.

3305

De "Nordd. Allgem. Zeitung" over Pius X. zijn elfjarigen regeeringsiijd-, zoo schrijft de half-ambtelijke "Nordd. Allgem. Zeitung-, " heeft paus. Pius X met onzen keizer steeds persoonlijke vriendschappelijke betrekkingen onderhouden en er geen geheim van gesmaakt, dat hij tevredenheid gevoelde over den toestand der Katholieke Kerk in Duitschland. In zijn persoon vereenigde de overleden paus godsvrucht, reinheid van zeaen, weldadigheid en zachtaardige gemoedsgestelienis. Met Pius X is uit de rij der Pausen een eerbiedwaardige persoonlijkheid heengegaan, wien de geloovigen met liefde zullen gedenken..

3310

3315

3320

Laatste Berichten. De pers in België. BERLIJN, 25 Augustus. (Wolffbureau). De geheele Belgische pers, met uitzondering van die van Antwerpen, verschijnt in de Duitsche taal. De gouverneur, die van Duitsche zijde is aangesteld, maakte bekend, dat de Fransche taal naast de Duitsche zal gehandhaafd worden. DE DUITSCHERS TE NAMEN. BERLIJN, 25 Aug. (Wolff’s bureau). De Ge-

3325

3330

3335

3340

3345

3350

3355

3360

3365

nerale’Sta* meldt: "V^n"de vesting Namen"zijn vijf forten benevens de stad in onze handen. Vier forten worden nog beschoten. De val ervan schijnt aanstaande. Generaalkwartiermeester Von Stem". Albanië. SKOETARI, 25 Aug. (Reuter). Alle vreemde militaire troepen hebben Albanië verlaten. Voor-; stellen, uitgaande van de Fransche regeering,] om vijf contiugenten neutraal te verklaren, von-j den niet de instemming van alle mogendheden. Bombardement van Cattaro. ROME, 25 Aug. (Reuter). De "Corrière della Sera" meldt, dat een bombardement van de; haven van Cattaro door de Fransche en Engelsche vloot, waaraan de kanonnen der Mon-: tenegrijnen op den berg Loeven deelnamen,: reeds groote schade heeft aangericht aan de; Oostenrijksche versteikingen. Servisch protest. PARIJS, 25 Aug. (Reuter.) De Servische re-! geering gaf aan de Fransche regeering kennis: van haar protest tegen den opperbevelhebber | van het OostemijkschHongaarsche leger, diej zijn troepen bevel gaf, den oogst te verbranden,; dorpen te verwoesten en de vreedzame bevol-; king te dooden en op te hangen. Gedurende; den terugtocht over de Drina begingen deOostenrijkers en de Hongaren gruwelijke wreed- j heden tegenover grijsaards, vrouwen en kinderen, j RECHTZAKEN. De oorlog en de rechtspraak. Men schrijft ons: Een der onmiddellijksie gevolgen van den oorlog is nu reeds, dat de rechtbanken en gerechtshoven verschillende zaken te berechten krijgen, waarnaar — indien de oorlog niet was gekomen — naar alle waarschijnlijkneid noch meer een haan zou hebben gekraaid. Hoe zit dat in elkaar? zult gij vragen. Zeer eenvoudig. Zooals men weet zijn in België en Duitschland altijd een gelieilocsd toevluchtsoord geweest voor allerlei slag van menschen, die in conflict waren gekomen met etn of ander artikel van ons Wetboek van Strafrecht en deswege een veroordeeling opliepen. Tal van dit soort van menschen, in zeer veel gevallen lui, die hier niets of niet veel hebben te verspelen, zochten een heenkcmen bij onze Zuidelijke of Oostelijke naburen, om zich van de hun cpgelegde straf te onttrekken. Zij vonden daar werk of dreven er een handeltje of nering, waaraan ze de boterham verdienden en lieten aldus de Hollandsche gevangenissen fluiten naar hun prooi. Want de schrik voor de gevangenis zit er, ook bij wetsovertreders van allerlei slag, danig in. Nu is de oorlog gekomen. Men kent de geschiedenis tusschen Duitschland en België, en een der eerste bedrijven van dit treurspel het uitdrijven der Duitschers uit België. Velen Hollanders sloeg in Belgenland ook al de schrik om het hart, pakten er hun biezen en keerden weer terug naar Nederland, dat Goddank tot hiertoe nog van den geesel des oorlogs gespaard bleef. Onder deze uitwijkelingen nu zijn verschillenden, die hier bij niceder 51



3370

3375

3380

3385

3390

Justitie in 't krijt stonden. En daar deze haar lei niet gauw schoonveegt, maar steeds met stiptheid haar notities in 't oog hcudt, zijn hiar bedienaren er gewocnlijk heel viug bij, om de hand t-4 leggen op degenen, die nog iets met haar t. vereffenen hebben. Het gevolg is dan ock, dat reeds verschillenden, die uit België en Duitschland daar hun vroeger vaderland zijn weergekeerd, werden ingepikt. De meesten hunner teekenen onmiddelliik verzet aan tegen het vrceger over hen gestreken vennis. Sommigen worden dan weer in vrijheid gesteld in afwachting op een nader verzetvonnis, anderen, tegen wie indertijd bevel tt gevangenneming was U:tgevaardigd, worden in verzekerde bewaring gehouden, maar teekenen toch meestal verzet te?en hun vennis aan. Zood-. wij in de eerste tij ien verschillende zaken van dezen aard voor h.t gerecht zullen te behandelen krijgen, tengevelge van den oorlog. Voor het Duitsche leger. Men meldt ons uit 's-Hertogenbosch, dato 24 Aug.: In onze stad en in de omstreken is al het gerookte spek, dat te krijgen was, opgekocht j voor vervoer naar Duitschland, ten behoeve van: het Duitsche leger, naar men ons verzekerde. Van anderen kant wer_i aan een paar slachters hier ter stede opdracht gegeven, om zooveel mogelijk voorraden gerookt spek op te koopen. In Den Bosch echter vischten ze reeds achter het net. Per auto begaven ze zich nog in den avond naar omliggende plaatsen, zooals Schijndel en andere. Doch ook hier kregen ze dezelfde boodschap. Alles was reeds verkocht. Dat er groote voorraden aanwezig waren, kan b. v. blijken uit het feit, dat alleen bij een slachter te 's Bosch, bij slachter H., een hoeveelheid van meer dan zesduizend pond gekocht werd. Het vleesch werd per vrachtwagen naar het station vervoerd, daar gewogen cii betaald, om verder per trein te worden doorgezonden. DE OORLOG. De groote slag. — Succes van Rusland in Oost-Pruisen. — Allerlei oorlogsberichten.

3395

3400

3405

3410

3415

3420

3425

3430

De groote slag. Een der eigenaardigheden van een oorlogs-moorddrama is wel deze, dat de getuigen gehoord en hun verklaringen met elkaar vergeleken kunnen worden, terwijl het misdadig bedrijf nog in vollen gang is. Zoo hebben we dan ook heden weer, ondanks het povere nieuwsmateriaal, te luisteren naar getuigen van verschillenden landaard. Allereerst betreffende den grooten slag, die tusschen de Duitsche en de Fransch- BelgischEngelsche legermachten gevoerd wordt van Bergen (Mons) tot aan de Luxemburgsche grens. Uit Parijs wordt daarover via Londen gemeld, dat de Fransche troepen overal de aanvallende houding hebben aangenomen en voortdurend verband blijven houden met de Britsche legermacht. De verbonden troepen hebben tegenover zich een groot deel van het Duitsche leger en de operaties worden "vooral aan den rechtervleugel buitengewoon moeilijk" genoemd. De slag, zoo heet het, zal waarschijnlijk vele dagen duren. De enorme uitgestrektheid van het front en het groot getal der in den strijd geworpen troepen maken het onmogelijk stap voor stap de bewegingen van elk leger afzonderlijk te volgen. Het is daarom noodig het eindresuItaat af te wachten, alvorens eenige conclusie kan worden getrokken uit de eerste phase van het gevecht. Ook zou anders het gevaar ontstaan, dat de pers werd voorzien van inlichtingen, die den vijand van dienst kunnen zijn. Aldus de Franzoos. Bij wien zich met een van soberheid nagenoeg nietszeggende verklaring de Belg aansluit. Officieel wordt n.l. uit Antwerpen gemeld dat de gisteren aldaar ontvangen berichten, omtrent den grooten slag "zeer gunstig" luiden’en "voor de bondgenooten zeer bevredigend". Nog eens wordt geconstateerd dat de doortocht door België, welken de Duitschers zonder eenige moeite meenden te kunnen volbrengen, mislukt is. Het spreekt vanzelf dat de Duitsche generale staf zulks niet zal toegeven en het forceeren van Luik benevens den overtocht "en masse" over de Maas een strategisch werk zal noemen — hetgeen het ook is — van den eersten rang. "Ja maar, riposteeren de Belgen, wij hebben u toch maar tien volle dagen opgehouden, daardoor den Fransch- Engelschen bondgenooten gelegenheid gegeven om hun strijdkrachten volledig te mobiliseeren en te concentreeren en aldus uw plan, dat berekend was op een schaapachtige bangheid en gedweeheid onzerzijds, geheel in de war gestuurd." Beide opvattingen hebben recht van bestaan. Met dat al is een zeer groot gedeelte van het Belgische veldleger voor de rechterflank van het door België naar Frankrijk optrekkende Duitsche leger onschadelijk gemaakt door zijn opsluiting binnen Antwerpen, waar het over een zeer uitgestrekte frontlinie zal moeten bewaakt worden door een Duitsche observatiestrijdmacht. De beantwoording der vraag of Luik en zelfs Brussel (1!) Duitsch moeten blijven — zooals "Lokal-Anzeiger" en "Berliner Tageblatt" betoogen — is er eene van veel latere orde. Eerst moet de strijd worden uitgestreden 52



3435

3440

3445

3450

3455

3460

3465

3470

3475

3480

3485

3490

3495

tusschen Duitschland en zijn "Erbfeind" te land alsmede dien ter zee, en dan (of misschien tegelijkertijd) tusschen Duitschland en den geweldigen Rus. Volgens het verhaal van een vluchteling uit Charleroi, die een gedeelte van den sinds Zaterdag in Zuid-België woedenden ijselijken strijd medemaakte, was het doel der Duitschers den overtocht over de Sambre op zooveel punten als maar mogelijk is te forceeren en aldus Frankrijk binnen te dringen langs het front Valenciennes-Maubeuge. De officieele Belgische getuige (de regeering) beweert dat, tengevolge van ,het succes van Rusland in Oost-Pruisen de offensieve beweging van de Russische troepen in de richting van Berlijn weinig vertraging zal ondervinden. Dat de Russen inderdaad snelleren voortgang maken dan der regeering te Berlijn lief is, (zie het telegram: "De opmarsch der Russen") kan men óók duidelijk bemerken uit de wijze waarop het gisteren gepubliceerde door den generaal-kwartiermeester Von Stem hieromtrent opgestelde rapport van de actie der Russen melding maakt. "Terwijl", zoo luidt dit rapport, "op het westelijk gevechtstejrein de toestand van het Duitsche leger boven verwachting gunstig is, heeft op het oostelijk oorlogsgebied de vijand de Duitsche grens overschreden. Sterke Russische troepen rukken op in de richting van de rivier Angerapp en ten noorden van den spoorweg Stallupönen—lnsterburg. Het eerste legerkorps hield den vijand op bij Wirballen. Deze plaats werd in een succesvol gevecht teruggenomen op de verder achterwaarts staande troepen. De hier verzamelde krachten vielen den tot Gumbinnen en verder zuidwaarts doorgedrongen tegenstander aan. Het eerste legerkorps wierp den vijand terug en maakte 8000 gevangenen. Vele batterijen werden buit gemaakt. De tot dit korps behoorende cavalerie-divisie wierp twee Russische cavalerie-divisies terug en bracht 500 gevangenen op. "De verder zuidwaarts strijdende troepen stieten deels op sterke verschansingen, die zonder nadere voorbereidingen niet genomen konden worden. Daar kwam de tijding binnen van een opmarsch van nieuwe vijandelijke krachten uit de richtingvan de Narew (zijrivier van de Weichsel) naar de streek ten zuidwesten van de Masurische meren. Het oppercommande meende hiertegen maatregelen te moeten treffen en trok zijne troepen terug. De vijand volgde niet. "De op het oostelijk gevechtsterrein genomen maatregelen moeten nu eerst uitgewerkt en in zoodanige banen geleid worden, dat eennieuwe beslissende actie gezocht worden kan. Deze is alle oogenblikken te wachten. "De vijand heeft het bericht rondgestrooid, dat hij vier Duitsche legerkorpsen heeft verslagen. Dit bericht is onwaar. Er is geen enkel Duitsch legerkorps verslagen. Onze troepen behielden het bewustzijn van huq meerderheid tegenover den vijand. "De Russen zijn tot dusver alleen met cavalerie aan de Angerapp. Langs den spoorweg moeten zij Insterburg bereikt nebben. "De beklagenswaardige streken, die blootgesteld zijn aan den vijandelijken inval, brengen dit offer in het belang van het geheele vaderland. Dit zal zich na het vallen der beslissing deze offers dankbaar weten te herinneren." Dit geheele rapport ademt geen tevredenheid over den toestand en er klinkt nog veel minder een zegevierende toon uit. Hetgeen in Duitschland steeds zoo gevreesd werd bij een eventueelen oorlog met Rusland was niet de meerderheid wat gevechtswaarde betreft van den individucelen Russischen soldaat of de groote krijgskundige talenten der Russische aanvoerders, doch het ontzettend aantal troepen waarover Rusland beschikt, de legerhorden waarmede het Duitschland kan overstroomen en waardoor het den oorlog misschien zal kunnen rekkken totdat Duitland van het vechten geheel uitgeput is. En wellicht nóg langer... Verschillende oorlogsberichten. Ondergang-in-het-groot van Duitsche schepen. Een uit Archangel te Tromsö aangekomen Noordsch zeekapitein heeft, volgens het "Sydsvenska Dagbladet", medegedeeld.dat alle Duitsche stoomschepen, die bij het uitbreken van den oorlog aldaar of in de haven van Archangel, Sorokko of On eg a waren, in brand geschoten en tot zinken zijn gebracht. De Russen hadden de schepen van te voren leeggehaald. De kapiteins en de bemanningen zijn geïnterneerd. ... Servië. Prins George van Servië, van wien men sinds geruimen tijd niets hoorde, is thans opgetreden als bevelhebber van het garnizoen te Belgrade en laat, volgens de "Südslavische Korrespondenz" de bij het begin van den oorlog begonnen versterkingswerken in de stad, speciaal aan de landzijde, voortzetten. Daarmede is de bewering van Rusland, dat Belgrade een onbeschermde stad zou zijn, ontzenuwd. De stad Belgrade is thans een volkomen versterkte stad en kan dus ook als zoodanig worden behandeld. M. a. w.: worden beschoten. HET GEVAAR DER CONTACTMIJMEN. Uit Antwerpen wordt gemeld dat de Britsche consul Hertslet de Engelsche schepen verboden heeft om tot nader order Antwerpen te verlaten. Dit verbod is het gevolg van een nota der Engelsche admiraliteit, waarin wordt gewezen op het gevaar van het 53



3500

3505

3510

3515

3520

3525

3530

3535

3540

3545

3550

3555

3560

oversteken van de Noordzee, daar de Duitschers in het wilde mijnen rondstrooien. * *’. Een onderscheiding. Terwijl de dappere verdediger van Luik generaal Leman door de Duitschers in krijgsgevangenschap is weggevoerd, heeft de luitenant-generaal van het veldleger Bertrand zich aan de handen der vijanden weten te onttrekken. Hij is wegens zijn "schitterend optreden" — aldus het officieele bericht — bevorderd tot generaal. ... Frankrijk en de Yankees. Een bericht uit Washington meldt dat de Fransche regeering niet is ingegaan op het voorstel van de Vereenigde Staten om schepen te huren van de oorlogvoerende mogendheden, ten einde Amerikanen uit Europa naar hun vaderland terug te brengen. Engeland had geen bezwaren, mits de equigage bestond uit Amerikanen en de schepen zouden varen onder Amerikaansche vlag. ♦ * * Oostenrijk en Marokko. Den Oostenrijkschen diplomatieken agent te Tanger heeft eenzelfde lot getroffen als zijn Duitschen ambtgenoot. Ook hem zijn door de Marokkaansche regeering zijn passen toegezonden. Ook hij werd genoodzaakt onverwijld te vertrekken met den Franschen kruiser "Cassard", die hem naar Sicilië bracht OVER DE PAUSKEUZE. Het bericht — voorkomende in ons nummer van 20 Augustus — betreffende de toekomstige pauskeuze, vereischt eenige toelichting en aanvulling. Paus Pius X z.g. heeft n.l. in de constitutio "Vacante Sede" de keuze "per accessionen." afgeschaft. In de plaats daarvan is eene nieuwe stemming ingevoerd, welke onmiddellijk na de eerste stemming zoowel voor- als na den middag plaats heeft, indien bij eerste stemming geen der kardinalen 2/3 der stemmen verkregen heeft. Zoodoende worden in twee dagelijksche bijeenkomsten viermaal per dag gestemd, en is de ingewikkelde "accessio" verwijderd. Alle vorige bullen, decreten enz. over de pauskeuze zijn door Pi u s X afgeschaft, zoodat de pauskeuze en de macht van het H. College tijdens de vacatie geheel geregeld wordendoor de Constit. "Vacante Sede" 1) en de Constit. "Commissum nobis"2) (over het "veto"). Dit in gewoneomstandigheden; in buitengewone omstandigheden en ernstige tijden geldt nog de Constit. "Praedecessores" met het "Regolamento" van Leo XIII. Deze bepaalt o.a. dat de aanwezige kardinalen aanstonds tot de keuze kunnen overgaan, wanneer de meerderheid der aanwezigen oordeelt, dat de keuze zou verhinderd worden, iets, waarvan op dit oogenblik natuurlijk geen sprake is. 1) Acta Pii X t 111 p. 240. 2) Acta Pii X t 111 p. 289. GEMENGDE BERICHTEN. Bisschoppelijk schrijven over den Oorlog. De bisschop van Fulda, Mgr. dr. Jos e p h Damianus Schmitt heeft ter gelegenheid van den oorlog een herderlijk schrijven uitgevaardigd, waarin hij wijst op de zware beproeving, welke door den geesel van een opgedrongen oorlog het land teistert. Hoe groot echter ook het leed en de bange zorgen zijn, welke op zoovele gezinnen drukken, moet men zich toch niet door droefheid en zorg laten overweldigen. Veeleer behoort de algemeene nood aanleiding te zijn, om zich vol vertrouwen te wenden tot God. "O, welk een geweldige boete-predikatie is toch de verschrikking des oorlogs — zegt het herderlijk schrijven — en het gedonder van het geschut is machtiger dan de stem van den profeet, krachtdadiger dan een volksmissie of de stem der Kerk in den H. Paaschtijd. Het was een aangrijpende maar ook vertroostende aanblik, toen de duizenden mannen vóór hun vertrek naar het slagveld naar de kerk snelden, om daar in 't H. Sacrament der Boete hunne zielen te louteren en zich te sterken door de Teerspijze van het Lichaam van Christus, om den goeden misschien laatsten strijd te strijden. Volgen wij, die achterblijven, dit verheffend voorbeeld." Dringend vermaant de bisschop de achtergeblevenen aan den arbeid te gaan en hun beroepsplichten te vervullen, vooral daar waar zoovele handen aan het werk zijn onttrokken. %Wij moeten onze verplichtingen met des te grooter zorgvuldigheid nakomen. Terwijl daar ginds verre van het vaderland, echtgenooten, vaders en broeders zulke zware offers van heldenmoed brengen voor ons en voor het gemeenschappelijk vaderland mogen wij tehuis niet de hand in den schoot leggen. Verwaarloost vooral de opvoeding uwer kinderen niet! Steunt ook elkander en helpt den veldarbeid, ook dan wanneer behalve het onderhoud geen verdere belooning wegens de moeilijke omstandigheden verschaft kan worden. Nu God door een algemeene beproeving ons allen bezoekt, moeten wij ons verre houden van alles, wat ons scheiden kan: onwil, vijandschap, concurrentie of zelfs woeker. Nu moeten christelijke liefde en barmhartigheid over menschelijke zwakheden en menschelijke ellende zegevieren. Hoe grooter de nood, des te grooter moet onze werkdadige, helpende, troostende liefde zijn." In alle kerken is een collecte gehouden om het "Roode Kruis" te ondersteunen. De Bisschop heeft deze collecte zeer dringend aanbevolen om de helden, die in den oorlog voor het Duitsche vaderland 54



3570

3575

3580

3585

3590

3595

3600

3605

3610

3615

3620

3625

55

worden gewond, een zoo goed mogelijke verpleging te verzekeren. De Paters Jezuieten in België. Aan een particulieren brief van iemand te Brussel is het volgende ontleend: De novicen der Paters Jezuieten te Arlon zijn allen naar Drongen bij Gent vertrokken. Het Aloysius College der Paters te Luik is op het oogenblik bewoond door arme vluchtelingen uit Visé, mannen, vrouwen en kinderen. De ellende van den oorlog teekent zich daar allersmartelijkst af onder die arme verdrevenen. Een twintigtal Paters Jezuiten zijn als aalmoezeniers in 't leger; ze marcheeren op en neer met de troepen. Een hunner is in een dorpje bij Namen tot plaatsvervangend pastoor benoemd. De daar wonende pastoor was als aalmoezenier van een der forten aangesteld, maar werd gefusilleerd wegens spionnage. Over den moed van de gewonde Belgischen soldaten, die verpleegd worden, staat men verstomd: iedere dag, als de dokter bij hen komt, dringen zij er op aan om weer naar 't leger te mogen vertrekken, ze trachten hun lijden te verbergen, om toch maar voor genezen verklaard te worden. Arme, moedige jongensWat staat hun nog te wachten! Uit stukken, die op Duitsche gesneuvelde officieren gevonden zijn, blijkt, dat zij meenden den sden Aug. te Rijsel te zullen aankomen en den Uden of 13den te Parijs, 't Schijnt, dat ze hun plan opgeven om langs den linkeroever van de Maas Frankrijk binnen te vallen: ze zullen het nu misschien over de Ardennen wagen. Wanneer zal het einde komen? België lijdt ontzettend. Carnegie tegen Duitschland. De "Times" bericht, dat Andrew Carneg i e een telegram uit Londen, waarin hem ver zocht werd zich aan te sluiten bij het protest tegen de deelneming van Engeland aan den oorlog, als volgt heeft beantwoord: "Protest thans is nutteloos. De Duitsche keizer heeft de vriendschappelijke uitnoodiging van Engeland tot een vredesconferentie der mogendheden afgeslagen, ofschoon ze door een zoo uitmuntend en vredelievend staatsman als sii Edward Qrey onderteekend werd. In plaats daarvan heeft hij voorgesteld, dat Engeland zijn toestemming zou geven, dat Duitschland door België zou trekken, om Frankrijk aan te vallen en verder, dat België, Nederland, Zweden en Noorwegen voor d" Duitsche vloot geopend zouden worden. "De Duitsche keizer, sedert jaren de meest vredelievende vorst der wereld, is thans de hoofdoorzaak van de tegenwoordige verwikkelingen geworden. Wij, als vrienden van den hemelschen vrede en vijanden van den helschen krijg, kunnen niet nalaten hem, die dezen oorlog veroorzaakt heeft, aan den schandpaal te stellen. Na het afwijzend antwoord van den Duitschen keizer, om aan de Engelsche vredesconferentie deel te nemen, volgde onmiddellijk de ontketening van de oorlogduivels. Ik geloof, dat de keizer niet wist, wat hij deed, toen hij den Britschen olijftak weigerde, en thans zal hij wel over zijn fout treuren". De Tsaar en de oorlog. De Petersburgsche correspondent van de "Pall Mali Gazetie" verhaalt van de ontvangst door den Tsaar in het Kremlin te Mcskou valt verschillende deputaties uit den adel en het volk. Tal van adressen werden aangebeden. Zoo spoordde de adel den Tsaar aan: Sire, aarzel niet, om zonder vrees te steunen op de onoverwinnelijke kracht en den meed des volks. O, Tsaar! gansch het Russische vaderland is met u l" De burgemeester van Moskou zeide: "De oorlog heet ten doel, het Slavisme teg.n het Pan-Germanisme te beschermen. Het is een oorlog ter verwezenlijking van het denkbeeld van den wereldvrede. Gij behoeft slechts te durven, keizer! Het volk is met u I" Ook de Zemstroo had een uitvoerig adres. De Tsaar beantwoordde al deze toespraken :iict te verklaren, dat hij in deze stormige tijden, die zoo plotseling en tegen zijn wensen zijn vreedzaam volk liadden verrast, in het heiligdom van Moskou zijn ziel wilde sterken. De eenheid van mijn volk, * zco eindigde de Tsaar, schenkt mij grooten troost en rustige zekerheid voor de teekomst. Van hier, van het hart der Russische natie, zendîk een harteüjl.en groet aan mijne stoutmoedige troepen en aan onze dappere bondgenooten, die gemeene zaak niet ens maken ter herinnering der mer vcelen getreden beginselen van vrede en waar keid. Dat God met ons zij! Hoe de Belgen de Duitschers poogden tegen te houden. Hierover vertelt de Krefeldsche "Nied-rrh_inische Volkszeitung. het volgende: "Zaterdag 8 Augustus werden 36 arbeiders der voornaamste werkplaatsen hier ter stede via Aken naar België ontboden. In een tunnei tusschen Nasgroue en Verviers hadden de Belgen 17 van de zwaarste locomotieven op elkaar laten icopen, om de tunnel voor den 55



3635

3640

3645

3650

3655

3660

3665

3670

3675

3680

3685

3690

3695

doortocht der Duitsche militaire treinen onbruikbaar te maken. Tovergeefs was beproefd deze 4 0 meier lange lunnel te doen springen. Op verschillende plaatsen vond men nog mijnen aangelegd. Hierin werden totaal IS6 kisten mtt dynamiet aangetroffen. Onder militair geleide — op de locomotief en in elken wagen waren 0 soldaten — passeerde onze trein zonder licht de grens en kwam Zondagmorgen te 4 uur lij de tunnel aan. Hier vertoonde zich een tconeel van ontzettende verwoesting aan ons oog. Van de 17 locomotieven stonden er nog 7 in den tunnel kris en kras .door elkaar gew^p:n. Dinsdagnamiddag 5 uur waren 5 machines verwijderd en daardoor tevens een spoor vrijgemaakt. Daarop legde men nieuwe rails, zeedat des Woensdagmorgens om 9 uur de eerste trein met troepen naar Luik de tunnel passeerde. De tweede trein vervoerde kanonnen. De laatste locomotief, die werd weggehaald en al dus het spoor vri. maakte, werd met groen versierd en met het opschrift: "Ik ben een Pruis., onder luid gejuich naar buiten gebracht. Nadat het werk v-ltco/d was, werden de arbeiders met een gepantserden trein naar Herbesthal gebracht, waar zij in waggems tweede klasse van hun vermoeidheid konden uitrusten. Woensdag ontvingen zij daarop de blijde tij ding, dat de laatste 2 locomotieven v-Orloopig bleven staan. BINNENLAND. Amsterdam, 25 Augustus DE COURANT EN DE OORLOG. Het is in deze dagen voor de pers niet gemakkelijk werken. Het publiek vraagt nieuws, het laatste nieuws, waar en betrouwbaar nieuws, onpartijdig nieuws, spannend nieuws, — Goddank, het zou allerliefst Vredesnieuws hebben! Voldoen wij zooveel mogelijk naar plicht en geweten aan die eischen, dan komen er echter telkens dan van links en dan van rechts bemerkingen, dat wij niet onpartijdig zijn en dan meent de een, dan de ander in onze berichten iets te lezen, wat niet overeenkomt met de neutraliteit, die wij in ons land hebben in acht te nemen. Legio zijn de vrienden, die ons bij het redigeeren van de courant gaarne een handje zouden helpen, ja, die de rubriek Buitenland wel geheel belangloos voor ons zouden willen samenstellen. De eenige troost in dit redactioneel lijden is, dat het zoo op alle Redactie-bureaux toegaat en wij dus lotgenooten hebben bij de vleet. Intusschen wenschen wij toch even vast te stellen, dat de Nederlandsche pers algemeen tot dusver een houding aanneemt, die in het buitenland bewondering afdwingt. Aan persoonlijke meeningen en sympathieën wordt het stilzwijgen opgelegd. Men schikt zich in het onvermijdelijke en geeft berichten, die men te weten kan komen en plaatst zonder eenige restrictie alle officieele lezingen, tegenspraken en appreciaties, die de pers worden toegezonden door de vertegenwoordigers van alle strijdvoerende partijen. De pers betaalt nog bovendien de tendentieuse berichten van telegraaf-agentschappen, schoon zij weet, dat zulke berichten door de Gouvernementen, die het bureau onder hun bereik hebben, worden ingeblazen. Sommige lezers verlangen" echter nog iets meer. Zij zouden n.l. wel willen, dat de dagbladen zekere dingen verzwegen, die ten nadeele van een der partijen komen, ook wanneer zij verstrekt worden door de officieele vertegenwoordigers der tegenpartij, daar die publicaties noodzakelijk moeten inwerken zij het dan niet op de openbaar blijkende dan toch op de inwendige en verholen sympathieën van het publiek. Dat gaat evenwel niet. De Nederlandsche pers, die zich wijselijk beperkt in het uiten van haar opinie, laat zich haar vrijheid van publicatie niet benemen door particulieren, die belang hebben bij het verplaatsen van bepaalde sympathieën. Zij heeft te zorgen voor haar vrijheid om feiten mee te deelen, ook al is zij in de onmogelijkheid om de absolute juistheid daarvan in deze dagen te controleeren. Pogingen om ons in een bepaalde richting te drijven zullen, wat ons betreft, zonder invloed blijven. HULP GEDURENDE MOBILISATIE. De vereeniging Hulp Gedurende Mobilisatie heeft besloten de vereeniging te ontbinden, daar de toestand, nu de mobilisatie is afgeloopen, weer in meer geregelde banen terugkeert. Er werden, alles bijeengenomen, ongeveer 2500 jongens uitgezonden. VELDPREDIKERS. De "Stichtsche Ct." meldt, dat zeer waarschijnlijk nog deze week de benoeming der verschillende veldpredikers kan worden verwacht. Het moet de bedoeling der regeering zijn aan de predikanten een uniform uit te reiken, alsmede hun toe te kennen een rang overeenkomende met dien van majaar. Het "Haarl. Predikbeurtenblad" deelt mede, dat ds. T a 1 m a, predikant der Ned. Hervormde gemeente te Bermebroek, door de regeering tot veldprediker is benoemd. AANGEHOUDEN NEDERLANDSCHE LADINGEN. Blijkens telegraphische mededeeling van Hr. Ms. gezant te Londen kunnen ladingen, 56



3700

3705

3710

3715

3720

3725

3730

3735

3740

3745

3750

3755

3760

toebehoorende aan Nederlandsche onderdanen, aan boord van Engelsche schepen naar Rotterdam bestemd en in Engeland opgehouden, vrij verder gaan, indien er geen bijzondere redenen bestaan voor aanhouding of de goederen niet onderhevig zijn aan bederf, waardoor verkoop ter plaatse noodzakelijk is.. . Belanghebbenden wordt geraden zich per brief tot den Nederlandschen gezant te wenden of wel rechtstreeks tot den Procurator Genera] Treasury Chambers, Whitehall, London, met bijvoeging van bewijzen van eigendom en bijzonderheden omtrent al of niet betaling van vracht. DE OORLOG, 26 augustus 1914 (bestand 57?) [DE TIJD, No. 20368] [Woensdag 26 Augustus 1914] DE OORLOG. Een overwinning der Oostenrijkers. — Nadere bijzonderheden over den bommenaanslag op Antwerpen. — Beschieting van Mechelen en Charleroy. — Fransche en Belgische krijgsgevangenen. TELEGRAMMEN. EEN OVERWINNING DER OOSTENRIJKERS. WEENEN. 25 Aug. (Korresp. bureau). Het hoofdkwartier meldt, dat de slag bij Krasnik, die drie dagen duurde, gisteren geëindigd is met een volledige zegepraal onzer troepen. De Russen werden uit hun geheele — ongeveer 70 kilometer breed — front geworpen en aanvaardden den terugtocht, die op een vlucht geleek. De bommenaanslag te Antwerpen. Over den bonirnenaans.ag ;e Antwerpen door] een "Zeppelin," waarover een tij-onderen correspondent gisteren reeds uit Bergen-op-Zoom meldde, seint onze Belgische oorlogscorrespondent, die naar Antwerp.n is geweken, de volgende bijzencerheden: ANTWERPEN, 25 Aug. (Van onzen Belgischen’ oorlogscorrespondent). Een "Zeppelin* heeft hedennacht 9 bommen in de stad g" worpen., Het gebeurde rend 1 uur. Plotseling noordjin de enkele personen, die zich nog op straat bevonden van af de dokken een ratelend geluid in de lucht naderen. Duidelijk stak de "Zeppelin" tgen de lucht al Een kleine hc.itstraal... toen een vreeselijke ontploffing... e;n bom was neergekomen vlak nel ter e’.-4 Mm-r--vafabriek. Gelukkig niet in de fabriek zei’, de bom sic eg met gevaarlijk geweld in oen grend van den tuin dcs heeren Belpa ï re. Nauw had de dreunend; slag schrik en ontsteltenis allerwegen doen ontstaan — ruiten sprongen stuk, ramen werden door nieuwsg.erige, angstige menschen open geworpen, gegil werd gehoord — of een tweede ontïettende slag vclgde. De tweede bom was terechtgekomen op den heelc van de Lozanastraat en de Harmonieslraat. Ook deze boni slceg in den grend en wel in den voortuin van een huis, dat voor kort nog werd bewoond door de familie Ruy s. Schier geen enke’e ruit is in heel den omtrek heel gebleven, stukken muur, keien, ijzer, alles lag dooreen en onmiddellijk na de ontploffing vervulde een verstikkende damp gansch de buurt. De bcm is wel twee meter diep in den grond geslagen.. . Na het werpen dezer twee bommen richtte zich de "Zeppelin- meer stadwaarts en wierp een derde bom in de Verdussenstraat op perceel 20. Een dame in dit huis werd lichtgewond. Ook hier werd de omgeving natuurlijk zéér geteisterd. Een vierde bom bracht in de Justiliestraat groote materiee.e schade aan eji slceg voor perceel 8 het trcttoir in. De vijfde bomaanslag zou ernstiger gevolgen helaas nog hebben. Deze kwam neer vlak op een huis in de Schermersstraat no. 40, bewoond door dr. Mertens. De bom sloeg dwars door het perceel heen. Op de bovenverdieping waren de dienstbodenvertrekkeri gelegen,’ waar drie gedienstigen sliepen. Een liarer werd op slag gedood, een tweede ernstig de derde minder ernstig gekwetst. Men veronderstelt, dat deze bom bestemd was voor het Grand Hotel waar de ministers logeeren, of voor het groote Bankgebouw. De zesde! bcm slceg in den kruidtuin op geen twee meters afstand van het St. Elisabethsgasthuis. De rperatiezaal, die aan de zijde van den botaniechen tuin is gelegen, onderging vooral schade. hun De zevende aanslag is denxelijk gedoeld geweest op het paleis des konings. Geen 100 meter daarvandaan is de zevende bom ontploft, op urg geen 10 meter afstands van de beurs. De bom viel op perceel 11 van de TwaalfmaandenSlraat. De gevolgen waren ontzetend. Schier geheel het perceel stortte in, alleen de onderste verdieping bleef staan. Heel de voorgevel sloeg op straat. De brandweer, die ook elders ter hulp snelde, had hier handen vol werk, niet om te blusschen, doch om de menschen onder het puin weg te halen- Een zekere Anna Dieudonné werd licht of-kwetst weggevoerd en uren later werd nog de dienstbode), Maria Billiauw, onder het puin vandaan gehaald, die, wonder boven wonder, niet gkwetst bleek, al had zij diep onder 't puin bedolven gelegen. De grootste verwoesting en slacnt.ng werd aangericht door de acht.ie bom. Deze kwam op de Stadswaag neer en richtte — hoewel zij midden op het plein’ neerkwam — toch juist daardcer veel 57



3765

3770

3775

3780

3785

3790

3795

3800

3805

3810

3815

3820

3825

verwoesting aan, wijl de menschen door het lawaai der eerste bomentplcftingen op stra_t waren gevlucht. Twee op surveillance zijnde politieagenten, de 35-jariga Jules van Cotthem, vader van’ / kinderen, en Jozef vfen Voren, 32 jaar, werden doodeiijk gewend. De eerste was schier op slag dood. De 34-jarig. herbergierster, Joh’anna de Bruyn, was naar het venster geleopen om te zien wat er gebeurde, zij werd door een wegspattende bomschert schier letterlijk onthoofd. ook de 2--j"rige Hubertine Ramaekerk, moeder van twee kinderen, was onmiddellijk dood, evenals twee dokwerkers Jan Jensen en Arthur van Heek e. De lijken werden naar het doodenhuis vervoerd. Van den politieagent Petrus Gaethofs, die op ronde was, werd de rechtervoet verbrijzeld. Een negental andere personen werden gewend, o.a. werd een vrcuw het oog weggeslagen. De laatste, de negende bom, viel neer op de Falconrui, midden op straat, waar een dokwerker, Petrus de Ba cc ke r, gedood werd. Na dezen negfcnvcudigen aanslag verdween de "Zeppelin" in noordelijke richting, ongedeerd, ofschoon de Scheldeforten en de militairen allerwegen op het gevaar-in-den-nachi schoten. De schrik in de stad was geweldig en algemeen wordt aangenomen, cLat de aar-slag gedeeld was op de St. Joriskazerne en de Falccnkazerne in wier omtrek vooral debomm.n ontploften. .Bij onderzoek der scherven is gebleken, dat de bommen een stalen omhulsel hadden van drie a vier centimeters en een doersnede van minstens "0 centiimclers. Er wordt nu druk overwogen wat er tegen die gevaren-in-de-lucht gedaan moet worden, 's Aavcds all. lichten d’ooven, is reeds bevolen. Men raadt intusschen er nog steeds nahceele Zeppelin," ongemerkt door de forten, boven de stad kon komen, daar de motoren toch een grect geraas maken. Men denkt, dat het luchtschip zich door den wind heeft laten rneedrijvten voerbij de forten, terwijl de machines stilstonden. Er worden nu nachtelijke verkenningstochten georganiseerd door gewapende vliegmachines. Dien’ burgers werd aangeraden zich in de kelders te begeven en niet op straat, wanneer zij weer ,t snorren van een luchtschip heeren. De geheele aanslag op de stad kan niet langer dan hoogstens 20 minuten geduurd hebben. Onmiddellijk trokken de onder-pastoor van St. Antcn’.us en andere priesters in dienst van het Roode Kuris er op uit om hulp te brengen. Politie en gendarmen zetten de plaatsen van de aanslagen af en zorgden voor de orde. Mechelen gebombardeerd ANTWERPEN, 25 Aug. (Van enzen Belg. oorlogscorreïD.) Zoo juist verneem ik van betrouwbare 2ijle, dat de stad Mechelen door de Duitschers wordt beschoten. Er moeten 2.00! Duitschers voor cic stad liggen. De beroemde kathedraal werd beschadigd en vele huizen vernield. Dcch ele Belgen lieten niet op zich wachten en 2ij voerden een offensieve beweging uit, cKe succes had. Zii vielen over de linie Eewijt— Hcfstade de Duitschers aan en nadat zij versterking hadden ontvangen, sloegen zij, met behulp hunner artillerie, de Duitschers terug tot bij Vilvoorde. De Belgen dringen meer en meer cp. Zaterdag hadden een 50-tal uhlanen reeds een verkenning- ondernomen in de stad, waar ze door een schepen der stad werden ontvangen. Wat daar verhandeld is, bleef onbekend, maar feit is. dat tde Duitschers terugtrokken langs de Leuvensche Poort naar Muysen. waar ze op een aideeling der Belgische trcep.n stieten. 2ii werden deels gedood, deels gevangen gen-men. Ee Belgen waren nu op hun hoede en vandaar hun cfien.id optreden heden. Alle d-r--pen tussch.n Leuven en Aalst hebben de Duitschers bezet. De beschieting van Charleroy. ROOSENDAAL, 25 Aug. (Van een bijzonderen correspondent.) Over de’gevechten bij Charleroy en de beschieting dezer stad verneem ik nog uit den mond der Belgen, alsmede uit Belgische kranten, die mij ter hand werden gesteld, het volgende: De Duitsche artillerie, die bij jumet—St. Antoine was opgesteld, begon met de beschieting van Charleroy en trof onmiddellijk de gevangenis, hoewel daarop, volgens de Belgen, de vlag van het Roode Kruis wapperde. De Fransche artillerie was meer zuidwaarts geplaatst en beantwoordde met kracht het vuur der Duitschers. De Duitsche infanterie kwam van den kant van Brussel, doch werd toen door de Fransche gestuit. De vijand kwam van verschillende zijden opzetten, van Genappes, Sombreffe, Fleurus langs de Avenue de Waterloo en de Avenue du Viaduc. De eerste schok was geweldig. Er was slechts een handjevol Franschen, die de moordende mitrailleuses bedienden. Drie uren hielden zij stand, tot er versterking voor hen kwam opdagen. Deze was echter niet voldoende om de vervolging der Duitschers te beproeven. In den nacht tegen 1 uur kwamen zouaven aan. Toen trokken de Franschen de Sambnre nabij Thum over en vervolgden den vijand boven Anderlues. Het Engelsche leger is in den omtrek van Bergen geheel den Zondag slaags geweest, tot diep in den nacht. Men weet reeds hoe de Duitschers telkens en telkens versterking kregen, zoodat thans de Engelsche en Fransche legers hun oude positie weer hebben moeten innemen. 58



3830

3835

3840

3845

3850

3855

3860

3865

3870

3875

3880

3885

3890

De pastoor-deken van Aerschot. ROOSENDAAL, 26 Aug’. (Van een bijzonderen correspondent). Na den slag bij Aerschot heeft de pastoor-deken van Aerschot, die overal zijn geestelijke hulp bood, ten slotte zich moeten redden door de vlucht. Zijn priesterkleeding moest hij afleggen, om niet als gijzelaar in Duitsche handen te vallen. In burgerkleeding vermomd wist hij met -.i/n kapelaans naar Heystop-de-Berg te vluchten, om zich vandaar naar Antwerpen te begeven, waar tal van zijn parochianen nu verblijven, die hij aldaar bij wil staan. De gevechten in België. LONDEN, 26 Aug. (Reuter). Bijzonderheden over het Belgische gevecht laten geen twijfel over, of de verliezen aan beide zijden waren enorm. De Afrikaansche en Engelsche troepen brachten de Duitsche keizerlijke garde zware verliezen toe. De Engelsche troepen trokken terug op uitdrukkelijk bevel van den opperbevelhebber en niet gedwongen door den vijand. De Engelschen in België. LONDEN, 26 Aug. (Reuter). Het persbureau zegt, dat er geen verdere algemeene aanval heeft plaats gehad. De toestand der Engelsche troepen is in elk opzicht bevredigend. De Duitschers in België PARIJS via Londen, 26 Augustus. (Reuter). Een communiqué meldt, dat in het noorden de Duitschers het offensief schijnen te hervatten, hetgeen zij gisteren hebben gestaakt. Zij worden door de samenwerkende Engelsche troepen beziggehouden. Het Belgische leger deed bij verrassing een uitval uit Antwerpen en dreef de Duitschers tot voorbij Mechelen terug. Brussel door de Duitschers versterkt? BERLI|N, 24 Aug. (Eigen bericht.) In het "Berllner Tageblatt* wordt onomwonden van militaire zi;de de wensch uitgesproken, dat de bezetting van Brussel dienst moet doen al; st-unpm.t d.r Duitsche troepen. -De stad zal de bewegingen van het Duitsche leger niet belemmeren. Onze troepen zullen voortrukken, volgens het plan. dat ten grondslag ligt aan enzen aanval en volgens de houding der Fransch-Bclgische legers. Dcch wanneer wij met onze legermacht een vijandelijk punt veikregen hebben, dan zijn wij niet gewoon, h-t zco maar terug te geven. En evenals wij Luik door htt uitbouwen der versterkingen vast in onze macht hebben verkregen, zullen wij ons eek het bezit van Brussel welen te verzekeren. Waarcm zouden wij niet dezelfde, middelen gebruiken als Napoleon, toen zijn troepen Hamburg bezetten? Hij Ü-t de siad in korten tii 1 met wallen versterken en dwong zelïs de aanzienlijke burgers Ct het werk aan de schan_en. "Wij hebben thans een hoofdbron van hulpmiddelen van den vijmdelijken staat in handel?, en dit bezit stelt ons in staat, het burgerlijke vrrschutterswezen door zware belasting-en te endterdrukken. ook maakt het bezit van Brussel, wanneer de stad wordt versterkt tot steunpunt voor het veldleger, ons mogelijk, dat het vijandelijk Antwerpen stevig kan worden belegerd. Nieuw transport ontwapenden. MAASTRICHT, 25 Augustus. (Van onzen Maastrichtschen correspondent.) Hedenmiddag werd wederom een transport ontwapende en herstelde soldaten van Maastricht naar Alkmaar gebracht. Gefusilleerde en gevangen genomen priesters. MAASTRICHT, 26 Aug. (Van onzen Maastrichtschen correspondent). Tot de door de Duitschers gefusilleerden behooren o. a. de pastoors van Haccourt en Heure-le-Romein. Prof. Simé o n, die in het Luiker seminarie en te Vtijtingen (ten westen van Maastricht) voor wetenschappelijke doeleinden toestellen voor draadlooze telegraphie had ingericht, is te Vlijtingen gearresteerd en naar Luik overgebracht. Door de Belgen waren reeds vóór den oorlog de toestellen in beslag genomen. Inlevering van Wapenen. MAASTRICHT, 25 Aug. (Van onzen Maastrichtschen correspondent). Door den burgemeester is een bevel uitgevaardigd, dat alle ingezetenen en allen, die in de gemeente verblijf houden, hunne4 vuurwapenen, geweren, pistolen, revolvers enz. met de patronen ingepakt ten stadhuize moeten inleveren op Dinsdag en W oensdag, 25 en 26 Aug. Nadat de normale rechtsverhoudingen zullen zijn ingetreden, zal bekend gemaakt worden, wanneer de wapens kunnen worden teruggehaald. Aan- en verkoop van wapens is 59



3900

3905

3910

3915

3920

3925

3930

3935

3940

3945

3950

3955

60

bovendien verboden. Vluchtelingen in het Zuiden. MAASTRICHT, 25 Aug. (Van onzen Maastrichtschen correspondent) De stroom van vluchtelingen blijtt aanhouden, Van verschillende Belgische dorpen komen ze binnen; de meeste menschen zijn hulpbehoevend. Zij, die in staat geweest zijn, hun fortuintje te redden, logeeren in de hotels of huren een kwartier. Zooals men weet, is in België vaccinatie niet verplichtend. Daarom hebben twee semi-artsen reeds in de verschillende Hollandsche dorpen om Maastricht de Belgische vluchtelingen gevaccineerd. Op één dag werden niet minder dan 1000 Belgen de pokken gezet. Zulks geschiedt, omdat men (niet ten onrechte) vreest, dat besmettelijke ziekten kunnen uitbreken. Op terreinen om Calvariënberg te Maastricht heeft men reeds een barak doen bouwen, ten einde de lijders aan besmettelijke ziekten te isolceren. De barak is afkomstig van het Centraal Bureau voor de volksgezondheid. De barakken in de weiden van Calvariënberg staan onder leiding van dr. Overbosch te Maastricht. Mevrouw dr. Van Ro o d en dr. Plo e m (Gulpen) zijn aangewezen voor den dienst in de buitengemeenten. De Belgische vluchtelingen worden van uit Maastricht en Eijsden verder verplaatst. Circa 200 vluchtelingen uit Eijsden zijn reeds naar Scheveningen gebracht. Uit Maastricht worden ze over de omliggende dorpen verdeeld. Naar verluidt zouden te Eijsden en te Valkenburg reeds gevallen van besmettelijke ziekten zijn waargenomen. Fransche en Belgische krijgsgevangenen. KEULtN, 18 Aug. 1914. (Van onzen Duitschen correspondent. Vertraagd.) Op het station te Keulen. Alle perrons zijn voor het publiek gesloten. Onder de reusachtige overkapping is het leeg en stil. Welk een grandiose ruimte. Hoevele Hollanders trokken anders in deze maanden met de prachtige D-treinen naar den Rijn. Nu is alles doodsch en verlaten. En mijn landgenooten zijn bij het uitbreken van den oorlog hals over kop naar het veilige vaderland vertrokken. Het station in Keulen is in het laatste jaar ontzaglijk vergroot. De wachtkamers onder de overkapping zijn verdwenen. Duitsche vlijt en Duitsche ingenieurskunst hebben een ongelooflijke ruimte onder het station uitgegraven, waar nu alles, wat buiten rails en treinen tot een station behoort, is ondergebracht. Met belangstelling kijk ik naar dit alles, naar de werken van den vrede. Ik loop over het kille perron. De Dom slaat twee uur. Het is midden in den nacht. Spaarzaam branden lichten. In de stad is alle electrisch licht gedoofd. Men vreest voor bommen gooiende Fransche vliegers. Als iets reusachtigs, bovenmenachelijks streven de majestueuze domtorens ten hemel. Tusschen beide zilvert het zachte licht van een omfloerste maan. In die torens hangen de groote keizerklokken, die zijn gegoten van ijzer en brons van Fransche kanonnen, in "70 veroverd. Uit de spits der torens steken de monden van machinegeweren, daar gesteld tegen een mogelijken aanval uit de luchten, tegen een aanval die schermend zou storen het geweldige monument van Duitsch geloof en Duitsche grootheid. Ook op het nieuwe Hansahotel met zijn plat dak, tegenover den dom, doemen de mitraileuses in den nacht. Alles is stil, allee slaapt. Aan het andere eind van het perron verschijnt het groene lampje van een stationschef. Het pinkelt in de duisternis. Seinen worden gegeven. En dadelijk rolt een geweldige trein door het station, met honderden kanonnen, munitiewagens, paardenwagons. Moede handen van soldaten beantwoorden uit de opengeschoven wagondeuren moede mijn groet. Een verstandige paardekop kijkt nieuwsgierig met gespitste ooren uit den wagen. Dreunend rolt de trein voorbij. Ik denk aan De Costa’s vers: "Zie langs dien t— Hngslijn diene feilen salamander". Nu is l aar dat woord! Wat vreemd, wat melanc... .*. doen die bloemfestoenen, gewonden om ue kanonnen, de instrumenten van Koning Dood, die zijn Zeis nu wel kan laten roesten. Wat kil zijn die verlepte groene boomtakken, aan iedere wagon gestoken.. Doodsch is weer het station... uit de straten dringt geen gerucht... maar over den Rijn gloort en bleekt al het komende licht. Het is drie uur. Ik ga naar beneden, naar de wachtkamers. Daar zitten de mannen van het Roode Kruis, de mannen van het vrijwillige stationsliefdewerk. Daar is ook de katholieke godsdienstleeraar, dr. W i .-lems e n, die het mij mogelijk gemaakt heeft, het station te betreden. "Zijn ze al op komst, Herr Doctor?" "Om vier uur." We wachten daar allen in de wachtkamers op een groot transport van Belgische en Fransche krijgsgevangenen. Al die mannen zijn ernstig en stil. Geen lach weerklinkt. De hardheid van den tijd staat gegrift op de gezichten dier mannen. Eindelijk ... de militaire commandant meldt ons, dat het transport in aantocht is. Manden en manden met brood en reusachtige kannen met koude koffie en thee worden naar de perrons gesleept. ieder neemt zijn aangewezen plaats in. Op elk der te verwachten wagens komen twee man. Ook bij het liefdewerk heersenen hier orde en tucht en practisch 60



3965

3970

3975

3980

3985

3990

3995

4000

4005

4010

4015

4020

4025

overleg. Seinen ... fluiten ... bellen ... Daar zijn ze. Daar rolt langzaam een eindelooze trein het station binnen. Uit alle portierraampjes worden handen gestoken en rekken zich halzen. Eerst worden de soldaten der bewaking gelaafd. Dan de gevangenen. Alles gaat stil. Drukkend, haast angstig is het zwijgen. Uit een wagon eerste en tweede klasse zie ik de kepi’s van Fransche officieren. Wat zijn de gezichten van deze mannen somber en fatalistisch! Ook zij nemen de aangeboden ververschingen. De Duitschers reiken ze hun, ernstig en zwijgend. Overal staan thans de deuren der coupé’s open, 700 Franschen zitten in het eerste deel van den trein. Het zij u de gevangenen van Mühlhausen en Lagarde. R,iode broeken, donkere korte jasjes. Men ziet het hu.i aan, dat zij in den slag zijn geweest. Haveloos en gescheurd zien ze er uit. Nieuwsgierig kijk ik saar de schoenen. Hebben wij dan niet uit den treure gelezen, dat het Fransche leger niet over scho_nen beschikte? Herinneren wij ons niet de rede van dien Franschen senator over het gebrek aan eenige millioenen schoenen? Honderdduizenden Duitsche soldaten heb ik in deze week naar het front zien trekken, iedere so.daat droeg splinternieuwe, zwaar iederen gele schoenen, die er uitzagen, of ze de zwerftochten Ahasverus door de eeuwen zouden ijocr: En nu het schoeisel van de Fransche soi- Ik zie, o zeker, soldatenschoenen, nu\ar niet overmatig vele... meer zie ik verlakte sc.ôer.eibottines met uitgerekt elastiek, rijglaarsen — en in wat voor een toestand. Stuk, kapot. IV zie hier en daar bloote teenen. Arme jongens, a.rme mannen. Hoe gretig eten ze het grauwe D.utsche brood! Hoe schielijk drinken ze koffie en thee! — hun gezichten blijven strak. Een haastig, gedwongen klinkend "merci!" is het eenige, wat ik naar den kant van het perroii hoor. Stil en fluisterend spreken ze met elkaar. Ik vraag aan een soldaat iets over Lagarde. "Je ne sais rien", zegt hij norsch. En als ik hem mededeel, dat hij niet met een Duitscher, maar ntet een Hollander te doen heeft, verandert de uitdrukking van zijn gezicht niet en even norsch .antwoordt hij: "Je ne veui. rien dire, monsieur 1 Ik geef het op. Een priester wandelt langs den trein, misschien verlangt iemand hem. Er zitten er in de coupes, die ziek zijn. Zijn tocht is echter vergeefsch. Onverschillige gezichten kijken hem na. Misschien weten ze niet; dat die man daar in uniform met het zilveren kruis op de borst een aalmoezenier is. Eén coupé wordt streng bewaakt Vier soldaten met geladen gewt-er. Er zit daarin een officier, die geweigerd heeft zijn eerewoord te geven, nie* te willen ontvluchten. Dan verderop naar de wagons der Belgen. Drieduizend zijn er van Luik en omstreken. Ze zien er beter uit dan de Franschen. Alleen valt op, dat zeer vele geen militaire broeken, maar fantasiebroeken dragen. Er gaat tusschen hen een gezwets en een geklets als in de KeLzerlei in Antwerpen op een feestdag. Ze roepen om brood en drinken. Ze danken luidruchtig, lachen en praten en roepen. Het zijn Walen en Vlamen door elkaar. De taal der laatsten boort men het meest. "Waar vandaan?" vraag ilc "Van Visé. Waar gaan we naar toe?" Ik weet het natuurlijk niet. (Later vernam ik, at ze allen naar Paderborn in het groote kampement zijn gebracht. Zij worden gebruikt, om nieuwe wegen aan te leggen. Hun kost is als die der soldaten in vredestijd). Ook bij de Belgen zie ik een wagen streng bewaakt. Het is een goederenwagen. Op den grond liggen zes Belgische soldaten, zwaar aan elkander vastgeketend. Zes soldaten met geladen geweer staan er bij. Het zijn mijnwerkers uit het beruchte bekken van Luik. Ze worden beschuldigd, aan Duitsche gewonden de < uitgestoken te hebben. In hun zakken heeft men afgesneden vingers met ringen gevonden. Ze zouden al in Aken gefusilleerd zijn. maar men heeft hen doorgezonden, omdat men ze voor een rustigen krijgsraad breng<en wil. Dezaak zal gestreng worden onderzoekt. Officieel zal er een protocol worden uitgegeven, het buitenland moet worden ingelicht. De daten, die ze bij hun misdadig en schan bedrijf betrapt hebben, reizen in den trein -Is getuigen mede. Ik zie met angst en vrcezt die geketenden. God zij hun genadig. Duitsche mannen zetten hun zwijgend een kroes met drinken aan den mond. Kleine stnl.Uen brood worden in hun mond geduwd... Dan zwaait het groene licht van den stationchef. De trein zet zich in beweging. Met de Duitschers verlaat ik, diep ontroerd en ontdaan, het station. Over den Rijn glanst de morgen. Aks monument van geweldige kracht ligt de nieuwe Hohenzollernbrug over den machtigen stroom. Verlaten staan aan den overkant de gebouwen van de Werkbund-Ausstelling. Op üe ingangspoorten van de brug, geflankeerd door de zware romaansche torentjes, verheffen zich de standbeelden, de ruïterstandbeelden van Wilhelm I en Wilhelm 11, fier, machtig... neo-Duitsche heerlijkheid! Maar voor mij rijst de Dom, de hooge Kathedrale. Om torens en transen en pinakels jubelt en zilvert het morgenlicht. Witte duiven icïapwieken tegen het grauwe gesteente. Ert naar de bi portalen, over de ontzaglijke treden, spoeden menschen het godshuis binnen. De " priester in zijn uniform met het "Ivoren kn; de borst en ik treden binnen. Door de gebrandschilderde vensters dringt mat lucht in het schemerige donker. Voor een zijaItaar buigt zich een priester diep ter neder... hij 61



4030

4035

4040

4045

4050

4055

4060

4065

4070

4075

4080

4085

4090

bidt het Confiteor, de belijdenis van de scfruld der menschen. Kaarsen flakkeren tegen het eeuwenoude aItaar, de geloovigen knielen in wijden boog rondom ... diepe stilte... vrede ... vrede ... Toen we weer op de Domplatz stonden in het ijle, het reeds guldene, roodgouden licht van den dag, zeide dr. Wi 11 ems e n mij, met een blik naar het station, waar we zooeven de gevangenen hadden gelaafd, en n?_ir den Dom waar gebeden werd voor den vrede: L’amour, I’aumöne, la prièxe. Ce sont la nos armes de gue-xre. Het klonk vreemd, dat Fransch uit den mcnc van dien Duitschen veldgeestelijke, maar het was waar. "De versregelen stammen uit’7o. Niet van nu," zei de priester mij. Ik begreep. Toen ging ieder zijns weegs. De toestand te Parijs. PARIJS, 22 Aug. (Van onzen Parijschen correspondent). Ofschoon er een-duidelijke omkeer in vele kringen heeft plaats gehad, en onder de tuchtiging van den oorlog de godsdienstzin bij velen schijnt te herleven, wordt de naam van God nog altijd niet genoemd in regeeringsstukken en officieel wordt jrcen enkel beroep op Hem gedaan. Dit is wel in tegenstelling met Duitschland, waar de Protes.antsch-imperialistische idee ook tot uiting komt in de herhaaldelijke openlijke belijdenis van God, al kan ik voor mij die officieele uitingen niet bezien zonder er een hautain rationalistisch tintje aan te bespeuren. Daarom viel het mij bijzonder op, in de Madeleinekerk ter gelegenheid van de H. Mis voor het Roode Kruis, ook de vrouw van den president der Republiek, mevrouw Poincaré, onder de talrijke aanwezige aristocratische dames op te merken. Parijsche geestelijken hebben op dit oogenblik de handen vol met de verzorging van gewonden, vluchtelingen, uit de provincie naar de grens trekkende troepen enz. enz. Zij ontwikkelen daarbij een ongelooflijk groote activiteit ofschoon zij tengevolge van den dienst van vele hunner .mbtsbroeders in het leger weinig taltijk zijn. Van het oorlogsveld komen aardige bijzonderheden binnen over de goede betrekkingen tusschen soldaten en aalmoezeniers. Aan dezen worden behalve de geestelijke belangen onzer strijders ook de correspondentie voor moeder of bruid, de laatste wilsbeschikkingen voor het geval van den dood op het slagveld enz. toevertrouwd. En niet zelden gebeurt het, dat bij het gezellig kouten rondom het wachtvuur een soldaat den aalmoezenier een wenk geeft en in een veldtent of in een naburig boschje zijn biecht 3preekt. Zondags worden de H.H. Missen te velde in verrassend groot getal door de militairen bijgewoond, zelfs degenen, die thuis nooit de parochiekerk zagen, wonen hier met christelijken ernst het H. Offer bij, opgedragen op een veldaItaar onder een boom of inderhaast vastgetimmerd op een ouden molensteen, gelijk te Bourget gebeurd is, waar er jl. Zondag 4000 onder den open hemel de Mis hoorden, 's Avonds zag men tezelfder plaatse nog 1200 Bretagners naar de Vespers tijgen. Zij lieten den rozenkrans door de vingers glijden en zongen, alsof nooit menschelijk opzicht bestaan had, het "Ave Maris Stella" het "Tantum Ergo" en 't "Domlne salvam fac rempublicam". Toen de Vespers geëindigd was klonk nog een lied ter eere van St. Anna in het eigenaardig Bretonsche idioom uit den mond der soldaten. Öf deze herleving van den godsdienstzin van blijvenden aard zal zijn moet de toekomst uitmaken. Ik reisde onlangs met een eenvoudigen pastoor naar de banlieu. Eenige soldaten, die meereisden, kwamen naar hem toe en vroegen: "Hebt u een medaille voor ons, mijnheer de abbé?" De geestelijke bleek inderdaad goed voorzien, deelde een overvloed van medailles uit en bij het afscheid gaf hij zijn priesterlijken zeger. aan de soldaten, die hem knielend ontvingen. Zal men ook na den oorlog nog zulke uitingen van godsdienstzin zien? 'm een groot hotel van de faubourg St. Germain, toebehoorende aan een zeer oud Fransch geslacht, werden dagen lang medailles aan de soldaten uitgereikt. Sommige soldaten dragen onder hun hoofddeksel briefjes mee met de mededeeling, dat zij katholiek zijn en indien ze gewond worden, geestelijke hulp verlangen. Dat de regeering haar houding tegenover de geestelijke ordes gewijzigd heeft schreef ik al vroeger. De Zusters van Liefde worden als verpleegsters gebruikt voor de gewonden aan het front, en de hatelijke sectaris Augagneaur heeft reeds vele aalmoezeniers aangesteld voor de vloot. De stemming, die overigens te Parijs heerscht, doet me denken aan zenuwachtige uren, welke we allen wel eens beleefd hebben, als we, des nachts wakker wordende, de overtuiging hebben, dat er "iets" gebeurt, niet wetend of een werkelijk gevaar dreigt, dan wel of onze verbeelding ons parten speelt. We weten absoluut niet, wat er in België geschiedt. We vernemen, dat het Belgische leger zich terugtrekt naar Antwerpen, dat het Duitsche leger de Maas overtrekt. Overwinningen uit België worden ons niet gemeld, maar dat de forten van Luik gevallen zijn zegt men ons niet. In de Vogezen schijnen de Franschen slechts overwinningen te behalen!. . Nu eens vreest het publiek, dat men het te veel overwinningen mededeelt, om juist het ergste te verbergen. Dan weer heeft het vertrouwen. Nu eens vreest het, dat de Duitschers ik weet niet welke verschrikkingen 62



4095

4100

4105

4110

4115

4120

4125

4130

4135

4140

4145

4150

4155

voorbereiden en ziet men hun troepen reeds aan de poorten van Parij 3. Dan weer verwacht men, dat de vereenigde legers de Duitschers zullen verslaan. Het publiek wordt heen en weer geslingerd tusschen hoop en vrees, leeft in een wachten, dat zoo ontzenuwend en verlammend mogelijk is en verlangt niets zoo sterk, dan dat een licht schijne in de duisternis, opdat het groote gevecht eindelijk losbarste en men weet, waaraan men zich te houden heeft. Het entliusiasnie is verstomd. Handel en nijverheid staan totaal stil. Wel worden pogingen gedaan, om het’werk te doen hervatten, doch dezer dagen heeft niemand lust in den arbeid. De minister van financiën heeft berekend, dat er door particulieren twee milliard aan goud is opgepot, en spoort de menschen aan, dat weer in den handel te brengen. Niemand heeft er op dit oogenblik ooren naar; men wacht den uitslag af van den eersten grooten veldslag. De "Potsdam". FALMOUTH, 26 Augustus. (Reuter.) De Nederlandsche paketboot "Potsdam" kwam van NewYork met vierhonderd Duitsche reservisten en eenige Oostenrijkers. De reservisten werden krijgsgevangen gemaakt. Verklaring van Japan. TOKIO, 26 Aug. (Reuter.) Een uitvoerige verklaring deelt mede, dat de politiek van Japan, goedgekeurd door den keizer, hierin bestaat, dat onder alle toekomstige gebeurlijkheden gehandeld moet worden in overeenstemming met het verbond njet Engeland, de tractaten en de ententes met de Vereenigde Staten en de verbintenissen met China. Japan zal Kiau-Tsjao aan China teruggeven en de ongereptheid van Chineesch grondgebied verdedigen. Al het mogelijke zal worden gedaan, om de verdachtmakingen omtrent zijn bedoelingen, welke in Amerika bestaan en sedert jaren door een aan Japan vijandelijke beweging zijn gesterkt, te doen verdwijnen. Na den dood des Pausen. Het corps diplomatique. ROME. 25 Aug. (Reuter.) Het Heilig College herft hedenochtend in de troonzaal van het Vaticaan ontvangen het corps diplomatique, geaccrediteerd tij den Heiligen Stoel, dat kwam leeren met den dood van Z. H. den P.iis Pius X. Aanwezig waren daarbij alle Kardinalen, die thans te Rome vertoeven, de Italiaansche zoowel als de buitenlandsche. De ambassadeur van Oostenrijk-Hongarije, die deken is van het diplomatieke corüs. hield in het Fransch een rede, waarin hij uitdrukking gal aan de smart van het corps over den dood van den Paus. Daar Z. E. Kardinaal Serafino Vannutelli, deken van het Heilig College, wegens zijn slecht gezicht niet kan lezen, las Kardinaal Vicenzo Vannutelli uit. zij.-, naam een in het Fransch 1 antwoord voor. De ontvangst was afgeloopen te halftwaalf. ROME, 25 Aug. (Speciale dienst van Stelani.) Het corps diplomatique werd heden door het H. Cellege plechtig ontvangen. Alle gezanten waren in groot uniform en getooid met hunne ordeteekenen. in afwachting van de receptie stenden de groepjes: de gezanten van Oose. Pruisen en Beieren onderscheiden zich met elkaar, terwijl de gezant van Rusland met die van België sprak. De Kardinalen bevonden zich in de treon-2aal achter een hoefijzervormige tafel. In het midcen zateni Ue Kar-inaal-kamerling Z. E-della Volpe, de deken van het H. College Z. E. Sera:_no erl de onderdeken Z. E. -Agiiardi, In zi-n antwoord op het rouwbeklag van den deken van het corps diplomatique, den gezant van OostenrijkHongariie, riep Kardinaal Vaun/iiclli de voorlichting van den H. Geest in, opdat weldra aan de Kerk een andere Paus zou worden geschenken. ROME, 2ö Aug. (Speciale dienst van Stefani.) In de rede van deelneming, welke de gezant van OostenriikHongarii-e richtte tot het H. College, verklaarde hij. dat de dood van Pius X het corps diplcmatique fen zeerste had getroffen. Het corps was immers getuige geweest van dit inderdaad apostolisch bestuur, waarin het verlangen leefde om het welzijn der Kerk te behartigen. In zijn antwoord verklaarde Kardinaal Vannutelli dankbaar te ziin voor de deelneming, bij alle ernstige gebeurtenissen betoond, en dezer dagen weder ondervonden. Hij hoepte. dat weldra een nieuwe Opperherder, verlicht door de voorlichting des Hemels, aan de Kerk zou geschonken worden. Voorbereidingen voor de plechtigheden. ROME, 25 Aug. (Speciale dienst van Stefani.) De Kardinalen Lualdi, Ferrari, Mereier en Lorenzelli zijn te Rome aangekomen en nemen sedert heden deel aan de congregaties van Kardinalen. De Amerikaansche Kardinalen Gibbons en O’Connell, de Braziliaan Albuquerqué en de Kardinaal van Canada Begin zullen niet op tijd kunnen aankomen, om aan het Conclave deel te nemen. In een der zalen van het Vaticaan zijn, onder leiding van maestro Perosi, de koren van de Sixtijnsche kapel begonnen met het repeteeren voor drie plechtige lii’ediensten, die door de leden van het H. College gedurende de laatste drie dagen van de Novendriali zullen worden cpsedragen in de Sixtijnsche 63



4160

4165

4170

4175

4180

4185

4190

4195

4200

4205

4210

4215

4220

kapel. Gedurende de eerste dier H. H. Alissen zal worden uitgevoerd de groote Requiem-Mis, die Perosi componeerde, toen Leo XIII stierf. De katholieke dagbladen geven den raad, om het geheele testament van Pius X ie publiceeren. De congregatie van Kardinalen zal hieromtrent een beslissing nemen. Het aanstaande Conclave. ROME, 26 Aug. (Speciale dienst van Steiani.) Volgens de "Giornale d’Italia,- schijnt het zeker te zijn, dat om gezondheidsredenen de Kardinalen Martinclli. Prisco en Bauer niet zullen deelnemen aan het Conclave. Den 2-en September, na het begin van het Conclave, zullen aankomen H.H. E.E. Gibbons en O.Ccnnell. Aan de eerste stemming zullen slechts 57 Kardinalen deelnemen. Indien de Kardinalen Gibbons en O’Connell vóór de verkiezing aankomen, zal de gekozen Paus veertig stemmen moeten krijgen. Het aantal telegrammen van deelneming is buitengewoon groot. De Kardinalen Lualdi, Franci-a Skrbenskv zullen morgen aankomen. ROME, 25 Aug. (Van onzen bijz-nderen correspondent.) Z. E. Kardinaal Mereier, Aartsbisschop van Mechelen. is gisteren alhier aangekomen. De Kardinaal zag er zeer ernstig uit en vernam met smart de laatste berichten van het oorlogstooneel, den terugtocht van het Belgisch leger naar Antwerpen enz. Z. E. Kardinaal dr. von Hartmann. Aartsbisschop van Keulen, is onderweg. Evenals andere kerkvorsten heeft ook hij een herderlijk schrijven gericht aan zijn diocesanen, waarini hit zegt: "Een heilige eed verplicht mii. aan het Conclave deel te nemen en zoo zal ik naar Rome gaan, hoe smartelijk het mij ook valt in dezen ernstigen oorlogstijd miin trouwe kudde te verlaten.Men zie verder voor den Oorlogstoestand het Tweede Blad en de Laatste Berichten. Amsterdam, 26 Aug. 1914. BUITENLAND. DUITSCHE OORLOGSTAKTIEK. Het "journal des Débats" meldt, hoe de Duitsche kruisers "Göben" en "Breslau" bij hun beschieting van Bona en Philippeville te werk zijn gegaan. Heel in de vroegte vertoonden zij zich voor die havens, met een Engelsche en een Russische vlag in top. Een van hen vroeg zelfs om een loods, alsof hij het anker wilde uitwerpen. Nadat hij de inlichtingen had ontvangen, die hij wenschte, zond hij den loods terug en opende het vuur op de nog slapende stad. De goed berekende schoten waren voornamelijk op de militaire gebouwen gericht. Zij richtten echter weinig schade aan, behalve te Philippeville, waar een granaat, die in een van de militaire magazijnen sprong, tien man doodde. Zooals men weet zijn de "Göben" en de "Breslau" van het kader der Duitsche vloot geschrapt en aan de Turksche Regeering overgedaan. Indien het waar is, wat het "Journal des Débats" mededeelt, dan is dat maar goed ook. De commandanten noch de bemanning hadden bij een eventueel treffen met een vijandelijk eskader veel consideratie te hopen. Ook is nu herhaaldelijk in dagbladbericliten uit België melding gemaakt van groepen burgers, die door Duitsche soldaten gedwongen werden, in het front van een voortmarcheerenden Duitschen troep te loopen ter beschutting. Voor zoover ons bekend, is dat nog niet officieel geconstateerd. Na het werpen van bommen op Antwerpen in den nacht, ook op een hospitaal en op een gebouw, waarin thans vertegenwoordigers van vreemde mogendheden verblijf houden, wordt het zeker wel tijd, dat de Duitsche Generale Staf eens openlijk aan de wereld mededeelt, of deze tactische grepen (geen krijgs list e n, maar krijgsst’reken) ook in zijn mathematische berekeningen zijn opgenomen, dan wel of ze door de vijandelijke berichtgevers totaal verzonnen zijn. Voor Duitschland is dit laatste te hopen. GEMENGDE BERICHTEN. Drukfout. In ons telegrafisch verhaal: "Op eerewoord"... gisteren onder oorlogsnieuws vermeld, staat dat de bevolking van Arendonck naar Brussel vluchtte. Men leze voor Brussel: Reusel, het Hollandsche grensplaatsje. Dankbaarheid. De Duitsche regeering heeft door middel van den commandeerenden generaal, die het bevel voerde over de troepen, welke door Luxemburg zijn heengetrokken, en die — de generaal — thans het Luxemburgsche gebied weer heeft verlaten, de regeering en de bevolking van het groothertogdom hartelijk laten bedanken voor de goede ontvangst en de vriendelijke behandeling. Een en ander was boven allen lof verheven. De bediening was prompt en civiel. De regeering te Berlijn is over Luxemburg dan ook buitengewoon tevreden —beter dan over België. Generaal Leman. 64



4230

4235

4240

4245

4250

4255

4260

4265

4270

4275

4280

4285

65

Het bericht, dat de verdediger van Luik, generaal Leman, reeds met de eerste Belgische gevangenen naar Duitschland zou zijn overgebracht, is onjuist. Pas sedert Zondag j.l. bevindt de generaal zich in Duitsche gevangenschap, nadat het lort, van waaruit hij zijn bevelen gaf, door het vernietigende vuur der zware Duitsche artillerie was gedwongen, zich over te geven. Generaal Leman werd door de aanstormende Duitsche soldaten half bewusteloos gevonden onder de puinhoopen van het in elkaar geschoten fort. Hij werd door de Duitsche offidieren zeer kameraadschappelijk ontvangen en behandeld. De Duitsche opperbevelhebber, generaal von Emmich, liet hem den degen, dien hij wilde afleggen, behouden als erkenning van zijn moed en dapperheid. Maandag j.l. is generaal Leman te Aken aangekomen, waar hij met een Duitsch majaar in een hotel logeerde. Den volgenden dag reisde hij over Keulen naar een Duitsche vesting. Tegen de bordeelen. Men schrijft ons uit Berlijn Men kan er over denken hoc men wil, maar men moet erkennen, dat de oorlog een grooten christelijken ernst ook in kringen heeft gebracht, waar deze tot dusver allesbehalve in die mate werd geopenbaard. Niet alleen hoort men thans beurslui en liberale politici met eerbied gewagen over de Voorzienigheid, maar ook komt het geheele officieele Duitschland, met den Keizer en de regeering aan het hoofd, openlijk uit voor een belijdenis van God, als wij tot dusver ontwend waren. En terwijl van die zijde de medewerking in de bestrijding van volkszonden wel eens te wenschen overliet, gaat men in officieele kringen thans het particulier initiatief voor met de bestrijding van b.v. het alcoholisme en het gevaarlijke tweemanschap van Wijntje en eTrijntje. Langen tijd werd in Berlijn het bordkelwezen vooral in de zoogenaamde "Animier neipen" schaamteloos geduld. Maar de oorlog heeft als een volksmissie gewerkt, en de bevolking duldt thans deze holen van zonde niet meer. Gisteren heeft de Commissaris van politie een besluit uitgevaardigd, volgens hetwelk binnen 24 uur alle kellnerinnen en zoogenaamde "Büfettmamsels" moeten verwijderd worden op straffe van sluiting der gelegenheden, waarin zij werkzaam waren. Tengevolge van dit besluit hebben thans deze juffers haastig haar koffers gepakt. Velen trachten naar hun Heimat in Rusland en Frankrijk terug te keeren. Paus Pius X. De "Osservatore Romano. verscheen in het nummer, dat wij heden ontvingen, rouwrand, het blad bevat het overlijdensbericht des Pausen en zegt in een Z. H. Pius X o. a,: "De zachtaardige en engelachtige Paus Pius X heeft de gesloten, geslagen door den schrik over het vreeselijk schouwspel van den geschiedenis zal oordeelen, dat zijn voornaamste ai aanhoudende zorg was: de eer van God en de christelijke wedergeboorte der volkeren."

met lofrede op cogen oorlog. De

Schandelijk geschrijf. Terwijl alle Duitschers eendrachtig aan de Fransche en Russische grenzen strijden, waagt een Duitsch Hetz-blad als de x-Hannoversche Ccurier. het de volgende ontboezeming op te n"-men: "De gruweldaden, aan onze gewonden gepleegd, stempelen de Belgen van beiderlei geslacht tot bloeddorstige dieren. En zoo iets moet men beleven in het christelijk België met zijn ultramontaansche regeering en zün 70.C0J geestelijken! \vi. hebben hier in zekere mate te doen met een herhaling van den Bartholomeus-nacht, met de bloedbruiloft..." Men weet niet — aldus de "Köln. Volksz.. —. waarover men zich meer moet verwonderei.: over de onwetendheid van het blad of over zijn boosheid. Ieder, die België ook slechts eenigermate kent. weet., dat geen deel van de bevolking van dit land minder onder ultranicntaanschen invloed staat dan het gebied, waar de bedeelde gruwelen zijn gepleegd. Het is het brandpunt van een geheel andere wereldbeschouwing dan die der "ultramontanen". Wij willen geen enkele godsdienstige of pclitiekrichting verantwoordelijk stellen voor hetgeen rondem Luik gebeurd is; maar dat er veel radicalisme en fanatieke godsdiensthaat voorkomen, i 9 bekend. Het is inderdaad idioot, de gruwelen, hier en daar door enkelingen gepleegd, op rekening te stellen van het... uliramontanismeHet avontuur van een Franschen vliegenier. Onze Parij sche correspondent schrijn ons d.d. 20 Aug.: Gisteren vernam ik een! staaltje van de avontuurlijke slimheid van een militairen vlieger. Een! cavalerie-kapitein, die thans een vliegmachinbestuurt, zag zich, na een langen verkenningstocht, ter oerzake van een "panne" verplicht te landen op twintig kilometer afstand van het Fransche leger. Een grondig onderzoek wees uit, dat de pannes onherstelbaar was. Intusschen hadden de Duitschers de aanwezigheid van den vreemden aviateur opgemerkt en een uhlanenluitenant kwam in vliegende vaart aanrennen. Kcelbloedig sloeg nu de vlieger de pijp van zijn oliereservoir stuk en 65



wachtte kalm den uhlaan ai, wien hij bij diens naderen een kogel door het hoofd jceg. Daarna etak hij zijn met olie gedrenkt toestel in brand, sprong op het paard van den gedooden uhlanen-luitenan. en reed veilig naar zijn legerafdeeling terug, tovergeefs achtervolgd door eenige dragonders.

4295

Japan’s oorlogsverklaring. In den officieelen tekst eler Japansche oorlogsverklaring wordt gezegd, dat het optreden van Duitschland Groct-Britannië, onzen bondgenoot, dwong tegen dat land’ de vijandelijkheden te beginnen", en, dat Duitschland nu in Kiactsiau, het in China gepachte geoied, begonnen was met oorlogsvoorbereidingen, terwijl zijn oorlogsschq"en, die de zeeën van Obst-Azië doorkruisten, onzen handel en dien van onzen bondgenoot bedreigden. De vrede van het Verre Oosten is dus in gevaar." Van die Duitsche oorlogstoebereidselen was hier in Europa niets bekend!

4300

4305

4310

4315

4320

4325

De priesters in den Elzas. Herhaaldelijk duiken berichten op, dat katholieke geestelijken in den Elsas zich aan de zijde der Fransche troepen zouden hebben geschaard en zelfs uit hinderlagen zouden schieten op het Duitsche lrger. Zelfs zouden verscheidene priesters naar oorlogsrecht zijn gefusilleerd. Thans maakt de bisschop van Straatsburg bekend, dat hij gedurende tien da"en na den slag bij Mühlhausen overal heeft geïnformeerd en nagevorscht, doch nergens de bevestiging ontving van het gerucht, dat katholieke geestelijken zouden zijn gevangen genomen of gefusilleerd. De bisschop verzocht met dergelijke lasterberichten op te houden of, indien een enkel gerucht waarheid mecht bevatten, de schuldigen met name aan te geven bij het bevoegde gezag. DE OORLOG. Van der Bilt aan het woord. BERLIJN, 25 Aug- (Wolff’s bureau). De "Breslauer Zeitung" bevat een interview met Van der Bilt. Deze liet zich aldus uit: "Ik aarzel niet het de grootste schande van de 20e eeuw te noemen, dat Engeland de hand leende tot de afschuwlijkste misdaad, welke sinds het bestaan der beschaafde volkeren bedreven is geworden door het waanzinnige fanatisme en het dolle chauvinisme van de vereenigde Fransche decadente en de Russische barbaarsche natiën. Ik ben ervan overtuigd dat de geschiedenis haar eenstemmig vloekvonnis over de staatslieden van Engeland nog sterker zal uitspreken dan over Frankrijk en Rusland. Ik kan niet gelooven dat de Britsche regeering het volk lang achter zich zal hebben. Ik geloof veeleer dat dit volk de verantwoordelijke staatslieden veeleer spoedig ter verantwoording zal roepen en dat Engeland den oorlog zoo spoedig mogelijk zal beëindigen. Naast Amerika heeft Engeland het grootste belang bij het behoud van Duitschland.

4330

Het gedegenereerde Frankrijk is waard, dat het ten ondergaat. Wie zooveel kuituur ontwikkelt als Duitschland, wie door tucht, organisatie, vlijt en scheppend vermogen de bewondering weec af te dwingen, zoowel van het heden als van de toekomst, heeft het volste recht om te leven, om te bloeien."

4335

Geruchten. HULST, 25 Aug. (Eigen bericht). Te Clinge hoort men gedurig kanongebulder in de richting van Antwerpen en Mechelen. Hoogstwaarschijnlijk betreft dit het inschieten der kanonnen. Volgens een loopend gerucht hebben de Belgische koningin en de prinsen Antwerpen verlaten en zijn naar Engeland vertrokken. De bezetting der stad Brussel bedraagt 10.000 man.

4340

4350

De forten van Luik. BERLIJN, 23 Aug. (Eigen bericht). De forten van Luik zijn nog slechts ruïnen. Onze zware artillerie heeft elk der forten met eenige schoten verwoest. De pantserbewapening en het beton vloog dikwijls bij het eerste schot in de lucht, zoodat men de verdedigers der nog niet verwoeste forten, teneinde hen van het nuttelooze van verderen tegenstand te overtuigen heeft uitgenoodigd, zelf de verwoestingen te komen zien. Weldra verschenen dan ook, na eenige schoten, de witte vlaggen op de forten. Luik heeft het Duitsche leger geen seconde langer opgehouden als voorzien was.

4355

De Fransche regeering over de Fransche. nederlaag. PARI|S, 25 Aug. (Reuter). Een communiqué van het ministerie van oorlog over den toestand in Lotharingen luidt: Gisteren deden wrj vier malen een tegenaanval uit de stellingen, welke wij ten noorden van Nancy bezetten, en brachtenden Duitschers

4345

66



4360

4365

4370

groote verliezen toe. Wij behielden de volle vrijheid om partij te trekken van ons spoorwegnet. Aten moet betreuren, dat het doel van den aanval niet werd bereikt, doch ons defensief is ongeschokt, terwijl de vijand vermoeid is. Sommige gedeelten van ons nationaal grondgebied zullen door de gebeurtenissen te lijden hebben. Duitsche troepen, die behooren tot een divisie, welke afzonderlijk opereert aan den uitersten rechtervleugel, drongen door tot de streek Roubaix—Tourcoing, dat slechts door eenige buurttroepen was verdedigd. De regeering en de militaire overheden, welke aan het land slechts de geheele waarheid meededen versterken het leger door bewijs te geven van volkomen vertrouwen. De overwinning hangt af van onze volharding en onze onverschrokkenheid. Oostenrijk en Italië. PARUS, 25 Aug. (Reuter). De "Eclair" verneemt uit Rome, dat de "Secolo" het volgende bericht bevat: "Ondanks alle logenstraffing van de Oostenrijksche regeering wordt verzekerd, dat Oostenrijk mobiliseert op de Italiaansche grens te Trente en te Innsbruck, waar het reeds 70,000 soldaten onder de wapenen zou hebben."

4375

Weenen bedreigd? PARIJS, 25 Aug. (Reuter). bevolen heeft de hoofstad de overwinning der Russen invloed zal hebben vooral

4380

Durazzo in nood. PARIJS, 25 Aug. (Reuter) De "Excelsior" verneemt uit Rome, dat de toestand te Durazzo wanhopig is en de bevolking sterft van den honger.

4385

Een Fransch bericht. LONDEN, 25 Aug. (Reuter) Wij vernemen, dat hedenochtend een lang telegram is omvangen van den Franschen minister van Buitenl. Zaken, waarin gemeld wordt, dat de Franschen gisteren in Lotharingen een tegenaanval deden en de Duitschers ernstige verliezen leden.

4390

4395

4400

4405

4410

4415

4420

Het "Petit Journal" verneemt uit Weenen, dat de Keizer in staat van verdediging te brengen. De "Figaro" zegt, dat in Oost-Pruisen op den loop van den oorlog een beslissenden vanwege de approviandeering van Duitschland.

De koning van Wurtemberg naar het oorlogsterrein. STUTTGART, 25 Aug. (Wolff’s bureau). De koning begaf zich hedennacht met zijn adjudant voor korten tijd naar het slagveld. Zijn vertrek werd door de menigte met gejubel begroet. Na den Dood des Pausen. ROME, 25 Aug. (Stefani’s bijzondere dienst). Hedenochtend werd in tegenwoordigheid der leden van het kapittel van Sint Pieter de vijfde Requiem-Mis opgedragen voor de zielerust van wijlen Z. H. Pius X. De voorbereidende maatregelen voor het Conclave worden voortgezet. Hedenochtend om 10 uur hield het H. College zijn gewone bijeenkomst. Laatste Berichten. REQUIEMMIS VOOR Z.H PAUS PIUS X. In de St. Jacobuskerk, te 's Gravenhage, werd hedenmorgen een plechtige Requiemmis opgedragen voor de zielerust van Z.H. Paus Pius X. Voor de kerk stond de menigte, druk besprekend de oorlogstelegrammen en bewonderend starend naar de talrijke equipages en auto’s. In de kerk was een nog grootere menigte, stil neerzittend en overwegend het plechtig oogenblik. Het hoofdaItaar was in een chappelle ardente herschapen. Blank schitterde het zilver der talrijke candelabres tegen het zwart der draperieën. Het meest trok voortdurend de aandacht de katafalk met haar zinnebeeldige beteekenis en daarop een witzijden kussen met gouden borduursels afgezet, dragend de pauselijke tiaar en daaromheen de diplomaten in ambtsgewaad: de gezant van Rusland naast dien van Oostenrijk, Spanje en België, dan Amerika, Italië, Portugal enz. Allen geschaard om de katafalk, verbeeldend te dragen het stoffelijk overschot van Pius, den Vredevorst bij uitnemendheid. Boven de wierookgalmen klonk de schoone klaagstern van den solist: "Dies Irae, Dies lila", zoo ooit dan heden van verheven toepassing, en vervolgens het: "Requiem aeternam dona eis Domme". Uit Antwerpen. ANTWERPEN, 26 Augustus. (Van onzen Belgischen oorlogscorrespondent). Ten einde een herhaling van een Zeppelin-aanval zooveel doenlijk te voorkomen, waren gisterenavond geen lichten ontstoken. Antwerpen verkeerde nagenoeg in volslagen duister. Alleen enkele schemerlichten, die noodwendig aan moesten blijven, brandden nog, b.v. bij de 67



4425

brandseinen enz. In de werkplaatsen, waar 's nachts gewerkt moet worden, behelpt men zich meestal met kaarsen 1 Geen tram, geen auto, geen rijtuig reed door de stad. Alles was van de straat en de enkele voetganger had moeite zijn weg te vinden. Heden wordt op de Keiserley een markt gehouden van voedingswaren.

4435

Het Conclave. KEULEN, 24 Aug. (Eigen bericht). Z. Em. kardinaal von Hartmann heeft in gezelschap van zijn geheim-secretaris Berghaus, de reis naar Rome aanvaard. Hij is vertrokken naar Miinchen met den eersten Rijnlandschen D-trein, die sedert de mobilisatie weder rijdt. De spoorwegmaatschappij had hem zoo voorkomend mogelijk een salonrijtuig ter beschikking gesteld. De beide wij-bisschoppen dr. Muller en dr. Lausberg, de vicarisgeneraal Mgr. dr. Kreutzwald, het domkapittel en vele bekende Katholieken namen bij het station Keulen— Deutz afscheid. Van Miinchen uit reist Z. Em. met kardinaal von Bettinger.

4440

Een gevecht? PUTTEN, 25 Aug. (Eigen bericht.) Een gevecht schijnt plaats gevonden te hebben tusschen Duffel en Mechelen. Men hoorde gedurende den geheelen morgen hier kanongebulder.

4430

4445

4450

4455

4460

4465

4470

4475

4480

4485

DE OORLOG. Het geheim van den grooten slag. — Duitschland en België. — Een rede van lord Kitchener of: de gebalde vuist van John Buil. — De Russen in Oost-Pruisen. Het geheim van den grooten slag. Rondom den grooten slag hangt de sluier sener diepe geheimzinnigheid. Men komt alleen te weten dat hij aan den gang is, dagen duren kan en dat aan weerszijden geweldige verliezen worden geleden. Doch verder niets! De communicaties zijn afgebroken, het front is te groot, te ontzaglijk — het zal vermoedelijk dagen duren eer men weet aan welke zijde de definitieve overwinning is. Volgens de "Echo de Paris" beschikten de Fransche troepen tusschen Charleroi en Longwy over drie legers elk van drie korpsen, te zamen ongeveer 400.000 man, waarbij dan nog 40.000 Engelschen. De Duitschers telden 700.000 a 800.000 man, die uitnemende stellingen bezetten. Na een heldhaftigen aanval moesten de troepen der verbondenen met groote verliezen terugtrekken voor een overmachtigen vijand, na echter de Pruisische garde vrijwel gedecimeerd te hebben. De verliezen der Duitschers waren zóó groot, dat ze geen tegenaanval konden ondernemen. Verscheidene Fransche bladen merken op, dat het voor Frankrijk voldoende is den opmarsch der Duitschers te vertragen, daar in het Oosten Duitschland steeds ernstiger bedreigd wordt. De "Figaro" zegt, dat de graanoogst in Oost-Pruisen nog te velde staat, en nu door den opmarsch der Russen vernield wordt, waardoor een belangrijk deel van Duitschland’s levensmiddelenvoorraad verdwijnt. De "nelle opmarsch der Russen kan dit gevaar lot een catastrophe maken en bedreigt ernstig siet economisch leven van vele groote steden. Ook de Engelschen zijn over het verloop van den slag totdusverre tevreden. "Wij hebben", zeide minister Asquith gisteren in het Lagerhuis, "van generaal French vernomen, dat de reeds gemelde terugtrekking van zijn troepen op een nieuwe stelling goed ten uitvoer is gebracht, al was het dan ook met belangrijke verliezen. De Britsche troepen hadden het hard te verantwoorden, maar zij slaagden er in den vijand van zich af te schudden. Het is niet wenschelijk thans nog meer mede te deelen, behalve dan nog dit bericht van generaal French, dat onder de Britsche troepen, de snelle marschen en het harde vechten ten spijt, een goede geest heerscht. De Engelschen verloren, naar zijn schatting, meer dan tweeduizend ma n." De Fransche legatie te 's Gravenhage ontving gisterochtend het volgende telegram uif Parijs: "De slag, over het algemeene front dpr troepen aangevangen, duurt reeds twee dagen, zonder dat de Duitsche strijdkrachten, aanzienlijker in getalsterkte, de stellingen hebben kunnen aantasten van het Fransch-Engelsche leger, dat zich gereed maakt om tot het offensief over te gaan, daarbij op buitengewone sterke stellingen steunende. In de gevechten, welke reeds hebben plaats gehad, hebben twee Fransche divisies vrij zware verliezen geleden, maar de Duitsche troepen, en met name het garde-legerkorps, hebben nog veel aanzienlijker verliezen geleden. "Het moreel van het Engelsch-Fransche leger blijft uitstekend." 68



4490

4495

4500

4505

4510

4515

4520

4525

4530

4535

4540

4545

4550

Duitschland en België. Welk een geest van verbeten woede de Duitschers bezielt tegenover de Belgen, dié hun een snelle afrekening met den "erfvijand" zoozeer bemoeilijkt hebben, blijkt uit het geheele optreden tegenover het heldhaftige arme Belgenland. Aan de Keulsche avondbladen werd n.l. gisteren uit Aken geseind, dat, volgens een aldaar ontvangen mededeeling, de "regierungspresident" v. Sandt te Aken benoemd is tot hoofd van het bestuur van België, voor zoover dit in bezit van Duitschland is. België wordt dus ver-Duitscht: Luik, Namen (ook deze stad heet reeds sinds gisteren in het bezit der Duitschers) asimede Brussel. En Antwerpen zal men van uit de lucht trachten te teisteren door het werpen van bommen en andere ontplofbare stotfen uit vliegtuigen of luchtschepen. Daaromtrent (men zie over dit gebeurde nadere bijzonderheden in een daarover ontvangen afzonderlijke correspondentie), deelt de Belgische legatie te 's Gravenhage de volgende bijzonderheden mede: "in den nacht van 24 op 25 Augustus heeft, gelijk reeds gemeld werd, een Zeppelin-luchtschip op eenige hoogte bovenAntwerpen gemanoeuvreerd en achtereenvolgens acht bommen geworpen van groote explosieve kracht. Blijkens het onderzoek van het parket zijn 10 personen, allen onschuldige burgers, waaronder vier vrouwen, gedood en acht gewond, waarvan verscheidene doodelijk. (Bij nader onderzoek is gebleken dat er 8 dooden en ongeveer 20 zwaar gekwetsten zijn. Red.). Eén bom is ontploft boven het paleis waar de Koningin en hare kinderen verblijf hielden. De materieele schade is aanzienlijk. Dit bombardement vormt een schending van art. 26 van het Vierde Haagsche Verdrag: Reglement betreffende wetten en gebruiken van den oorlog te land. "Verder doet de Belgische legatie mededeeling van de volgende verklaring van den Belgischen minister van buitenlandsche zaken: De Belgische gendarmerie maakt deel uit van de geregelde troepen. In tijd van vrede heeft ze tot taak te waken voor de handhaving van orde en veiligheid, in tijd van oorlog werkt zij samen met het leger tegen den vijand. Zij staat onder het opperbevel van den minister van oorlog en hare begrooting wordt door dezen bij het parlement ingediend. De gendarmen hebben een bijzonder uniform, dragen zichtbaar de wapenen, nemen de wetten en gebruiken van den oorlog in acht. Zij hebben verantwoordelijke chefs, ondergeschikt aan den minister van oorlog en hunne organisatie is bij de wet geregeld. Het kader en manschappen zijn voortdurend in actieven dienst. Het zou dus een schending zijn van -artikel 1 van het Vierde Haagsche Verdrag, dat door Duitschland is onderteekend, wanneer hunne hoedanigheid van oorlogvoerenden werd miskend." Het spreekt vanzelf dat de Belgische bladen over het hierboven vermelde bombardement één en al verontwaardiging zijn. TerwijL het "Handelsblad van Antwerpen" spreekt over een "onmenschelijke, beestachtige, afschuwelijke wijze van oorlogvoeren", noemt de "Nieuwe Gazet" deze bommenwerperij een "weergalooze schanddaad." "De triomf zijner wetenschap heeft het Duitsche volk tot den laagsten trap van dierlijkheid doen dalen, zegt het blad. Een stad beschieten die zich verdedigt, waarvan ieder burger den toegang aan den vijand betwist, die uit al haar vuurmonden dood en vernieling braakt over de belegeraars, daar is nog altijd wat voor te zeggen. Maar bij een aanval als die waarvan onze stad nachts het voorwerp was, houdt alle begrip van menschelijkheid op." Behoort ook het Belgische volk tot het "schadelijk gedierte"’dat volgens "Die Welt am Montag" moet worden uitgeroeid? Of heeft dit blad bij het neerschrijven dezer uitdrukking alleen gedacht aan Rusland, aan het Tsarisme, aan het Pan-Slavisme? "De strijd met Frankrijk", zoo lezen we, "moet worden uitgevochten tot het bittere einde’ doch gevoerd in den goeden geest. Wij hebben niet te doen met een schadelijk gedierte, dat moet worden uitgeroeid, doch met een eerlijken vijand met wien naderhand een eerlijke rechtvaardige vrede mogelijk is. Uit militaire overwegingen moeten wij Frankrijk overwinnen, maar als wij het overwonnen hebben, willen wij het niet vernietigen. Dit volk van beschaving behoudt ook na den oorlog zijn recht op bestaan. Wij wijzen daarom met beslistheid de plannen af van fantasten, die reeds nu een programma voor de verbrokkeling van geheel Frankrijk opstellen. Neen, vernietigen willen wij alleen het Tsarisme. Frankrijk willen wij behouden. Wij willen den oorlog zóó voeren en Frankrijk zóó overwinnen, dat het na den vrede mogelijk zal zijn samen met Frankrijk een Europeesche beschavingsgemeenschap te vestigen, evenals Bismarck in 1866 reeds dacht aan een later te sluiten vredesbondgenootschap met OostenrijkHongarije". Eenzelfde politiek advies geeft de... "Vorwarts" — het Duitsch sociaaldemocratische partij-orgaan. "Zooals Bismarck in 1866 het overwonnen Oostenrijk een 69



4560

4565

4570

4575

4580

4585

4590

4595

4600

4605

4610

4615

70

gouden brug gebouwd heeft, waarover het den weg van bondgenootschap kon opgaan, moet ook thans de weg tot overeenstemming tusschen de groote beschaafde natiën openblijven. Wij moeten derhalve het oog gericht houden op een staatkunde, welke niet door veroverigen en verstoringen van de eenheid en de onafhankelijkheid van andere naties de onzalige vijandschap met de westelijke mogendheden ten eeuwigen dage bestendigt, en welke daardoor Rusland zelf, nadat het een nederlaag heeft geleden, weer in de positie zou brengen van den vreeselijken en ondragelijken scheidsrechter van Europa. Voor ons blijft de eenige vijand: het Tsarisme. De oorlog moet niet ten doel hebben veroveringen te maken en in plaats van de Engelsch-Russische wereldheerschappij een nieuwe te vestigen, doch op vrijmaking der natiën, op hun bevrijding van het Tsarendom, op vrijheid en onafhankelijkheid voor Polen en Finland, op vrije ontwikkeling; ook voor het groote Russische volk zelf, op verlossing van twee beschaafde naties uit het onnatuurlijk bondgenootschap met het Tsaristisch barbarendom. "Dit was het doel, dat het Duitsche volk geestdriftig en offervaardig heeft gemaakt. Dat dit dus de uitkomst moge zijn, daarvoor heeft de staatkunde thans te waken". Generaal Von Bernhardi denkt er in zijn boek: "Deutschland und der nSchste Krieg" anders over, naar men weet. Voor hem moet het resuItaat van dezen oorlog de verwezenlijking worden van de leuze: "Deutschland Deutschland über Alles"; moet de oorlog voor het "grosse Vaterland" uitloopen op: Weltmacht oder Niedergang — wereldheerschappij of ondergang! Met het opslokken van het bezette gedeelte van België is, zooals we zeiden, reeds begonnen. Naast "regierungsprSsident’ 'Von Sandt, die met het burgerlijk bestuur belast wordt, is het militaire door den keizer opgedragen aan generaal-veldmaarschalk Von der Goltz, die den titel voert van gouverneur-generaal. Een rede van lord Kitchener of: of de gebalde vuist van John Bull. Lord Kitchener, de nieuwe Britsche minister van Oorlog geeft voor dit theatraal vertoon geen penny. Niemand, zoo zeide hij gisteren in het Hogerhuis, kan voorspellen heelang de oorlog duren zal, doch zeker is het, dat zij tot een goed einde moet worden gebracht. Wel zal de strijd de hulpbronnen van het land sterk aantasten en belangrijke opofferingen van het volk eischen, maar deze zullen gaarne worden gebracht voor de eer van Groot-Britannië en het behoud van zijn positie in de wereld. Bovendien zullen zij worden gedeeld door de koloniën. De operaties, die aan het Britsche expeditieleger zijn opgedragen, eischen de grootste kalmte van de soldaten en de grootste bebekwaamheid van de aanvoerders. "Ik heb den opperbevelhebber telegrafisch verzocht", zoo vervolgde Kitchener, "de troepen geluk te wei.sch.yi met hun schitterend optreden. Wij allen zijn trotsch op hen. "Wij weten hoe zeer het Fransche volk de spoedige hulp waardeert, welke wij in staat waren het bij het begin van dezen oorlog te verschaffen. Het is duidelijk, dat niet alleen de moreele maar ook de materieele steun, welken onze troepen verleenen, factoren moeten zijn van hooge militaire beteekenis, wat betreft de beperking van het terrein en den duur der vijandelijkheden. Hadden strategische overwegingen het toegelaten, dan zouden wij zij aan zij hebben gestreden met het Belgische leger in zijn prachtigen strijd. Ofschoon ons dit voorrecht was ontzegd, is België toch overr tuigd van onze sympathie en onze verontwaardiging over de slagen die dit land troffen en van ons vast besluit het waar te maken, dat zijn offers niet nutteloos werden gebracht." Op deze woorden volgde luid applaus. En wat nu Engeland’s strijdkrachten betreft — legde lord Kitchener er den nadruk op, dat de landen, waar algemeene dienstplicht heerscht, bijna hun geheele mannelijke bevolking in het veld hebben gebracht, terwijl Groot-Britannië.bij zijn systeem dit niet had gedaan en thans nog kan wijzen op uitgebreide reserves zoowel in het moederland als in de koloniën. Terwijl laatstgenoemde talrijke hulptroepen voor het leger te velde zenden, beantwoordt het moederland loyaal het beroep, dat op zijn plichtbesef gedaan is. Meer dan zeventig bataillons zijn gevormd door vrijwilligers voor den dienst in het buitenland. Van de vorming van een tweede leger van honderdduizend man kan men feitelijk al zeker zijn en achter dit leger staan nog weer reservetroepen. Terwijl de tot een maximum opgevoerde krachten van de vijandelijke landen voortdurend aan het afnemen zijn, zal het Britsche Rijk-verschc krachten in toenemend aantal aan zijn veldleger kunnen toevoegen. Daarom vertrouwde hij dan ook dat de natie voor een oorlog, die lang aanhield, nieuwe offers niet zou weigeren. Dat belooft dus iets! Duitschland wil vechten tot het bittere einde, Engeland eveneens, Frankrijk en Rusland houden zich aan hetzelfde compliment. Indien nu Japan er nog een expeditieleger van 200 a 300.000 man voor over heeft om Duitschland te helpen bestrijden, en ook Italië, dat anderhalf a twee millioen man in den strijd kan werpen, zich tegen Oostenrijk-Duitschland’s bondgenoot begint te roeren, wie dit dan 70



4625

4630

4635

4640

4645

4650

4655

4660

4665

4670

4675

4680

4685

het uitsterven van dezen wereldbrand kan overzien! DE "TENNESSEE." De Amerikaansche kruiser "Tennessee" vertrekt nog deze week van de kust van Hoek van Holland op de terugreis naar Amerika. ROODE KRUIS. De Nederlandsche kolonie te Brussel wenscht eene ambulance tot stand te brengen en doet daartoe een beroep op de Nederlandsche bevolking om financieelen steun. De gelden zullen gezonden worden naar het Nederlandsch Gezantschap te Antwerpen. Tot het in ontvangst nemen van giften hebben zich eenige Haagsche dames bereid verklaard. De Russen in Oost-Pruisen. Wat de operaties der Russen in Oost- Pruisen en hun gestadig voortdringen aldaar betreft, wordt uit St. Petersburg door Reuter gemeld dat de tot dusverre door de Russen geleden verliezen het "gevolg zijn van het onwrikbaar besluit van de massa om met den vijand slaags te raken. De jagers te paard in het centrum hebben weliswaar zwaar geleden, doch de opmarsch van de infanterie was meer dan bevredigend. De vijand is feitelijk in Oost- Pruisen in een hoek gedrongen. Gewonde officieren, die te Sint Petersburg zijn aangekomen, weten te vertellen van de vrees der Duitschers voor de Russische cavalerie en bajonetten en dat men den Duitschen soldaten heeft wijsgemaakt, dat de Russen hun land willen wegnemen en hen tot slaven maken." Dat de Russen in Oost-Pruisen leelijk huishouden en er meester zijn, wordt zelfs erkend van Duitsche zijde. De grens, zoo heet het, is onbeschermd en vormt geen strategisch geheel. Een deel der grensdistricten moest daarom aan zijn lot worden overgelaten. Dit was een militaire eisch in verband met den geheelen loop van den oorlog. Doch deze te voren verwachte episode is niet van beteekenis, al moge zij, wegens de wreede wijze van oorlogvoeren van den Russischen kant, ook zwaar drukken op de bevolking aan de grens. GEMENGD NIEUWS. De gesneuvelde baron van Zuylen. Wij hebben reeds medegedeeld, hoe baron van Zuylen van Nyevelt den 12en Augustus tusschen Luik en Namen door een schildwacht werd aangeroepen, terwijl hij in zijn auto voorbij reed; de schildwacht schoot, en de chauffeur en de passagier werden beiden dood geschoten. In de "lournal desDébats" van 14 Augustus rinden wij nu een aanvulling van dit bericht, meldende dat de doodgeschoten Van Zuylen de voorletter heeft van E., en dat hij niet de zoon, doch een neef is van den voorzitter van de "Automobile Club de France." Hieruit volgt dus, dat het een gelukkig misverstand is geweest, toen men hier te lande meende, dat de doodgeschoten baron Van Zuylen de eenige zoon was — een jaar geleden kwam een andere zoon van den eigenaar van het kast"i_l Haarzuylens bij Utrecht om bet leven bij een auto-ongeluk buiten Brussel,— van dezen, van geboorte Nederlandschen edelman, wiens zoon dus de toekomstige erfgenaam is van het mooiste kasteel, dat wij in ons land kennen. ("Hbl.") Uit de Mijnstreek. Men schrijft ons uit de mijnstreek: Een heel troepje mijnwerkers trok voor een paar weken uit de mijnstreek naar Duitschland, om zich onder de wapenen te begeven, 't Schijnt dat Duitschland voorloopig hun diensten niet behoeft, althans meer dan de helft is na een kort verblijf te Keulen, Trier of elders, hierheen teruggekeerd. Ook in de mijnstreek kan men de waarheid bevestigd zien van het oude, Duitsche gezegde: wanneer de menschen ten oorlog oprukken, gaat de hemel open. Onder de vreemde, verdwaalde schaapjes, waarvan wel 90 pCt. geen herder en geen schaapstal meer kenden, kan men zachtjes aan een toenadering bespeuren tot den Goeden Herder. Mocht de oorlog menigeen terugvoeren 1 De Haagsche nachtsocieteiten. Naar aanleiding van klachten over den overlast, die omwonenden hadden van z. g. nachtsociëteiten en andere inrichtingen, waarvan vermoed werd, dat er sommige bepalingen van politioverordening of Drankwet werden overtreden, is de politie van de afdeeling Drankwet tegen enkele dier gelegenheden opgetreden. Zoo werd een zeer beruchte inrichting aan de Kl. Bagijnestraat, gedreven door een vrouw, die vroeger een verdacht huis in de Brouwerstraat exploiteerde, ontruimd en proces-verbaal opgemaakt en ter zake van Drankwet-overtreding. Eveneens werd een inval gedaan in een tweetal .sociëteiten", waar personen aanwezig waren, die geen lid waren en niet geïntroduceerd. Ook hier werden de localiteiten ontruimd en werd proces-verbaal tegen 71



4690

4695

4700

4705

4710

4715

4720

4725

4730

4735

4740

4745

4750

de bezoekers opgemaakt. In verband met klachten over overlast, door enkele bewoonsters van de Krayenhofstraat veroorzaakt, kregen ook dezen bezoek van de beambten der Drankwet-afdeeling, die te haren huize overtreding der bedoelde wet constateerden en daarvan proces-verbaal opmaakten. DE VESTING HOLLAND. Met toestemming van den uitgover ontkenen wij hier eenige schetsen van de vesting Holland, aan het weekblad "De Amsterdammer". Geheim zijn ze niet. Wat geheim moet blijven staat er natuurlijk niet op. Maar daar zoo weinig menschen iets afweten van de positie, waarin Nederland verkeert bij een aanval van de zee- of de landzijde, is het wel eens goed, dat deze schetsen onder ieders oogen komen. Zelfs verreweg de meeste militairen, de eenvoudige soldaten bijna allen, weten niet, wat ze te verdedigen zullen krijgen. Het verloop van den inval door het Duitsche leger in België geeft al eenigszins een denkbeeld van hetgeen ons land kan te wachten staan. Ook daar ziet men, hoe het veldleger in actie is geweest bij het verdedigen der eerste linie en hoe het daarna terugtrok binnen het centrum der verdediging: Antwerpen. Evenals Antwerpen zijn ook de verdedigingslinies in ons land op louter defensief berekend en als laatste reduit vindt men daarin de stelling Amsterdam. Deze is schier zoo oud als de stad zelve, die in moderne oorlogen nooit kon vermeesterd worden met geweld. Zelfs onder de meest gebrekkige omstandigheden en ook in 1672, toen Holland door de machtigste vijanden werd besprongen toen, zooals VoItaire het uitdrukte, "al wat menschelijke eerzucht en voorzichtigheid vermochten, in het werk was gesteld om de Republiek der Nederlanden te vernielen", hield de Hollandsche waterlinie het uit. Ten opzichte van de verdedigingswerken! van thans wordt in "De Amsterdammer" door een blijkbaar deskundige een en ander medegedeeld, waaraan wij het volgendeontleenen: "De beide voornaamste inundatie-stellingen van tegenwoordig zijn: de Nieuwe Hollandsche W aterlinie en de Stelling van Amsterdam. "De eerste loopt van de Zuiderzee van Naarden en Muiderberg over utrecht tot de Lek; van cteze rivier tot de Merwede bij Gorinchem en van daar door het land van Altena naar de Nieuwe Merwede. "De Stellingvan Amsterdam vormt, overeenkomstig haar bestemming, een gesloten geheel, een cirkel als 't ware; zij gaat ongeveer van Edam langs den Beemster naar Uitgeest, van daar in Zuidelijke richting ten Oosten van Boverwijk en Velsen over Spaarndam naar den Westelijken Ringdijk van den Haarlemmermeerpolder, door de Zuidelijke helft van dezen polder in de richting van Aalsmeer, Abcoude over Weesp naar de Zuiderzee. Bij Weesp, Muiden en Muiderberg is zij dus als 't ware met de Nieuwe Hollandsche Waterlinie vergroeid, terwijl haar eigenlijk Oostfront, van Muiden tot Edam, gevormd wordt door de Zuiderzee zelve. De Nieuwe Hollandsche Waterlinie is in alle opzichten beter dan de Oude Waterlinie. Door nauwkeurige waterpassingen, het maken van speciaal daarvoor bestemde beschermde sluizen en kanalen, het aanleggen van dijken enz. is de inundatie tot in bijzonderheden voorbereid en verzekerd. Had men in 1672 ongeveer twee weken noodig om de inundatie, wat de hoofdzaken betreft, te stellen en bleef men daarbij nog afhankelijk van een gunstigen wind, om het water voldoende op te zetten, nu zijn enkele dagen daarvoor voldoende. Het doel van de inundatie is niet om den toegang geheel af te sluiten, omdat men op die wijze zich zelf een gesloten val zou hebben gereedgemaakt. Door het inundeeren beperkt men de nadering van den vijand tot enkele bekende smalle toegangswegen. Overmacht kan daar niet helpen. Zwakke, ja, zelfs niet volkomen geoefende troepen kunnen er, zoo men zich verzekerd heeft tegen omtrekking en overval in flank of rug, onbepaalden tijd stand houden. De verdragende, snelvurende wapenen en vooral ook het rookzwak kruit hebben de afstootende kracht onzer inundatie-stellingen buitengewoon verhoogd, terwijl de aard van ons volk en zijn gewend zijn aan het vochtig klimaat oneer inundatie-terreinen, ze als geen ander voor de hardnekkige, onbepaalde verdediging ervan geschikt maken. "Het klinkt vreemd, maar toch is deze buitengewone sterkte van onze inundatiestellingen beter bekend in buitenlandsche militaire kringen dan onder onze goede burgerij, zelfs onder het intellectueel ontwikkeld deel. De meest naïeve vragen op dit gebied worden in deze dagen gedaan. Men heeft reeksen en reeksen jaartallen geleerd, en boekjes vol, waarin verteld wordt, hoe Graaf Dirk Qraaf Teunis doodsloeg, waarin de Engelsche oorlogen talloos.zijn. Een feiten-collectie voor examen-afneemwellustelingen om van te watertanden. Maar wie van de examinandi heeft er een duidelijk besef van, dat in 1629 een overmachtige vijand voor de inundatiestellingen vastliep, in 1672 eveneens, in 1787 opnieuw en in 1799 voor de laatste maal? Op elke bladzijde der krijgsgeschiedenis, op die jaren betrekking hebbende, is als 't ware te lezen, hoe weinig vreemde militairen zich in dat kikkerland op hun gemak gevoeld hebben. "In 72



4755

4760

4765

4770

4775

4780

4785

4790

4795

4800

4805

4810

4815

1811, na een bezoek aan de vluchtige versterkingen der inundatie-stelling om Amsterdam, noemde Napoleon haar, "buitengewoon, inderdaad onneembaar". Zoodra in 1813 hier de bevrijdings-onlusten uitbraken, verliet de Fransche generaal Molitor onze polderterreinen en vestigde zich te Utrecht. Zijn tegenstander, de Duitsche generaal von Bülow, ontving bij het naderen van de waterlanden een overeenkomstige gewaarwording, waardoor hij ongewoon schoorvoetend optrad. Zijn Chef van den staf, Von Valentini, schreef naar aanleiding daarvan: "Zelfs de beste infanterie vermag achter die slooten en dijken niets meer dan de gewapende landman. Als de dijk. door enkele kanonnen bestreken wordt, valt op zulk een dijk evenmin te denken aan manoeuvreeren als aan een voorwaarts rukken in colonne. Aan ruiterij heeft men niets." "In het in Duitschland in militaire kringen zeer geziene werk van F. Hoenig: Die Politische und Militarische Lage Belgiens und Hollands in Rücksicht auf Frankreich- Deutschland heet het: .Geen land is minder geschikt voor een aanval met overmacht dan Holland. In geen land heeft de verdedigbaarheid zulk profijt van de verdragende juistheidswapenen getrokken als daar. Dit land, schijnbaar onbeschermd en open, is door zijn horizontale gesteldheid en eigenaardig karakter in staat een hardnekkige, onbepaald lange verdediging vol te houden." Gevaar voor onze stellingen en inundaties zou er nog kunnen zijn, wanneer er plotseling een overmachtige vijand kwam opzetten en wij op een aanval niet voorbereid waren. In normale omstandigheden zorgt evenwel de diplomatie op de hoogte te zijn van den toestand in Europa en ook in ons land kent men den loop der militaire bewegingen in aangrenzende landen. Vandaar het snelle en besliste optreden onzer Regeering in de laatste dagen van Juli, waardoor te bekwamer tijde de mobilisatie plaats had en de stellingen in orde zijn gebracht op een wijze, die voorbeeldig mag heeten en waardoor geen plompe getalsovermacht ook maar eenig succes had kunnen hebben. "Het onderwaterzetten van de terreinen ten onzent, welke lager liggen dan het peil der omliggende vaarten en tochten, in het Westen des lands regel, gaat zeer gemakkelijk. Door het inlaten van water herstelt men den oorspronkelijken toestand vóór het inpolderen. Bij een ander zeer klein, hooger gelegen deel, moet de inundatie meer kunstmatig geschieden, door het stremmen van den afvoor en het daardoor doen rijzen van het peil der omliggende slooten. Door een zorgvuldige voorbereiding heeft de Genie de moeilijkheden, aan dit laatste systeem verbonden, vrijwel weggenomen. "De groote reserve voor het geval, dat het binnenwater, door langdurige droogte of ongunstigen wind bijvoorbeeld, telaagmocht zijn, is de zee. Tot het gebruik van zeewater wordt echter niet dan bij uiterste noodzaak overgegaan, daar het -zoute water schadelijk is voor bouwen weiland. "Om als hindernis behoorlijk te voldoen, zijn èn breedte èn diepte der inundatie aan grenzen gebonden. Wat de diepte betreft mag ze noch bevaarbaar noch doorwaadbaar zijn. Deze eischen zijn minder tegenstrijdig dan aanvankelijk schijnt. De ondoorwaadbaarheid voor militaire doeleinden is reeds bereikt als zooveel water op het land staat, dat de afscheidingen van land en slooten, vaarten, kanalen en tochten onzichbaar is geworden. Daarbij wordt het land spoedig zóó dras, dat het niet meer voor troepen begaanbaar is. Een bevaarbare inundatie wordt eerst dan gevaarlijk, wanneer de vijand over zulk een groot aantal vaartuigen beschikt, dat hij met een groote troepenmacht tegelijk kan oversteken. "Dit gevaar was in 1672 bijvoorbeeld minder groot dan tegenwoordig, nu alle legers een uitgebreid pontonmateriëel te velde meevoeren en de spoorwegen tot een snel aanvoeren en concentreeren van schuiten en motor-vaartuigen gelegenheid bieden. Men overschatte echter dit gevaar niet. Voor het stellen der inundatie toch kan men daaraan in die deelen, waar kans is op pogingen tot overvaren, door het inheien van palen met touw en ijzerdraad, op allerlei wijze onregelmatig verbonden, op verrassende wijze een einde maken, vooral als die onzichtbare strandingsplaatsen onder vuur genomen worden, wanneer de vijandelijke landingsflotielje er op vast loopt. "Dank zij de nauwkeurige voorbereiding, kan men nu in de meeste gevallen een te hoog van het inundatiepeil tegengaan in tegenstelling met 1629 en 1672, toen het water bij ongunstig weer op sommige punten zóó hoog en breed werd, dat "elckeen begost te screijen" en men feitelijk God’s water over God s akker moest laten loopen. "In het algemeen moet eene inundatie zóó breed zijn, dat de vijand de overzijde er van niet met zijn geschut kan beheerschen — ruim een uur gaans — en zoodanig zijn gesteld, dat zij aan 's vijands zijde door hooggelegen terreinen begrensd wordt. Hierdoor wordt het gevaar van aftappen van het inundatie-water door den vijand tot een minimum beperkt. Een te breede inundatie maakt onnoödig veel land onbruikbaar en vereischt aanzienlijk meer water voor het stellen en op peil houden. "Om aan bovengenoemde eischen te voldoen, zijn de te inundeeren terreinen ten onzent, in 73



4820

4825

4830

overeenstemming met de hoogte van den bodem en het peil van het voor de inundatie bestemde water, in een aantal zoogenaamde kommen of vakken verdeeld. Voor het meerendeel gebruikt men daarvoor bestaande polders met hun kaden, dijken en sluizen; voorzooveel noodig zijn er afzonderlijke dijken, kanalen en sluizen voor gemaakt. "De voorbereiding, het stellen en in orde houden van onze inundatiën, is uiteraard nagenoeg geheel opgedragen aan genieofficieren en hun onderhebbend personeel. Ieder heeft, onder een centrale leiding, zijn bepaald deel. Op deze wijze is het mogelijk van dit geducht passief verdedigingsmiddel op het gewilde oogenblik gebruik te maken, vooral nu men gelegenheid heeft gehad in de afgeloopen weken alles tot in bijzonderheden nog eens na te gaan en te regelen." Ziedaar de stelling Amsterdam, zooals zij is in grove trekken. Wij zouden er nu nog iets kunnen bijvoegen over zeer eigenaardige hulpmiddelen, die men hier heeft en die bij goede behandeling een verrassende uitwerking moeten hebben op zonen van een droog land, maar wij zullen het hierbij laten, hopende, dat van dit alles niets zal noodig zijn. De geïnundeerde oud-Hollandsche Waterlinie in 1672.

4835

Schets der stelling van Amsterdam met inundatie. Schets der Nieuwe Hollandsche Waterlinie met inundatie.

4840

4845

4850

4855

4860

4865

4870

4875

4880

DE OORLOG, 27 augustus 1914 (bestand 57?) [DE TIJD, No. 20369] [Donderdag 27 Augustus 1914] DE OORLOG. Gevecht tusschen Engelschen en Duitschers. — De groote slag: de worsteling om Charleroy. — Rond Antwerpen en Mechelen. — Oorlogshumor en Oorlogsernst. — De neutraliteit van Nederland verdacht. — Negen paters Redemptoristen doodgeschoten. TELEGRAMMEN. GEVECHT TUSSCHEN ENGELSCHEN EN DUITSCHERS. LONDEN, 27 Augustus. (Reuter.) Volgens te Parijs sterk gecensureerde telegrammen in "Daily Mail-; en "Daily Telegraph* is de Dui_sche ruiterij, welke in drie colonnes optrok tegen de Engelsche verbindings-linies, volkomen teruggeslagen. De eerste colonne werd, voor 2ij Rijssel bereikte, de pas afgesneden, teruggeslagen en gedwongen te vluchten. De tweede en grootste colonne werd in eenbosch door de artillerie van French plotseling aangevallen en bijna geheel vernietigd; of de derde colonne in een gevecht is gewikkeld, is onbekend. Dit gaf waarschijnlijk aanleiding tothet gerucht, dat Rijssel bezet was. In alle geval, schijnt het, dat French heeft besloten andere steden, welke niet verdedigd kunnen worden, te beschermen. Aldus heeft men bericht, dat ook Ostende was bezet. Van het Belgisch oorlogsterrein werdt bericht, dat de Duitschers roekeloos voortrukken, onverschillig voor hun verbindirfgs-linies. Omtrent de positie van het Ehiitsche leger verkeert men in het onzekere. Bevestigd wordt, dat noncomfeattanten Duinkerken moeten verlaten. De " Times "; zegt op grond van particuliere mededeelingen, dat de Russen Tilsit hebben bezet., De groote slag. MAASTRICHT, i. Aug. ysl.w onzen oorlogscorrespondent T.) De posatie der FranschEngelsche troepen njkt mij hachelijker te werden. Namen is genomen met alle forten, en de Fransche ves.ing Longwy is bezet! Terwijl In Lotharingen de Beiersche kroonprins zegevierend voortrukt, heeft de Duitsene kroonprins zelf het centrum van den vijand gefor:eerd, is iFrankrijk binnen gedrongen en heeft 1e Franschen en Engelschen genoopt hun aanvallend optreden te staken, ja, op hun oude stellingen terug te trekken wilden zij niet omsingeld worden. De Duitsche aanval was wel berekend, want door het verwinnend voorwaarts dringen van d.n Duilschen kroonprins ws.B heel de linie der Franschen en Engelschen in België bedreigd. De nieuwe overwinning der Duitschers bij Lcngwy maakt de positie der Fransch-Engelsche troepen in 't N.-W. van Frankrijk gevaarlijker. Bij Charleroy, waar heftig gevochten is om de Turcos wonderen van dapperheid m-et.n verricht hebben, bleek toch de Duitsche overmacht te sterk en de berichien, die uit deze streken komen, wijzen er op dat ook ' hier de Duitsche legers steeds blijven voertrukken- Het uiterste Lxiitsche rechterfront werpt zich nu op de linie Tourcoing—Maubeuge, welke laatste vesting vooral geducht versterkt is. Breken de Duitschers hier door dan ligt de Weg naar Parijs over Kamerrijk voor hen Dpen, daar het Duitsche voortrukkende centurn de linie La Fère—Reims dan kan forfeeren en de Franschen afhouden van den rechtervleugel. 74



4890

4895

4900

4905

4910

4915

4920

4925

4930

4935

4940

4945

75

Vandaar dat de Fransche voortrukkende beweging in den Boven-Elzas is gestaakt en de Franschen inderhaast den Boven- Elzas ontruimen, daar alle Fransche strijdkrachten, ook die van de Rijnvallei, in het noorden nobdig zijn. Wat zich dus thans afspeelt tusschen Maubeuge, aan de Fransch- Belgische grens en Danon zal over het verder lot van Frankrijk allicht beslissen. Generaal J Off r e de Fransche generalissimus deed daarom een beroep op al zijn manschappen voor den beslissenden slag. Hieruit begrijpt men, waarom met zulk eeni bloedige hardnekkigheid om Charleroi ten Zuid-Westen van Namen gevechten is, terwij, Je Duitschers ook al oostelijker tot bij Dinant meester waren. üif het bovenstaande overzicht bemerkt men, dat Charleroy een belangrijk stra.-gisch punt was. Hce fel daar gevochten is kan men afleiden uit de volgende passage eener correspcndent.e van e:n bijzonderen medewe.k.r, Rel.) Ik heb langzaam moeten vluchten, doch vluchtte, cnwill-ns, van de .eene verschrikking in de andere, zoodat mijn geheugen n g lang stil zal staan bij de laatste twee weken. Ijverliet Nam-n den 15den Augustus, terwijl de geheele stad zich gereed maakte ter verdediging en tot vertrek, want daags te voren luddtn de Duitschers Gemblcux bemachtigden er kwamen geen treinen meer binnen uit Brussel; denzelfden dag hoorde men, dat branschen en Duitschers slaags raakten te -Jinai-t, terwijl vluchtelingen u.t Seilles, Hcey, Amiy en de geheele Maasstreek de rampzaligste terichten brachten u:t Luik. Elk oogenlk kn--den de rampen vallen over Namen, waar mi} geen enkel huis veilig leek. De forten t och liggen in zóó engen kring om de stad, d.t e:n bombardement der forten de vernietiging der stad b-teektnt. Daarom trokken wij naar Charlerci, eene reis, die gedeelteliik te .oet, gedeeltelijk in eene kar werd afgelegd, wijl er geen treinen meer liepen en alle denkbare voertuigen verdwenen waren, zoo ik eene spcorweglorrie uitzonder, die me nog van Auyeimiiaar Tamines gerold heeft. De toesiin db_c" duizendmaal erger dan men zich te Namen had kunnen droomen; in plaats van rooxenee fabrieken, welke anders de geheele bambre atteekenen, zag men rookende huizen en Buitenplaatsen, overal ontmoette ik de opgejaagde verdwaasden, die het cnheil tovergeefs traentten te ontloep.n; overal immers, m het westen, in het Oosten, daagden vijandelijke patrouilles ep, patrouilles te paard, patrouilles in gepintsere automobielen, die overal schermutselingen te leveren hadden, want het valt niet te loochenen dat, hoe dichter men de Bormage nadert, noe meer het volk in wapenen loopt: dynamietpatronen, messen. Het schijnt, dat te duitschers slechts over de lijken der mijnwerkers den anderen Maasoever zullen bereiken, want jong en oud loopt tot de tanden gewap.ni % noch het civiele, noch het militaire gezag heeft hier mee te spreken. Men wasookr-eJs een week bezig zich in vroolijke drinkgelagen te verbroederen met de Franschen, die, gelijk mij bleek, den geheelen Oost-oever der ambre van Bergen tot aan de forten van Namen be- ZeArmd Henegouwen, dat nu de cliënte, ffidl van den modernen rijd, na. alle ellenden geleden te hebben van de vorige eeuwen, ik zal alti;d met een bijzonderen weemoed terugdenken aan deze eigenaardige landstreek, waar alhier de pyramiden verheffen der steenkolenschachten, waar ik nauwelijks eenige kilometers verder dwaalde in de verrukkelijkste vallei n, waar de monsterachtige, vormelooze nu n;c-bruwen afwisselen met oude abdijen, ace.s in ruines, deels overeind. Dit land heeft esu "schuwelijk industrieel, maar ook een bego"chelend 'kloosterlijk uitzicht. Het ligt maar a;n de wegen, welke men kiest; of men zal gaan door het moderne industrieele gebied of door het bekoorlijke land der talrijke, oude preoendes.. Ditmaal echter had ik miin wegen niet te kiezen, ik moest ze smokkelen. Toen ik Charleroi naderde werd daar sinds drie dageneen geregeld gevecht geleverd en de slag duurt nog voort. De Franschen lagen in het geheel cnverdedigde Charlerci, de Duitschers bombardeerden de stad uit een kring van bitter.] m, terwijl Montigny, Chatelet, Chatelineau reeds genomen waren. Dcch de Fransche p-s.ties :n de bovenstad konden niet gunsti? genoemd! worden en bleken weldra onhoudbaar, tegen een cvermachtigen vijand, over wiens c™zettende kracht eenige even vermetele als heldhaitige en doellooze aanvallen betere inlichtingen gaven dan de verkenners. Maar de Franschen leken razend, in ieder geval hunne cfïiaeren en de Turco’s, die hier streden. Den Duitschers kan ik evenmin heldenmoed ontzeggen, na wat ik te Charleroi gezien heb, doch 7_J geven niet den indruk van individueele geestdrift, maar meer van individueele opoffering; hiyi massale élan is meer wanhop’g dan onstuimig. Ik kan slechts zeggen, dat zij de stuwkracht hebben eener menigte; zij deugen pas in gesloten colonnes. De Franschen evenwel moesten de bovenstad ontruimen, zij moesten ook de benedenstad ontruimen. En vanaf de oude fonificaties, die veranderd zijn in lcmmerrijke builenboulevards t-t aan het laatste huis der benedenstad is alles verdedigd door ce soldaten en de inwoners, fanatieke mijnwerkers en glasblazers. Stap voor stap naderde de Vijand Charlerci, stap v-er stap trek hij Ce stad binnen. Bij alle bruggen ..tonden natrailleuses, in de straten 75



4955

4960

4965

4970

4975

4980

4985

4990

4995

5000

5005

5010

5015

had men gaten gegraven, w_arin drie msnsch.pijen hunne machin-geweren ri-htten; bijna alle huizen waren gev.’.h...le.ce ka.tee.e.i. v, eik ten nu-ra-n-r., en welk een bloed .hd in deze noodlottige straten, die vel lijken liggen, vol ransels, v 1 geweren, waarover, p, tseling -ene l.c-m-biel l__is.e_xt, aie dde v..aicui-jnaen trekt. IK -12 van u,t mijn schuilplaats het ironische merk "Panhsrd et Levasscr. Zij boldert over emgescheten boomen, Waarcm zou ze zich geen weg kunnen banen o,er de gevallenen, wier schede:., iij vergruizc.., nekken breekt, armen en be.nen ver.r.izelt, ongenaakbaar in hier pantsering. De Franschen trokken terug, entmiii.en -

Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 aangekomen, die per extratreinen Maandag naar het Engelsche front werden vervoerd door België heen. 5020

5025

5030

5035

5040

5045

5050

5055

5060

5065

5070

5075

5080

Een paar episoden uit Visé’s lijdensgeschiedenis. MAASTRICHT, 25 Aug. (Van een bijzonderen correspondent). Het college "St. Hadelin" was ingericht tot hospitaal van het Roode Kruis. Talrijk waren de Duitsche gewonden, die men van de bloedige Maasoevers hierheen bracht. Liefdevol werden ze opgenomen, en verpleegd door de Belgen, die als barmhartige Samaritanen hun tijd, hun rust, hun mondvoorraad offerden voor de vijanden van het vaderland. Spoedig luidde de boodschap utt de keuken: er is geen vleesch meer! Men zou wel uitkomst vinden. De Duitschers hadden tot dan toe de stallen gerespecteerd. Er waren nog varkens voorradig in de nabijheid. En wie togen uit om de varkens te drijven onder het mes van den slager?... Een directeur, twee advocaten en een ingenieur. De eeuwenoude, monumentale kerk van het stadje Visé was door de oorlogsfakkel geraakt en in de asch gelegd. Het heilig gebeente van den H Hadelinus, wiens naam met dit plaatsje ten nauwste is verbonden, was tijdelijk op de pastorie in veiligheid gebracht. Toen men echter den wachter gevankelijk wegvoerde in gijzeling, achtte men ook den H. Schat daar niet meer veilig en voerde hem over naar het college dat den naam van den heilige draagt. 't Was een stille, droeve plechtigheid. Hoe geheel verschillend was de ommegang met dien van 't vorig jaar bij de Hadelinsfeesten! De stadbewoners knielden biddend op den drempel hunner woning. Ze snikten en weenden als hadden ze een voorgevoel van de hartverscheurende ramp, die hen binnen weinige dagen zou treffen St. Hadelin heeft het huis zijner bewaring voor den ondergang bewaard. De Katholieke Kerk vierde plechtig het feest van Maria-Hemelvaart. Gemeene liederen zingend waren krijgslieden uit Pommeren en Koningsbergen Visé binnengetrokken. De bewoners hadden reeds gebeetd bij hun aanblik, toen de inkwartiering van de honderden plaats had. Laat in den avond hadden een paar schoten geklonken, men wist niet vanwaar. Daarop klonk een algemeen salvo zonder eind. De huizen werden ontvolkt. Alles eruit! klonk het bevel. Naar links en naar rechts begon de scheiding. De man moest van de vrouw en hulplooze kinderen scheiden. O rampzalige nacht, die zooveel weeën baarde 1 Op een open weide vond een vijftigtal vrouwen met kinderen een rustplaats, onbeschut tegen de koelte, onbedekt tegen den neerzijpelenden regen. Akelig was het gejammer en geschrei van de dorstige, stervende kinderen. Tegen den morgen daagde een Hauptmann op, die innige deernis toonde met de arme schare. Wat konden ze beter doen, zoo meende hij, dan naar de Hollandsche grens vertrekken. Hij zou wel zorgen, dat haar geen leed meer geschiedde. Zijn medelijden was welgemeend en weldoende. De vrouwen overlegden hoe ze den edelen man hare dankbaarheid zouden uitdrukken. Een uit haar midden, een Limburgsche van geboorte, meende met haar gebrekkige kennis der Duitsche taal zich van die taak wel te kunnen kwijten. Ze trad op den luitenant toe en dankte hem uit aller naam. Deze wees den dank af en had slechts oog voor het zesjarig blonde knaapje, dat ze aan haar hand leidde. "Is dat uw kind?" vroeg hij. Op het bevestigend antwoord der moeder sprak de edele krijgsman, terwijl de tranen hem naar de oogen welden: "Ook ik heb kinderen van zn leeftijd thuis gelaten. Dit lieftallig kind herinnert me aan hen. Laat 't vooral geen gebrek lijden 1" En meToen gleed een rijk muntstuk in de betraande hand der ongelukkige moeder, die bovendien van den edelman de verzekering mocht hooren, dat hij de bevrijding zou bewerken van den kostwinnenden vader, die mede weggevoerd was. 't Was of ze voor een oogenblik haar leed en ellende — van alles, alles ontbloot te zijn— vergat, wanneer de vrouw sprak over den edelmoedigen, zachten krijgsoverste. 't Gebeurde op den dag van den droeven uittocht uit het brandende Visé. Twee mannen duwden moeizaam een handkarretje voort, waarin een kranke vrouw gezeten was, in de richting der Hollandsche grens. De een was een rijk groothandelaar, de andere een waardigheidbekleeder van het rijk. Ze mochten zich gelukkig achten, met achterlating van automobielen en weelde, aldus hun lijf en leven in veiligheid te brengen, daar de andere mannen van elken stand handlangerdienst moesten verrichten bij de brug, voor zoover ze niet naar de oude keizerstad Aken gevankelijk weggevoerd werden niet wetend welk lot hun wachtte. Goud en waardigheid tellen in den krijg zoo min 1 De vluchtelingen. EIJSDEN, 27 Aug. (Van een parliculierer. correspondent). Momenteel verblijven hier nog circa 1300 vluchtelingen uit België. Het voedsel wordt verstrekt in de cantine der Zinkwitïabriek, in het grafelijk kasteel, bij de eerw. zusters Ursulinen, in het Retraitenhuis en bij de eerw. zusters Franciscanessen. MAASTRICHT, 27 Aug. (Van onzen Maasirichtschen correspondent). Er dreigt een nieuw gevaar: in de gemeenten Sint Geertruid, Valkenburg en Eijsden is reeds een geval van besmettelijke ziekte 77



5085

5090

5095

5100

5105

5110

5115

5120

5125

5130

5135

5140

5145

geconstateerd (üiphlheritis, roodYORK) De patiënten zijn reeds overgebracht naar Calvariënberg te Maastricht. De barak voor de aan besmettelijke ziekten lijdenden is gereed gekomen. Ze staat op een terrein bij Calvariënberg, ze biedt ruimte voor 12 patiënten in twee verpleegzalen. De barak wordt electrisch verlicht; het eten zal electrisch bereid worden. Om de barak is een omheining aangebracht, waardoor eventueela bezoekers toch in staat worden gested met de lijders te spreken. De Zusters van Liefde (van de Congregatie van den H. Carolus Borromaeus) zullen de anre lijders verplegen. De overweldigers en de overweldigden. MAASTRICHT, 25 Aug. (Van onzen oorlogscorrespondent M.) De censuur is wel lastig voor ons journalisten, doch we zouden er ons nog wel in kunnen schikken, wanneer er niet zooveel censoren zonder aanstelling kwamen opdagen. Zoo las ik in een oogenblik van verpoozing, ons door het oorlogsverblijf gegund, in "Het Vaderland" van 22 Augustus een artikel van den oud-Minister van oorlog, generaal Staal, hetwelk van zoo weinig welwillendheid en waardeering getuigt, dat men zeer zeker het moeilijk en gevaarlijk métier van oorlogscorrespondent zou prijsgeven, wanneer men niet overtuigd was dat de schrijver gelukkig slechts tot een kleine groep behoort, welke niets liover zoude zien, dan dat ons land zoo onkundig mogelijk gehouden werd omtrent dezen oorlog. Een zijner grieven tegen oorlogscorrespondenten is, dat we slechts weten te schrijven over de gruwelen van den krijg en hij in geen onzer berichten iets te weten gekomen is omtrent troepenbewegingen enz. Voor zooverre dit laatste juist is, verwijte generaal Staal dat niet aan ons, doch eerstens aan de militaire autoriteiten hier te lande wier censuur ons dit onmogelijk maakte, tweedens aan de loyauteit, waarmee wij vermeden een soort van spionnendienst te verrichten. Toch meen ik, dat we ook, wat den krijgskundigen toestand betreft, wel inlichtingen aan onze lezers verstrekt hebben, die van het grootste belang waren. Ik zou b.v. wel eens willen vragen, hoe het publiek de waarheid omtrent de forten van Luik had kunnen weten, wanneer wij ons niet met levensgevaar tusschen die forten bewogen hadden; van de bestorming van sommige dier forten getuigen waren geweest, de gevangenen gesproken hadden en op andere wijze hadden geconstateerd dat de forten in handen der Duitschers waren gevallen. Deze kwestie is toch van het grootste belang en op het oogenblik nog verluiden de Belgische berichten tegen de Duitsche in, dat de forten nog steeds stand houden! Een andere belangrijke vraag doet zich nu weer voor: hoe staat het over het geheel met den Belgischen fortengordel en den strijd bij Charleroy? Ik begeef mij heden op pad om hierover waarnemin_ren te doen, en mijn lezers mogen dan hunne berichten wat laat krijgen ze kennen dan toch de waarheid, want ik sein alleen wat ik met mijn eigen oogen zag. Dat wij onze verhalen over verwoestingen van dorpen, het dooden van inwoners enz. "opzettelijk overdreven" en "zoo drastisch, zoo het gekleurd mogelijk" geschetst zouden hebben "om aan (onze) verhalen gewicht bij te zetten" is een verdachtmaking, geen antwoord waardig. Wel kan ik de verzekering geven, dat ik me dikwijls genoeg heb moeten weerhouden, om de volle waarheid te zeggen, omdat die waarheid in een fatsoenlijk blad eigenlijk niet gezegd kan worden. De kwestie, over de gruwelen op het oorlogsterrein gepleegd, acht ik ondanks het artikei van generaal Staal, een zeer belangrijke; want gaat tiet zóó door, dan zal blijken, dat de oorlog meer offers gevraagd heeft van de vreedzame bevolking, dan van de strijdende soldaten. Van het oostelijke deel van België, door de Duitsche troepen bezet, is de bevolking nagenoeg gedecimeerd, eenige dorpen zijn verbrand verwoest en geplunderd, de nog overgebleven bevolking grootendeels tot den bedelstaf gebracht. En nog is het einde niet daar. Integendeel, dagelijks worden opnieuw zeer vele menschen gefusilleerd en woningen verbrand. En de oorzaak? Bezien we eens de houding der bevolking en der soldaten. Welnu, ik heb niet één Belgische familie gesproken, die niet door de grootste vrees werd beheerscht omtrent de Duitschers. Op alle mogelijke wijzen sloofde men zich uit, hen tot vrienden te houden. Eén voorbeeld zal ik u noemen. Vermoeid trad ik deze week dicht bij Luik een klein café binnen, wat wij zouden noemen: een dorpsherbergje. Verscheidene Duitsche soldaten zaten in het kleine zaaltje en dronken bier of jenover, rookten sigaren uit een kistje, dat op de toonbank stond, zongen en tierden. Soms maakte er een eene beweging alsof hij wilde betalen, doch de kastelein beduidde hem dan, dat hij volstrekt geen betaling wenschte. In een hoekje waar ook de kamerdeur zich bevindt, vertelde de kastelein me fluisterend, dat hij expres geen betaling wenschte om hen niet boos te maken. 78



5150

5155

5160

5165

5170

5175

5180

5185

5190

5195

5200

5205

5210

Gisteren had hij een van zijn twee koeien geslacht, ook al weer om de soldaten goed te kunnen bedienen. "Alles, mijnheer, alles wat ik heb weten te sparen wil ik geven, als men mij maar het dak boven het hoofd laat en u begrijpt, ik heb volwassen dochters... Drie en vijftig woningen in den omtrek zijn verbrand en ik weet dat het allen goede, beste menschen waren...." Ik zit naast de kamerdeur en van daarachter hoor ik vrouwen-, meisjes- en kinderstemmen: "Wees gegroet Maria....", 't is de rozenkrans, die gebeden wordt. "Over deze mannen hier" — verhaalde mij de kastelein verder—"heb ik geen klagen en ik wilde, dat ze maar hier bleven, maar straks gaan ze weg, en komen er weer anderen, en deze weten niet, wat ik voor hun kameraden gedaan. . ." De houding van dezen kastelein typeert de stemming der bevolking. En de soldaten? Vele spreken over de bewoners als over "Schweine", die niet anders verdienen dan gedood te worden en het dak boven het hoofd vernield te zien. Natuurlijk zal het geheele Duitsche leger zoo niet zijn en ik veronderstel ook, dat het troepengehalte, dat hier rondom Luik en Visé zit, een troep is die uit een in Duitschland minder gunstig bekend staand, streek afkomstig is. Toch bevinden zich ondei hen nog wel goede elementen. Aan een hunner bood ik deze week b.v. een paar goed belegde boterhammen aan, die ik uit voorzorg meegenomen had, doch de man antwoordde: "Neen, wij hebben eten genoeg, maar als het u hetzelfde is, geef ze dan aan die menschen daar, want die lijden bitteren nood." Hij vertelde me ook, dat hij die aangerichte verwoestingen schrikkelijk vond en het lijden van die vluchtende vrouwen en kinderen niet kon aanzien. "Dat doet me zoo leed. Ik wilde wel, dat ik weer bij vrouw en kinderen was en een einde kwam aan dien schrikkelijken krijg." Het wil er bij mij niet in, dat de bevolking werkelijk in al de geteisterde plaatsen geschoten heeft en evenmin, dat het heele Duitsche leger voor de gruwelen aansprakelijk mag worden gesteld. Een enkele maal, zeker, hebben burgers op militairen geschoten, doch ik kan niet aannemen, dat het door dorpelingen gedaan werd; veeleer door rondtrekkende heethoofdige partriotten, die hier en daar een gunstige gelegenheid trachten te vinden, een officier te dooden. Doch daarvoor moet dan, volgens oorlogsrecht, een onschuldige bevolking boeten! Zoo moet het b.v. bewezen zijn, dat het schieten in Luik door eenige Russische studenten gepleegd werd en een schijn daarvoor vind ik wel eenigzins in het feit, dat vele huizen op de Place de I’Université verwoest werden. Niettemin werden ook vele Luikenaars er voor gestraft In vele gevallen lijkt het mij niet uitgesloten, dat de Duitsche soldaten zelven schoten. Stel u voor, een troep van zulke lui, die dronken in café’s en op de straten loopen te joelen en te tieren, voortdurend met geladen geweren in hun handen, Een kleine woordenwisseling en botsing ontstaat. Welnu, hoe makkelijk gaat de haan dan niet over. Denk u dan hier nog bij ac vrees, die er bij de soldaten bestaat voor plotselinge overvallen door burgers en ge zult makkelijk kunnen begrijpen, dat zoo'n afgegaan schot weer een moorden brandpartij veroorzaakt. Oorlogshumor en Oorlogsernst. MÜNCHEN GLADBACH en RHEIJT, 20 Aug. (Van onzen Duitschen correspondent. Vertraagd). De Rijksdagafgevaardigden, tevens leden van het Pruisische Huis van Afgevaardigden, dr. August Pieper en Johann Giesberts, hadden mij een aanbeveling meegegeven. Daarmede gewapend ging ik naar het Militaircommande van het achtste Armeekorps in Rheijt. En ik kreeg vergunning, om het doortrekken der Duitsche troepen door de stations in Rheijt en Miinchen Gladbach gade te slaan. Ik behoef u niet meer te vertellen van de voorbeeldelooze tucht, die onder de troepen heerschte, ook niet van al het liefdewerk, dat op die stations gedaan wordt, om de brave manschappen te laven met verfrisschende, geen alcoholhoudende, dranken. Alleen wil ik u nog berichten, dat meisjes en vrouwen niet meer op de perrons aanwezig mogen zijn, wanneer transporten met gevangenen stations voorbijtrekken. Op verschillende stations hebben namelijk, precies zooals in '70, de dames, vooral van de "hoogere" klassen, zich ergerlijk gedragen. Ze lieten namelijk de Duitsche soldaten honger en dorst lijden en drongen zich, min of meer hytserisch, met bloemen en chocolade naar de treinen, waarin de "reizende, hübsche, junge Belgier und Franzosen" gevangen zaten. Deze onwaardige tooneelen zullen zich niet meer herhalen. Ik stond met een paar beambten te praten. Van buiten klonk vroolijk kindergeschreeuw en gezang. De jeugd had de liedjes al van de soldaten overgenomen en uit tientallen van jonge keeltjes hoorde men op de wijze der bekende operette* Die Serben sind alle Verbrecher, Und Belgrad ist ein finsteres Loch. En met heel weinig logica ging het verder: Un die Rossen, die sind noch schlechter, Aber Hiebe, Hiche, Hiebe bekommen sic (d0ch....! Andere kinderen zongen van "Franzosen, die 79



5220

5225

5230

5235

5240

5245

5250

5255

5260

5265

5270

5275

80

kriegen für die Hosen" en zetten daarbij heel vreedzame gezichten. Tot ze ruzie kregen en elkaar voor Serviërs en Russen en Belgen uitscholden. Merkwaardig: Fransch en Engelsch zijn nog geen scheldwoorden. Hoe de volksstemming zich toch immer zuiver in het lied der onnoozelen uit: woedend is men tegen Serviërs, Russen en Belgen. Van afkeer en haat tegen de Franschen en Engelschen merkt men weinig. Ik had gehoord, dat de doortrekkende troepen op uitbundige wijze de gevoelens, waarvan zij bezield waren, met krijt en potlood hadden geuit op de wanden der treincoupé’s. Mijn doel op het station was nu, om eens met eigen oogen te lezen, wat de soldaten zoo al op den binnen- en buitenkant van de wagons hadden geschreven. Vroolijk en blakend van strijdlust zongen de soldaten hun liederen: hun "Wacht am Rhein", hun "Deutschland, Deutschland über alles", hun "Lutzows wilde verwegene Jagd", hun "Gebet vor der Schlacht". En tusschen de vrouwen en meisjes, die de soldaten laafden, ging ik met reporterboek en reporterstift en schreef, wat ik ontcijferen kon. Het was heel lastig. En dikwijls moest ik een soldaat te hulp roepen, die dan blozend en lachend mij in dat labyrinth van onbeholpen hanepootjes den weg wees. Wanneer ze dan hoorden, dat ik hun poëzie en luim en boert en ernst in de drukpers vereeuwigen wilde, dan joelden ze en vroegen, in welk blad en of ik hun een exemplaar sturen wilde, als ze tenminste niet dood waren. Ik moest daarvoor maar de "amtliche Verlustlisten" raadplegen. En toen ik lachend om namen en adressen vroeg, zeide mij een hunner plechtig, of ik dan niet wist, dat alle Duitschers Schultze en Muller en Janssen heeften. Ze hadden al lang gemerkt, dat ik Hollander was en gierden en schreeuwden: "Lebe Willemienchen!" Een Beier verklaarde met koninklijken ernst, dat Willemienchen de eenige vriendin was, di< hun Duitschland nog in Europa had. Maar dat was niet erg. De andere vriendjes en vriendinnetjes zouden weldra ' merken, dat Duitschland nog aaien kon. En met een handbeweging naar de kanonnen, zeide hij: daarmee aaien we en met onze geweren.; "Es lebe Wilhelmina, hoch, hoch, hoch!" Ik las een menigte weinig origineele opschriften in de treinwaggons, verzekeringen van het slag als "Lieb Vaterland magst ruhigsein", ..Für Gott, Kaiser und Reich". "Deutschland in Welt voran" enzoovoorts. Maar er waren er’ ook, die de gemoedsstemming van het eenvoudige volk in allerlei schakeeringen weergaven: "Nach Paris, ohne Umzusteigen." Herhaaldelijk kwam uit dat "Nach Paris". In Frankrijk is het niet anders. Op de door de Duitschers, veroverde kanonnen bij Lagarde zag men geschreven "A Berlin". Ik vrees echter, dat de Duitschers eerder in Parijs dan de Franschen in Berlijn zullen zijn. De Duitschers hebben haast om naar Parijs te komen. Soldatenhumor spiegelt dien haast terug. Op een paar kanonnen las ik: "Eilgut; nach Paris". Op een lokomotief stond: "Sedantag, grosser Ball in Paris; Anfang prazise, wenn | es losgeht; Anzug lange Stiefel". Op een anderen wagen las ik: "Eilgut fur Hssele"" Hasele is nog altijd beroemd. Blij vertellen mij de soldaten, dat Hasele hen in acht dagen naar Parijs zal brengen. De oude veldmaarschalk is nog! altijd sedert '70 zeer populair. Leuk was een opschrift op een wagen, waarin luidjes uit Pommeren zaten: Dem Britt ein Tritt, Dem Franzos einen Stoss, Dem Russ einen Schuss. Een aordig "Zeppelin"-vers op de wijs van bekend Duitsch kinderliedje stond op een anderen wagon. Het luidt: Zeppelin flieg! Hilf uns im Krieg! rliege nach Engeland, Engeland wird abgebrannt Zeppelin flieg! Roerend was het opschrift van een c waarin reeds bejaarde mannen zaten, waarschijnlijk vaders van groote huishoudens. Dat zij streden voor hun kinderen, voor een nog welvaronder Duitschland in nieuwen vrede, bleek uit het geschrevene: "Unsere Kinder ' sollen es einmaal gut haben." Utile dulci, het aangename met het nuttige verbond het vers van een kavalerist: Russische Eier, Franz’jsischer Sekt, Deut.sche Hiebe, Hei! Wie das schmeckt! Keulen hadden artilleristen gemeend, de ies van Keulen met de volgende verzen te! moeten troosten: Köin am Rhein. du schönes Stadtchen Trauert nicht, ihr hübschen Madehen, Unverschrt kehr’n wir zurück. Hoogst merkwaardig was, dat het oude Blü: cherlied, hetwelk in '70 reeds uit de vergetelheid was ontrukt, ook thans weer in de j gedachtenis is teruggekomen. Een flinke, gesoigneerde mannenhand had het ' geschreven: Wo liegt Paris? Paris liegt hier. Finger drauf, Das nehmen wir. Het verbond tusschen Rusland en Frankrijk! werd naar opvatting der Duitsche soldaten, als: volgt, op de juiste waarde geschat: Mit dem Franzos Ist nichts los; Mit Nikoïaus Ist’s jetzt schon aus. Nog drastischer werd het Nikolaas aan het verstand gebracht, dat het uit met hem is. Aan een kanon hing een pop aan een dikken knuppel. De pop verbeeldde den Czaar. Op een kanon stond: "Insectenpulver für alle Nico-lause". En op een ander: "Eilgut für die Firma Nicolaus: Poincaré". Op een wagon met Westfalen, ernstige, stille, trouwe, godvruchtige mannen der "Rote Erde",; wier wezen zoo sterk is weergegeven in het Weserlied: "Behüt’ dich Gott, du Rote Erde", stond geschreven: Wir Unnaer (aus Unna) zieh’n heute in den Kampf, Zu streiten mit der sieggewöhnten Waf fe, Wie unsere Vater einst im Pulverdampf, Stark wie der Tod, galt’s einer heil’gen Sache; Wir schwören heuf und denken drum auf’s neue An unsere Vater und an deren Treue. Waar zulk een geest heerscht, een geest van 80



5285

5290

5295

5300

5305

5310

5315

5320

5325

5330

5335

5340

5345

gelatenheid, rustig vertrouwen en blijmoedig heid, daar kan het land, welks zonen deze opschriften maakten, gerust zijn en vol vertrouwen. Deze mannen zullen strijden, zooals het eens hun vaderen deden. Dat lazen wij nog op een wagen: Wird je das Vaterland bedrcht Von Sturmen und Gefahren, Wir sind getren bis in den Tod, Wie unsere Vater waren. Ernstig stond ik tusschen al die vroolijke aten, die vol boert en jolijt, maar aldoor gepast, de dames bedankten, welke hen verfrischt hadden. Maar lachen moest ik toch, toen de trein weg reed en zij naar een variant van het. bekende Meilied "Der Mai ist gekommen, die Baume schlagen aus", geestdriftig begonnen te zingen onder het zwenken van mutsen en doeken: Der Krieg ist gekommen. Die Deutschen schlagen aus, De bleibc, wer Lust hat, Mit Sorgen zu Haus! Geestdrift in Berlijn. jen bericht.) Dins hun op de been en brak in ï en pleinen werden versierd, het borstbeeld van keizer Franz jozct met bloemen omkransd’. Voor het hotel Acjlon, waar de Oostenrijksche gezant woont, hadden geestdriftige ovaties plaats. Wat Duitsche journalisten zagen. BERLIJN, 26 Aug. (Eigen bericht). Een aantal oorlogscorrespondenten van een drietal Duitsche bladen is dezer dagen naar de hoofdkwartieren vertrokken en mocht met militaire auto’s, onder militaire voorlichting in gezelschap van den militairen attaché, naar Luik en Namen rijden. De bedoeling der militaire autoriteiten was om de pers te laten zien hoe deze streek volkomen in de macht is der Duitsche troepen. Van dezen tocht vertellen de correspondenten nu 'Toen en ander. In Luik vonden ze het bestuur zetelend in het Palais de la Province. In de gobelinzaal ontmoetten zij daar den aartsbisschop, de burgemeesters en de andere gijzelaars der Duitschers. Alle brievenbussen zijn nu voorzien van 't opschrift: "Duitsche veldpost". In de kazematten van het fort Lor.cm zagen de bezoekers een aantal gevangen genomen franctireurs, die hun veroordeeling afwachtten. De verwoesting in dit fort was ontzettend. Een enorm betonblok was in de lucht gevlogen en bedekte meer dan 150 dooden. De Duitschers waren druk bezig aan de opruiming. Heel wat proviand was door de Belgen achtergelaten. In Namen was er meer van krijgsrumoer te bemerken. Toch waren de Duitschers hier ook al meester en enkele kanonniers zaten zelfs rustigjes in de Maas te visschen! Op de citadel van Namen woei reeds de Duitsche vlag. Het eerste fort van Namen werd Maandagochtend te circa half acht genomen. De plaatsen Battiré en Hervé zijn geheel verwoest. Van de 500 huizen van Hervé staan er nog 15 slechts. Allerwegen zijn de Duitschers nu bezig lijken te begraven. De uniformen en schoenen worden daarbij uitgetrokken en op wagens geladen. De oorlogscorrespondenten schrijven waardeerend over den moed der Belgsiche officieren. De neutraliteit van Nederland verdacht PARIJS, 22 Aug. (Van onzen Parijschen correspondent). Vóór den oorlog had men hier véél sympathie voor Holland en Hollanders; onze Koningin was hier zeer bemind. Thans dreigt het anders te worden, men begint te twijfelen aan de oprechtheid der Nederlandsche neutraliteit. De "Figaro" deed reeds een raar bericht verluiden, nadat toch de eerste berichten in "Ie Fransche bladen hadden verklaard, dat Holland ingeval van een inval der Duitsche troepen, zijn sluizen zou openen. "In dat geval", heefte het, "zou Holland onneembaar zijn." En men bewonderde toen het kleine dappere volk, dat liover maanden leefde in ellende in een overstroomd land, dan zich over te geven aan de Duitschers. Daarna volgden de berichten, dat de Duitschers in Nederland wat en jgedrongen tot Breda, Tilburg en Nijmegen. Die berichten werden tegengesproken. Maar bij elk overzicht, dat men hier van de’ krijgsbedrijven gaf, wees men er op, dat 'Duitschland en OostenrijkHongarije geen invoer konden krijgen van levensmiddelen, wijl ze omgeven zijn èn door vijanden èn door neutrale landen, zooals Denemarken en Holland. Aanvankelijk rekende men. erop, dat Holland in deze zijn neutraliteit gestreng zou handhaven. Zelfs berichtten de bladen, dat het Nederlandsche volk anti-Duitsch was, eveneens de soldaten, zóó zelfs, dat de officieren moeite hadden hunne manschappen in toom te houden. Sinds gisteren echter is er een kentering gekomen in de meening, omtrent de houding van Holland. De avondbladen deelden gisteren mede, dat het doel van het Duitsche leger op het oogenblik meer was, zich meester te maken van geheel België, dan over de Fransche grenzen te trekken. Daarna zal Duitschland tevens Nederland annexeeren. Over den eveiitueelen tegenstand van Nederland wilde men "zich nu niet uitspreken". En hedenmorgen vindt ik in de bladen dezen zin: "Duitschland zoekt Holland te comp rotti itt eeren door de verklaring, dat Holland Duitschland zal ravitailleeren onder neutrale vlag". De "Matin" spreekt openlijk haar sympathie uit voor Zwitserland en de Balkanstaten, maar over Holland zegt het blad: "We moeten toegevend zijn voor zekere manifestaties, die getuigen van een neutraliteit van zeer 81



5350

5355

5360

5365

5370

5375

5380

5385

5390

5395

5400

5405

5410

twijfelbaren aard". Nederland leeft immers "onder Germaanschen dwang, die steeds sterker wordt en waarvan het zich niet zoo gemakkelijk zal kunnen bevrijden". De hoop wordt dan uitgesproken, dat Nederland metterdaad de plechtige verklaringen van zijn onzijdigheid zal bevestigen. "Het schijnt, dat het (Holland) de noodige maatregelen heeft genomen, om zijn grondgebied te eerbiedigen. Doch die onzijdigheid van het grondgebied alleen, is niet voldoende; neutraliteit sluit in zich de politieke en economische onzijdigheid. Op dit laatste gebied zijn persoonlijke en gecontroleerde verklaringen noodig". Ik geef deze verklaringen zonder meer. Moge echter de Nederlandsche regeering waakzaam blijven en door tijdige officieele tegenspraak deze geruchten den kop indrukken eer ze ons schaden. Want sympathieën zijn kostbare zaken. Het zou roekeloos zijn, hen te verspelen op een "on dit". Negen paters Redemptoristen doodgeschoten. PARIJS, 24 Augustus. (Van onzen Parijschen correspondent). Ik verneem zoo juist uit betrouwbare bron, dat negen paters Redemptoristen door Duitsche soldaten zijn doodgeschoten. De paters woonden in het klooster te Reidisheim. Toen deze stad voor de eerste maal door de Fransche troepen was ingenomen werden eenige Fransche soldaten door de Paters gastvrij ontvangen. De Duitschers zaten echter de soldaten, die vluchtelingen bleken te zijn, op de hielen, drongen het klooster binnen en schoten negen paters op het kloosterplein dood tegelijk met de gastvrij ontvangen Franschen. Vrijwilligerscorpsen in Frankrijk. PARIJS, 22 Aug. (Van enzen Parijschen correspondent.) Drie kl-inzonen van Garriba.di zijn te Parijs aangekomen. Zij zijn bezig vrijwilligerscorps van 20.000 man" te vormen. Over het roede hemd dragen zij een blauwen boezeroen. Ook de oude Garribaldi zal te hulp snellen met een sterk vrijwilligerscorps. Gisteren hadden we gedurende enkele uren de illusie, opnieuw de eerste dagen der mobilisatie te doorleven. Lange rijen vrijwilligers uit alle landen ter wereld doortrokken met Fransche en buitenlandsche vlaggen de straten. Er waren ongeveer 2000 Amerikanen, 5003 Italianen, 5000 Russen, 2000 Belgen, 1000 Engelschen enz. enz. En zelfs 800 Duitschers. Allen worden door eigen officieren aangevoerd. Het voorbijtrekken dezer vrijwilhgerstroepen deed me lang nadenken over het bekende gezegde: "Ieder mensen heeft twee vaderlanden, zijn geboorteland en Frankrijk.* Het tot dusver aantal aangenomen vrijwilligers voor -hun tweede vaderland, strijdend schat men op 40 a 50 duizend. In Parijs zelf is het steeds kalm. De volgende week heropenen verscheioene ateliers en fabrieken. De meeste modemagazijnen zijn reeds heropend. Na den dood des Pausen. Het a.s. Conclave. ROME, 27 Aug. (speciale dienst van Stefani) Tot nu toe bevinden zich 43 kardinalen te Rome, nl. 27 Italianen en 16 uit het buitenland. De "Tribuna" meent, dat van de 65 kardinalen, waaruit het H. College beslaat, een zestigtal aan de verkiezing van den nieuwen Paus zullen deelnemen. In de koorkapel van de basiliek had de vijfde Requiemlijkmis plaats. De vicaris van het kapittel van St. Pieter, mgr. Zampini, celebreerde de H. Mis in de St. Marcus te Venetië, waar Z. H. gedurende vele jaren patriarch was. In tal van andere steden en dorpen werden plechtige lijkdiensten gehouden, bijgewoond door de autoriteiten en tal van geloovigen. ROME, 26 Aug. (Reuter.) De Braziliaansche kardinaal Arcoverde, die op reis het overlijden van den Paus had vernomen, is onmiddellijk weder naar Rome vertrokken. Er wordt druk gewerkt om de vertrekken in het Vaükaan voor het Conclave in gereedheid te brengen. De telephonische centrale van het Vatikaan is geïsoleerd, teneinde de verbinding van Conclavisten met de buitenwereld te verhinderen. ROME, 27 Aug. (Speciale dienst van Stefani). NoordAmerika zal op het conclave werden vertegenwoordigd door Z.Em. Kardinaal Farley, Zuid-Amerika door Z.Em. Kardinaal Arcoverde de Albuquerque. Op den dag van he; begin van het conclave zal den Kardinalen bij loting een vertrek worden aangewezen. He! S. Damasus-plein is vol werklieden, die maatregelen nemen om de vertrekken te stoffeeren. Prins Chigi, de maarschalk van Let conclave, zal zijn intrek nemen in de appartementen van den Maestro di camera. Men zie verder voor den Oorlogstoestand het Tweede Blad en de Laatste Berichten. Amsterdam, 27 Aug. 1914. BUITENLAND. JOHN BULL’S MILITAIRE HULP AAN FRANKRIJK. De grootsche plannen, welke lord Kitchener koestert wat betreft de reorganisatie en de uitbreiding van het Britsche leger en de actie, door dit leger te ontwikkelen op het vasteland, zijn nog wel toekomstmuziek, doch beloven toch verwezelijkt te zullen worden als men nagaat, wat, volgens de "Truth", de Britsche veldmaarschalk reeds

82



5415

5420

5425

5430

5435

5440

5445

5450

5455

5460

5465

5470

5475

nu tot stand heeft gebracht. De sterkte van het in Frankrijk aan wal gezette Engelsche expeditieleger bedraagt 165,000 man, met ongeveer 450 kanonnen en 6000 ruiters. Dat is geen klein leger om binnen veertien dagen na de oorlogsverklaring te mobiliseeren en in een vreemd land te landen, zegt het weekblad, en vooral niet wanneer men weet dat dit leger uit beproefd materiaal bestaat, daar alle jongelieden beneden de twintig jaar die in de gelederen dienden, vervangen zijn voor de expeditiemacht door reservisten, die hun zevenjarigen dienst.achter den rug hadden. Als onmiddellijke reserve voor deze strijdkrachten te velde zullen nog wel ongeveer 100,000 reservisten en jonge lieden onder de twintig zijn achtergebleven, die mogelijke verliezen kunnen aanvullen en die zeker zoo goed vechtmateriaal zijn als de Duitsche miliciens. Verder is er nog de speciale reserve van 66,000 of meer man gemobiliseerd om dienst te doen, zooals de militiebataljons deden in Zuid-Atrika, op de verbindingslijnen. "Truth" vervolgt dan verder: "We weten niet wat ons te wachten staat, de oorlog kan kort duren of lang, maar in elk geval moeten we ons op dit laatste voorbereiden". En het blad wijst er dan op dat lord Kitchener reeds plannen heeft ontworpen voor de uitbreiding der Engelsche strijdkrachten. Binnen een jaar tijds, zoo rekent "Truth" uit, zal Engeland, indien de oorlog voortduurt, dank zij ook de hulp der koloniën, kunnen beschikken over een half millioen man te velde met reserves, die kunnen volgen, om zij aan zij met de bondgenooten te strijden, terwijl de veertien divisies van het territoriale leger voor de verdediging van het moederland beschikbaar blijven. GEMENGDE BERICHTEN. Tegen de Fransche zedeloosheid. Men schrijft uit Keulen: Het is wel eigenaardig, dat, terwijl vroeger de pogingen mislukten om in goedDuitsche steden de Duitsche taal te doen gebruiken op uithangborden, spijskaarten enz., in deze dagen alle Fransche benamingen verrassend snel verdwijnen. Zelfs in de spreektaal brengt men opzettelijk wijzigingen. Men zegt niet meer "Adieu" maar "Leben Sic wohl" of "Gott befohlen". Dit is begrijpelijk en in zekeren zin prijzenswaardig;’ doch beter zou het nog zijn, indien men met de benamingen ook zekere speciaal Fransche artikelen kon doen verdwijnen. Nog maar al te veel prijken de Duitsche winkelkasten met Fransche plaatwerken en andere artikelen, waarvan de Parijsche zedeloosheid de giftige bron is. En dat het Duitsche volk hiervan den slechten invloed ondergaat, is meermalen vastgesteld. Ook de schandelijke Parijsche mode vindt bij de Duitsche vrouwen en meisjes te veel ingang. De "Köln. Volksz." vestigde er terecht de aandacht op: De bittere ernst van deze tijden heeft hierin nog geen merkbare verandering weten aan te brengen. Moeten wij—vraagt het blad — het nog langer aanzien, dat, terwijl duizenden vaders, zonen en broeders op het slagveld hun leven laten voor Duitschland’s roem en eer, Duitsche vrouwen en meisjes nog steeds een wereldsche mode-dwaasheid huldigen, welke spot met Duitsche tucht en zede? Moeten wij het dulden, dat, terwijl wij de vermaning van onzen geliefden keizer volgen, om Godes bescherming en den zegen over de Duitsche wapenen af te smeeken, diezelfde God wordt uitgetart? Zal dan het bloed der Duitsche soldaten bij stroomen moeten vloeien, terwijl Duitsche vrouwen en Duitsche meisjes spotten met de goede, oude Duitsche zeden en niet willen aflaten van een valsche, wereldsche mode? Is ook dit niet verraad aan het vaderland? Thans eindelijk moet over de geheele Duitsche linie van het openbare leven het wachtwoord zijn: 'Ook in dit opzicht los van Frankrijk. Een anecdote van wijlen Z.H. den Paus. Een aardige anecdote van wijlen Z. H. den Paus, is de volgende: Toen de bisschop van Paderborn, Mgr. Schneider, eens op audiëntie was bij Z. H., zeide deze hem, dat zij beiden de beste vrienden moesten zijn, daar zij elkander toch zoo na als broeders stonden. De bisschop begreep niet dadelijk, wat de Paus bedoelde, totdat Pius X lachend opmerkte: Wel, de Schneiders en de Sarto’s (sarto: kleermaker) zijn immers beiden van de familie Scheider. De Duitschers te Luik. Een correspondent van het "Hbl." bericht uit Luik: Maandag 17 Augustus j.l. verscheen boven Luik een tweedekker, die, waar tot dien dag hier slechts Taube-eendekkers gebruikt waren, voor een Fransche vliegmachine gehouden werd. Het was juist twaalf uur 's middags en de officieren waren aan tafel. In een oogenblik waren de geweren van duizenden soldaten op den "Franschman" gericht en zoo gingen er in enkele minuten 83



5480

5485

5490

5495

5500

5505

5510

5515

5520

5525

5530

5535

5540

een 40.000-tal kogels de lucht in, die geen schade hoegenaamd aanrichtten, maar een oogenblik later op de daken der huizen neerkwamen, aan een zware hagelbui herinnerend. Natuurlijk waren de officieren^ er spoedig bij om het vuren te doen staken. Wat dronken soldaten uitrichten, is in meer dan één huis te zien, al zijn de plunderingen in de stad Luik ook niet groot in aantal. Doch waar de bewoners afwezig waren, is schandelijk huisgehouden. In het huis van Frederik Nijst, directeur der tramlijnen "Oost-West" te Luik en geboren Maastrichtenaar, is geen stuk heel gebleven. Men bezorgde mij een introductie in het huis, dat van onder tot boven is overhoop gehaald. 'Soldatén 'hebben hier "eerst den wijnkelder duchtig aangesproken, — en een Luiksche wijnkelder is steeds goed voprzien — daarna zijn o.a. de boterpotten uit den kelder gesleept en hebben de heeren zich onder meer vermaakt met kluiten boter te slingeren op plafond, muren en in de overblijfselen van wat eens rijk meubilair is geweest. Maar gelukkig waren niet zeer velen afwezig, en waar de huizen bewoond waren, is geen schade aangericht Bevrijding van gevangen burgers te Luik. Een Oostenrijksch burger, die met vele Duitschers bij Luik gevangen genomen was, doch bevrijd werd, vertelt zijn wedervaren aldus: De nacht was verschrikkelijk. Wij allen rekenden erojj, het zonnelicht ' nimmer weer te aanschouwen. Doch daar glom door dichte nevelen de morgen. En juist, toen de zon opging, zag men in het Oosten een luchtschip aankomen, dat al spoedig als een herkend wierd. Het wasi als een redder uiden hemel. Wij allen weenden, en alom werd juichend geroepen: --Zeppelin 1 Zeppelin !" Terwijl wij de bewegingen van het luchtschip onder de grootste opgewondenheid volgIden, kwam plotseling uit den. achtersten gondel een zwakke rook: het was een bom, die eichler haar doel miste. De voor op een hocfjte van 600 meter. Qp eens boog dei spits omlaag en het schip daalde zbker wel tot 300 meter boven den grend Tegelijk wierp het achter elkaar twee bommen, dje donderend in de stad ontploft ai. NU begon in de geheele stad en van uit de forten een algemeene beschieting van den luchtkruiser. Het zware gedonder van het geschut mengde zich in het geknetter der geweren. In de straten, op de daken, overal stonden de schutters, die in macl.ielooze woede er maar op losschoten. Ook de soldaten, die de gevangen burgers moesten bewaken, verlieten hun posten en ijlden naar het stationsplein om ta schieten. Vooraf hadden zij de gehangenen onder de verschrikkelijkste bedreigingen verboden, cc/i poging toj ontvluchting te beproeven. De "Zeppelin* beschreef nog vele cirkels rondom de stad en wierp zeker nog wel tien bommen, die alle veel verwoes’.ing. aanrichtten. Om het luchtschip, waarvan de këijgsgevangenen hulp verwachtten, beter te kunnen volgen, liepen ook zij naar het stationsplein. Dit was als uitgestorven. Alleen in een zijstraat en van uit de huizen schooi, men op de "Zeppelin.- Plotseling vliegt uit een steeg een huzaar van het doodshoofden-regiment het plein ep, in voilsn galop. Nauwelijks was hij door de burgers gezien, o 5 de kogels fluiten hem om dé ooren. Met een ruk wendt hii zijn paard en weet te onjkomen. Dadelijk daarop verscheen een officier van de infanterie met een sabel in de eene en een revolver in de andere handi, onmiddellijk gevolgd door een afdeeling Duitsche infanterie in den looppasHet waren dé redders der gevangen burgers. J übelend liejjen dezen op hun bevrijders toe. Onmiddellijk werden ze door de Duitsche soldaten omgeven en tegen de Belgische bewoners in cescherming genomen. Een schrijven van Mgr. Rutten. J.l. Zondag, 23 Augustus, werd in alle kerken van het diocees Luik een schrijven van den 73-jarigen bisschop van Luik, Mgr. Rutten, voorgelezen, dat, na eenige mededeelingen betreffende den dood van Z. H. Paus Pius X, de volgende mededeeling bevatte: "Wij verzoeken u dringend, u van iedere vijandelijkheid, zoowel als van elke onvriendelijkheid ten opzichte van het Duitsche leger te willen onthouden. In den toestand, waarin wij ons bevinden, moet iedere zoodanige behandeling als een fout worden aangemerkt, die natuurlijk van de zijde der Duitschers maatregelen zal uitlokken, waaronder dikwerf de onschuldigen het meest zullen lijden. De Duitsche overheid heeft mij uitdrukkelijk verklaard, dat zij geen gestrenge maatregelen nemen zal, wanneer de bevolking de rust en den vrede bewaart. Wij koesteren het volle vertrouwen, dat gij ons dringend verzoek zonder tegenspraak zult opvolgen, en gij uit al uwe krachten er voor zult zorg dragen, dat ook anderen zich hieraan zullen houden, zoodat de gruwel van den oorlog niet nog grooter zal worden". BINNENLAND. Amsterdam, 27 Augnstus. Z.H. PAUS PIUS X HERDACHT. 84



5550

5555

5560

5565

5570

5575

5580

5585

5590

5595

5600

5605

Het is een feit van historische beteekenis, dat bij het overlijden van Z. H. Paus Pius X, midden in den Europeeschen oorlog, de Vredevorst door ons Parlement op waardige wijze is herdacht in hetzelfde 's Gravenhage, waar hij nooit werd toegelaten tot de Vredesconferentiën. Hij is daar door de liberale Regeering en de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer openlijk gehuldigd als de Vredevorst bij uitnemendheid. En hetgeen tot zijn nagedachtenis gisteren officieel gesproken werd in onzen neutralen staat, die tot dusver Goddank vrij bleef van den oorlogshartstocht, moge door geheel Europa weerklinken, dat naar zijn wijze raadgevingen niet wilde luisteren en thans te laat bij zijn graf treurt terwijl het oorlogszwaard de bloem der geslachten wegmaait. Gisteren heeft de geschiedenis de fout gewroken, welke door de uitsluiting van den H. Stoel op de Vredesconferentiën werd begaan. En dat het kleine Nederland in dezen voor Europa getuigde, strekt onze natie tot even groote eer als het schrijven, bij de opening der eerste Vredesconferentie door H. M. de Koningin gericht aan wijlen Z. H. Paus Leo XIII. Laatste Berichten. De val van Namen door de "Times" beoordeeld. LONDEN, 27 Augustus. (Eigen bericnt.) Dé tegenspoed der verbondenen op het vasteland! brengt hier wel eenige teleurstelling. Vooral de: val van Namen. De "Times" wijdt er een heel! artikel aan, waarin zelfs aldaar gedacht wordt,: dat de verbondenen de linie Rijssel-Maubeuge,! ja zelfs La Fére—Rcims zouden moeten ent-ruimen, maar dat tijd gewonnen, in het ergste: geval, al veel gewennen is, om den Russen: gelegenheid te geven voort te rukken naar Ber| lijn. Een belegering van Parijs zou 18 Duit*. sche legerkorpsen eischen en zoo zouden de ' Russen de handen in zekeren zin vrii hebben. De "TimeSï erkent, dat de val van Namen | een dier onverklaarbare oorlogsgebeurtenissenis, die den oorlog tot een kansspel maken. | Immers, de stelling Namen was van hetgroot ste gewicht voor de operaties der verbonde! nen, daar -ij voor het aanvallend optreden der j Fransen-Brit-die troepen een prachtig steunpunt! was. Groote teleurstelling wekt daarom 't feit, dat binnen luttele dagen reeds Namen als ware | het een cp.n stad is prijsgegeven. De militaij re medewerker van de "Times" weet dit U; rugtrekken niet anders te verklaren, dan dat; een geduchte Fransche legermacht, die in den | hoek, gevormd door de rivieren, was opgesteld, verslagen is, zoodat de verbonden treei pen bij de Maas-linie gevaar liepen ingesloten, te worden; Nu worden de Duitschers, die opj rukken door de Trouée de Chimay in staat; gesteld zich met hun vrienden te vereenigen, die de Sambre overtrekken. Al kan men neg; niet zeggen, dat de Maas-linie, Zuidwaarts vanMezieres, in den steek gelaten moet worden,toch is het vooruitzicht niet gunstig en de f krijgsoperaties der eerstvolgende dagen weki ken gewettigde bezorgdheid. Het bezit van Namen was zoowel voor de verbondenen als voor _de Duitschers schier een; levenscuaestie en het is een geduchte troef ge! weest der Ehiitschers, om onder de oogen der! verbondenen deze vesting te nemen.; Al hopen wie dat ons aanvallend optredenniet is opgegeven, doch slechts is uitgesteld "*— zoo vervolgt de -Times- — erkend dient toch, dat. met 't verlies van Namen en de! Maaslinie onze ppsitie veel ongunstiger wordt. I; Laat ons eens aannemen, dat ons leger zoui; moeten reiireeren, dan houde men in 't oog, j dat wij niet alleen strijden, maar dat ook de) [Russen vechten, die juist groote voordes_lei hun '<_.lcuta^m hehajen, terwijl de hun geallieerden de Duitsche legers in Frankrijk bezig houden. Indien de linie Rijssel—Maubeuge moe:t worden cp?eg2vEn, dan rest de linie La F-ie — la:n—Reims n?g en de Falaises aan’ de Champagne in 't Oosten, te.-w.jl Parij- tor een fortengordel is cmgeven, die IS Duitsche legercorpsen vereisdit. In 't ongunstigste geval moeten wij ens veldtejer niet in forten laten opslu’hien, maar re’tireerend stip voor stap den vijand den grend betwisten ai hem bezi<-! houden, zocdat de taak der Russen verêmakkeliiki werdt. Wat er ook gebeure, wij moeien einze zinnen niet verliezen en de strategie aanvaarden, door den wereldkrijg ens voorgeschreven. Karl Trimborn. KEULEN, 27 Aug. (Eigen bericht.) Tot de hooge ambtenaren, die in het door Duitschland bezette gebied van België benoemd zijn in het burgerlijk bestuur, behoort de bekende dr. Ka r 1 Trimborn uit Keulen. Lijkdienst ANTWERPEN, Vrouwekerk H. Mis van

te Antwerpen. 27 Aug. (Van onzen correspondent.) Vrijdag a.s. zal alhier in de O. L. door Zijne Excellentie den Apostolischen Nuntius te 11 uur een plechtige Requiem worden opgedragen voor de zielerust van Z. H.

Een Fransch bericht. PARIJS, 27 Aug. (Reuter). Een mededeeling van het ministerie van Oorlog dato 26 Aug. 85

85



5615

5620

5625

5630

5635

5640

5645

5650

5655

5660

5665

5670

5675

11 u. 'al avonds luidt aldus: Over het algemeen maakt de offensieve beweging der Fransche troepm tusschen Nancy en Vogezen vorderingen. De vijand lijd. aanzienlijke verlieren. Ue verwoede gevechten, die sinds drie dagen in deze streek zijn, schijnen gunstig voor ons te verloopen. In het Noorden is te Fransch-Engelsche linie eenigermate achterwaarts verschoven. Ce tegenstand duurt voort. PARIJS, 27 Aug. (Reuter.) Generaal Ga 1-lie nis benoemd tot militaire gouverneur van Parijs ter vervanging van generaal Michel. _______________________________________________ Dr. Sonnenschein te Luik. KEULEN, 24 Augustus. (Van onzen bijzondere correspondent). Geweldig is de tragiek, welke thans over Luik hangt. En geen wonder, dat men in de" voornaamste Deutsche bladen de indrukken vindt beschreven, welke bekende persoonlijkheden die hetzij in het leger, hetzij bij het Roode Kruis dezen veldtocht meemaken hebben ondergaan. Bij den ambulancedienst te Luik.bevindt zich, ook de in Nederland welbekende dr. Karl Sonnenschcin, die zijn intrek genomen heeft in een zusterklooster aldaar. Hij heejt o.a. bijgewoond, hoe de huizen op de Place de I’Université verbrand werden, en een geheele stoet vrouwen, kinderen en zelfs mannen in het klooster werden ondergebracht. Doch er bleek geen plaats meer te zijn. Geen nood: in de nieuwe kelders werden bossen stroo neergelegd en de ellendigen waren tenminste éen nacht in veiligheid. Het klooster in de rue Hors Chateau waar zoo zusters van het H. Kruis wonen, is veranderd in een hospitaal, waar Belgische en Duitsche soldaten met de zelfde liefde worden verpleegd. Dr. Delsemme. wiens echtgencote een bloedverwante is van wijlen den bisschop Mgr. Doutuloux, staat aan het hoofd; vier andere doctoren, waaronder de katholieke sociale voorman dr. Warnotte, staan hem ijverig terzijde. Zij zijn allen geheel "op"; gedurande twee en halven week hebben zij den meest inspannenden arbeid moeten verrichten, zonder geregelde nachtrust! In de bovenverdieping leggen — vertelt dr. Sonnenschein — de met brandwonden overdekte soldaten, die van de forten komen. Wat ik hier zag, zal ik mijn lang niet vergeten. Levende menschen, die niets menschelijks meer hadden. De verbonden armen en handen liggen in witte windselen. Het hoofd is onkenbaar; één vleeschklomp. Vae oogen is nauwelijks meer een spoor te bekennen. De geheele huid is met zalf bestreken. Men ziet sijpelend bloed, uitvloeiende etter en over het bed gespannen gaas, opdat geen vliegen in den heeten Augustusmiddag nieuwe pijnen veroorzaken. Wij lezen van oorlog in de boeken, zegt dr. Sonneschein, maar wie hem eenmaal zoo van nabij zag, staat verschrikt en sprakeloos voor het onzegbaar vreeselijke en bidt uit het diepst van zijn ziel, zonder zijn lippen te roeren, een gebed om vrede. België heeft in de laatste dagen veel leed gedaan — aldus besluit Dr S. aan onze zonen. Des te dringonder schijnt mij de plicht, het gansche Duitsche volk nu ook met luider stemmen te berichten, hoeveel onbeschrijfelijk veel geeds edels men ook in het vijandelijk land aan onze zieken en soldaten bewijst. Alleen de dochters van het H. Kruis hebben zeven lazaretten in Luik opgericht, dewelke allen ter beschikking gesteld zijn. De Franciscanessen der H. Familie hebben haar huis in de nabijheid van het station (Rue joie) eveneens in een lazaret veranderd. En zoo voort. De eerste vraag, welke ik stelde, was naar de gruwelen, die in het Luiksche tegen onze soldaten, tegen gewonden en artsen gepleegd zijn. Ik heb mij de moeite getroost, in alle eerlijkheid en zonder vooroordeel tegen [de Belgen deze quaestie klaarheid te brengen. Het land en zijn bewoners zijn mij niet vreemd, In Luik neb ik jaren geleden, voordrachten gehouden voor Belgischen studenten, evenals als in Charleroi; de Duitsche Kolonies in’ Antwerpen in Brussel heb ik meermalen be-. zocht en met vooraanstaande personen, vooral van de Vlaamsche beweging en de Christelijke werkliedenvereenlgingen, wier ziel de bekende Dominicanespater Russen is, heb ik steeds voeling gehouden en vrienden uit deze kringen in Duitschland welkom gehouden; ook heb ik steeds in vereering opgezien naar de Brusselsche Bollandisten en de geluiden der Leuvensche hoogeschool. Daarom durf ik vrijuit mijn meening zeegen. De euveldaden, welke ook de minder oppervlakkige Belgen niet loochenen, hebben plaats gevonden en zijn gestraft. Wie in een auto van Altenberg over Visé naar de Maasstelling rijdt, ziet het vlammende schrift van dit vonnis rechts en links van den weg. Dat is de taal van den oorlog. Zij is verschrikkelijk maar niet te ontgaan. Dr. Sonnenschein verklaart vervolgens het schieten op Duitsche soldaten enz. uit den invloed der Fransche pers op de bevolking, de gevaren der industrie, vooral der wapenindustrie, het weinig onderscheid dat de bevolking tusschen militairen en burgers maakt, de vreemde elementen (800 Russische studenten alleen te Luik), de Fransche eenzijdige cultuur, de Waalsche opwinding, enz. Goudvoorraad van de Duitsche rijksbank. BERLIJN, 17 Augustus. (Eigen bericht.) Volgens de jongste opgave van de Rijksbank 86



5680

bedraagt de toename van den goudvoorraad, der Rijksbank 21 millioen; de gebieele voorraad is 1596 millioen en 2tpo millioen aan d.pcsito’s. Het is het grootse getal sedert het bestaan van ü£ Rijksbank en stijgt nog voortdurend. Eén dorpje van -03 inwoners gaf 4000 mark op beleening. Prins Luitpold van Beieren. MüNCHEN, 27 Aug. (W. B.) Prins Luitpold, de oudste zoon van kroonprins Ruppiecht, is te Berchtesgaden, ten gevolge van ontsteking aan den hals, overleden.

5685

5690

5695

5700

5705

5710

5715

5720

5725

5730

5735

5740

REQUIEMMIS VOOR Z.H PAUS PIUS X. Rechts van de tombe hadden plaats genomen Mgr. Valeta, zaakgelastigde van den Heiligen Stoel, in violet priestergewaad; een hooge Romeinsche prelaat en secretaris van wijlen Kardinaal Rampolla; zoomede in zijn hoedanigheid van huisprelaat van Z. H. Mgr. Nolens, lid van-de Tweede Kamer. Links de vertegenwoordigers van H. M. de Koningin, jhr. Van de Poll, grootofficier van H. M.’s Huis, dragende het grootkruis derH. Gregorius-orde; van H.M. de Koningin- Moeder, grootmeester jhr. De Ranitz. Zij waren aan den drempel van het kerkgebouw ontvangen en naar binnengeleid door den zaakgelastigde voornoemd. Het middenschip was afgezonderd voor het diplomaten-corps en de autoriteiten, wien van het houder, der plechtigheid kennis was gegeven en die voor deze gelegenheid allen in ambtscostuum verschenen. In het rechtsche vak namen in onderstaande volgorde plaats: De Minister van Buitenlandsche Zaken, Jhr. Loudon; de gezanten van Italië, Groot-Brittannië, Noord- Amerika, het Duitsche Rijk, OostenrijkHongarije en Roemenië. Daarachter in de tweede bank die van Rusland, Spanje, Argentinië, China en de zaakgelastigde van Portugal. In de derde rij de gezant van België en verder de secretarissen en attaché’s van de verschillende legatiën. Tevens werden hier opgemerkt de presidenten van den Hoogen Raad en van het Gerechtshof, de directeurgeneraal van de posterijen en telegrafie, mr. Bergsma en anderen. In het rechtsche vak waren gezeten van het Hof, luit.-gen. graaf Du Monceau, dragende het grootkruis der Pauselijke orde van het Heilig Graf; baron Sirtema van Grovestins, baron Bentinck en baron Taets van Amerongen, groot-officier; van de Regeering, de ' Ministers Cort van der Linden, Lely en Pleyte. Voorts de divisie-commandant, gen.majaar Klerk de Reus; de burgemeé-ter, jhr. van Karnebeek; baron Mackay, president van de Rekenkamer; de heer Stumpff, lid van dat college; de oud-Ministers Loeff, Nelissen, Kolkman en Regout; de Kamerleden Victor de Stuers, Van der Kun en Van Vuuren; de advocaatgeneraal bij den Hoogen Raad, mr. Ledeboer; de luit.-kolonel Bergansius, de majaar jhr. Wittert van Hoogland, de leden van den Haagschen gemeenteraad Dekker, Ter Hagen, Wesseling en Verburg, laatstgemelde in ambtskleeding. De waarnemend vice-president van den Raad van State en Staatsraad Harte van Tecklenburg waren wegens vergadering van den Jraad verhinderd. Voor den aanvang van den dienst deed het orgel den Doodenmarsch van Beethoven door de gewelven weerklinken. De Zielernis werd vervolgens opgedragen door den hoogeerwaarden heer P. C. Wijtenburg, pastoor der parochie en deken van Den Haag. Z.Eerw. werd bijgestaan door de kapelaans Juffermans, als diaken, en Van Wely, als sub-diaken, met als ceremoniarius kapelaan Maas en als cantores pastoor v. d. Berg en rector Beukers. Het zangkoor, op volle sterkte, zong de zoo aangrijpende Requiem, van den Lorenzo Perosi, ondersteund door het orgel, bespeeld door den organist Joh. Kapteyn. Aan het einde van de plechtigheid verzocht de zaakgelastigde van den Heiligen Stoel den Koninklijken vertegenwoordigers den dank aan Hare Majesteiten te willen overbrengen, terwijl hij mede zijn erkentelijkheid vertolkte aan de gezanten voor hunne belangstelling en die der hoofden van de zending, ook door heden van hunne legatiegebouwen de vlag van hun Rijk halfstok uit te hangen. Het uitgaan van de kerk werd op het orgel begeleid met den Treurmarsch van Chopin. Algemeen Steuncomité. Bij het Algemeen Steuncomité is tot Woensdag 26 dezer, 10 uur, te zamen met vorige opgaven f 186,226.92 aan giften binnengekomen. Verder zijn nog ontvangen: 1 obl. Oostenr. No. 244535 a Kr. 200 en 1 obl. gemeente Rotterdam 1913 4 pCt No. 35981 groot f 1000. Het adres van den penningmeester, den heer f. H. Scheltema, is: Keizersgracht 241, telefoon 2861 Noord. "Gestrande" Chineezen. De binnenplaats van het hoofdbureau van politie biedt thans een zeer ongewonen aanblik. Daar is een gezelschap Chineezen: mannen, vrouwen en kinderen. Dinsdagavond zijn ze uit Duitschland te Rotterdam aangekomen. Daar scheen men ze niet te willen hebben en zoo kwamen ze gisteravond aan het Centraalstation alhier aan. Getracht 87


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 wordt een tijdelijk verblijf voor hen te vinden, tot er een scheepsgelegenheid naar China is. 5745

5750

5755

5760

5765

5770

5775

5780

5785

5790

5795

5800

5805

DE OORLOG. EEN FRANSCHE LEZING OVER DEN ALGEMEENEN OORLOGSTOESTAND. PARIJS, 26 Aug. (Reuter.) Een officieele mededeeling, gisteravond gepubliceerd, meldt dat in Lotharingen de twee legers gezamenlijk zijn overgegaan tot een aanvallende beweging. De slag begon gisteren en duurt voort. Het 15e legerkorps voerde een schitterenden tegenaanval uit in het Vezouze-dal en de troepen hielden zich prachtig ondanks de ontzettende vermoeienis na drie achtereenvolgende dagen vechtens en na de geleden enorme verliezen. Het moreel der troepen is uitstekend en de manschappen verlangen vurig om te vechten. Het Belgische leger heeft gisteren Mechelen hernomen. In Oost-Pruisen dringen de Russen verder voort. OVERZICHT DER KRIJGSGPERANES IN BELGIË EN FRANKRIJK. ANTWERPEN, 26 Augustus. (Reuter). Een mededeeling van het ministerie van oorlog d.d. 25 Augustus 11 uur 's avonds luidt: Ten westen van de Maas hebben de troepen, die volgens de bevelen op de dekkings-linie moeten blijven n afwachting van het defensief, eergisteren o de volgende "wijze zich" gelegerd:’ de Fransche r en Engelsche troepen bezetten" de front-linie in J de buurt van Givet, die zij al strijdende wisten ( te bereiken, terwijl zij den vijand, wiens aanvallend optreden zij stuitte, in bedwang hou- j den. Ten oosten van de Maas hebben de troepen weer de plaats, vanwaar zij vertrokken zijn, bereikt, terwijl zij den zoom van het groote bosch der Ardennen hebben bezet. De voorposten aan den rechtervleugel hebben door een krachtigen aanval den vijand doen terugtrekken; de opperbevelhebber deed echter de achtervolging ophouden, om het gevechtsfront op de eergisteren aangeduide lijn te herstellen. De Fransche troepen toonden in hun aanval bewonderenswaardigen n.oed. Vooral het 16e corps deed den vijand aan den kant van Virton (prov. Luxemburg Red.) aanzienlijke verliezen lijden. In de Vogezen is de toestand onveranderd. Bij Lunéville duurt de slag voort, de Fransche troepen maken vorderingen. Aan de Luxembürgsche grens, in de Sambre-streek, hadden onbelangrijke gevechten plaats. In Noord- Frankrijk is de toestand niet verontrustend, geen enkele Duitscher is er gezien in de omstreken van Rijssel of Tourcoing, waar de uiterste maatregelen zijn genomen. De ruiterij, welke eergisteren in de omstreken van Rijssel, Roubaix, Tourcoing is gezien, verscheen gisteren bij Douai, doch kon niet verder voortdringen, daar zij dan in de Engelsche linie zou vallen. Het moreel der troepen blijft uitstekend. De Algerijnsche en Senegaleesche scherpschutters hebben in het gevecht met de Pruisische garde, welke zij versloegen, verwoed gestreden, man tegen man. Slachting bij Bergen? PARIJS, 26 Aug. (Reuter). Volgens de "Petit Parisien" vertellen gewonde Engelsche soldaten, dat de bondgenooten bij Bergen een ware slachting aanrichtten onder de Duitschers. Servisch overwinningsbericht. NISCH, 26 Aug. (Reuter). De Oostenrijkers, die in den slag bij de Drina ten getale van 300.000 man vochten, hadden 15.000 dooden, 30.000 gewonden, 15.000 werden krijgsgevangen en 75 kanonnen werden buitgemaakt. Weer een "Zeppelin" boven Antwerpen. ANTWERPEN, 26 Aug. (Reuter). Een "Zeppelin" trachtte dezen nacht wederom een aanval te doen. Doch de genomen maatregelen verijdelden zijn taktiek. Van de poging werd afgezien. De Leopoldsorde verleend. ANTWERPEN, 26 Augustus. (Reuter.) De Koning heeft de schitterende daden van militairen erkend door de Leopoldsorde te verleenen aan eenige officieren en verscheidene eenvoudige soldaten. OORLOGSOVERZICHT VAN DUITSCHE ZIJDE. Aan telegrammen, gisteravond en hedennacht door de Duitsche legatie ontvangen, wordt het volgende ontleend: Het Russische bericht, volgens hstwelk den 21 sten drie Duit.che legerkorpsen bij Gumbinnen zouden ziin verslagen, is gelogen: inderdaad is een Russisch legerkorps den 17den bij Wirballen teruggeworpen, en eveneens is den 88



5810

5815

5820

5825

5830

5835

5840

5845

5850

5855

5860

5865

5870

20sten een Russische strijdmacht, die in getalsterkte de meerdere was. met verlies van 3COO man en verscheidene batterijen verslaeen. De Russische vlucht kwam eerst na 50 K-M. tot stilstand. Onze zegevierende troepen werden tegen nieuwe uit het ZuidOosten oprukkende Russische strijdkrachten in het veld geveerd. Bij Maubeuge is een Engelsche cavaleriebrigade teruggeworpen en een Engelsche infanterie-divisie volkomen op de vlucht geslagen en de divisiestaf gevangen genomen. De Oostenrijkers, met de Duitschers voeling houdende, dringen in Zuid-Pelen voortdurend! verder binnen aan beide oevers van de Weichsel. De Russen werden onder zware verliezen overal teruggewoipen, de Russische opmarsch in Boekowina is door de Oostenrijkers bloedig teruggeslagen. De opgewondenheid in Polen is stijgende. Russische ambtelijke berichten erkennen de uitbreiding der cholera in het binnenland. De Keizer heeft het Ifzeren Kruis toegekend aan de zegevierende legeraanvoerders de Kroonprinsen van Beieren en Pruisen en den Hertog van Würtemberg. Vanaf heden is het rechfstreeksch sneltreinenverkeer op alle groote trajecten, alsook het vrachtvervoer op de spoorwegen, hersteld. Slachtoffers van den oorlog. Men seint ons uit 's Gravenhage: De Belgische legatie deelt mede: Omtrent den uitval van het Belgische leger uit Antwerpen wordt nog het volgende meegedeeld: De uitval geschiedde op den 24en Aug. en op den 25en werden drie Duitsche divisies uit den omtrek van Mechelen teruggedreven tot aan Vilvoorde ten Oosten van den spoorweg van Brussel naar Antwerpen. De leden der Belgische legatie te s-Gravenhage worden persoonlijk zwaar beproefd door de slachtoffers, die de oorlog veroorzaakt. Gisternamiddag vernam men, dat prins George de Ligne, broeder van prins Albert de Ligne, legatieraad, gedood was. Prins George de Ligne had zich als vrijwilliger verbonden dadelijk na het begin der vijandelijkheden. De gezant zelf heeft tot zijn droefheid voor eenige dagen vernomen den dood van zijn neef, graaf v. d. Burch luitenant bij het 3e regiment Belgische lanciers, gedood bij Diest in een voorpostengevecht. Amerikanen in Nederland. Men seint ons uit 's-Gravenhage: De Amerikaansche legatie gaat voortdurend met succes voort te zorgen voor de vele honderden Amerikanen, die dagelijks uit Duitschland en Zwitserland aankomen. De Amerikaansche gezant adviseert met nadruk allen Amerikanen, niet in Europa over de Europeesche politiek te discussieeren, daar het zaken zijn, die hen niet betreffen. DE OORLOG. Namen en Longwy gevallen. — Algemeene tevredenheid. — Engeland’s actie. — Uit Frankrijk. — Allerlei Oorlogsberichten. Namen en Longwy gevallen. Het geweldige Duitsche belegeringsgeschut — de mortieren waarop Wolff’s bureau dezer dagen een dithyrambe heeft gezongen — werkt met volle kracht en succes. Na Luik is, volgens rapport van den grooten generalen staf te Berlijn — ook Namen met al zijn forten gevallen, en bijna tegelijkertijd bezweek de Fransche vesting Longwy, gelegen op de Fransch-Luxembursche grens. De vesting werd, zegt het rapport, dapper verdedigd, en tegen den linkervleugel van het leger van den Duitschen kroonprins ageerde uit Verdun en het Oosten een sterke legermacht, die echter terug werd geslagen. Ongetwijfeld zal de "dappere verdediging" en de actie van deze "sterke legermacht" den Duitschers te staan zijn gekomen op zware verliezen, waaromtrent de generale staf misschien later de wereld wel zal inlichten. Longwy is een niet sterke vesting, gewoon te worden ingenomen. In 1792, in 1815 en in 1871 onderging zij eenzelfde lot en steeds waren het de Pruisen die het op haar gemunt hadden. Het leger van den Duitschen kroonprins (want deze voert de strijdmacht, die Longwy deed vallen, aan) krijgt thans bij zijn pogingen om naar Reims voort te rukken, de Maas in zijn weg! Van het overige gedeelte van het oorlogsterrein in Frankrijk weinig of geen nieuws. Volgens het Londensche persbureau zouden op 25 dezer Franschen in het zuidelijk gedeelte van het oorlogstooneel door een overmacht van Duitschers zijn aangevallen, doch de aanval werd afgeslagen en de vijand trok zich over de geheele linie terug, terwijl berichten uit Parijs via Londen melden dat de troepen van generaal French den Duitschers, die de Britsche verbindings linies bedreigden, bij Rijssel zware verliezen hebben toegebracht.

89



5880

5885

5890

5895

5900

5905

5910

5915

5920

5925

5930

5935

90

Algemeene tevredenheid! Zóó is in dezen oorlog tot dusverre iedereen tevreden: de Duitschers en Oostenrijkers vanwege hun op elkaar volgende overwinningen, de Franschen en Britten en Belgen ter oorzake van hun zegevierend afslaan der aanvallen, de Russen over hun welgelukte operaties. Het kan, van strategisch oogpunt beschouwd, niet schooner! Vandaar dan ook dat Keizer Frans jozef dato 24 Aug. aan zijn bondgenoot Keizer Wilhelm een telegram zond van den volgenden inhoud: "Overwinning op overwinning. God is met u, en zal ook met ons zijn. Ik wensch u, waarde vriend en ook uwen zoon, den kroonprins, kroonprins Rupprecht van Beieren en het dappere Duitsch leger van harte geluk. Woorden ontbreken mij om uit te drukken wat in mij en mijn leger in deze dagen omgaat. Hartelijk drukt uw krachtige hand Frans Jozef." Ook de Franschen en Belgen zijn tevreden. Wie daaraan nog twijfelen mocht, neme kennis van de berichten uit officieele Fransche en Belgische bron gisteren medegedeeld. De Fransche legers, zoo luiden de eerste, hebben den geheelen dag van gisteren (Dinsdag Red.) op methodische wijze de den vorigen avond begonnen beweging voortgezet, ondanks de pogingen der Duitschers om ze tegen te houden. "Bevestigd wordt, dat in den jongsten slag het Pruisisch garde-legerkorps, dat heftig werd aangevallen door de Turco’s,in het handgemeen aanzienlijke verliezen heeft geleden. "De pogingen van de Duitsche troepen om Nancy te bemachtigen zijn zonder resuItaat gebleven. "Het Belgische leger in Antwerpen heeft een uitval gedaan en Mechelen hernomen, dank zij een krachtige offensieve beweging. De Duitschers zijn teruggedrongen tot Vilvoorde bij Brussel en hebben zware verliezen geleden." Omtrent de operaties der Belgen wordt uit Antwerpen nog gemeld dat zij een tweeledig doel hadden: vooreerst doverschansingen der Duitschers te vernielen en vervolgens de Duitschers naar de linie Mechelen—Brussel te trekken, teneinde de posities der Franschen te ontlasten. Zoodoende werd de vierde Duitsche divisie, die op weg was naar het zuiden, genoodzaakt terug te keeren. "De Belgische divisie van Namen heeft" zoo luidt het, haar taak vervuld. De Duitsche colonne werd tegengehouden en de onzen konden zich terugtrekken op de Fransche lijn." En dan de Oostenrijkers in den driedaagschen slag bij Krasnikl Zij hebben er de Russen bijna vernietigd (vooral de artillerie had een moorddadige uitwerking), zoodat de Ber* lijnsche bladen de meening uitspreken, dat door deze overwinning de Oostenrijkers de algemeene toestand op het tooneel van den oorlog zeer gunstig is geworden, temeer daar de terugtocht der Russen op Lublin ontaarde in een wilde vlucht. De gevangen genomen Russische officieren, die den oorlog met Japan hadden medegemaakt, verklaarden eenstemmig, dat de Oostenrijkers krachtiger aanvallen dan de Japanners... Wat belieft u?l volgens een officieel Oostenrijksch bericht namen de Oostenrijkers meer dan 3000 Russen gevangen en maakten zij drie vaandels, 20 kanonnen en 7 mitrailleuses buit. Intusschen zijn — zooals we reeds opmerkten — ook de Russen zeer, zeer tevreden. "De versterkte linie van de Angerapprivier (in Pruisen)," zoo laat het Russische gezantschap te 's Gravenhage bekend maken, "is zonder tegenstand door de Duitsche troepen overgegeven. De Russen zijn de steden Insterburg en Angersburg binnengerukt (dat wisten we reeds sinds 'n dag of vier! Red.), terwijl de vijand in wanorde terugtrok naar de zijde.van Koningsbergen en van Rastenburg. "De Russische troepen zetten hun aanvullenden opmarsch voort naar de OrtelsburgSoldau-linie; de vijand trekt terug in de richting van Osterrode. Op dezen terugtocht liet de vijand eenige stukken geschut en mitrailleuses in onze handen. Wij hebben vele gevangenen gemaakt. "Op den linkeroever van de Weichsel heeft de vijand zijn troepen, die de linie Plotzk-Lentchiza bezetten, teruggetrokken. "In Galicië hebben onze troepen de stad Tarnopol bezet. De vijand bevindt zich nog in de steden Annopol, Zamostie en Komarow. "De linie van de rivier Seret is geheel door onze troepen bezet." Zooals men ziet — tevredenheid aan alle kanten! Deze kostbare en weldadige gemoedsgesteltenis heeft het Duitsche militaire hoofdkwartier in België er zelfs toe gebracht Dinsdag en gisteren de correspondenten en buitenlandsche militaire attachés in het Duitsche hoofdkwartier een autotocht door België te laten doen. De bedoeling was: hun op dezen tocht de overtuiging te geven, dat er in België van een gewapenden tegenstand tegen de Duitsche troepen geen sprake meer is. Er wordt hard gewerkt aan het herstel der spoorwegen en eenigen duizenden Duitsche mijnwerkers zijn ontboden om een door de Belgen vernielde tunnel weder bruikbaar te maken. Zeer veel aandacht trokken in België, vooral ook die van de vreemde attaché’s, de zoo talrijke rijdende veldkeukens, die het mogelijk maken het warme middageten tot in het voorste slagfront te brengen. Ook trokken de aandacht de rijdende drinkwaterbereiders, die 90



5945

5950

5955

5960

5965

5970

5975

5980

5985

5990

5995

6000

6005

het mogelijk maken alle water, ook zelfs het besmette, "in korten tijd drinkbaar te maken. De actie van Engeland. Er worden voortdurend nieuwe Britsche troepen naar Frankrijk gezonden en lord Kitchener werkt dag en nacht aan de hervorming van het leger met het doel om over eenige maanden een half-millloen goed-geoefende strijders naar het vasteland te kunnen zenden en met deze frissche strijdmacht Duitschland te kunnen aantasten. Want van nu af heeft Engeland zich met de belangen van Frankrijk en België vereenzelvigd (natuurlijk wijl deze belangen ook zij n belangen zijn tegenover Duitschland, anders zou john Buil zich althans voor België niet zoo warm maken). Aan deze gezindheid gaf gisteren minister Asquith opnieuw uiting, door de Kamer in kennis te stellen met zijn plan om heden aan koning George een adres voor te leggen, waarin den vorst wordt verzocht aan den Koning der Belgen de sympathie en hulde van het Huis over te brengen van wege "den heldhaftigen tegenstand, geboden door zijn leger en zijn volk bij de schandelijke schennis van zijn grondgebied," en daarbij de verzekering te voegen dat Britannië besloten is "op alle wijzen de pogingen van België te steunen ter handhaving zijner onafhankelijkheid en tot het eerbiedigen van het publiek recht in Europa". Uit Frankrijk. De loop der strategische gebeurtenissen heeft generaal Joffre, den Franschen opperbevelhebber, aanleiding gegeven eenige generaals van het oostelijke leger, uit hun ambt te ontslaan, wijl zij, volgens zijn oordeel, niet geschikt waren voor hun taak. Met het bevel over de Fransche troepen in den Beneden-Elzas, ter vervanging van een dezer ontslagen generaals is nu belast generaal Pau, 'n man van 69 jaren, die in 1870 'm een gevecht bij Froeschwiller een van zijn armen verloor. Doch ook in het ministerie zijn, volgens Viviani, niet alle titularissen de rechte mannen op de rechte plaats geweest. Vandaar dat hij met zijn geheele combinatie aan den president der republiek zijn ontslag heeft ingediend, waarop — natuurlijk — Poincaré’s verzoek volgde om een nieuw kabinet te vormen. Dit is thans aldus saamgesteld: President, zonder portefeuille, Viviani; Justitie: Briand; Buitenlandsche Zaken: Delcassé; Binnenlandsche Zaken: Malvy; Oorlog: Millerand; Marine: Augagneur; Financiën: Sarruat; Openbare Werken: Sembat; Handel: Thomson; Koloniën: Doumergue; Landbouw: Fernand David; Arbeid: Bienvenu Martin; en minister zonder portefeuille: Jules Guesde. Onderstaatssecretaris van Schoone Kunsten: Dalimier. Briand vervangt dus bij Justitie Bienvenu Martin; Millerand neemt Oorlog over van Messimy; Delcassé, de groote Pruisenhater, krijgt Buitenl. Zaken. Ziedaar de voornaamste wijzigingen. Zullen Millerand en Delcassé er nu met vereenigde krachten in slagen den binnendringenden vijand Bij Pastoor Verriest Een Belgisch blad meldt, aat een vijftigtal uhlanen te Ingoyghem, het hun dorp van Stijn Streuvels,?ijn tonnengevallen. Bij pastoor Hugo Verriest hebben zij gegeten, wijn gedronken en sigaren gerookt. Aangehouden schepen. Taganrog 3 Aug. De volgende Oostenr. ss. hier in lading liggend zijn door de autoriteiten in beslag genomen en naar Marjanopel gebracht: Gerania, Principessa, Christiania, Iris, Edoardo, Musil, Barone Edmonde Vay, Istok en Florida. Odessa 8 Aug. Het hier in de haven liggende Oostenr. s.s. Baro Fejervary is prijsverklaard. Mogador 9 Aug. Het Duitsche s.s. GibraItar, dat hier 2 Aug. is aangekomen, is door de militaire autoriteiten in beslag genomen. Tokio 16 Aug. Eng. kruisers hebben de Duitsche s.s. Prinz Waldemar en Yorck, met levensmiddelen van Samao komende, genomen. VERSCHILLENDE OORLOGSBERICHTEN. Een Wolff’s-telegram uit Kopenhagen meldt, dat prins Frederik van Saksen-Meiningen op den 23sten dezer, door een granaat te Namen werd gedood. * * * Te Londen gaat in scheepvaartkringen het gerucht dat zich op het oogenblik i n de haven van Hamburg 1200 koopvaardij se hepen bevinden. De Duitsche oorlogschepen van het meest moderne type zijn, naar het heet, in het kanaal van Kiel. De kustverdediging bij de monding van de Elbe en Helgoland is aan de torpedobooten en kruisers toevertrouwd. * * * In de Berlijnsche avondbladen van gisteren kwam een oproep voor eener c o mmissie van in 91



6010

6015

6020

6025

6030

6035

6040

6045

6050

6055

6060

6065

6070

Duitschland verblij f houden de onderdan en van neutrale staten, die het, met het oog op de geruchten, "welke door de vijanden van Duitschland ook in de pers van het neutrale buitenland worden verspreid," noodig achten "door een algemeene demonstratie voor de waarheid te getuigen over de toestanden in Duitschland." Deze commissie komt hedenavond bijeen in het Architektenhaus in de Wimelmstrasse. Haar oproeping is onderteekend door Kubler (Amerika), Hissink (Nederland), Wieg (Noorwegen), Cremander (Zweden), Hackibey (Turkije), Theodorides (Griekenland), Gade (Denemarken), Biraghi (Italië), Zulkis (Roemenië), Schaffner (Zwitserland), Kaleff (Bulgarije), Mendez Gonzales (Spanje). "* * 'Terwijl een telegram uit Tokio meldde, dat de Japanners gisteren begonnen waren met de blokkade van Kiao Tsjau, deelde het Britsche ministerie van koloniën mede, dat Togo land — de Duitsche West-Afrikaansche kolonie — zich onvoorwaardelijk heeft overgegeve n en de strijdmacht van de bondgenooten hedenochtend zou binnenrukken. * * * Uit Boedapest wordt gemeldt, dat graaf Leopold Nostitz, de zwager van het vermoorde aartshertogelijk paar, die als vrijwilliger dienst deed in den oorlog tegen de Seïviörs, bij Ljesnica gewond is door een schot in den arm. Volgens een bericht uit Bern zou de Duitsche regeering de bevolking des rijks den raad hebben gegeven zuinig te zijn met petroleum, eieren en benzine. GEMENGDE BERICHTEN. Abbé Wetterié. De bekende abbé Wetterlé, het Rijksdaglid voor den Elzas, is uitgeweken naar Frankrijk. Hij werd te Pontarlier, in het Doubs-departement met groote hartelijkheid begroet. De onderprefect en de burgemeester spraken hem toe en een geestdriftige menigte riep: Leve de Elzas! Er werden abbé Wetterlé bloemen aangeboden en toen de onderprefect zijn toespraak geëindigd had met de woorden: Leve de Fransche Elzas, antwoordde het Rijksdaglid voor Colmar, dat de Elzas nooit opgehouden had Fransch te zijn. Het oordeel van een Duitschen Hollander. Uit Trier ontvingen wij het volgende van 23 Aug. j.l. gedateerde schrijven, waarin wij de oorspronkelijke spelling hebben behouden. Zeer vereerde Mijnheer Redacteur Wij veroorloofen ons, U beleefd te verzoeken, volgendes in Uw geeerdes Blad op te nemen. Wij hier in duitschland in den grenzstad Trier en omtrek wo/ienden hollanders, zijn zeer verbaasd en verwondert over de groote leugens welke Frankrijk en Engeland gebruiken, om de neutrale staaten, Holland en Denemark, te bedriegen, zoo als het ongelukkige Belgien door die twee ons duitsche vijandelijke staaten Engeland en Frankrijk is bedrogen worden. Na meer als twintigjarigen oponthoud in den verschieden Militairsteden van duitschland, zijn wij wel in staat een goed oordeel te kunnen geven; zoo weet dan dat duitschland alleen machtig genoeg is, heel Europa te overwinnen, het is hier eene begeestering voor de gerechte oorlog, zoo wat laat zich niet beschrijven, dat moet men zelf mee maken, wij hebben die vele duizende en hondertduizenden soldaten gezien echte heele soldaten, geen schooiers zooals in Rusland en Frankrijk, alles mooi, alles nieuw, alles bereid, die beste Kanonen over 80,000 (tachtig duizend) 9 Millionen soldaten, elke duitsche soldaat gilt drie fransche, die vele Luchtoorlogschepen zoo verschrikkelijk in den uitvoering, waarlijk 6 daarvan genoegen heel Londen met zijne Forts en zeeflotte volstandig te vernieten. Njet alleen uit kloekheid, maar ook voor de gerechte zaak, moet ons dierbaar Nederland zijne Neutraliteit bewaren. Met allen Hoogachting in Namen der Hollanders hier X. DE OORLOG, 28 augustus 1914 (bestand 57?) [DE TIJD, No. 20370] [Vrijdag 28 Augustus 1914] DE OORLOG. Een Bisschop gefusilleerd? — Wat een priester uit Charleroi vertelde... — Een moedige landgenoote. — Hoe generaal Leman zijn degen overgaf. — De gevechten rond Mechelen. — Een Duitsche hulpkruiser in den grond geboord. — De Russen bij Königsberg. TELEGRAMMEN. De stemming in den Elzas. — Mgr. Kannengelser gefusilleerd. BELFORT, 21 Aug. (Van onzen Franschen oorlogscorrespondent Th.) Sedert ik de laatste maal schreef, waren mijn avonturen minder belangrijk, want al schijnt het toeval mij niet gunstig met de bijwoning der krijgsbedrijven de üe;ierale Staf is er nog minder toe gestemd, coirespondenten hun taak te vergemakkelijken. Slechts met middelen, die haast spionnenmiddelen lijken, is het mogelijk, nieuws te vergaren, dat er echter op het oogenblik minder is dan in de beschrijving der eerste grensgeveckten in mijn 92



6075

6080

6085

6090

6095

6100

6105

6110

6115

6120

6125

6130

6135

beide vorige brieven. (Wij hebben deze brieven niet ontvangen. Red. T.) Wij gaan zoetjesaan naar de Vendanges. Men voelt 's morgens de eerste huiveringen van den goudgelen herfst en de zon speelt eene andere muziek door de lucht en over de heuvels, waar de druiven rijpen. Wij naderen de Vendanges! Maar "adien paniers, verdanges sont f-rites" zooals men hier soms nog zegt. Ik geloof niet, dat wij 't volgend jaar onzen goeden Elzasser wijn zullen drinken, 't eenige waarover de Saksers, die hier komen vechten, tevreden zijn. Ik weet niet wie de muziek zou maken bij den oogst, waarvan ik niet weet wie hem binnen zou halen. Want het is oorlog en de Elzas komt meer en meer te midden van de hoos, die uit den hoek van Belfort waait en uit het Moezel-gat Zoo liep ik dezen laat-zomer-morgen tusschen de verrukkelijke heuvelen in de omstreken van het middeleeuwsche Colmar, mijmerende over den geheimzinnigen oorlog, mijmerende hoe hoog lijd het wordt, dat er een einde komt aan de Duitsche "regeneratie" van den Elzas. Als een stormwind was de Fransche voorhoede gestormd naar Mühlhausen, langs beide oevers van de eeuwig rustige Lauch, heldentroepen, dolzinnig ondergaande in een tegen-stormwind van snelgeconcentreerde vijandelijke regimenten. En er gingen een overwinningsbericht en krijgsgevangenen naar Berlijn om weer terug te komen in de plaatselijke kranten hier, die geheel zonder nieuws zijn, of slecht nieuws, en slecht nieuws omdat het is van vervalscht allooi. pristiEén blik... bulletins... Elzasch patois... "Vive la France!" roep ik. Daar staat, dat de Belgen zich bedekken met roem, dat de Russen opmarcheeren, dat de Franschen de Vogezen bezetten, dat zij nadeien in den Boven-Elzas, dat de Duitsche vloot opgesloten zit in de Baltische zee, dat de Fransche en Engelsche vloten meester zijn over alle waterenNieuws dat wel bekend zal zijn, doch waarvan ik hier geen enkele bijzonderheid controleeren kan. Onze technische ooievaars, wederom verschrikt door de kanomen, vluchtien westwaarts naar de kathedraal van Langres, waar ze gelijk nieuwe arabesken de nok afteekenen, witte wachters in den langzamen dag. Laten zij spoedig terugkeeren! Op mijn wandeling naar het naaste dorp, ontmoet ik een pastoor, die waarlijk met een middeleeuwsche rust loopt te brevieren, alsof er geen oorlog in het land is. Ik ijl naar hem toe en zwaai mijn bulletin. Hii haast zich niet! Hij lijkt wel verdrietig Hij laat me geen woord zeggen, als ik hem overhaast heb aangesproken, maar hij zegt dadelijk: — Ze (de Duitschers) hebben zes mitrailleuses in mijn kerktoren gezet. En hebt ge 't al gehoord?.. Monseigneur Kannengiesser is gefusilleerd. "Wat!" roep ik. üisteravond bracht iemand me de "Liberté" uit Freiburg. Ze hebben eerst zijn woning in de lucht laten vliegen. Mon Dieu! Een Elzasch bisschop gefusilleerd, die blind was[Monseigneur Kannengiesser woonde te Kembs-Loechle, tegenover Istein, een onbekend dorpje, vergeten van de wereld. Hij was francophiel, schreef eene "Histoire du Kulturkampf", artikelen over het Centrum, in de "Correspondant" en een boek over de Duitsche missies en de Fransche missie, waarin hij de voorkeur gaf aan de Fransche. Maar moest daarom een blinde man gefusilleerd worden, moest daarom zijn huis gedynamiteerd worden V] Het is barbaarsch als het waar is, zeg ik van smart en verontwaardiging. Als ik u moest vertellen, wat hier al verbrand is, wat al gefusilleerd werd aan mannelijke inwoners tusschen de veertien en zestig jaarEn deze gruwelen, door de Duitschers oorlogsrecht geheeten, toegepast op verdachte elementen, geschieden in werkelijkheid uit haat tegen den ongetemden Elzas! Ik lees maar van Duitsche lauweren, van Belgische gruwelen, van 42 c.M. geschut en zelfs van 47 c.M. geschut, waarmee de Duitschers slechts vier schoten behoeven te lossen om een geheel modern fort geheel te verdelgen; ik lees voorts van een uhlaan, die tien kozaicken neersteek., van fraudes bij de Russische approviandeering, van Britsch-lndië, dat van voren tot achteren in revolutie verkeert, van 't Fransche leger, dat geen schoenen heeft, van oproer in Parijs etc. Och, och, och! Wat een dagen voor ons, die rilden van aandoening toen het Fransche regiment de Mühlhauser bezetting overhoop rende! De eerste vreugde na '701 Werkelijk hier betreurt men nog het oude vaderland. Ieder huisgezin heeft of een oud-gediende, of een invalide, öf het portret van een gesneuvelde; de kinderen spelen nog heimelijk soldaatje met Fransche kepi’s en Fransche roodbroeken, zij bidden 's avonds nog voor Frankrijk. En toen op eens weer de Fransche trompetten schetterden door de straten, heb ik in een eenvoudige woning een oud vaandel voor den .dag zien halen, dat vier en veertig jaar verborgen bleef op den zolder. Het kon ontplooid worden en wij weenden van ontroering. De kleuren waren bleek, doch het symbool onverwoestbaar. Sinds niets meer! Dagen lang troepentransporten, ontelbare spoorwagens met soldaten, .anonnen, proviand. Dagen achtereen de Duitiche volksliederen, — want de stemming wordt Duitsch of Fransch naarmate de 93



6140

6145

6150

6155

6160

6165

6170

6175

6180

6185

6190

6195

6200

Duitschers of Franschen vooruittrekken. Op onze opwinding volgde eene groote neerslachtigheid en zoo liep ik in dien morgen in het zachte licht, dat de heuvelen mij omsluierd terugkaatsten. Plotseling merk ik achter me het gonzen van een Avion; dat prikkelt altijd, vooral in dezen tijd en te meer, daar ik drie dagen geleden twee vliegers met elkaar in gevecht zag, de browning-geweren hoorde knallen in de lucht en met spanning den wedstrijd volgde op leven en dood, welken ik u de vorige maal reeds beschreven heb. Doch deze Avion, die van Mühlhausen kwam, leek wel omfladderd van witte duiven. Hoe meer zij Badttden, hoe meer ze papieren leken. SaWat een priester uit de omstreken van Charleroi vertelde. ANTWERPEN, 27 Aug. (Van onzen Belgischen oorlogsccirresponüent.) Zoo juist k-nien tal van vluchtelingen binnen Antwerpen. Zii kwamen van de zijde van Mechelen. De meeste vluchtelingen ziin echter niet naar hier eeko. men, maar naar Ostende, Gent enz. gegaan. Onder de hier in Antwerpen verdwaaluen bevineit zich een Fransch-sprekend priester uit de nuinstreken rond Charleroi, waar zoo nucrd. dadig gevochten is. Hij vertelde mii veel reerenue episoden, ofschoon meestal zonder samenhang. lets poog ik er van na te vertellen: Als een chcessie van dood en blced zul.en de doorleeïde dagen nimmer uit miin levergaan. Het was het verschrikkelijkste der entzettingen, die een mer.sch zich denken kan. m de Borinage zijn wij veel gewend. Vechterüen en drinkgelagen mag men er rekenen als gewone zaken. Maar onze verceelding had zici toch deze ontgoochelende werkelijkheid nimmer kunnen voor den geest brengen. En toch... vreemd... vreemd... eerst nu, nu ik rustig tegenover u zit, nu ik mii kalm en veilig weet ver van de eller.de, waarin ik —: God alleen weet, hoezeer me dit smart — geen leniging meer kon brengen, n u eerst vaart me de onzinnige angst aan. Gij, als dagbladschrijver, denkt natuurlijk een gansch verhaal van afgrijselijkheden uit mijn mond te hooren. Doch laat ik u zeggen: gii komt bedregen uit! De werkelijkheid is zoo geheel, zoo absoluut anders als de verbeelding. Ik zag de verwoesting, de gewonden, de dooden. de hopelooze worsteling van man tegen man... ik gaf me er geen rekenschap van, het drenjj niet in allen omvang tot me door; van nature bangelijk, bleek in het gevaar mijn vrees geweken. Dat was geen moed, dat was iets machinaals in mij. Mijn geest was zoo helder als meest ik gewoon op bediening uit. Ik zae zco klaar mijn taak voor me als op een kalmen zomerncmiddag. Want ik meest hier z- nevelen pogen te brengen over den drempel der eeuwigheid naar het eeuwige lever. Ik me_t den (_i__svrede o.eng’en te mi.d_.en van dei. -trfjd der vol.un. in ik heb gew-n-fcnen sterveiiüjen biigtstaan, zooveel me oit ü.tnluk was. Uit de cmstrtktn. eek uit nn,n par.ch.e. wartn de bewoners meest na-r liiad-rvi. -_deren nog m.er veroerop gevlucht, z_"-dra d. Luiische verkenners kwamen aanztt^n. _--"-" bevond ik me met velen h_mn.r te cn_rl.r-i. dat ticcr de hranschen zou verceuigü vareen. Het zi\a helaen d.e Franschen, ma.r .e k-nuen het ni-t mtncucien tegen den m--1--acn-en moker-u uk oer i-u.isciitrs. H.n krai.k zinn.ge worst-ling, een m-n.terachtig vechtt". van man tegtn man, heeit _.h_rlerci aanschouwd. De toewners waren t.en re.ds weggevlucht. Toen de Franschen htt steue.ie het konuen hou-en, ben ik weg*evluc:.4.. .v.aar dt I’urces zijl te.U2ge_.cine.i, he_.i_en straat n hun straat, huis na luis wtcr aan de Prui.en ntrukt. Maar de Duitschers kiegen al maar door. al maar door versterking. Langs Ottiinies, Ligny, Fkurus, Ransart, Lc’d.lm&art, van -2 anu.re zi,_e langs rl-r_fte, ï_mines. kwan.en oe v.rst.rkiiig-n aan-Ulen. Ik we.t ni-t, h_^veel keer dié kar._.wissel.ng in Charleroi pla. ts greep. i\u eens waren de Franschen, dan weder de Luitschcrs er meester. Lr beiut "iigs nestelden zij zich in de verlaten en stu., gescheten huizen in de razen.ij der wanhoop. Le St. Antoine in de beneden-stad meet veel geleden hebben. Toen ik het laatst Charlerci uit de veitezag. w-r;n de Luitschers er meester. En ik gel-ot, dat 2e er meester zulien blijven, want d- Fran.chen trokken terug. Overal lagen l.ken en gewonden. Ir. die krankzinnige w.r.t.linü kan niemand zich om hen bekreunen. S-m hun zag ik de lijken, eenigszins ineengezakt, maar toch nog rechtcp staande in een h.ek, tgen een muur, in een poFtiek, waar de vijandelijke kogel den dood gebratht had Ge begrijpt, dat ik in den eigenlijken strijd niets heb kunnen uitrichten. Toen voor den eersten keer de Franschen weer meest-r waren van het terrein en eenige rust was ingetreden, heb ik gepo gd gewenden te helpen. Maar wat ken ik deen? Men dacht sleehls aan den str, d. Ik kon slechts het lijden van sommigen sch:gs. zins verlichten, het sterven vergemakkelijken, de smachtende lippen ietwat bevochtigen met water. En dan te moeten ervaren, dat uw hulp niet wordt aanvaard, de prie terlijke hup... dan te moeten zien, dat daar een jong 1-ven stuiptrek’end eindigt, te bedenken, dat daar slraks een ziel zal slaan Vóór Qcd — en dan te moeten 94



6210

6215

6220

6225

6230

6235

6240

6245

6250

6255

6260

6265

95

ervaren, dat de haat tegen den priester zóó diep djer gewetenloze ieiaers in t jonje volk is geprent, dat in dezen stervensnccd zelis de ziel zich niet cpricht tot Ocd. Maar Goddank, d:’e g.vallen waren niet talrijk. De mee9ien kusten de scapuliermedaille, die ik hen voorhield — mijn cruciüx was verloren geraakt. O’ d rnOgr- üun allen genadig zijn. Ve’en hebben geleefd zonder Gcd... vt ;u’en stervend thans hun God terug- En ik dacht aan het woord van Augustinus, dat God de wereld nog meer zal verbazen door zijn barmhartieheid dan door zijne gerechtigheid. Cp mijn vlucht uit Cnarlerci lag e;n Lu tscher in het veld te zieltogen. Hij had de.i-keli’k tot de verkenning-troepen te ju grijze uniform zat vel bloed... de handen waren reeds ve.süjvence... 't oog halt gebroken. ik had n:ets mee- bij mij om hem te helpen, geen water... geen verband, niets... niets _-ijn jas Usknoeptnd zag ik, aan een zilver kettinkje een scapuKermedaille bevestigd, aan de eene zijde de beeltenis van’ het H. Hart, aan de an.ere die van O. L. Vrcuw van Altijddurenden Biktand. Ik trachtte hem toe te spreken, maar" hij verstond me niet... Hce had ik deze oogvenolikken’ gewenscht Duitsch te verswan en te spreken... Ik wees hem op mijn tonsuur, toende hem mijn brevier, dat nog in mijn zak zat, en traentte hem te beduiden, dat een priester hem bijstond... Hij mompelde kreunende iets was het ziin biecht?... was het eten gebed?... was het een laats’e wensch?... God zal het gehoord hebben... Ik bad het confiteor en ga! hem de absolutie. Hij .wees me op enkele brieven, die tusschen zijn uniform zaten en 't woord Mu.-ter heb ik verstaan. Ik beduidde hem, dat ik begrepen had en bleef hem nabij tot het dichtdrukken der ecgen den laatsten dienst was, dien ik deien vi,and van mijn vaderland bewijzen ken. De brieven bewaar ik als een biechtgeheim en ik hoop ze eens na deze dagen van verschrikking te kunnen zenden aan de djepbedroefde Mutter, wier adres ik er in vermeld vend. Dan zend ik haar met de brie. ven den hat=t.n groet van haar zoen Een moedige landgenoote. — Priesters gefusilleerd. V’lSé, 27 Aug-. (Van onzen oorlogscorre;-pondent M.) Terwijl ik hier ben Cp weg naar Namen, als het me lukken wil tenminste, verneem ik nog interessant nieuws, dat ik trachten zal aan iemand mede te geven, die naar Maastricht gaat. Ik ben n.l. n-g eens op bezcek geweest bij dr. Fr. Goff i n, den directeur van het college of wel KleinSeminarie "St. Hadelin,c te Visé. De toestand is daar nog niets gunsiiger dan bij mijn eerste bezoek en de brave directeur heeft steeds grooter lasten, grooter zorgen. Zijn gelaat, sinds lang niet meer geschoren, is gansch ingevallen en vertoont alle verschijnselen van zeauwuitputting. in zijn college worden thans weer 20 Duitsche soldaten verpleegd en slechts eenmaal kwam een Duitsch geneesheer hen bezoeken. Veer alles staat de eerw. directeur met een paar zusterkens alleen en de Duitschers denken er zelfs niet aan, om tenminste het eten voor hun 20 gewonden te verschaiïen, terwijl de voorraad hiervan toch z"óó gering is, dat de directeur en de zusters het eten uit hunne monden sparen moeten om de gewonden te kunnen voeden. En welken dank ontvangen zij er voor? Reeds tien malen is den eerw. directeur aangezegd geworden, dat hij zou worden gefusilleerd, en voortdurend neemt men hem gevangen onder beschuldiging, uit het gebouw geschoten ie hebben, terwijl dit schieten in werkeSjkheid slechts geschied door dronken Duitsche soldaten, die ergens loopen te dwalen of |e plunderen, gelijk ik er ook straks weer heb opgemerkt. De eerw. directeur bracht me in de zaal, waar een oude man van W jaar, dien hij zoo juist bediend had, nu lag te stervtn. Naast hem zat een wanhopig oud vrouwtje, zijn echtgenocte. ook deze Wrange grijsaard was gevangen genomen geworden met de andere mannen uit Viss en men had hem nog gedwongen om te werken aan een nieuw aan te leggen weg. Onder dien arbeid was de stakkerd bezweken en nu lag hij te sterven. Nog trof ik in het college aan een landge noote, aan wie het was toegestaan om naar ons vrije Nederland terug te keeren, doch die geweigerd had. 't Is rjievr. de wed. Vil ler s- Borret. Sinds 4 dagen eerst rust haar echtgenoot onder de aarde. Terwijl hij in Cherath een rede uiisprak voor den bond van oud-retraitanten werd hij door een beroeete getreifen, wat oorzaak werd van zijn d "zó. En z.jn gade nu? Een dak boven het hoefd he.it zij niet meer, de mocie vida "RuStiCa" is totaal uitgebrand en verwoest. Maar terug naar Holland wil ze niet, want ze kan de m.neehen in de/e streek nog van dien-t zijn. In Cheratn heelt ze reeds het leven van zeer vel.n gered- Omdat er in d!e geineene geschoten zou zijn, werden de pastoor, de kape.aan, een. rustend geeslel.jke van S 0 jaar, de burgemeester .n verscheidene nofabelen veroordce.d om g-Susi.leerd te worden. Niemand, ook de pastoor niet, kon zich verde-igen, daar ze zich sjeeht verstaanbaar konden maken wegens hun onbekendheid met de Duitsche taal. Als redster verscheen toen mevr. de Vil lers, die moedig op d- Duitschers toeschrecd, en in vleiend Duit ch hun aan het verotand brengt, dit de piaati, waar dan geschoten zou zijn, absoluuc niet t-t de geme.nle Cherath behoort. En zoover biengt de moedige dame het, dat het doodvonnis wordt ingetrokken. Gemarteld moeien de arme ge.ange.ien toch nog worden. L-en geheelen 95



6275

6280

6285

6290

6295

6300

6305

6310

6315

6320

6325

6330

6335

nacht werden ze tegen den kerkmuur gezet, zoogenaamd om siraks gefusil eerd te word’Sa, ze werden er met de t".jone: bedreigd. Toen werden ze 's morgens tussc.en CO sei-aten uu hèt dorp geleid naar het plaatsje Uandré, en am het volk werd bekend gemaakt, ci.it daar zouden worden gedood. Mocht nu van de zijde der bevolking een achet vaLen dan — zoo had’ men aan m vr. de Vi 11 er s gezegd — zouden de gevangenen op samden voet worden neergeschoten, zoo niet, dan werden ze te wandr. weer vrijgelaten. Natuurlijk had mevr. Vi 11 er s in het geheim de bevolking bijtijds gewaars.huwd. Zij hoopt met haar kennis van de Duitsche taal de bevolking nog verder van di n:t te kunnen zijn en terwijl zij voorgaat allerlei daden van naastenliefde te verrichten, blijft ze hier. Een tere-saluut aan deze dappere landgenocte! Toen ik haar sprak, kwam ze juist terug van een bezoek aan den zcereerw. heer de’xen en diens medegevangenen van Visé. Deze hou. den verblijf in een stal na’oij het vrceyjere kasteel van Navagne. Zij slapen en doen alles op hooi en stroo en hadden nog geen schoen goed gekregen. Alevr. de Villers was hun dit nu gaan brergen. Aan den pastoor v_n Blegny had men verboden de kerk nog te bitreden, die v.rweest zou worden. Hij zeiis echter toch eerst het H. Sacrament 'e willen halen. Hij deed het en werd gefusil’eerd. Ook zijn in deze streek gefusilleerd de pastoors van Haccourt, Barchon en Heurle-Roir.ain. Vele Duitsche militairen hebben een haat tegen de "papcj_", waarmee ze meer bijzonder de priesters aanduiden, deze be3chuldigend de bevolking tegen hen op te zetten. Zccwel dr. G:ffn al 3 mevr. de Villers verzoeken me uitdrukkelijk de verhalen van mishanoeiing op Dui’sche soldaten gepleegd, tegen !e spreken. Het geheele oraa’je is. ontstasn deer het vinden van een lijk van een Duitscher, wiens oog_en schenen uitgehaald, d"ch een Duitsch oïficier heeft dr. Goffin ze’f erkend, dat een en ander veroorzaakt was door gr.mrüt.’.plin.ers, zooals een ondêr_.oe_. heeft uitgewezen. Het verhaal van het verwoeste Visé, dat ik eens in volle vuur zag en dat ik nu weer aanschouwde in zijn geruïneerde gedaante, dat verhaal zal ik u besparen. Hoe generaal Leman zijn degen overgaf. MAASTRICHT, 25 Aug. (Van een bijzonderen correspondent.) Niet zonder moeite is het mij gelukt, uit Luik terug te keeren, ofschoon er betrekkelijk slechts zwakke bezettingstroepen zijn achtergebleven en de soldaten ontwapend zijn, wat een heel goede maatregel mag genoemd worden. Te Luik is men niet enkel van het groote buitenlandsche nieuws afgesloten, maar ook van hetgeen er in de onmiddellijke nabijheid voorvalt. Eerst twee dagen nadat zijn verdediger, generaal Leman, als gevangene was weggevoerd, kreeg men te Luik kennis van dit wel niet roemlooze, maar toch droevige einde. Een Duitsche officier, die rechtstreeksche relaties had met den generalen staf vanden bevelhebber over het Maasleger, generaal Von Emmich, deelde mij over deze gevangenneming het volgende mede, voorde waarheid waarvan mijn zegsman in staat: Er zijn bij de beschieting en bestorming der forten van Luik heldhaftige maar ook tragische tooneelen afgespeeld. Van een fort werd de commandant in een ontzettenden krijgsnood krankzinnig, en woest huilend begon hij op zijn eigen soldaten te schieten, die hem moesten ontwapenen en binden. Van een ander werd de koepeling vernield door Zeppelinbommen, weer andere werden als een door kinderen gebouwd zandheuveltje in elkaar geschoten door het enorm zware belegeringsgeschut, het zwaarste, dat door Krupp ooit werd afgeleverd en waaraan zeer in het geheim zijn fabrieken de laatste vijf jaar gearbeid hebben. Slechts aan enkele gehalveerde afdeelingen van de Belgische fortenverdediging gelukte het, onder de meest avontuurlijke omstandigheden te ontkomen. Zoo lang het nog doenlijk was, had generaal Leman elkee dag de meest bij Luik gelegen forten geïnspecteerd, en naar den eisch van elken dag doen versterken. Nog een uur vóór dat de onderlinge communicatie der vestingwerken onmogelijk was geworden,had hij in een auto, waarin hij zich liet vervoeren, nadat zijn beide beenen gekneusd waren, het fort Chaudfontaine bezocht, kort nadien met zijn bemanning zoo gruwelijk in de lucht gevlogen, nadat een Duitsche s hrapnell het kruitmagazijn had weten te bereiken. Op het sterke fort Lovcin, boven Ans, had de generaal zich teruggetrokken, vast besloten daar de Duitschers te kecren of te sterven. Toen de weigemikte schoten der Duitsche artillerie meer dan drie kwart zijner kanonniers had weggeschoten in verwoede gevechten, hielp hij zelf de resten van het geschut bedienen, en dag en nacht ging hij zijn handvol manschappen voor. Maar tegen den laatsten stormloop der 96



6340

6345

6350

6355

6360

6365

6370

6375

6380

6385

6390

6395

6400

belegeraars was niets bestand. In de uiterste uur deed hij de laatste drie kanonnen, welke nog bruikbaar waren, vernagelen, en gaf toen last den brand in de kruitkamer te werpen op een methodische wijze. Te voren waren in zijn commandantscel kaarten en papieren betreffende de verdediging vernield, en ook kon nog in de kazematten een deel der proviandeering, waarvan het fort zeer ruim was voorzien, onbruikbaar worden gemaakt. Terwijl op een afstand van nog geen twaalf kilometer het Duitsche geschut voortging te vuren op het fort, wilde generaal Leman met de ruim honderd man, die nog strijdvaardig waren, trachten zich vechtende terug te trekken. Hij wist dat het een zoo goed als hopelooze poging was, want door de omsingeling der Duitsche troepen was elke terugtochtsweg afgesneden, en het verlaten van het fort geleek dan ook meer een overhaaste vlucht dan een geregelde aftocht. Door de bres, welke het zware Duitsche belegeringsgeschut had aangericht, vielen nu en dan de uiteenslaande kogels, waarvan een den sergeant doodde, die bevel had ontvangen de Belgische vlag uit de officierenkamer te halen. Op het oogenblik, dat generaal Leman zich gereed maakte om zich als een der laatste fortverdedigers bif zijn mannen te voegen, die over het rotsachtige en heuvelachtige terrein reeds een stelling trachtten te formeeren, op dit oogenblik drong een der zware Duitsche 42 c.M. schoten door de betonen pantserbekleeding. deed de kruitlading van de kleine voorraadskamer ontploffen en onder een helsch gedonder stortten muren over muren. Duitsche deelnemers aan de bestorming vertelden, hoe ontploffingen binnenin van zóó groote kracht waren, dat een betonblok van wel 25 kubieken meter inhoud eenige nieters omhoog werd geslingerd en toen op de geruïneerde koepelbedaking terugviel, nieuwe verwoestingen aanrichtend. Ook soldaten, die zich reeds buiten het fort bevonden, werden door de uiteengeslagen steenbrokken gedood. Toen de wervelwind van stof en damp was opgetrokken, stormde de Duitsche infanterie vooruit van de zijde van Ans tot den top der vesting. De versperringen waren reeds lang vernield, en de stormloop geschiedde slechts over lijken. Er hadden nog enkele worstelingen van man tegen man plaats, maar het overschotje der bezetting was een haveloos, half verbrand, totaal uitgeput troepje, tot een ernstigen aanval niet meer in staat. Velen hadden het hoofd met zwachtels verbonden, een korporaal trachtte nog met de rechterhand, de eenige die hem gebleven was, een geweer te hanteeren. Niet zonder het wegruimen van een menigte puin konden de Duitsche infanteristen zich een toegang banen tot den forteningang, waar generaal Leman half bedolven werd gevonden onder stukken beton, terwijl zijn hoofd in het schuin gevallen houtwerk van een raampje bekneld zat. Zijn trouwe adjudant, die hem geen oogenblik verlaten had en die bij de laatste ontploffing voorover sloeg, was bezig hem zoo goed en kwaad het ging te bevrijden. "Respectezle général, il est mort," riep hij bij de eeiste verschijning der soldaten. Inderdaad meende men aanvankelijk dat de bevelhebber gesneuveld was. Zijn gelaat was heelemaal zwart, hij hield de oogen gesloten en reageerde ook niet meer op de prikkels, die hem werden toegediend. Nadat de houtsplinters, de brokken ingevallen muur en stukken beton verwijderd waren, droegen Duitsche infantristen hem zoo voorzichtig mogelijk naar beneden. Nog vóór hij in het naaste Duitsche kampement werd gebracht, opende hij de oogen, wees eerst op zijn linkerbeen, dat deerlijk gehavend was, en toen, zich plotseling van den toestand bewust wordend, zeide hij: "Het is zooals het is. De jongens hebben dapper gevochten. Zet in het protocol, dat ik bewusteloos was." De ambulancedienst bracht hem spoedig weer bij, en nadat een officier hem en zijn adjudant in ontvangst had genomen, werd onmiddellijk per veldtelefoon aan generaal von Emmich kennis gegeven van het gebeurde bij de inneming van het fort. Tegenovereenige officieren, die hem met vriendelijke woorden trachtten te naderen, nam de verdediger van Luik een zeer gereserveerde houding in acht en ook jegens dezen betoonde hij zich "de zwijgende generaal", welke niet voor niets deze reputatie heeft verdiend. Alleen drong hij er nogmaals op aan, dat in het protocol der overgave zijn bewusteloosheid zou vermeld worden. Nadat eenige toiletzorgen aan den gevangene waren besteed en hem eenige ververschingen waren toegediend, werd hem verzocht in een auto te stappen, hetwelk niet zonder de hulp van z.jn adjudant geschieden kon. In het hoofdkwartier werd hij opgewacht door generaal von Emmich en enkele stafofficieren, die gereed stonden om Luik te verlaten voorde krijgsoperaties,die inmiddels zuidelijker in België waren verplaatst. Het w4as een aandoenlijk, historisch oogenblik overwinnaar en overwonnene bijeen te zien. Zij begroetten elkander op militaire wijze, waarna de bevelhebber van het Duitsche leger op zijn gevangene toetrad en hem de hand reikte, zeggende: — Gij hebt u dapper gehouden, mijn generaal, waarop generaal Leman antwoordde: — Ik dank u. Onze troepen hebben hun krij-’smanseer bewaard. Maar de krijg is toch iets anders dan de manoeuvres, nietwaar? Dit was een zinspeling op het feit, dat de leger-manoeuvres twee jaar geleden, door de beide bevelhebbers (de eene als gast) werden bijgewoond. 97



6405

6410

6415

6420

6425

6430

6435

6440

6445

6450

6455

6460

6465

Er bleef een oogenblik een pijnlijke stilte heerschen. Het oogenblik was nu gekomen, dat generaal Leman zijn degen moest overgeven. Dien van den adjudant had men reeds bij den eersten wachtpost afgenomen. Niet zonder ontroering gespte de verdediger van Luik het wapen af en wilde het zijn overwinnaar aanbieden. Maar deze voorkwam hem en zeide met een afwerend handgebaar: "G- hebt gelijk, dat de krijgsmanseer behouden werd. Blijf daarom den degen dragen, die haar met geschonden heeft. Het is voor mij een onderscheiding geweest, hem te mogen kruisen, mijn generaal. Gij zijt een man I" De adjudant van den koelen, ijzerharden, "zwijgenden generaal" vertelde, dat hij toen voor het eerst van zijn leven in diens oogen tranen heeft gezien. De gevechten rond Mechelen. ANTWERPEN, 27 Augustus. (Van onzen tSelgischen oorlogsccrrespcrrdent). De overwinning der Belgen bij Mechelen, wasr ze de Luitschers verdreven tot Vilvoorde, is niet van zoo grocfe beteekenis geweest als eerst gedacht werd. Zooals ik reeds meldde had trouwens deze operatie der Belgen slechts voor deel om de Duitsche troepen, die de vijandelijke legers tegen de Engelsche linie te hulp Irckken, Cezig te houden en tevens om de Duitsche versterkingen rondom M_xh__en te vernielen. Nu, dit dubbel doel schijnt wel ten deele bereikt te zijn, maar een feit toch is, dat :en slctte de Belgen voor de ovennacht, der Duitschers weer terug moesten trekken. Koning Albert was zelf met het leger mede opgetrokken. Het heef. er veel van of de Duitschers den Belgen gisteren (Woensdag) bij Vilvoorde een hinderlaag hebben gelegd. Onverwachts kwamen Duitschers uit het bosch toegesprengen en vielen op de flanken van de Belgische troepen. Plotseling kwamen de Belgen nu tusschen drie vuren te zitten en het werd voor hen een vlucht om lijfsbehoud. De soldaten sprengen bij troepjes in het Matheische kanaal om zwemmend veilig den anderen Vant te bereiken. Helaas vonden in de algemeene verwarring velen den dood in het water. De auto’s met den kcn:ng en de officieren van den generalen staf snelden terug naar de vesting. Ons leger meet den eersten dag tagen 20 000, den tweeden dag tegen 40.000 Durtschers hebben gevechten. De Belgische se_.aal-d___ic.raüsche leider v. d, Velde zou meegevochten hebben. Van militaire zijde ken ik niets tekomen1, maar \ n, verhaalden ir.ij ijselijke zou verlaten. een deel door de Bel’ia-en om ruimte te maken !n de vuurlinie van een der forten enz. enz. Ik vertrouw evenwel deze geruchten niet, want toen ik hedenmiddag met enkele geloofwaardige ofiiciee’e in gesprek was, werd mij ten stelligste verzekerd, dat wejiswaar Mechejen door het leger was ontruimd, doch dat het in de stad kalm was, de bewonfers achtereenvolgens weer terugkeerden en de burgemeester de noodige maatregelen reeds nam om de rust geheel te herstellen. Met dit al zit de schrik er in en vluchten de menschen den kant uit van Gent en Ostende. Gent zit vol vluchtelingen en het Palais des Fêtes is voor hen ingericht. Met treinenvol werden ze’ aangebracht en als een treurige processie trokken de ongelukkigen door Gent naar hun toevluchtsoord. De toestand te Antwerpen. ROOSENDAAL, 27 Aug. (Van onzen bijzonieren correspondent). De stad Antwerpen zit op 't oogenblik "vol" met vluchtelingen uit de dorpen. Tot voor weinige dagen leefde men te Antwerpen in de stellige meening, dat de zaken "buiten" goed marcheerden. Ongunstige berichten werden achtergehouden, zelfs gemetamorphoseerd in schitterende overwinningen. Het overbrengen der regeering en der koninklijke familie naar Antwerpen, gevolgd door den intocht van duizenden vluchtelingen verwekte een diepe emotie. Zoo kwam de waarheid binnen Antwerpen. De terughoudendheid der officieele lichamen heeft echter groot wantrouwen veroorzaakt. In de eerste dagen heerschte een eenigszins vijandige stemming tegen de Hollanders tengevolge van de vele valsche geruchten. Van lioverlede is dat beter geworden, en sinds het bekend worden van de offervaardigheid van 't Hollandsche volk voor Belgische slachtoffers, is de goede verstandhouding volkomen hersteld. Toch huist in Antwerpen een coterie, die er op aanstuurt om de goede betrekkingen met Holland te vernietigen. Allerlei verzinsels en leugens worden daartoe gebezigd. Het allerlaatste kletspraatje, dat rondging, was, dat onze koningin Wilhelmina, als zijnde ierg Franschgezind, eigenhandig prins Hendrk zou doodgeschoten hebben... Officieel doet men alle moeite om den stand der Fransch-Engelsche troepen voor te stellen als zeer rooskleurig, doch onder het volk openbaart zich in breeden kring een heftige ontevredenheid. Meer en meer vindt de meening ingang, dat de bondgenooten alleen bedacht geweest zijn op eigen lijfsbehoud. Zij hebben er België aan gewaagd, aldus onze zegsman, om er zelf voordeel van te behalen. De val van Namen was in Antwerpen Donderdag nog niet bekend.

98



6470

6475

6480

6485

6490

6495

6500

6505

6510

6515

6520

6525

6530

Belgische vluchtelingen. Men schrijft ons uit Zuid-Limburg Vele dorpen in het Zuiden van Limburg zijn thans verwaalscht; d.w.z.: de WaalschFransche taal is er nagenoeg domineerend. De duizenden vluchtelingen, die sinds weken dag in dag uit op NederlanJschen bodem in dolce far n i ë n t e doorbrengen — hoevelen zouden gaarne eene nuttige bezigheid hebben — hebben zich reeds vrijwel ingeburgerd. Met belangstelling las ik het artikel "Venus en Bacchus’, omdat in vele gevallen de spijker zoo juist op den kop wordt geslagen. Ook ik had geenszins den indruk gekregen, dat er in het bedoelde artikel gegeneraliseerd werd ten opzichte van de \^len. Ik verheug me intusschen over de verduidelijking op het artikel gevolgd, daar goed lezen, in gewone tijden reeds, laat staan in dagen van spanning, een groote kunst is. Onder de vluchtelingen is al spoedig het kaf van het koren te onderscheiden. Menschen, die eenige opvoeding genoten hebben, en menschen, die op een lagen graad van ontwikkeling of afkomst staan, verraden zich zelf. Wij spraken vluchtelingen, die nog diep gebukt gaan onder het geleden leed, en vluchtelingen, die zich met een Waalsche onverschilligheid over het gebeurde heenzetten, en het "laisser fair laisser aller" in practijk brengen. Er gaat zich echter een legende vormen waartegen met niet genoeg kracht kan worden geprotesteerd. Prins de Ligne, gezantschapsraad van den koning der Belgen, heeft namens koning Albert aan den Commissaris der koningin en den burgemeester te Maastricht dank gebracht voor de verleende gastvrijheid en de goede zorgen, den Belgische vluchtelingen besteed. Nu zou men toch durven verwachten, dat de vluchtelingen anoniem met hun koning de dankbaarheid deelden. Er zijn echter uitgeweken Belgen, die niets meer of niets minder beweren, dan dat Nederland, ais neutrale staat, verplicht is, de vluchtelingen te ontvangen en te helpen. Zulk gékef blameert hen, die zich aan dergelijke niets-zeggende en i-oope critiek schuldig maken en wordt geenszins onderschreven door de talloos velen, die niet uitgepraat en uitgeprezen kunnen komen over het liefdadige Nederland, in casu Zuid- Limburg. Het gaat ook niet aan om te generaliseeren; dit is verre van ons. Doch praatjes, die voortdurend veld wonnen en als een rollende sneeuwbal steeds in omvang toenemen, moet met kracht de kop worden ingedrukt. Vele Belgen blijven helaas de jammerlijke meening toegedaan, dat Holland met Duitschland een lijn trekt (heeft getrokken.) Dezulken doen zelfs bij den meest geprononceerden Belg — in Maastricht b.v. zitten vele Belgische sympathieën — e gal oveiloopcn. Verder wordt druk het praatje gecolporteerd, dat de Zuid- Limburgers (Hollanders) bij de verzorging der Belgen slechts winstbejag beoogen. Zulke uitingen overschrijden alle grenzen. Hoevele duizenden emigranten, van alles ontbloot, zijn er verpleegd, gereinigd, getroost door edelmoedige vrouwen en mannen, vóór bekend was, dat de kosten zouden worden vergoed? Hoevclen hebben hun bed en hun brood broederlijk gedeeld met hun beproefde medemenschen en hen behandeld, als gold het eigen broer of zuster? Uit de buurt van Maastricht komen nog al eens klachten over de houding van sommige vluchtelingen, die, om eens iets te noemen, op een Vrijdag b.V. vleesch wenschten. Van een priester vernam ik, hoe hij door een Waal op straat minder aangenaam was bejegend. Doch de heeren schijnen het ook onderling niet altijd eens te zijn. Vcor een driehonderdtal vluchtelingen, ondergebracht in een oud kasteel bij Maastricht — toebehoorende aan, doch niet bewoond door Fransche zusters — moesten soldaten en marechaussee gehaald worden; om den verstoorde vrede te bevestigen en de wat al te schreeuwerige heeren der schepping te breidelen. De Walen raakten slaags en verweten elkaar, wie geschoten had! Nog eens: voor hetgeen deze of gene vluchteling doet of vertelt, is ieder individueel aansprakelijk en kunnen d e vluchtelingen niet responsabel worden gesteld. Doch feiten, als hierboven vermeld, mogen toch wel eens openlijk verteld worden, opdat later bij de Belgen zich geen ongerechtvaardigde wrok tegen ons Nederlanders zette, daar wij zelf de gelegenheid niet mogen onbenut laten, om praatjes te signaleeren en ze aan de beoordeeling van ieder weldenkende prijs te geven. Gelukkig noemen we tevens de maatregelen, 'om zooveel mogelijk de vluchtelingen te distribueeren over het land. Gepaste afleiding, hetzij werk of spel, zou hun tevens zeer te stade komen. Ledigheid is des duivels oorkussen. De opeenhooping van menschen in groote gebouwen kan aanleiding geven tot allerlei tooneelen, in strijd met onze goede zeden, tot het kweeken van levend onrein en tot het verwekken van haarden van besmettelijke ziekten. Besmettelijke ziekten zijn al in vier gemeenten geconstateerd. De gezondheidsraad is echter tijdig op zijn qui vive geweest, anders ware welHcht een epidemie uitgebroken, die ook haar slachtoffers zou hebben gemaakt onder de landelijke Limburgsche bevolking, die uitsluitend uit naastenliefde haar armen evennaaste heeft geholpen. 99



6540

6545

6550

6555

6560

6565

6570

6575

6580

6585

6590

6595

100

Als typische, doch feitelijk van zelfsprekende bijzonderheid, mag nog wel gereleveerd worden, hoe liefderijk te-Valkenburg de Belgische vluchtelingen door Duitsche zusters worden verpleegd. Naastenliefde kent geen nationaliteit, rang of stand. Trouwens de Zuid-Limburgsche kloosterzusters hebben met de burgerij een wedstrijd aangegaan, wie de meeste menschlievendheid kan openbaren. Uit dezen edelen wedstrijd treden onze vaak zoo verguisde nonnekens met de meest eervolle vermelding te voorschijn. Overzicht van Fransche zijde. PARIJS, 28 Augustus. (Reuter). Communiqué van elf uur. In het Noorden werd het Engelsche leger, door veel aanzienlijker krijgsmachten aangevallen en verplicht, na een schitterenden tegenstand, zich op korten afstand terug te trekken. Onze legers op den rechtervleugel handhaafden hun stellingen, terwijl verscheidene aanvallen der Duitschers, om de Maas over te trekken, teruggeslagen werden. Met grooten moed is een vaandel veroverd. De Belgische verdedigingstroep en van Namen en een regiment Fransche troepen, dat hen versterkte, zijn bij onze linies gekomen. In België is het leger van Antwerpen aanvallend opgetreden en hield stand tegen verscheidene Duitsche divisies. In de Vogezen hernamen onze troepen het offensief en beantwoordden de Duitsche aanvallen, die hen gisteren dwongen terug te trekken. De Duitschers bombardeerden gisteren een open stad. In de streken tusschen de Vogezen en Namen duurt deze aanvallende beweging sedert vijf dagen voort zonder onderbreking. De yerliezen der Duitschers zijn aanzienlijk. Ten Zuid-Oosten van Namen over een front van drie kilometer werden 2500 lijken van Duitschers gevonden, over een ander front van vier kilometer 4500 dooden. Het vergaan van den kruiser "Magdeburg". SINT-PETERSBURG, 28 Aug. Het Telegraafage.ts-.hap meldt: In den nacht van den 26en Aug. leed de Duitsche kruiser Magcteburg" nabij de Russische kust schipbreuk, üe pogingen om het schip vlot te maken mislukten volkomen, ondanks de hulp van Duitser.e torpedobooten. Tegen den mergen trok de mist op. Onze beide kruisers, uitgezonden om de -Magdeburg- op te sporen, openden het vuur. De Duitsche kruiser" beantwoord-e het. Weldra moest hij het staken, daar de bommen der Russen de schoorsteenen vernielden en een ontploiting veroorzaaken, die den voorsteven verwoestte tot aan de commando-brug. Ukapitein van den kruiser en een gedeelte der officieren en der bemanning werden krijgsgevangen gemaakt. De "Kaiser Wilhelm der Grosse" in den grond geboord. LONDEN, 27 Aug. (Reuter.) In het Lagerhuis deelde minister Churc h i 11 mede, dat de Duiische hulpkruiser, het koopvaardijschip "Kaiser Wilhelm der Grosse*, metende 14,000 ton en bewapend met tien kanonnen van naar schatting 4 inch door een Engelschen lichten kruiser tot zinken is gebracht ter hoogte van (de plaatsnaam is, waarschijnlijk door de censuur, geschrapt.) Dit was een der weinige gewapende Duitsche hulpkruisers, die er in siaageje zee te kiezen. De overlevenden werden aan land gezet vóór het schip in den grond werd geboord. Aanboord van den Engelschen kruiser werd één man gedood en werden acht licht gewond. Koning George aan koning Albert. ANTWERPEN, 27 Aug. (Reuier.) Otfiaeus wordt gemeld, dat koning George van Engeland aan koning Albert het volgende telegram zond: "Ik ben ontsteld door het bericht van het gevaar dat gij geloopen hebt door het werpen van bommen. Ik hoop, dat de Koningin en de kinderen niet geleden hebben. Met bewondering volg ik de schoone wapenfeiten van uw dapper leger." De Engelsche troepen. LONDEN, 28 Aug. (W. B.) Het persbureau deelt mede, dat, daar de Fransche oorlogsoperaties zich over 250 mijlen uitstrekken, eenige verandering noodig was in de positie van de Engelsche troepen, die thans de versterkte linie bezetten om de aanvallende beweging der Duitschers weerstand te bieden. Aan twee flanken steunt het Fransche leger. Het moreel der beide legers blijkt uitstekend. Ongetwijfeld zullen zij de posities, die zij thans bezetten, behouden. De socialisten en de Fransche regeering. PARIJS, 28 Augustus. (Reuter.) De socialistische partij vaardigde een manifest uit, waarin gezegd wordt, dat de partij niet aarzelde, om de leden Guesde en Semblat te machtigen een portefeuille aan te nemen, daar het gold de toekomst van het volk en het bestaan van Frankrijk. Nu een der meest werkzame streken wordt bedreigd, heeft Frankrijk nationale eenheid noodig om zijn geheele kracht te ontwikkelen. Het geheele 100



volk moet opstaan, om den bodem der vrijheid te verdedigen.

6605

Japan en Oostenrijk. WASHINGTON, 28 Aug. (Reuter). Wilson vaardigde de proclamatie uit betreffende de neutraliteit, waarbij erkend wordt, dat de staat van oorlog bestaat tusschen Japan en Oostenrijk.

6610

6615

6620

6625

6630

6635

6640

6645

6650

Schip vergaan. LONDEN, 28 Aug. (Reuter). In de Noordzee is van nacht de Noorsche stoomboot "Gottfried" op een mijn gestooten en geheel verwoest. Er zijn acht dooden; vier manschappen werden gered. Een patrouille nam twee Duitschers, die in het bezit van dynamiet bevonden werden, gevangen. Schepen verongelukt op mijnen. Een Lloyd’s bericht meldt, dat de Ceeiische stoomtrawler "Skt_i Togeti; van Grimsby naar Ijsland in de Noordzee op een mijn liep tn zonk. Dertien leden der bemanning werden bij de Tyne aan land gezet; vier worden vermist. Het Noorsche stoomschip "Gctitned-, bestemd voor Blyth, liep eveneens in de Noordzee op een mijn en zonk. Vier leden der bemanning werden bij de Tyne aan wal gezet; ach-, worden vermist. LONDEN, 23 Aug. (Reuter.) Behalve de reeds genoemde, zijn twee Engelsche trawlers en het Deensche a.s. "Ena" van Svendborg, op Duitsche mijnen geloopen, in de Nccrdzee op de koopvaardijröufe naar Newcastle, 2o mijl uit de kust. De beide trauw.ers hadden 5 doeden en 11 gewonden, deecuipage van de "Ena" werd door de Engelsche terpedoboet gered. De bondgenooten. BERLIJN, 28 Aug. (Van een bijzonderen correspondent). Uit zeer betrouwbare bron verneem ik dat er in België ontstemming heerscht over het dralen van Engeland. De "Westminster Gazet" verontschuldigt Engeland met de bewering, dat dit land slechts de zee kan open houden en Frankrijk kan slechts vier of vijf legerkorpsen op de been brengen. Het Reuterbericht, dat Engeland geen mijnen heeft gelegd, is juist wat aangaat de Duitsche kusten, doch niet voor de Noordzee. De Duitsche vloot heeft slechts voor de Engelsche kusten mijnen gelegd, daarentegen maakte Engeland gebruik van drijvende mijnen. De "Times" verwacht een strijd in het zuidelijk deel der Noordzee; het blad tracht zijn lezers te kalmeeren en zegt, dat het verkeer zal hersteld worden. De oeconomische toestand in Duitschland. BERLIJN, 27 Aug. (Van een bijzonderen correspondent). Er is in Duitschland een overvloed van voedingsmiddelen. Het bericht over een aanstaanden hongersnood is een verzinsel. Duitschland is beter verzorgd dan welke staat ook. De laatste statistieken wijzen op een meerderen invoer dan uitvoer aan tarwe op een verhouding van 320 Duitschland tegen 939 Engeland. Duitschland voert sedeit jaren in groote hoeveelheid rogge naar het buitenland. Terwijl Duitschland"Voor"Tneêr"dan" 80 miiiTóè’n mark aan rogge kan uitvoeren, kan Rusland dit slechts doen voor een waarde van 50 millioen. Duitschland voerde uit voor 65 millioen mark meel, terwijl Engeland voor meer dan 100 millioen mark moet invoeren. Geen land ter wereld heeft zulke reservevoedingsmiddelen als Duitschland. De aardappel-oogst was meer dan 54 millioen ton: die van Rusland slechts 35 millioen ton, van Frankrijk slechts 15 en van Engeland nog geen 3 millioen ton.

6655

Het begin van het einde? KEULEN, 28 Aug. (Eigen bericht). "De Köln. Zeitung" maakt de samenstelling van het nieuwe Fransche ministerie bekend en voegt daaraan den volgenden commentaar toe: "In 1870beteekende de nieuwe regeering voor de nationale verdediging na den tocht naar Sedan het begin van het einde."

6660

Inlevering van wapens. ROOSENDAAL, 27 Augustus. (Van onzen correspondent.) De burgemeester heeft hedennamiddag tot de burgerij het verzoek gericht, alle wapens ten spoedigste in te leveren.

6665

Toestand in Tunis. BERLIJN, 28 Augustus. (Van een bijzonderen correspondent). Naar hief verluidt is Tunisi in staat van beleg verklaard. De Arabieren toonen zich zeer onrustig, en op eenige plaatsen zijn onlusten uitgebroken. De publieke gebouwen worden dag en nacht 101


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 bewaakt. Men heeft de Europeanen van Rapenen voorzien. Men zie verder voor den Oorlogstoestand het Tweede Blad en de Laatste Berichten. 6670

6675

6680

6685

6690

6695

6700

6705

6710

6715

6720

6725

6730

Amsterdam, 28 Aug. 1914. BUITENLAND. DE SCHENNIS VAN BELGIË’S NEUTRALITEIT OF: WEDERZIJDSCHE BESCHULDIGINGEN. Een Reuter-bericht uit Londen meldt, dat thans het uitvoerige rapport gepubliceerd is van den Britschen ambassadeur te Berlijn aan minister Grey, een rapport, waarin de gebeurtenissen worden beschreven, die voorafgingen aan het afbreken der DuitschEngelsche betrekkingen. Uit dit zeer merkwaardig diplomatiek stuk blijkt dat op 4 Augustus de ambassadeur aan de Duitsche regeering de vraag stelde of Duitschland nog niet kon worden teruggehouden van een schending der neutraliteit van België. De minister van buitenlandsche zaken antwoordde onmiddellijk met neen, daar de Duitschers reeds de grens waren overgetrokken. De minister betoogde, dat Duitschland verplicht was in Frankrijk op te rukken langs den gemakkelijksten weg, om zoo spoedig mogelijk een beslissenden slag te slaan, daar de opmarsch door de fortenlinie naar het zuiden groot tijdverlies zou hebben geëischt. De minister moest tot zijn leedwezen verklaren, dat het voor Duitschland onmogelijk was terug te gaan na de indiening van het Britsche ultimatum. Dheer von Jagow gaf uiting aan zijn droefheid over de ineenstorting van zijn geheele politiek, die ten doel had vriendschap met Engeland te sluiten en door bemiddeling van Engeland met Frankrijk. De ambassadeur verklaarde daarop, dat Engeland met het oog op zijn aangegane verplichtingen niet anders kon handelen. Hij bracht vervolgens een bezoek aan den rijkskanselier, die zeer zenuwachtig was. De kanselier begon een uitvoerige uiteenzetting, verklarende dat voor een prullig stukje papier met het woord neutraliteit erop Groot- Britannië oorlog wilde gaan voeren tegen een verwante natie, en dat zijn politiek van vriendschap met Engeland als een kaartenhuisje was ineengevallen. De ambassadeur protesteerde krachtig tegen de verklaring van den rijkskanselier als zou GrootBritannië verantwoordelijk zijn voor de vreeselijke gebeurtenissen. Hij wees er op, dat Engeland’s eer dit land verplichtte België’s neutraliteit te verdedigen en dat vrees, voor de gevolgen Britannië niet zou weerhouden. GEMENGDE BERICHTEN. Een oordeel van wijlen Paus Pius X over den oorlog? De "Reichspost" verneemt uit Rome het volgende: "De geneesheer van den overleden Paus, prof. Marchiafava, verklaarde aan een berichtgover van de "Reichspost", dat, toen de omgeving van Z. H. den .Paus dringend verzocht zijn grooten invloed n zijn gezag aan te wenden, ten einde het uitbreken van den oorlog te voorkomen, Pius Xantwoordde: "Deeenigeheerscher, wien ik met kans op welslagen zoij kunnen tusschenbeide komen, omdat hij steeds bewijzen heeft gegeven van trouwe verknochtheid aan den H. Stoel, is keizer Franz Jozef. Maar juist bij hem kan ik niet tusschenbeide komen, want de oorlog, dien Oostenrijk voert, is gerechtvaardigd, helaas al te gerechtvaardigd". Wij moeten deze woorden natuurlijk geheel voor rekening van de Weener "Reichspost" laten, te meer daar na 's Pausen overlijden door de telegraafagentschappen — die óók beweerden uit de onmiddellijke omgeving des Pausen hun inlichtingen te hebben ontvangen — gemeld werd dat Z. H. in den laatsten tijd naar verschillende regeeringskanselarijen en vorsten telegrammen had gezonden, met het doel het uitbreken van een oorlog te verhoeden, dus wel degelijk reeds bemiddelend opgetreden was. Men kan met het geloof hechten aan dergelijke berichten — al luiden ze nog zoo beslist — niet voorzichtig genoeg zijn! Schandelijk. Men schrijft ons: Het door den Hollandschen missionaris in Parijs aan uw blad meegedeelde, maar nog betwijfelde feit over de schandelijke uitlating ten aanzien van O. L. Vrouw van Lourdes, is helaas maar al te waar. Schrijver dezes is in het bezit van het "8 Uhr Abendblatt" der Duitsche "National Zeitung" van 30 Juli j.l. Het hoofdartikel draagt tot opschrift "Gefahr in Verzug" en bevat o. m. deze heiligschennende zinsnede: "De Heilige Moeder Gods van Lourdes zal veel te doen hebben, als deze Mirakclendoenster al de knoken weer gezond moet maken, die onze Duitsche soldaten aan gene zijde van de Vogeezenden armen Franschen kapot zullen slaan. Arm Frankrijk". Nederland’s neutraliteit verdacht. In aansluiting bij het uitvoerige telegram van onzen Parijschen correspondent over de verdachtmakingen, waaraan op het oogenblik Nederlands neutraliteit blootstaat in Frankrijk (men zie ons nummer- van gisteren) diene het volgende stukje, onder den titel "ten waarschuwing aan Heiland- verschenen in .de 102



6735

6740

6745

6750

6755

6760

6765

6770

6775

6780

6785

6790

6795

Parijsche "Croix." "Over Holland gaan zeer kwade geruchten. Eerstens: het is zeker, dat de neutraüteiï van Holland is geschonden door het Duitsche 1-ger in Zuid-Limburg en dat de regeering te’s Gravenhage daarbij een oogje heeft toegedaan. Het gaat voort met door de vingers zien. Vervolgens: het is waarschijnlijk, dat "Holland de Duitschers over zee van levensmiddelen zalj voorzien. Dit alles is in strijd met het Vol-1 kerenrecht en. maakt 4op de Tripie-Entente eenzeer ongunstigen indruk. Frankrijk, Engelanct { en Rusland zijn voornemens ernstige stappen ie’"doen "in"’dezen bij "dé Nederlandsche’ r-g-e--ring." Gelijk met weet, is van al de tejcnuldïgngen, in bovenstaand stukje bevat, geen woord waar. De oorlog op zee. Buenos Ayres, 24 Aug. Wet s.s. "Newquay" arriveerde hier met de bemanning van het stoomschip "San*a Catharina," dat op zee is genomen. Kirkwall, 24 Aug. Het Ooslenrijksctt s.s. "Attilla" is genomen en hier gisteren binnengebracht. Het ss. -Kaipara" van de New Zeeland Shipp Co. op de thuisreis van Nieuw-Zeeland naar Londen met vleesch en stukgoed en i Aug. vertrokken van Montevideo, heelt seaert niets van zich doen hooren. Men vreest, dat het is buitgemaakt door een Duitschen kruiser. Het s.s. 7392 t. groet, is voor 91.000 p.sï. aan de Londensche markt verzekerd en ook de lading vertegenwoordigt een groote waarde. Van de Noorsche bark "Sumbawa," 30 Deo van New York naar La Plata vertrokken, heet! men sedert niets vernomen en wordt als vermist beschouwd. Volgens van de reederij ontvangen bericht heeft het van Java naar Amsterdam bestemde s.s. "Ping Suey. order bekomen om de lading te Liverpool te lossen. Door z’n lorgnet gered. Aan het gevecht in de pas van Schirmeck, waarbij de Duitschers de nederlaag leden, nam ook de Münchener geschiedschrijver, ur. Frits Tarrasch, deel, die ondanks de verschillende soorten munitie, welke aan hem besteed werd, slechts lichte wonden bekwam. De wijs- en middelvinger van zijn rechterhand werden gewond door een granaatsplinter, in den Jinkerbovenarm trof hem een geweerschot, een verdwaa. De shrapnelkogel bracht hem een vleeschwonde toe aan de dij en een geweerkogel zou hem in het hart getroffen hebben, indien niet een scort pantser dit’ belet had. Deze pantserplaat bestond uit drie lagen, te weten, eerste laag: ce uniform; tweede laag: een portefeuille, gevuld met brievtn en bankpapier; derde laag: een dubbelgevouwen lorgnet. Uniform, portefeuille en bankjes waren doorboord, op de lorgnet siuitle ten slofte de kogel af, al werd het voorwerp vernield. Maar de droger bleef ongedeqrd. Met een hoofdofficier en vier man vlucht’e hij acht kilemeter ver en haalde in Rothau nog juist oen trein, welke de krijgers voor de oogen der binnenvallende Franschen wegvoerde. BINNENLAND. Amsterdam, 28 Augustus. KORTZICHTIGHEID. De even redelijke als hartelijke woorden, die eergisterin het Nederlandsche Parlement zijn gesproken op den dag, waarop in ons land de groote officieele Uitvaart plaats had voor Z. H. Paus Pius X, zullen wel in het buitenland de aandacht trekken. Zij werden, in eerbiedige stilte, staande aangehoord door de gansche Volksvertegenwoording en men zal weldra over heel den aardbol vernemen, dat hier in Nederland, het kleine vreedzame plekje midden tusschen de elkaar verscheurende volkeren van Europa de Roomsche Vredekoning is gehuldigd" het eerst zelfs door nietkatholieke mannen, die onder den indruk waren gekomen van een zijner laatste daden. Voor de beteekenis van dit feit heeft de Kamer-Overzichtschrijver van "Het Handelsblad", hoe scherpzichtig 'in den regel ook, geen oog gehad. Hij schrijft: "Het herdenken van het overlijden van een Paus is ongebruikelijk in ons parlement. Er gebeurt tegenwoordig echter zooveel ongebruikelijks, dat deze afwijking niet als antecedent behoeft te worden opgevat. Anders zou ze niet geheel zonder bedenking zijn. Wanneer de Kamerpresidenten hunne i n memoriams ook tot niet-regeerende vorsten gaan uitstrekken, waar is dan de grens? En eigenlijk had na achteraf beschouwd Jaurès ook moeten zijn herdacht door het Kamerpresidium, want ook hij was een vorst onder zijn geloofsgenooten, ook zijn dood had dezelfde tragiek als, zoo niet nog meer dan die van den Paus, en ook hij had met al zijn krachten voor den vrede geijverd... die men nu eenmaal meer en meer als het hoogste goed voor een volk is gaan beschouwen. Maar het ware onbillijk, in dezen tijd te willen vallen over afwijkingen of onregelmatigheden, en dat zal iedereen ook wel begrijpen." Zooals men ziet, komt het Kamerpresidium er nog al genadig af; de schrijver wijt de afwijking aan de omstandigheden en als nu ook nog een presidiale hulde kon worden gebracht aan Jaurès dan zou alles weer vergeten en vergeven zijn en ware het evenwicht hersteld! Zouden er nu werkelijk veel lieden wezen, die dat gelooven; lieden, die Jaurès, 103



6800

6805

6810

6815

6820

6825

6830

6835

6840

6845

ontegen zeggelijk een ijveraar voor afschaffing van den oorlog, ook maar eenigszins op een lijn kunnen brengen met den Paus van Rome, die uit zijn aard en bestaan de besiechter behoorde te zijn van geschillen als die nu de volkeren in vuur en vlam zetten? De zoo noodlottig omgekomen Jaurès is in ons Parlement herdacht, schoon niet door het Kamerpresidium. De dood des Pausen, die nog op het laatst van zijn leven een poging deed voor den vrede en zich daartoe richtte aan het juiste adres, mocht wel een geheel andere opmerkzaamheid trekken. Hier toch heeft de wereld te doen met een heilig man, die hoog boven alle aardsche, stoffelijke en nationale oordeelvellingen verheven is, die, door ambt, staat en kennis, keizers, koningen en presidenten doorzien en doorgronden kan, die niemand hunner naar de oogen behoeft te zien en het ook niet gedaan heeft, maar als een profeet, staande aan den rand der eeuwigheid, de toekomst heeft getoond, die hij zag en die ook zelfs bij menschelijke berekening komen zal. Wat men ter plaatse waar het behoort alreeds begint te gevoelen. 'I Is jammer, dat zelfs mannen, die het publiek in zulke dingen moeten voorlichten, in sommige oogenblikken zelfs het meest elementair onderscheidingsvermogen missen en zich liover belachelijk maken dan te zwijgen. IRONIE DER GESCHIEDENIS. Hede,n, den 28en Augustus, is het juist een jaar geleden, dat te 's Gravenhage het Vredespaleis werd geopend. Jhr. mr. Van Karnebeek, president der Carnegie-stichting, sprak bij die gelegenheid 0.m.: "Men heeft het denkbeeld geopperd, om een voortdurend zetelende rechtbank in te steflen, voor de welke elke staat elken anderen staat zou kunnen dagen en die bevoegd zou zijn alle klachten te berechten " Jhr. mr. de Marees van Swinderen, voorzitter van den raad van beheer van het permanent hof van arbitrage zeide: "De opening van het Paleis der Internationale justitie is een feit geworden, en een belangrijke bladzijde is toegevoegd aan de annalen, waarin de geschiedenis staat opi geteekend van de instelling der arbitrage... Z.Exc. Carlin, deken van het corps diplo-matique, gat’ als zijn meening dat: m, "de handhaving van den vrede de grootste weldaad is voor de volkeren en krachtig bevorderd wordt door de internationale arbitrage, welk beginsel sedert de eerste vredesconferentie hoe langer hoe meer is doorgedrongen en thans in toepassing zal worden gebracht in het gebouw door Car-1 negie geschonken " Sir Alan Johnstone, Engelsch gezant, verklaarde, dat zijn koning ook door persoonlijke bezoeken aan vreemde hoven een vredelievende verhouding tusschen de staten’ wist te scheppen." Ten slotte herinnerde Carnegie aan de woorden van den Czaar van Rusland: j "Deze conferentie zal met Gods hulp een; gelukkig voorteeken zijn voor deze eeuw.; Zij zal in een machtig brandpunt het stre-: ven doen bijeenkomen van alle staten, welke; oprecht trachten het groote denkbeeld van| algemeenen vrede te doen zegevieren overi de elementen van onlust en tweedracht." Sinds verliep één jaar! Ironie der Geschiedenis! UITVOERVERBOD ROGGE. Het uitvoerverbod van rogge, dat dezer dagen werd ingetrokken, is weder uitge-; vaardigd. BEURSWET. De conferentie der Commissie van Rapporteurs inzake de Beurswet, gisteren met; Minister Treub gehouden, duurde vier uren. Het overleg is nog niet afgeloopen. RAAD VAN STATE. De Raad van State kwam heden in buitengewone vergadering bijeen.

6850

6855

6860

INVOER VAN GRAAN. Op het oogenblik kan er geen sprake z.jn van het beirekken van graan uit Engeland. Wet echter zullen dezer dagen voor rekening der Regeering contracten worden afgesloten, om. tarwe uit Amerika te betrekken. De eerste lading daarvan zal in de tweede helft van September kunnen binnenkomen. Daarna zal geregeld voorzien kunnen worden in de bunnen-; landsche behcefte aan Amerikaansche tarwe en meel. Thans .9 de tarwe- ai tarwemeel-voorraad in ons land nog voor 2 " 3 weken voldoen-, de. Het zal dus noodig zijn daarmede zeer zuinig om te gaan tot half September. AMERIKAANSCHE REIZIGERS. Hedenmiddag loopt van '’s Gravenhage een j extra-trein, om vier a Vijfhonderd Amerikanen; naar Rotterdam te vervoeren, vanwaar zij; naar hun land scheep gaan. DE OORLOG. 104



6870

6875

6880

6885

6890

6895

6900

6905

De val van Namen door de "Times" beoordeeld. LONDEN, 27 Augustus. (Eigen bericht.) De tegenspoed der verbondenen op het vasteland brengt hier wel eenige teleurstelling. Vooral de val van Namen. De -Times. wijdt er een heel artikel aan, waarin zelfs aldaar gedacht wordt, dat de verbondenen de linie Rijssel—Maubeuge, ja zelfs La F.re—Reims zouden moeten ontruimen, maar dat tijd gewonnen, in het ergsle geval, al veel gewonnen is, om den Russen gelegenheid te geven voort te rukken naar Berlijn. Een belegering van Parijs zou 18 Duitsche legerkorpsen eischen en zoo zouden de Russen de handen in zekeren zin vrij hebben. De "Times. erkent, dat de val van Namen een dier onverklaarbare oorlogsgebeurtenissen is, die den oorlog tot een kansspel maken. Immers, de stelling Namen was van het grootste gewicht voor de operaties der verbondenen, daar zij voor het aanvallend optreden der Fransch-Brifsdie troepen een prachtig steunpunt was. Groote teleurstelling wekt daarcm 't kit, dat binnen luttele dagen reeds Namen als ware het een cpsn stad is prijsgegeven. De militaire medewerker van de " Times- weet dit terugtrekken niet anders te verklaren, dan dat om geduchte Fransche legermacht, die in den heek, gevormd door de rivieren, was opgesteld, verslagen is, zocdat de verbonden troepen bij de Maas-linie gevaar liepen ingesloten te worden. Nu worden de Duitschers, die oprukken door de Trouée de Chimay in staat gesteld zich met hun vrienden te vereenigen, die de Sambre Overtrekken. Al kan men nog niet zeggen, dat de Maas-linie, Zuidwaarts van Mezières, in den steek gelaten moet worden, toch is h-t vooruitzicht niet .gunstig en de krijgsoperaties der eerstvolgende dagen wekken gewettigde bezorgdheid. Het bezit van Namen was zoowel voor de verbondenen als voor de Duitschers schier een levensquaestie en het is een geduchte troef geweest der Duitschers, om onder de oogen der verbondenen deze vesting te nemen. Al hopen we dat ons aanvallend optreden niet is opgegeven, dcch slechts is uitgesteld — zoo vervolgt de "Times" — erkend dient toch, dat met 't verlies van Namen en de Maaslinie onze positie veel ongunstiger wordt. Laat ons eens aannemen, dat ons leger zou moeien re’ireeren, dan houde men in 't cog, dat wij niet alleen strijden, maar dat ook de Russen vechten, die juist groote voordeelen kunnen behalen, terwijl de geallieerden de Duitsche legers in Frankriik bezig houden. Indien de linie Rijssel—Maubeuge moest worden opgegeven, -dan rest de linie La Fère —Lacn—Reims nog en de Falaises aan’ de Champagne in 't Oosten, ta.-wijl Parijs door een fortengordel is omgeven, die 18 Duitsche legercorpsen vereischt. In 't ongunstigste geval moeten wij ons veld.ejer niet in forten laten opsluiten, maar re’tireerend stap voor stap den vijand den grond betwisten en hem bezig! houden, zocdat de taak der Russen vergemakkelijkt wordt. Wat er ook gebeure, wij moeten ënze zinnen nief" verT.êzétï "en "de strategie aan- | va are’en, door den wereldkrijg ons voorgeschreven. Mechelen door de Duitschers hernomen? TERNEUZEN, 27 Aug. (Part.) Hier wordt verzekerd, dat Mech/elen door de Duitschers hernomen zou zijn en de Belgische troepen zich op de Antwerpsche forten weer hebben teruggetrokken.

6910

Prins Luitpold van Beieren. MüNCHEN, 27 Aug. (W. B.) Prins Luitpold, de oudste zoon van kroonprins Rupprecht, is te Berchtesgaden, ten gevolge van ontsteking aan den hals, overleden.

6915

Russische krijgsgevangenen. DEBREICIEN, 27 Augustus. (Wolffbureau). Gisteren zijn alhier Russische krijgsgevangenen, die in 40 spoorwagens werden vervoerd, aangekomen. Er zijn onder hen één generaal en acht officieren.

6920

6925

105

De toestand in Servië. WEENEN, 27 Augustus. (Wolffbureau). De "Sud. Slavische Korrespondenz" verneemt uit Sofia, dat in ambtelijke kringen berichten uit Nisch zijn ontvangen van 18 Augustus, luidende, dat de bevolking geen geloof meer hecht aan de valsche telegrammen, welke het Servische hoofdkwartier laat verbreiden, vooral daar de gevolgen van den oorlog steeds duidelijker zich vertoonen. De verwachte invoer uit Griekenland is uitgebleven en er heerscht gebrek aan meel, zout, geconserveerde waren en verplegingsartikelen. Honderden gewonden, die naar het binnenland werden gebracht, vinden nochverpleging noch onder dak. Er heerschen uit gezondheidsoogpunt schrikkelijke toestanden en het gevaar voor epidemies is niet denkbeeldig. Bij massa’s vlucht de bevolking uit het grensgebied en verergert aldus nog den toestand. De prijzen van woningen en levensmiddelen zijn buitengewoon gestegen. Zeer ontgoocheld is de bevolking, doordat Rusland tot nu toe nog geen hulp zond alleen eenige Russische officieren en 105



6935

6940

6945

6950

6955

6960

vrijwilligers zijn aangekomen. DUITSCHE KRUISER IN DE LUCHT GEVLOGEN. BERLIJN, 27 Aug. (Van onzen bijzonderen correspondent). Ik verneem zooeven van den marine-staf, dat gisteren de kleine kruiser "Magdeburg" in de Finsche golf te midden van een dikken nevel aan den grond vastgeraakt is. Een zeer sterke Russische strijdkracht wilde het schip aanvallen, doch de kapitein liet het in de lucht vliegen. Het grootste gedeelte der bemanning werd gered en bevindt zich op reis naar Duitsche havens. BERLIJN, 27 Augustus (Wolffbureau). Het departement van Marine deelt mede, dat een kleine kruiser, nl. de "Magdeburg" in de Finsche golf bij het eiland Odensholm in den mist aan den grond geraakt is. Het verleenen van hulp door andere schepen was door den dikken mist onmogelijk. Daar het niet gelukte, het schip los te krijgen, liet men het, toen een overmacht van Russische schepen wilde ingrijpen, in de lucht springen en aldus vond het een eervollen dood. Onder vijandelijk vuur werd het grootste deel van de bemanning door de torpedoboot V 26 gered. De verliezen van de "Magdeburg" en van de V 26 zijn nog niet geheel bekend. Tot nu toe is gemeld, dat er zijn 17 dooden, 21 gewonden en 85 vermisten, waaronder de commandant van de "Magdeburg". Heden zullen de geredden naar een Duitsche haven worden vervoerd. Protest van een Engelschman. WEENEN, 27 Aug. (Wolffbureau). De bladen publiceeren een artikel van den Engelschman Brook, die sedert tientallen van jaren in Weenen woont. Brooks spreekt zijn verontwaardiging uit over de houding van Engeland jegens Oostenrijk en verklaart, dat niet alleen de te Weenen wonende Engelschen doch ook het grootste gedeelte van het Engelsche volk de politiek van de tegenwoordige Engelsche regeering veroordeelt en nooit kon denken, dat Engeland met Oostenrijk-Hongarije, waarmee het steeds vriendschappelijke betrekkingen onderhield, in oorlog zou geraken. Gewezen wordt hierbij op aartshertog Franz Ferdinand, die in 1913 na zijn terugkeer uit Engeland herhaaldelijk zijn sympathie voor dat land te kennen gaf. Brooks heeft, verontwaardigd over Engeland’s bedrijf, dadelijk na de oorlogsverklaring van Engeland aan Oostenrijk-Hongarije, hoewel hij 73 jaar is, zich als Oostenrijker doen naturaliseeren.

6965

Fransche mishandelingen? STRAATSBURG, 27 Aug. (Wolff-bureau). De tolbeambte van Saales heeft aan de keizerlijke toldirectie het volgende beëedigde protocol overhandigd: Nadat den lIn Augustus de Franschen Saales waren doorgetrokken, verschenen Fran-

6970

sche gendarmen en namen acht vrouwen van beambten en twintig kinderen, onder wie eenige van drie weken, mede. Zij werden op twee ossenwagens naar St. Dié gebracht, waar zij bij een fabriek werden afgeladen. Wat verder van hen geworden is weet men niet.

6975

Dorp platgeschoten. STRAATSBURG, 27 Aug. (W. B.) De "Möhringer Nachrichten" melden uit Dahlheim in Lotharingen: Nadat op 20 Aug. onze troepen uit de huizen in den rug beschoten waren geworden, is bevel gegeven het dorp plat te schieten en met den grond gelijk te maken. Dahlheim lag in het district Chateau Salines en had 286 inwoners.

6980

6990

Laatste Berichten. DE OORLOG. Een Hollandsche spion? ANTWERPEN, 28 Augustus. (Van onzen Belgischen oorlogscorrespondent.) Alhier is een Hollander gearresteerd onder verdenking van spionnage. De naam is Zeldenrust. Hij is een persoon, die hier in Antwerpen zijn domicilie heeft, doch tijdens den oorlog naar Holland was getrokken. Zijn terugkomst alhier, waar hij papieren in orde bracht, wekte argwaan. [Bij onderzoek bleek ons, dat deze persoon een broeder is van mr. A. Zeldenrust, te Amsterdam. Hij verbleef te Zandvoort en was gisteren naar Antwerpen teruggekeerd, om enkele zaken in orde te maken. Mr. A. Zeldenrust heeft zich in verbinding met onzen minister van Buitenlandsche Zaken gesteld, teneinde de vrijlating van zijn broeder te verkrijgeri. Red.]

6995

De Paters Trappisten in den Elzas. BERLIJN, 27 Augustus. (Eigen bericht. Vertraagd.) De bladen bevatten bijzonderheden over het gebeurde in het trappisten-klooster Oelenberg in den Elzas. De abt van dit klooster deelde o.a. mede: "Ons gebouw stond midden op het gevechtsterrein, zoodat er

6985

106



7000

7005

7010

7015

7020

7025

7030

7035

7040

7045

7050

7055

7060

dan ook geen ruit heel bleef. Voor den slag kwamen de Franschen het klooster binnen en gedroegen zich daar als heer en meester. De voorraad eten en 'drinken werd duchtig aangesproken en op allerlei wijzen werden de paters gehoond. Doch intusschen ging het gevecht voort, de granaten sloegen de muren van het klooster op vele plaatsen stuk en weldra drongen de Duitsche troepen het gebouw binnen onder een overwinnend heerageroep. Dadelijk werden de Fransche soldaten ontwapend en gevangen genomen. Toen de strijd was uitgewoed, werden honderd twintig gewonden opgenomen: het klooster was plotseling herschapen in een ambulance, waar broeders en paters — onder wie toevallig twee het artsdiploma bezaten — hun beste zorgen aanwendden." De paters zijn afkomstig uit Westphalen, Rijnland, Baden, Würtemberg, Hohenzollern en slechts eenige uit den Elzas. Eenige paters hebben zelfs als officier in het Duitsche leger gediend. Keizer Frans Jozef aan Keizer Wilhelm en generaal Moltke. WEENEN, 28 Aug. (W. B.) Keizer Frans Joseph heeft aan Keizer Wilhelm het volgende telegram gezonden: "De schitterende, verpletterende overwinningen, welke het Duitsche leger onder uw opperste leiding heeft behaald, vindt haar oorzaak in den ijzeren wil, waarmede gij het machtige zwaard scherptet en zwaaidet. Aan den lauwerkrans, die u als overwinnaar tooit, wil ik het hoogste militaire eerbewijs, dat wij bezitten, toevoegen. Ik verzoek u, het grootkruis van de Maria Theresia-orde als teeken mijner hooge waardeering van onze trouwe wapenbroederschap aan te willen nemen. De|insignes zullen u door een bijzonderen afgezant worden gebracht, zoodra u dit gelegen Icomt. Wetend, hoezeer gij en uw leger den genialen arbeid van den generaal Von Moltke weten te waardeeren, verleen ik dezen het commandeurskruis van de Maria Theresia-orde." Een lofspraak op het Britsche leger. LONDEN, 28 Aug. (Reuter). Generaal Joffre heeft aan generaal French een telegram gezonden, waarin hij verklaart, dat het Britsche leger zonder aarzelen zijn geheele kracht heeft gericht tegen zeer overmachtige vijanden. "Het toonde in zijn taak een toewijding, energie en volharding, waarover ik mijn waardeering moet uitspreken", zegt de Fransche opperbevelhebber. Russische vijandschap tegen Duitschland en Oostenrijk. Naar de Pcterburgsche correspondent van de "Times" meldt, heeft de Tsaar besloten, dat aan de Duitsche en Oostenrijksche keizers en overige Duitsche vorstelijke personen het recht zal worden ontzegd, voortaan eere-kolonel te zijn van een Russisch regiment of Russische decoraties te dragen. Tevens heeft de Tsaar het Russische officierskorps verboden Duitsche of Oostenrijksche ordeteekenen te dragen. Een dergelijke maatregel is nog in geen enkelen oorlog genonien. EEN OFFICIEELE MEDEDEELING DER FRANSCHE REGEERING. PARIJS, 23 Aug. (Reuter.) Een medeJeeling van den minister van oorlog, dato 27 Aug. 's av"onds 11 uur, luidt aldus: "In de Vcgezen hervatten de Franschen de aanvallende beweging en wierpen de Duitsche strijdmacht terug, die hen gisteren had doen terughfekken op Saint Dié. De Duuschers bombardeerden en’ plunderden Saint Dié, een cjDen stad. Lcngwy, een zeer oude vesting, wier garnizoen bestond uit één batafjen en die sinds 3 Aug. gebombardeerd werd, capitule.rt; de heden na 24 uren tegenstand te hebben gebeden; De helft van de bezeüing sneuvelde of w,e.-d gewend. Luitenantkolonel Darche, de gouverneur van Longwy, is benoemd tot oiiicier van het Legicen van Eer vanwege zijn heldhaftig gedrag. De Russen nabij Koningsbergen SINT-PETERSBURG, 23 Aug. (Reuter.) Het Telegraaf-rgentschap meldt: "onze troepen naderen de vest’ng Koningsbergen,- de voorposten en de garnizcens in het Oosten vc_r zich uitdrijvende. Gemeld werdt, dat de Russische troepen tal van overgangen bezet hebben over de rivier de Alle. De Russische troepen ziin in nauw conhet met de Ostenriiksche troepen t- Stop. Op den 26en leverden de Russische troepen succesvolle gevechten nabij Tomaschoff en Monastyzyska.<- | Rondom Namen. HOEY, 27 Aug. (Van enzen oorlogscorrespondent M.) Ik ben ondanks de meest energieke pogingen niet verder kunnen doordringen dan tot Hcey, dat aan verschil.ende zijden in brand staat. De bewoners zijn gevlucht. Ik zend dit’ telegram via Aiaastricht. Te Hcey heerde ik uit de richting Nemen nog duidelijk kanongebulder. Zeer vele vruehteling.H uit Namen en oms-treken, heb ik gespro< ken. Zij verzekerden mij, dat nog niet alle for;en —- wel de meeste — door de Duitschers genomen zijn. Het nemen 107



7065

7070

7075

7080

7085

7090

7095

7100

7105

7110

7115

7120

7125

van de stad! en de direct daarom heen liggende forten moet cntajc.tende, ja ongelcofeli.!. ontzhglijke offers aan de Duitschers gekost 'hebben. De bevolking was reeds tien dagen geleden aangezegd, de stad te verlaten. Toen daarna een groote troepenmacht der Duitschers den 24en Augustus de stad bezette, meet vanuit de forten langs electrïeche geleiddladen een, geweldige explosie zijn verwekt van den geheel onderminden grond. Het bericht der slachting, welke aldus werd aangericht, is ook doorgedrongen tot de Duitsche soldaten, die van uit Luik nog steeds in de richting namen oprukken. De katholieken onder hen hebben in zeer groeten gelale gisteren, Dinsdag en Woensdagmiddag in de kathedraal hun biecht gesproken. Zij communiceerden bij bijzondere dispensatie onmiddellijk daarna. Ze zijn overtuigd, slechts! den dóed tegemoet te gaan. Na den dood des Pausen. Het Testament. ROME, 28 Augustus. (Speciale dienst van Stefani.) Het eigenhandig testament van Pius X is op wit papier met doorschijnend wapen van den H. Stoel, geschreven. De Paus begint met zijn ziel in de hulp van de H. Maagd aan te bevelen, en geeft vervolgens aan zijn opvolger eenige beschikkingen omtrent legaten. Het testament zal worden openbaar gemaakt en zal in het licht stellen, hoe weinig de Paus om aardsche goederen gaf. Hedenochtend hadden in de St. Pieter de laatste lijkdiensten voor den Paus plaats. Om twee uur komen de Kardinalen weer bijeen voor hun dagelijksche vergadering. De Kardinalen Amette, Lucon, Sévin en Cavallari zijn aangekomen. Voorbereiding van het Conclave. Aan de eerste officieele vergadering van de Congregatie der Kardinalen namen gisteren 48 leden van het H. College deel; voor iederen kardinaal werd een vertrek bij loting aangewezen. ROME, 28 Augustus. (Speciale dienst van Stefani.) De "Tribuna" zegt, dat de kardinaalkamerling een beperkt aantal toegangsbewijzen had verleend voor het pauselijk paleis, o.a. aan eenige journalisten. Met ingang van heden werd echter besloten, alle toegangsbewijzen, zelfs die, welke aan katholieke journalisten waren verstrekt, in te trekken. Heden zijn te Rome aangekomen de Kardinalen Bauer, Bourne, Gasquet, de Cabrières en Logue. Volgens de "Tribuna" zal het testament van Z. H. Pius X niet openbaar gemaakt worden, daar het niet het karakter heeft van een eigenlijk testament, doch meer aanbevelingen bevat van oeconomischen aard. De "Osservatore Romano" deelt mede, dat het H. College aan Mgr. Misciatelli de waardigheid van gouverneur van het Conclave zal opdragen. De Spaanschekardinalen de Cos y Macho Almaraz y Santos, de Herrera y de la Iglesia en de patriarch van Lissabon, Mendesbello, zijn te Genua aangekomen aanboord van de transatlantische stoomboot "Buenos Aires" en vervolgen hun reis naar Rome. De aartsbisschop van Marseille, Z. Em. kardinaal Andrien is Vintimiglia gepasseerd en op weg naar Rome. DE OORLOG. De opmarsch der Duitschers. — De toestand in Oost-Pruisen. — Veelzijdige inlichting. — Allerlei oorlogsberichten. De opmarsch der Duitschers. De omstandigheid dat "de gebeurtenissen bij Longwy" — zoo wordt in een officieele mededeeling van de Fransche regeering euphemistisch de val dezer vesting en de nederlaag van het leger der verbondenen aldaar genoemd — "verwarring en wijziging hebben gebracht in de maatregelen genomen met het oog op de ontwikkeling der latere krijgsoperaties" bewijst, dat dit succes der Duitschers door de Franschen evenmin voorzien was als de Duitschers den heldhaftigen tegenstand der Belgen bij Luik hadden verwacht. De verwarring in Fransche kringen schijnt zelfs zeer groot te zijn, te oordeelen naar het feit dat èn generaals afgezet èn de militaire gouverneur van Parijs vervangen èn de samenstelling der regeering gewijzigd is. Van de nieuwe plannen lekt natuurlijk niets uit. Zij worden streng geheim gehouden, zoodat dan ook de Belgische generale staf te Antwerpen gisteravond geen enkele officieele mededeeling te verstrekken had omtrent de momenteele posities der verbondenen. Wat den opmarsch van het Duitsche leger betreft daaromtrent heeft de thans onzen lezers ongetwijfeld welbekende generaal-kwartiermeester Von Stem het volgende overzicht laten publiceeren: "Het Duitsche westelijke leger drong negen dagen na de voltooiing van zijn opmarsch onder voortdurende zegenrijke gevechten op Fransch gebied door. Van Kamerrijk tot de Vogezen werd de vijand overal verslagen. "Hij bevindt zich in vollen terugtocht. De grootte van zijn verliezen aan gevallenen, gevangenen en tropeeën kon nog niet geheel worden overzien door de reusachtige uitgestrektheid der slagvelden in 108



7130

7135

7140

7145

7150

7155

7160

7165

7170

7175

7180

7185

7190

een voor een deel onoverzichtelijk bosch- en bergland. Het leger van generaal Von Kluck wierp het Engelsche leger bij Maubeuge terug en viel dit leger ten Z.W. van Maubeuge met een omtrekkende beweging opnieuw aan. "De legers van de generaals von Bülow en "Freiherr von Hausen versloegen ongeveer acht legerkorpsen der’Fransche en Belgische troepen tusschen de Sambre en Namen aan de Maas in gevechten, die eenige dagen duurden, volledig. Zij vervolgen ze thans oostelijk voorbij Maubeuge. "Het leger van den kroonprins van Beieren werd bij een vervolging in Lotharingen door nieuwe vijandelijke troepen uit de positie van Nancy en uit zuidelijke richting aangevallen, joch sloeg dezen aanval terug. Generaal v. Heeringen zet de vervolging in de Vogezen naar het zuiden voort. De Elzas is door den /ijand ontruimd." Ook blijkt uit zijn rapport, dat het binnen ie stelling Antwerpen in garnizoen liggende Belgische leger een aanval heeft gedaan op de Duitsche verbindingslinien in de richting van Brussel en op het zoogenaamde observatieleger, hetwelk Antwerpen van het zuidelijke oorlogstooneel afsluit. "Doch", verzekert het rapport, "de Duitschers versloegen deze troepen, maakten vele gevangenen en namen kanonnen. De Belgische bevolking nam schier overal aan de gevechten deel. Daarom worden de strengste maatregelen genomen ter onderdrukking van dit francfireursr en bendenwezen". De Duitschers beginnen reeds eenigermate te gevoelen wat het beteekent lange verbindingslijnen te onderhouden. Want, zegt ie kwartier-meester von Stem, de verzekering der étappé-liniën moest tot dusver aan de legerkorpsen worden overgelaten. "Daar deze echter de voor den verderen opmarsch met dit doel achtergelaten troepen noodzakelijk in het front moeten gebruiken (blijkbaar van wege de geleden zware verliezen Red.), beval de keizer de mobilisatie van den landstorm, die dienen zal ter verzekering der étappé-liniën en van de bezetting van België. "Dit onder Duitsch bestuur komende land zal gebezigd worden voor alle legerbehoeften om het eigen land te ontlasten." Wa het nieuwe Duitsche bestuur in België betreft, — de "Vossische" noemt veldmaarschalk von der Goltz naast generaal graaf Haeseler den meest populairen militair. Met het civiel bestuur is als "Verwaltungschef’, naar men weet, belast de regeeringspresident van Aken, dr. von Sandt. Hem zullen terzijde staan de "Oberregierungsrat" von Wussow uit Kassei, landraad dr. Kaufmann uit Enskirchen, "Justizrat" Karl Trimborn, lid van den Rijksdag, uit Keulen, "Legationsrat" Kempff, die vóór _en oorlog consul te Brussel was, benevens burgemeester von Loebell uit Oranienburg, terwijl nog verschillende andere ambtenaren benoemd zullen worden o.a. technici op het gebied van mijnen bouwbeheer. Intusschen deelt ook de Parijsche "Temps" in de bezorgdheid, waarvan — naar wij gisteren mededeelden — de Londensche "Times" reeds blijken gaf. Doch het Parijsche blad troost zich en zijn lezers met de gedachte aan het voortrukken der Russen in Oost Pruisen en den invloed, die daardoor zal worden uitgeoefend op de Duitsche legermacht in Frankrijk. "Wij moeten", zegt het blad, "niet uit het oog verliezen dat het Russische leger gestadig voortrukt en elken dag grooter wordt. Het telt thans dertien legerkorpsen aan het front en zal er weldra dertig hebben. Duitschland beschikt aan de Oostgrens bij lange na niet over de noodige krachten om de Russen tegen te houden. Ziedaar de oorzaak van de hevigheid der aanvallen in Noord-Frankrijk. Duitschland zal onvermijdelijk gedwongen worden een vermindering te houden onder de troepen die het tegenover de onze heeft gesteld". Dat is best mogelijk! De toestand in Oost-Pruisen. Keizer Wilhelm, den benarden toestand waarin Oost-Pruisen zich tengevolge der Russische invasie bevindt, kennende, heeft ter bemoediging der bevolking aldaar, dato 27. Augustus uit het groote hoofdkwartier door middel van het Pruisische staatsministerie het volgende telegram laten publiceeren: "De beproeving van mijn trouwe provincie Oost-Pruisen door het binnendringen van vijandelijke troepen vervult mij met hartelijke deelneming. Ik ken den in nog moeilijker tijd betoonden onwankelbaren moed mijner Oost-Pruisen te goed om niet te weten, dat zij steeds bereid zijn op het aItaar van het vaderland goed en bloed te offeren en de verschrikkingen van den oorlog manhaftig te dragen. Het vertrouwen in de onweerstaanbare macht van ons heldhaftig leger en het onwankelbare geloof aan de hulp van den levenden God, die het Duitsche volk in zijn rechtvaardige zaak en noodweer tot dusver zulk een wonderbaarlijken bijstand heeft verleend, zullen niemand doen wankelen in het vertr ouwen opeen spoedige bevrijding van het vaderland van de vijanden eromheen. Ik wensch echter, dat alles wat tot leniging van den huidigen nood in Oost- Pruisen, zoowel die van de van hun erf verdrevenen als ook die der in hun bezit en beroep gestoorde bevolking geschieden kan, als een daad van dankbaarheid van het vaderland dadelijk ter hand worde genomen.

109



7200

7205

7210

7215

7220

7225

7230

7235

7240

7245

7250

7255

110

"Ik draag aan het staatsministerie op om in vereeniging met de autoriteiten, de provinciale en stedelijke vereenigingen en de hulpvereenigingen op verschillend gebied ingrijpende maatregelen te nemen en mij rapport uit te brengen over hetgeen geschiedt." Volgens mededeelingen van de Russische legatie te 's Gravenhage wordt het Russische offensief in Oost-Pruisen met succes voortgezet. "Heden — 26 Aug. —" zoo luidt het uit Sint Petersburg ontvangen bericht, "hebben wij de steden Tilsit, Nordenburg, Bisschofsburg, Sensburg en het station van Rothflis bezet. In Oost-Galicië hebben wij de Oostenrijksche achterhoede teruggedreven naar den overkant van de rivier Zolotaya Lipa." Intusschen beijvert zich het persbureau Björnson te Berlijn om tegenover de Russische lezing een andere ingang te doen vinden (men kan dan zelf uitzoeken aan welke lezing men de voorkeur belieft te geven). "De in Berlijn aangekomen vluchtelingen uit Oost-Pruisen, die huis en hof verlaten hebben om de tuwheden der Russische oorlogsvoering te ontgaan, hebben door verspreiding van niet te controleeren geruchten zekere onrust onder de bevolking gewekt, die misschien ook in het buitenland is doorgedrongen. Verder heeft een vertegenwoordiger van den generalen staf de pers opnieuw de verzekering gegeven, dat de militaire toestand in het Westen e n ook in het Oosten reden geeft tot tevredenheid, en daar men zich intusschen in binnen- en buitenland overtuigen kan, dat een verklaring van de Duitsche militaire overheden zich steeds door feiten dekt, zal men deze verzekering kunnen vertrouwen. "Vermoedelijk zullen op het oostelijk oorlogsterrein gebeurtenissen van beslissende beteekenis nog vóór het eind van deze maand plaats vinde n." Van Oostenrijksche zijde wordt ambtelijk gemeld dat "de barbaarsche wijze van oorlogvoeren der Russen niet alleen op vreemd, doch ook op eigen grondgebied wordt toegepast, zoodat de oedreigde bevolking de Oostenrijksche overwinnaars als bevrijders begroet. Volgens betrouwbare berichten woeden in gedeelten van Odessa onlusten. De Mahomedanen in den Kaukasus weigeren krijgsdiensten. Matrozen komen in opstand tegen het uitloopen der oorlogsschepen" Ook over den slag bij Krasnik — waaromtrent de Russen het stilzwijgen bewaren — weten de oorlogscorrespondenten der Weensche bladen grootsche en schoone bijzonderheden te verhalen. Zij verzekeren dat he) Russische legerkorps door de betere leiding en den scherpen aanval der Oostenrijksche troepen, op één front geworpen is, hetgeen de verzameling der strijdkrachten zeer moeilijk maakt. En zij verklaren eenstemmig, dat de houding der Oostenrijksche troepen boven allen lof verheven is en dat hunne prestaties te meer lof verdienen, daar vóór dezen beslissenden driedaagschen slag moeilijk terrein ingenomen diende te worden." Veelzijdige inlichting. De wijze waarop de Russen de bevolking van Oost-Pruisen over den algemeenen oorlogstoestand inlichten, wordt op typische wijze geïllustreerd door den inhoud van biljetten, welke Russische vliegers hebben laten neervallen boven Neidenburg, en die aldus luidt: "Aan de militairen en inwoners van Oost- Pruisen. Het Duitsche leger is bij Luik verslagen, 20,000 dooden * en een kanon op het slagveld achterlatend. Hetzelfde lot wedervoor het Oostenrijksche leger bij Sokal, dat eveneens veel dooden had en een kanon verloor. "Bij Stolpen leden de Duitschers eveneens een gedeeltelijke nederlaag. "Bovendien heeft Japan aan Duitschland in het Verre oosten den oorlog verklaard. "De Oostenrijksche vloot is door de Franschen vernietigd. "De Polen volgen zeer bereidwillig den oproep der Russische regeering, om Posen en Galicië met het koninkrijk Polen te vereenigen. De commandant van een Russisch legercorps." "Van een legercorps!" Zou generaal Rennenkampf, die op de Russisch-Pruisische grens de Russische ruiterij aanvoert — en die er, al was het alleen maar uit den RussischJapanschen oorlog, een reputatie op na te houden heeft — zich laten verleiden tot het verspreiden van dergelijke deels dubbelzinnige, deels onbenullige, deels beslistleugenachtige beweringen? ... Wij hebben juist deze vraag neergeschreven, of daar komt ons een officieele mededeeling van het Petersburgsche telegraafagentschap kondschap doen van het volgende: "Op den 25sten Augustus ontwikkelden wij in OostPruisen en in Galicië onze aanvallende beweging met het grootste succes, terwijl de Duitschers zich haastig terugtrokken naar Koningsbergen en Allenstein. In Galicië rukken onze troepen met groote beslistheid voort naar Lemberg en naderen snel de stad. Onze cavalerie verjaagt overal den vijand van het front onzer aanvalslinie en heeft herhaalde ontmoetingen met de Oostenrijkers, die telkens verslagen en uiteengejaagd worden." Het wachten is nu weer op een Oostenrijksch of Duitsch bericht, waarvan de inhoud tegen dit telegram lijnrecht indruischtl

110



7265

7270

7275

7280

7285

7290

7295

7300

7305

7310

7315

7320

7325

BINNENLAND. Amsterdam, 28 Augustus EXPORT NAAR JAVA. De Ned.-Indische Handelsbank deelt mee, dat zij telegrafisch de meening van haar hoofdagent te Batavia heeft gevraagd omtrent een door vele exporteurs naar Java tot haar gerichte vraag, in hoeverre een hervatting van den tijdelijk zeer verminderden export raadzaam wordt geacht. Het ontvangen antwoord toont aan, dat over het algemeen de toestand van den handel op Java gejond is, dat de nakoming van de acceptverplichtingen regelmatig geschiedt en dat een hervatting van den aanvoer op Java wenschelijk geacht wordt, met uitzondering van lijnwaden en katoenen goederen, waarvan de voorraden nog eerder te groot zijn. WERKLOOZENVERZEKERING. In aansluiting aan hetgeen door den minister van Landbouw, Nijverheid en Handel Woensdag in de openbare vergadering van de Tweede Kamer der Staten Generaal is medegedeeld omtrent voorstellen over de werklóozenverzekering, door hem aan gemeentebesturen gedaan, zijn wij in staat gesteld daaromtrent het volgende mede te deelen: Aan de Besturen van gemeenten, waar een werkloosheidsfonds bestaat, is aldus geschreven: "De vraag zal in deze dagen ook bij uw gemeentebestuur zijn gerezen, hoe er te handelen is met den gemeentelijken steun aan de werkloozenverzekering. De Regeering is overtuigd dat het van 't grootste belang is de bestaande door de arbeiders getroffene voorziening tegen werkloosheid ook thans in stand te houden. Ofschoon tot heden van rijkswege geen middelen hiertoe beschikbaar waren gesteld, is de Regeering daartoe aangezocht en, voorgelicht door den werkloosheidraad, bereid om als noodmaatregel thans hiertoe tijdelijk over te gaan. Zij meent echter in dubbelen zin op de hulp van uwe gemeente te mogen rekenen. Allereerst doordat ook van gemeentewege de financieele steun zoo breed mogelijk worde opgevat, en daarnaast doordat de gemeente bij de uitvoering van den noodmaatregel zich bereid toont er toe mede te werken de rijkshulp op practische wijze aan te wenden. Wijl in deze dagen groote aantallen personen ondersteuning zullen verkrijgen, meent de Regeering, dat in elk geval een geldelijke steun verleend mag worden aan ieder, die door het regelmatig betalen eener premie voor de werkloozenverzekering getracht heeft den nood af te wenden. De Regeering acht het billijk zoo noodig met tijde 1 ij k e terzijdestelling van bestaande bepalingen, het recht op eene uitkeering in dezen abnormalen tijd toe te kennen aan ieder, die gedurende ten minste drie maanden contributie aan een werkloozenkas heeft betaald, ook wanneer die kas niet bij het gemeentelijk werkloozenfonds was aangesloten. Waar die uitkeering zou voortduren, zoolang de buitengewone omstandigheden blijven bestaan, of zoolang de noodmaatregel kan blijven gelden, en dus niet gebonden is aan een maximum, daar is het ook billijk de uitkeering weer te hervatten voor de werklooze leden van een kas, die reeds tevoren langer dan de gestelde termijn een uitkeering genoten. Uit een en ander zullen extra kosten, zoowel voor de werkloosheidkassen als voor het gemeentelijk werkloozenfonds voortvloeien, waarin de Regeering bereid is ten minste voor de helft bij te dragen. Bovendien meent de Regeering, dat verder moet worden gegaan. Bij de thans zoo omvangrijk optredende werkloosheid is te vreezen, dat de kassen slechts kort aan haar verplichtingen kunnen voldoen. Houden zij met de uitkeeringen op, zoo vervalt ook de bijslag uit het gemeentelijk fonds. Er zou daarom wellicht een neiging ontstaan, de werklooze leden van de kassen te verwijzen naar de hulp der steuncommissies. Voor deze commissies zal het echter van groote waarde zijn, indien een kern der arbeiders hulp kan blijven vinden bij de kassen. De Regeering meent, dat er reden is om de volgende eenvoudige en op een enkele uitzondering na uniforme regeling in deze moeilijke dagen tijdelijk toe te passen. Het recht op uitkeering gaat in acht dagen, nadat de werkloosheid is aangevangen. Uitkeering wordt gegeven aan de verzekerden, die ouder dan 18 jaren zijn, na drie maanden contributiebetaling. De uitkeering bedraagt: f 5 of f 6 voor ge huwden en kostwinners; f 4 of f 5 voor anderen. Welk der twee bedragen geldt, zou dan doo uw bestuur zijn vast te stellen. Personen beneden 20 Jaar, die ongehuwd en geen kostwinner zijn, ontvangen de helft. De kosten van deze uitkeeringen worden gedragen voor de helft door de kas, voor de andere helft als bijslag door het gemeenteionds. Voor wat betreft de uitkeeringen aan personen, die daarvoor krachtens de reglementen der kassen of van het fonds nog niet, of niet meer in aanmerking komen,’is hiervoor reeds aangegeven, dat die ten minste voor de helft voor rijks rekening kunnen worden verstrekt. Zoodra het vermogen der kas daalt tot minder dan 25 pCt. van het salde op 1 Augustus 1914, zal de geheele uitkeering geschieden op rekening van het gemeentefonds. Het bedrag, waarmede de uitgaven van het, fonds overschrijden 75 pCt. van het door de gemeente vastgestelde krediet, zal ten minste voor de helft door het Rijk worden vergoed. Door deze regeling zal het Rijk tenminste de helft van de buitengewone risico’s betalen, 111



7330

7335

7340

7345

7350

7355

7360

7365

7370

7375

7380

7385

7390

terwijl èn de kas èn^het fonds een reserve behouden voor den tijd, wanneer de bijzondere toestanden zullen zijn opgeheven. Om hunne leden van de voorgestelde n o o drege 1 i h g te doen profiteeren, zouden de kassen moeten zijn ingeschreven bij het gemeentelijk werkloozenfonds, of wel zich zoo spoedig mogelijk daarbij moeten aanmelden, opdat door dit fonds de controle kan worden uitgeoefend. De toelating zou echter afhankelijk moeten zijn van enkele eenvoudige eischen, eventueel met tijdelijke schorsing van de bestaande bepalingen. Die eischen zouden zijn: 10. contributieplicht voor alle leden tusschen 16 en 60 jaar; 20. het voortgaan met het storten der contributies aan de werkloozenkas door de nog werkende leden; 30. het storten van een nader goed te keuren bedrag in een werkloozenkas, indien de vereeniging zoo'n afzonderlijke kas er nie". ,p na hield; 40. het aanvaarden van de controle door het werkloozenfonds; 50. De plicht der werkloozen om "passend", werk te aanvaarden ook buiten hun woonplaats mits niet beneden het standaardloon ter plaatse waar werk is aangeboden. Dientengevolge moet de werklooze zich bij een arbeidsbeurs doen inschrijven. Teneinde voor de verzekering der leden van nationale bonden niet onnoodig de administratie van het hoofdbestuur te verzwaren, moet er geen verhindering zijn, dat de werkloosheidskas van een nationale vereeniging, voor zoover het betreft de leden, in de betrokken gemeente toegelaten wordt. Bovendien zou zoo'n werkloosheidskas ook aanspraak mogen maken op de uitkeering voor leden bulten de betrokken gemeente, maar in de onmiddellijke nabijheid daarvan gevestigd. De kosten, die daarvoor aan het werkloozenfonds werden veroorzaakt, zouden geheel voor Rijksrekening


7395

7400

7405

7410

7415

7420

7425

7430

7435

7440

7445

7450

7455

stemmingmaking." " Belgische deserteurs. De Belgische legatie meldt: "Bij een wet van 4 Augustus j.l. is een amnestie verleend aan alle Belgische deserteurs; deze moeten voor 4 September a.s. weer in het Belgische leger aanwezig zijn, zijnde dit de uiterste termijn." De verdediger van luik te Maagdenburg. Zondagmiddag kwam generaal Léman, de dappere verdediger van Luik, uit Keulen aan te Maagdenburg. Volgens de "Nordd. Allg. Ztg." bevond zich in zijn gezelschap een Belgisch adjudant zonder degen, terwijl de generaal zelf de hem door generaal von Emmich teruggegeven degen droeg. Aan het station werd hij ontvangen door eenige Duitsche officieren en langs een dubbele rij Duitsche soldaten naar een zij-uitgang van het station naar buiten geleid.. . Patriotische geest in Duitschland. Uit Berlijn wordt gemeld dat de sociaaldemocratische journalist en afgevaardigde Wilhelm Duwell als oorlogscorrespondent in het hoofdkwartier toegelaten en reeds te velde werkzaam is, terwijl de als bijzondere vijand der socialisten, de bekende Freiherr Von Bissing, die eens gezworen heeft, bij het uitbarsten van een oorlog alle socialisten onschadelijk te zullen maken(!) thans een proclamatie publiceert, waarin hij het optreden veroordeelt van die leiders van staatsbedrijven, die socialistische arbeiders wegens hun overtuiging weren. Millerand omhelst Joffre, "Waarde generaal", zoo luidt een schrijven van den nieuwen Franschen minister van oorlog Millerand aan den opperbevelhebber van het Fransche leger, generaal Joffre, "op het oogenblik dat ik weer de leiding op mij neem van het ministerie van oorlog, wensch ik, als mijn eerste daad, aan de troepen, die onder uwe bevelen strijden en aan hun chefs een betuiging te zenden van bewondering en vertrouwen van de regeering der republiek en van het land. Frankrijk is verzekerd van de overwinning, omdat het vast besloten is die te behalen; naar uw voorbeeld en dat van uw legers zal het tot het einde toe kalmte en zelfbeheersching bewaren, die de voorwaarden zijn voor succes. Onderworpen aan een ijzeren discipline, die de wet is en de kracht der legers, is het geheele volk opgestaan voor de verdediging van zijn land en zijne vrijheden. Van te voren heeft het vastberaden alle beproevingen, zelfs de wreedste, aanvaard. Geduldig, vasthoudend, sterk in zijn recht en met een vasten wil zal het volk stand houden. Ik geef u de accolade." AMERIKANEN EN ROTTERDAM. Uit een onderzoek naar de oorzaak, waarom zoo heel weinig Amerikanen, die met extratreinen uit Zwitserland naar ons land worden vervoerd, te Rotterdam afstappen is den voorzitter van de Vereeniging tot bevordering van het vreemdelingenverkeer, den heer A. Robertson W. Azn., gebleken, dat een persoon, zich noemende Gustav Cohn, in den trein te Bentheim stapt, en, zich uitgevende voor den officieelen vertegenwoordiger van een der Amerikaansche consulaten, de reizigers waarschuwt, niet naar Rotterdam te reizen. Hij doet die waarschuwing vergezeld gaan van de mededeeling, dat te Rotterdam niet alleen alle hotels, pensions en particuliere woningen vol met Amerikanen zijn, doch dat bovendien een 1200 vreemdelingen den nacht onder den blooten hemel moeten doorbrengen. Zoowel door de politie als door het bureau voor het vreemdelingenverkeer zijn maatregelen genomen, om deze valsche voorlichting tegen te gaan. (-N. R. Ct."} DE "ALICE H" EN DE "HOUTDIJK". Onze Regeering heeft nog niet vernomen, wie er bij het vergaan der schepen "Alice H" en "Houtdijk" zijn omgekomen. Vanwege het Departement van Buitenlandsche Zaken is gisteren opnieuw geseind met verzoek in ieder geval op te geven, waar de geredden zich bevinden. ZEDELIJKE GEVAREN. Men schrijft uit Den Haag aan "De Msb.: Daar zijn er, die de zielzorgers en de presidenten van militaire vereenigingen van overdrijving verdenken, wanneer deze de zedelijke gevaren schilderen, waaraan de manschappen in vreemde garnizoenen bloot staan. Overdreven zij slechts! De laatste weken hebben het echter hier in Den Haag wel anders uitgewezen. Groote contingenten hebben hier hun verblijf gehad. Thans zijn een kleine tweehonderd man onder medische behandeling. Nader aanduiden is wel onnoodig. De talrijkheid en driestheid van het lichte volkje is hier buitengewoon. Maar zou het In andere groote steden ook niet droevig gesteld zijn? Ongetwijfeld hebben de officieren tegenover de zedelijke gevaren een opvoedende taak, die we hun gaarne nog eens aanbevelen. Helaas zijn er onder de superieuren, Goddank zijn het uitzonderingen, die van hun taak zoo weinig verstaan, dat zij hun minderen in het kwaad voorgaan. Zoo werden er, bij een der veel en veel te weinige "invallen", in een 113



7460

7465

7470

7475

verdacht perceel door de politie, niet alleen minderen aangetroffen maar zelfs enkele officieren in uniform. Nog afgezien van zedelijkheid, hebben zulke superieuren van het noodige "prestige" geen begrip. Een en ander moge het legerbestuur aansporen, zooveel het maar kan te waken tegen moreele inzinking van den troep. Vanwege het gemeentebestuur worden hier reeds verschillende politiemaatregelen getroffen en zint men op andere middelen. BUITENLANDSCHE DAGBLADEN. Zij, die buitenlandsche dagbladen geregeld ontvangen en bereid zijn, deze na lezing op te zenden aan het Inlichtings-Bureau van den Generaten Staf, gelieven daarvan schriftelijk te doen blijken met opgave tevens of deze bladen al dan niet worden terug verlangd; de omstandigheden laten de terugzending niet altijd toe. Aan hen, van wier aanbod zal worden gebruik gemaakt, wordt daarvan kennis gegeven. Berichten te zenden: Generalen Staf, Bureau Inlichtingendienst, 's Gravenhage. DE OORLOG, 29 augustus 1914 (bestand 57?) [DE TIJD, No. 20371] [Zaterdag 29 Augustus 1914] DE OORLOG. Leuven verwoest. — Mechelen gebombardeerd. — Parijs in staat van verdediging gebracht — Te Brussel en Luik. — Rondom Namen. —Zeegevecht bij Helgoland.

7480

7485

7490

7495

7500

7505

7510

7515

7520

DE STAND VAN HET OOGENBLIK. MAASTRICHT, 28 Augustus. (Van onzen oorlogscorrespondent T.) De hedennamiddag bekend geworden overwinning der Duitschers op het Engelsche landingsleger is juist daarom van zoo .vérstrekkende beteekenis, wijl thans na een dagenlangen veldslag, — die feitelijk een aaneenschakeling was van afzonderlijke veldslagen over een reusachtig front langs de Fransch-Belgische, Fransch-Luxemburgsche en Fransch-Duitsche grenzen — heel de eerste verdedigingslinie der Franschen is verbroken, de Fransche krijgsplannen een totale verandering hebben te ondergaan en de opmarsch naar Parijs voor de Duitschers veel gemakkelijker is geworden. Alleen in den beneden-Elzas hadden de Franschen aanvankelijk krijgssucces en aanvallend drongen zij den Elzas binnen. Maar weldra werden zij teruggedrongen alsmede door de gebeurtenissen in het Noorden genoopt, het offensief in het Zuiden te staken. Zoo zijn de Fransche legers in het Zuiden tot op de uiterst sterke vestinglinie van Epinal teruggetrokken. lets hoogerop bij Metz in Lotharingen brak de Beiersche kroonprins met zijn leger door, weer hooger op bij Luxemburg verbrak de Duitsche kroonprins zelf de verdedigingslinie der Franschen en Longwy, de Fransche vesting, werd ingenomen. Daarbij aansluitend was het succes der Wurtembergers bij Neufschateau. Na Luik was Namen ingenomen, Charleroi konden de Turcos niet houden en ook op deze lijn zegevierde het Duitsche leger. Bleef nu nog het Engelsche leger op den linkervleugel langs de Fransch-Belgische grens. En ook hier hebben de Duitschers de overwinning behaald. De Britsche armee van Tourcoing- Maubeuge is geforceerd en noordwaarts van St. Quentin, in 't midden dus, sloegen de Duitschers zich er doorheenWat nu? Over Amiens het Westen van Frankrijk, tigt de weg open naar Parijs voor de van Bruslel, Leuven enz. oprukkende Duitsche troepen! Wel is er een tweede Fransche vestinglinie, La Fère-Reims, doch deze ligt schuin van het Noord-Westen naar 't Zuid-Oosten voor Parijs, bedoeld om een oprukkend verwinnend leger, dat van de zijde van Longwy of meer Zuidelijk komt, tegen te houden. Hier zullen eventueel oprukkende gecombineerde legers van den Duitschen kroonprins, Beieren en Wurtembergers nieuwen tegenstand ondervinden. Doch wat dan, als deze linie de via Kamerijk-Amiens oprukkende troepen Duitschers in den rug krijgt? Evenals de machtige en uiterst versterkte fortenlinie Verdun—St. Michel—Toul —-, Epinal, de voortrukkende Duitschers straks in den rug kan krijgen? Wat zal de Fransche krijgskunde thans te doen hebben? Zullen de Fransche troepen pogen slag te leveren in het open veld in Noord-Frankrijk of zich op hun fortenlinies terugtrekken? Luik en Namen — beide moderne fortificaties hebben bewezen, dat de Duitschers, indien ze eerst maar meester zijn van den toestand, geen forten vreezen. Eenmaal de vijand in de forten opgesloten, trekken zij omsingelend verder, middelerwijl allen tijd hebbend het zeer zware belegeringsgeschut af te wachten, dat in enkele schoten de betonforten van Luik en Namen aan stukken schoot. De militaire medewerker van de Londensche "Times" raadde dan ook ten sterkste af, dat het Engelsche leger zich in vestingen zou opsluiten. Pruisen voor de Duitschers en voor Berlijn angstiger uitzien. Intusschen blijft Engeland meester der zeeën, dwingend heel den Duitschen handel tot 114



7530

7535

7540

7545

7550

7555

7560

7565

7570

7575

7580

7585

115

werkeloosheid. Na dezen hoeveel (?)- daagschen volkerenslag zijn de Duitschers voor dit oogenblik meester van het terrein; alle beschikbare krachten schijnt Duitschland te hebben aangewend, om, koste wat kost, hier in 't Westen succes te hebben. Oost-Pruisen is daartoe voor een deel ontbloot en in de Oostpunt zijn de Russen zegevierend voortgerukt. AI is dit Russische succes van belang, groote strategische beteekenis heeft het 0.1. nog niet, daar het hier slechts een uitstekend landpunt betreft, dat geheel door Rus"isch gebied is ingesloten en waar de Duitschers dus niet kunnen opereeren zonder gevaar, elk {"ogenblik van hun operatiebasis door in 't zuiden pver de grenzen rukkende Russen te worden afgesneden. Aannemelijk is derhalve, dat hier geen Duitsch defensief van beteekenis is en eerst de strategische verdedigingslijn der Duitschers begint boven bij de vesting Königsberg en dan, in rechte lijn naar beneden, aansluitend bij de Zuidelijke grenzen en bij Oostenrijk- Hongarije. Eerst wanneer deze linie ware geforceerd door de Russen, zou het erin OostLeuven verwoest, Mechelen genomen. De toestand te Brussel. ANTWERPEN, 28 Augustus. (Van onzen Belgischen oorlogscorrespondent.) Nu moet ik u wel het droevigste nieuws melden, dat ik sedert het uitbreken van de vijandelijkheden te melden had. Voor mij zelf het droevigste, ontstellende nieuws: Leuven is verwoest, Leuven, de roem van het Katholieke Europa, van het wetenschappelijke Europa, van het kunstzinnige Europa... Leuven met zn aloud prachtig stadhuis aan welks restauratie jaren is gewerkt, met zijn beroemde St. Pierre, met zijn achter 't stadhuis gelegen oude universiteitsgebouwen en bibliotheek (de universiteit weru door hertog Jan IV van Braband in 1426 gesticht)... het Leuven der middeneeuwen staat in brand, deelt 't lot van Visé, is verwoest... Mijn God, is dat dan oorlog om de cultuur van eeuwen, om de beschaving te doodenl Ik doorkruiste juist Antwerpen om nieuws uit en over Mechelen te- vernemen, dat ook verwoest heefte, toen ik 't gruwelijke nieuws vernam. Ik geloofde 't niet, kon 't niet gelooven, maar de mededeelingen waren te beslist, te gedetailleerd. Ik heb me onmiddellijk naar de autoriteiten hier gespoed, maar kon geen bevestiging krijgen. Doch mijn inlichtingen zijn te geloofwaardig dat ik nog twijfelen kan. Trouwens ook Mechelen moet er veel erger aan toe zijn dan men ons eerst deed gelooven. Vrijdagnacht is Mechelen gebombardeerd; het stadhuis en de Saint Pierre zijn geheel verwoest, het beroemd klokkenspel in den toren der kathedraal van St. Radboud eveneens, Donderdag reeds. Maar Leuven... Hoe snel wordt de geschiedenis in ons arm, arm België geschreven. In de eerste dagen dezer maand zat ik nog in Luik, niet denkend zoo snel te moeten vluchten. Reeds den sen was ik naar Leuven uitgeweken, waar ik op een verlaten studentenkamer me installeerde. Er was groote onrust in de stad toen, maar in zekeren zin weldadige onrust. Onze Belgische troepen waren nog vol energie in actie rond Leuven. Vredig verhief zich op de Mont Cesar de abdij der Benedictijnen en het door kardinaal Mereier voor enkele jaren ingewijde reusachtige Mariabeeld blikte over Leuven van uit den kloostertuin. En nu, en nu... Wat is er van allen die ik daar kende, wat zal er van de bevolking, wat zal er van de monniken op den Mont Cesar, onder welke ook uw landgenoot Dom Willibrord van Nierop zich bevond als eenige Hollander, geworden zijn. Hun onvoltooide, nieuwe’ abdij ligt juist aan den Mechelschen weg. Kwam men vanaf 't station door de breede rue de la Station, en sloeg men bij het Leuvensche stadhuis rechts af, dan vond men achter de nu verwoeste St. Pierre gemakkelijk de Rue de Malines, die men moeizaam opklom om den Keizerberg te bereiken. Het is, als bij Visé: onder het voorwendsel, dat de burgers op de Duitschers schoten, verwoestte men de stad. Maar de Leuvensche ingezetenen en het Leuvensche stadsbestuur ontkennen beslist, dat er door de burgerij geschoten is. Hoe kon dit nu, terwijl alle wapenen reeds door de Duitschers opgeëischt en bij hen ingeleverd waren? Dat hier of daar een wapen ware achtergehouden zou mogelijk wezen, maar onaannemelijk lijkt het beweren der Duitschers, dat de burgerij een beraamden aanval deed op het leger, toen de Antwerpsche bezetting de Duitschers bij Mechelen tot voorbij Vilvoorde aantastte. Met de meeste beslistheid bestatigt men hier dan ook, dat niet de burgerij, doch de Duitsche bezetting te Leuven zelf op de teruggeslagen andere Duitsche troepen vuurde, die van Mechelen op Leuven terugtrokken, en door hun wapenmakkers in de verte voor Belgen werden aangezien. Te laat bemerkten de Duitschers hun vergissing, en wierpen loen de schuld op de burgerij. Zonder eenig onderzoek gaf daarop de Duitsche bevelhebber order de stad te verwoesten. De bevolking werd aangezegd de stad te verlaten, de mannen werden deels gevangen genomen, de andere werden met vrouw en kinderen weggevoerd. Toen lieten de Duitschers 115



7595

7600

7605

7610

7615

7620

7625

7630

7635

7640

7645

7650

7655

de vlammen door het ontredderde Leuven spelen. En Mechelen... ook Mechelen is deels een puinhoop. Donderdag en Vrijdag hebben zij de stad gebombardeerd en van de aloude monumenten een puinhoop gemaakt. De St. Pieter, de St. Radbout bestaan niét meer, zeide men mij. Het wordt hier angstig en drukkend. Namen is genomen, lezen wij nu eerst; het Belgische leger moest op Fransch grondgebied wijken ... en toch heet het in de officieele mededeelingen "het doel is bereikt". De hemel wete, wat voor doel dat dan geweest mag zijn. De Antwerpsche bezetting viel deze week uit; "het doel is bereikt" luidde de officieele mededeeling. In tusschen is Mechelen gebombardeerd en zijn de schoonste gebouwen vernield, is Leuven een brandende oorlogsfakkel van militair barbarisme.. God verhoede, dat ook voor Antwerpen eens aldus "het doel bereikt" worde! Over Mechelen heeft de Belgische regeering intusschen iets losgelaten. Zij heeft officieel aan de Belgische pers medegedeeld, dat de Duitsche legers in strijd met de oorlogswetten Donderdag de open en onverdedigde stad Mechelen bombardeerden, waar zij Vrijdagmorgen introkken. Des middags trok de vijand evenwel weer zuidwaarts. Circa vier bommen in een kwartuur werden afgeschoten tijdens het vree selijke bombardement. En niet alleen in het open Mechelen, doch ook in het open Heystop-den-Berg, circa 10 K.M. van Lier, is door de Duitsche artillerie — terwijl de plaats niet door onze troepen bezet was — verwoesting aangericht. Geen enkele stfategische reden kan voor deze feiten worden saiigevoerd, die door de Belgische regeering als strijdend met alle volkenrechten worden beschouwd. De regeering maant telkens hier de bevolking tot kalmte aan en de bladen doen eveneens. Gewaarschuwd wordt voor, het volk ontzenuwende, alarmeerende leugenberichten, o. a. als zou een der Antwerpsche forten aangevallen zijn, enz. enz. Intusschen gaf het "Hbl. van Antwerpen" b.v. Donderdag een ochtendeditie met allerlei verontrustende berichten over Mechelen. Een middageditie was geheel gewijd aan het onderwerp "geen het minst gevaar voor Mechelen, al de vluchtelingen teruggezonden." En nu weer blijkt alles geheel anders te wezen. Laat ik er onmiddellijk aan toevoegen, dat de actieve redactiestaf geen schuld draagt, daar zij slechts de inkomende berichten plaatst, meest zooals ze van officieele zijde worden toegezonden. Nu ik toch over onze Belgische pers schrijf, nog dit. Van verschillende Brusselsche bladen is het redactiebureel naar Gent en elders overgebracht. De Duitschers maken korte metten met een hun niet dienende pers. De te Mechelen aan de Maas verschijnende courant "de Eendracht",|die in de laatste tijden meermalen artikelen bevatte, waarover de Duitschers blijkbaar niet bijster gesticht waren, heeft opgehouden te verschijnen. Naar verluidt zijn door dé Duitschers de persen vernield, terwijl de uitgover-opsteller zich ter beschikking moet houden. Deze uitgover Smeets loopt kans nu gefusilleerd te worden. Het betreft hetzelfde blad, hetwelk het eerst geschreven heeft, dat Nederland met Duitschland zou heulen, ware 't niet openlijk dan toch in 't geheim. Dit laatste praatje vindt nog maar al te zeer, helaas! geloof. En 't is goed, dat een Amsterdamsch collega, de heer Box van het "Algem. Handelsblad", nog eens openlijk de schending onzer economische onzijdigheid in het "Handelsblad van Antwerpen" heeft tegengesproken. Collega Box is geïnterviewd, als ware hij minister en hij liet 't zich welgevallen! Doch alle gekheid op 'n stokje, zijn tegenspraak deed goed, want men moet hier weten, dat Holland thans zelf met gebrek bedreigd wordt en dus er niet aan denken kan zelfs Duitschland te voorzien. Trouwens de uitvoer van graan is immers ten uwent gesloten? Zoo doet 't dubbel dienst een Hollandschen confrater hier te hebben, die Holland onpartijdig vanhier uit in kan lichten. Als vreemdeling moet hij alleen echter te veel helaas (?) op 01 igevens en personen steunen — ik voor mij ver.ties zooveel mogelijk het incognito als dagbladschrijver in België. Van den Hollandschen spion, over wiens aanhouding ik u seinde, is niets waar gebleken. De heer Zeldenrust is alweer in vrijheid. Maar als een staaltje van spionnenvrees en aanhitsing kan zijn gevangenneming toch wel gelden. Onmiddellijk toen hij na zijn aankomst uit Holland hier in hechtenis werd genomen, kon men al in de Antwerpsche bladen lezen, dat hier zoo'n Hollandschespion was aangehouden, waartegen reeds herhaaldelijk zoo gewaarschuwd was. lemand die hier zijn woning had,maar niets deed dan jp en neer reizen om den Duitschen spionnendienst in Zandvoort of Scheveningen in te liöhten.Hetheefte zelfs in de bladen, dat op hem alle bewijsstukken enz. enz. waren gevonden. Gelukkig voor den persoon heeft uw ministerie zich onmiddellijk met de zaak bemoeit en is de heer Zeldenrust weer in vrijheid gesteld. Volgens hier gekomen vluchtelingen uit de omstreken van Brussel zijn de Duitschers daar heer en meester. Overal staan Duitsche schildwachten: voor het in een hospitaal herschapen paleis, voor de beurs, voor het hoofdpostkantoor, voor de Zuiden Nooderstaties enz. enz. De kranige burgemeester Max heeft ongecontroleerd Belgisch 116



7660

7665

7670

7675

7680

7685

7690

7695

7700

7705

7710

7715

7720

gemeentebeheer bedongen en verkregen. Aan de eene zijde van het stadhuis wappert nu de Duits he, aan de andere zijde de Belgische vlag. Brussel zit evenals Luik, geïsoleerd van de buitenwereld. Geen blad komt er in of er uit. Over 't algemeeen gedragen de Duitschers zich goed, vooral in de binnenstad. In de buitenwijken is er echter hier en daar geplunderd en zijn twee burgers op hun rijwiel doodgeschoten, omdat zij Let in *ï Duits".h gegeven bevel tot stilhouden Llijkbaar ni.t verstonden. Buiten de stad hebben zij boeren gedwongen in de loopgraven te werken en vandaar allerwaarschijnlijkst h.t gerucht, dat alle mannen van 15 tot 50 jaar waren opgeëischt. Boter, melk, eieren en ... gist zijn uiterst schaarsch. Daaraan is gebrek. Aan andere voedingsmiddelen gelukkig niet! Het Duitsche systeem is, om voor 't leger alles uit België op te eischen, ten einde 't eigen land te ontlasten. De bakkers bakken hun brood zonder gist en alleen voor hun eigen klanten. Hun winkels zijn gesloten. Brussel kent zich zelf niet meer. 't Is als een nachtmerrie: overal Duitsche militairen, die in broodfabrieken en groote coöperatieve bakkerijen het brood opeischen voor het leger. De Belgische ambulancedienst wordt ook gedwongen zicii in dienst te stellen van het Duit;-sche leger* ITBij inbezitneming van Brussel stak de Duitsche bevelhebber de hand uit naar burgemeester Max, doch deze aanvaardde de hand niet, zeggend: "Verontschuldig me, ik ben niet gekomen, om u als vriend te begroeten 1" Toen de eisch kwam, dat vóór 8 uur’s avonds 50 millioen moesten opgebracht worden, toonde de burgemeester aan, dat alle stadsgelden naar Antwerpen waren gebracht en er dus niets was. De bedreiging werd herhaald: de Duitsche bevelhebber zou zijn maatregelen wel nemen. De heer Max kon daarop niets anders antwoorden, dan dat hij de komende gebeurtenissen moest afwachten! ANTWERPEN, 28 Aug. (Van een particulieren correspondent). Een Leuvensch neringdoende, die uit zijn vaderstad naar Mechelen was gevlucht, toen de stad in brand werd gestoken, en uit Mechelen zooeven hier aankwam, deed mij het volgend verhaal over de barbaarsche verwoesting van Leuven. Van den dag af, dat Leuven in handen der Duitschers was, werden op militair bevel alle wapens door de inwoners aan den garnizoenscommandant ingeleverd. De bevolking deed haar uiterste best om dit en andere bittere bevelen zoo stipt- mogelijk op te volgen, en zij nam ook door de verpleging van Duitsche gewonden een waardige en zelfs edelmoedige houding aan. Niemand dacht er aan, om op welke wijze ook, den Duitschers aanleiding te geven tot gruwelen als die, welke thans zijn gepleegd. Tengevolge van den uitval, door het Belgische leger uit Antwerpen beproefd, vluchtte een afdeeling Duitschers, welke door een paniek bevangen was, van Mechelen terug in de richting van Leuven. De uitgezette Duitsche wachtposten, door de duisternis vanden ingevallenavond en verkeerd begrepen bevelen misleid, schoten op de terugkeerenden, die zij voor vijanden hielden. Dadelijk werd voor den dood van enkele gevallenen de bevolking van Leuven aansprakelijk gesteld, nadat de Duitsche wachtposten, om hun tout te bedekken, burgers hadden aangeklaagd. Met volslagen minachting van menschenlevens en van hetgeen een wetenschappelijke stad als Leuven beteekent, renden toen soldaten uit het groote Duitsche kamp van den achterkant van het station naar de Stationstraat, waarvan de gebouwen met petroleum werden begoten en in brand werden gestoken. Met geweren en machinegeweren werden de muren in puin geschoten. Hetzelfde geschiedde met enkele gebouwen der Katholieke Hoogeschool, waarvan de prachtige bibliotheek vernield werd. Enkele professoren — men zegt ook de onderrector, — evenals de deken, de burgemeester en enkele notabelen, die als gijzelaars waren gehouden, werden gefusilleerd. Dit is te schandelijker, daar de katholieke geestelijkheid met bewonderenswaardige naastenliefde aan de verzorging der gewonden had deelgenomen. Het stadhuis is slechts beschadigd, doch niet geheel verbrand. Van den Caesarsberg waren uit het Benedictijnenklooster kanonnen op de stad gericht. Een andere vluchteling vertelde volgens het "Handb!.": Alles wat ik aan waarde had, pakte ik in een valiesje en spoedde mij met mijn vrouw naar het station. Daar werden wij plotseling van elkander gescheiden, de mannen moesten aan den eenen kant staan. Zoo moesten wij wachten, terwijl ons mannen de handen gebonden werden. Achter het standbeeld van min. Van de Weyer op het Stationsplein lagen de lijken van zes gefusilleerde burgers. Daar moesten we voortdurend op kijken. Aan alle kanten brandden de grootste en mooiste gebouwen. Eindelijk konden we gaan, maar als gevangenen met de Duitsche soldaten om ons heen. Zoo moesten we te voet naar Campenhout en waren we er getuigen van, hoe daar zeven priesters werden doodgeschoten. Met 73 man, allen gebonden, werden we nu de kerk ingejaagd en moesten gebonden op den vloer liggen. En inmiddels kwamen er steeds nieuwe gevangenen uit het dorp zelf bij. Buiten hoorden we het gejammer van vrouwen 117



7725

7730

7735

7740

7745

7750

7755

7760

7765

7770

7775

7780

7785

en kinderen. En binnen nam een mede-gevangen priester ons de biecht af. Toen we 's morgens de kerk verlieten, stonden vele huizen van het dorp in brand. Oeis werd gezegd, dat we vrij waren, doch naar Leuven terug moesten. Halverwege werden we echter opnieuw gevangen genomen en als een kudde vee voor de Duitsche troepen uit gedreven. Zoo ging het voort over het land, want op straffe van onmiddellijk doodgeschoten te worden, mochten we den weg niet betreden. Aan eten was geen denken, voorts moesten we steeds verder, tevens dienst doende als dekking voor de Duitsche troepen. Eindelijk, toen we nog slechts op korten afstand van de Belgische voorposten waren, mochten we alleen verder gaan. Zoo kwam ik in Mechelen aan, vanwaar ik met den militairen trein naar Antwerpen ben gekomen. Waar mijn vrouw is, ik weet het niet. Mijn valies met waarden is mij afgenomen; alles, alles ben ik kwijt." Ik geef dit verhaal, zooals ik het uit den mond van den verteller, een weigezeten burger, opteekende en laat zelfs hier en daar nog verschrikkelijke bijzonderheden, die haast niet te gelooven zijn, weg. Onder meer vertelde hij nog, dat de burgemeester, de deken en vele notabele ingezetenen bij zestallen te gelijk gefusilleerd werden. Dat had hij echter niet zelf gezien. Nadere berichten zullen op dat punt moeten worden afgewacht. De stad is geheel van het gewone verkeer afgesloten. Bombardement van Mechelen. OSTENDE via Londen, 29 Aug. (Reuter). Donderdagavond om 11’ uur bombardeerde de Duitsche artillerie 40 minuten lang Mechelen. De meeste openbare gebouwen werden beschadigd. De burgemeester en de wethouders, die op het stadhuis waren gebleven, moesten in kelders beschutting zoeken. Toen het bombardement ophield, verzochten de gemeentelijke overheden de bevolking de stad te ontruimen. De uittocht der bewoners geschiedde in goede orde; vele Mechelenaars vonden een onderkomen in Duffel, waar zij den nacht doorbrachten in de dorpskerk. Onder hen bevonden zich vele geestelijken in burgerkleeding. Het bombardement nam weer een aanvang op Vrijdagmorgen te 8 uur, tot den middag de laatste bewoners op de vlucht drijvend. Een bom viel in een bakkersoven met het gevolg, dat twee personen werden gedood. Onder de meest beschadigde gebouwen behoort het s-tadhuis; de Sint-Pieterskerk is geheel in puin geschoten, evenals de kathedraal van Sint-Rombout, waarvan de toren nog staat. De beroemde klokken in dien toren werden stukgeschoten tijdens het bombardement van Donderdagavond. Gedurende het bombardement werd het vuur steeds beantwoord door de forten van Walhem Wavre en St. Catharina. De Duitschers rukten Mechelen niet binnen. Belgische vluchtelingen. MAASTRIc.ni, 26 Aug. (Van onzen Maastrichtschen correspendent.; heüen — Vrijdag — vertrek via Maastricnt van Eijsden naar üldele-rcek (statien Eiuurg) een extra-trein met Belgische; v.uehtel.ngen. u hun eerste berichten in tic oladen meldden, dat er hondfc"den’ zouden, worden cvergebrao.t, en in vele bladen ken men Woensdag reeds lezen, dat er Donderdag '"JO naar het kamp te Oldenbroek zouaen gt- Iransporteerd woruen. Wat is de waarheid i. Dat cnge\eer tweehonderd Éelgen heden — \rijdag — per extratrein zijn vervoerd. Zijn üe mcnsclien bevreesd voor een "concentratiekamp-., zoo berucht uit den Transvaalschen oor-1-e-’ Vreezen ze als gevangene te zulkn werden hïhandeld? Vreezen ze te zullen moeten ar heiden in Holland, evenaio hun mannen en vaders moeten doen bij de Duitschers? Hoe het ook zij, de trek is niet bijzonder groet- De menschen zijn blijkbaar lfëvtr dicht bij hen’;, dan o.p esn eenzame hei ver van hat door hen verlaten vaderland. Vrcuwen, die tot voor enkele dagen, voci geen geld der wereld een voet zouden gezet hebben in België, betonen langzamerhand van den schrik, en gewaplend met een bij den Duitschen vice-ctensul te Maastricht gekochien pas voor zes mark, trekken ze naar Visé en andere plaatsen, om, zoo mogelijk, nog iets t<* redaen, wat wellicht door den brand gespaard’ of aan de vernielzuch, der Duitschers ontsnapt is. De pastoor van hèt voor enkele weken onbekende, doch. thans maar al te bekende Mou’ land, gebruikte met de Belgische vluchtelingen in het gebouw der Rijkskweekschool te Maastricht het middagmaal. Voortdurend komen nog Belgische vluchtelingen binnen, b.v. uit Mopertingtai en Bilsen. Vele bewoners zijn moediger en blijven zoolang in hun dorp, als maar eenigevzins mogelijk is. Dit blijkt voor velen een wijs besluit te zijn. Zoo vertelde me dezer dagen een cude man, dat hij sfcdert de Pruisen gekomen waren, nog maar moederziel alleen woonde in de bekende boerderij -de Schans* gelegen aan dfen reciitermaascover, tegenover Lixhe. 118



7790

7795

7800

7805

7810

7815

7820

7825

7830

7835

7840

7845

7850

De grijsaard — de vader van den met vrouw en kroost gevluchten bewoner — was; er stellig van overtuigd, dat, wanneer de hoeve zonder bewoners was gebleven, ze beslist zoude verbrand zijn. Hij ontving de Duitschers vriendelijk en voorkomend, en redt naar alle waarschijnlijkheid, het kapitaal er het bedrijf van zijn zoon. De eerw. hJer Troisfontaine, kapelaan te Visé, die, zooals we reeds meldden, te Vis; meermalen het H. Sacrament des AItaars in veiligheid heelt moeten brengen", vertoeft meermalen onder de vluchtelingen in de Rijkskweekschool te Maastricht. las 's morgens om 7 uur de H. Mis en bad des avonds met de uitgewekenen den Rozenkrans. Ket e:mité heeft haide weken achter den rug; nauwelijks zijn er vluchtelingen naar elders vejrfrokken, of er komen weer nieuwe bij De stroom blp aanhouden. Rondom Namen. HUY (HOEI), 28 Aug. (Van onzen oorlogs correspondent M.) Het heeft heel wat voeten in de aarde gehad, voor ik hier was. In Luik wilde men mij absoluut niet verder laten gaan, doch daar en verder tot Huy wist ik de verschillende posten en opperofficieren, voor welke ik dikwijls geleid werd, ten minste nog te vermurwen door een betoog, dat ik allernoodzakelijkst in Hoei zaken had te verhandelen. Van een dezer officieren’ kreeg ik waarlijk een pasje om tot dat doel derwaarts te gaan. Toen ik in Hoei echter verder wilde, werd ik weder aangehouden en wees men er op, dat mijn pasje slechts tot Hoei geldig was en wat ik nu eigenlijk in de richting Namen doen moest. Summa summarum kon ik rechtsomkeert maken. Toch had ik veel gezien en nog meer gehoord. Ten eerste het kanongebulder uit de richting Namen. Dat was me als het ware eene beves tiging van de verschillende berichten, die ik van vluchtelingen uit den omtrek van Namen had vernomen, dat nog niet alle forten rond die stad in Duitsche handen waren. De voornaamste zelfs, die, welke ten zuiden liggen, moeten zich nog in handen der Belgen bevinden en den vijand nog geducht afbreuk doen. Over het nemen der stad zelve meen ik uit de tallooze maar vage berichten de volgende conclusie te moeten trekken. Gedurende de dagen van den 22en en 23en Augustus hadden de Duitschers met zwaar geschut de forter" onophoudelijk bestookt, terwijl dit vuur slechn matig beantwoord werd. Toen de forten der 24en geheel zwegen, waren groote troeper infanterie en cavalerie de stad binnengetrokket en bezetten ook de omgeving. Zwaar geschut werc nu in de straten opgesteld om van daaruit de fortei te beschieten, precies, zooals men dit in Luik had gedaan. De stad was bijna geheel verlaten, daar reeds 10 dagen eerder de bevolking tot vertrek was aangemaand. Zoodra nu echter de beschieting met het belegeringsgeschut begon, werd er van de forten uit een schrikkelijke explosie verwekt van den wijd ondermijnden bodem, waarover Duitsche infanterie reeds vooruit was gerukt. Duizenden en duizenden menschenlevens moet dit gekost hebben. Deze gebeurtenis heeft niet alleen een zeer demoraliseerenden invloed uitgeoefend op de solciatëTiT retie i en gelegen waren, maar ook op hen. die vanuit Luik nu in die richting optrokken. Te strijden vreest geen enkele Duitscher, maar men is bevreesd voor de geheime de "Franschen" overal tot hun verdediging blijken te hebben en zoo ontzaglijk veel menschenlevens blijken te kosten. Hoei zelf en omgeving maken een ellendigen indruk. Het plaatsje was al overbevolkt door de tallooze vluchtelingen, die uit Namen hierheen gekomen waren en nu vluchtten dezen opnieuw uit de inwoners van Hoei. Want Hoei brandt op verschillende punten en de meeste huizen zijn verwoest of zwaar beschadigd. Ook hier zijn de menschen beschuldigd op militairen geschoten te hebben en mitrailleuses, in de straten geplaatst, zaaiden er dood en vernieling. Vele lijken heb ik moeten zien. 't Is een ellendig gezicht op den weg, die honderden vluchtelingen, waaronder uitgeputte ouden van dagen. 't Is eigenlijk geen vluchten, 't is een rondzwerven. Ze weten niet waarheen te gaan, nergens is 't veilig. Ik raad sommigen aan naar Holland te gaan, waar ze gastvrijheid vinden zullen, maar Holland is nog zeer ver en ze schijnen me niet te willen gelooven, als ik hun verzeker, dat het daar rustig is en geen sprake van oorlog. Ook de bevolking van de dorpjes tusschen Hoei en Luik heeft grootendeels hare woonplaatsen verlaten, terwijl pastoors en burgemeesters gevangen zijn weggevoerd. Limburgsche kloosters en het Roode Kruis. MAASTRICHT, 28 Aug. (Van onzen Maastrichtsetien correspondent.) Het Nederlandsche Roode Kruis heeft, door bemiddeling van het comité voor Heerlen en omgeving, binnen een kring van 10 K.M. om Heerlen de beschikking gekregen over 750 bedden in de volgende als noodverblijf voor de zieken en gewonden in te richten gebouwen: Sanatorium te Heerlen; Vroedvrouwenschool "Wilhelmina" te Heerlen; Klooster der Paters Minderbroeders te Heerlen; School der Fransche Zusters te Heerlerheide: School 119



7860

7865

7870

7875

7880

7885

7890

7895

7900

7905

7910

7915

120

van den H. Franciscus te Bleyerheide-Kerkrade; Seminarie Rolduc te Kerkrade; Gesticht van den H. Elisabeth te Kerkrade; Klooster der Paters Franciscanen te Oud-GrensteinKerkrade; Scholen der Religieuze Ursulinen te Kerkrade; Gesticht van het Arme Kind Jesus te Simpelveld; Damiaan instituut te Simpelveld; Huis der Paters Lazaristen te Bocholtz; Huis St. Elisabeth van de Dochters van Liefde te Bocholtz; Klooster der Paters Redemptoristen te Eys-Wit* tem; Ignatiuscollege Hulsberg te Aalbeek; Kasteel Wijnandsrade te Wijnandsrade; School der Zusters van het O. L. Vr. Klooster Miihlhausen, te Hoensbroek; Klooster der Paters Benedictijnen te Merkelbeek; Pensionaat der Zusters Franciscanessen te Brunssum; Huis Notaris Vogels te Nieuwenhagen, School der Fransche Zusters te Schaesberg, Huis dr. Cals te Schaesberg, School der religieuse Ursulinen te Eygelshoven. Bovendien heeft het Roode Kruis binnen genoemden kring de beschikking over pl.m. 21)00 ligplaatsen, waar bedden of matrassen in geval van nood kunnen worden opgeslagen. Zoo ziet men, hoe de bewoners der kloosters ook in bange tijden het edele werk van naastenliefde wenschen te beoefenen. Geen der kloosters wenscht zich aan deze heilige plichten te onttrekken. De toestand te Luik. LUIK, 29 Aug. (Van onzen oorlogscorrespondent M.) Ik ben op militair bevel terug moeten gaan naar Luik. Geen enkele krijgslist heeft mij gebaat, om tot Namen en Charleroi door te dringen. Zoo gevaarlijk en woelig als het de vorige week in Luik was, zoo rustig is het er nu. De stad is zelfs weer levendig van aanzien. Ook de groote Bazar is weer geopend. Maar de oorzaak van deze rust pleit niet voor de Duitsche manschappen. De gouverneur schijnt n.l. niet doof gebleven te zijn voor de beschuldigingen der bevolking, dat niet zij op de troepen schoot, maar deze zelf in dronkenschap het beheer over hunne wapens verloren. Daardoor moet het verbod van verkoop van alcoholhoudende dranken verklaard worden, terwijl tevens Duitsche patrouilles des nachts leden van de garde civique meekrijgen. Dit zijn werkelijk te prijzen maatregelen en geconstateerd mag worden, dat sindsdien ook werkelijk geen schot meer gevallen is. Het regent nog steeds proclamaties, die voortaan in drie talen gesteld zijn en wel te in de Duitsche taal, 2e in de Hollandsche, 3e in de Fransche. Tevens wordt dagelijks een papier aangeplakt, dat aan de eene zijde tot hoofd voert "Deutsche Kriegszeitung", aan de andere zijde "Nouvelles de la guerre", waarin de overwinningen van het Duitsche leger gunstig worden gekleurd. Over de oorlogsschatting wordt in de Hollandsche bladen nogal gediscussieerd; men weet n.l. niet, hoe deze nu juist te mdfeten betitelen, terwijl ook over de grootte der som nogal eens verschil van meening bestaat. Ik heb daarom van de betreffende proclamatie copie genomen. Zij luidt aldus: "Gemeente Luik. De burgemeester deelt aan de bevolking mede, dat het militaire gezag de provincie Luik een oorlogsbelasting heeft opgelegd van vijftig millioen francs. Deze belasting zal ten laste van de inwoners der geheele provincie worden geheven door de burgerlijke administratie op regelmatige wijze, en naar de respectieve bronnen van inkomsten worden*aangeslagen. De militaire overheid verklaart, dat de particuliere eigendom zal worden geëerbiedigd. De burgemeester G. Kleyer." Luik, 19 Aug. Van eene afzonderlijke belasting ad 10 millioen der stad Luik is geen sprake. Ofschoon verder de stad en omgeving weer, zoover in deze omstandigheden mogelijk, haar uormaal aanzien herkrijgt en heden zelfs weer voor het eerst de electrische tram van Luik naar Herstal reed, bereiden de Duitschers zich toch op alle gebeurtenissen voor en versterken zij de geheele omgeving. Langs het kar.aetl b.v. tot aan de Hollandsche grenzen toe, hebben zij overal verschansingen opgeworpen, borstweringen gemaakt, prikkeluraad gespannen, enz., terwijl achter de open vensters van de huizen aan bruggen gelegen, achter de karakteristieke graanzakken mitrailleuses zijn geplaatst. Hier en daar ligt een kleine bezetting Duitschers, en als ik zoo'n troep passeer, is juist een officier bezig zijn manschappen op luidruchtige wijze de enorme overwinningen duidelijk te maken, door hun kameraden in het Zuiden behaald. Ik hoor hem juist besluiten met de mededeeling: "Als het zoo door gaat, zijn onze troepen in een paar dagen te Parijs!" ....Als het zoo doorgaat... De bevelhebber van Namen krijgsgevangen. KB eig. (Eigen bericht). De Belgische bevelhebber van Namen is als krijgsgevangene naar Brussel gevoerd en vandaar, na et .houd, in gezelschap van eenige cöici r "Aken naar Keulen gebracht, vanwaar hij, wcliira verder zal reizen naar een igstad. De stad Namen heeft weinig. Celeden. Alleen de huizen rondom het markt* zijn licht beschadigd. 120



7925

7930

7935

7940

7945

7950

7955

7960

7965

7970

7975

7980

7985

Parijs in staat van verdediging. LONDEN, 27 Aug. (Eigen bericht.) Parus is, eek buiten zijn fortengordel, in sterken staat van tegenweer gebracht. Men bereidt zich oo langdurige belegering voor. De door de ring genomen energieke maatregelen gecehieden zonder de bevolking te alarmeeren. Zij hebben niets verontrustends en dienen alleen tot beveiliging der bevolking voor het geval de Duitschers erin mechten slagen, de Fransche linie’n door te breken. ZEEGEVECHT BIJ HELGOLAND. — BRITSCHE OVERWINNING. LONDEN, 2S Aug. (Reuter.) Docr het Pers* bureau is het volgende communiqué verspreid: Hed"enmorgen is een operatie van eeni? bc. Ling uitsevcerd in de baai van Helgcland. Een sterke afdeeling torpcdchoct;agers. ondersteund door lichte en gepantserde kruisers, en in samenwerking met onderzeebocten, onder* rag ecet aanval van Duitsche kruisers en lor* pedofcoctjagers, die de toegangen tot de Duitsche kust bewaakten. De berichten, bij de Admiraliteit tot nogtce ingekomen, geven aanwijzingen, dat de ent* meeting gelukkig en voordeelig is geweest. De Britsche jagers kwamen in scherpe betmet de Duitsche. De Britsche jagers kwamen in goede orde terug. Er zou er geen ét’n gezonken zijn. Twee Duitsche torpedebootja. gers zijn gezonken en een groot aantal beschadig Britsche lichte en beschermde kruisers vielefl de Duitsche kruisers aan. Het eerste eskader lichte kruisers bracht, zonder zelï "jroote averij op te loopen, den Duit* schen kruiser "Mainz" tot zinken, en het eerste eikader beschermde kruisers deed een Duitschen kruiser van L in zinken. Een andere kruiser verdween in den mist, — het schip was in vlammen gehuld en scheen het zinken. Alle aangevallen Duitsche kruisers wer* den ook vers!.: Het Britsche eskader beschermde kruisersent. kwam gelukkig zonder averij aan de bedreigingen van onderzeeërs en drijvende mijnen. Het eskader lichte kruisers had g-en verlies, de lichte kruiser "Amethyst": en de t:r- Laertes" zijn beschadigd. ip heelt belangrijke averij pen. De verüezcr. aan mensch.nlevens meeten ne belangrijk zijn De openbare meening bewerkt. LONDEN, 2S Aug. (Reuter.) Minister Asquith heelt den volgenden brief gericht aan de LordmayOrs van Lenden, Dublin en Cardiff en den Lord Provoost van Ecunburg: :"Het oogenblik is gekomen om de openbare meening te organiseeren in het grootste conflict, waarin ons votk ooit betrokken is geweest. Ik stel daarom voor, dat er zonder uitstel meetings zullen worden gehouden in ieder district van het Vereenigd Koninkrijk, om daar de rechtvaardigheid van onze zaak uiToen te zetten en iedereen erop te wijzen, dat het noodig is, dat hij zijn plicht doet. Ik verklaar mijzelf bereid, voor zoover mijn andere plichten het tcelaten, mede te helpen en mijn medeburgers toe te spreken. Uw steden hebben het recht te ween, dat zij kunnen rekenen op de medewerking van de leiders van iedere georganiseerde afdeeling der politieke partijen. << Wanneer Asquith naar Dublin mocht zijnt zal dit de eerste maal zijn, dat een Britsen minister in zijn officieele Qualiteit naar de lersche hoofdstad komt ten einde daar de zaak van het Vereenigd Koninkrijk te bepleiten tegenover een buitenlandschen vijand. Gevolgen van den oorlog voor Engeland. BERLIJN, 28 Aug. (Eigen .bericht.) Het Engelsche financieele blad "the Economist* protesteert tegen Gr e y’s uitlating, dat uit oeconcmisch standpunt de oorlog aan Engeland geen nadeel zou berokkenen. Het blad merkt ep, dat een vierde van den handel aan Oosten Noordzee wordt gedreven, dat de uitvoer naar Duitschland in 1913 was 1220 miHioen mark en dat de samenwerking met Duitsch en Fransch kapitaal voorloopig geëindigd zal zijn. ook in Noord- en Zuid-Amerika, in China en Japan is de tcesjand abnormaal. Het blad voorziet groote werkloosheid, verwarring in financieele zaken en groote stagnatie in de industrie. De Duitschers in den Kongo. LONDEN, 28 Aug. (Reuter.) Een telecram uit Libreville (hoofdstad van Fransch Kongo) meldt, dat de Duitschers een aanval hebben gedaan op Belgisch Kongo. De Belgische regeering heeft maatregelen tot verdediging genomen in overleg met de Engel, sche ' hun regeering en aan Frankrijk daarvan bc* richt’; gezonden. Von Böhm Bawerk. † WEENEN, 23 Aug. (W.8.) Ven Böhm Ba. werk, presidtïnt van de Akademie van 121


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 Wetenschappen en cud-minister van Financiën, is he. den overle-drn.

7990

7995

8000

8005

8010

8015

8020

8025

8030

8035

8040

8045

8050

Indiërs naar Frankrijk. LONDEN, 23 Aug. (Reuter.) In het Hoogerhuis kondigde Kitchener aan. dat weldra 'versterkingen naar het vasteland zullen cezee "den worden. De regeering heeft besloten het leger in’ Frankrijk te "/ersterken door troepen uit Indië. Ieder verlies van ons leger in Frankrijk, voegde Kitchener erbij, wordt onmiddellijk aangevuld. 12.003 man staan tot dit doel gereed. Crew, de staatssecretaris voor Indië, verzekerde, dat het loyaal enthusiasme, thans od te merken in alle klassen in Indië, voor eengoed deel was te danken aan den wensch. dat de Indische soldaten zich zcuden kunnen voegen tij hun Britsche kameraden in Frankrijk, en dat Indië zou teleurgesteld zi-n, indien het werd verhinderd zijn contingent te zenden. Niettegenstaande dit bercep op het Indische leger, zou de kolonie ten volle verzekerd zijn tegen aanvallen van buiten, terwijl de in Indis door den Britschen tegenweer tegen den nietuitgelckten aanval op de verbondenen gewekte geestdrift binnenlandsche moeilijkheden in Indie ondenkbaar maakte. Na den Dood des Pausen. Het a.s. Conclave. ROME, 29 Aug. (Speciale dienst van Stefani.) De apostolische ceremoniarius mgr. Damico deelde aan de kardinalen mede, dat op 31 Aug. in de Paulinische zaal van het Vaticaan Z.Em. kardinaal Ferrata een plechtige H. Mis van den H. Geest zou opdragen. Daarna zal de "oratio" plaats hebben de "eligende summo Pontifice" (voor het kiezen van den Paus). Op denzelfden dag om vijf uur, zullen de kardinalen in dezelfde zaal bijeenkomen en voorafgegaan door het kruis en onder het zingen van het "Veni Creator" het Conclave binnengaan. Heden zijn vele Italiaansche kardinalen aangekomen. Er zijn er thans 57. De "Giornale d’Italia" verneemt, dat tot biechtvader van de congregatie van kardinalen is benoemd pater Ojetti S. j. ROME, 29 Aug. (Speciale dienst van Stefani.) Volgens de "Giornale d’Italia " heeft de meerderheid van Kardinalen zich er tegen ver* zet, dat de verkiezing van den Paus percomprcmissum zou geschieden. Hetzelfde blad en ook de "Tribuna" gelooven, dat het Conclare van langen duur zal zijn. Requiem-Mis voor wijlen paus Pius X. ROME, 28 Aug. (Speciale dienst van Stefani). Bij den lijkdienst in de Sixtijnsche kapel, voor de zielerust van Pius X, waren aanwezig vieren-veertig kardinalen, het corps diplomatique bij den H. Stoel, de malthezer-ridders, de Romeinsche adel, prelaten en afgevaardigden van godsdienstige inrichtingen. De H. Mis werd opgedragen door kardinaal Vincenzo Vanutelli, de absoute werd gegeven door dejkardinalen Agliardi, Cassetta, De Lai, Falconió en Vincenzo Vanutelli. Onder leiding van Perosi werd uitgevoerd de Requiem-mis, welke door den maestro werd gecomponeerd bij gelegenheid van den dood van Leo XIII. ROME, 23 Aug. (Speciale dienst van Stefani). Zeer vele uitnoodigingen waren voor den lijkdienst in de Sixtijnsche kapel gezonden, vooral aan den Romeinschen adel en aan verscheidene kloosters. In de Hertogszaal en de koningszaal, waar de kardinalen en de diplomaten moesten passeeren, werden de eerbewijzen gebracht door de Zwiterssche en Palatijnsche garde. Het corps diplomatique was voItallig aanwezig. Begeleid door Zwitsersche gardes kwamen de kardinalen de Sixtijnsche kapel binnen en namen plaats in afzonderlijke gestoelten vóór de katafalk, welke in het midden der kapel was opgericht. Op de katafalk lag de tiaar, er om heen brandden tallooze waskaarsen. Aan de vier kanten waren in het Latijn epigrammen aangebracht ter nagedachtenis van wijlen Z. H. Pius X. Rondom de katafalk stonden vier edelwachten in groot uniform. Men zie verder voor den Oorlogstoestand het Tweede Blad en de Laatste Berichten. Amsterdam, 29 Aug. 1914. BUITENLAND. EEN MERKWAARDIGE PROFETIE. Bij groote oorlogen plegen legio profetieën voor den dag te komen; maar haar aantal staat doorgaans in omgekeerde rede tot hare betrouwbaarheid. Zoo hoort men thans van voorzeggingen van den Eerbiedwaardigen den Bosco, van den zaligen pastoor van Ars en van wie al niet, allerlei voorspellingen, waarvan men vroeger nooit gehoord heeft. Ean voorzegging echter, reeds in het jaar 1854 gepubliceerd omtrent het toekomstig lot van Polen, schijnt ons althans merkwaar dig genoeg om heden nog eens te wordenafgedrukt. Want hoe weinig waarde men j ook moge hechten aan het manifest van den Czaar, dat de herstelling van Polen belooft, 'chót "zal wel ïïieeïand ontkennen, dat

122



8055

8060

8065

8070

8075

8080

8085

8090

8095

8100

8105

8110

8115

inderdaad Polen’s herstel, ook tegen Ruslands wiiien in, tot de mogelijkheden behoor,t wier verwezenlijking uit de huidige wereldworsteling zou kunnen volgen. Ziehier dan den brief, welke in het jaar 1854 eerst door de "CiviIta Cattolica" werd openbaar gemaakt en daarna in vele andere tijdschriften de ronde deed; hij werd gepubliceerd als door den Poolschen Jezuïet pater Gregorius Felkierzamb geschreven aan een Lyonschen priester en bevat het relaas eener verschijning van den toen pas door Pius IX — 5 Juli 1853 — zalig verklaarden Poolschen martelaar Andreas Bobola S. J., door de schismatieken 16 Mci 1657 te Perezdyl bij Pinsk op de wreedste wijze ter dood gebracht. Wij ontleenen de vertaling aan "De Katholiek", deel 26 (jaarg. 1854) blz. 315 v. "In het jaar 1819 leefde in de hoofdstad van Lithuanië zekere Pater Dominicaan met name Korzéniecki. Hij was een heilig pri ester en beroemd redenaar. Met onvermoeide ijver hield hij den strijd vol tegen de dwalingen van het Grieksche schisma, niet enkel op den kansel maar ook in geleerde geschriften, die hem weldra van wege de Russische regeering het verbod op den hals haalden van te preeken, eenig geschrift uit te geven, ja, zelfs biecht te hooren; dit alles op straf van verbanning naar Siberië. "Zoo goed als gevangen in zijn klooster te Wilna, en tot eenzaamheid en een werkeloos leven in zijn cel gedoemd, sleet hij zijne dagen in het drukkend gevoel van diepe Smart, omdat hij niet als vroeger kon arbeiden ter eere Gods aan het heil zijner broeders. "In een dier oogenblikken, waarin het leed met groote kracht zijn ziel doorwoelde—ik kan mij den dag en ook de maand niet meer te binnen brengen, doch het was in het jaar 1819 — opende hij des avonds omstreeks negen of tien uur het raam van zijn klein vertrek, hief toen de oogen ten hemel en stortte uit de volheid van zijn gemoed een gebed tot den Zaligen Bobola, voor wien hij van zijne kindsheid af een bijzondere devotie koesterde, hoewel deze bloedgetuige van Janow destijds door de Kerk nog niet tot de eer der aItaren was verheven. De inhoud zijner bede was nagenoeg de volgende: "Gelukzalige Bobola, roemrijke martelaar, ach, hoevele jaren zijn nu reeds verloopen, sinds gij de wederopstanding van ons rampzalig Polen hebt voorzegd! Wanneer toch zal uw voorspelling vervuld worden? Beter nog dan aan mij, is het aan U bekend, hoe bitteren haat de scheurmakers ons heilig geloof toedragen. Die doodsvijanden der Katholieke Kerk, gij weet het, zijn thans onze overheerschers, en’ hun voornaamste toeleg is, onze dierbare natie, waartoe ook gij behoordet, tot ongeloof en scheuring te verleiden. Heilige martelaar, bij het vermogen, hetwelk gij in den hemel bezit, ach. duld niet, dat zulk een smaad kome over uw vaderland, over den bodem, dien gij bewoont hebt. Welaan, bid, verwerf, dat de Almacht, de oneindige Goedertierenheid toch eindelijk zich erbarme over de arme Polen! Dat God hen bevrijde van het juk der vreemde overheerschers. "Dat Polen vrij in de belijdenis van den godsdienst onzer vaderen, vrij ook om zijne verdeelde volken te hereenigen, nog eenmaal, als in de dagen der Jagellonen, een zelfstandig rijk uitmake, een rijk, dat waarachtig orthodox is en den Heer Jesus in waarheid onderdanig." Het was diep in den nacht geworden, toen Korzeniecki zijn gebed eindigde. Hij sloot het raamvenster en zou zich te bed begeven. Maar zie, toen hij zich omkeert, staat in 't midden van zijn cel een man van eerwaardige gestalte en spreekt hem toe: "Ik, Pater Korzeniecki, ik ben, dien gij daareven in uw gebed hebt aangeroepen. Doe uw raam nog eens open, en gij zult dingen zien, die gij voorheen nimmer zaagt". Sidderend voldeed de Dominicaan aan h.et bevel, en hoe groot was zijne verbazing, toen hij niet meer den engen kloostertuin zag met den omheinden muur, maar uitgestrekte, onmetelijke vlakten, die tot den gezichteinder voortliepen. "De vlakte, welke gij vosr u hebt", hervatte nu Bobola, "is het gebied van Pinsk, waar ik de eer had voor het geloof aan den Heer den marteldood te sterven. Doch sla den blik nog ééns naar buiten, en dan zult gij leeren kennen, wat gij zoo vurig begeerdet te weten." De Pater voldeed aan dit bevel, en nu was het veld met ontelbare heirlegers overdekt. Russen, Turken, Franschen, Engelschen, Oostenrijkers, Pruisen en nog andere volken, die hij niet wist te onderscheiden, streden daar met eene verwoedheid, waarvan in de bloedigste oorlogen geen voorbeeld is. Korzeniecki wist niet, wat dat alles beteekende, totdat de zalige Bobola het hem verklaarde: "Wanneer na den oorlog, die u daar in een tafereel geopenbaard is vrede zal komen, zal Polen hersteld wezen, en mij zal men als patroon er van eeren". Deze woorden vervulden Korzeniecki’s ziel met vreugde. Hij riep uit: "Maar hoe zal ik 123



8120

8125

8130

8135

8140

8145

8150

8155

8160

8165

8170

8175

8180

weten, mijn heilige Schutspatroon, dat dit visioen niet het spel is mijner verbeelding en dat uw bezoek en uwe profetie niet louter droomen zijn?" Op deze vraag vatte Bobola nog eenmaal het woord op en zeide: "Ik verzeker u de echtheid, het visioen is waar, et heeft grond. Stiptelijk zal alles vervuld worden, wat ik uheb aangekondgd. Begeef u thans ter ruste. Ik zal, terbe vestiging van hetgeen gij gehoord en gezien hebt, het merkteeken van mijn hand op uw schrijftafel achterlaten." Dit zeggende raakte de hemeling de tafel aan en was op het zelfde oogenblik verdwenen. De vrome kloosterling bleef geruimen tijd als zonder bewustzijn. Eindelijk tot zich zelven gekomen, stortte hij het overstelpte hart voor God en Zijnen hemelschen vriend in dankzegging uit voor de vertroosting, welke hem in dezen gelukzaligen nacht geschonken was. Toen naderde hij zijne tafel, waar de rechterhand van den heiligen martelaar in het hout stond gedrukt; menigmalen kustte hij dit heilig teeken en begaf zich eindelijk ter rust. Zooras was hij des morgens niet ontwaakt, of hij begaf zich weder naar zijn schrijftafel, om zich te vergewissen, dat het wondermerk er nog was. Toen hem dit gebleken was en de indruk nog even duidelijk in het hout was waar te nemen, was hem geen twijfel meer mogelijk, hij was er van overtuigd, dat de verschijning, welke zijn moed was komen verlevendigen en zijn hart verblijden, wel degelijk hemelsch was. Hij riep daarom alle Paters en broeders van roeklooster naar zijne cel en verhaalde, welke gunst hem was ten deel gevallen, Een ieder bezag en onderzocht nu het merkteeken, dat door den gelukzalige ter bevestiging van de waarheid zijner verschijning was achtergelaten. Daar Pater Korzeniecki zeer vriendschappelijk"" met de Jezuïeten verkeerde, wiide hij deze troostrijke gebeurtenis hun niet verborgen houden. Zelf deelde hij ze mede aan de ordeleden van het groote College te Poiosk, waartoe ik destijds behoorde, en in een uur van algemeene ontspanning heb ik met eigen ooren het uitvoerig verhaal vernomen van al hetgeen hier schriftelijk door mij is opgeteekend". Nizza, den 13e April 1854. GREGORIO FELKIERZAMB. Men mag over deze profeten denken wat men wil. Maar zeker verdient zij niet met een minachtend schouderophalen en een spottend lachje van de hand gezet te worden. De gelukzalige Andreas Bobola S.J. onderstond den 23en Mei 1657 een allerwreedaardigste marteldood. Zijn lichaam werd later onbedorven teruggevonden en verspreidde een allerzoetsten geur. Hij werd door Pius IX z.g. onder het getal der Gelukzaligen gesteld. Blijkens de dateering 13 April 1854, gaf de pas uitgebroken Krimoorlog, die Polen’s hoop had doen herleven, destijds aanleiding tot de openbaarmaking. Engelschen, Franschen, Turken en Russen waren sinds 27 Maart in oorlog. Zooals men weet, bleef de Krimoorlog tot deze natiën beperkt. Pruisen en Oostenrijk zijn er buiten gebleven. Op dit oogenblik zijn echter ook de overige bovengenoemde volken reeds in oorlog, de Turken alleen uitgezonderd. Maar heelang zal Turkije den vrede nog bewaren, vooral wanneer zijn aartsvijand Rusland in het nadeel zou komen. GEMENGDE BERICHTEN. De onzijdigheid van Nederland. Aan de "Köln. Volksz." wordt door een Duitscher, die de laatste weken ons land bereisde, geschreven: "De Hollanders zijn in weerwil van alle antipathieën, die zij tegen ons hebben, ons niet vijandig gezind. Men moet de Hollanders niet op éèn lijn stellen met de Belgen, die reeds lang vóór het uitbreken van den oorlog met de Franschen gemeene zaak maakten. De Belgen wilden hun neutraliteit niet tegen Frankrijk wel tegen Duitschland verdedigen. De Hollan-, ders daarentegen zouden zich bij het schenden van hun onafhankelijkheid met dezelfde kracht tegen Engeland als tegen Duitschland keeren; dat is inderdaad neutraal en geeft ook aanspraak op eerbiediging der Hollandsche neutraliteit. "Ook hebben de Hollanders aan hun wil, om neutraal en onafhankelijk te blijven, uitdrukking gegeven door een weluitgerust leger op de been te houden. Op mijn reis door Holland heb ik vele Hollandsche officieren ontmoet, van wier houding ik niet genoeg lof kan vertellen. BINNENLAND. Amsterdam, 29 Augustus. NEDERLAND EN DE SCHEEPVAART. De "Oranje Nassau", van denKon.West- I ndischen Maildienst, is gisteren hier aangekomen. Te Havre is de mailbootjopgehouden door de Fransche havenpolitie, die 4 Duitscher aan; boord vond, die zij gevangen nam, ondanks het protest van den Nederlandschen consul, welke meende dat de passagiers zich op Hollandschen grond bevonden en dus vrij waren, te gaan waar het schip hen bracht. Deze opinie werd door de Fransche autoriteiten niet gedeeld. Zij plaatsten zich op het standpunt, dat iedere Duitscher soldaat is en dus een vijand. Bevond deze zich op neutraal terrein, dan moet hij daar geïnterneerd blijven. Zoo er gevaar bestaat van doorreizen naar het Duitsche leger, dan mag hij worden aangehouden en mag hem het oorlogvoeren worden 124



8190

8195

8200

8205

8210

8215

8220

8225

8230

8235

8240

8245

125

belet. Er is ook van onzijdig standpunt voor deze opinie veel te zeggen en de kapitein van de "Oranje Nassau" vond het bovendien raadzaam om te zwichten voor de 24 gewapenden, die aan boord kwamen en dientengevolge liet hij zijn 4 Duitsche passagiers los. Gevolg hiervan zal nu wel zijn, dat Duitschers niet meer op een neutraal schip kunnen worden toegelaten, indien dit ten minste gaat in de richting van Duitschland. Een andere quaestie bespreekt de "Daily Cronicle", n.l. de vraag of Engeland niet alles moet doen om den machtigsten neutralen staat; Noord-Amerika te vriend te houden door’ zijn schepen met graan ongehinderd naar Nederland te laten varen, indien dat graan alleen voor Nederland bestemd is. In dat geval behoort het onder de voorwaardelijke contrabande en mag van buitmaking geen sprake zijn, daar Noord-Amerika zich daartegen ongetwijfeld krachtig zou verzetten, wat tot groote en nuttelooze moeilijkheden aanleiding zou kunnen geven. Indien Nederland te goeder trouw verzekert, desnoods waarborgt, dat via Rotterdam geen Amerikaanscii of Canadeesch graan naar Duitschland zal worden verzonden, dan behoort Engeland de vaart op Nederland niet te bemoeielijken. Het blad dringt aan op een spoedige beslissing in deze en op een besliste instructie der Engelsche admiraliteit, daar het behandelen dezer zaak op zee niet aan de bevelhebbers der schepen mag worden overgelaten, die het gewicht hunner handelingen wel eens niet zouden kunnen inzien. Wij vestigen inmiddels de aandacht erop, dat deze zaak blijkbaar reeds door de neutrale mogendheden onder de oogen wordt gezien. Graan voor Duitschland zou, in de gegeven omstandigheden, contrabande kunnen zijn. Maar de quaestie schijnt voorhands slechts van academische waarde. Er moet n.l. in ons land nog zooveel graan (bedoeld is: tarwe) worden ingevoerd, dat er voor overlading naar elders nog in geen afzienbaren tijd sprake zou kunnen zijn en de Nederlandsche Regeering gerechtigd is, in geval er plan voor doorzending zou bestaan, de lading te confisqueeren. Maar toovendièn .vestigen wij de aandacht op een met medewerking van de Duitsche Regeering, en waarschijnlijk op haar verzoek, in het buitenland verspreide bericht, dat ook wij gister plaatsten, luidende: "Er is in Duitschland een overvloed van voedingsmiddelen. Duitschland is beter verzorgd dan welke staat ook. De laatste statistieken wijzen op een meerderen invoer dan uitvoer aan tarwe op een verhouding van 320 Duitschland tegen 939 Engeland. Duitschland voert sedert jaren in groote hoeveelheid rogge naar het buitenland. Terwijl Duitschland voor meer dan 80 millioen mark aan rogge’ kan u.tvoeren, kan Rusland dit slechts doen voor een waarde van 50 millioen. Duitschland voerde uit voor 65 millioen mark meel, terwijl Engeland voor meer dan 100 millioen mark moet invoeren. Geen land ter wereld heeft zulke reservevoedingsmiddelen als Duitschland. De aardappeloogst was meer dan 54 millioen ton: die van Rusland slechts 35 millioen ton, van Frankrijk slechts 15 en van Engeland nog geen 3 millioen ton." "Tn dit bericht is de "tarwe-bewêging" wel zorgvuldig uitgeschakeld, maar in een land waarin men zoo opgeeft van sijn overvloed aan voedingsmiddelen, behoeft aan geen invoer van nog meer te worden gedacht en behoeft men er allerminst een neutralen staat om lastig te vallen, die zelf moeite heeft om rond e komen. STEUN AAN BELGISCHE VLUCHTELINGEN, Men schrijft ons uit 's Hertogenbcsch, dato 28 Aug.: Op initiatief van mr. dr. A. v, Rijc k e - vors el hee.t zich hier ter slede een comitgevonnd, dat zich ten doel stelt steun te verleenen aan Belgische vluchtelingen, die naar ons land komen. Dit comité is samengesteld als volgt: beschermheer jhr. v. d. Deies de Willebois, burgemeester; cere-voorzitter J. Do* nij, consul van België; voorzatter mr. dr. A.’ Van 'Rijckevorset; leden: M. Azjjnman, mevr. van Baar—van Meerwijk, mevr. Bolsius, mevrouw Caland—van Bommel, mevr. Donij—v. Lanschct, mevr. I-’riedrichs— de Booy, mevr.; Gorissen, mevr. Kerssenrnaekers, mevr. van; LanschctLaghase de Loc’ul, mej. v- Miert,: mevr. v. d. Mortel—de la Couit, mevr. Fr. mrvr. v. d. Voort—Stcrm, mevr. van Rijcke-; vorsel—de Bieberstein, mevr. Van Rijckevorsel i— Serraris, mevr. Sluyter, mevr. P. Sweens— Meuwese, mevr. Constant—Tilman en mevr. G. van Zinnincq Bergmann—van Stratum. Dit comité hield heden een vergadering in: hotel -Central*-. De voorzitter, mr. dr. van! Rijckevorsel stelde in zijn openingswoord in! het licht, dat dit comité eigenlijk geen subcomité is van het centraal Nederlandsch Comité tot verschaffing van sleun aan Belgische vluchtelingen, dat zich te’ Amsterdam heeft geconstitueerd, dcch dat het in overleg met dit centraal comité gelden en goederen, zooals kleeren, inzamelt in naam van het centraal comité, doch met recht om het geïnde hier ter slede te besteden. Belangrijke gitten zijn reeds toegezegd, waarvan de eerste door Mgr. Van de Ven, ten bedrage van / 300. Het klooster Marienburg in de Postelstraat stelde een dertigtal bedden jn het klooster disponibei, waar; gratis logies zal worden versheid aan vrouwen en kinderen, die Belgische 125



vluchtelingen zijn,: terwijl zij voor een zeer klein bedragje dezen ook voorzien van voeding.

zullen

8265

Dr. E. Cordewener werd benoemd tot se-, cretaris van het comité, mevr. mr. dr. A. van Rijckevorsel tot penningmeesteres, mevr. Suij-! ling tot magazijnmeesteres. Besloten werd aan Maastricht een twintig-, tal vluchtelingen te vragen, die hier onderdak zullen krijgen en voor wie ook getracht zal worden werk te vinden. De bedoeling is alleen steun te verschaften aan Belgische onderdanen. Hollanders, die lang in België hebben gewoond, kunnen zich echter ook aanmelden om steun De gelden zullen neet door een collecte langs de huizen of door middel, van inteekenlijsten bijeengebracht worden, doch meer langs particulieren weg en door middet van de pers. De heer Gorissan, inspecteur der S.S., zal aan de Maatschappij tot: Exploitatie’ van S.S. vrij vervoer vragen per spoor voor deze vluchtelingen. Indien er overvloed komt van toegezonden kleeren ten behoeve der vluchtelingen, zullen deze kleeren niet opgestapeld worden, doch zal het overvloedige ter beschikking worden gesteld’ van het centraal comité te Amsterdam.

8270

STEENKOLENINVOER. Duitschland heeft steenkolenuitvoer naar Nederland slechts voor enkele afzonderlijke ladingen, waarvoor verlof moet zijn gekregen, toegestaan, zoodat van onbeperkten uitvoer geen sprake is.

8255

8260

MINISTERRAAD. De Ministerraad hield gisteren en heden een buitengewone vergadering. 8275

8280

8285

8290

8295

8300

HOFBERICHT. Het Huis Ten Bosch wordt in gereedheid gebracht voor een eventueel verblijf van het Hof aldaar in September. De Duitsche gezant heeft gisteren een bezoek gebracht aan het interneeringsdepöt te Alkmaar. De minister van oorlog bezocht gisteren het, infanteriedepot te Alkmaar en woonde aldaar de oefeningen bij. OOSTENRIJKSCHE REIZIGERS. De Oostenrijk-Hongaarsche gezant baron Von Giskra vertrok hedenochtend van 's Gravenhage naar Vlissingen, ten einde in die haven tegen-, woordig te zijn bij de aankomst uit Engeland van een 100-tal Oostenrijksche dames, die over ons land en Duitschland naar haar vaderland terugkeeren en aan wie bij haar doortocht faciliteiten en bijstand van het gezantschap verleend worden. INTERNEERINGSDEPOT VAN PAARDEN. Te Haarlem zijn in de gebouwen van de werf Ccnrad 41 paarden gestald van geïnterneerde militiren. LUIK—MAASTRICHT De minister van Waterstaat deelt in <*€ "St.-Ct." mede, dat het kanaal van Luik naar Maastricht en de Zuid-Willemsvaart van Maas-’ tricht naar 's Hertogenbosch weder kunnen: worden bevaren. BELGISCHE DESERTEURS. Het consulaat-generaal van België bericht, dat in opdracht van den Belgischen Minister van Buitenlandsche Zaken er aan herinnerd wordt, dat bij de wet van 4 Augustus amnestie verleend wordt aan deserteurs, die weer in het Belgisch leger treden; de uiterste datum, waarop zulks geschieden kan, is 4 September.

8305

STEENKOLEN. Naar "Het Vad." van zeer bevoegde zijde verneemt, zijn de 100 waggons steenkolen, welke thans dagelijks uit Duitschland in ons land worden ingevoerd, uitsluitend bestemd v,oor de spoorwegen.

8310

Vliegmachine waargenomen. Men seint ons uit Oostburg: Omstreeks halftwee werd gister een vliegmachine boven een gedeelte van het land van Cadzand waargenomen. Deze vloog te hoog om te onderscheiden tot welke nationaliteit ze behoorde. Zij verwijderde zich in de richting van België.

8315

Levensmiddelenvervalsching in verband met den oorlog. 126



8320

8325

8330

8335

8340

8345

8350

8355

8360

8365

8370

8375

8380

In het "Maandblad tegen de Vervalschingeiu schrijven dr. Van Hamel Roes en Harmsens het v.clgende: In deze verschrikkelijke tijden, waarin bij de menschheid helaas het dierlijke element hoogtii viert, achten wij het onzen plicht te wijzen op een niet veel minder afschuwelijk verschijnsel bij niet met de wapens strijdende persenen, namelijk het eventueel misbruik maken van de omstandigheden, om zich — óók ten keste van tal. van -behoeftigen .— op onrechtmatige wiize te bevoordeelen. Wij bedoelden in het bijzonder de vervalsching of vermindering van waardevolle bestanddeeien van die levensmiddelen, welke door de droevige tijdsomstandigheden tijdelijk gestegen zijn, en door de zoo prijzenswaardige maatregelen onzer Regeering te2en billijke noteringen verkecht moeten worden. Waar derhalve de winst betrekkelijk klein of in iedsr geval niet onrechtmatig groot mag zijn, daar is helaas te onderstellen, dat gewe* tenlooze personen het zullen trachten te vin* den hetzij in een vermindering der c.ualit-ü. of in een loonende en verzwegen vermenging neet minderwaardige bestanddeelen. Overtuigd van de noodzakelijkheid, dat vooral in deze ernstige tijden ieder naar zijn krachten behcort bij te dragen, om de goede erde van zaken te steunen, stelt de Redactie van het "Maandblad-, zoclang deze noodtoestand bestaan zal, ieder in de gelegenheid, om zich deer kosteloos chemisch onderzoek — voor eigen zekerheid — te overtuigen van de hoedanigheid der waren, welke van overheidswege tegen de daarvoor vastgestelde prijzen verkecht moeten worden. De koopers behooren slechts den naam van den verkooper en den aard der waren, met hun adres, op te geven aan het Bureau der Redactie:, Keizersgracht SCO, Amsterdam, waarna van harentwege de monsters gekocht en onderzocht worden. Het spreekt van zelf, dat alben bij twijfel aan de deugdelijkheid der waren deze opgave behoort (e geschieden, ten einde onnoodig werk te voorkomen. Indien opzetieliike vervalschingen geconstateerd worden, zullen deze m?t de namen der fabrikanten of leveranciers in het jMaandbL.di gepubliceerd werden. Mr. Theodore Borret, privaat-docent voor het Notariaat en Fiscaal Recht aan de Universiteit van Amsterdam, zal zijne colleges ter opleiding voor de notarieele examens heropenen op den len Oct. a. s. Belanghebbenden kunnen zich aanmelden bij den pedel of 10—4 uur, Heerengracht 436, (schriftelijk Commelinstraat 35). Wee den overwonnene! Wat Frankrijk door den oorlog van 1870 verloor, zal niet in de schaduw kunnen staan van het nadeel, dat bij het einde van dezen titanenstrijd de overwonnene, wie hij ook zij, zal ondergaan. Het spreekt van zelf, dat de verliezende, het grootste aantal gesneuvelden zal te boeken hebben. Volgens de opgave van den Duitschen generalen staf, waarmee die van dr. Engel, directeur van het statistisch bureau te Berlijn ongeveer overeenkomt, verloor het Duitsche leger tijdens den oorlog van 1870, 40,890 aan gesneuvelden, terwil gewond werden 88.488 manschappen. De verliezen, door de Franschen geleden, waren veel aanzienlijker. G. Hanotaux deelt daarover in zijn "Histoire de la France Contemporaine" de volgende cijfers mee: Volgens een berekening, die, naar hij zegt, zeker verre beneden de werkelijkheid is, zouden er in de Fransche legers 139.000 dooden en 143.000 gewonden geweest zijn, terwijl bovendien wegens verschillende ziekten 339.421 man in de hospitalen verpleegd zijn. Men kan zich deze hooge cijfers aan den kant der Franschen verklaren, wanneer men bedenkt, dat b.v. te Wörth een vijfde der strijders sneuvelde. Te Metz had men, vóór de capitulatie, van een effectief van 168.000 man verloren: 25 generaals, 2.099 officieren en 40.339 soldaten, samen 42.463 dooden, meer dan een vierde van het geheel. De in Zwitserland opgesloten Hollanders. Aan de moeilijke reis door Duitschland ging — zooals men zal begrijpen — een angstig en kommervol verblijf vooraf. Zij, die zich voor geruimen tijd in de bekendste Zwitsersche Kurorten hadden opgesloten, waren aangewezen op het verzilveren hunner reiswissels. Die bron van inkomsten zagen zij nu eensklaps afgesloten en zich gedwongen tot groote beperking in hunne uitgaven, te leenen van met specie gezegende landgenooten en crediet te vragen aan de hoteliers, die in 't algemeen daarvoor wel te vinden waren. Te Kandersteg zagen de aldaar vertoevende Hollanders zich genoodzaakt, een onderkomen te zoeken in 't Schweitzer Hof, de eenige inrichting, waarvan de beheerder geneigd bleek de bijna-dakloozen op te nemen en te verzorgen. Op allerlei manieren reageerden de slachtoffers van den oorlog, toen een ieder duidelijk den neteligen toestand besefte en geen middel kende, om er uit te komen. De twijfel aan een mogelijke verlossing werd nog verhoogd door het hierboven aangeduid geldgebrek, dat talrijke gegoeden momenteel tot den bedelstaf bracht. Men zag zich nu 127



8390

opeens geplaatst voor het schrikbeeld: geen geld, geen wijn, sigaren of andere versnaperingen, misschien zelfs geen eten, Was het mannelijk deel somwijlen van meening, dat in deze bange tijden een glas bier, wijn of cognac de aangewezen medicamenten mochten heeten, om den verloren moed te herwinnen, de wederhelft voerde daartegen aan, dat men zich in nood moest beperken tot de allernoodzakelijkste levensbehoeften; alles wat daarbuiten lag, diende onder de weeldeartikelen te worden gerangschikt. Ook het ondernemen van bergtoeren werd in die dagen van spannend afwachten door velen achterwege gelaten en zij, die voor een tochtje wel te vinden waren, werden voor roekeloozen en onbegrijpelijke optimisten uitgemaakt..

8395

De Russen in Oost-Pruisen. RIGA, 28 Augustus. (Reuter.) Het regelmatig postverkeer met de steden in OostPruisen, welke door het Russische leger zijn bezet, is hersteld, o.a. met Insterburg. Postpakketten uit deze steden aangekomen, waren voorzien van Russische postzegels.

8385

8400

8405

8410

8415

8420

8425

8430

8435

DUITSCHE OVERWINNINGSBERICHTEN. BERLIJN, 28 Aug. (W. B.) De groote generale staf meldt uit het groote hoofdkwartier: Het Engelsche leger, waarbij zich drie Fransche terfitoriaal-divisies hadden aangesloten, is ten Noorden van Saint-Quentin volkomen verslagen. Het bevindt zich in vollen terugtocht op Saint- Quentin. Verscheidene duizenden gevangenen, zeven veldbatterijen en een zware batterij vielen in onze handen. Ten Z. O. van Mezières zijn onze troepen in voortdurende gevechten over een breed front de Maas overgetrokken. Onze linkervleugel heeft na een gevecht van negen dagen in de bergen de Fransche bergtroepen ten Oosten van Epinai teruggedreven en trekt verder zegevierend voort. De Burgemeester van Brussel heeft aan den Duitschen commandant medegedeeld, dat de Fransche regeering aan de Belgische verklaarde, haar onmogelijk ergens bij een c-fc’ensieve beweging te kunnen steunen, daar zij zelve geheel en al gedwongen was tot het aannemen eener verdedigende houding. Het Fransche socialistische patriotisme. PARIJS, 28 Aug. (Reuter). De socialistische partij in Frankrijk heeft een manifest gepubliceerd, waaruit het meest vurige patriotisme spreekt en waarin verklaard wordt, dat de socialistische ministers zullen trachten een algemeene gewapende volksbeweging te bewerken, teneinde te bewijzen, dat de democratie besloten is te strijden tot het uiterste, overtuigd als zij is, dat er niet enkel gestreden wordt voor het land, maar ook voor de vrijheid, de beschaving, en voor den eerbied voor de wetten, voor den vooruitgang en de menschheid. Laatste Berichten. DE RUSSEN IN OOST-PRUISEN VERSLAGEN. BERLIJN, 29 Aug. (W. B.) De groote generale taf meldt: "Onze troepen in Pruisen, onder bevel van generaal Von Hindenburg, hebben de van Narew opdringende Russische legermacht ter sterkte van 5 legerkorpsen en 3 divisies cavalerie in een driedaagsch gevecht in de streek Gildenburg—Ortelsburg verslagen en achtervolgen hen thans over de grens. Generaalkwartiermeester Von Stem". (Ortelsburg ligt ten Zuiden van Allenstein, welke laatstgenoemde plaats de Russer, volgens officieele berichten uit Sint Petersburg, bezet hebben, terwijl zij zelfs verder heeten voort te rukken op Thoni. Of ook de Russische officieele berichten onbetrouwbaar zijn? Red.) De Oostenrijksche vloot. ANTIVARI, 29 Aug. (Reuter). In de wateren van Cattaro wordt de aanwezigheid gesignaleerd van drie Oostenrijksche pantserschepen van het "Monarch"-type, van drie kruisers van den tweeden rang, van een twaalftal torpedobooten en verschillende handelsvaartuigen,’ingericht tot transportschepen.

8440

Fransche berichten PARIJS, 29 Aug. (Reuter.) Een bericht van den minister van Oorlog, dato 28 Aug., meldt, dat de toestand aan het front dezelfde is als gisteren. De Duitschers schijnen hun opmarsch vertraagd te hebben. Aan beide zij den zijn ontzaglijke verliezen geleden.

8445

PARIJS, 29 Aug. (Reuter). De "Liberté" zegt, dat de strijd in het Noorden minder heftig is geworden. Reizigers verhalen, dat de Duitschers in Noordelijke richting zijn teruggeworpen.

128



8450

8455

8460

8465

8470

8475

8480

8485

8490

8495

8500

8505

8510

De Russen in Oost-Pruisen. LONDEN, 29 Aug. (Reuter). Een officieel bericht uit Sint Petersburg, gedateerd van heden, bevestigt de bezetting van Allenstein na een gevecht van drie dagen. De offensieve beweging der Russen wordt krachtig voortgezet. Turksche geestdrift. KONSTANTINOPEL, 23 Aug. (Wclif-tur.) Evenals de overwinning der Oostenriik-H-n-gaarsche legers bi; Krasnik heeit ook die der Duitsche troepen over het geheele frcnt van Maubeuge tot het Zuiden der Vogezen levendige geestdrift gewekt tij de Turken. Het blad "Tertschumaihakikat" bespreekt de befeekenii der overwinningen, die beslissend zijn over den aflocp; het blad meent, dat ongetwijfeld de Dutschers binnen veertien dagen in Parijs zullen zijn. De Fransche lezing over de nederlaag. PARIJS, 29 Aug. (Reuter). De toestand is niet veranderd. Over het geheele front is de opmarsch der Duitschers aanmerkelijk vertraagd. Aan beide zijden is dagen achtereen gestreden en is men vermoeid; aan beide zijden zijn de verliezen ontzettend, maar de Duitschers hebben het meest geleden. Een gevangene verhaalt, dat tweeregimenten, het 112 e en het 148 e, tot één zijn samengesmolten, welks effectief thans nog slechts 60 man bedraagt. DE OORLOG. De nederlagen der Fransch-Engelsche legermacht. — Leuven verwoest! — De opmarsch der Russen. — Nederland’s neutraliteit. — Een Duitsch protest. De nederlagen der Fransch-Engelsche legermacht. De Engelsche troepen hebben voor hun Fransche bondgenooten en kameraden gedaan wat zij konden — en de regeering te Londen zendt, naar uit Engelsche bron verluidt, nog dagelijks nieuwe kleine legerafdeelingen over het Kanaal — doch zij konden niet veel! Zij vermochten in geen enkel der tot dusverre geleverde groote gevechten de Franschen aan een overwinning te helpen of voor een geduchte nederlaag te behoeden. Noch bij Diedenhofen, noch bij Longwy, noch op de linie Valenciennes— Maubeuge, noch op die van Mezières-St. Quentin, noch elders in de Vogezen. Wel heeft minister Asquith gisteren in het Lagerhuis onder toejuichingen der afgevaardigden het volgende telegram voorgelezen van generaal French: "In het gevecht van Woensdag j.l. werden de Britsche troepen aangevallen door vijf Duitsche legerkorpsen, twee cavaleriedivisies, een reserve-korps garde cavalerie en een tweede cavalerie-divisie.Een gedeelte van ons leger had zwaar te lijden onder den cavalerie-aanval, een ander van onze legerkorpsen, dat op den rechterflank werd aangevallen, bracht den vijand zware verliezen toe. De houding der Britsche troepen was in alle opzichten bewonderenswaardig en de Fransche legerbevelhebber Joffre heeft ons telegrafisch zijn gelukwenschen aangeboden èn hartelijken dank gebracht voor onzen krachtigen steun aan de Franschen." Doch het resuItaat van de gevechten, door de bondgenooten geleverd tegen de onweerstaanbaar opdringende macht der Duitschers is tot nog toe niets anders geweest dan een reeks gemeenschappelijke nederlagen, die op dit oogenblik voor de Duitschers een omtrekkende beweging van den Noordelijken Franschen vleugel en een voortdringen naar Parijs in een streek zonder forten — in het Westen — mogelijk heeft gemaakt. De Duitsche bladen jubelen over de jongste zegepralen en verklaren door het resuItaat van de slagen bij St. Quentin en Mezières den veldtocht op hetwestelijk oorlogsterrein reeds gewonnen. Zij putten zich uit in loftuitingen op de oeteekenis der negendaagsche gevechten, een beteekenis, zegtde "B.Z.amMittag", welke die van den volkerenslag bij Leipzig en van alle veldslagen der wereldgeschiedenis verre overtreft! De "Lokal. Anzeiger" meldt omtrent den loop der operaties in het Noorden van Frankrijk eenige bijzonderheden. "Op den linkervleugel der verbonden legers zegt het blad, stonden de Engelschen bif Maubeuge. Nadat de Engelsche cavaleriebrigade ten Oosten van Maubeuge verslagen was, wordt Kamerijk aangegeven als het noorden van het Duitsche aanvalsfront. Dit bewijst, dat het voor de Engelschen onmogelijk is naar het Noorden uit te wijken. Cijfers ontbreken nog. Daar echter aan het leger van generaal von Kluck was opgedragen, de Engelschen bij Maubeuge aan te vallen, vermoeden wij, dat deze veel meer troepen hebben geland dan bekend was. De Engelschen werden verslagen, daarna ten Zuid- Westen van Maubeuge opnieuw aangevallen. De legers van v. Bülow en baron Hauser drongen vervolgens het Belgisch- Fransche leger, ter sterkte van ongeveer acht legerkorpsen, uit den driehoek. Sambre— Namen—Maas in oostelijke richting voorbij Maubeuge, zonder zich voorloopig om die vesting te bekommeren. Eerst toen de slag geslagen was, werd begonnen met den aanval op Maubeuge." A quand la debacle! Wanneer zal nu het beleg van Parijs volgen? Terwijl de Duitschers onstuimig voorwaarts dringen — in het Oosten hebben zij gisteren ook al weer Manonvillers, een 129



8520

8525

8530

8535

8540

8545

8550

8555

8560

8565

8570

8575

130

zeer sterk fort, bij Lunéville bezet — doet de Fransche regeering haar best om een paniek te voorkomen en onder volk en leger den moed erin te houden. Gisteren heeft zij een manifest uitgevaardigd, waarin wordt verzekerd, dat het land kan rekenen op de waakzaamheid en de geestkracht der regeering. Het land wijdt al zijn zielskrachten aan de verdediging, en de regeering weet, dat zij op het land kan rekenen. "Wij hebben een vaste strijdmethode en een vasten wil en zullen zegevieren", aldus eindigt het stuk. In dien geest luidt ook een mededeeling van de Britsche legatie te 's Gravenhage: "De Fransche krijgsoperatiën welke zich over een afstand van ongeveer 250 mijlen uitstrekken, hebben eenige wijzigingen noodzakelijk gemaakt in de opstelling onzer troepen, die thans een sterke linie bezetten, teneinde de Duitsche voorhoede af te wachten, aan beide flanken gesteund door het Fransche legers. Het moreel der beide verbonden legers blijkt uitstekend te zijn en er is geen twijfel of zij zullen zich dapper houden in de stellingen welke zij thans innemen". Daaraan twijfelt niemand ter wereld! Aan dapperheid ontbreekt het noch Franschen noch Engelschen. Daar zullen, evenals in 1870 door de Franschen alleen, thans aan de zijde der verbondenen, wonderen van dapperheid en cranerie worden verricht. Waaraan ontbreekt het dan wel? Helaas, misschien aan al het overige. Aan macht van getal, aan macht van geniale leiding, aan macht van stalen volhardingsvermogen, aan al die factoren, welke het Germaansche van het Fransche ras onderscheiden evenals de Fransche monumenten in conceptie en gratievolle uitvoering afsteken tegen de ontzagwekkende kolossale Denkmal-gevaarten, waarmede Duitschland zijn gebied overdekt heeft. Maken de berichten betreffende de krijgsoperaties uit Frankrijk een ontzagwekkenden indruk, maar toch getemperd door het bewustzijn dat deze gevechten geleverd worden volgens de regelen der krijgskunde — wat men uit België verneemt, wekt droefenis en is afgrijselijk. Daar woeden wreedheid en wraak in hun meest huiveringwekkende verschijningsvormen! Generaal Von Molkte laat in een dagorder uit het groote hoofdkwartier bexend maken dat van den scherpen vorm dien de oorlog tegen de Belgen verkregen heeft, dezen zelve de schuld zijn door het schieten van burgers op Duitsche soldaten. Het is mogelijk, doch de wraak welke de Duitschers daarover nemen, is dan ook vreeseiijk. Niet alleen dat zij Mechelen, een open, onverdedigde stad, beschoten hebben, doch Leuven is tot één hoop asch geworden! Het bericht over dit verschrikkelijke feit werd het eerst wereldkundig gemaakt door het Londensche Persbureau. De Duitschers hebben de stad in brand gestoken. De gruwel der verwoesting is erover neergestreken. "Op hetzelfde oogenblik," aldus meldt de oorlogscorrespondent van de "Vossische Zeitung" "dat de uitval uit Antwerpen plaats had, opende plotseling de tot dusverre kalme bevolking van Leuven uit alle vensters, uit kelders, van de daken af een geweer of pistoolvuur op de geen kwaad vermoedende Duitsche schildwachten, kolonnes en doortrekkende troepen. Er ontstond daarop een vreeseiijk handgemeen waaraan de geheele burgerbevolking deelnam. Binnen korten tijd slaagden onze soldaten erin meester van den toestand te worden. Deze verraderlijke aanval heeft echter bloed gekost. De eisch van zelfbehoud vorderde, dat op de zware schuld, die Leuven op zich had geladen, dadelijk de straf volgde, zoodat thans van de stad, die zooveel schatten aan architectuur en kunst bevatte, niet veel meer over zal zijn". De "Lokal-Anzeiger" acht het begrijpelijk dat het garnizoen van Antwerpen een uitval deed op de troepen, die de stad omsingelden, welke uitval echter met groote verliezen werd teruggeslagen. Doch niet te begrijpen is, zegt het blad, dat de burgerbevolking in België" de militairen nog steeds aanvalt. "Dat dientengevolge de oude, prachtige stad Leuven is verwoest, is niet de schuld van het Duitsche leger, zooals in het buitenland wordt beweerd, maar blijkbaar van de bevolking zelf." Doch de Belgische [regeering geeft omtrent de aanleiding tot Leuvens verwoesting een geheel andere lezing en ontkent ten stelligste hetgeen de Duitsche bladen zoozeer laken, n.l. de omstandigheid dat de burgers op de Duitsche soldaten geschoten zouden hebben. Ziehier daaromtrent een mededeeling — dato 28 Aug. — van de Britsche legatie te 's Gravenhage: "Van den Belgischen minister van buitenlandsche zaken is door den Belgischen gezant in Londen een telegram ontvangen, gedateerd 28 Augustus 1914. Dit werd aan de Britsche regeering medegedeeld en luidde als volgt: Dinsdagavond trok een Duitsch legercorps, na een nederlaag te hebben geleden, in wanorde terug naar de stad Leuven. Duitschers op wacht aan den ingang van de stad, die het karakter van dezen inval verkeerd begrepen, vuurden op hun op de vlucht geslagen landslieden, daar zij hen aanzagen voor Belgen. Ondanks alle onkentenissen van de autoriteiten, beweerden de Duitschers, om hun vergissing te dekken, dat het de inwoners waren, die op hen gevuurd hadden, terwijl de Inwoners meer dan een week geleden ontwapend waren, met inbegrip van de politie 1 Zonder onderzoek en zonder naar eenig protest te luisteren, kondigde de Duitsche bevelhebber aan, dat de stad onmiddellijk zou worden verwoest. 130



8585

8590

8595

8600

8605

8610

8615

8620

8625

8630

8635

8640

8645

Den inwoners werd bevolen hunne woningen te verlaten. Een gedeelte der mannen werd gevangen genomen, vrouwen en kinderen werden in treinen gezet, waarvan de bestemming onbekend is. Soldaten, voorzien van bommen, staken alle deelen van de stad in brand. De prachtige kerk van St. Pierre, de universiteitsgebouwen, de bibliotheek en de wetenschappelijke instellingen werden aan de vlammen overgeleverd. Verscheidei. notabelen werden doodgeschoten. "Zoo is deze stad van 45,000 inwoners, de intellectueele hoofdplaats van de zuidelijke Nederlanden sinds de 15e eeuw, thans niet meer dan een hoop asch. Dit vergrijp tegen de wetten der menscheid is zonder percedent in de geschiedenis." Inderdaad, een verschrikkelijke gebeurtenis, te erger en te meer bejammerenswaard, indien bij nader onderzoek blijken mocht dat de Duitsche bevelhebber zich werkelijk vergist heeft 1 Mechelen, de open, onverdedigde stad, is nog niet veroverd, doch zooals we reeds met een enkel woord meldden, toch reeds beschoten. Vrijdag, zoo luidt een officieel bericht van de Belgische regeering, was de stad gedeeltelijk bezet door Duitsche infanterie en artillerie, 's Namiddags trok de vijand zuidwaarts terug. De beschieting werd om 4 uur hervat met vier granaten ongeveer per kwartier. De vijand heeft insgelijks op een tiental kilometer afstand Lier en Heyst op den Berg, een open en niet militair bezette plaats, beschoten, twee operaties die geen krijgskundige redenen en geen ander abel hadden dan de burgerbevolking schrik aan te jagen en naar Antwerpen te drijven. België lijdt dus — veel meer nog dan Frankrijk — onder de verschrikkingen en de gruwelen van den oorlog en van de wraak zijner vijanden. Omtrent de ontruiming van Namen meldt . De Belgische regeering dat de legerdivisie, welke de tusschenruimten der Namensche forten bezette, in goede orde teruggetrokken is en zich bij de Fransche linie gevoegd heeft. "Profiteerend van de les, ontvangen te Luik, waar zij bekennen 40.0*00 man te hebben verloren, zijnde ongeveer een legerkorps, hebben de Duitschers geen plotselingen aanval op Namen aangedurfd, maar den tijd genomen om zwaar belegeringsgeschut aan te voeren. Een stelselmatige beschieting van forten en tusschenruimten is begonnen. De beschieting werd uiterst krachtig zonder tusschenpoozen gedurende 48 uren volgehouden. Gevolg: een groote verspilling van munitie. De stad zelve heeft weinig geleden." DUITSCH PROTEST. In verband met de verwoestingen van Mechelen en Leuven is van belang het volgende protest van het Duitsche hoofdkwartier. Het luidt aldus: "Het Duitsche legerbestuur protesteert tegen de berichten, verspreid door de vijanden van Duitschland, over wreedheden, waaraan de Duitschers zich in den oorlog schuldig zouden hebben gemaakt. Waar hardheden en strenge maatregelen noodig zijn geweest, waren deze htt gevolg van het feit, dat de burgerbevolking, ook vrouwen, de Duitsche troepen verraderlijk overviel en dat gruwelijke wreedheden aan gewonden zijn gepleegd. De verantwoordelijkheid voor den scherpen vorm, dien de oorlog heeft aangenomen, rust alleen op de regeeringen der door Duitschland bezette plaatsen, die de burgers hebben voorzien van wapens en hen ophitsen tot deelneming aan den strijd. Waar de bevolking zich heeft onthouden van vijandelijke handelingen, zijn door de Duitschers noch menschen gemolesteerd, noch eigendommen beschadigd. De Duitsche soldaat is geen brandstichtet of plunderaar, hij voert alleen oorlog tegen het vijandelijke leger. Het bericht in buitenlandsche bladen, dat de Duitschers de bevolking van het land in het gevecht voor zich uit zouden hebben gedreven, is een leugen en zal door ieder, die het hooge beschavingspeil van het Duitsche volk, ook als zoodanig gebrandmerkt worden. Get. v. Moltke." De opmasrch der Russen. In strijd met alle Oostenrijksche berichten, die de operaties der Russen voorstellen als één en al fiasco, komen uit Londen louter Russische overwinningsberichten. Daarin wordt verzekerd, dat de Russen de Oostenrijkers met snelheid terugdrijven, na eerst de vijandelijke achterhoede over de rivier Zleta te hebben gejaagd. Zij hebben — dit bericht komt van den Russischen ambasseur te Londen en is dus hoogst officieel — de belangrijke stad Allenstein ingenomen na de ter versterking van het garnizoen gezonden Duitsche troepen te hebben teruggeslagen. Ook in Galicië, waar een Oostenrijksch regiment gedecimeerd werd, dringen de Kussen gestadig voort. En, zegt een telegram uit Sint Petersburg aan "Daily Chronicle", de nederlaag der Duitschers begint te gelijken op een paniek en de bevolking vlucht in grooten getale naar Berlijn. Zooals men weet, werd officieel reeds de inneming gemeld van Tilsit. De Russische cavalerie rukt onder bevel van generaal Rennenkampf aan op Thorn, de vesting van de fortenketen tusschen Dantzig en Posen. Daar zal dan de eerste — en misschien reeds de beslissende — ontmoeting plaats hebben tusschen de Duitsche en de Russische strijdmachten, welke laatste tot dusverre vrij gemakkelijk werk hadden en 131


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 thans voor de eerste Oostelijke Duitsche verdedigingslinie komen te staan.

8650

8655

8660

8665

8670

8675

8680

8685

8690

8695

8700

8705

8710

DE NEUTRALITEIT VAN NEDERLAND. De openbare meening wordt in deze dagen wel zeer bewerkt. Voor ons land is daarbij van beteekenis, wat men denkt omtrent Nederlands neutraliteit. Dat men hieromtrent de meest onware berichten heeft gelanceerd, vooral in de Fransche en Belgische pers hebben wij reeds meermalen aangewezen. Thans is het weer de "Echo de Paris", welke onzen naam in verdenking brengt. Het blad insinueert, dat Nederland Duitschland voorziet van proviand, zooal niet openlijk, dan toch door smokkelhandel, welke de regeering oogluikend toelaat! En het eischt, dat middelen worden gevonden, om het clandestien voor Duitschland ingevoerde graan aan te houden. De "Times" is kalmer. Het blad verlangt eveneens dergelijke middelen aan te wenden, al voorziet het ook de daaraan verbonden moeilijkheden. Overigens schrijft het: "Nederland heeft tot dusver strikt zijn plichten als neutrale mogendheid vervuld en wij zijn overtuigd, dat het de oprechte begeerte en bedoeling van dit land is, die plichten tot het einde te vervullen. Of Duitschland het echter zal toestaan dit te doen zal moeten worden afgewacht. Na de behandeling, die België heeft ondergaan, begrijpt de geheele wereld, dat de eenige reden, waarom Duitschland de Nederlandsche neutraliteit niet heeft geschonden, deze is, dat het meent hierin voordeel te moeten zien. Indien Duitschland het voordeeliger zal achten om zijn verplichtingen en verzekeringen jegens Nederland te schenden, zal het die eenvoudigweg vertreden met gelijke cynische minachting van de rechten van anderen, als het in het naburig koninkrijk toonde. Zeker, het heeft Nederland nog niet als vijand behandeld en hoewel we wel mogen aannemen, dat Nederland zijn neutraliteit handhaaft onder zeer moeilijke omstandigheden en onder zwaren druk van zijn eigendunkelijken buurman om toegevend te zijn jegens nu niet al te duidelijke schendingen van zijn verplichtingen, over het geheel is die neutraliteit eerlijk en oprecht gehandhaafd." Het nieuwe Duitsche geschut. Wat een vijftal dagen geleden een onzer eer respondenten meedeelde over de geheimzinnig heid, waarmee in Duitschland het zware bele geringsgeschut word vervaardigd, dat thans piet seling met zoo vernietigend resuItaat vijaiüe lijke vestingen beschiet, wordt thans officrie^’ door de Duitsche regeering aan de pers mee gedeeld. De zware veldartiflerie, welke te Luik en nu weer te Namen zulke geweldige verwces^ tingen heeft aangericht, bleef tot het laatje oogenblik aan het buitenland volslagen onbekend, hoewel een groot aantal personen aan de vervaardiging der kanonnen is werkzaam kweest, werd het geheim niet geschonden, zoodat de vijand van het bestaan der kanonnen pas vernam, toen het de geweldige uitwerking daarvan ondtïrvcnd/ Waar blijven de vloten? In een artikel van de "Times". wijst de ma ritieme medewerker van dit blad het Engelsci.e volk er op, dat het moet begrijpen, dat h-t <evengc"ed een jaar oi nog h’nger, dan we" een paar maanden kan duren voor het van "eenige beslissende gebeurtenis op zee zal h-eiorfn. De sclxijver herinnert aan Napoleons plannen een. eeuw geleden en zegt dan: wat itonderd jaren geleden geschiedde, kan wce.-.êbeuren. "Wij zullen wellicht aan den overkant van het Kanaal weder een macht zie-n, wachtend om ons te cvervaLen. Als dit zal gebeuren, behoeft dat ge.n reden te zijn voor verwondering, noch voor bange vrees. Maae we moeten voorbereid zijn en als onze voorvaderen stand hcuden als een natie in wapenen. In vele opzichten zijn we beter af dan zij waren, om als we ons ais mannen gedragen, zullen we evenals zij mogen hopen, "ia! de bedreiging voorbij gaat. Bijna allï uitvindingen van de laatste honderd laren, dcc voor de oorlogvoering ter zee kan worden toegepast, is van voordeel voor de vloten vanland. De draadlooze telegraphie heeft ons ejn middel gegeven tot snelle communicatie van onberekenbaar voordeel. Onze schepen varen snel, onafhankelijk van weer en wind. Al ote hulpmiddelen van de slagvloot, torpedo’s, onderzeeërs en mijnen, door de cverlneerschiende zeemacht gebruikt, maken een poging om cclegermacht over het Kanaal te zend.n teet een zeer gewaagde onderneming." Natuurlijk hoopt de "T"nies," dat het succes zal zijn aan d; zijde der Britsche troepen, die op het vasteland strijden, zoodat het gevaar voor een invasie in het geheel niet zou biéstaan, maar macht dit ooit dreigende worden, dan zal er nog altijd de vloot zijn, waarop men mag vertrouwen. Intusschen echter, merkt de medewerker van "Je "Times" op, zal men, zoolang de Keizer geen order geeft aan zijn vloot om in actie ié treden, zich moeten vergenoegen met de zeer "chaarsche inlichtingen omtrent het doen en laten van "onze* zeelieden, die zich, zooals "it zijn mededieelingen blijkt, voorloopig beperkten tot het 132



8715

8720

8725

8730

8735

8740

8745

8750

8755

8760

8765

8770

8775

schoonhouden van de wereld-teeën van Duitsche oorlegsbcdems en kaapvaarders. Omtrent de concentratie en plannen f-n de Engelsche vloot verneemt men, natuurlijk, uit dit artikel van de "-Times* niets. Alleen echter kan men er uit opmaken, dat van de Britsche vloten vooreerst nog geen actie op froote schaal zou zijn te verwachten, zoolang nog Duitsche schepen zich buiten de Duitsche wateren bevinden. GEMENGDE BERICHTEN. Het Raadsel der Luiksche Forten. Terwijl de Uuitschers dagen en dagen lang beweerden, dat alle forten van Luik in hun bezit waren, publiceerde de Belgische regeering ofiicieel, zelfs nog luttele dagen terug, dat er nog forjen stand hielden. ler oplossing van dit raadsel kan dienen hetgeen wJ in een particuliere correspondentie in het "Handelsblad*: vonden vermeid: Het eerste fort, dat genomen werd, was dat, van Barehen, boven Jupille. De commanueent was krankzinnig gewordt, zoodat de officieren en soldaten, zonder leiding, ophielden met vuren. Daardoor bekwamen de Duitschers een doorgang om Luik te bereiken. Het fort Pontisse boven Vivegnies-HerstaJ heeft zich daarna overgegeven, omdat de soldaten "op" waren van vermoeienis. In het fort van Ch-udtcntaine is een Duitsche granaat door d; muren gedrongen in het knutmagazijn, zc:d?t dit uit elkaar spreng. Van de 300 aanwe-erigen werd de helft gewond of gedood, terwijl de andere helft in de richting Nlamen vlucht te onder aanvoering van een’ oificier. Achtereen, vdgens moesten ook de overige forten het vuren staken. Ze werden alle, evenals die van Barchon en Pcntisse, door de Belgen onbruikbaar gemaakt: men liet de koepels in de lucht springen en zetle de forten vervol-jee.is onder water. Tegen het grootste fort, dat van Féron, en dat hardnekkig verdedigd werd, is door de Duitschers het enorm-; kanon van 470 m.M. gebruikt, dat opgesteld was op de Square d’Avrov. Het loste 4 schotc-n, te beginnen om 4 uur 's morgens, precies om de tien minuten. Daarna was het fort vernield. Zoo bleef ten 9-lotte enkel nog het fort veen Lovcin boven Ans, waarop generaal Leman zich teruggetrokken had. Deze deed he; springen, om daarna te tracßten zich op Wa* remme terug te trekken, ten einde het Belgische landleger te bereiken. De aan beide ieeenen gewonde heldhaftige commandant van d; vesting Luik werd echter door de Duit, achterhaald en gevankriijk naar Keulen gevoerd. Daarmede verloor het Belgische leger zijn onvermoeibaren en zeer energieken a&n-vcerder. Het heeft verbazing gewekt, dat de Belgen niet meer troepen gebruikt hadden voor de verdediging der sterke stelling Luik, vooral daar het terrein zoo uitnemend geschikt is gebleken om den vijand zware verliezen te e te brengen, doch men heeft ons van bovengenoemde welingelichte zijde verzekerd, dat de: Luiksche bevelhebber rekende op Fransche troepen, die volgens ingekomen — valsche — berichten zcudfen aanrukken, waarom hij geen versterkingen heeft aangevraagd bij het Belgische hoofdkwartier. De Duitsche veldtochtsplan. In de --Daily Crcnicle* wordt de misreke. ilng "eler bondgenooten ten aanzien van het Suitsche vddtochtsplan tegen Frankrijk erkend. Uitgaande van een officieuze mededeeling m Ce -Temps*, dat het grootste deel van het Fransche leger oorspronkelijk naar de grenzen "an Elzas-i-otharingen was gezonden, omdat tan daar de groote aanval verwacht werd. delt de bijzondere correspondent der -.Daib" Crcnicle* te Parijs, G. H. Perris, de vraag. fcoe het mogelijk is, dat Frankrijk zij.i noer-krgrens betrekkelijk zoo weinig beschermd ken laten, en hoe, ook na den inval van de Dun* schers in België, ncch te Londen, noch tr Pariis een Duitsche opmarsch naar F’rankrim Werd verwacht, zóó als thans wordt volbracht. De schrijver wijst er dan cp. dat de doe* het Duitsche leger gekozen weg van Keulen over Aken door de Donder-vallei blijkbaar al lang te voren was bepaald en dat dit veld* Iccrhtsplan in alle bijzonderheden moet zijn uit. gewerkt geweest, toen er nog niemand aaneen oorlog dacht. De oorlog is plotseling gekomen en m"et een schijnbaar onbeduidend voor. wendsel begonnen. Toch hadden de Franschen als goede militairen vooruit moeten zien en. zoo zal men nu achteraf zeggen, moeten voorbereid zijn op hetgeen fhans gebeurt. Dat zij dit niet zün, ii slechts hieraan t?e te schrilven, dat zij — en met hen de Engelschen — nooit hadden kunnen denken, dat Duitschland er t"oe zou overgaan, om België te vernietigen ter wille van zijn veldtochtsplan tegen Frank* rijk. Men had ten hoogste op het schendiefi van de uiterste oostelijke grenzen van België gerekend, maar niemand ken verwacht hebben, dat Duitschland door de westelijke vlakte van België heen zou trekken. Mgr. Kannengiesser. Mgr. Kanaengi.esser, waarvan biericht wordt, dat hij door Duitsche soldaten is gefusilleerd, was niet, zooals onze correspondent schreef, bisschop.

133



8780

8785

8790

8795

8800

8805

8810

8815

8820

8825

8830

8835

8840

Italianen in den vreemde. De vele Italiaansche vereenigingen, welke in MunToen haar zetel hebben, hielden gisteren een groote vergadering, waarin geprotesteerd! werd tegen de leugenachtige berichten, welke uit Parijs en Lenden aan de Italiaanschepersl werden * verstrekt. Een motie werd aangenomen, waarin men bewondering en hoogachting uitsprak voor het Duitsche volk. Financieel Overzicht. Vrijdag, 23 Augustus 1914. Bijna een maand is verstreken, een maandlang verkeert het menschdom in een toestand, die nooit te voorzien was; meer en meerheeft men in dien tijd leeren beseffen, hoe vreesejijk de geesel is van den afschuwelijke" oorlog. Hoe groet was de verslagenheid in de eerste dagpn, hoe was het vertrouwen in menig, ja, in alle opzichten geschokt, wat al inspanningen getroostten velen zich om den verslagen mensch uit zijü mceilijke positie te redden en tlians, na een maand van spanning! doorworsteld te hebben, laat de toestand nog ontzettend veel te wenschen over. Het is de bed<e*eling hier niet, te beweren, dat de vele pogingen tot hulp en steun tot g-en resuItaten hebben geleid of zullen leiden; integendeel, het verdient allen lof en waardeering dat er zooveel gedaan wordt; het gezamenlijk opkomen voor elkanders behoud kan niet genceg naar waarde geschat worden. De verschrikkelijke tooneelen, die ens het slagveld te aanschouwen geven en de ontzaglijke verwoestingen, die in zoovele gezinnen worden teweeggebracht, doen ons, die, hoewel niet in den strijd betrokken, toch zwaar beproefd worden, met moed bezielen elkanders leed te dragen en geeft ons het vertrouwen, voor elkander te kunnen staande blijven, wat er ook nog gebeuren moge. Zoolang evenwel de oorlog voortduurt, zoolang van de toekomst niets te voorspellen valt, zoolang is en blijft men aan het let overgelaten, want handel en bedrijf komen tot geen herle"/endiging wanneer aan de vijandelijkheden geen einde wordt gemaakt. Dat de behoeften der bevojking toenemen door algemeene werkloosheid is buiten twijfel. De oproep om steun zal zich steeds luider doen hooren; niet genoeg aanbeveling verdient het, het Algemeen Steuncomité, door welke middelen ook, in staat te stellen den zwaar, beproefde te verlichten. De uitgaven op de begrootingen der gemeenten blijken onder de huidige omstandigheden entcereikend te zijü. De maatregelen, die door de gemeentebesturen genomen/ moeten worden, als die ter voorziening in de behoeften aan levensmiddelen, tot instandhouding van den gezondheidstoestand, tot voorkoming en* bestrijding van werkloosheid, tot geldelijken steun aan bepaalde lichamen, kunnen niet genomen wbrden als de middelen daartoe ontbreken. Aan de voordracht, van Burgemeester en Wetheeuders der hoofdstad, tot het verleenen van een algfenie"en crediet van /"SOO.OOO, is daarom goedkeuring verleend, en hcewel dit crediet voor betrekkelijk korten tijd; dienstig zal kunnen zijn, is het mede een liandreiking 'aan velen, die in gevaar verkeeren. Het moge voor allen, die in staat zich bevinden! aan land of staat ie.:s af te staan, een spoorslag zijn dit te doen’, daar de offers, die de gemeente zich getroost, niettegenstaande vermindering van inkomsten, door menig oiier zal gevolgd worden. Elke week, elken dag verrijzen nieuwe moeilijkheden, die zooveel mogelijk uit den weg dienen geruimd te worden. De moeilijkheid, die al lang een oplossing verdiende, is de betaling-verplichting van hen, die ih de onmogelijkheid daartoe geraakt zijn. Zooals bekend, is een wetsontwerp ingediend, strekkende om de mogelijkheid te openen, dat aan degenen, die door de buitengewone omstandigheden tijdelijk in geldelijke moeilijkheden verkeeren, zccwel wanneer zij inzake ter voldpening eener schuld worden aangesproken als wanneer zij met verhaal op hunne goederen met faillietverklaring of met eenig ander vermogensnadeel worden bedreigd, alsncg een termijn zal kunnen worden totgtestaan om aan hun verplichtingen te voldoen. Het is gebleken de laatste weken, dat een bepaalde) aanwijzing ten opzichte van betalingen noodig was; door misverstaind of moedwi’lig verkeerde uitlegging van de eerste circulaire van den minister van justitie was het noodig geworden, dat aan misdrijf te dien opzichte paai en perk gesteld werd en daarom wijst dit ontwerp aan, wien uitstel van betaling verleend kan worden. Van niet geringe beteekenis is de bepaling van het ontwerp, dat in 't algemeen! voorziet in het geval, dat de overeenkomst eeni voorwaarde behelst, krachtens welke bij niet tijdige voldfcening eener geldfeom voordeelen door een dier partijen, bij de overeenkomst bedengen, voor haar verloren zouden gaan; dit ziet voornamelijk op levensverzekeringen. In de niet geringe gevallen, waar men door, vermindering van inkomsten uitsluitend voorzien kan in het levensonderhoud, is door dezen maatregel tijdelijk de zorg weggenomen; voor datgene, waarvoor men jarenlang zij-iel penningen gestort heeft. Een moeilijk punt van bespreking blijft nog steeds de beurs. Het is te voorzien, dat, 134



8850

8855

8860

8865

8870

8875

8880

8885

8890

8895

8900

8905

135

wanneer het zaken doen op onveranderde wijze hervat zou worden, een’ groote inzinking der prijzen het gevolg zou zijn. De grcc.e vraag is het daarom, op welke wijze alle belanghebbenden zoo goed mogelijk te sparen, welke oplossing te vinden voor de waarde der 'te verhandelen fondsen, vooral ook ten aanzien, van die, welke in prolongatie als onderpand! zijn afgegeven, In verband hiermede is deze week een wetsontwerp ingediend, bevattende 10 artikelen, dat o.a. cp de eerste plaats bepaalt, dat, zoolang de toestand voortduurt, de beurshandel onder toezicht der Regeering wordt gesteld, walk toezicht meft zich brengt dat door den minister voorschriften gtgeyen kunnen worden omtrent de noteringen] "ai de wijze waarop de zaken gedreven: moeten worden. Ten aanzien van fondsen, die tot onderpand strekken van niet afgeloste prolongaties, is zeker de maatregel tot vaststelling van koersen noodzakeüjk, omdat, indien deze cepafing niet zou gewen, velen toraal gèrüF ncerd zcuden werden en koopers van abnormaal goedkoope fondsen buitensporig voordeel zouden genieten. Indien de leden der Effecten* vereeniging op het voorstel van den president der Nederlandsche Bank ingegaan zijn oi zullen ingaan en opgaven wenschen te doen van de loopende prolongaties, waardoor een ruim overzicht is te verkrijgen van de verhoudingen tusschen geldgover en geldnemer, zal voor de Regeering met be-hulp van deskundigen, zoo mogelijk van hen, die geen belanghebbende" zijn, wellicht de moeilijkheid in het vaststellen der prijzen minder grect zijn, om tot een, begin der affaires te besïuiten. De vraag rijst onwillekeurig, hce het mogelijk is sommige prijzen te bepalen. Wie berekent de waarde) van Staatsfondsen, aangezien de oorlog in vollen gang is, alle buitenlandsche beurzen gesloten zijn en de telegraphische gemeenschap met het buitenland uit elkaar is gerukt. Hce zal dï berekening zijn voor Amerikaansche fondsen, daar de New Yorksche beurs 2 tot 17 pCt. terugliep, twee dagen nadat onzebcursf alreeds gesleten was. Dat de taak, die de Regeering op zich heeft genomen, zwaar is betwijfelt niemand; zij is 4 uur in conferentie geweest met de commissie van rapporteursl over deze wet en aangezien het overleg nog niet afgeilDOpen was, rest ens niet anders, dan de beslissing af te wachten. Herinneringen van een "oorlogscorrespondent tegen wil en dank". Het grootste deel van het verhaal speelt zich al in een dorp in 't Noorden van Belgisch- Luxemburg, dicht bij de Duitsche grens; het laatste gedeelte in "das grosse \’aterland."" De lezers en lezeressen, die dag in, dag uit in de couranten dem loop volgen der gewichtige gebeurtenissen, die oo dit oogenblik geheel Europa van 't Oosten totWesten in beroering brengen en dreigen het in een zee van vuur en bloed te verstikken, kunnen zich moeilijk een denkbeeld vormen van di verwarring en verslagenhad, waarin de rustige bewoners van een grensdorp verkeeren bij het uitbreken der vijandelijkheden. Schrhver dezes, die met twee broers, ook religieuzen, dien toestand meegemaakt en meegeleefd heeftt vond het niet onaardig die gebeurtenis op papier te brengen, vooral, omdat hij er van verschillende zijden om aangezocht werd. Wie het niet interessant genoeg moge vinclen, sla het gerust over, en vergaste zich aan de reeks oorlogstelegrammoi oi dito nieuwstijdingen. Allereerst wil ik een gebeurtenis aanstippen, die wet aanleiding tot dé reis gegeven heelt, maar met de volgende feiten in g"esen verband meer taat: De kerkelijke viering van het zilveren priesterfeest van een dierbaren broeder, sinds vijfen-twintig jaar in Egypte als missionaris werkzaam, en die nu in den schoot zijner dierbaren waa wedergekeerd, om dien heuglijken dag te gedenken. Is de herdenking van zulk "en schopnen dag èn voor den jubileerraden prfester en voor zijn naastbestaanden altijd treffend, aangrijpend en ontroerend" ditmaal was ze dit in meer dan dubbele mate wegens de bijkomende omstandigheden. Terwijl in het nederige godshuis tijdens de plechtige hoogmis alles tot het hart sprak, alles diepen vrede, weldadige rust en stille godsvrucht ademde, dreigde daarbuiten het Moedige ïTtonster, dat men oorlog noemt, alles met vernieling En dood; il louterde de


8915

8920

8925

8930

8935

8940

8945

8950

8955

8960

8965

8970

8975

versperren. Prachtige dennebocmen, die aan weerszijden van den grooten wee; stonden, werden omgehouwen en over den weg geworpen. Nu zou geen enkele l-’ruts het ge±"i"?d van het dorp kunnen betreden. Middelerwijl stond de overige dorpsbevclkiiig voor de huizen op straat, bij de waterleiding, kortom overal, heftig gesticuleerend, druk pratend over de komende gebeurtenissen. Tusschen twee haakjes: de bevolking is" voor het meerendeel Ejuitsch sprekend, en den Duitschers volstrekt niet vijandig gezind. Des namiddags’ verschenen de eerste Duitsche troepen: Saksers, die zich in de hoogste mate verbaasd teemden over de getroffen maatregelen van verweer. Verwenden! vroegen, ze, of die tegen hen genomen waren. Zij toch kwamen als vrienden der Belgen en nog wel op verzeek v"n koning Alfcert aan keizer Wilhelm, om België tegen de Franschen te verdedigen. Meenden ze zulks te goeder trouw, of logen ze brutaalweg, om het volk niet te v"rbitteren? Op dat oogenblik was het moeilijk dit uit te maken; zfcker is het, dat dite woorden, "op de plechtigste wijze door de officieren gesproken, op de talrijk toegestroomde btwoners een gunstigen indruk maakten. De meesten — behalve een paeer onverbeterlijke Pruishaters uit het groothertogdom Luxemburg — gevoelden reeds spijt, dien jcng::is" het vrije doortrekken aldus belet te hebben. Dezen trachtten intusschen langs binnenwegen of over de bebouwde velden hun opmarsen voert te zetten, daarbij met de meest*- zorg vermijdend! aan den te velde staanden oogst schade toe te brengen. De eerste ontmoeting had aldus een bijna hartelijk karakter aangenomen. Of het zoo blijven zcu? Den volgenden morgen... hun kwam er een bevel van de Belgische militaire autoriteiten de boomen weg te ruimen en de baan vrij te maken, maar terwijl men daarnree — heel gaarne! — bezig, was, kwam er tegenbevel: men mfcest alles in den eersten toestand laten. Dien dag kwamen er verder geen vijandelijke troepen. Maar daags daarna verschenen er van over de Duitsche grens een viertal "Pickelhauben" en brachten het korte bevel over: "Om vier uur moet de weg vrij zijn !" En terwijl zij nu in de grootste kalmte met het geweer aan den voet belangstellende toeschouwers bleven, haastten de verschrikte dorpelingen zich het gegeven bevel ten uitvoer fe brengen. Toen kWam de nooit ontbrekende "note ccmique." Zocdra de moeitevolie arbeid volbracht was, commandeerden de "Pickelhauben" met echte "Leutnantsschneid": "Praser.t;ert die Waffen! " De boeren presenteerden bijl en zaag en stonden stram en onbeweeglijk als echte Pruisische soldaten. "Kehrt euch! " klonk het commando. De boeren wendden het bezwecte gezicht naar httn geboortedorp. "Vorwarts, marsch!" klonk het opnieuw en onder het uitbundig gelach der Duitschers marcheerden de arme dorpelingen af. Spoedig zou het hun duidelijk worden, waarom de weg vóór 4 uur vrij meest zijn. Neg eer dat uur geslagen had, verscheen van uit Maldingen — het eerste Duitsche grensderpje — om afdeeling der zoo gevreesde uhlanen: fier te paard, dij lange lans, met rood-wit-zwarten wimpel beneden de scherpe spits, "dreigend vooruitgestoken, het levendige, blauwe oog ciiderzoekend rondgaand. Na henvolgden int eindelooze rijen verkenners te paardi of per fiets, infanterie in gelederen van vier met. vasten tred vooruitmarcheerend; ni"2uwa cerlcnnes lansiers; jagers op krachtige, hooge ccrlogspaarden gezeten; na hen 'de artillerie met een onafzienbare rij machinegeweren, kanonnen, caissons, fouragewagtas, veldkeukens, Roede Kruiswagens, een afdeeling telefoonaanleggers enz. enz.; alles in de vijlmaaksïe orde en regelmaat, q-ptreciend zonder de minste aanmatiging, doch met een fier zelfbewustzijn, dat vertreuwen heeft in eigen kracht en... op Gods zegen in een rechtvaardige zaak. En van dit laatste waren allen, van den geringste tot den hoogs’.e in rang ten zeerste overtuigd. Het zal voor mij onvergetelijk blijven het oogenblik, waarop hun aanvoerder,- generaal L. zijn vurig paard voor mijl deed stilstaan, de hand salueerend aan den helm bracht en met een eerbied, dien het devootste nonnetje hem niet zou verbeterd hebben, mij den echt christelijken greet toestierde: "Gelobt sei Jesus Christus! * Hoezeer die hartelijke groet mij en de cmslanders, in zoo'n omstandigheid1 en uit dien mend, trof, kan ik onmogelijk weergeven. We zagen niet meer den soldaat, die in de velgende dagen wellicht schrijnend) wee over het. schoone Belgenland zou brengen; we zagen slechts den christen, den geloofsgenoot, die met dien schoenen greet ziin eenheid met ens en ons katholiek geloof wilde betuigen. Het was dan ook geen vrtês, maar wel een diepe ontroering, die onze stem deed trillen, toen we antwoordden: "In Ewigkeit, amen !" Daarna beloofde hij, als aanvoerder der binnenrukkende troepen, aan ieder in 't derp volkomen zekerheid en veiligheid van lijf en goed, indien de bevolking zich rustig en vriendelijk hield. Met een laatsten militairen greet en de woorden: "Geloot sei Jesus Christus," re"ed hij weg. Nu volgde een ware overstrooming van Duitschers: 14 dpgen lang zagen wij ze dag en nacht onophqudelijk door 't dorp trekken, den weg op naar Luxemburg, naar de Fransche 136



8980

8985

8990

8995

9000

9005

9010

9015

9020

9025

9030

9035

9040

noordgrens. Het waren allen jonge, kracntige kerels, opgeruimd en’ vroolijk, ofschoon hun 't zweet van 't gelaat gutste, tengevolge van den langen marsch, van de verzengende; hitte en den zwaren last van ransel, gewe;., spade en verdere uitrusting. Maar niets kon hun geestdrift blusschen. Nauwelijks hadden ze de eerste huizen van 't dorp bereikt, of het galmde en donderde uit hun rijen als een dreigende strijdkreet: "Es braust ein Ruf wie DonnerhaH." Dat soldaten in dien toestand nog kondcr zingen, en dat met zooveel geestdrift, grenst aan het ongelooflijke. En toch, we hebben het dag in, dag uit gehoord, en vooral de eerste maal maakte het op ons een diepen indruk. Ik had meermalen gehoord of gelezenl dat soldaten met den lach op het geaat en een krijgslied op de lippen den vijand tegemoet trekken; maar ik had het beschouwd als een uiting van een overspannen patriotisch schrij ver. Nu zag en hoorde ik het en het stoeiJ bij mij vast: "soldaten, die aldus den vijand tegemoet trekken, moeten zegevieren. Den geweldigsten indeuk maakten wel de’ vlugge ruiters op hun kloeke paarden. Wanneer zij in gestrekte.! draf, de lange lansei, vooruitgestoken, de dorpsstraat doorrenden, dat dreunde de grond, rinkelden de ruiten en onwillekeurig hield ik mijn hart vast bij der gedachte aan het vreeseiijk oogenblik, waarop die jonge, stoere mannen zich als een wervelwind, als 'n onstuimige lawine op den Franschman zouden werpen. Want dat was aller wensch. aller veriangen: zoo spoedig mogelijk met den erfvijand handgemeen te worden en met hen af te rekenen. En dan zou het rei strijd worden op leven en dood, eenstrijdl zonder genade, een bloedige worsteling, tot één der beide partijen machteloos, verslagen en vernederd neerlag! Alle particularistische strevingen en wrijvingen hadden opgehouden: men was niet meer Pruis of Beier of Sakser of Pool; men wa* alleen Duitscher; men kende maar één God, één Keizer, één Volk! Men had s’echts ééne, allen bezieende gedachte: voor Keizer en Rijk blijmoedig bloed en leven te wagen. Die gedachte deed allen in 't rijk, zonder onderscheid van stand of religie, de heldhaftigste ofters breigen. Een weduwvrouw uiToen dorp zag zes harer zonen en vier "jchoonzoons keizer en land gaan dienen, zonder een traan te storten. Een veteraan, dcc denoorleg van '64, '66 en '70 meegemaakt hid, mekkU zich als vrijwilliger naast zijn zonen aan. Ue officier wilde hem niet aannemen, doch nie.s baatee. De vader bleef aandringen en niemand was bhjder dan hij, toen men hem eindelijk vergunde ir.ee ten strijde te trekken. in hce gedroegen zi.ch de soldaten tegenover de bewoners, bij wie ze ingekwartierd waren? vraagt nieuwsgierig de lezer, die van Duitsche gruwelen bij Vis; en elders gehoord heeft. Tct eer van den Duitschen naam kan ik naar waarheid antwoorden: "Op een uitmuntende wijze." Gedurende de dagen, dat ik ze in huis en in 't dorp gezien heb —- bij de familie waren er een twaalftal ingekwartierd — hadden de dorpsbewoners zich hoegenaamd niet over hun houding te beklagen: geen diefstal, geen brutaliteit, geen ruwheid. Wat ze noodig hadden van winkeliers, tapper of handwerksman werd met een behoorlijk aantal "Groschen of Marken, betaald. Voedsel haddan ze in overvloed, en van beste kwaliteit. Wat ze aan hadden was splinternieuw; ook geweren, kanonnen, ammunitie- en fouragewagens. Er heerschte alzoo de beste harmonie tusschen "landzaat en vijand*, zooals ik mij door eigen aanschouwing heb kunnen overtuigen. En deze goede verstandhouding bleef ook na ons vertrek bestaan, zooals een bericht van de familie mij dezer dagen meldde. Wel hadden de bewoners, uit vrees voor de "langvingerige "Prussiens" eenige dagen vóór hun komst op aanraden van den zeereerw. heer pastocr, geld, kostbaarheden, waardevolle papieren, alsook levensmiddelen, op alle mogelijke en cnmogclijke schuilplaatsen in huis en hof verborgen; schrijver dezes zou daarover zeer interessante bijzonderheden kunnen meedeelen; hoe hij bijvoorbeeld een kuil hielp graven van nageneeg een manslengte diep om voorradige hoeveelheden aardappelen, boonen, rijst, kolfie enz. aan de oogen der Duitschers te onttrekken. Die voorzorg bleek evenwel voorloopig ennoodig te zijn geweest. Dat de hoogere .militairen in vriendelijkheidi en voorkomendheid hun minderen ten goede voorgingen, zal het slet van dit relaas bevestigen, waarin de terugkeer van den oorlogscorrespondent tegen wil en dank* beschreven wordt. Wijl van de 8 dagen’, dat de terugreis duurde, alleen de eerste twee iets sensationeels opleverden, zullen deze wat breedvoeriger besproken, de overige slechts aangestipt worden. Ina veel vergeefsche aanvr2gen om een: "Schein" of "Ausweis" (= pas) van de Duitsche grenswacht te bekomen, waren we Dinsdag, 11 Augustus, zoo gelukkig dat allecordons-cntsluitend-toovermiddel in ens bezit te hebben. Wcensdagmorgen bestegen we dan ons voertuig: een tweewielige bcerenkar — daar "teimer* gencemd — met een paar flinke bossen stroo er in, en reden of draafden, alnaar de luimen van den sterken, maar stijven knol, naar St. Vith, de eerste Duitsche stad in de tuurt, met een hoog militair commando. De wagen veerde nu juist niet zoo zacht als een equipage met gummi-banden, en de bossen stroo waren evenmin 137



9045

9050

9055

9060

9065

9070

9075

9080

9085

9090

9095

9100

9105

zachte kussens; maar toch genoten we volop van den heerlijke" aanblik van het wonderschoone landschap, dat rijzend en dalend, nu eens welige akkers of groenende weiden, dan weer donkere wouden aan het verrukte oog vertoonde. Omstreeks 10 uur kwamen we in St. Vith aan en meldden we ons bij die --militaire Behcrde-. En daar waren "hccge Oomes"; bij: Prins Jeachim, zoon van keizer Wilhelm, de kroonprins van Saksen, de prins van Waldeck Pyrmcrtt, Saksen-Weimar, de vorst van Reuss, enz. En nu konden we niet uitger-oepm komen Over de heuschheid, de vriendelijkheid en de voorkomendheid van deze en de andere leien van den "General-Stab." Tcch duurde het wegens de overgrocle massa werk voor de. e heeren tot bijna 1 uur. eer we met een nieuwen "Schein" voor de verdere reis gewapend, ons naar 't station spoedden. Eerste teleurstelling! Er liep dien dag geen trein vóór 's avonds omstreeks 8 uur, en waarschijnlijk zouden we des anderendaags geen aansluiting hebben. Goede raad was duur! We hielden een oogenblik krijgsraad; het besluit was: den vriendelijken "geweldigen" te verzoeken om 'n nieuwen pas, Oni daarmee naar ons punt van uitgang, het Belgische dorp, terug te keeren. De heeren keken wel een beetje verbaasd op, toen ze ons weer voor lien zagen verschij" nen, maar ze schreven weer 'n "Schein"e en nu ging het deels per "pedes apostolorum,-deels per equipage a la "teimer" naar België terug. Het was ruim negen uur, toen we het dorp binnentraden. De doodsche stilte op straat kwam ons erg vreemd voor; deuren en vensters waren zorgvuldig gesloten; geen sterve* ling vertoonde zich buiten; slechts de zware stap van tallooze patrouilles verbrat er de angstige stilte; het was er "ganz unheimlich.- Onwillekeurig deelde dat angstig gevoel zich aan ons mede, en stil, vol onrust gingen we een stikdonkere straat in, om ons, volgens ontvangen bevel, bij den commandant te melden. Daar klonk plotseling een gebiedend: "Halt! Wohin des Weges?c en alle drie gevoelden we een geweerloop dreigend’ op onze borst gericht. Dat was, ik beken 't ronduit, wel een benauwd oogenblik! Het duurde gelukkig niet lang. Nauwelijks had de patrouille onzen "Schein": gezien, of hun stroeve gelaatstrekken helderden op, al vertoonden ze dan ook nog gesn l.eïlijken glimlach. Maar we moesten mee! De stoet was spoedig gevormd: middenin wij drietjes, vermoeid en afgetobd’ en een b-el klein beetje bang; aan weerszijden een "Picke!haube," het geweer "schussbereit" in de hand; achter ons een d^rded’to, zeker om een extra walsje der gevangenen aan dien kant te beletten! Zoo geëscorteerd bereikten we de hoofdwacht. Hier scheen men minder vrees voor de verdachte "Hot(nndsche of Belgische officieren" te koesteren, want onmiddellijk gelastte de commandant de "Herren" naar iiuis te geleiden. Dif geschiedde. Tot aan de huisdeur behielden we het eereescorte e.i zulks was maar goed ook, want ieder oogenblik stieten we op een nieuwe patrouille, die het genoegen wilde hebben ons naar de hocio wacht te brengen. En toen we eindelijk, doodmoe en uitgeput weer de woning der familie binnentraden, toen... neen, "Schwam drüber.* Dien nacht sliepen we als marmotjK, ook al zouden geen Pruisische bajonetten onze rust beschermd hebben Voor wie de oorzaak niet kent moet dit brusk optreden der militairen na al het voorgaande wel onverklaarbaar voorkomen. Dien dag had de militaire overheid bij 3—4 boeren in de lokalen, waar de soldaten ingekwartierd waren, gevaarlijke ontplofbare stoffen gevonden, bij één zelfs een vaatje buskruit met de lont er aan bevestigd. Onmiddellijk werd den bewoners verboden des avonds na haliacht zich nog op straat te vertoonen. De vier huisvaders, bij wie het gevaarlijk goedje gevonden was, werden voor den krijgsraad gebracht en ter dood veroordeeld. Maar op het bidden en smeeken van den pastoor liet zelis Pruisische strenghdd zich vermurw"m. en kregen de veroordeelden gratie. Doch de pastoor moest een preek opschrijven, die de majaar hein dicteerde, en deze den volgenden morgen na de H. Mrs m de kerk -afsteken.* Een echte dragondterpreek. Nooit heeit de goede dorpsherder een preek gehouden, die meer insloeg. Des anderendaags 's middags kregen we verlof opnieuw een poging te doen om onze getangenschap te ontkomen. Om 2 uur bestegen we weflerom onzen -teimer*. Of het vroolijk zonnetje ons trekdier tot dartelheid stemde, of dat het den vorigen daz in St. Vith iets heel aar.lokkelijks had gezien, geroken of gegeten, weet ik niet, maar zeker is het. dat het ditmaal lustig begon te draven, .zocdat de wagen sterkschokkend voortrolde, en wij, meer dan ons lief was, dooreengeschud werden. Deze gril van bles was voor uw correspondent bijna noodlottig geworden. Een bezorgde schoonzuster had onder meer mondvoorraad inderhaast vier rauwe eieren in zi.n valies sestopt. Vreezende, dat ze op den holderbclderrit voor onze magen kenden verloren gaan. stelde hij voor ze nu reeds te gebruiken. Hoog op de bossen stroo gezeten, voerden de twee medereizigers het voorstel uit. Maar uw eerrespondent had zich genceglijk-rustig in een hcekje achter in de kar tegen zij- en achterplank neergevlijd. Twee ijzeren pennen mc"ssten de achterplank vasthouden. Door het hrssen der kar vlogen ze uit de openingen; de achterplank wipte los, beschreef met bevallipen zwier een kring door de lucht en pleite toen op den grond. En uw 138



9110

9115

9120

9125

9130

9135

9140

9145

9150

9155

9160

9165

9170

co_rre_tmrit%deei? T*r. wijl zijn linkerhand het ter dood veroordeelde ei vasthield, zocht zijn rechter tovergeefs een houvast, en een oogenblik later volgde hij — misschien minder zwierig dan de plank, — haar voorbeeld en lag een paar passen verder in het stof! — Bleeke schrik op het gelaat der medereizi* gers, een hartelijk en geruststellend gelach bil den gevallene, toen hij bemerkte, dat hii hals. armen en txeenen nog tot zijn beschikking had! Maar 't arme ei! Het kleefde aan ziin handen, zijn habijt, het zand van den weg. Opspringten; de handen afvegen aan het gres langs den weg, het stof in den eigenlijken zin van zich aischudden en weer op den "teimer", springen, was het werk van een oogenblik. De voerman bracht het weerbarstige hout op zijn plaats en vooruit ging het nu weer naar St. Vith. Maar wie er nu en "dan 'n onrustig-onderzcekenden blik wierp op de ijzeren pennen, zult ge licht begrijpen. Het vervolg der reis kan in korte woorden werden samengevat: ontelbare malen den :"Schein" vertoonen; vervelend-lang oponthoud in iedere nieuwe plaats met militair command " — in Prüm o.a. rij! dagen — tot we einde. lijk via Keulen—Aken, bij Vaals den Nederlandschep bcdem weer betraden. In de auto-omnibus, die ons des avonds omstreeks zeven uur naar Maastricht bracht, hcorden we nog een staaltje van den fiinen tact "en de beminnelijkheid van onzen Prins Hendrik. Toen hij eenige dagen te voren de gewenden in het hospitaal te Maastricht bezocht, vond hij aldaar een Mecklenburper. wien een kogel de leng doorboord had. De prins zeit waarschuwde de mceder van den gewonde n?r telegram, waarin hii haar tevens uitiiocdigd; haar zoon te kernen bezoeken, waarschijn’lft voor den laatsten keer. De mceder ondernam de lange reis. Het telegram diende haar als "pasc En zelf brach. ten we haar dien avond n"? naar het gasthuis "Calvarieberg*, waar zij haar jongen ir e levend aantrof. INVOER VAN HOLLANDSCH VEE IN BELGIË. De bijzondere berichtgover van het "Hbl." te Roosendaal seint: De militaire gouverneur van Antwerpen heeft bepaald, dat met ingang van 28 Aug. de invoer van Hollandsch vee door de volgende bepalingen zal worden bevorderd: le. zullen de inkomende rechten worden opgeheven; 2e. de invoer zal plaats mogen hebben op alle punten van de grens; 3e. de gezondheidsmaatregelen, welke tot heden bij den invoer van het vee in acht moesten worden genomen, zullen niet meer gelden. Wat het laatste betreft, merkt de gouverneur in zijn kennisgeving op, dat de gezondheidstoestand van het Hollandsche vee momenteel van dien aard is, dat de gezondheidsmaatregelen gevoeglijk achterwege kunnen worden gelaten. De Ministers van Financiën en van Landbouw hebben onmiddellijk aan alle ambtenaren kennis gegeven van de genomen maatregelen. VOOR DE SOLDATEN. Ten gevolge van de beperkte dienstregeling der reizigerstreinen komen 's avonds heel wat militairen, die met verlof gaan, te Leeuwarden tot de ontdekking, dat geen gelegenheid meer bestaat om hun woonplaatsen te bereiken. In verband met deze omstandigheid is daar ter stede een commissie gevormd, die, met den steun der ingezetenen, gratis rijwielen en auto’s ter beschikking stelt van de landsverdedigers, en hen op versnaperingen onthaalt. ENGELSCHE KOLEN VOOR NEDERLAND. Reuter seint uit Londen, d.d. 28 Aug In antwoord op een vraag in het Lagerhuis omtrent de verscheping van kolen van Immingham ndbr Nederland verklaarde Runciman, de Minister van Handel, dat deze verscheping geschiedde, om dat Holland dringend behoefte heeft aan kolen. De regeering neemt aan, dat deze kolen bestemd zijn voor neutralen, en derhalve geen contrabande zijn. Mocht er eenige kans bestaan, dat zij vooi Duitsche schepen bestemd worden, dan zou de regeering tusschenbeide treden. DE "GESTRANDE" AMERIKANEN. Naar mate de Amerikanen uit verschillende deelen van Europa herwaarts stroomen, des te meer nemen de werkzaamheden aan het gezantschap der Vereenigde Staten te 's Gravenhage toe. In het prachtige huis van den heer Henry van Dyke, in het Lange Voorhout te 's-Gravenhage zijn bijna alle salons van de parterre-verdieping, die in gewone tijden steeds zoo gastvrij openstaan voor de vertegenwoordigers van alle 139



9180

9185

9190

9195

9200

9205

9210

9215

9220

9225

9230

9235

140

landen der wereld, vereenigd in het diplomatieke korps, bezet door leden der legatie, ambtenaren ter Kanselarij en landgenooten van den gezant, die in deze drukke dagen hun bijstand verleenen bij het vele werk, dat afdoening eischt. Bijna -geen enkel Amerikaan, die met de hand schrijft; allen tikken op de schrijfmachines. Sedert het "goudschip" "Tennessee" zijn waardevolle lading hier te lande heeft gedeponeerd, kan het gezantschap thans alle geldelijke verplichtingen nakomen. Nadat de ondersecretaris van het Amerikaansche ministerie van oorlog hier het noodige geld had gelaten, is hij naar Weenen gereisd, om daar de Amerikaansche toeristen-onderdanen van de noodige fondsen tot voortzetting van hun reis te voorzien. Middelerwijl is de oorlogskruiser "Tennessee’’ van de grenzen der territoriale wateren tegen over Hoek van Holland naar Falmouth vertrokken Het schip komt waarschijnlijk nog op onze kust terug. De volgende week wordt een nieuwe toevloed van Amerikanen uit Oostenrijk en Zwitserland hier te lande verwacht. De nog in Italië vertoevende onderdanen bereiken uit dat neutraal gebleven land rechtstreeks hun vaderland. Maar dit is schier het eenige land in ons werelddeel, dat vreemdelingen naar hun haardsteden dirigeert. Nederland is op dit oogenblik "de groote haven van Europa" voor terugvoor van overzeesche vreemdelingen, aldus schetste de gezant den toestand, waarvan ons land in deze dagen het beeld geeft. Belgische vluchtelingen. Gistermiddag vijf minuten voor drie reed een extra-trein uit de richting Deventer he: station te Zwolle binnen, een groot aantel Belgische uitgewekenen overbrengende naar de voor hen bestemde verblijfplaats in een vluchtkamp te Oldebroek. Zies wagens waren gevuld met mannen, vrouwen en kinderen, die ar uitzagen, of zij zoo van hun werk en uit hun huis waren weggevlucht en sinds dim veel kommer hadden docirsiaan. Aan het station was een groot aantal Zwolsche dames aanwezig, ruim voorzten van gesmeerde broodjes, vruchten, sigaren, water, enz. De volgeladen manden met broodjes lieten spoedig den bodem zien, en gretig genoten de dorstige reizigers van het frissche water. De pruimen en de sigaren eh andre versnaperingen waren mede zeer welkom, en blijde zei men dank voor alles. Overal langs den weg vernamen wij nog was de ontvangst heel hartelijk geweest. Z* waren gistermorgen om zeven uur al var Maastricht vertrokken. De trein kwam slechts met eenige vertraging op den vastgestelden tijd hier aan. Op de balkons der wagens stonden soldaten voor de bewaking. Zooals men weet, heeft men hier te doen met Belgische burgers, die op Nederlandsch gebied zijn gevlucht en voorloopig niet naar België wenschen terug te keeren. Na eerst in de Limburgsche grensdorjoen te hebben vertoefd, worden zij nu samengebracht in een* vluchtoord, dat onder het bestuur van den-1 heer dr. Hendrik Muller wordt gesteld. Na een oponthoud van nog geen tien minuten ging 't weer verder, naar 't einddoel van de reis. Het perron was voor de komst van den trein door de politie afgezet. Er was zeer veel belangstelling en bij" 't wegrijden van den trein werd er zoowel door de vluchtelingen als door de aanwezigen geroepen en gewuifd. Den dames, die voor de ververschingen zorg droegen, komt een woord van warme hulde toe, de dankbare blikken der arme, berooide slachtoffers van den oorlog bewffien hoezeer dit menschk’evend optreden werd gewaardeerd iZw. Crt.) DE OORLOG, 31 augustus 1914 (bestand 57?) [DE TIJD, No. 20372] [Maandag 31 Augustus 1914] DE OORLOG. Overwinning der Oostenrijkers. — De nederlaag der Duitsche vloot bij Helgoland. — Een zeeslag bij de Hollandsche kust — De verwoesting van Leuven. — Een Duitsche vliegmachine boven Parijs TELEGRAMMEN. OVERWINNING DER OOSTENRIJKERS OP DE RUSSEN. WEENEN. 29 Aug. (Wolffbureau). De Correspondent van het "Neues Wiener Tageblatt" bericht: "Er is sedert vier dagen een groote slag in vollen gang. Onze kansen staan goed. Groepen van den linkervleugel rukken op in de richting van Lublin en Zamos (Russisch Polen), maar stuiten telkens weder opnieuw op verschanste vijanden. In plaats van frontaanvallen moeten voortdurend omtrekkende bewegingen worden gemaakt. D"-ie afeeelingen van het 72ste regiment infanterie deden een flinken frontaanval, waarbij twee Russische kapiteins, zes luitenants en 470 man krijgsgevangen werden gemaakt. Tusschen de Bug en de Wieprz deed een sterke troep van drie zijden een aanval op een 140



Russische divisie, die slechts onder begunstiging van den nacht kon ontkomen. De kapitein van den Generalen Staf Kossmann is met zijn vliegtuig naar beneden gestort en gedood. Juist heden was bekend geworden, dat hem een onderscheiding was toegekend wegens zijn dapper gedrag voor den vijand.

9245

WEENEN, 30 Aug. (Wolffbureau.) Voorzoover men gisteren den toestand kon overzien is de groote strijd van ons leger met de hoofdmacht van het Russische leger nog niet beslist. Alleen is het succes van het overwinnende leger, dat door den cavaleriegeneraal Victor Dankl werd aangevoerd in den slag bij Krasnik reeds eenigerrnate te overzien. In den tweeden veldslag van 27 Augustus, welke werd bekroond door de heldhaftige bestorming van de zeer versterkte stelling bij Niedzzwiea duza (in Russisch Polen tusschen Krasnik en Lublin) gelukte de bij Krasnik teruggeworpen Russische legermachten en de aangevoerde versterkingen, in het geheel ongeveer tien divisies van verschillende korpsen opnieuw te verslaan. Een van onze korpsen nam in dezen nieuwen slag één generaal, één overste, drie andere leden van den staf, veertig officieren en ongeveer twee duizend man gevangen. Wederom werd veel oorlogsmateriaal buit gemaakt.

9250

9255

9260

9265

9270

9275

9280

9285

9290

9295

9300

9305

DEN HAAG, 30 Aug. Blijkens mededeelingen van de Oostenrijksch-Hongaarsche legatie in Den Haag, meldde een ambtelijk telegram, dat generaal Dankl met de troepen, welke reeds de Russen te Kraïnik sloegen, zijn voortrukkende bewegingen voortzette en 27 dezer stormonderhand de versterkte stelling des vijands op de hoogte van Niedr-Zwicka nam. De Russische strijdkrachten, bestaande uit 10 divisiën, behoorende bij 6 verschillende legercorpsen werden tjtaal verslagen. Een generaal, 44 officieren en 2000 manschappen werden krijgsgevangen gemaakt. Op het oogenblik wordt de veldslag over de geheeele linie tusschen het Oostenrijksch- Hongaarsce leger en de voornaamste Russische Strijdkrachten voortgezet. DE NEDERLAAG DER DUITSCHE ZEEVLOOT BIJ HELGOLAND. BERLIJN, 29 Aug. (Wolff’s Bureau.) Gistermiddag verschenen bij eenigszins somber weder een groot aantal moderne Engdsche kKte kruisers en twee Engelsche flottiljes van ongeveer 40 torpedo-jagers in de Duièsche Noordzeebaai ten Nocrd-Westen van Helgoland. Het kwam tot hardnekkige gevechten tusschen deze schepen en de Duitsche strijdmacht. De Duitsche kleine kruisers drongen krachtig op naar het Westen, maar geraakten daarbij ten pe"olge van het beperkt gazichtsveld in gevecht met een groot aantal sterke pantserkruisers. De "Ariadne", die op korten afstand door twee slagschipkruisers met zv.’*v.tf geschut werd beschoten, zonk, na een hevig gevecht. Het grootste gedeelte der ben**-nning, vermoedelijk 250 man, kon gered word". De kleine kruisers "Kcln. en "Mainz" worden vermist. Volgens een Reuter-bericht van heden uit Lenden zijn zij eveneens in het gevecht met een overmichtig"en vijand gezonken. Een deel der bemanningen (negen officieren en 81 man) schijnt door Engelsche schepen g;rod te zijn; Dezelfde bren vermeldt dat ook de Engelsche schepen zwaar beschadigd werden. LONDEN, 29 Aug. (Reuter.) De gewonde Duitsche zeelieden zijn alhier aangekomen. LONDJEN, 29 Aug. (Reuier.) De Engelsche opperbevelhebber French heeft imni-iler Churchill telegrafisch verzocht de gelukwen;chen van het te velde staande leger met de s"ebitterende overwinning op zee aan de vloot te willen overbrengen. LONDEN, 29 Aug. (Reuter.) Te Harwich kwamen twintig fcrpedojagers aan, van welke een enkele beschadigd schijnt. De Engelsche zeelieden verhalen, dat in het gevecht bij Helgoland de aanvalsbewcging te acht uur begen. De Engelsche vloot verraste de Duitschers in een dikken mist en wikkelden hen in een zeer hevig gevecht. De Duiiechs gevangenen verklaarden, dat het Engelsche geschut van groote uitwerking was en nooit het doel miste. BERLIJN, 30*Aug. (Eigen bericht.) Bij het gevecht in de Noordzee (bij Helgoland) wilde de Duitsche torpedojager de V. 187 de vijandelijke linie doorbreken. Het kreeg echter een schot in de machinekamer en om niet buitgemaakt te worden liet men de boot door ontploffing zinken. De bemanning werd door de Engelsche schepen gedeeltelijk gered. Intusschen waren ook Duitsche schepen genaderd, o. a. de kleine kruiser "Ariadne". Deze ontving bij de achtervolging van de Engelsche schepen een schot in de ketelruimte en werd weldra door vijandelijke schepen omringd. Een half uur wist de "Ariadne" zich te verdedigen. Eindelijk werd het achterschip in brand geschoten, terwijl de voorste munitie-kamer onder water stond. Het schip was tot ondergang gedoemd; de manschappen hieven een heera aan voor den keizer 'en zongen het vlagge141


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 lied. Intusschen verschenen twee Duitsche schepen en kon de geheele bemanning aan boord gebracht worden. 9310

9315

9320

9325

9330

9335

9340

9345

9350

9355

9360

9365

9370

DE RUSSEN IN OOST-PRUISEN. PARIJS, 29 Aug. (Reuter.,) Volgens een mededeeling van hedenmiddag hebben de Russen. Koningsbergen geheel en al ingesleten. Ia verband met het voortdring-n der Russen in Oost-Pruisen staat vermoedelijk ook het vervoer — Op Vrijdag 28 Augustus — van cngevetsr e"eu, geheel Duitsch leger korpsi met al wat erbij behoort, in IcO treinen door België van het Zuid-Westen in de richting van het Noord-Oosten. Dit bericht, door ons nog Zaterdagavond in een gedeelte onzer oplage medegedeeld uit particuliere bron, werd gisteren — Zondag— door Reuter niet officieel bevestigd. Het genoemde tïAegraaïagentschap voegcte erbij: Dit schijnt erop te wijzen, dat de krachtige opmarsch der Russen de Duitschers noodzaakt aan Jhunne pcsïrie aan de Maasünie troepen te ontrekken. "Ook verzukert men, dat de Duitsche troepen rondom Brussel tot een minimum teruggebracht zijn," Ook van verschillende andere zijden wordt gemeld, "lat de beweging der Duit"jche troepal tet "-mtruimiiig der provincie Antwerpen, officieel door dit Belgische regeering gemeld, doet veronderstellen, dat de bedreiging der Russen DuitEch!"nd dwingt een gedeelte der legers terug te roepen. Het "Berliner Tageblatt* over de act!e der Russen sprekende, zegt o.a.: "Over een uitgestrekt front irokken onze troepen voorwaarts onder zware verliezen tegen een groote overmacht, die goed uitgerust bleek. Onze soldaten beseften, dat alles tot den laatsten man moest word*n ingezet; zij gedroegen zich als helden. Zij vielen zoo onweerstaanbaar aan, de


9375

9380

9385

9390

9395

9400

9405

9410

9415

9420

9425

9430

9435

der in een zeeslag gewikkelde schepen hooren uit meer westelijke richting. NOORDWIJK, 29 Aug. (Eigen bericht). Alhier is kanongebulder vernomen. Er schijnt niet al te ver van onze kust een treffen tusschen oorlogsbodems plaats te hebben. Uit s’Gravenhage, 30 Aug. wordt nog gemeld: De Marine-autoriteiten deelen mede, dat de kanonschoten, welke gisteren op verschillende plaatsen van onze kust werden gehoord, niet afkomstig waren alleen van Nederlandsche schepen, die schietoefeningen hielden, wat inderdaad het geval was, doch ook van vreemde oorlogsschepen. Vermoedelijk waren het kruisers, die een vijandelijke ontmoeting hadden. Het kanongebulder van laatstgcmelde schepen moet echter minstens twaalf mijlen ver af zijn geweest. Verwoesting van Leuven. TIEL, 30 Augustus. (Van onzen correspondent.) Onder de vluchtelingen5 hier uit Leuven aangekomen, bevindt zich ook de heer H. W. Rutgers, een Hollander, directeur der gasfabriek te Leuven. Hij woonde in de Stationstraat waar hij, kort na acht, een heftig geweervuur hoorde losbranden. Naar buiten gaande zag hij op hol geslagen paarden zonder ruiters, met convooikarren achter zich, de rue de la Station afhollen. Er was buiten een onbeschrijfelijke paniek. Met vrouw en twee kinderen, een van 2J4 jaar en een van 6 weken, vluchtte de heer Rutgers in den kelder, !waar zich in den "loop van den avond vele buren bij hen voegden met hun kinderen. Te circa 10 uur poogde hij zich van den stand der zaken buiten te vergewissen. Tot zijn schrik werd hij toen gewaar, dat de stad in brand was gestoken. Rechts en links, vooral aan de statiezijde, brandde het geweldig. Te 11 uur kwam een oude dienstbode van een der buren hem smeeken haar volk te hulp te komen. Haar 86-jarige meester, diens zoon en twee andere dfenstboden zouden anders- in de vlammen omkomen. Zij was over de muren der aan grenzende tuinen geklommen om hulp te halen. Doch men kon geen hulp verleenen, wan buiten wachtte de dood 1 Met geweld heeft men de oude meid in den kelder moeten houden, daar zij anders den dood te gemoet ging. Waarschijnlijk zijn de ongelukkigen in het naburigen brandende huis levend verbrand. In den morgen brandde alles rondom en werd door de rook het verblijf in de kelder onmogelijk. Het gezelschap vluchtte toen naar een naburigen stal. Aldaar werden ze te ongeveer 9 uur Woensdagochtend door een Duitsche patrouille ontdekt en naar het station gevoerd. Toen de heer Rutgers zich als Hollander kon legitimeeren, waren de officieren voorkomend en kon hij naar Aken afreizen met een juist vertrekkenden trein. Een veertien-jarig kindermeisje, dat met de familie ging, moest hare familie in het brandende Leuven — levend of dood? men wist het niet — achterlaten! Rond het station moet de aanblik afgrijselijk zijn geweest. De lijken waren met de gezienten naar den grond op het grasperk neergelegd. Zoowat alle huizen aan het Stationsplein waren verwoest. En wat nog was blijven staan van Leuven, zou dien Woensdag worden neergelegd. Via Aken heeft de heer Rutgers ons land kunnen bereiken. Van een anderen onzer correspondenten vernemen wij neg: Over de oer zaak der verwoestirg van Leuven ligt e^n sluier. Ik sprak k"-ri voor de catastrcp’ne inwoners, die het onheil voelden aankomen en mij zeiden; dat loept verkeerd af. Leuven werd gesard en Leuven leed honger. Eens stad van 43.(X"0 inwoners, te midden van een verweest land, anderhalve week doortrokken van legerkorpsen, die proviand eischen, staat in de kortste keeren voor een hongemocd. Dit is een der oogen"c!ii;niiikste aanleidingen t-t de ramp. Voeg daarbij dein* woners, die nacht op nicht niet geslapen hadden en dus in hooge mate overspannen waren en uiterst prikkelbaar; hierbij de cpmarscii der Duitsche troepen om de Antwerpsche uitval terug te slaan, daarna hun vluchtende wederkomst, hunne woedende officieren en alle oorzaken tot een wederzijdsche muiterij ziin aanwezig. De huizen zijn boven de hoefden der inwoners in vuur gestoken en geschoten. Tct mijn spijt meet ik u ook berichten, dat het gedrag der Duitschers in Belgié een sterk antikathcl.ek tintje heeft en bijna een godsdienstoorlog gaat lijken. In Thienen is geen huis verweest; doch de kerk is "ter waarschuwing* in brand gestoken met stroo en terpe t ij n. De gebouwen, welke 't eerst vlamden te Leuven en systematisch bleken aangestoken, waren het klooster der verdreven Portugeesche paters, het Benedictijnenklooster op den Keizerberg en de Sint Pieterskerk. Verder zijn alle priesters, die men machtig ken worden, onmiddellijk gefusilecrd. omdat het heefte, dat zij de burgers van munitie hadden voorzien. Op een plaats zag ik er vier dood liggen. Enkele zijn gedood, terwijl zij geknield lagen om van stervenden de biecht te hooren. 's Morgens reed de eerste trein van meer dan twintig wagens vol gewenden en zwaar* gewende Duitsche scldaten naar Aken. Wanneer ac lezing, welke mij Duitsche Officieren gaven waar zû zijn, n.l. dat het Leuvensche v-lk "or.der aanvoering der 143



9440

9445

9450

9455

9460

geestelijken" op de zeer geringe bezetting een enverheedschen aanval deed, dan kan ik met het oog op d.en eersten trein vel gewenden, (het moeten er velgens opgave 453 zijn geweest) voorlDOreig slechts cencludeeren, dat de bezetting niet ze o gei ing was. In den loop van den dag vertrek een tweede transport. En in verkop van dien dag werd de rest van Leuven "officieele verweest. Ik behcef u niet te zeggen, hce mij dit aangreep en met welk een zwaar hart ik huiswaarts keerde. BERLIJN, 29 Aug. (Wclfï’s Buieau.) H-tge. beurde te Leuven had het volgende verkop: ïMaandag was de s.ad nog rustig en gingen burgers en militairen vreedzaam met e’kander om. Dinsdagmiddag werd een uitval gedaan uit de vesting Antwerpen en marcheerden alle militairen af in de richting Antwerpen. Toen Ue tweede afücehng van üen stai van het kgercorps het marktplein wilde verlaten, begon uit alle vensters en van alle daken een moerJ* ctadig vuur, waardoor dadelijk vijf cliiciercn. werden gewend en waarvan de Duitsche militairen, vooral soldaten, die vreedzaam voor de koffiehuizen op het stationsplein zaten pwaar ;e lij Jen hadden. Er vclgde een vreeseiijk straat gevecht te-t Woensdagmiddag.. Binnenkomende treinen werden beschoten; zelfs priestes vochten mede. Twee priesters, die patronen hsdden verdeeld, werden standrechtelijk doedgescheten. Docr brandende benzine geraakten de huizen in brand en ook in andere Wijken sloegen de vlammen uit. Woensdagmiddag siend een groet gedeelte van de stad en de noordiel^ki voersted in brand. "Deze welvcörbereide overval hangt engstwiifeld samen met den gelijklijdigen uitval van Antwerpen."

9465

9470

9475

9480

9485

9490

9495

(Alle inkomende berichten var- Belgische iiide, van oorlogscorrespcndeneen, gei^genheidb- Ixrichtgevers, vluchtelingen enz. blijven, in tegenspraak met deze lezing, volhouden, dat de Duitschers zich vergist hebben en dat niet decor Leuveensche burgerrs op Duitsche soldaten, maar door Duitsche soldaten op andere Duitsche soldaten geschoten werd in de meening, dst zij een vi;andelijken troep voor zich hadden, welke vergissing de"Or den avond verklaarbaar is. De "Vcrwarts", het sociaal-democratische Duitsche hoofdergaan, verklaart, — naar aanleiding van het gebeurde te Leuven — dï scheipste maatregelen tegen verradelijke over. vallen en aanvallen op WD:rlooze gewonden zeer goed te kunnen begrijpen, maar vraagt toch: Is men in België niet te ver gegaan? Behandelt men de burgerwachten als franctireiers. Zijn de Duitsebe soldaten en cf’iciereei wel op de hoogte van het karakter van di burgerwacht? Eu al zijn ze hierover ingelicht, is de mogci.ijkheid van misverstanden uitgesickn? Red.) Actie ter zee. LAS PALMAS, 28 Aug. (Reuter.) Hedenochtend is het Duitsche stoomschip "Arucas" fr.ier uit zee aangekomen met de kapiteins eetde bemanningen van de "Kaipara" en de "Nyanga" en een Engelsche visschersboct, die tot zinken gebracht waren door het gvewapende Duitsche koopvarerdijsohip *Kaiser Wilhelm deer Grosse*. Zij waren overgebracht van laatstgenoemd schip naar de ;"Arucas." Te Rio de Oro (Spaansch Afrika) was de *Kaiser" aan het bunkeren uit d; "Arucas", de ;-Magdeburg" en twee andere Duitsche kolenschepen, toen een Britsche kruiser, vermoedelijk de "High Flyer* op 26 dezer te 2 uur n.m. in het gezicht kwam. Bovengemelde krijgsgevangenen werden camic’dellijk overgebracht naar de "Arucas." De "Kaiser* vluchtte en werd vervelg door den Britschen kruiser, met welken zij schoten wisselde. De ""Arucas" ontsnapte cnmiddelliiik. De kapitein van de "-Nyangav:rklaart, dat hij van den afloop van het gevecht niets weet. Hij denkt, dat de Kaiser * gezonken zal zijn, anderen mcïnen echter, dat zij een schuilplaats gevenden heeft te Rio de Oro. De "Magdeburg* werd onbruikbaar gemaakt door een schel ,van den kruiser. De "Kaipara* werd genomen en tot zinken gebracht op 25 gr. 10’ N.B. en 17 gr. 13’ W.L.

9500

Alle manschappen werden van de stoemsch-* pen afgebracht, voordat men deze deed zinken. De gevangenen zijn nog aan boord van de "Arucas,* De Britsche eensul doet moeite voor hen verlof te krijgen, om aan wal te gaan. ... Een bericht aan -Central News* uit Sjanghai meldt, dat een Britsche kruiser "drie 144



9510

9515

9520

9525

9530

9535

9540

9545

9550

9555

9560

9565

Duitsrhï schepen beeft in beslag genomen. SINT PETERSBURG, 29 Aug. (Reuter.) Zes cnicieren van den Duitschen kruiser Magde&urg* en 50 a 60 zeelieden zijn heden te Petereburg aangekomen. De officieren kwamen aan in auto’s, waarin tevens Russische zeelieden met de bajonet op het geweer zaten. De Duitsche matrozen trokken te vcet door de stad. Er kwamen geen vijandige betoc!ging"en voor. De Duitschers in Frankrijk. BERLIJN, 29 Aug. (Wolff s Bureau). De " Voss. Zeitung’ schrijft: De nieuwe overwinning op tic Engelschen is mogelijk geworden door de Duitsche cavaleriemassa’s.die de vlucht der Engelschen in de richting St. Quentin verhinderden en de vluchtenden tegenhielden tot de volgende legercorpsen nogmaals konden aanvallen. De Engelschen leden een volslagen nederlaag en zijn van hun achterwaartsche verbindingen afgesneden. (Volgens een bericht van de "Giornale d’Italia" zijn Donderdag l.l. drie Duitsche en twee Oostenrijksche legerkorpsen met veel geschut over den Rijn getrokken in de richtingvan Belfort Red.) Ontslag joffre? KOPENHAGEN, 30 Aug. (Wólff’s Bur.) Nietofficieel. De Parijsche bladen maken melding van berichten, welke zij over Rome ontvingen, luidende, dat generaal Joffre ontslag wenscht te nemen als opperbevelhebber, als reden aangevend de slechte samenwerking onder de generaals. Griekenland mobiliseert. KONSTANTINOPEL, 30 Aug. (Wolffs Bur.) Het Grieksche consulaat liet het bevel van den Griekschen minister van Oorlog aanplakken, waarbij reservisten en landweermaïinen van alle wapenen worden opgeroepen, om zich ter mobiliseering te voegen bij hun troepenafdeeling. Maakt Turkije zich gereed ten strijd? KONSTANTINOPEL, 29 Aug. (Wolff’s Bureau.) Een ofiiciëele mededeeiing "van de Porte verbiedt wegens de mobilisatie, dat buitenlandsche luchtvaartuigen over Turksch gabied vliegen. De militaire pasten hebben bevel gekregen te schieten, wanneer tegen dit verbod wordt gezondigd. In verband met de mobiliseering is de Roo de Halve Maan sedert eenige dagen druk inde weer. Drie groote scholen zijn tot ziekenhui’ zen ingericht. Fr is een commissie gevormd, die tot taalt heeft de proviandeering van Konstaatlnopel te verzekeren en maatregelen te nemen voor hebinn"emha!en van den oogst en de voortzetting van den veldarbeia voor het volgend jnar. De stadprefect deelt mede, dat de invoer van graan vrij is. Brand te Adrianopel. KONSTANTINOPEL, 29 Aug. (Wojfi’s Bureau.) Te Adrianopel werdin bij een oocr enSekende oorzaak uitgebroken brand, ongevteef zevenhonderd huizen in de asch gelegd. (Dit is de zccveelste der geheimzinnige btranaen, die in de laatste twee jaren Konstantinopel en Adrianopel geteisterd hebben. Red.) Het leggen van mijnen De Engelsche legatie te 's Gravenhage meld. d. d. 30 Augustus: De Britsche Regeering heeft vernomen, dat gemeld is, dat een Ijslandsche trawler op ol omstreeks 26 Augustus op een mijn is gevaren, 25 mijlen uit den mond van de Tyne en gezonken is. Minstens een buitenlandsch blad heeft verzekerd, dat die mijn een Engelsche was. Ofschoon het leggen van mijnen door de Duitschers de admiraliteit gedwongen heeft, ziel het recht voor te behouden evenzoo te hande len, blijft op het oogenblik de verzekering, reeds door de Britsche regeering gegeven, dat geen Britsche mijnen zijn gelegd, volkomen juist. De mijnen buiten de Tyne werden 30 mijlen zeewaarts gelegd, niet als een onderdeel van eenige bepaalde militaire operatie, noch ook door Duitsche oorlogsschepen, maar door Duitsche trawlers, waarvan een aanzienlijk aantal met dit werk schijnt te zijn bezig geweest. De naam van een dezer trawlers, dien men daarmede feitelijk heeft bezig gezien, was "A. E. 24 Emden". Het zou goed zijn indien de moraliteit van degenen, die haar gelastten deze daad te verrichten, door de neutrale mogendheden zorgvuldig werd overwogen. Een Engelsche lezing. LONDEN, 30 Aug. (Reuter). Een communiqué van het persbureau meldt, dat Kitchener een rapport heeft openbaar gemaakt, waarin de taak wordt beschreven, welke door de Engelschen in den vierdaagschen veldslag (beginnende op 23 Augustus) is vervuld.

145

145



9575

9580

9585

9590

9595

9600

9605

9610

9615

9620

9625

Gedurende deze periode moesten de bondgenooten weerstand bieden,aan een aanval der Duitschers en trokken terug op de nieuwe verdedigingslinies. Het gevecht begon Zondags, de aanval der Duitschers was verbitterd, verwoed en doortastend, doch werd door het Engelsche front volkomen bedwongen. 's Maandags deden de Duitschers in groote overmacht energieke pogingen om het Engelsche leger op zijn terugtocht af te snijden en in de vesting Maubeuge te drijven. Deze pogingen werden verijdeld. De verliezen van den vijand, gedurende deze twee dagen, zijn veel aanzienlijker aan de onze. De terugtocht der Engelsche troepen werd den 25sten doorgezet met voortdurende gevechten, hoewel niet zoo ernstig als gedurende de beide voorgaande dagen. In den nacht van 25 Augustus bezetten de Engelschen de lijn Kamerijk—Le Cateau— Landrecies en men wilde een 26sten’s morgens ver der terugtt ekken, doch vijf Duitsche iegerkorpten deden een aanval. Sedert 26 Augustus werden dt Engelsche troepen niet in/gevecht gewikled en rustten na de roemrijke gevechten, onverschrokken gereed voor de volgende groote ontmoeting. De Franschen doorstonden den voornaamsten aanval, welken zij weerstand bood. Den 28sten streed een Engelsche cavaleriebrigade schitterend tegen de Duitsche cavallerie, nl. het 12de regiment larrciers en de Schotten. Het gevecht was zoo verwoed, dat de terugtocht onmogelijk voor den namiddag kon plaat’ hebben. De troepen wisten op prachtige wijze onder hevig artillerievuur zich terug te trekken. Zij brachten den vijand op een dwaalspoor en een groot aantal-Duitschers werd met lansstooten afgemaakt. Kitchener is van meening, dat de strategische positie der bondgenooten zoodanig is. dat de glorierijke eindbeslissing zal zijn aan onze wapenen en noodlottig voor den vijand. Aan de andere zijde bieden de verbondene legers voortdurend tegenstand. De beste troepen van den vijand bevindt zich in een nauwe omknelling, hetgeen een voor ons goed resuItaat zal opleveren. Na den dood des Pausen. Plechtige lijkdienst. ROME, 30 Aug. (Speciale dienst van Stefani). Zaterdag heeft de tweede lijkdienst voor Z. H. Pius X plaats gehad met het gebruikelijk ceremonieel. Zes en veertig kardinalen, benevens wederom het korps diplomatique, waren aanwezig. De H. Mis werd opgedragen door Z.Em. kardinaal de Lai. Deze en H.H. E.E. de kardinalen Gotti, Ferrata. Merry del Val en Vico gaven ac absolutie. Het a.s. Conclave. ROME, 30 Aug. (Speciale dienst van Stefani). Qe "Giornale d’Italia" meldt, dat in den rechterhoek van het Darnascusplein bij het kwartier van de Palateinsche garde, ter hoogte van de derde loggia, een kleine klok is aangebracht, welke dagelijks, gedurende het Conclave, het teeken zal geven voor de stemming, nl. om 9 uur, kwart over negen en half tien des morgens en om vijf uur, kwart over vijf en half zes des namiddags. ROME, 30 Aug. (speciale dienst van Stefani) Z. Em. de kardinaal-vicaris Pompili beval openbare gebeden bij de uitstelling van het Allerheiligste in de basilieken en andere kerken ge. durende het conclave. De "Italla" deelt mede dat aan Z. Em. kardinaal Serafino (Serafino Vanutelli of kardinaal Serafini?) veroorloofd te een geneesheer in het conclave mede te nemen; eenige kardinalen zullen wegens ziekte niet deelnemen aan het conclave. ROME, 30 Aug. (Speciale dienst van Stefani.) De "Tribuna" weet mee te deelen, dat volgens betrouwbare berichten de kardinalen wenschen, dat de verkiezing van den nieuwen Paus een spoedig verloop nebbe. De eerste stemming zou plaats vinden den 31 sten Augustus’s avonds en zoo noodig verder vier stemmingen dagelijks in plaats van twee. Morgen zullen de bedienden, welke het Conclave binnengaan, den eed afleggen in de handen van den secretaris van het Conclave Heden had de aanwijzing der vertrekken plaats. Kardinaal Van Rossum zal zijn intrek nemen in kamer no. 32.

9630

Z. Em. kardinaal Merry del Val is ongesteld en Z. Em. kardinaal Farley zal om gezondheidsredenen een bijzonder vertrek tot zijn tcschikking hebben.

9635

BUITENLAND. GEMENGDE BERICHTEN. Het sterfbed van Z. H. Paus Pius X. Men schrijft ens uit Rome 146



9640

9645

9650

9655

9660

9665

9670

9675

9680

9685

9690

9695

9700

L’it ue S Pausen vernam ik, dai vsn /. H. Paus Pius X is geweest als dat vaneen heilige. Aau de kardinalen, die hem op zijn steri.bed nog bij bewustzijn aantroffen, b"ival hii met de uiterste inspanning zijner krachten aan, alles te beproeven, dat het hun toevertreuwde erfdeel van den H. P.trus toch ongeschonden zou te voorschijn komen uit de teisteringen, waarmee thans Europa zoo vreeseiijk dx"rden Heer wordt bezocht. Hij gaf nog bijzondere raadgevingen omtrent plannen, welke bij den H. St"el bestonden om den "toestand der Kerk te ccnsolideeren, nadat de "oorlogsgruwel voorbij zou zijn ge-er Ofschoon hij groote ber.3uweniscen leed, bleef lij een toonbeeld van heiiige kalmte. Men zag zin lippen voortdurend bewegen, en de als het ware verheerlijkte ingetogenheid van zijn gelaat bewees hoezeer hij zich voortdurend met God verbonden hield. In ce blac’en kernen nog talrijke bijzonderheden van zijn lijfarts, dr. Marchiaiava, over het afsterven ces Pausen voor. Ik moet voorop stellen, zegt dr. Marchiafara, dat de Paus in de laatste weken tengevolge van den blcedigen oorlog in Europa zeer geleden heeft. De gedachte, dat het geschil niet meer te vermijcien was, maakte he-m steeds treuriger. Vaak het ik getracht hem te bemoedigen, miar ieder nieuw bericht over plaats gehad hebbende ge. ;vechten, iedere aankondiging, dat een nieuwe mogendheid aan den oorleg deelnam, maakt; 'hem neerslachtiger. "Ach, professor, millicenen menschen zullen omkomen. Ik had het moeten verhinderen, maar ik ken het niet. Mij blijit niets over dan te treuren. Als ik niet aan de redding van zoovele jonge levens denk. ik. die het hoogste vredesambt bekleed, wie, denkt ge, zal er zich dan om bekommeren?" Dergelijke klachten heerde de lijfarts elken dag. Het vreeseiijk lot, dat tijdens zijn Pontificaat over Europa gekoimî was, maakt hem ziek., De li;farts wil niet beweren, dat de dood door die angsten i- veroorzaakt, maar zeker zou zonder deze het organisme van den Paus krachtiger wederstand hebben geboden. In zijn sm.rten zeide hij: "Ik lijd voor hen, die op het slagveld sterven. Mocht mijn dood toch het laatste offer wezen ter verzoening van üeds gerechtigheid?" Omtrent de laatste te/ene-uren van Z. H. deeit dr. Marchiafeisa mede: Met stille vreugde en in volkomen bewustzijn omving Z. H. :uit de hand van zjjn vriend, Mgr. Bressan. Ve H. Communie; hij weende op dat oogenblik van ontroering. Herhaaldelijk maakte hii met mcede hand het kruisteeken. Daar zijn 'omgeving een verergering van den toestand meende ,e constateeren, werd hem ook het H. Oliecel toegediend. Het bleeke gelaat lag achor in het kussen; de oegen hadden een uitdrukking van cnmetelijke goedheid er: bovenaardschen glans. Zelden zag ik bij een sterfvende Zllk een rust en verheerlijkte overgave aan God. Tegen twee uur scheen een glimp van verbetering te kenicn; ik betastte de bleeke heneen en de lichaamswarmte vermeerderde. Dcch deze teestand duurde slechts kert, de verbetering was veen voori’ijgaanden aard geweest. Aanstonds verviel hij weer in den vrceferen feestand. Steeds meer naderde het einde. -De thermometer wees veertig1 graden aan; en trad een sterke eiwitafzondering in en alle hoep verdween. Het kon nog slechts enkel-e uren duren. Om acht uur verliet ik hem en keerde om negen uur bij 'iet ziekbed terug. De verergering hield aan. Het bewustzijn was bijna geheel i, en ik lichtte allen in omtrent re. naderende einde. Men legde hem een kruisbeeld tusschen de vingers. Nu en dan lispelde hij nog enkele woorden, kuste zacht het ivoren kruisbeeld. Dan liet hij zijn blikken rondgaan en stierf. Nog nooit heb ik zoo'n vredig sterven bijgewoond." Steun voor de uitgewekenen uit België. Met groote voldoening heeif het Comité vernemen, dat de Nederlandsche Regeering een vluchtkamp heeft aangewezen ter opneming van een deel der op Hollandschen bodem uitgeweken slachtoffers van den oorlog. Daardoor werden de bewoners van Zuid-Limburg ver’icht in ean taak, die voor hen dreigde te zwaar te zullen worden. Zulks neemt echter niet weg, dat er zich op onze grensplaatszn nog duizenden e.i duizenden bevinden, welk aantal nog steeds toeneemt, die niet in staat zijn in hun onderhoud en in dat van hun gezin te voorzien er dus dringend behoeête hebben aan hulp. Boevengenoemd Comité, dankbaar voor de reeds ingekomen giften, doet derhalve nogmaals en met aandrang een beroep op den liefdadigheidszin zijuder landgenooten, om steun te verleenen aan de velen, vooral vrouwenen kinderen, die nog zooveel hulp noodig hsbtoen. Het Comité acht het onnoodig, in herhaMng te ireïen omtrent den ongelukkigen toestand van deze uitgewekenen, waarvan velen, in de haast van hun vlucht, van hun familie werden gescheiden en van alles cntbloct het gastvrije Nederland bereikten. Om dezen nood zocveel mogelijk te lenigen is en blijit veel geld noodig en het Comité twijfelt niet of het herhaald’ beroep op den weldadïgheidszin der Nederlanders zal ook nu niet te vergeels zijn geweest. Het secretariaat is gevestigd Kalverstraat 6*4. Met het in ontvangst nemen van goederen en levensmiddelen belast zich gaarne de heer Jos. M. De Ivi 11 e Kalverstraat 44. * " 147


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 Tct en met Vrijdag 23 dezer zijn bij bovengenoemd "Comité in totaal / 26.570.35 en frs 613.% aan giften ingekomen. 9705

9710

9715

9720

9725

9730

9735

Laatste Berichten. DE OORLOG. Dertigduizend Russen gevangen genomen. BERLIJN, 31 Aug. (Wclfi’s Bureau.) De grecte generale staf deelt mee, dat bij de groote gevechten, waartij de Russen in Oost- Pruisen bij Tannenberg, Hohenstein en Ortelsburg verslagen werden, volgens voorloopige schatting dertig duizend Russen mrt vee hoogere officieren krijgsgevangen werden gemaakt. (Dit is dus de officieele bevestiging van het bericht van het "Berliner Tageblatt.- Rel T.) DE OOSTENRIJKSCHE OVERWINNING. BERLIJN, 31 Aug. (Wclff’s Bureau.) De veldslagen op het Russische oorlogsveld duren voert in onverminderde hevigheid. Aan, de Oostzijde van het leger van generaal Dankl. dat in weerwil van vele versterkte stellingen desvijands oprukt tegen Dublin, begonnen onze troepen, tusschen de Bug en de Wieprz den 2óslen een aanval op het sterke Russische leger, dat nt Chclm was tegemoetgetrokken. Hierop ontwikkelden zich na den ' slag bij Krasnik verdere hardnekkige gevechten, die de overwinning aan de zijde van onze troepen brachten en wel lij Papse en ten-N.-O. van To* maszow, aan welke gevechten op den 23sten nu ook onze legermachten deelnamen, welke van Belz op Russisch gebied waren gekomen. Evenals in de veldslagen, van Krasnik werden duizendm gevangen gemaakt In Oost-Oalicië houden onze (roepen zich uit. stekend en standvastig tegen een zeer sterken overmaehtigen vijand. Op het zuider-oorlogs^ terrein vallen geen noemenswaardige gevechten fe vermelden. De plaatsverv. chef v. d. Gen. Staf, VON HOEFER* De veldslagen in het Oosten. SINT PETERSBURG, 31 Aug. (Reuter., Officieel. Het Pruisische front is met nieuw* legermachten versterkt en nam een aanvallend" houding aan over de geheele linie. De slag met de Oostenrijkers duurt voort. Duitsche vliegmachine boven Parijs. LONDEN, 30 Aug. (Reuter). Een Duitsche vliegmachine vloog op een hoogte van twee duizend meter boven Parijs en wierp tegen 1 uur een bom uit. Er werd geen materieele schade aangericht.

9745

Een Russisch rapport. PETERSBURG, 30 Aug. (Reuter). Officieel wordt medegedeeld: In Oost-Pruisen worden de vestingen Thorn en Grandenz met veel geschut belegerd. De Russische offensieve beweging wordt over de geheele linie voortgezet. De slag op de Oostenrijksche linie wordt over de geheele lijn met verwoedheid voortgezet. De Oostenrijksche troepen, samengetrokken in het gouvernement Kjelzy, trekken over naar den rechteroever van de Weichsel om aan den slag deel te nemen.

9750

Ten Oosten van Lemberg namen wij 3000 gevangenen. Bij Podgayzy verloor de vijand 3000 man, wij namen vier kanonnen en vele ammunitiewagens. Ook werden negen kanonnen genomen, die door deh vijand bij het overtrekken van de Zolotaya-Lipa zijn achtergelaten. In de streek ten noorden van Towacher maakten wij duizend gevangenen.

9740

9755

9760

9765

De Duitsche bezittingen. LONDEN, 30 Aug. (Reuter). Het persbureau ontving van het secretanaat van koloniën een communiqué, luidende, dat een telegram was ontvangen van den gouverneur van NieuwZeeland, waarin deze verklaarde, dat Afrika, een Duitsche stad op de Samoa-eilanden, door een Engelsche expeditie was belegerd. De stad gal zich den 29sten over. China en Japan. LONDEN, 30 Aug. (Reuter). Een telegram uit Peking geeft te verstaan, dat China het aanbod van |apan, om alle onlusten in China, gedurende den Europeeschen oorlog te onderdrukken, afslaat. Oorlogsrisico. LONDEN, 30 Aug. (Reuter). In Washington werd een wet omtrent vrachtverzekering en oorlogsrisico door de Kamers aangenomen en zal door Wilson onderteekend worden. Russische overwinningsberichten. 148



9770

9775

9780

9785

9790

9795

9800

9805

9810

9815

9820

9825

9830

'’s GRAVENHAGE, 30 Augustus. Het Russische gezantschap alhier ontving de volgende inlichtingen omtrent de laijgsverrichüngen van het Russische leger. De gevechtai in Oost- Pruisen, waaraan de garnizoenen der vestingen van Torn en 'van Graudenz met een sterke artilleriemacht deelnemen, duren voort. De striid duurt eveneens voort op het geheele Gallici. sche front. In de streek van Tomachew hebben wie een duizendtal gevangenen gemaakt; ten Oosten van Tomachew is de 15e Hongaarsche divisie gestegen en door onze troepen omsingeld. Geheele regimenten geven zich over. Ten Ocsten van Lemberg maakten wii drieduizend, gevangenen, en ook te Pcdgaice werden drie* duizend gevangenen gemaakt. Amerika en de oorlog. 's GRAVENHAGE, 30 Aug. De Amerikaan se*e gezant de heerVan Dyke, verzoekt mede te deelen, dat niet alleen door de Tennessee*de Amerikaansche legatie alhier in staat is! gesteld, om aan alle behoeften aan geld te voldoen, dcch dat zij, dank de samenwerking van de Nederlandsche regeering met de Amerikaansche, van den aanvang van eten oui’og al lu staat is gt^veest in de behoeften der Amerikaansclie reizigers te voorzie". De gezant gelooft, dat dit gezantschap de eenige Amerikaansche legatie is, die haar taak heeft vervuld zonder hulp noodig te hebben van eenig burger comité. Bovendien heeft de legatie gezorgd voor de correspondentie en de belangen van burgers van Engeland, Duitschland, Frankrijk, Belgij en Oostenrijk. De legatie heeft duizende brieven, telegranunen ca geldorders verzonden. Deze dienst, door de legatie met liefde beweczen, geeft duidelijk genoeg aan, wat de houding is, die door Amerika in dezen crisis is aangenomen. Amerika is niet alken een neu-, trale staaf, het is een staat, die in de Euro. peesche politiek niet tusschenceide komt. maar het gevoel van dat land komt in opstand te-, gen schending van het volkenrecht in oorlogS.: zoowel als in vredestijd. Met afkeer ziet Amerika de schending van neutraliteit. Amerika is steeds bereid, zijne goede diensten te bewijzen veer het herstellen van den wereldvrede na dezen vreeselijken oorlog. Inmiddels zal Amerika de rechten en belingen van zijn eigen burgers weteti te behartigen en vriendschappelijke dien* sten weten te bewijzen aan burgers van anderf lancècn. Toestand in België. ANTWERPEN, 30 Aug. (Reuter). De toestand is dezelfde. De landstreek aan het noorden van Demer is geheel vrij. Diest is ontruimd; de geheele Kempen ls rustig, er is geen enkele Duitscher in de streek Gheel, MoH, Turnhout, Mechtern en Londerzeel. De stad Leuven is verwoest de Sint Pieterskerk werd verbrand, de boekerij en de universiteit liggen in asch. In Antwerpen heeft een zeeman, die in verbinding staat met het Amerikaansche Roode Kruis, in overeen-, stemming met de Belgische regeering een lang rapport over de door Duitschers bedreven gruwelen in België geseind naar Amerika. Bulgarije en de oorlog. BERLIJN, 30 Aug. (Reuter). Niet officieel. Naar aanleiding van den fakkeloptocht, welke de studenten der universiteit te Budapest hebben gehouden voor het generaalconsulaat van Bulgarije heeft dr. Walter namens de inwoners der hoofdstad aan den Bulgaarschen koning een telegram gezonden, waarop bij den consul-generaal het volgende *eigenhandig antwoord van den koning inkwam: met diepe ontroering ontving ik het telegram, dat getuigt van de warme sympathie van de inwoners der hoofdstad. Dankbaar denk ik aan de schoone dagen, welke ik in! mijn tweede vaderland doorbracht en aan de ridderlijke Hongaarsche natie, welke in haar gevechten verzekerd kan zijn van de sympathie van het Bulgaarsche volk. Gelieve aan de inwoners der hoofdstad mijn oprech.en dank te betuigen. Ferdinand. Graaf Zeppelin BERLIJN, 28 Aug. (eigen berichi)- Graaf Zeppelin heeft zich aangemeld als vrijwilliger. Io de hooge militaire kringen zocht men hem te bewegen, in het vaderland te blijven en zijn gezondheid te sporen. De graaf wilde hierv*"? echter niet hooren en is dezer dagen naar i-f[ oorlogsveld vertrokken. Een groote men--^ heeft hem geestdriftig toegejuicht. De vreemdelingen in Duitschland. BERLIJN, 31 Aug. (Wolffbureau). tft)** spoorwegen den dienst weer kunnen uitbJ^scjj* voor het algemeen verkeer, mogen de in D*j’neje" land zich bevindende onderdanen van vVqovZ lijke staten het rijksgebied verlaten, voor-I mQ_ hun in hun vaderland de Duitschers eveneeôor-, gen vertrekken. Deze voorwaarde betref’je Ver, de Duitschers in Rusland, daar vol genster -u klaring van den Spaanschen gezant Rusland Duitschers, die niet dienstplichtig :.ij<-viflg mo, mogen verlaten. Onder dezelfde be pe149



Tyertrei*; gen dus ook de Russen in Duitschla"lê|llarkf.I 1 ken. De reis moet geschieden over D* wordgen Zweden en zal zooveel mog^W vergemakkelijkt.

9840

DE OORLOG, 30 augustus 1914 (bestand 58?) [NIEUWE ROTTERDAMSCHE COURANT, No. 240] [Zondag 30 Augustus 1914]

9845

9850

9855

9860

9865

9870

9875

9880

9885

9890

9895

150

De Oorlog. De verwoesting van Leuven. MAASTRICHT, 29 Augustus (Part. D. B.) Zoooven kom ik terug van oen gevaarlijken tocht naar Leuven. Hier volgt een getrouw relaas van den toe" "tand, zooals ik dien te Leuven vond’ on bijwoonde: Mijn reis ging over St. Tru?en en Tieaen (Tir" Itmoat) en bad Doornik tot einddoel. Door het her" haald oponthoud, dat het zeer nauwkeurige onderzoek van mijn passen en legitimatiebewijzen vorderde, vlotte mijn rel" zeer langzaam. Even voorbij Tic" non waarschuwde mh’ "xm Duitsch officier niet verder te gaan, daar de toestand te Leuven hoofdzakelijk voor burgers uiterst kritiek was en de stad door artillerie zou worden gebombardeerd. Hy ontried mij ernstig verder’ te gaan, daar ik groot gevaar, zou loopen, zonder vorm van proces te worden dood" geschoten door een Duitschen wachtpost, die mij voor een inwoner zou aanldea, aog voor dat ik gelegen" beid zou gehad bobben myn passen tt toonen, en zeker hetzelfde lot zou ondergaan door de nog aan" wezige zich verborgen houdende burgers, indien hij mij een soldaat ter beveiliging van mijn persoon meegaf, daar ik in dit geval voor een Duitscher zou worden gehouden. Nadere bijzonderheden kon hij mij niet geven, door hij voorgaf bet ware zelf niet te weten. Niettemin vervolgde ik mijn weg en stiet reeds na korten tijd op duizenden vluchtelingen. Tonder kleeding mee te nemen, ten deele zonder schoenen, hadden zijde stad overhaast verlaten. Zieken, en ouden van dogen strompelden voort, luid weeklagend en jammerend. .Kloosterzusters, geëscorteerd door militairen, kinderen die naar hunne ouders zochten. Zij allen vluchtten in de richting van Tienen (Tir" ielhont). Tot dicht bij de stad Leuven genaderd, bleek mij dat aan een rechtstreeks doordringen niet te den" ken viel. Brandende buizen werden afgebroken, te" .".graaf" eti tramdraden. lagen gebroken. over . De straat. Lijken van paarden versperden den weg. Langs een omweg wist ik het station te bereiken, waar ik gelegenheid bad den commandant kort te spreken en hem myn passen te laten v."ee*en. Intusschen was het circa 6 uur in den namiddag ge" worden. Met het oog op den tyd voor myn voorgenomen vordert rel" naar Brussel, besloot ik in verband met de invallende duisternis zoo goed en zoo kwaad het ging etn onderkomen te toeken. Ik vernam echter, dat voorzoover de hulzen nog niet in brand gestoken of geschoten waren, dit spoedig zou geschieden. Van zeer verschillonde zijden werd mij inmiddels medegedeeld hetgeen was voorgevallen. De onder" schelden tegenstrijdigheden weglatende, meen ik het volgende al" de wart totdracht van zaken te kun" nen meebeden. Dinsdagavond circa 11 nur, terwijl de stad door betrekkelyk weinig troepen landweer en linie was bezet, "n lange colonnes proviand en een munltletreIn door de stad trokken, werd plotseling uit een hui, tegenover het station, waar het kwartier van den stadscommandant en de staf gevestigd was en dus veel militairen aanwezig waren, geschoten. Spoedig daarop weerklonken andere "hoton nlt de nabijzijnde hulzen, welk "bieten zich lu een oogenblik van huis tot huis en van straat tot straat voortplantte. De Duitsche soldaten vielen in nitt te tollen menigte. Velen werden gewoad. De paar" den voor de trelnwogens werden gedood of sloegen op hol. Een slgemeene verwarring volgde. Duldelyk zag Ik de schoten van een machinegeweer door de "piegclrulten van bet station. Dy onderzoek bleek dat oen machinegeweer op de derde verdieping van ten tegenover het station gelegen hotel was opge" stold. Juist was een militaire trein nit Luik, met bestomming naar Brussel aangekomen en ontladen, kon sectie artillerie werd uit de omtrek van Brus" sel g<_rcnuirccrd. Uct wss onmogelijk te w,ten, "rit de schuldigen waren en precies te w""t.*n uit welke huizen de schoten kwamen. Daarom drongen de soldaten de huizen binnen on <*nt*pon zich hier en daar een verwoed straatgcvcchl. 1"_d"..0 bewoner 'lic gewapend gevonden werd of verdacht werd te hebben geschoten werd onmiddellijk neergelegd. Dat hierbij ook veel onschuldig bloed "erd vergoten, spreekt vanzelf, doel, de lijd **ntbr.i"c om nlle" nauwgezet on nauwkeurig te onderzoeken. Dc bewonc. wier onschuld bleek, ouden, zieken en kinderen, ten "Ifoli ook de vrouwen moesten hunne woningen ver" laten. Inmiddels wierp de 150



9905

9910

9915

9920

9925

9930

9935

9940

9945

9950

9955

9960

9965

artillerie voortdurend granaatkartotson in de stad, dio spoedig op vot-billende plaatsen brand veroorzaakten. Andere huizen werden met benzine gedrenkt en aangestoken. In dit stadium was ik bij het station aangekomen on ik was getuige van het wegbrengen v"n een vier" honderdtal Engelsche en Lchotsche soldaten en hooglanders in hun eigenaardige dracht. Een lllnger verblijf bij het slation achtten de officieren, met het oog op het gevaar en dnar zij "lo verantwoordelijkheid niot durfden op zich te nemen, voor mij onraadzaam. Een nieuwe l"csch'!eting uit andere, nog intact gebleven huizen, werd verwael... Daar naderden ouder sterk escorte twee groepen gijzelaars, mannelijke en vrouwelijke, ieder ter sterkte van vijfhonderd menschen. Zy werden bij het "tntien opgesteld. Bij ied t r schot dat op Duitscho militairen werd afgevuurd, zouden er tion worden gefusilleerd. Hier. hielp geen klagen of wceaen. Dt goeden moesten bet. met de kwaden Ontgolden on ' werkolyk werd oog menig soldaat uit een hinderlaag neergelegd. Dt aaebt viel la en akelig verlichtte de branden" de gloed den omtrek. Versterkte posten werden uilgezet. Talloos waren df patrouille, He. De stad doorkruisten. Terwijl ik met een officier stond tt praten, knalden er "boten la onze nabijheid. Een gearresteerd inwoner werd in mya nabijheid gefusilleerd. Van slapen wa, geen sprake. Losgerukte paarden, loeiende koelen, verschrikt door htt knetterend neervallen van balken tm bet donderend geraas van instortende gevels tn hulzen, daarttuschoa bet vallen van schoten. Htt bywoaen ran zooveel ellende en kommer maakte ieder nut" acmen. onmogelijk. Koud tn kil was de nacht, dien ik la botrekkéiyke veiligheid doorbracht. ' Tegen het aanbreken van den dag trokken de sol" daten er ap uit om 'machtig tt worden, wat aog niet door braad wa, verwoest. De telegrafische gemeenschap ca de postverbinding van Luik uit naar Holland 1" verbrokon. Ik moest m’y du, haasten, naar Holland terug te kee" ren, om u tydig te seinen en gaf du, mijn plan, om over Bru"el naar Frankrijk te gaan, voorloopig op. Terugkeerendt over de bulteaboulevards zag ik gisterochtend nog veel lijken liggen van inwoners. Ik telde er een twintigtal. Ik zag veel geestelijken naast elkaar met het gezicht naar den grond, een elnd verder oen grijsaard, waarnaast een stokoude vrouw. Zoudon zij zich, van niets kwaads bewust, en zicli beschut door den ouderdom wanend, op straat hebben gewaagd? Wat verder weer het M van een priester. De soutane bemodderd en bevuild door bloed. Afschil, welijk was de aanblik van die onbegraven dooden. Het hart krimpt bH bet aanschouwen van een tafereel, waar de slechtste menschelijke hartstochten hoogtij vierden. Op mijn terugtocht buiten Leuven naar Tienen lTirlemont) oen aaneenschakeling van uitgebrande huizen ca boerenwoningen. Ook bier was veel verwoest en vernield. Herhaald bandenpech aan mijn auto, was oorzaak, dat ik moest overnachten bij bocrenlicden, ongeveer twintig kilometer voor Luik, waarvan ik heden drie uur terugkeerde. De oorzaak van de vreczelijke gebeurtenissen die te Leuven plaats hadden, wordt door de Duitsche militairen, waarvan, ik velo officieren sprak, toegeschreven aan de houding der geestelijkheid, die "lo l.o*. nik."? volgens hun /.eggen had diets gemaakt, dat de Duitschers de nederlaag zouden hebben gele" den on in vollen oftocltt waren. Vost staat dat den dog voor myno. aankomst in "Ien omtrek van Brussel een geveebt beeft plaats gehad. een officier dio daaraan decluam, trof ik in het brandende Leuven. Hij beweerde met de grootsto stelligheid, dat de vyandoiyke aanval zegenvierend was afgeslagen en door een overmacht vtlrnlctterd, hoewel drie divisies, tegenover hen stonden, bestaande uit Engclscho troepen. Vermoedelijk! wnren de bovenvermelde en binnengebrachte Engol**"*ho krijgsgevangenen uit dit gevecht afkomstig. Dit zou dan geenszins duiden op een nederlaag der Duitscho troepen. Als curiositeit moor ik aog renneldeu^ dat ik te Leuven vernam, dat het Duitscho leger ',tot pj" tochtig kilometer van Parys was doorgedrongen. Er. ll"c"clite dicntongorolgo groote geestdrift en heera’s wenlen uitge" bracht. Ook "ou frankrijk vredesonderhandelingen hebben aangobodon. Voortdurend werd. mij gevraagd of Engeland arm Nederland den oorlog lmd ver" klaard. Natuurlijk weerlegde ik. dergelijke geruchten en rerzekerde dat Nederland den wil en de krachthad volmaakt neutraal te blijven. AKNUI2HI, 22 Augustus. (Bart.) Zooeveni ontmoet, re ik een Nederland.!,*, S. D. gonaam.l, dio tydon" de verwoesting vnn Leuven nog in de "wd wos en slecht, door een gelukkige omstandigheid san een vorschrikkeiljken dood is ontsnapt. Ily vertelde het 151



9970

9975

9980

9985

9990

9995

10000

10005

10010

10015

10020

10025

10030

volgende t ".t,i In het midden *"n deze maand ongovoer, de Juiste dato kan ik mij nlet moer herinneren, daar ik in de ellende der laatste weken allo begrip van tyd heb verloren, verlieten de Belgische troepen Leuven en omtrek. Wel wenl er herhaaldelijk in den omtrek gevochten; we konden voortdurend het kanongebulder en soms ook hut geweervuur hooren. in het begin der vurige week, ik meen Woensdag, bevond ik mij met eenigo inwoners van Leuven bij het station, om een" te kijken "f we ook iets gewaar konden worden, wnnt rol, dogen lang wa" ron we zonder eenig nieuws. Omstreeks 3 uur in den middag kwamen een zevental Belgische kanonnen de "tod binnen. Zonder iots te zeggen reden de Neigen door in tle richting van ltrui.’el. Wo kregen Jen indruk "lat zo vluchtten. In angstige """annlng wachten we nog eenigen tyd, om te vien of er nog iets zou gebeuren. Een half uur later zagen we in de verto opniouw soldaten naderen, 't waren er sleelits weinigen. Toen ze dicht genoeg bij waren ora te zien dat het Duit"cher, "varen, wilden we vluchten. Zo riepen ons lot om te blijven "taan, waaraan lk en een drietal au" deren gehoor gaven, lladcrbij gekomen bleek het slechts een patrouille van 10 a 12 man te zyn, dio met wecrgaloozo brutaliteit zich in de stad hadden gewaagd. Ze vroegen ons of er ook een "vier in de buurt .vas, waarop ik hen in het Duitsch antwoordde dat dit niet het geval wa, maar dnt er wel een vaart was. Op een vraag of er ook soldaten in de buurt wareu, zeide ik dit niet te welen, doch ik geloefde van niet. We kouden toen gaan. Ik "ag nog dat twee mau op post werden gezet bij het station, twee man reden door, terwijl de over"" gen de deur van het ge.loten station inbeukten en binnen gingen. Ik .pocdde mij yliugs huiswaarts. sog geen uur later was de stad door Duitsche troepen overstroomd. De burgemeester werd gevangen genomen; we hebben hem niet weer gezien. Duitscho soldaten vertelden mij, dat hij was doodgeschoten. De hcvol" king hield ziel, rustig, ook toe" de Duitschers werden ingekwartierd. Allo wapens waren reed*, een week tevoren door de Ile.lgi’cho autoriteiten ingeleverd. Du bevolking was echter zoo beangst, dat ze den soldaten op het eersto verzoek alles afstond, ook al "".taalden ze niet of gaven zo geen bon. De soldaten gedroegen ziel, over het algemeen ordelijk, hoewel zij zich meermalen nan drankmisbruik te buiten gingen en dun den inwoners overlast aandeden. Zoo kwamen op zekeren "lag twee dronken soldaten in onze zaak, voor wie ik de harmonica moest re" pareeren; toen ik -zulks gedaan had, bleven ze hij on* in den kelder, waar de een spt-elde on de ander danste. Dit optlblje duurde eenigu uren, waarop ze aftrokken. Mijn patroon, "lic ""tn rijwiclzaak dreef, wczd gc" nootItaakt rywielen en "ndt.rdeelen te leveren tot een bedrag van ruim 500," mark, waarvoor hy bons kreeg. Of deze ".uilen v.oitlen betaald, zal nog de vraag zijn, tlanr tle eerste ,1e beste onderofficier, ja soms zelfs "oblaten, maar met potlood geschreven bon- gaven. Op */.*!"< r"n dag had een Belgische patrouille zich blijkbaar te ver gewaagd. Ze vluchtte in "*en café. l"’.:vt"ll*


10035

10040

10045

10050

10055

10060

10065

10070

10075

10080

10085

10090

10095

zo echter genoodzaakt was tot aan haar middol in het water te staan, Zoo brachten we .in doodsangst den nacht door. Het sohieten in de straten duurde steeds voort. In den loop van d"ra nacht waagde ik liet nog evon naar boven te gaan, om wat water te lmlen. Door een venstor zag Ik tóen dat een groot j gedeelto van onze straat reeds in puin lag. Onzo buurman, een advocaat, was met een vijf" tiental andere personen on het dak gevlucht, ter w ijl zyu huis reeds van nlle zijden i n brand stond. Handen wringend kropen "lo ongelukkigen, waaronder vrouwen en kinderen bijeen. Nadat we nog een tydjo in onzo schuilplaats wa" j ron gebleven, bemerkten we dat ook ons nul" boven ons in brand stond. Wo stonden toen voor het feit om ons levend te laten verbranden of op straat te vluchten, waar we bijna, zeker werden doodgeschoton. Wo kozen het laatste. Hoewel we dit besluit genomen hadden, durfden we geen van nlle het oerst te gaan. Eindelijk besloot ik het te wagen; ontkomen was toch niet meer mogelijk. Nauwoelijks ws ik op straat of een drietal soldaton liepen op mij toe, hun revolvers op mij lichtend, riepen zo "Waar moet dat heen t Hoe ik er toe kwam, weet ik zelf niot, doch in Not Duitse!, riep ik hun toe: "Houdt op, ik bon Dttitsclicr." Dadclyk veranderde hun houding en toen ik hun vertelde dat ook myn patroon een Duitscher was (ook die spreekt goed Duitscli) bo" den zo mij aan ons naar het station ta "brengen, waar spoel een trcl n zou vertrokken. De tocht door de stad wo" het verschrikkelijkste wat men ziel, voor kan stollen, 't Was als een wan" deling door de hel. De geheele stad stond in brand, terwijl velo hulzen en. grooto gebouwen reeds in puin logen. Overal in de "tod lagen Men, torwyi we uit enkelo huizen nog kreten hoorden. Burgers zagen we nergens op straat, al" leen soldaten. Met behulp van onze gelolde", die steeds in de overtuiging oioven. dat we Duitscher" waren, kwamen we omstreeks luilfzes aan bet station. Voortdurend spraken zij over de burgers, die geschoten hadden, waarin we hen maar goiyk ga" ven, hoowel wij voor ons de overtuiging hebben, dat het onwaar i*. Veeleer meen ik dat de buiten Lou" von vochtende troepen enkele soldaten vluchtende in de stad op de schildwachten zijn gostuit, die op lien, zo voor Belgen aanziende, hchlien geschoten. Zoo is misschien een misverstand ontstaan. Overal in de stad wnren de parken omgewoeld. Blijkbaar waren daar Inderhaast de doodgeschoten bnrgcrs bc" graven. Althans hier en "laar staken menschelyke lichaamsdeelen lmven den grond uit. Aan het stntlon moesten we eenigo uren wachten, voordat de trein vertrok. Wo hadden toen gdcgrnhold "lo verwoesting vnn cn?.o mooie oude stad met lmar prachtige gebouwen gade te slaan. Onbeseliri." felijk is het schouwspel van die vuurzee, "Ho" alles vordecrenden vuurglood. Soldaten met brandbare stof" fen en met ."mimen liepen rondom, waar de boel nog niet god brandde, "rpniouw den brand erin te stoken. Builen ons waren er geen andero inwoner, nnn het station. Alleen gewonde Duitsch"*rs werden in den trein gebracht. Na "migen tyd kwamen eeliter oenlgo "Idolen, een vyftig menschen voor zicli uitdrijvende. Aan den bevclvoorcnden officier vertelden de soldaten, dat zo dezo mon-ehen badden gevonden in buizen, van waaruit geschoten was. 7.ij bezwoeren handenwringend niet geschoten te hebben. Na korten tijd werden allo ongelnkkigen neer" geschoten. Gelukkig vertrok eindelijk te 8 uur de trein, dio ons wegvoerde ult dezo poel van ellende en jammer. De trein reed zeer langzaam. Overal langs den weg passeerden we verwoeste dorpen; alles is vernield en verbrand. Even voor Luik is blijkbaar een spoorwegongeluk komen, nll luim lang", den -rpoorlnien lagen twct treinen, wnnrvan ,’n wagens g"lieel in elkaar waren gtitelinvoN. ... Op het station te Luik stond met grooto letter, geschreven: "Nen Deuischlnnd" en dasrnaa"t geteekend het portret van Ilonlng Allmrt, een halsdoek "m on een Duitsch* pyp in den mond. In Aken werden we liefderijk ontvangen en van eten "n drinken voorzien. Daar we geen papieren hadden deden we onderzoek naar den Tt têrlontlschen consul, "lic "laar echter niet was te vinden. Wo zijn toen naar llerzogenrath gegaan, waar we van den corp**"o*nman!ant een l*ewi.js kregen, waarmede we ongehinderd naar Holland konden gaan. Op mij vraag, waarom ze de stad nlct na de waarschuwing "lat "lo st"tl verniel"! r.nu wonlen, had" den verlaten, verklaarde "lo heer D. "Int een waar" schuwing hem en blykbaar velen met hem niet bekend was. BEIILUN, 29 Augustus. (Bart.) Uit het westelyke hoofdkwartier wordt aan het Berliner Tagoblatt geseind: To Leuven was Maandag alles nog rustig. Onze colonnes en troepen waren uitgeladen, hadden kwartier betrokken in herbergen en huizen, en waren op vreedzamen voet met de burgcry. Dinsdagmiddag kwam bericht van dan dreigenden uitval uit Antwerpen. Onze troepen verlieten Leu" ven. Slechts weinig soldaten bleven in de stad ach" ter. Het bataljon ' landstorm "it Nous* bleef het station beschermen, terwijl de commanderende ge" neraal met een gedeelte van zijn stof zich naar het front s"x"e


10100

10105

10110

10115

10120

10125

10130

10135

10140

10145

10150

10155

10160

neergeschoten. Uit de koffiehuizen n*n de marktplaats heen wenl uit hinderlagen van "laken -en van "’liter schoor" steenen gescholen. Ilct vuur werd beantwoord., Tweo priester", ' dlo, naar kon worden bvwozen, - - , .. * munitie badden. uitgedeeld" warden bij bet gedenk* toeken op de markt doodgeschoten. 'Het atraaiHuveebt aa" onverwacht groote afmetla" gen aaa. Duitsebe bagageoolonne". "ramen vis de stad en werden la bet geveebt gewikkeld. Onder andere "boot men ult "cm hinderlaag "ik" tl"l_sport benzine la braad. Alra" wa" "r op venoUUende plaataen van de stad braad ontstaan. Het atraatgo" vocht duurde tot’Vlnsdagavond voort. Wo"""âg"ud. "lag wa, de stad, altmede de Noordeiyke voonrtad Heret op velo plantten la vlammen opgegaan.. De Duit"he soldaten waren over den argU,tlgen aanval zeor verbitterd. Men kim bet voor neker houden, dat onze landstormsoldaten, dl" voor bet moerendeel bulsvader" zijn, "."ebt" la uitenten nood een zoodanige vroeselyko executie voltrekken. MAAVrNIOHT. 29 Aug. (Part. D. B.) VmtDuil" "olie zijde "egt mm dat de aanalag te Leuven "rgv*"l" dlg wat voorbereid en werd ondersteund door Engelsche militairen in bnrgcrkletlding, waarvan dt uniformen zijn gevonden. Van Duitsche offleleren vernam ik dat geestoiyken de bewoner, bodden wysgomaakt dat de franschen en Engelschen overwinningen hadden behaald en de Duitscher" terugtrokken. Daarop begon de slachting, waarbij een compagnie landweer en eoa liagagetreIn werden gedeclmeerd. De militaire bevelhebber gelastte daarop de stad te ontruimen "a in brand te stoken. Slechts de kathedraal en het stadbul, zullen ver"obooad b 1 y v o n. LONDEN, 29 Augustus. (Part.) De Tim* komt in "en hoofdartikel verontwaardigd op tegen bet ruwe optredoa der Duitscher" la BelgUl, dat zijn toppunt hoeft in de verwoesting van Leuven. De Westmlnster Gazette, een zeer gematigd blad, schrijft: De verwoesting, van Leuven l" een "eban" deiyko daad, die niet gereobwa"**dlgd kan worden met een beroep op militaire noodzakelijkheid. Geen dappere soldaten bedrijven " dergeiyke "üngon, maar menseben, dol van angst voor eigen veiligheid. Het is een noodmkelykheid voor de Duitttme", hun verbindingslijnen te doen bezetten door het kleinst mogelijke aantal troepen en daarom moet de bevolking worden geterroriseerd. Deze wijze van treden zal echter het tegengestelde uitwerken van 'tgeen ermee bedoeld ls. Het zal de bondgenooten tot volharding aansporen. Het Krijgsbedrijf In België. ANTWERPEN, 29 Augustus. (Reuter.) Volgen, oen niot ambtelijk bericht "jn er gisternacht over Belgisch gebied 160 treinen van bet zuidwesten aaar het noordoosten gegaan. Allo treinen waren propvol Dtilisclio soldaten. Zi,] vormden een. legerkorps met?qjn geiteden tros. Dit schijnt er op té wyzen, dat de verbijsterend snelle opmursch der Russen de Duitschors dwingt troepen uit hun Maaslinio terug te laten komen. Van anderen kant weidt verzekerd dnt dt Duttsche tn"cps". om Brussel tot oen *eoo klein mogelijk getal zijn teruggebracht. Jn Brussel zijn er geen meer.Van de Belgische grens. BAARLE NASSAU. 29 Augustus. (Part. V. B. G uur 's avonds.) In aansluiting met mijn berichten over Leuven meld ik u nog bet volgend3: Voortdurend komt uit het zuidwesten een geweldig en somber kanongebrom, "om" zoo hevig dar dl" geheele heide schynt te dreunen. Wellicht woedt er thans een verschrikkelijke slag blj Mechelen of wordt de stad verder verwoest. Met weemoed denk ik aan den St. Bomboutstoren en de beiaardconcerten van Jof de Nyn. Den mooien dag zijn van het grensstation Weelde massa’s vluchtelingen Nederland ingetrokken. Hl komen van allo kanton, ult alle streken van België, velen komen uit Antwerpen en de steden daar rondom. De oen-uur trein bracht vandaag velen aan. De trein van half zes brengt ten aantal priesters aan tlio vroeselyko dingen beleefd hebben. - Hun uiterlijk is diep neerslachtig. De Duitschors hebben hen uit Givet (onder Namen) verdreven, waar het land te vuur en te zwaard verweet wordt. Uit Leuven zijn goen meerdere vluchtelingen aangekomen. Orooto troepen Duitscher" liggen te Ft, Huontin verhalen ons de priesters. Het gevecht bij Helgoland. BEKLUN, 29 Augustus. (Wolff.) In den loop van gisterochtend verschenen in de buurt van llolgoland verscheiden moderne Engelsche klthzo krui""rs en twee flottiljes torpedojagers, bestaande uit ongeveer 40 torpcdojagcrs. Er hingen nlontseiyke nevels. Ten Noordwesten van llclgoland kwam het tot hardnek" kige afzonderlijke gevechten met onze lichte strijd" krachten. De Duitüchc klelne kruisers drongen hevig naar het Westen op. Daarbij geraakten zy, tengevolgo van het beperkte uitzicht, in gevecht met 154



10170

10175

10180

10185

10190

10195

10200

10205

10210

10215

10220

10225

verscheidene sterke Engolsche gopoiitscrue kruisers. De Ariotlnc is daarbij, door twee li*ti".*kruiscrs van de Llonklasse op korten afstond net zware arUlicrio beschoten, na een eervol gevecht naar "ion grond gegaan. Een deel van de bemanning, waarschijnlijk 250 man, kon worden gered. Ook de torpedoboot Vlo. is, hevig Inschotendoor een kleinen kruiser on tien torpcdojagcrs, al vurend gezonken. Du commandant en chef van de tlottilje ls ge", sneuveld. Een aanmerkelijk deel van de bemanning is gered. De kleino kruisers XsIn en Uainz vorden vernist. Volgens een Boutcrbericht uit Londen, zijn zij even" e-ins in den stryd met een. sterkeren vyand gezonken. Hun bemanningen fnegen officieren on 81 man) schynt door de Etigclsche schepen gered. Volgens dezelfde Engelse bron, hebben Engolsche scheten aanmerkelijke schade geleien. (Over de klelne kruisers KSIn en slstns bebben wij reeds In ons vori^ Avondblad ""mie" b(j"underbedtM, met-gedeeld. D" Hrlsdnv w", "en kleine gepantserde krul,"? Vs" 2000 ton, dateerend van 1000. Het "Hip liep 13 knoopen rn was niet -*"" koppen b? mt"nd. He lengte bedroeg 100, de -..ootslo breedte IX" meter. — lled.J BERLIJN, 2!) Augustus, (Part D.) het zeegevecht. ,lat gisteren ton Noordwesten vat" llelgnland heeft plaats trehad. waarhd drie Duitsche kruisers en oen tor*x"tlob<)ot zjjn vernield, noemt men ldcr een zoogenaamde gewelddadige vtirkenuings*.""ht van de Êngelschon. Daarbij drongen de "ooraan lig" gende kleins Duitsche kruisers te onstuimig naar het Westen en geraakten, donr den novtl het spoor bij-tor, in het bereik van oenigs groots Engolsche li" niekri’isers. waar ze nlet t<"gen op konden. Toen de Duitsche gepantserde schcpen, ter hulp snellend, on de plaats van het gevocht volschvnun, lmdden zich de Engelschen, waarvan men hier niet weet of, en ho" grooto schade nt beblicu bcloopen, reeds verwijderd. LONDEN. 29 Augustus. (Port.) De Evening Ntws heeft bericht gekregen over den zeeslag bij llelgoland voo manschappen van d" tornedobootjager^llo" tillc, wolko vanmorgen In llorwlen is aangekomen. llet gevecht i, steeds gevoerd in "lt mist tn heeft ongeveer 8 uur geduurd. Van de torpodujsgers, dio nu in "lo haven liggen, schynt ttn tnkelo alleen nvery te hebben gckrcgsu. Een officier van oen van de booten, dit is het midden van het gevecht is geweest on velo Duitscho gewenden aan boord heeft genomen, heeft het volgende meegedeeld: De geheel" operatie heeft in eet, dichte mist plaats gehad en dt Engolsclit schelven hebben de Duitscue onverhoeds aangevallen. Toen de Engelschen het vuur openden, was geen en" kel zoeklicht on hen gericht. Alles scheen te sla" pen. Het geveent is zeer hevig geweest en wij moe" ten veol schade hebben toegebracht. Wy hebben meer dan 20 Duitscher" opgepikt, onder wie veel zwaar gewonden. Twaalf van dezen zijn on den weg naar Ilarwieh overleden en hun lijken zijn in zee neer" gelaten. Twee andere torpedojager" hebhen samen ongeveer 60 Duitscho gewonden wetgonomen. den gebeelo," a*2Qaa.__fe2lÖ tm _wi"b"’l" Manillt, "n de pier van Nnrwlol. op de oorlog"chopen govacht De gewonden zijn naar de hospitalen ge" gracht, wat hedenmiddag nog niet wa, afgeloopen. HARWIOH, 29 Augustus. (Reutor.) Een twintigtal torpedojager" 'is teruggekomen. Er "hynt één enkele beschadigd tt zijn.. " ", Dt Lngelsebe matrozen vertellen, dat bet bij Heleoland acht uren vorderde om de naderende bewering wit te voeren. De Eagelscho vloot verraste de Dttltsebe, gebruik ".akand van "on dichten nevel, en leverde baareen koer b"l"ig givseobt , l Duitscht gevangenen "eggen, dat de Engelsche jirtilltrit groolt capaciteit heeft en nimmer doel kilst. Dt meeste Dulwllber" op de bruggen van de "btptn rijn omgekomen In de Noordzee. IIIIDDILVUBG, 29.Augustus. (Port.) Op Walche" /"a, vooraameiyk la Augustus. (Part.) boordt men vooraameiyk in de (kustplaatsen, boordt men m dta geheelen dag zwaar kanongebulder op de Koord-at.LONDEN" 29 Augtuttu. (Reuter.) Kryg-^cvange¦en "a Duit"el"t.gewoaden van de .vloot zija beden h" Nagelat.*! aangebracht. De toestond ter zec. BERLIJN, 29 Augustu". (Part. H.) De takUek. lt Engeland totdusvtr beeft gevolgd om een boting tas"-b"a de Duitaebt ta de Engolscho "Iread" lougilts in de Duitsoho watoren uit den weg te aan, teneinde achteraf met de nog ongedeerde roote Eagtlaobt dreadaougbtvloot een bizonder ge" slokt la at) schaal te loggen, zal, nanr Duitsene utsuiag, btzwaarlljk nog laag kunnen worden vol" 'obouden, ladioa van bet Engelsche ezncditi"_corps, n NotVd’Franlclijk lneëngobeukt, aog "ocht, over" "M"elen dt. kust kan bereiken. Een Zeppelin hoven Parijs.

155

155



10235

10240

10245

10250

10255

10260

10265

10270

10275

10280

10285

'BERLIJN, 29 Augustu". (Part. H.) De bewering, lat "lt AmeMaaaseao gezant bij de Duitsebe regee" ing mot kracht beeft geprotesteerd tegen de actie wn een Zeppelin boven Antwerpen, verklaart men lier voor een verzinsel. [ Antwerpen, zoo verklaart men bier, i" etn vetting, evenals Pary". Aan de laatste stad lieeft gisteren een Zeppelin kruller een eorttt bezoek gebraöht.. Van het Westelijk oorlogster-rein. f BERLIJN. 29 Augustus. (Wolff.) De Vos"i"ebo lleitung schrijft: De nl"_uwt nederlaag der Engel" "hen is mogoiyk geworden door Duitsche ruiterij, (Ho de vlucht der Engelschon naar St. o.uontin Dtultto tot het vervolgende l"geri_orp" ben nog" maals konden aanvallen. De nederlaag der Engelschon 1" beslissend, daar /"y van bun ilchterwaart"cho verbindingen zyu afge" sneden. .. PARIJS, 29 Augustus. (Port) Het officloelo oom" Vluninnü van vanavond luidt: In Lotharingen neemt de opmarsen van de Fran" "he strydkraehton toe. De Fransche rechtervleugel Uoet een hcvlgen aanval in de "treek van Lanno?, Ïsigny en Porcien, totnogtoe zonder beslissend resuItaat I De aanval zal morgen worden hervat, Ds Franschen hebben in een veldslag, waaraan Vier legercorpsen deelnamen de Duitschors op Gulst "ruggcworpen.! Het tiende Duitsche legercorps on de garde heb"itn tU"nzi"mlyke verliezen geleien. f Op den linkervleugel zijn de Franschen minder gelukkig. De Duitsch troepen rukken voort in de richting van Fèro.’ Ven Fransch officier over de artillerie. PARIJS, 29 Augustus. (Part) een officier der Louaven, die met het Afidkaanselio leger den veldslag in Bolglll heeft meegemaakt, schryft bet art." kol la de Temps, waaraan ik het volgend? ontleen: Hoe kloIn ook het veld van waarneming i" van ton man, die aan een veldslag deelneemt, heb ik toch bij eigen aanschouwing kunnen opmerken welk een groote uitwerking de Franscho artillerie heeft on de verwoesting dio zij onder de vyandoiyke ar" tillollo en Infanterie aanricht , Met een veldkijker volgde ik dt werking van de Fraiuche artillerie met voldoening, gepaard met af" gryzen. i Zoolang ik loef zal ik nlet vergeten, het ik plot" seling op een klelno hoogvlakte op IÜOO meter af" stand, een Duitsche batterij zag verschijnen. Ze, stukken werden "in razonden ren naar bovon getrek" ken. Niettegenstaande de buitengewone snelheid, waarmee deze battery in stelling werd gebracht, verd zij onmlddollyk bedolven onder een hagel van grnnnatkartotsen. De eersto vyf vielen vlok in de buurt, de daarop volgende roten de Duitscht kanon" niers aan stukken en een of twee minuten later rit" pon onzo mannen "Levo de Franscht artilleriston". ' Zoodra een Duitsche colonne een bosch verliet, lwtrd zlj lotttrlyk in stukken geschoten. De uitwerking van onze 7.0 e.öl. is mede zoodanig, dat op [sommige plaatsen de gedoode vijanden nlct neervie" Jen, maar de lijken, steunend op al de lijkon rondom ben, rechtop bleven staan. ' Wat de Duitsche artillerie betreft, zoo gaat deze officier verder, zoowel de veldartlllerit als de zwart '.artillerie, wij kunnen nllen getuigen, dat zij voel "minder uitwerking heeft dan "Ie Fransche. De zwart 'Duitsche artillcrio mankt veel leven, maar richt lx, trekkoiyk onbeduidende scliade aan. Een dorp. dat Mijn bataljon bezet hield, werd tweemaal door zware mrtillerit. met granaatkartetsen beschoten van cen "f,tand van 7 a 8 K.M. De verliezen waren gering daar er slechts licltte kwetsuren, voor het meeren" deel aan handen en voeten voorkwamen., Ongetwijfeld bezit dt vyand moed en 1" hy goed gedlsclpline"s-d, maar het geweldige onweer van zijn geschut is mttr schrikwekkend dan gevaarlijk. De troepen worden geenszins verschrikt door bet oorsverdoovend geluid van dio granaten met ztvcnvou" "Ugo "plosle "n de Duitsclie granaten die de daken troffen zonder zo in brand tt stoken. De hoedanigheid der Nngelsche troepen. BERLIJN,29 Augustus. (Part. H.) la militaire krlngen allüer orkoat men, dat de Nogelsche tree" pen dapper bobben gevochten. Men veronderstelt echter, dat de Eugelsche troepen, die deze zuilen aanvullen, nlet evenveel waard zullen zyn. Ook voor de dapperheid der Bolgischo en Fransche troepen, in het bizonder voor dio der Belgische officieren, heeft men hier waardeering.

10290

Van de Galleische grens. WEENEN, 29 Augustus. (Wolff.) Het Oorlog"" persbureau meldt officieel: De sedert 20 Augustus woedende slag duurt voort. De toestand ven onze troepen is gunstig. Het weer is.warm en zonnig.

10295

BOEDAPEST, 28 Augustus. (Part.) Allo oorlog"" correspondenten meiden, dat de grooto 156



10300

10305

10310

10315

10320

10325

10330

10335

10340

10345

10350

10355

10360

slag nog aan den gang 1". de Octenrijksch.llongaar-cho troepen moeten met weorgaloozen heldenmoed vechton. Goiyk van zelf spreekt 1" de overwinning van de Duitschei" in Oost-Pruisen van groote betookenis voor den uitslag van den "tryd dio Oostenrijk voert Het doel is om de Russen tusschen het Oostenrijk" "eho en het Duitscho leger in den knel te brengen. (Deze laatste zin i" in het telegram verminkt — Rod.) Het Oostenrijksche front "trekt zich uit van I’lotrkow (bij Lublin) tot Ozernowits (in de Bookowiaa). Tusaclten. Warschau en Proga (een voorstad van Warschau) is een bomaanslag op een militairen trein gepleegd. BT. PETERSBURG, 29 Augustu". (St. Peters" bnrgsch telegraafogentschap.) De strijd aan het front in Galieio nam den 22sten bet karakter aan van een aigemeenen veldslag, die zie!" ontwikkelde in de oostelijke deolen van de gouvernementen Lublin en Gbobn, evenals in oostelyk GalieiL, aan de lyn naar Lwof. De brecdto vnn het algemeeno goveehtsfront bedraagt 200 went De vorige gevechten droegen het karakter van voorhoedcgevechton, maar dank zij de krachtsinspanning van bet Russische leger moet op verscheidene plaatsen het Oostenrijk" sche leger zich tot een detensieve houding beperken. Een regiment Russische infanterie heeft een vij" andoiyk vaandel veroverd en 11 llongaanche regimeuten vernietigd. Het aanvallend optreden der Russen wordt met kracht doorgezet. De Inval der Russen in Oost-Pruisen. BT. PETERSBURG, 29 Augustus. (St Potorsb. Telegr. Agenttch.) Dit Russischo "ufficic"lo bron wordt gemeld, dat op het gcvechtsfroat in Oost" Prul"" op 21, 22 "n 23 dezer de hardnekkige gevechten zijn voortgezet In de streek van Loldau, AllonstoIn en Blssohofsburg, wanr dt Duitschors de legermacht hadden geconcentreerd, dio von Gumbin" nen was teruggetrokken. De Busten bebben Auenstein bezet en de Duitschers leden grooto verliezen bij .Vublcn, tus".hen Osttnrode en Neldenburg. la bet gebled bij Petrokof - vry diep la Bas* "lsen Polen, oan de spoorlijn van Ozenstochown naar Wtirschau — hooft de liussische ruitery "llit "iskadrons cavalerie, gesteund door militaire wiel" rijder", vorslsgen. Er worden 12? wiolryucrs gevan" gon genomen. PARIJS, 29 'Aalguxttu. (Reuter.) Bujkens het of" fieieolo communiqué van hedenmiddag kwart voor drie hebben de Russen Koningsbergen volkomen ingosloten. BEBLIJN, 29 Augustus. (E.) Dt bezetting van Oost-Pruisen heeft in de laatste dogen grooto ver" sterkingen gekregen, om den opmarsch der Russen tegen tt bouden. Twot. Russische vliegtuigen zijn omlaag gescheten. Een Zeppelin neergeschoten. St PETERSBURG, 29 Augustus. Een Zeppelin" luehtkruiser, die het station zllava (lu Russisch Po" lon, nan doo spoorweg naar Warschau, 10 K.M. van de Pruisische grens) had gebombardeerd, Is vervolgd en acht werst van het station neergescl_oton. In het schultjo waren 8 soldaten, twee machinegeweren en een aantal bommen. In Russisch-Polon. KRAKAN, 29 Augustus. (Wolff.) Volgens de Ozo" 1" in Kleleo (dat dt Oostcnrijkers hebben bezet — Red.) een bekendmnklug lu naam van het oppercommande aangeplakt, waarin vrijwilligers wer" den opgeroepen voor nationale Poolscho legioenen en de bevolking wordt uitgenoodigd voor de nationale zaak van Polen werkzaam te zijn. Russische opschriften en uithangborden moeten wordon verwijderd. Op openbaro gebouwen moet de Poolsche vlag wor" den geneschen. Politieke vergrijpen zullen worden vervolgd door de gendarmerie, behoorende hy de Poolscho legioenen. Alles wnt gedrukt wonlt staat onder milltrdro censuur. Ne bevolking wordt uit""*, noodlgd, zlch te gedragen overeenkomstig de instructies van de Oostenrijkselie overheid. Deze proclamatie is ondertcekend: Sokoinlckl, commissaris dor Poolsche legioenen. De onzijdige staten. OERLIJN, 29 Augustus. (Wolff.) De Norddeut"cho Allgemelno Zeitung schrijft onder den titel: "Fransche dreigementen tegen onzydige staten": "Verleden Zaterdagavond tóen de geheele wereld reeds wist van de eersto zware neerlagen der Fran" sollen, sloeg "lo Fran-elie pers nog een dreigende" toon aan tegen onzlüdige stoten. Senator Gurvals noemde dion dag in de "lati" den diplomatieke!" totstond van Frankrijk uitstekend en 157



10365

10370

10375

10380

10385

10390

10395

10400

10405

10410

10415

10420

gaf op hoogmuodigen toon den Italianen te verstaan, dat zij die zich nlot aan gevaar blootstelden, ook geen deel zouden hebben aan de buit "Blykbaar denkt Italië thans over "lat lx!langrijke vraagstuk Na. Wy bobben de Italianen geen "ad te goveu, zij weten zelf wel wat hun ware belangen zyn. Wij schenken hun vertrouwen. "Den Turken stolde Senator Omval" binnenkort een afrekening in uitzicht. "Jean llerbetto spreekt thans in de Echo de Pa" rl" al wat elcgiscliel ovor Turkyo. Hij ii van ooi" deel dat Fraukrijk tegen verwikkelingen in het oosten moet waken. Alle Fran*chen moeten hun bost doen, opdat het tottnoel van den stryd niet uoodeloos worde uitgebreid en hun vrienden, de Serviërs, van de zijde der Balkanstaten niet" kwaad, geschiede. "Dat i" nu allemaal gepraat, waarachter zlch geen macht meer bevindt." De Jacht op de lialser Wilhelm der Grosse, LONDEN, 29 Augustus. (Part.) Aan de Evening New, wordt uit Las Palmas een verslag geseind over een onderhoud mot luitenant Deane van de Giiliclan, die door den (sedert in den grond gehoor" den) hulpkrulscr lüiiser Wilhelm der Grosse is aan" gehouden. Dezo vertelde dat Woensdagmiddag om half twee de Hlghflyer (de Engolscho kruiser die den Kalser Wilhelm In den grond heeft geboord) lu zicht kwam. Hij en andere gevangenen van de Galiclan kregen bevel naar beneden te gaan, doch een uur later word hun gelast zich aan boord van het kolenschlp Amen. te begeven. De Hlghflyer had het Duitsoho schip oen uur gegeven om schoon schip te maken. Aan boord van den Kaiser bloven alleen de offi" eleton, de kanonniers on enkele machinisten. De rost ging aan boord vnn de Aruca. Er ontstond een algemeen gevecht om van boord tt komen en enkele gevangenen slaagden daar niet in. De Aruca kou eerst van de Kaiser wcgstoomen nadat de llighflyer reeds con minuut of tien het vuur had geopend. De Kniser schoot wol terug, maar de schoten gingen naast of nlet ver genoeg. Na driemaal getroffen te "ijn, vatto de Kalser vuur on zwegen zijn kanonnen. Ook de Higblyer staakte toen het vuur. De Aruca was inmiddels op grooten afstond gekomen; wij hobben daardoor niet gezien hoo het is afgeloopen. De kapitein beeft, naar ik later hoorde, zijn zwaard, "yn scheepspapleron en etn brief "an zOn vrouw overgegeven aan zijn secretaris, die aan boord van de Aruca woa. De gevangenen zijn op de Kaiser goed bebandold. LAS PALAAS, 29 Augustus. (Reutor.) Dt Duit" scht kolenboot Aruca i" vandaag hler uit zee non" gokomen met de kapitein" en de bemanningen van de Kalpara Nz*anga tn van ten Engelscht visscher"" boot, die door den Duitschen hulpkruiser Malser Wilhelm der Grosse in den grond geboord ware". Zy wnron van den Kaiser op de Aruca overgebracht bij Rio de Oro, in Spannsch Afrika, was de Kal" sor juist bozig kolen te laden von ot Aruca, dt ülagdoblug tn twee andoro Duitscht kolonbooton, toen Woensdagmiddag (don 2tlen dezor) ten Britsche kruiser in zlcnt kwam. De gevangenen werden toon onmlddollyk op de Aruca overgebracht en de Kai" ser deeg op dt vlucht, vervolgd door den Engel" solion kruiser. De kapitein van dt Kaipara N**oaga vertoldt, dat bet onmogelyk wos den stryd tt volgen, maar bij vermoedde dat. de. Koisor "in "Ien grond ls geboord (dat zijn vermoeden juist is, weet men reed" — Bed.). De kolenboot Ulagdeburg is tydtn" het gevecht" door ten schot vod den Eugelschen kruiser onklaar geraakt. Dt kapitein van de vissclicnboiot beeft verteld, dat zlIn schip 3 weken geledon door dtn ' Kuiser was aangehouden en in den grond geboord, de Kaipara N)*anga wa" den Illden Augustus op 26.10 N.B. en 17.18 W.L. in den grond geboord, kort nadat dt Arlanza en dt Galiclan door dt Kaiser waren aangehouden en later weer vrijgelaten. De gevangenen berinden.zleh nog aan boord van de Aruca. De Engelscht consul doet moeite, dat zij verlof krygen om arm land tt gaan. Mobilisatie in Turkije. KONSTANTINOPEL, 29 Augustus. (Wolff.) De Porto verklaart in een officiotlt mededetllng, dat het wogen" de mobilisa aan vreemde vliegtuigen verboden i" om over Turkseb gebied tt vliegen. De militaire posten hebben order om op vliegtuigen, die dit gebod mochten overschrijden, ta schieten. In verband met de mobilisatie ontwikkelt de Roode Halve Maan sedert eenige dogen groote bedrijvig" held.

10425

Te stamboel zijn drle groote "holen al" hospita" len Ingericht Er is een commissie benoemd die maatregelen mott treffen voor de voorziening van Konstantwopel met lovensmiddólen en het binnenhalen van den oogst Het stadsbestuur maakt bekend, dat dt 158


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 invoer van graan vry is. 10430

10435

De houding van InrhUe. LONDEN. 29 Augustus. (Part) Dt Dolly Velt" gcazili meldt uit Athene, dat Vrijdag ten byzondere trein Gulrgoe aan de Roomconsch"Bulgaar"cht gren" Is voorbij gokomen, noar Koustantlnti’tl. De trein bevatte verscheidene wagons ammunitie en vervoer" de 800 Duitscht zccofficlcren en matrozen. Bevestigt wonlt, dat Maandag 120 Duitscht officioren door Pliiilppopolis zij" gekomen, terwijl Dinsdag nog weer 100 zeelieden Sofia l*yn gepas" scerd.

10440

10445

10450

10455

10460

10465

10470

10475

10480

10485

10490

LONDEN. 29 Augustus. (Reuter.) Offieiccie Turk" scho klingen te loonden verklaren niots te wtttn van "ie geruchten ult Nrieksclie bron. dat tr tal van Duitschers op weg "ijn naar Konstantinopel. Dt Turksche regeering — zoo voegen lij er b’d — woot zeer goed dat het 't belang van Turkije is een voor" ziehtige vn verstandige politiek te voeren en zich mot geen avontuurlijke politiek in te laten. Voorts verzekeren ""!. "lat de gernehton over Turksche troepcnl*cw"*gingen door Bulgarije naar Griekenland geheel onjuist zijn tvcnals het gerucht "lat generaal Liman pasja tot opperbevelhebber van bet Turksche leger 1" benoemd. Turkjje en de Europeesche oorlog. BERLIJN, 29 Augustus. lOorrespondenz Norden.) De bekende dong-Turk Ilakki het heeft voor de Oor" rtupondenz Nordon oen ariikol geschreven over Tur" kije en den wereldoorlog. D"ârin wordt o. a. gezegd: De politieke waarde van de Tufkselte vrieudzchap ls uu voor iedereen duidolyk geworden en men vraagt zich af of de tegenwoordige Turksche re" gocrlug, den toestand van de wereldpolitiek luist inziende, de duidelijkste en ondubbelzinnlgl"te hou" ding zal aannemen die door du toekomst van Turkye volstrekt geboden wordt. Er is een tyd geweest dat de Ohallef alleen daardoor reed, belangrijk in betes" kenl" was, dat 'de Duitsche Keizer hem openlijk zijn vriend noemde. De houding van Rusland, En" geland, en Frankrijk dwongH evenwel Duitschland, dat zijn vloot nog uitbreiden moest, tot een voor" loopigcu terugtocht, en deze terugtocht alleen was voor Tutlkije rampspoedig door "Hu uitwerking. Nauwelijks hadden wij door een onverwachten aan" val van een aan Rusland verknochte coalitie een groot doel van ons Europeesch londgebied verleren, waardoor o. a. de hoogmoedswaanzin van Servle tot in het onmetelijke was gestegen, of men begon te spreken over de Kleln"Azl"rische nuaestle, waarbij bleek "lat Rusland vooruit zijn lilein"Azlatische provincie reserveerde en Engeland de Perzische Golf mot het achterland daarvan, terwijl Fraukrijk zlch Syrië voorbehield. Duitschland stolde er zich mode tevreden de be" langen der groote Duitsche ondernemingen tt beveiligen door internationale overeenkomsten en concessies. Daarmee ging hand aan hand een defensieve hou" ding van Turkye, die neerkwam OP afhankelijkheid, daar het niet beschikte over krachtige machtsmid" delen. Duitschland’, tot het uitentte gaande vrede" lievendheid had de aanmatiging van de Drievoudige enteute met den dag doen toenemen en het verzet tt" gen de zending der Duitsche militaire missie was een daad van zoo ergerlijke vyandschap, dat men later slechts met moeite den geest zal kunnen begrijpen die dit mogoiyk maakte. Nu wij tindtiyk Duitschland het zwaard zien trekken ademen wij verlicht op en hoe zwaar on hoe vol verantwoorelykheid ook de taak moge zyn, toch gevoelen wy, dat wij ons al" resuItaat van dezen oorlog een waardig nationaai bestaan moeten scheppen. Een nieuw geslacht, gevormd naar de moderat Duitscher", die zlob van hun plicht bewust -*yn, zal nu van-zeV-sprckende Duitsche overwinningen vieren. Dit geslacht zal eenmaal geheel Europa en geheel de besellnafde wereld regeeren. De roem der moderne beschaving te hebben verdedigd tegen het barbarisme, zal dnt boogste goed "yn, dat de geheele mensenheid aan dit nlouwt Duitsche geslacht zal te danken hebben. Het verloop der wereldgebeurtenissen dwingt oa" "telling te kiezen. Wy weten, dat wij nog nooit zoo ¦tork waren, al" wij nu kunnen zijn. Populaire mon" non van’be.ookenis en goode vaderlanders als Tolaat bel on Enver pasja zullen in dezen grooten tyd ook mot bescheiden middelen groote dingen kunnen volbrengen. De geheels Duitsche militaire missie en nog een on ander meer staan Ttirkije ton dienst, oven al" waren zt zelf Turken, en zij zullen goed tn bloed voor de Porte veil hobben. Hhiarsebalk Liman von Sanders pasja 1" opptrbt" vtlhebber van dt "trydkraehton in Europa en asn den Bospoms en ongeveer .5 Duitsebt officieren dienen op de boogste posten van het Turksche leger. De Turksche vloot is nu, door Duitschland’, togt" mootkoming, "torker dan de Russische Zwarte Zet" vloot en goeft aan Konstantinopel de waarde van oen operatiebasis van beteekenis. Als wij neutraal bleven on nlot hielpen 159



10500

10505

10510

10515

10520

10525

10530

10535

10540

10545

10550

10555

Bu"land zoo klein en zwak mogelijk te maken, daa motten wij wel weten dat we reed" door onze houding van au on" Busland’" vijandschap on den hal, hebben gebaald. Zooals de dingen thans in Turkye staan l" bet svoawel onmogelijk dat met een openbare meening, dit wil dat men "telling zal kiezen voor Duittenland, geen rekening wordt gehouden. Uit de Fransche pers PARIJS, 29 Augustus. (Tart) Naar aanltddlng van een gerucht, "t Amerika aan de Dail-* Telt" graph geseind en behelzende dat de Duitsche keizer binnen twee maanden vredesvoorstoßen zal doen, stgt de Tomps, dat dtrgeiykt geruchten deel uitmaken van oen campagne, dit Duitschland in Amerika gaat ondernomen, met medewerking vl" dt talrijke ca machtige Duitsche elementen in Amerika. De komst la Amerika van den Duitschtn gezant Btrnstorff en den gewezen staatssecretaris Deinburg zal die campagne nog versterken. Het dotl 1" o. a. Fraukrijk, Engeland en Rusland er toe te bewegen afsonderiyk over vrede te onderhandelen, zonder rekoning tt honden met de belangen hunner bondgt" nooten. Deze manoeuvre zal tvcnwtl mislukken. De prak" tijken van Duitochland zullen niemand om dta tulu lelden. Eta telegram uit Londen deelt mede, dat een aan" tal Belgische staatslieden naor Amerika 1" vertrokken, om daar de openbare meening voor te lichten, UU Dnltschlandl. BERLIJN, 29 Augustus. (E.) Dt veestapel in Duitschland is thans grooter den sedert 1370 het ge" val is geweest. De oorlog heeft on de prijzen van het vee nagenoeg geen Invloed gehad en *njn thans lager dan lu den zon*."*" vnn verleden jaar. Dt aardappeloogst van verleden jaar ad 54 rail" lloen ton heeft een vermeerdering van bet aantal varkens met 25 pet mogoiyk gemaakt Ook dit jaor is de levnnsmiddelenoogst zee* gunstig, zoowel in hoeveelheid nis In hoedanigheid. Het ophouden van invoer uit het buitenland heeft in spaarzaam gebruik een tegenwicht gevonden. De aardappeloogst 1, ongeveer goiyk aan die van bet vorig jaar, een voldoende hoeveelheid melk t" boter kaa van den eigen veestapel worden verkro" Dnitschlstnd en Oostenrijk. BERLIJN, 29 Augu"tu". (Wolff.) Keizer Wlln"ln. heeft aan graaf von SzVgony"Aarien naar aanleiding van zijn aftreden al" gezant te Berlijn, btt vol" gende telegram gezonden: Nu gy uit Beriy" vertrekt, be"te graaf, wensch ik te herhalen, dat ik uwe trouwe werkzaamheid, gericht op het leggen van steeds nauwer vriendschapsbanden tusschen Duitschland en Oostonrijk- Hongarye, steeds dankbaar in herinnering zal houden. God zij met u on de uwen. WILHELM 8. B, WEENE., 29 Augustus. (Wolff.) Dt bladen "pre" kon met "tijgende bewondering en verbazing over het onophoudelijk voorwaart" dringen van de Duitsche legers, die de tegenover ben "taande Franaobe legers en de met hen verbonden Eageltcht ta Fraa" sche strijdkrachten ouweerstaanbaar achteruit dringen en met ongehoorde" spoed vestingen vennee"" toren. De bladon drukken de overtuiging uit, dat nu de voorhoede van de Duitsche phalaru. "eed" bH Zt. yuentin nog slechts eenige dagmarschen van Parys verwyderd staan, de veldtocht ta Fraukrijk reed" ton voordcole van Duitschland is beslist, ta dat Duitoeb" land en Oostenrijk.Hongarije in verband met dit in de wereldgeschiedenis ongehoorde succes, bet verdere verloop van de gebeurtenissen op de overige oorlogterreinen met het volste vertrouwen onder de oogon kunnen "en. Zoor in bet bizonder i" men bier verheugd over de nederlaag van de Engelsche troepen. -..LENEN. 29 Augustus. (Wolff.) Preker, lld vsn het Heerenhuis, heeft 200,000 kronen geofferd voor het Roode Kruis en andere instellingen, dienende om het leed des oorlogs te verzachten. Ook beeft hy tweeduizend kronen geofferd voor het bulpcomite tot ondersteuning van alhier achtergebleven betrok" kingen van Duitsche strijders. Tot hetzelfde doel hebben de vereenigde brouwerijen d^?nd kronen geofferd. Uit Engeland. LONDEN, 29 Augustus. ""Reuter.) Frenol" beeft minister Ohtlrchill telegrafisch de gelukwenschen van het voldleger met het schitterend succes van de vloot bij llelgoland betuigd. Uit Hongarije. BOEDAPEST, 29 Augustus. (Part) Graaf Pejacee" wlch, minister van Kroatië, die den zomer op de badplaats Vichy doorbracht, is, volgens bericht van een uit Frankrijk herwaarts gevlucht aanzienlijk Hongaar, gevangen genomen en te Lyon geïnterneerd.

160

160



Graaf Tlsza is met de waarneming von zijn ambt belast.

10565

De geredde schepelingen vnn de Maileburg. ST. PETERSBDBG. 29 Augustus. (Beuter.) Zet offioioron van de (in de Finsche Golf gestrande en door de bemanning zelf vernietigde) Duitschen krui" ser Idagdeburg bonoven" 50 tot "O matrozen zijn vanochtend te St Petersburg aangekomen. De offi" eieren werden in auto’, gezet met Russische matro" ' zon met geladen geweren, de Duit.che matrozen gingen te voet door de stad, waar geen vijandige betoogingen hebben plaats gehad.

10570

10575

Uit België. PARIJS, 29 Augustus. (Havas.) Officieel wordt medegedeeld, dat tt Brussel allts r""tlg l". Bevestigd wordt, dat Vrijdag tal van treinen Duitsche troepen uit de "treek van Kortrijk in ooste- * ïykt richtlng bobben vervoerd. Dt terugtrekkende beweging van dt Duitscht "roe" pta wordt voortgezet De vyand beeft dt streek, ton noorden van de lljn Aerebtom—Vilvoorde—Aer" schot—Htvsl op dta Berg— Trtm"elo-""Hsecht ont" ruimd.

10580

10585

10590

10595

Dt provlnolt Antwerpen ta tta deel van Limburg 'syn vry van vyanden. Dt slgewteat teestand beo" -temt v""trouwta ln. Aan de Limburgsche grens. UAAgTBOHT, 29 A"fn"tua. (Part X.) Onzs :* reed" zoo volle "tod wordt au nog voller. Of last ¦ van dta burgemeester i" nu ook de "*tptabart*""b<"l aan dt Zpllstraat, dit voor dtn nieuwen cursus al ' werd opgeknapt, voor 'vluchtelingen opengesteld. In allt straten boort men Fraasch sproken. Op btt -i Vrijthof staan troepje" welgesteld uitziende "alen In Itvendig gesprek. Het Waalsch oorlogsbulletin .. wordt gretig gekocht. Pest. BOEDAPEST, 29 Augustus. (Part) Dit Trl" wordt gemeld, dat volgens ten officieele misdtdtt". llng in dtn Pirasu" pest l" uitgebroken, aa dtrbalvt verboden 1" waren in te voeren, dit daaruit ban komstlg sija. PARIJS, 29 Augustu". (Part) Bihourd, gswt""- ' gezant van Fraukrijk tt Berlijn, t" op NB"j"u*lgt-i leeftijd gestorven.

10600

10605

Laatste Berichten. De Oorlog. Volgen, eta Btu<ertol"*gram aan Engtltcht blsrltn uit Nairobi, hobbon Duittchtr" getracht dtn. spoorweg vsn alombosa naar Nairobi (in Brit tod. Oost-Afrika) te vernielen. Een patroellt nam " de Duitschors gevangen voor zij hun plan nallden kunnen uitvoeren. Buitenlandsch Nieuws. Pria, Albert, de tweede zoon van dtn ko", alag van Engeland, is ziek. Bet gerucht, dat bij aan blinde darm-ontsteking lijdt wordt ried tegengesproken.

10610

10615

10620

10625

De Oorlog. De verwoesting van Leuven. De heer 11. V. Butgen, directeur der waterleiding te Leuven, die zich titans- met "ijn vrouw en twee kinderen te Tiel bevindt, stond ons hedenmiddag een onderhoud tee, waarin hij het volgonde ver" hui", van zjjn wedervaren in de laatste dagen deed t "De bezetting van Leuven had plaats 1" Augustus, "a de slagen van Diest en Tienen on nadat nlle Duitsche troepen, die daaraan deelnamen, door de stad waren getrokken. De bezetting geschiedde "ouder cunig incident; de burgemeester, eenlge scheueuon ca andere notabelen wenlon door de Duit" "lien nis güzolaan opgeeischt. Kr hocrschte volkomen rust lot Dinsdag 25 Augustus. In den namiddag van dlon dag worden de in Leuvon aanwezige tree,^n plotseling gealarmeerd, zooals later bleek om de Vuitsche legermacht bij te springen in de govochlvn ten westen van Leuven en bij Mechelen, waar ,!j door de Belgische word teruggedrongen. Dud<" lijk trokken de Duitschors Leuven ult en onmiddel- Uik bezon men de goederen der Duitsche officieren "n soldaten op te laden. Om half ocht ongovoor verliet het eonvooi de stad. Een niet zocr sterke bezet" ti"g wo, te Leuven achtergelaten. Bij het vertrek van het couvooi moet er volgens Duiteche lezing geschoten zijn door de Leuvensche burgerij. "Mü". -*<"de heer 161



10630

10635

10640

10645

10650

10655

10660

10665

10670

10675

10680

10685

10690

8.. "is dit net bekend. Maar even voor" acht.hoorde ik op de Stationsstraat, waar ik woonde; een ontzettend lawaai. Ik snelde naar bulten en zag. paarden zonder be"tuurden niet de convo-"ikarren achter zich de straat doorhollen, botsende tegen elkander, teeen de lantaarnpalen, tegen de hulzen. In de richting achter dezen warboel, nnar de stad toe dus, werd een hevig geweervuur onderhouden. Ik Hop naar boven, waar mijn kinderen van 2J jaar on 6 weken sliepen, e:" vluchtte mot hen on mijn vrouw in den kelier onder ons huls. Spoedig voegden zich daar enkele kindoren onzer buren bij ons. Om tien uur 'savonds waagde ik even oen kijkje in m’dn tuin te nemen, vanwaar ik het gezicht over de straat en de stad had. in de omgeving van het station en op de Groote Markt brandde het gowel"%. En nog steeds con regen van kogels on een wgen van vuur ult de lucht. Ik ben niet lang gebloven. maar zocht dadelijk weer het """schuttende keldergewelf op. Togen oir uur kwam oen oude dienstmeid uit een achter ons gelegen heerenhuis mün hulp inroepen. De 20-jarige trouwe had twee tuinmuren mooten overklimmcu. Het huls van liaar meester stond in brand; alle kamera vol vuur ou r00k... Vjj waren onmachtig hulp te verleenen; ieder die bulten kwam, werd onmiddellijk gedood. Met moeite dwongen wij de dienstiiode bij ons te blijven; haar meester van 80 jaar, diens zoon van 40 jaar on twee andere dienstboden zijn lovend verbrand. Nog onderen kwamen; tusschen twaalven en nau een waren wij mot ons dertienen in 'den kolder. De angst, die wij uitstonden, is onzegbaar. Het geld der vlammen, het geknetter van nlet onderbroken geweervuur, het was om er wanhopig onder te worden. Om twoe uur werden nlle ruiten bij ons ingeslagen on ons huis, dat evenals alle huizen op Duitsch ne" vol van boven tot beneden verlicht moest zijn, werd doorzeefd van kogels, stellig om mogclijke vluchtelingen, die er in kouden zijn, te dooden of te verdrijven. .’..__. Urn vier uur 'smorgens werd een ..naast ons lu brand geschoten. De wind dreef den rook in den kolder oa wilden wij niet stikken, den moesten wij dezen verlaten. In de straat viel nog schot op schot; wij "oosten ze echter over om in oen stal achter een ook al vorbrand heerenhuis beschutting te vinden. Ongedeerd bereikten wii allen deze toevlucht.. Daar troffen wij nog een dertigtal vluchtelingen, meest bewonen van de stationsstraat, die voor on na hun eigendommen in de vlammen hadden zlen opgaan of mter zagen opgaan. Op het oogonblik, "lat wij er kwamen, stond oon groot klooster, bewoond door uit Portugal verdreven paters on waar tal van Leuvensche studenten gehuisvest waren, in lichte" laaie, In de naaste omgeving stonden vier groote huize" in brand, waaronder dat van advocaat Lterckmans on van den officier van gezondheid Vonbelllngen, die op het oogennuk in Antwerpen is, maar *""iens vrouw en kinderen te Leuven waren achtergebieden. Zoo wachtten wH den loop dor gebeurtenissen of. Tégen O uur V"nsdagmorgon werd de toestand in ons verblijf zoo ernstig, dat de mannen beraadslaagden, wat wij moesten doen. Overal, voor, achter, aan.weerszijden van ons, vuur, vuur... Flotaeling werden wij opgeschrikt door slagen van geweerkolven op de deuren; een Duitsch sergeant kwam on" derzoekon, of en welke menschen er zicli in den stel bevonden. ( Isa dit onderzoek, waarbij bleek dat zich geen Bel" gische soldaten onder ons bevonden, werden wij, zooals wij waren, geleid noor het station, dat op ongeveer vijf minuten afstands lag. De weg voerde tussen" ruinen en over brandend hout heen. Op het Stationsplein was van de twintig cafü’s en hotels, die door waren, geen stuk meer over. Toon wij er kwrunot*, viel van een dor grootste de voorgevel met donderend geweld op straat. Vüür het station luid men oen zorgvuldig onderhouden plantsoen, Kv zogun wij er tal van lijken van burgen liggen, met hun gelaat voorover in de bloomen. Dood en leven, in schrikkelijke tegenstelling l Vermoedelijk waren deze dooden uit de straten der stad hierheen go" voord. Wy waren in het station met ongeveer CO persenen. Hier volgde een nauwkeurig onderzoek van de bescheiden, waarover wij beschikten en toen kregen wij door de zorgen van een Duitsch officier, die ons uitermate beleefd on voorkomend behandelde, een plaats in den trein in een veowagen, waarin banken waren geplaatst. De gewone 20 wagens van dien trein woren vol Duitsche gewonden. Voer de trein vertrok, verzocht "k een officier verlof nog enkele bescheiden in myn huis te negen holen. Dit werd mij geweigenl; ik moeit met de" zen trein mee, ouders kon hy voor myn loven, al was ik dan ook Hollander, niet instaan. Hit den trein zagen wij heel de stad in brand. "Wat vandaag nog gebloven is, wonlt morgen in brand en plat geschoten," zei een officier. Om tlen uur zette de trein zich in beweging en over Tienen en Luik ging het naar Aken. Vlug ging het niet, ten eerste omdat er veel zwaar gewondon vervoerd werden, maar ook omdat wij tal van treinen naar België passeerden, vel soldaten, en Maden met geschut en onder krygsmaleriaal. 'Hy zijn er zeker vijftien voochygereden. Onderweg werden de gowondon door de Zorgen van het Roode Kruis volop van drinkwater e,i zwart brood voorzien. Eindelijk wcnl 's nachts om 12 nur Aken lereikt. Het groote stationsplein was door militairen alge" zet, maar de trottoirs zagen zwart van het 162



10695

10700

10705

10710

10715

10720

10725

10730

10735

10740

10745

10750

10755

volk. Het Roode Kruis was met veel materiaal "aanwezig. W" hadden hier geon lost van controle en door het mij gelukt was eenig papieren geld te relden, kon" den wij de kinderen en ons zelf van het allernoodigste voorzien. Onze kinderen waron in doeken dekens gerold, myn vrouw reisde in myn overjas. " Myn 14-jarig dienstmeisje laat in Leuvon heel naar familie achter... Dan volgenden morgen verschafte de Nederland" "che consul mij een paspoort, waarmee ik por elec" trische tram. Vaals en verder per autobus Maastricht bereikte. Ikfüfb M&tt&k H". loinvt"’, Ztntten moet venehrik" leelijk geweest zijn. Een Duitsch soldaat, behoorende tot de Dinsdag achtergoblovou bezetting, deelde we mede, dat deze haar behoud te danken had aau het?3ste regiment, dat juist op Mn der krltickste momenten per spoor te Leuven aankwam en dadelijk de bezetting ter hulp snelde. Over het bombardomont van Moe h o - 1 e n door de Duitschen wonlt nader gemeld dat het Donderdag veertig minuten hooft geduurd. De meeste openbare gebouwen "ijn "."oschadigd. De burgemeester en de schepenen die juist ten stedhulze bijeen waron, moesten in de kalden vluchten. Toon het bombardement was gestaakt verzocht de overhelt! de bovolking Ie "ta"l te verlaten on de uittocht, die dadelijk begon, b in goede orde


10760

10765

10770

10775

10780

10785

10790

10795

10800

10805

10810

10815

10820

democratische en soclale bevrijding. "Dat zij als ministers zijn opgetreden, zal van grooten invloed zijn op het volk en daarmede moo" ten wij rekening houden. het beteekent een oproep aan de natie om alle krachten in te spannen voor de verdediging des lands. Het verandert den oorlog, die tegen den wil van het volk is begonnen, in een volksoorlog tot behoud van het zelfstandig bestaan. De Fransolien vreezen, dat Duitschland een deel van Frankrijk zal inlijven. "Anderzijds staat het voor ons vost, dat het mee" rendeel der mannen die thans in Frankrijk de regee" ring vormen, bereid is een vrede te sluiten, die de integriteit vnn Frankrijk ongerept laat. Guesdo, semItat, Augagneur, Malvv. David zijn niet solidair mot tsarisme en moskovltlsmo. "De kansen op vrede zyn* door hun deelneming aan de regeering gestegen, indien de vrede kan worden gesloten op voorwoorden, die ook het Duit" sche volk moet wenschen: oen vrede zonder verovering, een vrede die tot oen vriendschappelijke verstond hou" ding mot het Fronsohe volk kon Ioi" "lon. Komt die tot stond, den heeft meToen het tsarisme zyu rol als scheidsrechter van Europa uitgespeeld. "De oorlog is onder de leuze "voor vrijheid en nationale onafhankelijkheid" begonnen. Als het lukt het mot Fraukrijk eens te wonlen, dan ware meToen de vryheid van polen en Finland verzekerd, het tsarisme gebroken, de Europcosclie vrede in veilige haven. Dat moet het doel zijn der Duitsche demo" oratio." Het is zeker de moeite woord, in dezen tijd, nu de censuur in Duitschland alles wikt on weegt, kennis te nemen van deze beschouwingen. Van het Westelijk oorlosterrcin. Dn Engolsche legatie te 's-G ravenhage spreekt de berichten van Duitsche zijde over de nederlaag der Engdselie troepen in Frankrijk tegen, "llet Engelsche leger — zegt zy’ — is niet verslagen en niet in 'vallen aftocht. Het heeft met gunstig gevolg tegenstand geliodcu en de overmacht van vyf Duitsche legercorpsen, twee divisies ruitery van de reserve, een corps gardoruitery en de tweode divisie ruitery groote verliezen toegebracht. "De huidige staat van zaken is dat wij een sterke venledigingsllnie bezetten, op beide flanken door het Fransclie loger gesteund, om den Duitschen opmarsch tegen te houden." De Dailv Telegraph noemt den nnmamch van het Duitsche leger ovor de Maas o" tloor BelgiS met de daarop gevolgde gevechten nan de Fran"’che grens een van de knenste en lx-*, uitgevoerde krygsver" richtingen in de geschiedenis. Het blad vreest daarentegen dat de Franschen verkeerd hebben godaan door het Belgische leger niet tijdig ter hulp (e komen. Daardoor hebben zij de Duitdiers in de gelegenheid gedold eerst het Belgische loger in Antwerpen terug te werpen en daarna 'd# Frantahot, on Engolschen te slaan. Vnn l,"t "natelUll ""rl""aterr"ln. Deßussische legatie te 's^lravenholie heeft de volgende mettodeeiingen omtrent de krygsverrichtingen van h"?t Russische leger ontvangene In Oost"F ruisen is, no heftige gevechten in de stroelc tusschen Loldou on AissltoNilburg, die van 25 tot 2? Augustus hebben geduurd, Allenstoin door unze troepen bezet. De Duitsche verliezen zijn bij" zonder zwaar geweest tusschen Osterrode on Kolden* burg, waar zij in vollen aftocht ziin. In Zuidwest l’nlen, met name in de streek van Flotrkow, duurt de ontruiming van de stellingen, door de Duitschen in het begin van den oorlog Ingenomen, voort. ye afzonderlijke gevochten aan het front in G o" 11 elB namen 22 Augustus het karakter aan van een aigemeenen slag over een uitgestrektheid van NON kilometer, omvattende Zoowel het zuiden der gouvernementen Lublin on Ohelm als de wegen ovor de grens van Galicill naar ..emborg. De Oos" tenr!jk""r", tijn op d", môste ' punten tot verdediging s<xiwo.lgoa on wordan kracht, *


10830

10835

10840

10845

10850

10855

10860

10865

10870

10875

10880

10885

uil dat verslag In ons avondblad van Donderdag medegedeeld. 1).. Sir Luwaid Grey antwoordde nu on de vraag van Kclr llordle, volgens het verslag in de Fall Mali Ga" zotte, dat dit porsoonlljke voorstellen van den Duitschen ambassadeur waren geweest, den Isten Augustus gedaan, zonder dat de ambassadeur de be" voegdheid had. de door den Duitschen rijkskonaelln*. oongoboden voorwaarden, welke zijn vervat In n. 85 2) van het Witboek, te wijzigen. Het kabinet bod - aldus verder Kt Edward - "en" ter Zondagmorgen (2 Augustus) zeer zorgvuldig overwogen, onder welke voorwaarden wij onzijdig konden blijven en was tot hct resuItaat gekomen.dat eerbiediging van de onzijdigheid van UolgUi een van die voorwaarden was. Aan den Duitschen rijkskanse" ücr was reeds gvzegd. dat Engeland den koop niet kon sluiten op de wijze, welke hij had voorgesteld. Op Maandag (3 Augustus) had Sir Edward toen zijn verklaring lo dlen zin in hct Lagerhuis afgelegd. Hij had den Duitschen ambassadeur op diens verzoek Maandagmorgen gesproken en- prins Llchnowsky drong krachtig blj horn aan. om de onzijdigheid van Belglil niet tot een van de voorwaarden van de En" golsche regeerlng te maken. Op dien dag was het kabinet 'smorgens zeer onder den indruk van den toe" stand geweest en zoo was hij niet in slaat het ge" sprek in zijn herinnering terug te roepen *. daarom was het varslag daarvan ook nlet in het witboek verschenen, llet was echler onmogelijk die voorwaar, de In te trekken, zonder tevens zijn toestemming te geven voor de schending van het verdrag en dus voor een aanval van Duitschland op Belglö. Toen hij, sir Edward. in het Lagerhuis sprak, had de Engelsche regeerlng’de verklaring van de Duitsche regeerlng omtrent de onzijdigheid van België, welke in het Witboek woa afga-rukt. (Bedoeld la waarschijnlijk n". 122, waarin de Duitsche stoatsaocro" tarls von dagow een ontwijkend antwoord geelt).. Hem. spreker, was gevraagd, waarom hij "een mei" dlng had gemaakt van het voorstel, vervat In n". 123 van het Witboek" Indien hij dat gedaan, had hij maoten verwijzen naar u". 85, naar de voorstellen u.1." wclke olliclcel door den Duitschen rijkskanselier oon den Eagelschen ambassadeur waren gedaan. llet waren de voorstellen, welke door den eersten minister waren veroordeeld en welke, een zeer .veel sterker standpunt deden innemen tegen de Duitsche regeering. In zijn rede had hlj.^pzettelijk vermeden, er ,op dat oogenbUk melding van te’ maken. Dit was hetgeen slr Edward. wlldq zeggen over persoonlijke vooratellon, die wel te onderscheiden waren van de voorstellon van de Duitsche regeerlng. De Duitsche ombosso" deur, zclde de minister nog, werkte in bet belang van den vrede voor zijn regeering, doch het werkelijke gezag te llerlljn stond hem nlct bij en dat was een van de redenen, waarom onze pogingen lu het be" lang van den vrede taalden. Kclr Hardle vroeg daarop, of de Duitsche autoritei" ten t, Berlijn het voorstel van hun ambassadeur te Londen hadden gedesavoueerd. De minister van blillenlandache zaken antwoordde toen nog. dat de Duitsche ambassadeur geen vooratel" Ien had gedaan, alwljkende van die van zijn regee" ring. Deze voorstellen waren neergelegd in het Wit" bock (n". 95). De Duitsche ambassadeur had nooit te kennen gegeven, dat zijn regeering in stoot zou zijn in de voorwaarde van de onzijdigheid van Belglll toe (e stemmen. Integendeel, bij zride, dst indien het voorstel word gedaan, hlj het nlct met stioces zou kunnen overbrengen.. -.. . Aldus in hooldzaok het verslag van het Engelsche blad. Men moet uit het verslag dus opmaken, dat de Engelsche regeerlng de schending van de onzijdigheid van Delgit.*, wclke Duitschland in het belang van een welslagen van een oorlog met Frankrijk (en Busland) meende te moeten begaan, als een casua bclll had blijven beschouwen, zells indien de Duitsche re" gering l"et voorstel van haar ambassadeur had bekrachtigd on had toegezegd, "lat zlj na oen oorlog met Frankrijk de integriteit van het gromlgeblcd van Frankrijk i, n van zijn kolonlün (en ook "lat van Bel" cÜ!) zon eerbiedigen. Opmerkenswaard lijkt ons alleen nog. dat volgens n". 123 van het Witboek (men zle noot 1) de Duit" sche ambassadeur, vermoedelijk uit eigen beweging, govraagd had, ol Engeland zich wilde verbinden on" zijdig te blijven, als Duitschland beloolde de onzijdig, held van Ilolgi" niet te schenden, en dat slr Ed" ivard. ook toen daarop nog tevens de mogelijkheid werd geopend, dat de integriteit van Frankrijk te haar kolonlvn door Duitschland zou worden gewaarborgd, zeide. dat de Engelsche regeering zleh haar vrijheid moest voorbehouden. WIJ begrijpen nog niet, dat de Duitsche ambassadeur dit. al is bet eigen beweging, gezegd zou hchl"en, aangezien wlj in het verslag van de role van den ministor lezen, dat de Duitsche ambos*"*dour nooit te kennen had ge" goven. dat zijn regecrine de voorwaarde betrellende de onzijdigheid van llcll*i"! "Ou kunnen aanvaarden en tlat prins Llchnowsky integendeel gezegd had. "lat indien het voorstel daartoe werd gedaan, hij het niet nvt succes "ou kunnen overbrengen. Sir Edward beeft 1) Ho. 123 "Mnltler Grey aan sir E. Goseben, Eng. aml".* te Oerlijn, gedateerd 1 Augustus). , ... — "Ik zeide heden nsn den Duitschen ambassadeur, dat het antwoord ran de Duitoehe regeering met Intrekking tot
165

165



10895

10900

10905

10910

10915

10920

10925

10930

10935

10940

10945

10950

10955

betreuren wa", omdat dt, onzijdigheid van Ilelgil! de openbare meening in Engeland zeer ter harte gaat. Indien Duitschland dezellde verzekering kon geren als Frankrijk reeds hsd gegeven, dan zou "lat er toe bijdragen de bezorgdheid en de spanning blèr Iflangrilk te vermlnd" ren. In het tegenovergestelde geval, lndlen de onzijdigheid van Neig!" door een der strUtlcnde partijen wenl geschonden, terwijl de andere haar eerbiedig" de, sou het uiterst moei! ijk vallen de openbare mcenlng in dit land in te honden. Ik relde, dst wij deze kwestie In een kabinetsraad badden besproken, en daar ik gemachtigd was hem dit te zeggen, gal lk he", daarvan een schriftelijk deyf\\\ft"llii "llii vroeg mij. of Indien Duitschland de toezegging gal de onzijdigheid van Neig!" nlet te schenden, wij ons wilden verbinden onzijdig te blijven. " _," "Ik antwoordde, dat ik d"t niet kon zeggen; wij waren nog vrij en wij overwogen, wat onze houding zou tljn. Alles wat lk kon zeggen ws""" dat onze houding grootendeels zou worden bepaal"! door de openbare meening hier. en dat de kwestie betreffende de onzijdigheid van Neig!" de open" bare meenlng hier zeer ter harte gaat. Ik zelde. dat Ik nlet dacht, dat wij een belofte van onzijdigheid zouden kunnen geven op die voorwaarde alleen. "De smbsof-deur drong er bij mij on aan. ol ik geen voorwaarden kon lormulccreu. wsarop w" onzijdig zouden MU. ven. Hl! gal zelfs te verstaan, dat de Integriteit van tronk. rijk on liaar kolonlin zo" kunnen worden gewaarborgd. "Ik telde, dat ik rerpllcht wa, voorgoed elke belette te weigeren om op dergelijke voorwaarden onzijdig te blljren. en dat lk allee" kon zeggen, dat wij vr moesteni blUron.** 2) De volgen" No. 85. m"*t ltclrckklng tot Frankrijk door de Duitsche regeerlng, op '£" Juli. aangeboden voorwaarde was eerbiediging van de integriteit van het lransche grond" gebied in Europa en met betrekking tot de onzijdigheid van Nelgil! wordt deo- slr K. No,chen als voorwaarde van de Dnlische regeerlng gerapporteerd: "Het hing van de aetla rsn frankrijk al. "toor welke operaties Duitschlsnd ton kunnen worden gedwongen de Pelglsche grens te orer" schrijden, doch wanneer de oorlog gci-intllgd was. dan zon de integriteit van llelgi" geëerbiedigd worden, Indien het nlet de wapenen legen Dulischland hsd opgevat," blijkens het bovenstaand, veralag van zijn rede In bet Lagerhuls nog uitdrukkelijk gezegd, dat de vuitsche ombasAadevr den llden Augustus, dus 2 dagen later, blj hem had aangedrongen om de onzijdig" heil van België niet tot een van de voorwaardlin van de Engelsche regeering te maken. DU U sokcr. dat toen de oorlog tusschen Vultsch" land en Frankrijk en de schendlng van de onzijdig" heli van Belglll eenmaal een lelt was, de Duitsohe staatssecretaris van bullenlandsche zaken von Jagow, blijkens een nu door het Engelsche mlnlsterie van bul" lenlandsche saken genublleeord verslag van gesprek" ken van den Engelsenen ambassadeur te Berlijn met von Jagow en de rijkskansellor, aangegeven heeft - en dan volgt verder letterlijk -: "de redenen, waar" om de Eelsorlljke regeering verplicht was geweest doz.-a "tap (de overschrijding van de Bossche grens door Duilnehe troepen) te nemen, namelijk, "lat Duitaalilaod langs den snelsten en gomakkelll keten weg moo-’t opnlkken om in Frankrijk door te dringen, ten <,lt*de in ataat te zijn raet haar krljgaverrlcht-ngen snel op te "blote.*" en te trachten zoo apoedlg moge" lijk een b.-,’l’<*senden slag te Maan."; "De beer von Jogow" - zegt alr E. Goseben. de Engelsche ambassadeur, lets verder -" ,Hal uiting aan rijn ckdpe leedwezen over het ineenstorten van de gebeele politiek 'van bemsell en van den rijkskan" seller. welke beoogd had vriendschap "e sluiten met Engeland en op die wijze, door middel van Engeland, dichter lot Frankrijk""e komen." Tegen den rljkskanseller had air E. Goseben" over de verhouding van Duitsebland en Engeland spreken" do. gezegd: "dat dit een bedrijf was van de tragedie, waarin de twee volken uit elkaar gingen. Juist op bet oogenblik. dat de betrekkingen tusschen hen vrlendschappelljker en hartelijker waren geworden, dan zlj gedurende jaren geweest waren." Engeland vastberaden. (Van onzon oorrespondent.) - Londen, 27 Augustus. - Het was goon overdaad, dat ¦de eerste minister vanmiddag in het Lagerhuis een geruststellend be" richt van generaal French kón voorlezen. "De po sitie der troepen in verband met den aanstaanden slag geeft reden tot tevredenheid." Het is vaag: men moet het om zoo te zegeen op gezag geloo" ven. De bezetting van Oostende intusschen is een feit, dat hier onmiddellijk een. gevoel van opluchting veroorzaakt. Het bericht van Fransche Hde, dat er gevochten wordt op de lijn Namelijk— lx" Ooien,*, een twintig X.M. bezuiden de lijn waar iedereen docht "lat de verbondenen stand hielden, luid heel den dog de angstigste geruchten doen Ioo" pen, en wanneer "lat zonder, grond geweest is, den ts er waarlijk roden om het offioleele persbureau zijn karigheid met nieuws te verwijten. Men sprak nl van een katastroph" "lis op handen was. De Fran" schen zoudon deerlijk geslagen zijn en het Engel" sche leger liep gevaar om .van de kust te wonlen 166



10960

10965

10970

10975

10980

10985

10990

10995

11000

11005

11010

11015

11020

ofg"u"*den en zou mogelijk in korte dogen tot overgave worden gedwongen. Zoo is hier dus de stem" ming omgeslagen, die enkele dogen geleden nog zoo vol vertrouwen was. Men denke echter niet, dat dit groeiend besef van den ernst der onderneming, waar" in het land zich heeft begeven, ieta of "loet van de vastberadenheid om den strijd met olie macht vol te houden. Integendeel. Al gebeurde er de ontzet" tendste ramp, het zou als een aansporing te meer worden gevoeld. Dot is geheel in overeenstemming met het Engelsch volkskarakter. Het maakt dezen oorlog, waar eigenlijk nlle partyen strijden om hun bestaan, tot een drama van zoo ontzettende span" ning.. . En zoo heeft minister Asyuith vanmiddag dan de motie. ingeleid, waarbij het Lagerhuls ' bewondering uitsprak voor de wijze^ waarop het Belgische leger en volk den indringer hadden weerstond, geboden en de verzekering geelt" "lat Engeland besloten is op elke wijze BolgUl’s inspanning om de eigen onaf" hankeiykheid ;en het volkenrecht van Europa te handhaven, te steunen. Ik heb, van. een volle galerij, de keurige kleine redevoering.aangehoord, waarmee de minister, in zijn waardigste manier — en hij* kan indrukwekkend zijn, mot z^n grijzen kon en zijn ernstige stem— de motlo inleidde. Telkens on telkens werd hij door lulde ,;hear heor’s" onderbroken, nooit zoo luid, als toen hij, na de fonehe betuiging, dat enkel toen zij voor de keus ' word gesteld tnsschen het. houden en breken van plechtige verplichtingen, tusschen het vervullen van een bindende gelofte of een onteerend bukken voor geweld, Engeland de scheede had weg" geworpen, toen hij op*dle met plechtigen nadruk uit" gesproken woorden kortaf Hét volgen: "en onze be" slissing berouwt ons niet". De toejuichingen zwollen aau tot een lang aanhoudend gejuich en opnieuw toen hy betuigde, dat Engeland België zou bijstaan "tot het einde". De groote beginselen. van vryheid en internationaal reent waren de inzet van den strijd, waarin BelgiG met zooveel moed en idealisme de eente zware bezoeking droeg, een waarheid her" nieuwende, die de geschiedenis vaker had geleerd: dat klelne staten — sparta. Zwitserland, Nederland — door opoffering en geestkracht de beschaving en de vrijheid groote diensten kunnen bewijzen. "W/at in Bolglo geschied is", ik citeer de rede, "ver" sterkt ons in het geloof waarmoe wij den oorlog zijn ingegaan, dat deze stryd gaat tusschen de ze" delijke krachten van beschaving en bruut geweld." het bewtistzyn, dat Engeland de zaak van internationale trouw en daarmee de positie der klelne landen voorstaat, sterkt velen in deze dagen. Ik sprak vanmiddag met het parlementslid, wiens sterk nonlnterventionistische meeningen ik u vMr het uitbreken van den oorlog heb overgeseind. Hy verklaarde mo, dat de schending van België’s neutraliteit ook hem tot den oorlog had bekeerd. Nu die "kwestie eenmaal was opgeworpen, aarzelde hy, ken" ner en bewonderaar van het Duitsche volk ais hy was. n".t om een overwinning van Duitschland een ramp voor Europa te noemen, die het elke krachtsinspanning woord was of te wenden. Moet men deze menschen, moet men de regeering onoprecht noemen, wanneer zij deze voorstelling van de mo" tlovon van hun oorlog geven, omdat zy. nu het ge" val er eenmaal toe ligt, trachten alle handelsvoordeel "ruit te halen, dat er in steekt? De Duitschen zullen er mogelijk wel van maken, dat de oude Xeir Hordie — als Hj hem niet tot de heeren Keir an Hardle verdubbelen, gelyk Vsolff’s bureau cenigon tyd geleden met Bomso? Macdonald deed — vanmiddag trachtte aan te toonen, dat Sir Edward Grey Duitschland geen goede kans had gegeven om den vrede met Engeland te bewaren. Maar de mi" nister wist zich. zoo komt het mij voor, wel zeer afdoende" te verdedigen. De Duitsche gezant mocht van goeden wille zijn geweest, men stond hem van Beriyn ult nlot toe eerbiediging van België’s onzij" digheid als pry, voor Engolands terzijdestaan toe te zeggen. Integendeel, voor Sir Edward in het Lager" huls op Maandag zün gewichtige verklaring aflegde, trachtte de gezant hem te bewegen de eerbiediging van België’s onzijdigheid niet onder Engcland’s voorwaarden op te nemen. Om die kwestie wel degelijk strijdt Engeland. De houding vnn Italië. Naar de Figaro meldt begrijpen V/eenen en Berlyn thans, dat het onmogelijk is ltelill nog op zjjn onzydigheidsverklaring te doen terugkomen. Oosten" rijk neemt voorzorgsmaatregelen. De troepen, samengesteld uit Tyrolers, die naar den Vlzos waren gezonden, zün’naar Trente teruggeroepen, evenals de lvroaten. De Oostenrijksche Tyrolers ziin vervangen door Tsjechen. Hallë en de oorlog. fVon onzen correspondent.) Ik weet niet wat de lezers omtrent den toestond in Italië reeds gehoon! hebben, wormeer zij deze" brief zullen lezen. Misschien ma" ik er op rekenen, dat de postverbinding tusschen Italië en Nederland even slecht is als die tnsschen Nederland en Italië. In dat goval kon ik door de uiteenzetting van Itolioanache gedachten en standpunten "enige besshouwingen bieden, waardoor de houding van dit lond beter 167


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 ba"lo"an ka", *M"*?du_, 11025

11030

11035

11040

11045

11050

11055

11060

11065

11070

11075

11080

11085

Rome, 12 Augustus. Het is nog altijd de groote vraag, wat de houdl"1 van ItaliS in de toekomst zal ziin. Nog vorlede" weck bevonden zich in Bome, behalve de herto< van Avarua, gezant te 'Nee"-’", buitengewone gezon ten van het Duitsche en Russische hof, eik met eigen bondige, keizerlijke geschrifte" gewapend. Ue pogingen, die in het werk gesteld -worden om Itolll tot een oudece houding te bewegen, zijn ernstig e" aanhoudend. Zij hebben gelukkigerwijze tot or heden geen succes gehad. Laat ik in dezen briel de zaak van Italiaansch standpunt trachten te bekijken en de wenschelijkheid van de drie verschalende mogelijkheden onder het oog zien. Naar mijn meening heeft de regeering groot gelijk gehad met zich onzijdig te verklaren en het bestaan van den befaamde" ""sus loeder!*, te ontkennen. Wanneer het waar is, "lat Oostenrijk met zijn oor" logsverklaringen aan Busland en Frankrijk slecht." zoolang heeft gewacht, omdat het de hoop koesterde, _"- van die landen het eerste te ontvangen en op "lien grond ItaliS tot meevechten te nopen, dan lijkt mij die gedachte der Oostenrijksche kanselarij een weinig naief. Het is toch ui" t aan te nemen" dnt de Italiaansche regeering met cc*" zoo formeele aan" leiding genoegen zon nemen e" i" dezen, met voorbijzien van eigen belangen, zich strikt aan de woorden van tractaten zal houden, "lie in deze geheele crisis niet veel meer dl*u scheurpapier zijn gebleken, zoodra een regeering zulks voor zijn doeleinde" wenschdyk achtte. Hcvit lialiü belang bij de neutraliteit 1 Materieel zeer zeker. Het land heeft Om! te beginnen geen middelen. De laatste weken voor het reces der Kamer hebben "lat voldoende bewezen en ieder weet het. Er zo" voor een oorlog geld moeten zy’n, het zou gemaakt moeten wonlen. en die geldmakerij zou niets ander", "lan een noodlottig einde kunnen nemen. Negatief is de onzijdigheid dus reeds een groot belang. Maar er zijn groote positieve voordeeion, voordeden, die Italië juist nu zee" goed gebruiken kan. Is het spoorwegen zecverkeer van geheel Noord-Europa verlamd e" in de Fronsolie, Batkonlsohe en spaansche havens zeer bemoeilijk., dan blijven de Italiaansche havens, Genua d.v. ge" opend, en in bij uitstek gunstige jiosltle. Zwitserland ligt in de onmiddellijke nabijheid, het ziet zich in zijn verkecrshandel met Frankrijk en Duitsohland gestremd. Het zal dus genoodzaakt zijn de Italiaan" sche havens te gebruiken voor den afzet zijner waren en. den invoer van. al het benoodigde. De oorlog" voerende landen putten natuurlijk tijdens den krug hun reserves uit. Maar dan kan men in Genua, is de andere hovenploat*"*" op verstandige wyze voor" raden gereed honden om die dodelijk, na het eindigen van de vijandelijkheden, te leveren, waar men ze behoeft. Ook de blijvende uitvoer kon voorts zee", geboot worden. Overzeesche landen ontvangen vsn de oorlogvoerenden gewooniyk talrijke producten, welke zij niet of noode ontberen en die zij op de gewone wyze niet meer koopen kunnen. IV""lnu. dit is een uitnemende monter om in hun behoefte te voorzien en hen met de Italiaansche producten be" - kend te maken. Men ziet — het spreekt van zelf, dat hiermede de voordeden niet uitgeput zijn -"- dat ItollS bij het volhouden zijner onzijdigheid "en groot stoffelijk belang kan hebben. Het is nu sleehls de vraag, of zij aan den onderen kont niet een grooter nadeel zal opleveren. ... _, ItaliS kon zich-aan de zijde van Duitschland en Oostenrijk scharen. Het draagt dan bij tot de verhooging van nun overwinningskansen, stel, "lot zlj werkelijk de zege behalen: welk gewin zal dat ItaliS opleveren 1 Geen onder, dunkt my. dan dat het voor altyd de ge" hoorzame vazalstaat van Duitschland en Oostenrijk wordt. Ieder kent de houding van het laatste land. No" ijverig op iedere bewoging van Italië ten opzichte van den Bolkon. aarzelt het geen oogenblik ItaliS hinderpalen in der. weg te leggen en ondertusschen zonder ook maar eenigszins rekening te houden niet ItoliS, zelf in den Balkon zijn gong te gaan. Niemand kon er oon twijfelen, of dezelfde methode zou ook no den oorlog toegepast worden, zonder dat Italië zich er ingrijpend tegen zou kunnen verzetten. Er dreigt iets nog ernstiger". Indien Duitschland over Frank" rijk de overwinning mocht behalen, zal het zlen in het bezit willen stellen van Fransen N"x"ld"Afriko. De gevolgen hiervan zijn duidelijk. Niet alleen de Engel" sche positie in de Middellondsche Zee zon’ erdoor ver" zwakt worden, moor ook de Italiaansche, ja, de loot" ste zou er zelfs door vernietigd zijn. Die met zooveel offers bevochten positie dor Italianen, waarvoor zij een nitputtenden oorlog hebben gevoerd, die nit een oogpunt van moraal niet geheel door den beugel kon en nog altyd zleh bezwaarlijk doet voelen in zijn ge" volgen, zou vernietigd wordon. Allee ware vergeéfsch geweest en ItaliS zou Dnltschlond eenvoudig naar de oogen te kijken hebben, Ik geloof, dat deze gevolgen van een Duitsche overwinning hier een ieder duidelijk zijn. dat zij de besluiten der regeering leiden zul" len en dat in hun waarschijnlijkheid ook de reden ligt van die v"’schsche uitlating, als zon men in Oostenrijk reeds verheugd zijn, wormeer ItoliS onzijdig blijft, d. i. zich nlot aan de zijde der Franschen schoort. Dit immers is de derde mogelykheid. In ItoliS zelf 168



11090

11095

11100

11105

11110

11115

11120

11125

11130

11135

11140

11145

11150

heerscht onbegrensde sympathie voor Frankrijk, haat voor den bondgenoot Oostenrijk. Tienduizend Italianen hebben zich reeds als vrijwiUigers hy het 1*^""" sche leger loten indeden. Ik heb voor den ouden noord"oostelijkon erfvijand daarentegen nog geen goed woord gehoord. Al de loftuitingen uit Frankrijk en Engeland worden ernstig verzameld, de bittere Duit" sche en Oostenrijksche uitlatingen met onverschillig" heid vermeld. Dit i*. karakteristiek. D? politiek moge een verbond geslote" hebben met de Duitschers en Oostenrijkers, de rasaard heeft zich ten volle a""ge" sloten bij de Bomaansche broeders, hg wie een aansluiting eek logischer schijnt. En deze aansluiting van het volksgevoel aan de Fransche zaak is een su" dere factor, waarmede de regecriug rekening te hou" den heeft. Beeds nu hebben groote organisaties te verstoot, gegeven, dat een oorlogsverklaring ten gun" ste van Oostcurük met cc" geweldige werkstaking zou begroet wonlen. En daarbij komt, dat het leger zich noodt*, maar waarschynlyk in het geheel niet lot een strüd tegen de Franschen on voor de Oostenrijkers zal leene". Me" schynt al zeer goed te welen, dat de gewone soldate" geneigd zonden zijn dlenat te weigeren, en ik vernam van uitlatingen uit den mond van hoofdofficieren, dat zij tegen de Franschon niet zullen optrekken. Wanneer me" nu bedenkt, hoe iels als een hevige revolutie het resuItaat zou kunnen zijn van een voor het Drievoudig Verbond gunstig bealuit, den kon men begrijpen, dat een dergelijke stop al zeer onwaarschijnlijk is. Toch zal een besluit den oenen of den anderen tijd moeten vallen. Niemand gelooft eigenlijk aan de mogelijkheid schor voortdurende onzijdigheid en het bombardement van Antivar. heeft daartoe hyg*edra" gen. Het is gevaarlijk in zake" als deze voarapel" lingen te doon. Maar ik geloof de meening van "en groot deel der denkende Italianen uit te spreken, wanneer ik o." de volgende wyze besluit: van een overwinning der Duilacher* heeft Italiü de schending van zijn moeilijk verworven positie in de Mid" ddlandsche 2ee te wachten. Vou ovenwicht op dsn Bolkon tusschen Italiaansche e" Oostenrijksche be" longen zal geen sprake zijn. De volksgeest verzet zich tegen een oorlog non de zijde der Oostenrijkera tegon de sympathieke Franschen, een omwenteling kan van een besluit om tegen hen op totroden hs< gevolg zijn. Op grond van dit olle*, mag men ols zekerheid aannemen, "lat de regeering zoe lang mogelijk haar onzijdigheid zal handliavo,, on ols *H"uu_" schijnlijk, dat zij zich dan aan de zijde zal scharen, niet van het Drievoudig Vorl"ond. maar nan die van "Ie Franschen .wier kanton met "lc grootste liefde worden ofgowogen on wier lotgevallen met gespan"" non verwachting gevolgd worde". Neen. Men wil geen strijd tegen de Franschen. en zoo or ttn land is waar men de openbare meening niet kan on niet mog negecron, "lan is het Italië". Niemand die "iit beter weet dan de rogecring. De Zeppelin bover De l^kal"A"7oigor no"mt het dool. waarmede het bombanlement van Antwerpen door d.n ! ^ppeUn. luchtkruiser i" ondernomen, bereikt, zoowel wat de aangerichte stha.ie al’ den indruk betreft, die dit krijgsbedrijf vooral in K n g e 1 e n d tal makon. Het lucht’chip i- "i"’, ".oston dezer 's ochtends te vier ' uur over Luik naar Duitüchland teruggekeerd. Volgens de lviüuistdie Zeitung heeft een Fransen bestuurbaar luchtschip in den nacht van 22 op 24 dezor in tle stad Luxemburg vyf bommen geworpon. Kon der bommen heeft schatte toegebracht aan de spoorlijn, een andere in het llotel International, waar ze door het dak en de eerste verdieping inde keuken terecht kwam. zonder te ontploffen. staatsministor Kyschen hooft oen onderzoek laten instellen en bij de "bevoogde overhoid" (5 Bed.), gereclameerd, j. In antwoord op oen vraag over de w"r"ol"o" nlng van steenkool van Inunlnghom naar Is ederland heelt Bunolmon, de Engelsche mi" nister van handel, gisteren in het Lagerhuis mcogedeeld, dat groote hoeveelheden steenkool uit Engeland noor Nederland worden verscheept.. De regeering weet dat de steenkool bestemd is voor gebruik in Nederland: Indien er eenige kous bestond dat zo voor Duitsche schepen bestemd was, zou de regeering dodoiyk tussebenbeide komen. Het officieele Engolsche persbureau deelt mede, dat een kruiser met 07 Duitsche kt^gsgevongonen, waaronder 9 officieren, op weg is noor Engeland. Venchcldone krygsgovongenen z’-jn gewond; er is reden te hopen dat deze 3? niet de eenige overlevonden zün van de bij llelg olan d v ern l el" de Duitsche onrlogsbodoms^ De kryzsroad te Trier heoft vyl Belgische burgers, beschuldigd op Duitsche troepen te hebbon geschoten, ter dood veroordeeld. Vol" gons het Berliner Tagchlatt zijn ze Vrijdag terechtgestold. Volgens een Lembetgsch. blod heeft zlch in de Russische Oekraïne een comité gevormd, dat in een manifest de bevolking opwekt, het Bus" tische juk of te schuddon. Graaf Korolvi, de leider der Hongoanohe onofhankeiykheidsparty. die den 4en Augustus ne eén reis naar de Ver. Stoten te Havre aankwam, l, op zün doorreis te Bordeaux 169



11160

11165

11170

11175

11180

11185

11190

11195

11200

11205

11210

11215

gevangen genomen. t’ Om het hlnnenholen von den oogst te bevorderen, hobben de Oostonrijk"ehe spoorwegbesturen vrij vervoer toegestaan aan landarbeiders, die van hunne woonplaatsen noor landhouwstrekon moeten verrichten om bedoelde werk’xaomhodon te verrichten. l’ De Pruisische minister von binnenlandse!" zaken heeft zich nu ook bemoeid mot de al te vriendelijke behandeling van Fransche 'krygsgovongenen van de Hjde van het .vrouwelijk deel der Duitsohe bevolking. Dames heb(ben de Franschen niet alleen "Liebesgoben" overjhandlgd, moor hun ook verzocht op prentkoorten 'hun naam te zetten en om souvenirs gevroagd, j Die "onwaardige gebeurtenissen" moeten ophouden xegt de minister’ in een omzendbrief aan de regee" Tlngspresidonten. Voortaan moeten de stations, woor breinen met govongenen doorkomen, voor 't publiek gesloten zijn en niemand mag de kampen waarheen )l_Ü wordon ovilrgobrocht. bezoeken. De Oorlog. Een zeesiag? c"D"’*l"dsn uit Ooule binnengekomen Import rapporleert den geheelen voormiddag uit* 1!so"t"Iloardwvs" lelijke richting kanongebulder te hebben gehoord, "edurende een uur lang is de Import gevolgd door 3" groot oorlogsschip mot 4 "choontcenen, van on" Dekeade NlOonaiitoit. Door Beigië. iVloii’^vaii- vm" oorlogaoorrel*pond"nten in België ImVlaf Wi*s- ,v--y7lt bsn van Bonwei noar llei^"op"d"m"Berg on gi-goon. , .. !lc*/I!e M"st"op*den"Berg en overal in "ton omtrek V-hipten Duitsch" pattouille" op alles wat onder hun (betrok komt, on niot alleen. met geweren, maar fcairs met mitrailleurs en veldgeschut. tA^ze d"*22S plaatsjes nu geheel en al van alle Bol" taüichs versterkingen uitgesloten zHn en de verdo" "lglng van den Bt^gischen kant zoo good als ni" M^jsj. heelt men daar vrij spel. ft^n de arms bovolking is er dan ook fol beproefd, fe tsishstolling met andore plaatsjes in België, die W^rbod" v"t, het begin van den oorlog of doortrok, lzn .âr ik vols menscholijke lijken zag liggen, zog "c la liOVMngenoomde plaatsjes niets anders dan vor" "3ands "n vernielde woningen en wat oadover" van Mer"ü"" * htZóó’ttgA-^ ook noz* v^nohillende rompen en hor" tten*’van lwoien, aUe in rottendon "toot, lang" den "".liggen. Toen ik mijn verwondering daarover te "eaa"en gol. vdrMloluon eenige Duitsohe soldaten, "ls daar de watzat hadden, "lat men allven maar het ktchtertts gedoolte van de beesten verorberde, zooals He biefstukken enz. Van het voorste gedeelte was Eonniet geslinnd en dat llot men dan ook maar rottend Lng, den weg liggan. De "tank dien die cadavers 3m?preidon, is innuschen ondragelük" vooral in dehan M. van het jaar. .Voor infectie "hijnt men E% niet bang te zijn, .... k^De heelo bevolking van de plaatsje" langs den weg ""*u"He2-*Antwerpen is gevlucht, deels naar Ant"erpen, "S"!" naar Ilotlerland. het dool dat de vnlwsltora ¦ met de verdrijving van de bevolking Sibben, is gemakkelijk te raden. Men wil de goheo" W b"ÔllIHllg vdn het omliggende land om Aecliolen "njagsn naar Antwerpen, om danu als alles te Ant" Srerpen i", die stad zelve aan te vallen. tzD" men te Antwerpen nlet anders verwacht be" "rA"t het r/"eds door mij gemolde feit, dat men dag "n nacht bozig is, met duizenden burgerwcrl-kracli" ton iit on rondom de "telling Antwerpen, loopgraven ts maken, elektrische batterijen te leggen enz. snz" Vortom olies te ordenen om den vijand bij een aprtUbl" den grootst mogelijken tegenstand te bicïon l fin de Duitscher" rukken gaandeweg inderdaad to" Soa Antwerpen op. Niet alleen hebben zij zich in 8s roed" door mN genoemde plaatsen gen"teld, maar Vluchtelingen "lieblxn mij vertel.", dat zij ook recls te Boom (aan den weg Antwerpcn-’.Villebroek"Brussel) memichen mishandeld en verdreven hebben. En Boom’, ligt immers onder den rook van Antwerken. ' '. * _ Engeland en België. *i Donderdag heeft Asquith in het Engelsche Lager"huis hij het indienen van de motie, waarin het Huis "mnathis met Bclgiü betuigt, gezegd, dat Engeland Ben oorlog was begonnen om de bedreigde onafhanlcolBkhold van een neutralen staat, Belgil*, te ver" ledigen, een verdediging waartoe Engeland zich had verbonden.. s"As"_aith httvft Donderdag in het lagerhuis meoge" "cold" dat het wenschelijk was, dat het Pa r 1 efin an t zoolang de oorlog duurt mot korte tusschen- Do".en bijeenkomt. k Er zijn, volgens Asquith. sedert het begin van den porlog in Engeland geen spionnon doodgeschoten. N Ia Engelsche bladen vinden wij blzondcrheden van Jiet "aken van den Dschschen

170

170



11225

11230

11235

11240

11245

11250

11255

11260

treiler Bkuli en het llfoorsche stoomschip Gutlfritl, "lic beide in de Noord- Dsó op "on miin geloopen zijn. t De liknli hod woensdagmorgen te Grimsby visch gelost "n was op weg naar Ijsland. Omstreeks 10 anr Bon ze op oen mijn. De boeg wcnl geheel veraiold. Vaa je zes man, die zich daar bevonden, wer-2êa twee man "waar gewand te voorschijn gehaald; de vier anderen zijn vermoedelijk in hun slaan godood. Ds overlevenden — de bemanning telde 17 koppen — rotiden zich in de boot. Een treiler uit "oord-Lhlelds pikte ze op. Ka een half uur zonk de s^vs Gottfrid, met oen bemanning van 12 koppen, jaraa op weg naar Blyth. De mijn trof het voorschip, vn soa vaar minuten zonk het schip. Op hun red" lLaggordols of een plank drijvende wenlen eenige ziren daarna opgepikt de kapitein, de eerste stuur"non en twee aüllercn. lnlead"*r in een londensch hlad zegt, dat de aivnagaada "He de Engclselie regeering maakt voor hstvsr-neosteren van Duit, chlands a"ad"l de ooatlacht van het Engelsche volk of" leid* vaa. Engolamls eersten plicht, dat l" den vijand ljs vsrslaan. slaagt het daarin, dan valt veel van Vnliaelilaads handel de Engelschen van zelf too; h"lt b"^.^.*ffZi^t.M. "trevzn.hzlssillelijk, 2<x, algemeen is men verlekkerd op het vooruitzicht, dat het Engolsche ministerie van handel heelt ge" opend, dat de menschen in verscheiden industrieoie streken denkou, dat zij veilig hun krachten aan den handel kunnen wijden. Het gevolg is. dat er de werving voor het leger slecht gaat.. "Vij hebben goen oorlog verklaard om geld, maar om d, oer"* zegt de inzonder^ De zaak van het vronw"uk"o"rsoh< heeft ongetwijfeld bij velen gewonnen door de overwoging, dat de vrouwen made "ouden holpen om voortaan een oorlog al" dien *v"j nu bolovon te belotton. De Eerde Kamer van den Aweedschen Rijks" dag wil er echter nog altijd niet van weten. Ondank" de warme aanbeveling van den minister van justitie heeft de Eerste Kamer het wetsontwerp, dat de vrouwen van 2woden het kiesrecht zou geven, met 76 tegen 46 stommen verworpen. De Tweede Kamer had het mot 107 tegen 84 "temmen aangenomen" Men herinnert zleh, dat de Ruisen in de haven van *"Vindan OH. een Nederlandsen kolensohlp hebben laten zinkon. Een 2weodsche loods, dis met het stoomschip Veslo, die haven was binnengevallen, welk schip daar bij het uitbreken van den oorlog werd vastgehouden, vertelt, in zijn land teruggekeerd, naar wij in oen Noorsch blad lezen, als volgt: Kort na het uitbreken van den oorlog stovende een Engelsch kolenschip op de haven van v7indau non. l"t havenbestuur hield het in zijn ontsteltenis voor een Duitsch oorlogsschip on gaf dodelijk be" vel drie (.weel) stoomschepen" die in de hoven wa"" ren, ter versperring van den havenmond, te loten zinken. Toen de vergissing werd gemerkt, logen de schepen al op den bodem, Hetzij tut "geruis, hetzij om nu de versperring meToen afdoende te maken, Uet men het Engclsche kolenschip ook zinken. Met de drie schepen gingen 2000 ton steenkool en 8000 ton boter verloren. Den Nen dezer werd uit Stockholm geseind" dat er last was gegoven een twintigtal vuurtorons aan de 2woedaohe kust, meest op de Westkust, die gedoofd waren, weer ts ontsteken.

11265

11270

11275

11280

11285

Buitenlandsch Nieuws. .- Belasting op hazardspelen in Frankrijk. BIJ de wet vanll" Juni 1907. waar" bij de hozor"lspel<" in de badplaatsen van Frankrijk werden geregeld, is bepaald dat. ongerekend de ver" goedlngen welke de casino’s enz. aan de gemeentebesturen verschuldigd zijn krachtens hun concessie, een heffing van 15 percent der bruto opbrengst" van de hazardspelen door den stoot zal geschieden. De opbrengst, door "en bijzondere commissie beheerd, zou "trokken ten bate van liefdadige werken, verbetering der volksgezondheid en andere zaken van algemeen bolang. Thans ls een statistiek von de werking dezer wet openbaar gomoakt, waaraan de volgende cijfers zijn ontleend. De helling van de pari mutuel en den totallsator zijn in de cijfers niet medegerokend. De cijfers zijn in milUoentollen francs. Bruto opbrengst van Bedrag i, nctlts kaart" totaal der !" ¦ cnevani spelen belasting Juni— 1007......;.... 4-2 9.7 IHH SX 1 "ov. 1007-31 oct" 1008 10.1 18.S 38.7 43 " 1008 " Ml" J-U" "H Vlt" M ,: " MW? lOIU 14.1 29.7 4&8 "U! "! " MIN " 1911 15.0 83.1 48.0 7.3 " Mlt ", "12 18.4 W litUl 83 n 1912? 1013 17.7 3&9 03.7 Bjo Totaal ..m.m.m..m..m....m.. 92.4 188-3 280.S 434 Uit deze opbrengst van rulm fr. 42 milUoen" waarbij nog ongeveer 1 mlllloen aan gekweekte rente kom", is voor de doeleinden in de wet bedoeld toegekend bijna 82 mlUloen francs aan subsidies welke echter nog nlet volledig zijn uitbetaald zoodat, no aftrek van administratie en controle-kosten on ultimo 1913 rulm 2? mlllloen francs in kas was. Het toezicht in de casino’s kostte in deze Jaren 4Vi.IV2 franc" de hefllngs- " administratie-kosten beliepen 827.V00 171


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 francs, en het toezicht op de besteding der subsidies 20.L00 francs.

11290

11295

11300

11305

11310

11315

11320

11325

11330

11335

11340

11345

11350

In de Puget Sond zijn een Amerikaansch schip, de Admiraal Sampson, en een Brilsch sloom" schip de Princcss Victoria, roet elkaar in aanvaring geweest. De Admiraal Sampson zonk. Zeventien menschen zijn omgekomen. Binnenlandsch Nieuws. Nederland. H. M. de Koningin-Moeder heelt hedennamlddsg de volgende hoofden van huitonlondsohe mierik, ten gehcore ontvangen: Tong Tsal Fou, gezant van de Chineesche Republiek; ivogirra shideuora, gezant van Japan; den heer Ilenr** Alliz6, gezant van Frankrijk, tMclijk belast met de leiding der Fran" sche logntle. Amerikanen. Nederland en de oorlog. Te Oldenzaal ls bericht ontvangen" dat nog geduren" de ten mlnste veertien dagen elken dag een of twee extra treinen met Amerikanen ult Duitschland naar ons land zullen rijden. Militaire berichten. Technisch porsoneel. In de liehoefte ana technische opzichters bij de nutomnbiel-treinen is reeds voorzien. Br bestaat voorshands geen vooruitzicht, dat nog moer technisch personeel zal worden aangenomen. DE OORLOG, 30 augustus 1914 (bestand 58?) [NIEUWE ROTTERDAMSCHE COURANT, No. 240] [Zondag 30 Augustus 1914] De krijgsverrichtingen der Serviërs. Ncklters agentschap verneemt uit gezaghebbende Servische bron de volgende bijzonderheden over de krügsverriahtingen von de Serviërs: Ka vier dsgen von oon verwoeden en aanhouden" den strijd tegen drie Ocstenrijksche legercorpsen is de vüand voorgoed uit Servië vertireven en vermoedeUjk is w nu, op de gevangenen na, geen en" kol. Oo*ttenHkA"h soldaat moer in Servisch gebied. De beslissende "herwinningen von de Serviërs von ril tot 25 Augustus zijn oan verschillende oorzaken te "lonken, In de eerste plaats was de strategie van der" generalen stal een navolging vut die van lispolsen; eerst drukte men het oentrum van den vijand in en splitste zijn linie in twee deelen; en vervolg?" leverde men aan elk vsn deze slag en trok de vleugels van den vijand om, ten einde zijn nederlaag in een vlucht te doen verkeeren^ Deze taktiek slaagde volkomen.- Een verdere factor van de overwinning der Serrillrs was het elan van de infanterie" het herhaalde gebruik van de bajonet en de superioriteit vande Servische schutte" en van de Fransche Sohneider" kanonnen boven "lic van den vijand. Donk "y het doortastende optreden van de ruiterij viel. het meer" endeel van de Oostenrijksche kanonnen, niet minder den 70, in de honden van de Serviërs. verder naar bet Zuiden vochten Hontenegl*yn"ol.e ' troepen met Servische hulp met goed gevolg en rijn er met den bijstond von de Frarisohs vloot bijna In geslaagd de Oostenrijkzohe vesting Oattoro, de voornaamste toe^ngsbaven .voor de behoef ten ven Oostenrijk, te vernielen. De juiste omvang van "ls verliezen in de gevechten von cle afgeloopen "*eek is niet bekend, maar wolmtobynlilk nebbe" de Oostenrijkers tusschen de 12,000 "n 15,000 man aan dooden en gewonden en ' 10,000 gevangenen verloren; de verliezen der Ser" viVnt zijn vermoedelijk de helft van het aantal looden en gewonden, moor natuurlijk hebben zij geen gevangenen verloren.. ' *.’ ' *-. * ’’.’. <’ rAan bet Hbld. v. Hntw. werd omtrent den toestand te Meeasisn.Vrijdagavond van daar bet volgende geschreven: Wot hebben wlj hier reeels angstige dogen beleefd l .'t Is niet meer uit hst fraai en vreedzaam Mechclen, dat vrij schrijven" moor ult Uet treurend Mechelen, want onze stad schijnt als uitgestorven; niemand ver" toont zich op straat sa de weinige hulsgezinnen die la de oude Dylostad zijn gebleven, zijn weenend ol biddend in de kelders gevlucht om oan het schrikkelijk vernlellngswerk der houwitsers te ontsnappen. Ds granaten hebben reeds dsa dood verwekt voa 5 personen, 2 la den lleembemd" 2 op de Veemarkt en een op de^Wollemorkt. Ds vernielingen zijn schrikkelijk om te dan" Men kaa zleh geen denkbeeld maken von’de krocht waarmede de muren werden doorboord, de daken weg"srasald en het sterkste ijzerwerk der vltrlsnen vernield. ¦ Na den slag die te Hotstede werd geleverd, werd de beschieting onzer stad door de Duitschers hernomen. Nlet eene straat ls er te vinden ol er werden door de bonunéli 172



11355

11360

11365

11370

11375

11380

11385

"rgs verwoestingen gepleegd. De granaten vernielden gansche muren, verbrijzel" den geheels rijen vltriens en op de Groote Markt hoor" de een granaat den grond in .vóór het nleuw pollclo" bureel, terwijl "1 de vensters door de scherven wor" den vernield. Het bombardement hield op dezen namiddag om 3 ure, en alsdan konden wij ons persoonlijk gaan over" tulgen von den toestond. De vernielingen die werden teweeggebracht" waren droevig om te zien. Nlet "ene straat ol verschillende gebouwen hodden er te lijden en men trapt bijna gedurig op de glazen scherven der verbrijzelde vitrienen. ' Op het poUclebureol Is niemand meer te vinden" elk" eoa heelt de vlucht genomen, en de roovers von stiel" onder het Mochelsch gepeupel, hebben hlervon gebruik gemaakt, om zolfs tusschen "Ie bommenvlogen. in de msgszljuen ta dringen, waarvan de eigenaars gevlucht waren, en "r zich roeester te maken van allerlei koop" waren, zooals wij dezen avond la de O. L.-straat be" statlgden. Dezen morgen bod een detachement Duitschs ruiterij op den I<euvcnschen steenweg een dcc! der bevolking, von dezen steenweg mannen en vrouwen gevangen ge" nomen. Men deed deze lleden voorop stappen tot Hover (pomp) nabij Meerbeek woor zich het Duitsch regiment voa ongeveer 10.000 man bevond. Men gaf de gevangenen eten en drinken. Deze lleden moesten dienen om voor de Duitsche troepen te stappen, wan" neel* zlj op den vijand rukten. Een depêche kwom op de bovengemelde plaats toe, en onmlddelljk riep de Duitsche officier tot de Mechelsche gevangenen "Goot allen terug naar Mechelen, wlj gaan noor Leuven." De verloste lieden kwamen met heele groepen verheugd naar Aechelen tenlggeloopen. om hunne lotge" vollen te verteller, en dlt wos voor de weinige luweners, die nog In de stad verblijven, een ware verllch" tlng. want het vormde de hoop. dat de Duitschers ssn de richting naar "lechclen bodden verzaak!, want de go**ortgenen moesten dienen om vóór de Duitsche troc" pen ts nlarcheerk", wanneer deze naar "leehelen zouen oprukken, ten einde ze te bevrijden tegen het ge" schut der Belgische soldaten. Zeden 2 da"en was de Belgische vlag op den toren neergehaald. Heden Vrijdagnamiddag Is een olllcler per automobiel uk Antwerpen naar Mechelen gokomen en heelt de vlag terug doen wapperen. Men beschouwt dlt als een teeken van geruststelling en de lieden "Xe nog ie Mechcl-n verblijven, hebben dus opnieuw moed geschept. IflJ hehben ons- onmiddellijk naar de Groole Markt begeoa. om de beteekenis van dit sein te vernemen, doch aangezien wij op het stadhuis noch overheid noch politie aantroffen, kunnen wij aangaande dit punt niets verzekeren. Men leeft "lus te Mechelen op hoop. zonder b-kracht!" Log.

11390

11395

11400

11405

11410

11415

Het Kanaal. ' Indien wy, t"gen onze verwachting en ons geloef in — zee schryft. de militaire medewerker van de Times — niet in staat zijn de aanvallende beweging te hervatten en den aanval "l"r Duitschers in het Koordel" (van Fronkrijk) of te slaan, zal een van de gevolgen rijn, "lat de Duitschers aan de overzijde van het -"-anaal steunpunten voor luchtvaartuigen en zodoende betere inlichtingen voor hun marine zul- Ien krijgen en ons v"*"rt"liirend zullen kunnen waarnemen, zoo niet aanvallen. Een van de dingen die wij moeten doet", i" daarom, dat wij hier een tegenaanval tegenover moeten stellen in hetzelfde element lde luollt) "n abel tal van zoeklichten on kanonnen tegen lucktvoartuiger. bij de band moeien hebben. Onze sporiamanneir moeten groepen vormen voor het bevechten von Inchtvoartulgen en, voor een seizoen, het "llleten enkel np pilde eenden en snippen eraan geven. Dh DujtrfchÉrrs zullen ook, de zwotirsll, en verztdragende kanonnen opstellen in elke haven die *H bezetten, en "is" zal er weer een legermacht, al is het "lan ook geen grande armee, op de boegton om Boulogne legeren. Loten adj voor een ding dankbaar zyn. 'Aan "ie internationale financiers, leerstelllgen en dwazen die "ma een tunnel "loor bet Xltnanl bodden willen ver" "boffen, i, voorgoed bet stilzwijgen opgelegd. 'T.— :...-. 'v. _"-__’--" hun -.. Mijnen in de Noordzee. r’ Vet Engelsche gezantschap in dcc Haag meldt he" oen bet volgende: **f-y"ur de Nigelschch regeering.. verneemt^ is er H?* meld, "lat een Uslandsche trawler op of omstreeks 20 Augustus op een mijn is geloopen 25 mijl uit den mond van de Tvue en gezonken. Ten mlnste oen bultcuiandsch blad heeft verzekerd dat het een Engolsche mijn was. Ofschoon het legden van mijnen door de Duitschors de admiraliteit gedwongen heeft zich het rechtvoer te behouden evenzoo te handelen, blijft op het oogenblik de verzekering, reeds door de Engolsche regeering gegoven, dat er geen Engelsche mijnen zijn gelegd, volkomen Juist. De mijnen buiten de Tvne waren 30 mijl zeowaorts gelogd, 173



11420

11425

11430

11435

11440

11445

niet sls een onderdeel van eenige bepaalde militaire operatie noch ook door Duitsche oorlogs" soliepen, maar door Duitsche trawlers, waarvan een aanzienlijk aantal met dit werk schijnt te rijn de" zlg geweest. De trawler, die men daarmede feitelijk heelt bozig gezien, was de A. E. 24 Emden. Het zou goed zijn, indien de moraliteit van deg.nun die liaar gelast hebben doze "laai te verrichten door neutrale mogendheden zorgvuldig werd overwogen. Van het oostelijk De sociaHl-demoeraat vilhelm DüweU is als oor" logscorrespondent van de Vorwürts op het oostelijke oorlogsterrom. Voor de Duitsche soeiool-democroti" sche partij is, zooals men weet, deze oorlog vooral oen strijd tegen het Tsarismo. Aan een brief van Dilwell, waarin de sensor blijkens de tltteltjes on eenige plaatsen soa het schrappen is geweest, oni" leenen vrij bet volgende" "Ofschoon de Russen roods geweldige troepenmassa’s hebben aangevoerd, geven zij de voorkeur aan de taktiek, om zwakke punten van de long gerekte grens nit te vinden, op die plaatsen in te vollen, de huizen plot te schieten en in brand te steken en den w/eer snel te verdwijnen. Aueen als het overwicht van een groole numerieke overmacht hen moedig maakt, gebeurt het dat de Russen niet dodelijk hij het naderen van Duitsche troepen ervan doorgaan..." Men mag de Russen overigens niet naar een model bo" oordoelen. Zij zijn wel gedeeltelijk verwaarloosd, maar ook gedeeltelijk goed verpleegd. Hun artillerie schiet over het algemeen goed* maar de Russische infanterie kan wat schieten betref t lang niet tegen onze troepen op. Ook in hun ge" drag zijn de Russen zeer verschillend. Onder her" zija halve oorbaren, die branden, moorden, plunderen, op menschen van het Roode Kruis schieten, vrouwen nooh gewonden ontzien. Dot zijn de eigenlijke steun" nilaren von het Tsarismo, den geesel van Europa. Andere Russen gedragen zich beschaafd, verhinderen dat hun komenden moorden en plunderen en sporen de burgerlijke bevolking. "Een Ünssiscl" officie, heeft mij melk gegeven", zeide een von de aankomende gewonden; "een Bus heeft mij om mij te beschermen achter een heuvel gesleept", zoo verzekort oon ander.

11455

Het Central News 'Agentschap publiceert een telegrom uit Petersburg O*" Donderdag), waarin beweerd wordt, en misschien is bet ook wol waar, dat er reeds Bnssische vliegtuigen zijn gezien bovon berg. Generaal Iwaaof voert in dia streek het hevel over de Bnssischs troepen. Mede wordt door het Central News Agentschap beweerd, dat het I4e Oostenrijksche legerkorps, dat aan den Bijn — dus tegen de Franschen — opereerde, vandaar teruggetrokken ls en vervangen is door landstormtroepen. Dit zou er den op wijzen, dat Oostenrijk zijn beste troepen thans niet met de Duitschors kon loten vechten, maar "Ue zelf noodlg beeft aan de Russische grens.

11460

Een kostbare prijs. Het stoomschip Boddom, dat te Brixham is binnengevallen, brengt bijzonderheden over een vermetele poging van het Duitsche stoomschip Emir om met munitie en ' voorraden voor de Goben en Bros" lou door de Straat van GibraItar door te breken.

11450

11465

11470

11475

11480

Onder dekking van de duisternis trachtte de Emir op 6 Augustus de Engelsche oorlogsschepen, die de woelt" hielden, te verschalken, moor zij werd door twee torpedobooten ontdekt, die baar in donerend dreigden te boren, als zij nlot onmiddellijk bijdraaide. Zelfs toen de Emir al genomen wn", probeerden de Duitschers hoor nog in brand te stoken, wat niet gelukte. De Emir is een von de kostbaarste pryzen, die in dezen oorlog genomen zijn. Want beholve munitie en kolen bod z’<j vijf stoomborkossen on 300 ton vleesch aan boord. De Engolschen vermoeden, dat het uitblijven van de Emir de voornaamste rcdon ls go" weest, dat de Göhen en de Breslau naar Turksche wateren de wyk moesten nemen. Engeland en België. H’y hebbon reeds molding gemaakt van de rode van Asnuith, Donderdag in het lagerhuis gehouden bij indiening van het adres aan den koning om hem te verzoeken aan den koning der Belgen de sympathie en de bewondering van het Huis over te brengen "voor de heldhaftige verdediging van zijn leger on volk tegen de n."*edw....ge schending von zijn grondgebied en de verzekering, dat het Ver" eenigde Koninkrijk vastbesloten is "met alle middelen stoun te goven aan Belglo’s pogingen om zijn eigen onnfliankolijkhold en het publieke recht van Europa te handhaven." In welsprekende woorden bracht Asquith hulde oon Belgis en sprak liy van Engolands duren plicht om ter bescherming van België’s gewaarborgde onzijdigheid het zwaard te trekken. De verplichting van Engeland on" het z..-aard te trokken voor het aangevallen Fronkrijk liet Asquith nu geheel ter zijde. "Wy hebben,’* zei Asquith, "met al onze mocht er 174



11490

11495

11500

11505

11510

11515

11520

11525

11530

11535

11540

11545

naar gestreefd, zooals iedereen uu weet, om het uitbreken van den oorlog te voorkomen, en toen dat niet langer mogelijk was zijn omvang te beperken. Het is van het grootste belang, dat men goed zal begrijpen, wanneer en waarom wij er ons in hebben gemengd. Het was eerst, toen wij voor de keuze werden gesteld tusschen het houden en verbreken van plechtige verplichtingen, tusschen het na" komen van een bindende gelofte (trust) en de sohoamtolooze onderwerping aait het naakte geweld, dat wij de scllcede wegwierpen. °"Vy betreuren ouze beslissing niet." Hier is dus de verzekering, "lat bet om de schending van het BelfFschu grondgebied is, dat Engeland zich in den oorlog heeft begeven. "Geen groot volk met gevoel van olgenwoardo", ging Aaquith voort" "en zeker niet een volk groot goworden in dit oude land der vrijheid, zou zonder eeuwige schande anders kunnen kiezen. '.Vy woren door on?.". duidelijke en dringende verplichtingen geitenden voor de bedreigde onafhankelijkheid von een kleinen onzijdigen stoot op te komen en haar te handhaven. België bad geen eigenbelang te dienen dan alleen dat hoogste en aUe"belieer?chende belang van elken staat, groot of klein, dat dien naam ver" dient, nl. het behoud van zijn grondgebied en zün volksbestaan. De geschiedenis loert ons, dat de plicht om voor "lat groote beginsel op te komen en bilt te handhaven, dat ten slotte de bronaar is van beschaving en vooruitgang, meer dan eens opgelegd is aan staten, betrekkelijk klein in omvang en bevolking, maar groot in moed en vastberadenheid; Athene en lipertn, de Zwitsersche kantons en, nlet het minst roemrijk, drie eeuwen geleden aan de Nederlanden. Nooit, durf ik beweren, is die plicht duidelijker en kordater erkend, en nooit is bij krachtiger en held, haftiger vervuld den in de laatste weken door den koning en bet volk van België. "Zy hebben onversaagd on tegon een schier ontelbare overmacht de gruwzaomhcden van "en inval, van verwoesting, van roof en van schanddaden ge" braveerd. Zy bobben hardnekkig weerstond geboden oan het hirmenstrormen, golf ne golf, van een reus" achtige en overrielpende macht, en dien weten op te houden. "De verdediging vr.n Luik zal altyd de slof leveren voor een van de meest bezielende noof"lstukken in de geschiedrollen der vrijheid. De Belgen hebben zich den onsterfeljken roem verworven die het volk toekomt dat vryheid verkiest lieven oen gemakkelijk leven, boven veiligheid, hoven het leven zelf. Vy zijn trotsch op ons bondgenootschap met hen en op hun vriendschap. Wij groeten hen met eerbied en met [ eere, "L zHn met hort en ziel met hen. omdat vjj aan hun zijde on in hun gezelschap tweeërlei zsol. verdedigen, nl. de onafhankelijkheid van kleine staton en de heiligheid van internationals overeenkom" sten, en ik verzeker hun heden, goiyk ik het Huls in "iit adres voorstel ult naam van het Vereenigde Koninkrijk en het lioole Britsche Rijk te dóen, dat zij tot het elnde kunnen rekenen op eizen volkomen en blijvcnden stoun." Zoo sprak Ast-"uith, on telkens viel bet Huls hem met toejuiching in de redo. Bonar Law sprak in gelijken geest uit naam der oppositie, Uil voegde er z^jn overtuiging aan toe" ..dat het Belgische volk nu de gruwelen van den oorlog heeft ondervonden in oon vorm, die onder beschaafde volkon onmogelijk behoorde te zijn." Hy zei vertier, dat wat er in België was gebeurd de opvatting bevestigt, waarmede Engoland ten oor" log U gegaan, nl. dat bet in werkelijkheid een strijd, is van de ziueiyke krachten dor beschaving tegen het ruwe gewold, oen geweld dat niet minder ruw is omdat het al de hulpmiddelen van uitvinding en wotcnsoliop tot zijn beschikking heeft. Belgit. heeft de goheele wereld con dienst bewezen, zei Law. Het heeft Engeland en zijn bondgenooten nlet alleen oen voorbeeld gegoven. maar een plicht opgelegd, dien het Engclsche volk nlot rol vergeten. "Vy moeten inzien, zei Law ten slotte, dat dit niet alleen voor België, maar ook voor ons is een strijd op leven en dood en dat wij al onze hulpbronnen moeten san" .wenden om hem tot een goed einde te brengen. Ton slotte sloot Bedmond zleh nit lerlonds naam aan bij de liuldo, Belgil. gebracht. Hy deed dat in warme bewoordingen, maar zonder aanval op Duitsohland. Hij opperde nog een denkbeeld t de leonlng voor BelgiO te vervangen in een gift aan BolgltX Het schijnt, dat de oorlogsschatting, door de Duitschers aan Brussel opgelegd, nog long niet ten voUe Is opgebracht" Mag men een Boutertelegrom uit Doelende gelooven, den zouden de Duit" schers thans overwegen, zichzelf san de rest van het bedrog te helpen, nlst in specie, doch door de kunst" schotten nlt de Brusselsche mnses te holen. Men herinnert zioh, dat Napoleon dlt laatste middel ook dikwijls toepaste. Zoo bad hij, na Berlijn te hebben bezet, de reusachtige boelden van de Bron" denbnrgsche Poort laten holen en toen naar Parijs laten brengen. Eenige jaren daarna kwamen de

175

175



11555

11560

11565

11570

11575

11580

11585

troo" pen der verhondenen — ook de Pruisen — Parijs binnen. Ds heelden - zijn toen weer noor Berlijn teruggebracht en prijken thans woer op de Branden" burgsche Poort. Leuven. Dr. Snrole", de correspondent van de Dolly Ohro" nlolo, moldt, dat de heer Vandorgoten, een redoo" tour der Antwerpsohe Matin, te Mechelen twee overheidspersonen uit Leuven gesproken heoft en volgons dozen is zoowol het seboone Leuvensche stadhuis ols de boekerij van de univorsitoit verwoest. Eon oorrospondent ie Belgiil von de Dolly Ohn*. nicle meldde Vrijdag, "lat de Duitsche militaire overheid te Brussel, vóór de Duitsche troepen die stad zouden verlaten, van Madaux, den hoofdredactour van de Etoile Belge, het bellende Brusselsche blad, geëischt zou hebben, dat deze zijn blad zou vullen met nieuws van het Beriynsche bureau van Wolff. Madaux weigerde aan dezen elsch govolg te gevon, waarop de Duitschers, volgens het verhaal van de Dolly Ohroniole, de persen in de drukkerij der Etoile onbruikbaar <*cmaokt hobben. Zij hebben toen in een andere drukkerij een vorvalschte edities van bet Antworpsche bind La Mótropole laton druk" ken. Schending van het volkenrecht. Ds Belgische Commlsslo, belast mot het onderzoek betreffende de schendingen van het volkerenrecht en von de krljgswotteh en gebruiken (bestaands uit Z.Ex" den heer
11610

"De Duitsche troepen zijn in Aerschot, eene stad mot 8000 Inwoners, op Woensdag 10 Augustus, In den voormiddag l*inn"Sig"drongcn. Niet de geringste llelglsche waponmacht was nog aanwezig. Onmiddel" lijk no hunne aankomst hebben de Duitschers ver" scheidene hulzen in brand gestoken en in de Bomer" straat hebben zij 5 of O burgers, welke zij dwongen uit hunne woning te treden, neergeschoten, 's Avonds, onder voorwendsel dat een hooger Duitsch officieren de Groote Markt door den zoon van den burgemees" ler gedood’ was geworden of volgens een andere lezing onder voorwendsel dat door den burgemeester en zijn zoon eene. samenzwering zou zijn lieraamd geworden tegen den opperbevelhebber, Lobben de Duit" schers al de mannen wclke ziel" in Aerschot beven" don, in hechtenis genomen. Onmiddellijk werden er een vijftigtal op eenigen afstand van de stad ge" bracht, werden in reeksen van vier geschoord, ca moesten opvolgenllljk zich op hoop zetten voor de Duitschers, welke hen met geweerschoten of bajonet" steken hebben afgemaakt. Meer dan veertig werden op deze wijze vermoord. "De Duit"he" hebben de stad leeggeplunderd, nlt de woningen w"? gvoerende ol wet zij bemecuteren kon" don. de meubelen en bron-koffers openbrekende. "Den volgenden dag hebben zlj de burgers, welks den vorigen deg waren aangehouden, in rongen vo" drie opgesteld: uit elken rong hebhen zlj eenen man op drie genomen, zij hebben deze mannen met den burg"_mooster van Aerschot. den heer Tlclemans zijnen zoon van vijftien en half jaar, "n zijn broeder op ongovoor honderd meters bulten de stad gebracht, on ze neergeschoten. "Vervolgens hebben ze de andere Inwoners van Aerschot gedwongen grachten te maken om hunne slachtoffers te begraven. Gedurende drie dagen gingen ze voort met plunderen en bronden. Ongeveer 150 inwoners van Aerschot moeten aldus omgebracht zijn geworden.

11615

"Het grootste deel der stad werd geheel verwoest. Vijfmaal hebben de Duitschors gepoogd de hoofdkerk die ze geplunderd hadden in brand te steken.’ "De ambulanciers van het Itoode Kruis, hoowel den armband dragend van het Roode Kruis werden nlet ontzien. Een hunner verhaalt dat de Duit—’.e troepen op hom schoten terwijl hlj de

11590

11595

11600

11605

176



11620

11625

11630

11635

11640

11645

11650

11655

11660

11665

11670

11675

11680

gekwetsten opraapte, en voortgingen mot schieten, hoewel bij hun zijn armband had getoond. Boven llen werd hlj, den lOden dezer, dienst doende tn het hospitaal den gansenen dag door bedreig!l en gebrutaliseerd. Ken Duit’ch officier nl. vatte hem blj het hoofd en drukte den loop van zijn revolver op zijn voorhoofd. "Een broncordler. de zoon von den gemeente ontvan" ger, "Ue nochtans het kentecken droeg van het Roode Kruis, werd op den avond van 10 dezer in de Gast" hulsstraat, door de Duitschers gedood. "Uit al de getuigenissen blijkt dat de burgerlijke bevolking van Aerschot In geinen deele oon de vijandelijkheden heeft deelgtlnomen. dat geen enkel schot door bsar werd gelost. Al de getuigen zijn het eens om te doen uitkomen hoe. onwaarschijnlijk het is "lat, zooals de Duitschers beweren, de zoon van den Bur" gemeeater, een klnd van vijftien en half Jaar, en een buitengewoon stille natuur op een Duitsch officier zou hebben geschoten In den avond van 10 Augustus. Nog onwaarschijnlijker 1" de voorstelling der Dullschers volgens welke de Burgemeester een complot zou bob" ben op touw gezet. "Er dient opgemerkt te worden dot. Indien een Duit" sche officier getroffen werd op de Groole plaats, waarvan de getuigen echter onwetend zijn" — hij door een .verdwoltiden knglll jl" "trolfen geveest sJJj^ ytfaiit de Duitsche soldaten op het oogenblik in de naven" straten in het wilde aan het schieten vroren om de bo" volking te verschrikken. "De burgemeester, - een zeer kalm mon, — hod trouwens herhaaldelijk al zijne medeburgers "loen weten door plokbrluven ca strocthUletten, dat Ingeval de Duit" schors binnenvielen, ze zlch onthouden moesten van elke vijandelijke dood. De plokbrleven hingen nog op de muren wanneer de Duuscher" binnen ruitten e"" wer" den hun getoond. "De Duitsche troepen, die langs de plaatsen trokken dezerzijds" van Aerschot gelegen, begingen dezelfde wreedheden, ze vuurden op vluchtende burgers, plunderden hunne wonlngou en brandden ze neer, zonder eenlge uitdaging. "le ttotselaer werden op die wijze ongeveer lebui" "en afgebrand. Een Duitsoh olllcler zlen tot een ia" wener wendend wiens huls in braad stond" wllde dezen laotslen onder bedreiging mot slm revolver de heken" tenis afdwingen, dat de brand door de Belgen was aangesticht. De maa protesteerde echter ca deed op" merken "lot de Belgen den vorigen dog reeds de strook luidden verloten; waarop de olllcler antwoord" de dot, ingeval de Duitschers er het vuur hadden aangestoken, het moest zijn dat de Inwoners waar" schijnlijk hadden gescholen. Dlt werd echter door al de getuigen tegengesproken. "Door "uk hobben de Duitsclle troepen olies go" plunderd wat zlj op hunnen weg voodoo. "Tot au toe heelt de oommissie geene Inwoners kunnen onderhooren van Diest en Tliienea, welke steden den 18 en 19 Augustus 1914 werden bezet, ca met welke alle vorkeer verbroken werd. "Hloor een inwoner von Schatten, een dorp la de buurt von Diest heelt verklaard dat dezelfde gruwo" len bedroven worden in zijn dorp en de naburige plaatsen, Lummen "m Uoleastede. Heel de stroek werd verwoest. De Duitsche troepen hadden hun vernlo" llugswork begonnen op een uur afstond van Dieet, lougsheoa "ion steenweg voa Diest op Ueerlngen. Koor Dieet afzakkend brandden ze olies neer wat zó* on hun wog ontmoetten, hoeven, hulzen, meubelen. Ie Schollen gekomen" staken de Duitschers het ".orn in brand, an vermoordden de enkels lieden "Ue zich nog la hunne huizen ol op de straat bevonden. "De getuige geelt ons de nomen en adressen op van 18 personen welke hlj weet vermoord te zijn, "Onder boa souden zich bevinden: "Vrouw Frons Luzckz, 45 jaar oud, met hoor l2Jorig dochtertje j deze werden in een sloot ont" dokt en neergeschoten i "Hol 9-Jorlg dochtertje voa Fan 0"r/en. dat werd aoorgeschoten * Willem, 23 jaor oud, koster, die oan "oa boom vastgebonden ca lovend verbrand werd; .^leynders Jozef, 40 Jaar oud, gedood met zija nootje von 10 Jaor; "Lodts, Gusthvs. 40 jaar oud ca Molken Jon, ook öngovcer 40 jaar oud, waarschijnlijk lovend begraven. "De getuige verklaarde dat hijzelf deze twee laat" slim ontgraven had en ze vervolgens op het kerkhof der gemoente begroef. "Het dorp Betby blj Turnhout werd gedeeltelijk verwoest ca beschoten den Lusten Augustns, door zeventien Duitsche ruiters" die het dorp waren bin"ongevallen. Een meisje van vijftien jaar wsrd door een geweerschot gedood. "Nog afschuwelijker feiten - lndlen het nog of" schuwoUJker zijn kon — worden door de Duitsche troepen, gepleegd, ten gevolge der nederlaag die het Belgische loger hen te Mecliolon toebracht. "De stad Leuven roet zijne kunst en wetenschap" pelljke schattin" werd nlet gespoord. Kleuwe versie" gen zullen u eerlong worden toegestuurd". De vnltsche koloniën. Het Duitsche departemet von koloniën bevestigt de vernieling van bet station voor droodlooze telegrafie te Dar"esôlam (Duitsoh: Oostof rika). Moor in het binnenland 177



11685

11690

11695

11700

11705

11710

11715

11720

11725

11730

11735

11740

11745

hebben volgens berichten nlt Engelsche bron de Duitsche polÜiotroepen een aanval be tonnen en het belangrijke verkeerspunt Taveta ten Z.O. van de XlUmond^sre bezet. Verder bevestigt het departement de gevechten met Ftanseben en En" gelschen die tot de bezetting van Togo leidden, vit Kameroen, dat eenige "lagen geleden nog niet was aangevallen, zijn geen nadere berichten ontvangen. De poUUo""*ocpen zullen echter tegen oen aanval van "ion vijand tegenstand bl


11750

11755

11760

11765

11770

11775

11780

11785

11790

11795

11800

11805

11810

groote giften voor den oorlog ingekomen. Nu weer heeft de maliarodjo van Misere, die rood "yn troepen ter beschikking beeft gestold, tusschc. de £ 800,000 en "8 400,000 aangeboden. Een Engohich blad teekent bij de ministerieele mededeelingon oaa, dat er in Engeland* Indisch le. ger een 153,000 Inlandsche troepen zijn, met een reserve van een 35,000 man en 85,000 man vrijwil, Ilgers. Er zijn allerlei rossen in dat ialondsche !". gur. De bekendste zijn de Sikhs, de Ourkbos en d, Pathans, die ofzonderiyke regimenten vormen. L, "yn ook gemengde regimenten, woarin men vind: Punjohi". Bajputs, iats, Tomlls, en "oe voorts. Wy hebben reeds gemeld, "lot Canada zijn bulple "r tot 100,000 man wil verhoogen. Het eerste een agent, 20,000 man sterk, is voor bet meerendeel -Kak san bet drillen bij yueboo. Zestigduizend. Arne rikonen hebben zioh, naar bet beet, aangemeld om in de Ormodoosche gelederen te vechten, maar il die oohbiedingen zyu geweigerd. Te Winnipeg heeft een vergadering besloten, de regeering te verzoeken, een reserve van 100,000 man voor bet hulpleger op de heen te brengen. De Amerikanen doen dus nog niet oon den volks, "neerleg mee, maar de Boeren beginnen t een zee" van generaal Botha heeft, noor reeds is berleht, dienst genomen en volgen, de Afrioon World beeft Eloff, kleinzoon van Xrtlger, die reeds naam beeft gemaakt ols beeldhouwer en te Parijs woont, in het Fransche leger als officier mee willen vechten, lfn hem dat niet gelukt Ut wil hy naar Üuid-Afriko te" rug om bij de burgermacht dienst te nomen.. Geinterneerden. Men sebrUft ons ult Oldonzoal t In het Sehlossbotel te Bentheim zijn een llOtal Eu" gelschon, Fronschen, Belgen" Russen en .Japonnen geïnterneerd en worden door streng bewaakt. Ze wei. den door voor eigen rekening verpleegd. Gelnterneer" den, "Ue niet in hun eigen onderhond konden voorzien, zijn noor de gevangenis overgebracht. In Bad en-Bad en zijn driehonderd Eng e 11 so h en — mannen en vrouwen — in krijgsgevangenschap, of althans van hun vrijheid von beweging beroofd. Zy mogen zlch in de straten bewe. gen; moor zoodra zij bij de stadsgrenzen komen, werden zij door solilldwochten teruggestuurd. VI" Engelschen, die gepoogd hadden door het cordon heen te komen, worden gevat en als spionnon ter dood gebracht. Berichten uit venehillende Duitsohe steden gewa" gen olle von bijzondere voldoening von de overwin" ning over het Engelsche expeditie" leger. Te alunohen omkranste de menigte de plok. koten met de berichten met eikoloof en bloemen. Economische redenen voor houding.. In het tijdschrift "Gillet aaf stelt dr. Ernst Fllngst de vrasg, of ItsllS’s houding in den wereldstrijd van "lans ook soms in verbond kon staan met het steen* koleavroogstuk van "lat land. - ItoUS’s eigen steonkolenprodnoUe la uiterst gering: zij bedroeg in 1012 slechts 660,000 ton, en bovendien waren- het den nog meerendeels minderwaardig, bruinkolen. En den moet men bedenken, dat het kolen" verbruik sedert 1000 met zes mUUoen ton gestegen is. tengevolge voa de zlob staag uitbreidende industri, en den snellen aanwas der bevolking. Wat de steen* kolen betreft, is ItaliS dn, vrijwel geheel van het bultealand afhankelijk. In de lootste jaren zijn er "en "il milUoen ton steenkolen, ook es en briketten ingevoerd! Frankrijk en BelgiS hebben aan dier. invoer alechl, deelgenomen met respectievelijk 92/100 en 13.000 toa Daarentegen heeft Engeland in de laatste jaren aai, ItaUS ruim tien mUUoen ton braadmateriaal geleverd, waarbij 9.8 milUoen toa steenkolen. Mest ItallS du, port* voor Duitschland ca Oostenrijk, dan houdt En* geland onverwijld met kolentoovoor op, en geen ander land zon in stoot zijn om ItaUS ook maar de helft tt leveren van hetgeen Engeland levert. Amerikaansch, steenkolen komen in geringe hoeveelheid noor het schiereiland; slechts 281,000 ton in het vorige jaar. "oei veel meer staren kaa Amerika niet, ook sl omdat het de benoodigde vrachtschepen niet bezit: bovendien zou Engeland uotuurlljk alle kolenvroeb* ten in beslag nemen, indien ItaUS alet neutraal bied on het zou daartoe het recht hebben, aangezien steen* kolen onder de oorlogscontrabande gerekend worden En Duitschland zou zijn kolenlevei*u.g van rond IJ millioen ton — waarvaa twee derden over zee vet" voord wordt — evenmin kunnen voortzetten, terwijl verzending door den Gothord in de tegenwoordig" tijdsomstandigheden absoluut onmogelijk is; men zou er 1800 treinen ieder van 30 tot 35 wagens voor noodig hobben l Stel u den nog eens voor, dat Dnitschlond inplaats van 1-2 mUUoen ton, zes a ach" millioen ton zou moeten leveren Oostenrijk’llongarye komt heelemoal niet in aan" merking, omdot het in zijn eigen behoefte niet kaa voorzien uit het eigen land. Derhalve, zegt "Ir. Itlngst, ten slotte, zou Italië, indien het zich aan di zude von zijn bondgenooten Duitschland—Oostenrijk schoorde, met een steenkolennood bedreigd worden, die bet geheele economisch" leven vernietigen en die, 179



11820

11825

11830

11835

11840

11845

11850

11855

11860

11865

11870

11875

gegeven de sterk verhoogde steenkolenbehoefle voor de marine waarschijnlijk zelfs de geheele koop* voordijvlout tot stilliggen doemen zou. Blijkens een mededeeling in het Lagerhuis is de Engelsche regeering von nlan, de Dnitschers on Oostenrijkers, die ze gevaarlek ocht — dienstplichtigen 1 — in ooaeentrati ekampen onder te brengen. Een ofgevaordigde wilde in die kampen ook overgebracht hebben al de Duitschors en Oostonrijkers, dis in Engelond nog eenige betrekking bokleodca of werk hehhen, opdat Eug"rischen hun plaatsen kunnen innemen. De minister van blnncnlandsche roken zei, "lot werkgevers en niet de regeering over die betrekkingen tr zeggen bobben. Patenten in Engeland. Donderdag heeft het Lagerhuls bet wetsontwerp aan* genomen, waarbij de patenten die Duitschera en Oostenrijkers la Engelond hebben niet alleen voor den oorlog, moor voor den vollen duur von het potent vervallen worden verklaard. Anderen kunnen genurea" de dien tijd de patenten in bedrijf brengen. Als na het verstrijken van den duur dor patenten de oorlog ult ls, en Duitschland en Oostenrijk bobben geen po" tenten van Engelschen In hun land vervollen ver" klaard, dan kunnen de oorspronkelijke houders van die Engolsche patenten hun rechten weer loten golden. De Buigaarsche minister van oorlog op Inspectiereis. De "Agence Bulgore" meldt uit llofla, dat de ml" nister van oorlog Vrijdagavond vertrokken is voor een inspectiereis door de nieuw gewonnen landstreken, ten einde de resuItaten te kunnen vaststellen von het gedurende ruim drie weken oefenen der nieuwe soldaten, Bulgaren, "lic uit de onder vreemde heerschappij gebleven streken, teruggekeerd zyn. He" plan voor deze reis bestond al sedert eenigen tijd, doch eerst thans heeft de minister tyd kunnzn vinden om bet te volbrengen. De koning heeft den mi" nister-president gemachtigd om het schronie, dat morgen bijeenkomen zou, t" verdagen. De prinsen Louis en Antoine vanOr" leons en Braganza hobben, nadat ze als officieren van- bet Otistenrijksche leger bun ontslag genomen bodden, van den koning van Engeland vergunning gekregen in het Engolsche lo" "Het DuiUohe departement van binnenhintlscho, zo" ken koopt Doensche paarden, die het nangeboden waren, op en verstrekt 41’ Ban de land" houwende bevolking. Zoodoende tracht men aan het gebrek aan noorden op het land, dat een gevolg xon de opvoruering is, tegemoet te komen. Bon """2loa"emoerati"he krant te Dusseldorp l, dezer "logen in beslag genomen, omdat rij in oon ortikel gewoorsohuwd had tegen het verlangen om aan den oorlog tegen Belglll het karakter va" een wraakoefening te -deenen. zoo" zls een gedeelte van de burgerlijke per, bepleit bod. De Vorwürts vindt den maatregel vooral bovrcom"
180

180



11885

11890

11895

11900

11905

11910

11915

11920

11925

11930

11935

11940

11945

rechte lijn overgaan; en boven de -6 6000 in. dit goval niet de .volle suooesaie" rechte"". De Duiteche pers. brengt een kernachtig ge zogde van Blemarok in herinnering. Nergens "wordt zoovoel gelogen — zoo zeide hy op een gooden "lag — als blj een oorlog, oen jaantparty en oen verkiezing. In de Deenache grerisgéveaten. Vo Vorwllrts verneemt, "lot. v. Moltke, de vroegere Pruisische ministor van binnenlandsche zaken, tot gouverneur van de provinlüe Sleeswyk-Uolstoin is benoemd. Doze benoeming heeft politieke boteeko" nis. Zjj zal, naar de Vorwürts meent, oen wijziging in de polltlek tegenover de Denen meebrengen, want v. Moltke gaat door voor iemand, die den Donon geen kwaad hart toedraagt, llet ontslag von v. Btllow, die tot dusver gouvornour van de pro" vineie was, hangt vermoedelijk samen mot de ave" roobtsche maatregelen, die hij bjj bet uitbreken van den oorlog beeft genomen. Welke de averochtsche maatregelen van v. Blllow "yn geweest, ksn wellicht blijken uit e^n brief van een Deensch predikant oon oen kennis in Engelond, dien de Linies opnoemt. "Doli* zij (de Duitschers) - schrijft hy - de jonge Boonsohe soldaten naar Bolgit, zonden o-a door te vechten, moge hun recht van veroveraars zün. Moor het is droevig om hieraan te donken. En de vrouwon on ouden von dogen, die niet naar bet front kunnen goon — die worpen zij bjj tientallen in de gevangenis. De politie te Flensburg heeft een Deen" sche krant onderdrukt, hoewol zü volkomen kleur, loos in de politiek was." Net afbreken vnn de dlplonustleke betrek, kingen tnaschen Engeland en Duitschlnnd. Wy hebben in, on" Oehtendblod eenlge gedeelten weergegeven uit oen vorslog van Slr E. Ooschen, den Mgelschen smbassadour. te Londen, omtrent zijn lootste besprekingen met - den Duitschen stoot", secretaris von buitenlandsche zaken von Jagow en den ryiukanseller. Beutor heeft ons indertijd van dit verslag al een on. onder medegedeeld. ¦ Vooreerst volt nog op te merken, "lat het telegram van Sir E. Ooschen, dat van "loze laatste go" sprekken on gebeurtenissen te Berlijn gewaagde, wel aan bet telegraafkantoor te Berlijn wa, aangenomen, doob blykbaar niet i" doorgezonden, althans, het beeft hut Engeluche ministerie van buitenlandsche 'zaken nooit bereikt. Uit dit nu eerst in extenso gepubliceerde tele" gram blijkt nog eens opnieuw zoowel de "pijt 01, "te verontwaardiging van Duitsohe rogeeringsperaanen over de houding" van Engeland en zijn deelnó" men oan den oorlog. Vooral oe rijk,kan"eller wordt als "zeer opgewonden" geschilderd. "Wat wij had. den gedaan — aldus rapporteert Sir E. Ooschen, de woorden van von Bethmann Hollweg weergeven" de '— "wo, ongelooflijk. Het was* het toebrengen van oon slag in den rug van iemand, die voor zijn leven vocht, tegen twee aanvallen. Hij (de rijkskon" seller) hield Engeland verantwoordelijk voor o! de verschrikkeiyke gebeurtenissen, die nu mogoiyk wo" ren." Ook de lootste woorden van keizer Wilhelm tot den ambassadeur vinden wij bier vermeld, overgebracht door een. van de adjudanten van den Keizer. Die boodschap luidde: "De keizer heeft mij opgedragen Uwe Excellentie zijn leedwezen te betuigen over de gebeurtenissen van gisterenavond (het inwerpon van de ruiten aan de ambassade), doob II tevens mede te deelen, dst TJ zlob uit deze gebeurtenissen een denkbeeld kunt vormen omtrent de gevoelens onder zijn volk ten aanzien van de houding van Engeland, dat zleh bij andere volken tegen zijn oude bondgonooton bij Wo" terloo aansluit. Zijne Majesteit hoopt tevens, dat TJ aan den Koning zult zeggen, dat bij trotsch is ge" weest op de titels van Engelsen veldmaarschalk en Bugolseb admiraal, dooh dat hy wegen" het gebeur" te zich dadelijk van die titels moet ontdoen." Sir E. Oosebén merkt dienaangaande op: "Deze ..oodsohop verloor niets van boor scherpte door de )y"". waarop zij werd overgebracht." Ook bij den Keizer dus verontwaardiging. Hoe moelliik het — oltijd volgens bet verslag van len Enge."hen ambassadeur — de Duit""he rogee" llng viel, om zich van de uitgemaakte zaak von jou oorlog met Engolond te doordringen, blykt kit een gesprek van den ambassadeur met den "ndor""taatsseoretari" van buitenlandsche zaken, von "mmerniann, wolk gesprok plaat, had na dat met ton Jagow en met den rijkskanseUer. Sir E. Ooschen vertelt daarvan het volgondo: "Na zijn diep leedwezen te hobben betuigd, dat la zeer vriendschappelijke officieele en persoonlijke intrekkingen tusschen ons op het punt waren ofge" irokva io wordan, vroeg hy mij terloops, of de aan" 'ra*;-* om een paspoort gelyk stond met een oor" il^veritlaring. Ik zeide. dat zulk oen autoriteit op nel gebi"i van het internationale recht als woorroer hy bokend was. ' evongocl als ik of beter moet velen, wat in degelijke gevallen te doen gebruikelijk was. Ik voogd? er non toe. dat 181



11950

11955

11960

11965

11970

11975

11980

11985

11990

11995

12000

12005

12010

or vole gevallon woren, waarin de diplomatieke betrekkingen ofgebroken waren on niettemin een oorlog niet ans gevolgd - dat In dit geval hij uit de mij verstrekte lt-., gevingen, waarvan ik aan den heer von Ja?ow tlen korte" inhoud had overhandigd, zou hel". bon liegrepen, dat Z. M.’s regeering om 12 uur 's nacht, ' oen "twoord verwachtte op een bepaalde vroor e.n "lat bij gebreke van oen bevretlitrend rmt" woir^. de Emlclsche regeering gedwongen zou zijn zoo Innige stappen te nemen sls haar door haar ver" "ntonisOon werden geboden. De heer Zlmmermann zol- de, dat dit inderdaad een oorlogsverklaring was, "laar de keizerlijke regeering nlet in staat was de gevraagde verzekering (betreffende de onzijdigheid van België) te goven, noch op dezen, nooh op eenig anderen avond." Volgens oen bericht vatt Llovd’s, ls er weer een gewapende Duitsohe hulpkruiser in zee, de Op 2"of"lgar, van de Hamhurg-2uld"Amo" rlka-iyn.. ", Het schip zlil, noar het voorbeeld van de llaiser Wilhelm dor Grosso, den Engelschen handel schade trachten toe te brengen. Het blijkt nu, dat de llalpora, "He door dit laatste "hip w den grond ls gehoosd, een lading tor weerde van O nullloou gulden bad. De burgemeester van Bree. Mou meldde gisteren oan de Meierijsche Ct.: Glidcrnilddag verschoon weder een auto mot Duitsche militairen voor de woning van den burgemeester ven Bree. In bun midden hadden zij den deken dit" plaats. Zy vroegen oon de dienstmaagd, waar de burgemeester zlob bevond. Op bet antwoord, "lat de burgemeester voor zaken uit was, maakten zlj rechtsomkeer. Heten vervolgens den deken eonlge oogvnhllkken den tijd een bezoek te brongen aan zijn jiastdrie en vo""den Item door" na woer mee in de richting van Hosselt. Zoo juist echter krijgt Broo’s burgemeester olbler (te Budol) de geruststellende telegrafische tijding von den Duiischen consul, dat noch oon hom, noch oan de "tod Bree eenig leed zal geschieden, mot de mededoollng, dat een brief zal volgen. Mon verwacht nu ook spoedige invrijheidsstelling van des deken. Het Dschsohe stoomschip Srollond, van Kopenhagen. ls Vrijdag mot averij te Blvthe blnuengovollen. De kapitein rapporteert in de "oordsse rwoor gostooten te "ljn op twee voorwerpen onder water. Het Roemeensche bureau voor poll" tik e berlehten is uit Po^" naar Boekarest verplaatst. De directeur en de secretaris van dat buroau, bolden Boomoniers,’ deelen in de Figaro mede, dat "y hiertoe overgaan, omdot zij von Boe" karest uit de openbare meeuing in lloemenill beter tegon Do*!tonryl."llonl*aryo meenen te kunnen be" werken. De Engolsche bladen - b. v. de Dolly rolegropb — gaan voort mot het publiceeren van tolegrommen ult de Vereenigde Stoten en het "toeren van artikelen uit A"<_rikaan"he couranten over de publieke opinie in de Unie, die zich steeds schorper uit togen de Duitsche politiek en de Duit"he manier van oorlogvoereu. Vooral het gooien mot bommen uit oen Zeppelin op de "tod Antwerpen hooft in de V. St. sterke ont-temming gewekt, welke in de Ameriknansche pers ze" krachtig tot uiting komt. De onenbnre meening in de Ver. Staten. Men moldt ou, uit de Pananm"lümaal"2one, "Ld, 10 AugustusDe hier het laatst ontvangen brieven uit Holland houden nótuiirlyk nog geen woord in over oorlog, terwijl we hier 2j week, nadat ze geschreven werden, al oe,n week lang over byna met" ander" pro. ton. En de algomcone stemming is anti"DuitHob, vooral nadat in otn dor courantenstond, dat Duit" sche.troepen na een doel van Belgl" te bebben be" zot,* op twee punten Nederland waren binnengetrokken. Van dit laatste heb ik nog geen bevestiging gelezen, zoodat hot. naar ik vermoed, onjuist ge" woest i^ *) Belg!" wordt notuuriyk zoor geprezen. De politiek" van Dnitschlond wordt bier algemeen vorooruoeltl. ¦ Wo.beginnen hior. de gevolgen van den oorlog al te ondervinden. De minister van oorlog heeft zijn voorgenomen bezoek oan den lsthmu, opgegeven j toch zal het 'Kanaal op 15 Augustus voor het ver" keer. worden geopend en ook oorlogsschepen zullen van dezen kortere" weg gebruik mogen maken. Byna dagelijks goot er tegenwoordig sen "hip door de sluizen, om de beambten nog gouw eenlge oefening te geven, vóór zij - de laatste helft dezer maand misschien — de 7 honden vol zullen krijgen. De pryzen van voedsel in t?olón en Panama rijn reeds gestegen en de goevernementswinkel heeft aangekondigd, dat sommige pryzen daar binnenkort ook zullen stygon. Door geen Fransche, Engelsche of Duitiche schepen moer binnenkomen, kon die winkel goon benooulgdheden meer uit deze landen bekomen, en dezelfde artikelen kosten in de Ver" oenlgde Staten meer. Verscheidene aannemers, die werk verrichten voor Europeesche 182



12015

12020

12025

12030

12035

maatschappijen, kregen bericht het werk te staken bliv. son de niouwe kantoren van de Uomburg"Amerikoiyn, die al 70 pot. klaar zyn, zal voorloopig niet meer ge" werkt worden. Ook de Amerikoansclie bonken hebben besloten geen gold beschikbaar te stellen voor buitenlandsche ondernomingen, om geldschoorschte in hun elgen land te voorkomen, lUerdoor lijden de Amerikaansche zaken in 't buitenland notuuriyk, en vole porsonen zullon buiten werk worden gesteld, llot - probleem van de werkloozen in de Konaol"Zone en de 'republiek 7Panama wordt ' hierdoor. nog ernst!" ger. Uet wo" te begrylien, dat er tegen het einde van het groote work minder arbeider, noodlg zou" den zyn. Bijna alle Europeesche arbeider, sondeneen groot deel von hun verdlensU" naar hun vaderland; zij bleven zoo long or werk voor hen was en gin" gen daarna naar Europa terug. Uet meerendeel der arbeiders zijn - echter neger" uit de Engelsche en Fransche koloniën, velen van ben gewend oon een "hand te mouth" bestaan, werkten als ze geen geld bodden en luierden, als. ze weer wal verdiend had" den. Nu er voor slecht, weinigen werk meer is. ly" den zij gebrek. Zy hebben geen voldoende middelen om noor hun eiland terug te keeren, waar zij veel goedkooper kunnen leven. Zij lummelen voornamelijk rond in Olon en Panama, door de meeste der sr" beiderswijken in de Kanaal Zone afgebroken zijn of spoedig dit lot zullen ondergaan. Inbraak, oplichting en zokkenrollon komen daar dan ook dagelijks voor. Er zijn in het laatste droge "ei/oen veel min" der toeristen gewoost dan in vorige jaren, en de verwachtingen voor de rest van 't jaar zijn thans notuuriyk niet gunstig, loodst ook de Chineesche winkelUeden klagen, en een t’jd van armoede tegemoet gaan. 'Grappige dingen gobouron er nu en dan ook. Zoo hielden de Fransche en Engelsche negers gisteren optochten, om het verbond tusschen hunne moeder" landen te vieren. Waar zjj zelf het ernstig genoeg opvatten, voor de bianko toeschouwers was het "Mn moor vermakelijke, dan waardige uiting van vader" landsliefde. **) Natuurlijk was het "en onjuist bericht. Nol.

12040

De Amerlkoonselie regeering beeft bekendgemaakt dat buitenland^..!" schepen, die voortaan onder Ame" rikaansclie vlag zullen varen, en als zoodanig in de Amorikonnsche roglütors moeten worden geboekt, niet eerst in oen Auicrikaansche .laven behoeven te zijn geweest.

12045

Telegrammen. VS Oorlog" De verdediging van Parijs. PARIJS, IO Augustus, ti’art., De mllItalr.. gou" verneur van i’.irijs heeft bevolen, ,lat binnen vier "lagen na afkondiging ran dit besluit nlle g..|."u-wen gelegen in de rayon, vnn de afzonderlijke forten — zoo nieuwe al, ,"",!., — urn Parij-", moeten zijn ontruimd en afgebroken,

12050

12055

12060

12065

12070

12075

PARIJS, 80 Augustus. (Part) De Matin meldt, "lat gisteren een Zeppelin te Pory, l, aangekomen, doch bet wos er een in een auto. Belgische en Pronsche .officieren kwamen bier gisterenavond aangetufd, gevolgd door een groote vrachtautomobiel, waarop vorschlllende stukken wa" ren goloden von een üonpoUn, di" in de streek von Namen omlaag wa, geschoten. Men was op weg naar het militaire l?ra*uohs luchtvaartpark. De Duitschers in België, BAARLE NASSAU. 30 Augustus. (Port. ,7. B.) Vluchtelingen uit Antwerpen melden van de verwoestingen door bet bombardement van Mechelen. De St. Romboutsloren moet half of geseboten zyn.. Ik veronderstel, dat bet bombardement tot gistorenavond 8 uur beeft geduurd. Na dat uur bob ik geen kanongedonder meer geboord, behalve om bet kwartier zware schoten tot kwart voor 9. Hooi Antwerpen moet vol zitten’ met menseben ult Moebelon, dat totaal verlaten ls. .Velen trekken naar Engeland.. De inval der Oostenrijkers in Polen. BOEDAPEST, 2" Augustus. (Part.) De linkervleugel der Oostenrijkers heeft 2? X.M. voorbij Xrasnlk & Russische legerkorpsen vernietigd. Nog hedm zal het Onttenrijkwhe leger voor Lublin staan. Een onzer legerkorpsen maakte 2000 gevongenen, o. w. 40 officieren, en vermeesterde veol oorlogsvoorraad. WEENEN, 30 Augustus. (Wolff.) Voorzoover het zioh gisterenmiddag Het aanzien, is de groote stryd von ons leger met de hoofdmacht vod bet Russi" sche leger nog nlet tot een beslissing gekomen. Alleen kon roods een succes worden gemeld van de cavalerie onder generaal Victor Dankl, die bet leger aanvoert, dat ook reeds bij Krasnlk bod 183



12080

over" wonnen. Dlt was in .zen tweedon slag, geleverd op 27 Augustus, waarbij een. zoor versterkte stolling op de noogton van Niodorzw^sduoa bestormd werd en genomen. Het gelukte de reeds bij tvrasnik teruggeslagen B.’S’ische strijdmacht en de Inmiddels aangekomen versterkingen, te zomen zoowat 10 divisies van O versohilloude legerkorpsen, opnieuw te ver"loon.

12085

In dozen tweeden slag nam een onzer korpsen een generaal gevangens een kolonel "n nog 8 "Noloren van den "taf, voorts 40 officieren on ongeveer 2000 num. Ook word weer voel oorlogsmateriaal vetmees" ti-rd. '

12090

12095

12100

12105

12110

12115

12120

12125

12130

12135

12140

Het gevecht bij Helgoland. LONDEN, 80 Augustus. (Reuter.) Onder de niet gewonde krijgsgevangen gemaakte Duitsche zeeofficieren, van den kruiser Mainz, die te Leltb lójn aau wal gebracht, i" ook een zoon van adtniraal von Tirpitz. Mijnen op zee. LONDEN, 80 Augustus. (Router.) In een "*o*nmunlnnö von de Engelsche regeering wordt verklaard, "lat wat betreft "ls scckade, dl" aan .neutrale schepen in de Noordzee wordt toegebrachl dooi drijvende my" nen, de Britsch, admiraliteit duidoM wil doen uit" komen, dat i_y geen enkele mijn heeft loten plaat" aan, "schoon zij zlob boor houding in de toekomst voorbehoudt. De odmlraUtoit zal- nlet aarzelen, die rapro"lllomaatregelen te nemen, wolk, door de maat" regelen van de Duitsche marine noodig mochten worden. Uit Rusland. BT. PETERSBVB6, 2" -Augustus. (Petemburgsch tolegraofogontschap.) Officieel wordt medegedeeld, dat Duitschland en Oo"tonrUk"Uongaryo, wler leger, onmachtig zijn het offensief van de Russisch* tree" pen in Oo,t-Prui"en en.OoUcle^te verhinderen, in hun "toten en in onzijdige’ landon willen" en weten" onjuiste berichten verapralchm over bun overwinningen en den bwn"mm"dsebM; toestand van Rusland. Toon de gevechten bij Ottmblnnen begonnen, waarvan de uitslag nu welbekend is, beeft het Wolff" bureau naar alle kanten van Europa berichten ge" seind ovor "bitterend, overwinningen van de Duit" "eher" en een algeheele nederlaag der Russen. Telegrammen uit Weenen verkondigen een misluk" king van ons offensief in Oalicle en den zegevierenden opmorsch der Octenrilker, in Rusland, bene" ven" het vermeesteren van., kanonnen, vaandel" en rtiitrailleuscs. WoeuHohe borlentgover, hebben ook de inneming van Warschau gemold, en bet uitbreken von oon bloedlgen opstond in Polen, ten gevolge waarvan de Russlrche bevolking *in een paniek go" vlucht "’as. Om dergniyke berichten geloofwaardig ta doen schijnen, werden zij aangegeven als komen" de uit Odessa, ltisjinef of Nikolajef. De generale "taf acht het onnoodig dit allos tegen te spreken, want de stoot van zoken op het oorlogsterrein werpt voldoende licht op de woorbeldlle" rondheid van de vijandelijke staven en de in hun dienst staande nieuwsagentschappen. De Russische generale stof geeft het land zooveel mogoiyk in" lichtingen omtrent de verrichtingen von de Russische legers, die zegevierend in OostPruisen en Óoliciü doordringen. Engeland en de oorlog. LONDEN. 30 Augustus. (Reuter.) Win, ton Oh u rob i 11, de minister von marine, beeft io den loop von een onderhoud mot vertegenwoordigers von vorooulglngen van Amerikoansche journalisten gezegd, dat het Witboek wel de direote aanleiding von den oorlog vermeldt, moor dat de wezenlijke oorzaak van den oorlog de zucht von de Pruisische militaire aristokratie is, die de geheele wereld on" dorwerpen wil. Engeland treedt het Pruisische mi" litolrismo lu den weg. Lijn vloot en zijn goldtnid" dolen zijn aanzloniykz zijn leger is goed, hoewel bo" lierkt. maar het zal grooter worden. Een overwinnend Pruisisch militairisme zou nimmer verzadigd zijn en zoo het de Engelsche macht brak, zou het naar koloniaal gebied omzien in zulk oen mate, dat slechts Xuld"Alllcriko groot genoeg zou zijn om er oon te voldoen, ondanks de Monroe-leer. De huidige oorlog is een strijd op loven en dood tusschon demokratie en atito’.mtie. Wat or ook gebeuren moge. Enge" land i" verplicht tot het einde toe vol te houden. Griekenland. KONSTANTINOPEL, 80 Augustus. (Wolff.) Het Grieksche consulaat heeft een besluit van den Griekschen minister van oorlog laten aanplakken, waarbij bekend wordt gemaakt, dat de reservisten en de landstorm van alle wapens ingeval van mobilisatie zich bij hun troepenafdeelingen hebben aan te melden. 184



12150

Uit de Vereenigde Staten. NEW YORK, 30 Augustus. (Reuter.) De Amerikaansche pers gaat voert met het brandmerken van de manier van oorlogvoeren, door de Duitschers toegepast. Zij geeft de Duitschers den raad, den bomaanslag uit een Zeppelin op Antwerpen, niet langer goed te keuren. Ook dringen zij er op aan, dat door Duitschland opheldering zal worden gegeven omtrent de vernieling van Leuven, of dat de schuldigen zullen worden gestraft.

12155

KONSTANTINOPEL, 30 Augustus. (Wolff.) Enver pasja, de minister van oorlog, die wegens ongesteldheid eenige dagen zijn kamer heeft moeten houden, zal morgen zijn bezigheden hervatten. Te Adrimwptl zjjn ongeveer zevenhonderd huizen door brand vernield. Men weet niet hoe de brand ontstaan is.

12160

Land- en Tuinbouw. Volgens een mededeeling van de Engelsche regeering, in het Lagerhuis gedaan, is er bij een boer te Stallighborough bij Grimsby monden klauwzeer voorgekomen. Het vee was sedert Februari op de plaats, en men wist niet van waar de besmetting kwam.

12165

12170

12175

12180

12185

12190

12195

12200

12205

Oeconomische en Financieele Mededeelingen. Naar Fin. Times verneemt, heeft bet bestuur van de Londensche beurs op 24 dezer aan alle leden een circulaire toegezonden, waarin hun meening wordt gevraagd of het wereischelijk is, de beurs binnenkort weer te openen. Uit de ingekomen antwoorden blijkt, dat de meerderheid daar tegen is en dat mon, alvorens tot heropening wordt besloten, duidelijk wil weten, welke houding de banken zullen aannemen ten opzichte von de door hen verstrekte beleeningen op staatsfondsen. Men acht bet noodzakeiyk, dat "kor" held worde gegeven, dat deze leeningen voor een tijdvak von ongeveer 2 jaar niet opgezegd kunnen worden. Ook dringt men er opaan, dat zoo d" beurs weer geopend wordt, voorloopig uitsluitend omzetten a contant zullon plaats hebben en dat geen officieels prijscourant zal verschijnen, opdat de bonken "tich niet daarop zullen kunnen beroepen voor de bij hen ie onderpand gegeven fondsen. De heropening van de Londensche beurs. Volgens de Engelsche bladen zal de Egyptische regeering waarschijnlijk de kotosnplanters In de tegenwoordige crisis ts hulp komen, om hen In staat te stellen, hun bedrijf voort te zetten. Daartoe zal den planters gelegenheid worden gegeven voorschotten op te nemen tot zoodanig bedrog, dat al hun onkosten daardoor worden gedekt. Door dezen maatregel hoopt de regeering te bewerken, "lot de piontors niet gedwongen worden hun katoen thans te verkoopen, doch dat zij hun voorraden sullen kunnen opslaan, totdat betere prijzen voor het product bedongen zußen kunnen worden. :* *. _,-*.’ Dividenden en eonpona. Naar de Frkf. Ztg. verneemt, heeft de Donlsche Bank nog tydig he" balfjaarlijksohs dividend van de Baltlmors "e Ohio knnusn lncasseeren. zoo" dat dit op 5 September betaalbaar wordt gesteld. Ds waarde van 1 dollar wordt daarbij aangenomen op M. 4.08. Met het betaalbaar stollen van den Septemberoou" pon der O pots. goudleening dor republiek Ou" d a von 1904 zal volgens de B. B. Z. moeten worden gewacht, totdat de daarvoor noodige bedragen nlt New"l.ork zijn ontvangen. Men verwacht, dat dit binnen ongeveer i weken het geval zal zijn. Ds Italiaanscha fabrikanten van wol" lon en katoenen goederen stellen volgens de B. B. Z. ijverig pogingen in hol werk om hun af" zetgebied in Turkije ee de Balkonstotea, benevens in andere landen von Europa, dis hun goederen tot nu tos nlt Duitschland en Oostenrijk berokken, alt te breiden. In Duitschland on Oostenrijk zijn verachUlonde fabrieken gedwongen geworden, hun productie te beperken ol het bedrijf geheel stop te zetten. Alleen die fabrieken, welke oan leger "a vloot leveren, hebben zooals van zelf spreekt, volop werk. DE OORLOG, 31 augustus 1914 (bestand 58?) [DE TIJD, No. 20373] [Maandag 31 Augustus 1914] DE OORLOG. De verwoesting van Leuven en Mechelen. — Nieuw gevecht bij Mechelen. — De moordenaars van Canne ter dood veroordeeld. — Een Belgisch protest. TELEGRAMMEN. De verwoesting van Leuven en Mechelen.

185

185



12215

12220

12225

12230

12235

12240

12245

12250

12255

12260

12265

12270

12275

AKEN, 28 Aug. (via Maastricht. Van een bijzonderen correspondent). (Vertraagd). In de laatste weken is heel Aken één toevluchtsoord en hospitaal. Treinen met gewonden komen geregeld aan. Thans is er echter een gekomen, die de verwoesting van Leuven meldde. Verschillende Hollanders alsmede Duitschers, die te Leuven woonden of er zich in de laatste dagen ophielden, werden in beestenwagens, in welke banken waren geplaatst, mede aangevoerd. Zij vertelden afgrijselijke dingen. Dinsdagavond om acht uur precies, toen de Duitsche bezetting was verzwakt door troepenafvoor naar het gevechtsterrein rond Mechelen, werd er precies als op slag door de burgerij van Leuven een aanval gedaan op de Duitsche troepen. Men was in den waan, dat de Duitschers waren teruggeslagen, en de Engelschen de Belgen waren ter hulp gekomen. En nu zou, zoo beweerden de Duitsche officieren en soldaten, door de franc-tireurs een te voren beraamde aanval op de Duitsche troepen te Leuven zijn gepleegd. Wel. zeer opmerkelijk is, dat zelfs door mitrailleursvuur uit een der vele hotels aan het Stationsplein, de Duitsche troepen — er was juist een Duitsche militaire trein aangekomen of zou vertrekken — werden beschoten. Nu beweren de Belgen wel, dat er bij vergissing door de Duitsche bezetting zelf op Duitsche troepen geschoten is, maar het betrekkelijke kleine Stationsplein biedt toch, vlak tegenover het station, geen gelegenheid tot zulk een vergissing. Verschillende mijner zegslieden waren dan ook vast overtuigd, dat er door de burgerij een beraamden aanval is gepleegd, al waren enkele Hollandsche vluchtelingen, die ik sprak, onzeker in hun uitlatingen en lieten zich niet uit over hun meening. Heel den namiddag was er in de stad zekere onrust al geweest, Dinsdag. De menschen op straat hadden 't er over dat de Engelschen in aantocht zouden zijn en 's avonds ging dit praatje van mond tot mond. Hebben wellicht sommige heethoofden, die men vooral in een universiteitsstad vindt — al was 't vacantie-setnester ook ingetreden — evenals te Luik, vreemde elementen op de troepen gevuurd? Zeker is dat onze soldaten onder vuur werden genomen en dat verscheidene hunner, óók officieren, gedood of verwond werden. Onmiddellijk kregen de Duitsche troepen bevel de huizen, waaruit geschoten werd, binnen te dringen. De burgers, die met wapens in hun bezit werden aangetroffen, werden onmiddellijk gefusilleerd. Op de markt en op het Stationsplein werden andere burgers saamgedreven. Heel den nacht duurde de verschrikking, en gansch de stad moesten de Duitsche soldaten doorkruisen, om de franc-tireurs meester te worden. Woensdagochtend kwam het officieele bevel, dat de burgerij de stad moest verlaten en de huizen in brand zouden gestoken worden. De menschen werden door de soldaten uit hun woningen gehaald en weggevoerd. Een uit Brussel gevluchte Duitscher van Keulen, die — bij het keeren der krijgskansen — naar Brussel terugkeerde om te redden wat te redden was, kwam juist Dinsdagavond te Leuven aan en moest daar overnachten. De infanteriekazerne was vol en hij doorkruiste alzoo de stad, om een nachtverblijf te zoeken, 't Viel hem op, dat de menschen op de markt’t maar steeds hadden over de naderende Engelschen. In het hotel Mêtropole aangekomen, hoorde hij plotseling schier overal te gelijk schieten. De Duitsche troepen beantwoordden dit vuur en enkele oogenblikken later stormden krijgers met geveld geweer het hotel binnen. Ik hield — zoo vertelde de Duitscher — terstond mijn pas in de hoogte, maar de soldaten brulden: "Schiesst den Lumpen über den Hausen, den Zivilisten." hun "Ihr wullt doch keine Kölsche Jung dutscheesse?" riep de beangstigde man terug. Doch de soldaten geloofden hem niet: "Ach, Ihr sit ne Kölsche! Was macht der Kerl hier, schiesst ihn tot I" Gelukkig voor onzen Keulenaar kwamen er toen juist officieren aan, die zijn papieren onderzochten en hem vrijen doortocht verzekerden naar het station, vanwaar hij hier naar Aken is gevoerd. Heel den nacht duurde het schieten voort., De voorraden benzine in de hotels (voor de auto’s opgeslagen) ontploften, alsmede de mulitievoorraden in de brandende huizen. Dien Woensdagnacht brandde de stad reeds. De Stationstraat was één vlammenzee ANTWERPEN, 29 Augustus (Van onzen Belgischen oorlogscorrespondent) Leuven ver- Woest — Mechelen verwoest. De professoren van het aartsbisschoppelijk collegie, de kapittelneeren, en meerdere hoogwaardigheidbekleeders uit de stad van kardinaal Mereier, die nu juist *e Rome moet toeven wegens de Pauskeuze, zijn hier aangekomen, alsmede vluchtelingen uit Leuven Priester-professoren der hoogeschool, grijsaards en vrouwen dreef men te hoop vóór de Leuvensche statie, nadat zij door de afbrandende huizen boven hun hoofd en den verstikkenden rook uit de kelders opgejaagd waren. Mijn zegsman had gezien hoe een priester, die geen andere euveldaad had verricht, dan arme kinders bij te staan, bij het verlaten van het huis werd neergeschoten.Beweerd werd dat de priesters het volk tegen de Duitschers in de wapens hadden gedreven. Zonder eenige waarschuwing werd de stad in brand gestoken. Waarom juist de katholieke 186



12280

12285

12290

12295

12300

12305

12310

12315

12320

12325

12330

12335

12340

universiteit, de katholieke gotische kathedraal van St. Pierre dateerend uit de 15e eeuw, en vol rijke kunstschatten, eerst in de asch gelegd? Of’t stadhuis gespaard bleef wist men mij niet te zeggen, men meende van niet. De kloosters der Benedictijnen en der Portugeesche kloosterlingen moesten het ook ontgelden. In de buurt van de rue de la Station is het branden het eerst begonnen. Woensdagmorgen werden op het statieplein de mannen en vrouwen, die niet waren doodgeschoten en die men in handen had kunnen krijgen, van elkander gescheiden — geen gelegenheid tot afscheid was er — en per trein of per voet weggevoerd. Een 70-tal lieden werden over Herent 4 kilometer ver gedreven. Te Th’ldonk werden de mannen gebonden en in knielende houding op een rij gezet met soldaten voor en achter hen. Dan ging het voort tot Campenhout, waar in een kerk werd overnacht. Heel vroeg in den morgen werden de ongelukkigen gewekt met de mededeeling dat ze mochten biechten, indien ze dit wilden. Elk dacht toen zn einde nabij. Een half uur later waren ze echter vrij. Bij Thildonk teruggekomen mochten ze evenwel niet naar Leuven, maar moesten naar Antwerpen met nog tal van personen uit den omtrek, die daar gevangen hadden gezeten. Over Mechelen, dat reeds verlaten was, zijn ze toen naar Antwerpen gegaan, maar konden dit, wegens de plaatshebbende gevechten deels niet, deels niet dan na zeer groote omwegen bereiken. Onderweg hebben de menschen veel te lijden gehad van de ruwe soldaten langs den weg, die hen sarden en plaagden, en wier plagerijen men geduldig moest verdragen. Onderweg moest een vrouw een kind geboren worden. Een grijsaard stierf onderweg, evenals een meisje. Een oud-Leuvensch student, wiens familie te Leuven woonde, verklaarde, dat tal van priesters zijn gefusilleerd. Doordat hij de Duitsche taal machtig was, wist hij den officier te overtuigen van zijn onschuld en die zijner familie. Ze werden naar de Statie gevoerd. Op den weg daarheen moesten ze langs tal van lijken, sommige waren reeds onder de aarde der plantsoenen begraven. In de verte meende hij in een op den grond uitgestrekte priestergestalte professor Lemaire te herkennen. Hem werd echter" geen vergunning verleend zich er heen te begeven. Zekerheid had hij dus niet. Als een bewijs voor de bewering, dat niet de schuld bij de burgerij, doch bij de Duitsche bezetting lag, kan, volgens mijn zegsman, gelden, dat onder de Duitschers een paniek ontstond en zij vol vrees voor de Britten riepen: das sind die Englander!" meenende dat de Engelschen hun kwamen overvallen. Burgers, zoo zei men mij verder, vechten toch niet met mitraileuses, maar alleen met revolvers! Wat er nu eigenlijk, en in welke mate, van Leuven vernield was, kon men mij niet zeggen. Daaraan had men 't laatste gedacht; iedereen had zich alleen om lijfsbehoud van zich en de zijnen bekommerd. Te Mechelen is ook groote verwoesting aangericht. De meeste openbare gebouwen zijn beschadigd. De St. Rombouts- en St. Pierre zijn ingestort. Wel staat de St. Romboutstoren nog, maar het beroemde klokkespel is vernield en onze gevierde Belgische klokkenist Jef Denijn, die ook in uw land terecht zoo grooten roep heeft, verloor helaas zijn schoonste instrument. ANTWERPEN, 30 Aug. (Van onzen Belgischen oorlogscorrespondent.) Binnenkomende berichten houden hardnekkig aan, dat de burgemeester, twee schepenen, de deken, de rector magnificus en de burgerwacht werden gefusilleerd. Men heeft van Duitsche zijde de geestelijkheid de schuld gegeven, maar deze heeft integendeel steeds van den kansel de burgerij aangemaand kalm te blijven, niets vijandelijks jegens de Duitsche troepen te bedrijven en met zorg de krijgswetten in acht te nemen. TERNEUZEN, 31 Aug. (Eigen bericht). Vluchtelingen, die te Sint-Nicolaas zijn aangekomen, doen verschrikkelijke verhalen omtrent de gruwelen, waarmede de verwoesting van Leuven gepaard ging. De gruwelen uit den Balkanoorlog, die werden toegeschreven aan de mindere beschaving en het Oostersche temperament, werden hier geëvenaard, zoo niet overtroffen. De verhalen omtrent gruwelijke mishandeling van vrouwen en meisjes zijn afschuwelijk. Deze verhalen werden gedaan door een notabele uit Leuven, die met vele anderen was gevangengenomen. MAASTRICHT, 31 Aug. (Van een particulieren correspondent.) Over de verwoesting van Leuven werd mij de volgende uiteenzetting door eene vluchtende Leuvensche familie gegeven. Zij vertelde mij het volgende: Dinsdag 18 Aug. waren de Duitschers, nadat de burgemeester met hen onderhandeld had, door de Diesselsche poort de stad binnengetrokken. In de stad was het daarna steeds rustig geweest, niettegenstaande de Duitschers, onder allerlei bedreigingen, alles van de bevolking opeischten. Dinsdag 25 Aug., des avonds 9 uur, toen de familie reeds te bed gegaan was, weerklonk eensklaps van alle kanten een hevig geweer en mitrailleur-vuur, terwijl dikke rookwolken in de straten bewezen, dat de stad op verschillende plaatsen in brand stond. De bevolking vluchtte in wilde razernij, doch werd door de soldaten een zekere richting uitgestuurd, zoodat de burgers zich 187



12345

12350

12355

12360

12365

12370

12375

12380

12385

12390

12395

12400

12405

tenslotte bij het station ophoopten. Hier werden, evenals reeds in de stad gebeurd was, honderden neergeschoten, meest mannen. Wanneer een familie naderde, bestaande uit vader, moeder en kinderen, werd de vader neergeschoten. De vrouwen en kinderen werden dan het station ingedreven en in treinen gezet, welke in de richting Luik vertrokken. De opeenstapeling van lijken voor het stationsgebouw Was tenslotte zóó groot geworden, dat zé tot barricaden waren gevormd waarover vrouwen en kinderen moesten heenklauteren, om het station te bereiken. Onder de dooden, die in de straten verspreid lagen — wanter was met machinegeweren huisgehouden — lagen talrijke geestelijken, ook vele vrouwen en kinderen. Sommige lijken waren schrikkelijk toegetakeld. Vele vluchtelingen zijn eerst enkele dagen later met de treinen weggezonden en werden dan al dien tijd zonder voedsel gelaten. Volgens de genoemde familie zouden het bloedbad en de verwoesting zijn aangericht op beschuldiging, dat een zekere heer David Visbach, een oude man van 85 jaar, die de algemeene achting in de stad verdiend had, op de troepen geschoten zou hebben. Hij werd direct met zijn zoon gedood en het huis is vernield, Dit schieten zou voor de andere soldaten een sein geweest zijn om eveneens te beginnen. Een andere lezing zegt: de Duitschers beweren, dat uit het seminariegebouw geschoten, werd en dat geestelijken ammunitie verdeelden. Vandaar de verwoesting der katholieke hoogeschool, het seminarie, de kostbare boekerijen, vele kloosters en katholieke instellingen, de Sint Pieterskerk enz. Zooeven sprak ik nog twee andere vluchtelingen’: Hij, 75 jaar, zij 65. Zij was door soldaten uit een aardappelenland gehaald, waar zij zich plat in had neerg.legu en^waar zij later werd opgespoord. Ze vertelde me nu met schokkende stem’: haar heele leven hadden zesamen gezwoegd, een patisserie gehad in Leuven. Eindelijk konden ze zich dan een onbezorgden ouden dag gunnen. Een villa werd even buiten Leuven gebouwd en sinds twee maanden woonden ze er in. Thans is hun villa verbrand en de meubels zijn vernield. De geldelijke bezittingen, in papieren bestaande, verteerden eveneens, en thans bestaat hun geheele vermogen uit de kleeren, die ze aan hadden en 130 franc. Met verwrongen gezicht keek het moedertje me aan en zei: "m’n man is 75, ik 65. Ons geheele leven hebben we samen gewerkt voor den ouden dag Maar nu, op onzen leeftijd, kunnen we toch niet weer van voren af aan beginnen?!" Nieuw gevecht bij Mechelen. ANTWERPEN, 30 Augustus. (Van onzen Belgischen correspondent). gevochten bij Mechelen, waar de Duitschers waren uitgetrokken geplant was door een onzer officieren. De Duitsche hoofdmacht Duffel op en onze cavalerie heeft zich langs den Brusselschen gevecht duurt voort.

Er wordt heden weer en de Belgische vlag rukt langs den weg van Steenweg opgesteld. Het

Volgens Gentsche bladen zouden drie staatsministers, een katholiek, een liberaal en een socialist, naar Amerika zich hebben ingescheept, om de Amerikanen in te lichten over het optreden der Duitschers. Zij zouden voorts met een geheime zending belast zijn. Wat er van waar is, weet ik niet. Wel, dat de socialist de heer Van de Velde niet is vertrokken, maar heden nog in een bijeenkomst het woord voerde. De moordenaars van Canne ter dood veroordeeld! AKEN, 29 Augustus. (Van een bijzonderen correspondent). Als bewijs hoezeer de Duitsche legerautoriteiten zelf het schieten op onschuldige burgers veroordeelen en tegengaan, doch slechts de franc-tireurs willen straffen, diene het volgende: Men herinnert zich het ergerlijk optreden van Duitsche soldaten in het Belgische dorpje Canne, waarover uw correspondenten hebben geschreven. Er werd geplunderd en onschuldige burgers werden vermoord o.a. de echtgenoote des burgemeesters en advocaat Dericks. Het heefte, dat de inwoners geschoten hadden. Waarheid was, dat een dronken soldaat had gevuurd, toen een fourage wagen was omgevallen. Omstandig is dit geval geconstateerd door betrouwbare getuigen en aan den bevelhebber alhier gerapporteerd. Deze heeft een zeer streng onderzoek doen instellen en liet officieren en getuigen per automobiel onmiddellijk de troepen achternarijden, die van de euveldaden werden verdacht. De Tongeren werden ze ingehaald. Het waren troepen uit het Oosten des lands. De Duitsche officieren gingen nu na, welke compagnie geen fouragewagen had. Deze compagnie moest naar Aken, aldaar aantreden en een uiterst streng gehoor ondergaan in bijzijn van de aanklagers en de getuigen. In den beginne werd alles ontkend, maar ten slotte werd de schuld toch bewezen en erkenden de schuldigen hun vergrijp. Dezen 188


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 werden nu ter dood veroordeeld en kort daarop in bijzijn der getuigen gefusilleerd 12410

12415

12420

12425

12430

12435

12440

12445

12450

12455

12460

12465

12470

De Duitschers in Tongeren. TONGEREN, 29 Aug. (Van een bijzondere., correspondent.) De toestand is hier buitengewoon rustig; de Duitsche commandant is vriendelijk en voorkomend en van de soldaten hebben de bewoners geen last. De Duitsche commandant zetelt in het stadhuis, de burgemeester slaat hem ter zijde. Meermalen komt de genueenteraad bijeen, waarbij de Duitsche commandant eveneens tegenwoordig is. De Duitsche bezetting bestaat slechts uit enkele ordonnansen. Een fabriek is ingericht tot opslagplaats van munitie. In den omtrek worden de koeien opgekocht en alhier geslacht. Voor de arme menschen zijn de Duitschers bijzonder goed; hun wordt zeits gratis voedsel verstrekt. Totaal zijn een paar dozijn huizen afgebrand. Op last van den militairen commandant masten alle vuurwapenen werden ingeleverd, benevens de sterke dranken. De herb-rgrn moeten 's avonds vroeg gesloten worden en mogen voor een bepaald uur in den mergen niet geopend worden. Om 8 uur 's avonds is het taptoe; niemand mag na dat uur zich op straat bevinden. De Duitschers manen de bevolking aan niet te vluchten en hun gewcne bezigheden te hervatten. De boeren komen weer naar de markt, doch de markt is nog slap. Gisteren is een Duitsch ciiicier overleden W de ambulance, begraven me! de militaire honneurs. Den bevolking was tijdig aangezegd, dat ze niet beheeïde te vreezen als er geschoten werd. Belgen, die naar Nederland willen kernen, krijgen een bewijs, gecontrasigneerd door den burgemeester en den Duitschen commandant. Belgische vluchtelingen. MAASTRICHT, 30 Aug. (Van onzen Maastrichtschen correspondent.) Het aantal vluchtelingen in Zuid-Limburg mag men veilig op 10.000 schatten. In he: kleine plaatsje Noorbeek (903 inwoners) waren er op een dag 1200. De sfrocm van uitgewekenen blijft maar duren. Vrijdag kwamen er te Maastricht ongevser 1000; daarbij waren veel valide personen, die blijkbaar voor de Duitschers in België geen arbeid wenschten te verrichten. Als dit op deze manier blijft doorgaan, wat moet het dan worden? Oorlogsschatting van Charleroi. GENT, 31 Aug. (Eigen bericht). In Rijssel is de rust weergekeerd. Te Charleroi zijn 1000 burgers gedood. De Duitschers eischen een oorlogsschatting van l’/ hun millioen francs van Charleroi. Te Ostende. OSTENDE, 31 Aug. (Eigen bericht). Te Ostende zijn Vrijdag verscheidene Engelsche oorlogsschepen verschenen ter ontscheping van troepen. Een Duitsche bestuurbare ballon verscheen aan den gezichtseinder en daalde aan de kust. Tal van auto’s, fietsen en vliegmachines waren spoedig ter plaatse. Een Yankee-vermaning aan Duitschland. NEW-YORK, 30 Aug. (Reuter). De Amerikaansche bladen geven hun afkeuring te kennen over de Duitsche wijze van oorlogvoeren en adviseeren Duitschland de handelingen van den Zeppelin-ballon boven Antwerpen te desavoueeren; zij vragen een verklaring voor de verwoesting van Leuven of bestraffing dergenen, die deze daad pleegden. Zij zullen daarbij wel kloppen aan een doovenmans deur 1 Red. De Duitsche gruwelen in België. De Belgische volksvertegenwoordiger dr. Frans van Cauvelaert, zendt ons ter opname het volgende rapport, uitgebracht aan Zijne Excellentie den Minister van Justitie, door de officieele commissie van onderzoek naar de gruwelen, in België gepleegd door Duitsche troepen. Excellentie, De Commissie, gelast met het onderzoek betreffende de schendingen van het volkerenrecht en van de krijgswetten en gebruiken, besluit dat de hiernavolgende feiten als vaststaande moeten worden beschouwd: Het blijkt uit wel bepaalde en overstemmende getuigenissen, dat, over de geheele streek van Aerschot, de Duitschers zich schuldig hebben gemaakt aan ware gruweldaden. Een groot deel der bevolking was van angst op de vlucht gegaan. Op hunnen doortocht hebben de Duitsche troepen de hoeven, huizen en meubelen in brand gestoken, en met geweerschoten de weerlooze burgers op den weg of bij hunnen veldarbeid gedood. Te Hersselt, benoorden van Aerschot, werden 32 huizen in het dorp neergebrand; de molenaar en zijn zoon, welke vluchtten, en ongeveer 21 andere personen zijn gedood geworden, terwijl toch geen enkele Belgische soldatenmacht in het zicht was.

189



12480

12485

12490

12495

12500

12505

12510

12515

12520

12525

12530

12535

De Duitsche troepen zijn in Aerschot, een stad met 8.000 inwoners, op Woensdag 19 Augustus binnengedrongen. Niet de geringste Belgische wapenmacht was nog aanwezig. Onmiddellijk na hunne aankomst hebben de Duitschers verscheidene huizen in brand gestoken en in de Hamrestraat hebben zij 5 of 6 burgers, welke zij dwongen uit hunne woning te treden, neergeschoten. 's Avonds, onder voorwendsel dat een hooger Duitsch officier op de Groote Markt door den zoon van den burgemeester gedood was geworden, of, volgens een andere lezing, onder voorwendsel, dat door den burgemeester en zijn zoon eene samenzwering zou zijn beraamd geworden tegen den opperbevelhebber, hebben de Duitschers al de mannen, welke zich in Aerschot bevonden, in hechtenis genomen. Onmiddellijk werden er een vijftigtal op eenigen alstand van de stad gebracht, werden in reeksen van vier geschaard en moesten opvolgentlijk zich op hoop zetten voor de Duitschers, welke hen met geweerschoten of bajonnetsteken hebben afgemaakt. Meerdan veertig werden op deze wijze vermoord. De Duitschers hebben de stad leeggeplunderd, uit de woningen wegvoerende al, wat zij bemeesteren konden de meubelen en brandkoffers openbrekende, Den volgenden dag hebben zij de burgeis^ welke den vorigen dag waren aangehouden, in rangen van drie opgesteld; uit elken rang hebben zij eenen man op drie genomen, zij hebben deze mannen met den burgemeester van Aerschot, den heer Tielemans, zijnen zoon van vijftien en half jaar, en zijn broeder op ongeveer honderd meters buiten de stad gebracht en ze neergeschoten. Vervolgens hebben ze de andere inwoners van Aerschot gedwongen grachten te maken om hunne slachtoffers te begraven. Gedurende drie dagen gingen ze voort met plunderen en branden. Ongeveer 150 inwoners van Aerschot moeten aldus omgebracht zijn geworden. Het grootste deel der stad werd geheel verwoest. Vijtmaal hebben de Duitschers gepoogd de Hoofdkerk, die ze geplunedrd hadden, in brand te steken. De ambulanciers van he; Roode Kruis, hoewel den armband dragend van het Rood Kruis, werden niet ontzien. Een hunner verhaalt, dat de Duitsche troepen op hem schoten, terwijl hij de gekwetsten opraapte, en voortgingen met schieten, hoewel hij hun zijn armband had getoond. Bovendien werd hij, den 19den dezer dienst doende in het hospitaal, den gansenen dag door bedreigd en gebrutaliseerd. Een Duitsch officier n.l. vatte hem bij het hoofd en drukte den loop van zijn revolver op zijn voorhoofd. Een brancardier, de zoon van den gemeenteontvanger, die nochtans het kenteeken droeg van het Roode Kruis, werd op den avond van 19 dezer in de Gasthuisstraat door de Duitschers gedood. Uit al de getuigenissen blijkt, dat de burgerlijke bevolking van Aerschot in geenen deele aan de vijandelijkheden heeft deelgenomen, dat geen enkel schot door haar werd gelost. Al de getuigen zijn het eens, om te doen uitkomen hoe onwaarschijnlijk het is, dat, zooais de Duitschers beweren, de zoon van den Burgemeester, een kind van vijftien en een half jaar en een buitengewoon stille natuur, op een Duitsch officier zou hebben geschoten, in den avond van 19 Augustus. Nog onwaarschijnlijker is de voorstelling der Duitschers, volgens welke de Burgemeester een complot zou hebben op touw gezet. Er dient opgemerkt te worden, dat, indien een Duitsche officier getroffen werd op de Groote Plaats, — waarvan de getuigen echter onwetend zijn, — hij door een verdwaalden kogel kan getroffen geweest zijn, vermits de Duitsche soldaten op het oogenblik in de nevenstraten in het wild aan het schieten waren, om de bevolking te verschrikken. De burgemeester, — een zeer kalm man, — had trouwens herhaaldelijk al zijnen medeburgers doen weten, door plakbrieven en strooibilletten, dat ingeval de Duitschers binnenvielen, ze zich onthouden moesten van elke vijandelijke daad. De plakbrieven hingen nog op de muren, wanneer de Duitschers binnenrukten, en werden hun getoond. De Duitsche troepen, die langs de plaatsen trokken, dezerzijds van Aerschot gelegen, begingen dezelfde wreedheden: ze vuurden op vluchtende burgers, plunderden hunne woningen en brandden ze neer zonder eenige uitdaging. Te Rotselaer werden op die wijze ongeveer 15 huizen afgebrand. Een Duitsch officier, zich tot een inwoner wendend, wiens huis in brand stond ,wilde dezen laatste onder bedreiging met zijn revolver de bekentenis afdwingen, dat de brand door de Belgen was aangesticht. De man protesteerde echter en deed opmerken, dat de Belgen den vorigen dag reeds de streek hadden verlaten; waarop de Duitsche officier antwoordde, dat, ingeval de Duitschers er het vuur hadden aangestoken, het moest zijn, dat de inwoners waarschijnlijk hadden geschoten. Dit werd echter door al de getuigen tegengesproken. Daar ook hebben de Duitsche troepen alles geplunderd, wat zij op hunnen weg vonden. Tot nu toe heeft de commissie geene inwoners kunnen onderhooren van Diest en Thiemen, welke steden den 18 en 19 Augustus 1914 waren bezet, en met welke alle verkeer verbroken werd. Maar een inwoner van Schaffen, een dorp in de buurt van Diest, heeft verklaard, dat dezelfde gruwelen bedreven werden in zijn dorp en de naburige

190

190



12545

12550

12555

12560

12565

12570

12575

12580

12585

12590

12595

12600

12605

plaatsen, Lummen en Molenstede. Heel de streek werd verwoest. De Duitsche troepen hadden hun vernielingswerk begonnen ongeveer op een uur afstand van Diest, langsheen den steenweg van Diest op Beeringen. Naar Diest afzakkend brandden ze alles neer, wat ze op hun weg ontmoetten: hoeven, huizen, meubelen. Te Schatten gekomen, staken de Duitschers 't dorp in brand en vermoordden de enkele lieden, die zich nog in hun huizen of op de straat bevonden. De getuige geeft de namen en adressen op van 18 personen, welke hij weet vermoord te zijn. Onder hen zouden zich bevinden: vrouw Frans Luyckx, 45 jaar oud, met haar 12 jarig dochtertje; deze werden in een sloot ontdekt en neergeschoten; het 9jarig dochtertje van Jan Oeyen, dat werd neergeschoten; André Willem, 23 jaar oud, koster, die aan een boom vastgebonden en levend verbrand werd; Reynders Jozef, 40 jaar oud, gedood met zijn neefje van 10 jaar; Lodts, Gustave, 40 jaar oud en Marken Jan, 40 jaar oud: waarschijnlijk levend begraven. De getuige verklaarde, dat hijzelf deze twee laatsten ontgraven had en hen vervolgens op het kerkhof der gemeente begroef. Het dorp Rethy bij Turnhout werd gedeeltelijk verwoest en beschoten den 22sten Augustus door zeventien Duitsche ruiters, die het dorp waren binnengevallen. Een meisje van vijftien jaar werd door een geweerschot gedood. Nog afschuwelijker feiten — indien het nog afschuwelijker zijn kan, — werden door de Duitsche troepen gepleegd, tengevolge der nederlaag, die het Belgische leger hen te Mechelen toebracht. De stad Leuven met zijne kunsten zijn wetenschappelijke schatten werd niet gespaard. Nieuwe verslagen zullen u eerlang worden toegestuurd. De Secretarissen. De Voorzitter E. de Brunswijck Cooreman Orts. Nota: De Commissie bestaat uit: Z. Ex. den heer Cooreman, Minister van State, voorzitter, Z. Ex. de Graaf Goblet d’Alviella, Minister van State, ondervoorzitter van de Belgische Eerste Kamer, de heer Rijcknans, Senator, de heer Strauss, Schepen der stad Antwerpen, de heer Van Cutsen, Eere-voorzitter van de Rechtbank te Antwerpen, leden, de heeren Ridder Ernst de Bunswijck, Hoofd van het Cabinet van Justitie, Orts, Legatieraadsheer, secretarissen. Waarschuwing. MAASTRICHT, 30 Aug. (Van onzen oorlogscorrespondent T.) Door de Duitschers is In geheel België, voor zoover door hen bezet, de volgende publicatie verspreid in Fransch, Vlaamsch en Duitsch: "Aan de bevolking van België. De gebeurtenissen der laatste dagen hebben uitgewezen, dat de inwoners zich niet de gevolgen klaar voor den geest brengen, welke het handelen in strijd met de krijgswetten na zich sleept. Ik raad daarom aan de volgende publicatie met aandacht te lezen: met den d.öod worden gestraft alle burgers, die op onze soldaten schieten of op andere wijze aan den strijd deelnemen, die zonder tot het leger te behooren, pogen onze troepen schade toe te brengen of den Belgischen troepen of den verbondenen (Fjanschen en Engelschen troepen dus. corr.) hulp te verleenen; voorts alle burgers, die zich aan een handeling schuldig maken, waardoor leven en gezondheid onzer soldaten in gevaar gebracht worden, alsmede de burgers, die op spionage worden betrapt. In de gemeenten worden huiszoekingen gedaan Wie in het bezit van wapens bevonden wordt, haalt zich zware straffen op den hals; in ernstige gevallen wordt de te dood veroordeelde opgehangen. Plaatsen wa^r de inwoners vijandelijkheden jegens onzertrocpen bedrijven, worden platgebrand. Voor vernielingen der wegen en spoorbruggen worden de naastliggende dorpen aansprakelijk gesteld.", Kolewe. Uit Luxemburg. LUXEMBURG, 23 Aug. (Van onzen Luxemlurgüdien ccrrespcndent.) Nu de groote slag aan de Luxemburgtche-Fransche grens in vol. kn gang is, en de Duitschers met reusachtige troepenmassa’s verder binatn Frank ij:’ dringen, nu mtn overal van groote Duitsche "Jverwinningen spreken hoort, gaat er weder een tikje opleving door ens kleine landje, vooral in de hoefdstad zelve, waar men nu weer wat vrijer ademt en om zelfbehoud de Duitschers nog meer overwinningen toewenscfcL Luxemburg zag een piar digen gtleden oog duizenden jen. ge fcissche scldaten, met de begeesterinfi- in de stralende ccgen over de "Pent d’Adolf* tusschen de breede "Mon!eny-aV*nuet passeeren met het doel naar Lcngwy Je trekken, thans komt langs dienzelfden weg v-M het oorlogsveld een droevige stoet van gewende strijders, de tanden of het hoofd met doeken gewonden, bleek, en de oog.n vel smart, met gehavende unicp wrakke karren en is, die nen veeren ter verpleging in de ziekenhuizen van Luxemburg. Uk dit groote gewonden-transperi, dat van den breedee weg’ ven Longwy komt, blijkt wel met ontzettende duidelijkheid, dat de Duitschers hunne prachtige over*, inning op de Franschen zeer duur heb-t.betalen. Achter dien droevigen stoet, die de lichten zwaar gewonden naar Luxemburg veert, komen met slependen gang. cie wanhoop in de oogerr, de talrijke vluchtelingen, die in het groothertogdom aan de grenzen in levensgevaar verkeerden, hun platgetrapte akkers en rijk-Woeiende velden verlatende, 191



12610

12615

12620

12625

12630

12635

12640

12645

12650

12655

12660

12665

12670

om heil te zoeken in eer. overhaaste vlucht. Boeren, die al hun huisraad op wagens hebben geladen met weenende vrouwen er achter, meer gegoeden, die in huur-rijtuigec al hun snel-verzamelde bagage geborgen hebben, trekken schreiend langs den weg, waar in groote getale de Luxemburgers hen afwachten om hulp ie bieden, en menigeen een traan in de oogen welt, bij der. verschrikkelijken aanblik van zooveel menschelijke ellende. In Luxemburg worden vele gewonden met zerg en toewijding verpleegd, zoodat de hoofdstad niet alleen als snel-geïmproviseerde vesting den Duitschers van hoefje stategische waarde is, maar ook als verblijfplaats voor hunne gewenden goede diensten bewijst. Men hoort met veel sympathie en dankbaarheid onder de militairen over onze groc.hertogin spreken, die in hare bekende edele goedhartigheid een groote som gelds schenk aan het Duitsche Roede Kruis, in de voorsteden, waar vele Duitsche zusters de zieken verzorgen, zijn tal van gewenden cn.;ergebracht; op de Tisch-markt, waar de Fransciscanessen een groet ziekenhuis hebten, liggen vele Duitsche gewonde soldaten, die door een bijzondere toewijding hunner landgenooten lieidevcl verpleegd worden. Ook in het gesticht, dat aan de Arlonerstrasse grenst, vele gewonden in de laatste dagen binnen, gebracht, ofschoon het grootste getal der?e--wenden doorreist raar Triër, waar op greote schaal de meest geschikte maatregelen zijn getreffen voor het verblijf van zieke en gewonde soldaten, en inrichtingen bestaan, die, onder medisch opzicht, zooais alles trouwens in het Duitsche l.’ger, van een eerbiedhafdwingende or" atie getuigen. B;j de groote offervaardigheid, die men bij ce inwoners van Luxemburg aantreft, ten op. zichte van de Duitsche gewonde soldaten, zijn er t"ch nog in de hoofdstad eenige elementen, die de rust en de goede verstandhouding tusschen burgers en militairen dreigen te verstoren, en krijgen de gendarmen, die onder het militaire bestuur toch in actieven dienst zijl gebleven, werk genoeg om de antiDuitsche opstootjes te onderdrukken. Men wete, dat in eene der voorsteden — 't zijn eigenlijk dorpen, waar de bewoners boos worden, als men hun dorp niet met den weidschen naam van voerstad betitelt, — vele Duitschers wonen, die om financieele reden of anderszins uit Duitschlind, hierheen zijn getrokken. Tusschen hen en de daar verblijvende Luxemburgers heerscht altijd strijd, ook in vredestijd, zoodat Zondagsavonds de politie daar handen vol werk heeft, een omstandigheid die er niet op verbeterd is, sinds het militaire bestuur de teugels in handen heeït en r.u, meer dan ooit, de meest cnrustv"re gevolgen kan hebben. Van uit deze volkrijke buurten doen dan praatjes over Duitschers en militaire maatregelen de. waaien verder in breederen kring, en zcu-irn de militairen kunnen verplichten tot het nemen van strengt: maatregelen. Minister-president mr. Eischen, dit gevaar overwegende, heeft een proclamatie laten pupublteeren, waarin den inwcners der stad ten ïtrenr-ste wordt verbeden hun verontwaardiging te uiten betreffende het verblijf der Duitsche militairen in de stad, ook Mgr. Koppes, bï=rthop van Luxemburg, heeft het katholieke vclk gebeden, tot het einde toe, rustig enwaar/ich te gedragen i:i de benarde omstanwaarin. het groothertogdom thans verkeert. Uit Duitschland. DüSSELDORF, 22 Augustus. (Van onzen Duitschen correspondent.) Duitschland beeit een ontzagwekkend wapen in zijn Zeppelins. Al de anderen, de Pars.vals (slap systeem), de Gross (half-star systeem), de zoogenaamde "Mütariuftschüieï treden op den achtergrond. Schutte Lanz, het eenige geheel houten systeem tegenover het allumunium van Zeppelin, kan maar één schip ter beschikking stellen. Zepbeheerscht alles. Wat heeft men in vredestijd niet geschreven over de minderwaardigheid der groote luchtschepen in oorlog. En wat is er van dit alles bewaarheid? Niets anders, dan dat de aan Duitschland vijandelijke bladen voortdurend beweren, dat weer een Zeppelin vernietigd is. Beweren, want het is niet zoo. De schiiterer. De heldendood van den Franschen vlieger Garros boven Toul bleek een ergerlijke fabel te zijn, tenminste geen Zeppelin vernielde hij. De Zeppelin, die boven Luik kruiste en naar beneden gehaald werd door R/Jgisch vuur, kwam beelhuidt naar Keulen terug, waar ik hem zelf in zijn loods zag. Alleen het hulsel was hier en daar doorboord, en twee balonnets. En ook niet de andere Zeppelins is het zoo gegaan. Zij zijn alle neergeschoten, maar tevens naar Duitschland weergekeerd. Ik dacht aan Abraham de Winter, die in der tijd van de Hollandsche schutterij zeng, dat het zoo heerlijk was "voor 't vaderland te sneven, maar toch te blijven leven.- Neen, de dertien Zeppelins, die het Ehii’sche leger bezit, kruisen thans iederen dag nog door de luchten Alle vliegtuigen zijn thans, gemobiliseerd. Met de balons vormden zij het derde wapen van het Duc"sche Rijk. En thans snellen de verkenners door de luchten, thans vliegen 192



12675

12680

12685

12690

12695

12700

12705

12710

12715

12720

12725

12730

12735

zij, bommen meevoerend door uitgestrekte gebieden van Europa en brengen overal-schrik en ontsteltenis. De Franschen blijven natuurlijk ook niet onledig in het luchtruim. Maar hier hoort men er weinig van. Een paar maal slechts werd een Fransch vliegtuig gezien. Men heeft er zich te_;en gewapend. In Aken zag ik gisteren Duitsche vliegtuigen bij tientallen en ik bewonderde de doodsverachting der vliegers. Er kwam een militair hevel. Dadelijk snorde een motor en een vliegtuig was in de richting van België verdwenen. Vanmorgen was ik aan den Rijn. Geweldig en ontzaglijk spande de reusachtige brug zich over den Duitschen stroom, *der deutsch ist und deutsch soli bleiben". Machtig rees de leeuw midden op de brug als een beeld van rustige kracht. Hce vreedzaam en gelukkig lagen de bloeiende velden aan de oevers van de rivier. HoUandsche schepen met de Hollandsche vlag in top werden gesleept naar Keukn tce. Zoo stil was hef, zoo rustig. Plotseling dreven twee Zeppelins van den kant der stad naar den stroom. Zilveren * gevaarten, zoo sierlijk, zoo natuurlijk, zoo van .cli sp-ekend. Duitschland’s vlag wapperde onder hun gondels Ik zag de kanonnen op de spits der schep;n. Voor hen uit vlogen twee Tauben, < monoplanen in den vorm van duiven en vèr achter de twee schepen kwam nog een paar vliegtuigen opgedaagd. Het was schitterend. De moderne luchtvloot! ;üg lezer zai zich nog herinneren, hoe angstig het machtig Albien indertijd werd, t"en de eerste zegetocht der Zeppelins bekend geworden waren. Ik houd mij overtuigd, dat Albion, het ongenaakbare, nog Hnnen korten tijd zeer onaangenaam met de Zeppelins zai kennis maken. Hier heerscht de alling, dat eerst Frankrijk moet overwonnen worden en dat dan de geheele luch’.vloct tegen Engeland zal werden mobiel r".n ik vôr mij twijfel daar niet aan.; reeds bij Luik ontewezen deer het werpen van bommen op een fort? De tijd zal niet ver ir.*er ziin, dat de Engelsche vleet vergeef* beschutting zal zoeken tegen de bonutun der Zeppelins. En zal dan de Duitsche vloot, die de taktiek van Fabius Cunctator volgt en veilig achter de blokkades van Helgoland blijft, zich dan in open zee vertoonen, om een worsteling aan te gaan, waarvan de geslachten der vorige eeuwen zich geen denkbeeld hebben kunnen vormen? Ik sta aan den Rijn. Laag hangt de zon in een gulden bed van wolken. Het is of die trotsche schepen daar boven mij koers zetten naar Zcnneland. Bloedig kleurt zich de zon. En ik denk er met ontzetting aan, dat deze resuItaten van jaren en jaren vrede thans elementen van vernieling geworden zijn in den krijg der volkeren van Europa tegen elkander Aan den verren horizont verdwijnen de luchtschepen, zonder twijfel zijn zij op weg naar België. Dezer dagen sprak ik verscheiden heeren doctoren van den "Volksverein für das Ka" tholische DeutschlancL. Ik was zeer nieuwsgierig, wat deze heeren, die jaar in jaar uit op den uitkijk zitten naar den economisclien toestand van het Duitsche volk, over den oorlog dachten. Het gelukte mij, verschillende heeren van den Volksverein te kunnen interviewen. Ik sprak o.a. de heeren dr. Lorenz Pieper, dr. W. Hohn en dr. Muller. Ik vroeg o.m. wat men over het resuItaat van den oorlog dacht? Alleen heel zware verliezen van Frankrijk en Engeland — meende men — zouden op den duur Duitschland verdere krijgstoerustingen en de eeuwige economische en politieke verontrusting kunnen bespreken. Als Frankrijk nu maar eerst zou inzien, dat het niets meer tegen Duitschland vermocht, dan zou er pas rust komen in Europa. Maar dat paste nu eenmaal niet in het plan van Engeland, dat altijd de mogendheden tegen elkaar uitspelen wil. Half doodbloeden mochten alle mogendheden, maar geen enkele zou zijn macht mogen uitbuiten na een eventueele overwinning, vooral niet Duitschland. Ook niet als dooreen overwinning van Duitschland de vrede i*n Europa voor lange tijden zou kunnen bevestigd; worden., , hun Ik vroeg, of de heeren dachten, dat Engeland door den aangevangen Europeeschen oorlog zou kunnen gedwongen worden, in de toekomst een politiek te volgen, die aan Duitschland ruimte en lucht zou geven, om zich verder naar recht en rede te ontwikkelen. Vrijwillig nooit luidde bet eenparige antwoord. De historie liet deze hoop niet toe. De ultima ratio, de oorlog, het harde gericht over de volkeren, moest eerst zijn onverbiddelijk oordeel vellen. Nu stond Frankrijk op de eerste plaats tegen Duitschland. Maar eigenlijk was Engeland de hoofd Vijand. En dat land had zich reeds gedwongen gezien, Frankrijk met troepen te ondersteunen, omdat het anders zag, dat zijn (Engeland s": overdreven aanspraken op de wereldmacht aan het wankelen zouden gaan. Daaraan zag men, dat de tijden veranderd waren. Engeland kon niet meer andere volken alléén Engeland’s veldslagen laten leveren. De brand was er. De historie kon een nieuw blad beginnen, ot beter, een nieuw boek.

193



12740

12745

12750

12755

12760

12765

12770

12775

12780

12785

12790

12795

12800

Berichten uit Duitschland. BERLIJN, 30 Aug. (Part.) Prof. de Groot, die in 1913 naar de Berlijnsche universiteit uit Leiden werd beroepen, heeft de helft van zijn salaris aan het Rijk afgestaan, als oorlogsbijdrage. BERLIJN, 30 Aug. (Part.). De keizer en de keizerin zijn in den middag van den 26en te Bad Nassau aangekomen en hebben eenigen trjd vertoefd in het slot van Freiherr von Stem. Zij hebben verscheidene uren in afzondering doorgebracht. Daarna hebben zij de talrijke gewonden soldaten in Bad Nassau bezocht. De keizerin bezocht bij haar terugkeer naar Homburg het Kurhaus en het hospitaal. BERLIJN, 30 Aug. (Part). De Duitsche landweer wordt naar België gezonden voor den etappendienst, Dumdum-kogels. BERLIJN, 30 Aug. (Wolffbureau.) Te Longwy is een toestel gevonden, dienende om geweer en karabijnkogels van boven af te platten en te voorzien van een van den kop uitgaande trechtervormige uitboring. In de tasschen van Fransche en Engelsche soldaten zijn reeds een groot aantal dumdum-kogels gevonden. Door verwijdering van een deel van de uit hard metaal bestaande kogelmantelspits, komt bij een stoot de zachtere kogelkern naar voren, plat zich af en veroorzaakt zeer pijnlijke wonden. Duitschland zal zich genoodzaakt zien over te gaan tot buitengewoon scherpe maatregelen, wanneer deze door het volkenrecht verboden kogels nog langer door de vijanden zullen worden gebruikt. De Samoa-eilanden. LONDEN, 30 Aug. (Reuter). De stad op de Duitsche Samoa-eilanden, die door een Engelsche expeditie werd belegerd en zich op 29 dezer heeft overgegeven, was de hoofdstad Apia. China en Japan. NEW-YORK, 30 Aug. (Reuter). Uit een hier uit Peking ontvangen telegram valt op te maken, dat China het aanbod van Japan, om al e ongeregeldheden in China tijdens het conflict in Europa te onderdrukken, van de hand heeft gewezen. Men zie verder voor den Oorlogstoestand het Tweede Blad en de Laatste Berichten. Amsterdam, 31 Aug. 1914. BUITENLAND. GEMENGDE BERICHTEN. "Opvallend veel geestelijken"? Te Munster is een Duitsch krijgsgevangenen, kamp ingericht. De correspondent van het "Berl. Tagebl.- bracht daar een bezoek en vertelt er op ruwe wijze over: --Ook een groot aantal Belgische civilisten vertoeven hier als krijgsgevangenen. Het zijn die beesten, die uit de huizen op onze argelooze troepen scheten en voor de aankomst der Duitsche soldaten reeds allerlei gruweldaden tegenover Duitsche burgers bedreven. Zelfs bij de inlevering te Munster werden bij deze onmenschen nog afgesneden vingers met ringen gevonden. Eenige gevangenen van deze soort trachtten dezer dagen te ontvluchten. De gerechte straf zal deze Belgen, waaronder zich opvallend veel geestelijken bevinden, spoedig treffen. Twintig tot dertig zijn door den krijgsraad reeds ter dood veroordeeld.-, Is het verhaal, dat -.opvallend veel geestelijken-: tot deze "beesten* behooren, die afgesneden vingers met ringen meedreegen, wellicht ook de uiting eener anti-ciericale verbeelding? De zegen der kardinalen. Zaterdag l.l., tusschen Boulogne en Parijs, hebben de Engelsche troepen de twee Engelsche Kardinalen Bourne en Gasquet ontmoet, die zich naar het Conclaaf begaven. Hun trein stend stil en een andere trein met Engelsche troepen kwam voorbij. Onder de soldaten waren er vele leren, die allen een eikenblad droegen op hun hoofddeksel. De Kardinalen werden aanstends herkend en toegejuicht; zij verschenen aan het portier. Aanstends vielen de leren op de knieën en de twee Kardinalen schenken hun den zegen, zeggende: "Gcd zegene u, mijne kinderen.- De protestanten zelfs waren diep geroerd door dit treffend tooneel, en allen, soldaten en officieren, toonden den grootsten eerbied voor de twee prinsen der Kerk. Het Conclave. Nu hedenavend het H. College van Kardinalen bijeenkomt in Conclave, en zich als van. zelf de vraag opdringt, wanneer ongeveer de Pauskfn.e bekend zal kurn het wellicht 194



12810

12815

12820

12825

12830

van pas eraan t; herinneren, dat 111 het overlijden van wijl.n Paus Leo Xïli de Kardinalen in Conclave gingen opVrijd-gavond 31 Juli, terwijl het eindresuItaat der stemmingen eerst viel rp den morgen van den 4deö Augustus omstreeks kwart over elven. Het onwettig ingrijpen van Oostenrijk vertraagde to.n tenigermate het verloop der stemmingen. Thans, nu ten gevolge der wijze en practische beschik. kingen1 van den overleden Opperpriester een sneller verloop te voorzien is — daar er op één dag in plaats van twee vier stemmingen kunnen plaats hebben — mogen wij, indien althans de telegrafische verbindingen niet al te sterk gestoord blijken — den uitslag waarschijnlijk vroeger tegemoet zien. Een dappere. Onder de Fransche gewonden bij de gevechten in den Elzas bevond zich ook een infanterist, wiens rechterarm geamputeerd was. Alvorens het slagveld te verlaten had hij zijn arm medegenomen, daar hij niet wilde, dat zijn lichaamsdeel in handen der Duitschers zou vallen. VORDERINGEN OP EN SCHULDEN AAN HET BUITENLAND. Men deelt ons mede, dat na gehouden besprekingen met Z. E. den minister van Landbouw, N. en H. door een comité van belanghebbenden uit grootindustrie, handel en scheepvaart pogingen in het werk gesteld zullen worden, teneinde te geraken tot de uitwisseling en verrekening van Nederlandsche vorderingen op en Nederlandsche schulden aan het Buitenland. Eene desbetreffende oproeping aan de belanghebbers is binnenkort te verwachten. Z. E. de minister van Landbouw, N. en H. heeft aan het comité toezegd om, voor zooveel zulks later mogelijk mocht blijken, het plan van Regeeringswege te bevorderen.

12840

Het sterfbed van Z.H. Paus Pius X. Men schrijft ons uit Rome; Uit de allernaaste omgeving des Pausen vernam ik, dat het afsterven van Z. H. Paus Pius X is geweest als dat van een heilige. Aan de kardinalen, die hem op zijn sterfbed nog bij bewustzijn aantroffen, beval hij met de uiterste inspanning zijner krachten aan, alles te beproeven, dat het hun toevertrouwde erfdeel van den H. Petrus toch ongeschonden zou te voorschijn komen uit de teisteringen, waarmee thans Europa zoo vreeselijk door den Heer wordt bezocht. Hij gaf nog bijzondere raadgevingen omtrent plannen, welke bij den H. Steel bestonden om den toestand der Kerk te ccnsolideeren, nadat de oorlogsgruwel voorbij zou zijn gegaan.

12845

Ofschoon. hij groote benauweniscen leed, bleef lij een toonbeeld van heilige kalmte. Men zag zi;n lippen voortdurend bewegen, en de als het ware verheerlijkte ingetogenheid van zijn gelaat bewees hoezeer hij zich voortdurend met God verbonden hield.

12835

12850

12855

12860

12865

195

In de bladen komen nog talrijke biizonder. heden van zijn lijfarts, dr. Marchiafava, over; het afsterven des Pausen voor. Ik moet voor. cp stellen, zegt dr. Marchiafara, dat de Paus in de laatste weken tengevolge van den blcedigen oorlog in Europa zeer geleden heeft. De gedachte, dat het geschil niet meer te vermijden was, maakte hem steeds treuriger. Vaak het ik getracht hem te bemoedigen, maar ieder ' nieuw bericht over plaats gehad * hebbende ge.vechten, iedere aankondiging, dat een nieuwe mogendheid aan den oorlog deelnam, maakte hem neerslachtiger. "Ach, professor, millioenen menschen zullen omkomen. Ik had het moeten verhinderen, maar ik kon het niet. Mij blijft niets over dan te treuren. Als ik niet aan de redding van zoovele jonge levens denk. ik. die het hoogste vredesambt bekleed, wie, denkt ge, zal er zich dan om bekommeren?" Dergelijke klachten hoorde de lijfarts elken dag. Het vreeselijk lot, dat tijdens zijn Pontificaat over Europa gekomen was, maakt hem ziek. De lijarts wil niet beweren, dat de dood door die angsten is veroorzaakt, maar zeker zou zonder deze het organisme van den Paus krachtiger wederstand hebben geboden. In zijn; smarten zeide hij: "Ik lijd voor hen, die op het slagveld sterven. Mocht mijn dood toch het laatste offer wezen ter verzoening van Gods gerechtigheid?< Omtrent de laatste levensuren van Z. H.: deelt dr. Marchiafasa mede* Met stille vreugde en in volkomen bewustzijn entving Z. H. uit de hand van zijn vriend, Mgr. Bressan, de H. Communie; hij weende op dat oogen: blik van ontroering. Herhaaldelijk maakte hii met moede hand het kruisteeken. Daar zijn: omgeving een verergering van den toestand meende te constateeren. werd hem ook het H. OH:sel toegediend. Het bleeke gelaat lag achterover in het kussen; de oogen hadden een uitdrukking van onmetelijke goedheid er; bovenaardschen glans. Zelden zag ik bij een stervende zulk een rust en 195



12875

12880

12885

12890

12895

12900

12905

12910

12915

12920

12925

verheerlijkte overgave aan God. Tegen twee uur scheen een glimp van verbetering te komen; ik betastte de bleeke handen en de lichaamswarmte vermeerderde. Doch deze toestand duurde slechts kort, de verbetering wa" van voorbijgaanden aard geweest. Aanstonds verviel hij weer in den vreegeren toestand. Steeds meer naderde het einde. De thermometer wees veertig graden aan; en trad een sterke eiwitafzondering in en al.e hoep verdween. Het kon nog slechts cnk.le uren duren. Om acht uur verliet ik hem en keerde om negen uur bij het ziekbed terug. De verergering hield aan. Het bewustzijn was bijna geheel verdwenen, en ik lichtte allen in omtrent het naderende einde. Men legde hem een kruisbeeld tusschen de vingers. Nu en dan l.spelde hij r.eg enkele woorden, kuste zacht het ivoren kruisbeeld. Dan liet hii ziin blikken rondgaan en stierf. Nog nooit heb ik zoon vredig sterven bijgewoond." DE OORLOG. Dertigduizend Russen gevangen genomen. BERLIJN, 31 Aug. (Wclff’s Bureau.) De groote generale staf deelt mee, dat bij de groote gevechten, waartij de Russen in Ocst- Pruisen bij Tannenbejg, Hohenstein en Ortehburg verslagen werden, volgens voorloopige schatting dertig duizend Russen mtvele hcogere officieren kiijjsgevangen werden gemaakt. (Dit is dus de officieele bevestiging van het bericht van het -Beniner TageilatU Rel. T.) DE OOSTENRIJKSCHE OVERWINNING. BERLIJN, 31 Aug. (Wclff’s Bureau.) De veldslagen op het Russische oorlogsveld duren voert in onverminderde hevigheid. Aan de Oostzijde van het leger van generaal Dankl. dat in weerwil van vele versterkte stellingen des vijands oprukt tegen Dublin, begonnen öjïze troepen, tusschen de Bug en de Wieprz den 26sten een aanval op hst sterke Russische leger, dat ut Chclm was tegemoetgetrekken. Hiercp ontwikkelden zich na den slag bij Krasnik verdere hardnekkige gevechten, die de overwinning aan de zijde van onze troepen brachten en wel bij Papse en ten N.-O. van Toniaszovv, aan, welke gevechten op den 23-sten nu ook onze legermachten deelnamen, welke ut de vlakte van Belz Op Russisch gebied waren gekomen. Evenals in de Veldslagen van Krasnik werden duizenden gevangen gemaakt. In Oost-Galicië houden onze troepen zich uitstekend en standvastig tegen een zeer sterken overmachtigen vijand. Op het zuideroorlogs- Urrein vallen geen noemenswaardige gevechten te vermelden. De plaatsverv. chef v. d. Gen. Staf. VON HOEFER. De veldslagen in het Oosten. SINT PETERSBURG, 31 Aug. (Reut.r.) Officieel. Het Pruisische front is met nieuwe legermachten versterkt en nam een aanvallende hcuding aan over de geheele linie. De slag met de Oostenrijkers duurt voert. Duitsche vliegmachine boven Parijs. LONDEN, 30 Aug. (Reuter). Een Duitsche vliegmachine vloog op een hoogte van twee duizend meter boven Parijs en wierp tegen 1 uur een bom uit. Er werd geen materieèle schade aangericht. Een Russisch rapport. PETERSBURG, 30 Aug. (Reuter). Officieel wordt medegedeeld: In Oost-Pruisen worden de vestingen Thorn en Grandenz met veel geschut belegerd. De Russische offensieve beweging wordt over de geheele linie voortgezet. De slag op de Oostenrijksche linie wordt over de geheele lijn met verwoedheid voortgezet. De Oostenrijksche troepen, samengetrokken in het gouvernement Kjelzy, trekken over naar den rechteroever van de Weichsel om aan den slag deel te nemen. Ten Oosten van Lemberg namen wij 21000 gevangenen. Bij Podgayzy verloor de vijand 30Q0 man, wij namen vier kanonnen en vele ammunitiewagens. Ook werden negen kanonnen genomen, die door den vijand bij het overtrekken van de Zolotaya-Lipa zijn achtergelaten. In de streek ten noorden van Towacher maakten wij duizend gevangenen.

12930

De Duitsche bezittingen. LONDEN, 30 Aug. (Reuter). Het persbureau ontving van het secretanaat van koloniën een communiqué, luidende, dat een telegram was ontvangen van den gouverneur van NieuwZeeland, waarin deze verklaarde, dat Afrika, een Duitsche stad op de Samoa-eilanden, door een Engelsche expeditie was belegerd. De stad gaf zich den 29sten over.

12935

Graaf Zeppelin. BERLIJN, 28 Aug. (eigen bericht). Graaf Zeppelin heeft zich aangemeld als vrijwilliger. In de hooge militaire kringen zocht men hem te bewegen, in het vaderland te blijven en zijn gezondheid te sporen. De graaf wilde hiervan echter niet 196


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 hooren en is dezer dagen naar het oorlogsveld vertrokken. Een groote menigte heeft hem geestdriftig toegejuicht. 12940

12945

12950

12955

12960

12965

12970

12975

12980

12985

12990

12995

13000

China en Japan. LONDEN, 30 Aug. (Reuter). Een telegram uit Peking geeft te verstaan, dat China het aanbod van (apan, om alle onlusten in China, gedurende den Europeeschen oorlog te onderdrukken, afslaat. Oorlogsrisico. LONDEN, 30 Aug. (Reuter). In Washington werd een wet omtrent vrachtverzekering en oorlogsrisico door de Kamers aangenomen en zal door Wilson onderteekend worden. Russische overwinningsberichten. *% GRAVENHAGE, 30 Augustus. Het Russische gezantschap alhier entving de volgende inlichtingen omtrent de krijgsverrichtingen van het Russische leger. De gevechten in Oost- Pruisen, waaraan de garnizoenen der vestingen van Torn en van Graudenz met een sterke artilleriemacht deelnemen, duren voort. De strijd duurt eveneens voort op het geheele Gallicische frent. In de streek van Tomachew hebben wi-i een duizendtal gevangenen gemaakt; ten Oosten van Tomachew is de 15e Hongaarsche divisie geslagen en door onze troepen omsingeld. Geheele regimenten geven zich over. Ten Oosten van Lemberg maakten wii drieduizend gevangenen, en ook te Podgaice werden drieduizend gevangenen gemaakt. Amerika en de oorlog. 's GRAVENHAGE, 30 Aug. De Amerikaansche gezant de heer Van Dyke, verzoekt rn^de te deelen, dat niet alleen door de Tennesseese Amerikaansche legatie alhier in staat is gesteld, om aan alle behoeften aan geld te voldoen, doch dat zij, dank de samenwerking van de Nederlandsche regeering met de Amerikaansche, van den aanvang van den oorlog af in staat is geweest in de behoeften der Amerikaansche reizigers te voorzien. De gezant gelooft, dat dit gezantschap de eenige Amerikaan, sche legatie is, die haar taak heeït vervuld zonder hulp noodig te hebben van eenig burger comité. Bovendien heeft de legatie gezorgd voor de correspondentie en de belangen van burgers van Engeland, Duitschland, Frankrijk, Belgi hun en Oostenrijk. De legatie heeft duizende brieven, telegrammen en geldorders verzonden. Deze dienst, door de legatie met liefde beweezen, geelt duidelijk genoeg aan, wat de houding is, die door Amerika in dezen crisis is aangenomen. Amerika is niet alleen een neutrale staat, het is een staat, die in de Europeesche politiek niet tusschenbeide komt. maar het gevoel van dat land komt in opstand tegen schending van het volkenrecht in oorlogs-, zoowel als in vredestijd. Met afkeer ziet Amerika de schending van neutraliteit. Amerika is steeds bereid, zijne goede diensten te bewijzen voor het herstellen van den wereldvrede na dezen vreeselijken oorlog. Inmiddels zal Amerika cic rechten en belangen van zijn eigen burgers weten te behartigen en vriendschappelijke diensten weten te bewijzen aan burgers van andere lenden. Toestand in België. ANTWERPEN, 30 Aug. (Reuter). De toestand is dezelfde. De landstreek aan het noorden van Demer is geheel vrij. Diest is ontruimd; de geheele Kempen ls rustig, er is geen enkele Duitscher in de streek Gheel, Moll, Turnhout, iVlechtern en Londerzeel. De stad Leuven is verwoest, de Sint Pieterskerk werd verbrand, de boekerij en de universiteit liggen in asch. In Antwerpen heeft Dr. Seaman, die in verbinding staat met het Amerikaansche Roode Kruis, in overeenstemming met de Belgische regeering een lang rapport over de door Duitschers bedreven gruwelen in België geseind naar Amerika. Bulgarije en de oorlog. BERLIJN, 30 Aug. (Reuter). Niet officieel. Naar aanleiding van den fakkeloptocht, welke de studenten der universiteit te Budapest hebben gehouden voor het generaalconsulaat van Bulgarije heeft dr. Walter namens de inwoners der hoofdstad aan den Bulgaarschen koning een telegram gezonden, waarop bij den consul-generaal het volgende eigenhandig antwoord van den koning inkwam: met diepe ontroering ontving ik het telegram, dat getuigt van de warme sympathie van de inwoners der hoofdstad. Dankbaar denk ik aan de schoone dagen, welke ik in mijn tweede vaderland doorbracht en aan de ridderlijke Hongaarsche natie, welke in haar gevechten verzekerd kan zijn van de sympathie van het Bulgaarsche volk. Gelieve aan de inwoners der hoofdstad mijn oprechten dank te betuigen. Ferdinand.

197



13005

13010

De vreemdelingen in Duitschland. BERLIJN, 31 Aug. (Wolffbureau). Nu de spoorwegen den dienst weer kunnen uitbreiden voor het algemeen verkeer, mogen de in Duitschland zich bevindende onderdanen van vijandelijke staten het rijksgebied verlaten, voor zoover in hun vaderland de Duitschers eveneens mogen vertrekken. Deze voorwaarde betreft vooral de Duitschers in Rusland, daar volgens de verklaring van den Spaanschen gezant alhier de Duitschers, die niet dienstplichtig zijn, Rusland mogen verlaten. Onder dezelfde beperking mogen dus ook de Russen in Duitschland vertrekken. De reis mort geschieden over Denemarken en Zweden en zal zooveel mogelijk worden vergemakkelijkt. Laatste Berichten. DE OORLOG.

13015

13020

13025

13030

13035

13040

13045

13050

13055

13060

13065

De verwoesting van Leuven. BERLIJN, 31 Aug. Het Duitsche Ministerie van Buitenlandsche Zaken seinde aan de keizerlijke generaal-consulaten d.d. 30 Aug.: De stad Leuven was door de overheden overgegeven. Maandag 24 Augustus begonnen in Leuven de troepenontladingen. De inkwartiering en het verkeer met de inwoners had heel vriendschappelijk plaats. In den namiddag van Dinsdag 25 Aug. rukten troepen op. het bericht van een op handen zijnden aanval tegen Antwerpen uit. De bevelvoerende generaal begaf zich in een automobiel naar het front, waar zich slechts eenige kolonnes en troepen ter bescherming van den spoorweg bevonden. Het landstormbataljon bleef achter. Toen de tweede afdeeling van het generaalcommande den bevelvoerenden generaal met de paarden wilde volgen en op de markt aantrad, werd uit de huizen rondom geschoten. Alle paarden werden neergelegd en vijf officieren gewond. Een hun ner zwaar. Ter zelfder tijd werd het vuur geopend op ongeveer tien andere plaatsen in de stad. Eveneens werd geschoten op de op het Staitonsplein halt houdende, juist binnengekomen troepen en op een binnenloopenden soldatentrein. Dat er stelselmatig samenwerking bestond tusschen den uitval uit Antwerpen en de beschieting te Leuven is boven twijfel verheven. Twee priesters, die bezig waren patronen te verdeden, werden volgens oorlogsrecht op het Stationsplein doodgeschoten. Het straatgevecht duurde tot Woensdag 26 Augustus des namiddags, toen het den inmiddels aangekomen sterkere troepen gelukte den toestand meester te worden. De stad en de noordelijke voorstad brandden op verscheidene plaatsen. Op dit eojenblik zijn zij vermoedelijk afgebrand. Van de zijde der Belgische regeering was sedert langen tijd een algemeene opstand des volks tegen den binnengetrokken vijand georganiseerd. Er waren wapendepots aangelegd, waarin ieder geweer met. den naam van den te bewapenen burger was voorzien. Een spontane volksopstand is op de Haagsche vredesconferentie op voorstel van kleine staten erkend als volkenrechtelijk, voor zoover de wapens openlijk zouden gedragen worden en de krijgswetten nagekomen, maar hij is slechts te dulden als bestrijding van een aanrukkenden vijand. In het geval van Leuven had zich de stad reeds overgegeven en de bevolking had daarna afgezien van allen tegenstand. De stad was door onze troepen bezet. Desondanks viel de bevolking van alle zijden de bezetting aan en de aanrukkende troepen, die in verband met de vreedzame houding der inwoners, binnenkwamen per spoor of auto, werden moorddadig beschoten. Het geld dus hier niet een middel van afweren, door het volkenrecht gebillijkt, ook niet een geoorloofde krijgslist, maar een sluipmoord op groote schaal door de burgerbevolking, en wel te verwerpelijker, omdat hij reeds langen tijd was voorgenomen. De wapenen werden niet openlijk gedragen. Vrouwen en jonge meisjes namen aan den strijd deel en staken de gewonden de oogen uit. De barbaarsche houding van de Belgische bevolking in bijna al de door ons bezette gebieden, heeft ons tot de scherpste tegenmaatregelen niet alleen gerechtigd,doch inhetbelangvanonszelfbehoud ook gedwongen. De felheid van den tegenstand der bevolking blijkt daaruil, dat te Leuven meer dan 24 uren noodig waren om hare aanvallen te onderdrukken. Dat bij deze gevechten de stad Leuven voor het grootst gedeelte vernietigd werd, doet ons zelve diep leed. Zulke gevolgen zijn natuurlijk door ons niet beoogd, doch kunnen bij den schandelijken tegen ons gevoerden vrijschuttersoorlog niet vermeden worden. Wie het goedaardige karakter onzer troepen kent, zal niet in ernst kunnen beweren, dat zij neiging gevoelen tot onnoodige wreedheid of zelfs tot het aanrichten van verwoesting. De volle verantwoordelijkheid voor het gebeurde, drukt op de Belgische bevolking, die zich buiten het recht en de wet geplaatst heeft, en op de Belgische regeering, die met misdadige lichtvaardigheid de bevolking heeft voorgelicht op een wijze strijdig met het volkenrecht en haar tot tegenstand heeft aangeprikkeld, en die ook, ondanks onze herhaalde waarschuwing na het geval van Luik niets gedaan heeft, om haar weer vredelievend gestemd te maken. 198



13070

13075

13080

13085

13090

13095

13100

13105

13110

13115

ANTWERPEN, 30 Aug. (Eigen bericht). In de Gentsche bladen wordt nog medegedeeld, dat de burgemeester van Leuven en Mgr. Coenraets, vice-rector der hoogeschool gefusilleerd zijn. Er werden 60 der voornaamste ingezetenen als gijzelaars gevangen gezet. Te Campenhout, een dorp bij Leuven, werden de mannen van de vrouwen en kinderen gescheiden en opgesloten. De priesters kregen toelating bij het volk te komen en biecht te hooren. Daarna fusillade. De zeeslag bij Helgoland. LONDEN, 31 Aug. (Reuters bijzondere dienst.) Het persbureau publiceert een volledie relaas van het optreden der marine bij Helgoland. Het doel van dat optreden was om te trachten door een groote strijdmacht van torpedojagers de Duitsche terpedovaartuigen en lichtere oorlogsschepen van de basis af te snijden en dan in epen zee aan te vallen. De torpedebootjager, die aan het hoefd van de linie veer, werd eerst aangevallen door twee Duitsche kruisers. Een hevig gevecht velgele, dat vij’-endertig minuten duurde en over een afstand van diicduizend yards werd geleverd. De j£g-r beliap eenige averij, maar sloeg cl; Duitsche kruisers af van welke een door de zes-mil. kanonnen ernstig beschadigd i=. I.ater werd de torpedojager door twee andere kruisers ir. gevecht gewikkeld. Met e;n anderen i.iger en het eskader lichte kruisers werd daarcp de "Mainz" tot zinken gebracht. Inlusschen was de snelheid van den torpedeboctjager tot tien kneopen verminderd, vele kanonnen waren buiten gevecht gesteld, maar gelukkig naderden Britsche slagkruisers, toen de japer opnieuw door eenige Duitsche kruisers zou werden aangevallen. De slagkruisers vervolgden de aanvallers en boorden deze in den grord. Hoewei men van de vijandelijke torpedebootjagers slechts twee heeft zien zinken, is het wel zeker, dat de meeste van de achttien of twintig booten, die in den strijd waren gewikkeld, ernstig beschadigd zijn. Zij konri=u alleen door een vlucht in zeer verspreidde linie ontkomen. De opratiën ter zee hebben, zegt het persbureau, het superieure artilleriovermogen van de Britsche torpedojagers geloond, die zonder eenige aarzeling het aandurfden met de vijandelijke kruisers. De Bri’sche torpedojagers hebben groote gevaren gelooren bij de redding van te water geraakie Duitschers. Engelsche cf.ieieren verklaren, dat zij Duitsche cficierin zagen, die op hun eigen mannen, die te water lagen, met pistolen scheten. Een torpedo, jager, bezig met de redding van gewenden, werd door een Duitschen kruiser teruggedreven en mees. twee harer booten in den steek laten. Een Engelsche onderzeeër echter ken de opvarenden in veiligheid brengen. De bemanning van vijf Duitsche schepen, van wie men weet. dat ze gezonken zijn, kan op 12C0 man worden geschat, die op een driehcnderdtal na, omgekomen zijn. De verliezen vrn de andere Duitsche schepen moeten groet zijn. De toestand te Parijs. PARIJS, 25 Aug. Van onzen Parijschen correspondent. Vertraagd). De tegenslagen, welke de Engelschen en Franschen tusschen Bergen en Luxemburg troffen, hebben hedenochtend een sombere stemming in de stad gebracht. Men verwijt de regeering, dat zij ons nog erger dingen verborgen houdt en het publiek is zeer zenuwachtig. De bladen mogen geen berichten van hun bijzondere correspondenten te velde publiceeren.

13120

Er zijn intusschen dadelijk officieele pogingen gedaan, om de neerslachtige stemming als ongemotiveerd te bewijzen. Het heet, dat de troepen der verbondenen er goed voorstaan en dat zij alle aanvallen krachtig hebben terug geslagen. In het geheim wordt ernstig gearbeid aan de verdediging der fortificaties der hoofdstad en in de stad worden veel vee en levensmiddelen bijeengebracht.

13125

PARIJS, 30 Aug. (via Londen). Het ontbreken van alle berichten over de krijgsbedrijven sedert eenige dagen, moet aan totale uitputting der troepen over en weer worden toegeschreven. Eerst begin dezer week kunnen nieuwe operaties worden tegemoet gezien.

13130

De gemoedstemming te Berlijn. BERLIJN, 31 Aug. (Eigen bericht.) Ieder lichaam en ook ieder particulier persoon, gaat zich geleidelijk ontdoen van internationaliteitskenmerken, om slechts zijn zuiver nationale kleur over te houden. De keizerlijke automobielclub heeft ettelijke buitenlandsche, hooggeplaatste eereleden eenvoudig geroyeerd. De voorzitters en ondervoorzitters der Belgische, Fransche, Engelsche en Russische zusterclubs, die als eereleden bij de "Kaiserliche" waren ingeschreven, heeft dit lot getroffen, alsmede 199



13140

13145

13150

13155

13160

13165

graaf Recope, den eerevoorzitter van het internationale motorjachtverband. Van de gewone leden is slechts de Russische gezant van Swerbejew geschrapt en van de buitengewone leden de gezanten en gezantschapsraden en andere functionarissen der vijandige mogendheden. Bekende namen als graaf Van Limburg Stirum, baron Van Zuylen van Ryevelt, Artur Stanley, Jules Cambon komen op het register der uitgewezenen voor. Een ander staaltje van vaderlandsch purisme leverde de chef van den Generalen Staf, Von Moltke, die zijn Engelsche, Japansche en Russische ordeteekenen ten behoeve van het Roode Kruis heeft laten verkoopen. Frankrijk’s verweer. PARIJS, 31 Aug. (Reuter.) De Minister van oorlog heeft besloten de lichting 1914 onder de wapenen te roepen, evenals de oud-reservisten. GEMENGD NIEUWS. Een 14-jarige krijgsgevangene. Men meldt ons uit 's Gravenhage, d.d. 29 Augustus: Gisteravond kwam alhier uit Amsterdam aan de 14-jarige visschersknaap Michiel Overduin, die met de bemanning van een Duit eerren logger door de Engelschen was gevangen genomen. De ouders van den knaap vertrokken verleden jaar van Scheveningen naar Duitschatid, waar de man werk vond in het touwvak. De jongen maakte pas zijn tweede zeereis. Het Duitsche schip, de "Luise" was bemand met 3 Duitsdiers en 10 Hollanders. Men vertrok r den oorlog en bevond zich ongeveer 3 weken op zee, toen het schip gepraaid werd door de "Varefingen 52," die mededeelde, dat de oorlog was uitgebarsten. De "Luise* lag juist aan de vleet; de bemanning ging dadelijk "halen" en Week weder 10 kantjes te hebben gevangen Doch reeds den volgenden ochtend daagden 7 a 8 Engelsche oorlogsschepen op. Ce bemanning van het Duitsche schip werd aan boord genomen van de Engelsche oorlogsschepen, die, naar de knaap "is mededeelde, met twee schoten het visschersschip deden zinken. Twaalf dagen bevond1 de knaap zich als krijgsgevangene op een Engelsch schip de .ComnionweaHh" en vervolgens nog 4 dagen als zoodanig te Leith. Hij sliep er in een tent en kreeg er, naar h’j verhaalt, goed te eten. Toen werd aan de Hollanders toegestaan naar hun vaderland terug te keeren. Maandag vertrokken ze met de "Pluto" van naar Amsterdam. DE OORLOG. Van het Oorlogsterrein in het Westen en in het Oosten. — De actie ter zee. — Een betooging van neutralen te Berlijn. — De toestand in België.

13170

13175

13180

13185

13190

13195

200

De toestand op het Westelijk en op het Oostelijk oorlogsterrein. Terwijl de Berlijnsche bladen den toestand in Noord-Frankrijk — na den grooten slag — aldus voorstellen, dat thans de veldtocht in het Westen door de Duitschers reeds gewonnen is, en verzekeren dat den Engelschen de terugtocht werd afgesneden, beweert lord Kitchener in een door hem over dezen vierdaagschen veldslag gepubliceerd rapport het tegenovergestelde. De positie der verbondenen is, zegt hij, schitterend en de zegepraal zeker, terwijl de Engelsche troepen overal prachtig hun aftocht wisten te dekken. De slag, zoo meldt hij, begon Zondag bij Bergen. De aanvallen waren zeer hevig; zij werden door de Engelschen afgeslagen. "Maandag deden de Duitschers met een groote legermacht krachtige pogingen om den terugtocht van het Engelsche leger af te snijden en het in de vesting Maubeuge te dringen. De pogingen werden echter ver ij del d. De verliezen, door den vijand in twee dagen geleden, overtreffen verreweg die van de Engelschen. Op 25 Aug. zetten de Engelschen hunnen terugtocht voort onder voortdurende gevechten, die echter niet zóó hevig waren als op de twee voorafgaande dagen. In den nacht van 25 Aug. bezetten de Engelschen de lijn Kamerrijk—Lecateau— Lan- Het voornemen was op 26 Aug. met het aanbreken van den dag den terugtocht te hervatten. Vijf Duitsche legerkorpsen deden echter een aanval, die den Engelschen weinig nadeel berokkende. Zij namen na al deze roemrijke daden eenige rust, daar zij versterkingen hadden gekregen, dubbel zoo groot als de verliezen, welke zij hadden geleden en zijn thans weder gereed voor een volgend gevecht. De Franschen hadden den hevigen schok te doorstaan van den aanval op 28 Aug. De brigade Engelsche cavalerie nam deel aan dezen strijd. Het was een Schitterend gevecht tegen de Duitsche cavalerie, en zoo hevig, dat de terugtocht eerst 's middags kon worden voortgezet. Dit gevecht was één der hevigste, die tot dusverre werd geleverd, de Britsche troepen hielden zich echter prachtig in het artillerie-vuur, sloegen den vijand terug en doorstaken met hunne lansen een groot aantal vluchtende vijanden". Zooals men ziet, geeft deze lezing een geheel anderen totaal-indruk dan die van Duitsche zijde, van generaal-kwartiermeester von Stem. In elk geval schijnt er thans, na den Homerischen kamp tusschen de beide geweldige legermachten, eenige rust ingetreden. Men moet aan beide zijden zijn gewonden verplegen en zijn dooden begraven. Hoe ontzaglijk groot 200



13205

13210

13215

13220

13225

13230

13235

13240

13245

13250

13255

13260

13265

zal het getal daarvan zijn! Ook de oorlogscorrespondent van de "Times" te Amiens maakt gewag van het heldhaftig gedrag der geallieerden, doch toont lang niet hetzelfde optimisme als lord Kitchener. De verliezen der Engelschen, zegt hij, waren aanzienlijk. Hij zag de vernietigde overblijfselen van vele regimenten, maar geen oogenblik gebrek aan discipline, geen paniek. Alle divisies waren in actie; vele verloren een groot deel der officieren. Ook de Duitsche verliezen moeten zeer groot geweest zijn. De Fransche staf heeft intusschen, aldus luidt zijn oordeel, zonder twijfel de Duitsche legermacht in België onderschat, en deze laatste was waarschijnlijk in den Elzas, achter den dekmantel der voorposten, veel geringer d_y. werd verondersteld, doch de Duitsche bevelhebbers deden hun manschappen voortrukken alsof zij een onuitputtelijken toevoor hadden. Hun succes van het oogenblik is, volgens den "Times"-man, te danken aan overmacht van manschappen, machinegeweren, cavalerie, verkenningsdienst door Zeppelins en aëroplanes, alsmede buitengewone bewegelijkheid. In het Oosten — op de Oostenrijksch- Russische en Pruisisch-Russische linie — vechten groote legermachten met afwisselend succes. Zooais wij reeds in ons ochtendblad meldden, hebben de Russen bij Tannenberg, Hohenstein en Ortelsburg zware verliezen geleden, doch elders — bij Thorn en Graudenz, voor welke steden zij het beleg hebben geslagen met veel en zwaar belegeringsgeschut — gaat het hun (volgens een officieel bericht uit Sint Petersburg) blijkbaar iets meer voor den wind. De Russen blijven — zegt dit Russische communiqué — met verwoedheid aanvallen over het geheele front. Oók over dat hetwelk gericht is tegen Oostenrijk. Zoo wisselen overwinnings- en nederlaagberichten van Russische, Duitsche en Oostnerijksche zijde elkaar af zonder dat men zeggen kan, wie op dit oogenblik in het Oosten de baas is. Vooral niet: wie dit na eenige dagen zijn zal — vanwege den geweldigen troepenvoorraad waarover de Russen beschikken. Intusschen zijn èn de slag bij Krasnik èn die bij Ortelsburg voor hen nederlagen van beteekenis geweest. Van Engelschen kant wordt, gemeld dat in geheel Oost-Pruisen tot Koningsbergen en van Tilsit zuidwaarts tot de Poolsche grens, de spoorwegen zijn overgelegd op Russische spoorwijdte, zoodat er thans spoorwegverbinding bestaat van Sint Petersburg tot Insterburg. De Russen vorderen gedurig. De toestand in België. Te Brussel is de toestand op dit oogenblik vrij kalm. Burgemeester De Max spant al zijn krachten in om de burgers, die met Belgische cocafdes op de borst loopen en Belgische vlaggen hebben uitgestoken, aan te sporen tot kalmte en vooral zich te onthouden van onberaden uitingen van de anti-Duitsche vijandigheid, waarvan de gevolgen — getuige Leuven! — misschien onberekenbaar zouden zijn. De burgerwacht blijft voortgaan haar dienst te verrichten. De regeering liet gisteren officieel bekend laten maken, dat in den toestand van het oogenblik niets veranderd was, Het gedeelte van het grondgebied ten noorden van de Demer is geheel van vijanden gezuiverd. Diest is ontruimd, Kempen kalm, geen Duitscher te zien in deze streek. Gheel, Moll, Turnhout en de omgeving van Merchtem, Londerzeel zijn door de Duitschers ontruimd. Gering effect had het bombardement Heyst op den berg. Vier huizen werden verbrand. De kerk werd getroffen, Mechelen leed ernstige schade, twintig huizen zijn door bommen vernield. De kathedraal leed onbeduidende schade. Te Leuven is heel de middenstad afgebrand. De St. Pieterskerk ligt in puin. Bevestigd wordt dat de hallen^met bibliotheek en de universiteit in asch zijn gelegd. Volgens andere berichten zou Vrijdag vierentwintig kilometer boven Leuven een ernstig artillerie gevecht hebben plaats gehad, waarbij de Duitschers zware verliezen heben geleden. Bijna alle paarden voor de Duitsche stukken werden, heet het, weggeschoten. Waarschijnlijk hebben de Duitschers hun geschut moeten achterlaten. Honderd vijftig zwaar gewonden uit dezen strijd zijn Zaterdag te Leuven binnengebracht en van daar per trein verder verder vervoerd naar Aken. De Duitschers beweren, dat de aanval der Leuvensche burgers, — als "strafmaatregel" waartegen de stad is afgebrand — was opgezet als een voorbereiding van dit artilleriegevecht. Engelsche en Fransche actie ter zee! Gaat tegelijk met de Britsche vloot in de Noordzee, de Fransch-Engelsche oorlogsmarine in de Middellandsche Zee optreden tegen Oostenrijk? Men zou het opmaken uit het ietwat ostentatieve bericht — van het Londensche persbureau — volgens hetwelk de opperbevelhebber der Fransche vloot admiraal Boué de la Peyrère het bevel over de 201


Kroniek van den oorlog/Chronicle of the Great War, 22 augustus 1914 gecombineerde Fransch-Engelsche zeemacht in de Middellandsche Zee thans aanvaard heeft. 13270

13275

13280

13285

13290

In afwachting van nadere bijzonderheden over het kanongebulder, dat langs de Hollandsche kust vernomen is en hetwelk doet vermoeden dat opnieuw een zeeslag heeft plaats gehad, zij de aandacht erop gevestigd dat de Duitsche oorlogsmarine in deze laatste dagen een viertal snelle kruisers — hoofdzakelijk bestemd voor den verkenningsdienst — verloren heeft n.1.: de "Magdenburg" (in de golf van Finland opgeblazen) de -Köln", "Mainz" en "Ariadne" (in den slag bij Helgoland gezonken). Volgens de Engelsche bladen namen aan het gevecht bij Helgoland deel: vier machtige slagkruisers en vier kleinere snelle kruisers benevens sterke Engelsche flottieljes torpedojagers. Over deze geheele scheepsmacht, waartegen de veel zwakkere Duitsche macht het moest afleggen, werd het bevel gevoerd door de schouten-bij-nacht Beatty, Moore én Christian. Een betooging van "neutralen" te Berlijn. Zooais aangekondigd was, heeft Vrijdagavond te Berlijn in de groote zaal van het Architektenhaus in de Wilhelmstrasseeen bijeenkomst van buitenlanders plaats gehad om "voor Duitschland te getuigen." Veel werd er gesproken door Noren en Italianen, en de Zwitsche dichter Jakob Schaffner hield een lange toespraak, waarin hij o. a. zeide dat de bijeenkomst was tot stand gekomen "op aandringen van eenige leden der "Nederladdsche kolonie", die een neutralen inlichingen-dienst wilden oprichten. Maar dit plan achtte men toch niet te verwezenlijken. En daarom werd enkel tegen de "leugenberichten van het buitenland" geprotesteerd in een motie tegen de onwaarheid en voor de dankbaarheid, voor de gastvrijheid, voor de Duitsche cultuur, terwijl tot slot al de buitenlanders zongen "Deutschland, Deutschland über Alles" (ook boven het vaderland van deze verschillende buitenlanders?) met een driewerf "Hoen" op den keizer.

13295

GEMENGDE BERICHTEN. De strategische waarde van Helgoland. Nu er berichten inkomen over gevechten bij Helgoland, is het van bijzondere actualiteit te herinneren aan de woorden van keizer Wi Ihelm in 1890 gesproken:

13300

"Het eiland Helgoland is bestemd voor ons te zijn een bolwerk ter zee, een bescherming voor de Duitsche viss:hers, een basis voor mijne oorlogsschepen en een fort voor Ue Duitsche wateren tegen een vijand, die het in zijn hoofd mocht halen 4ch in deze wateren te vertconen."

13305

Dit werd gezegd nadat Engeland "de roode rots in de Noordzee, het ingeruild voor Zanzjbar. De "Morning Post- publiceerde dezer dagen een ingezonden artikel, waarin de aandacht gevestigd wordt op het belang, dat Engeland: heeft bij de herkrijging van Helgoland als 'n gedeelte van den oorlógebuit in het geval, dat de geallieerden de zege mochten behalen. De schrijver herinnert er verder aan, dat Helgoland 100 jaar Britsch bezit was, maar dat het in 1890 omgeruild werd, daar Engeland! het niet de moeite waard achtte het in bezit te houden. I3e Duitschers hebben echter bewezen, dat het wel de moeite van het bezit waard is. In Juli 1911 meldde het "Berliner Tageblatt". dat de fortificatie van het eiland gedurende verscheidene jaren in alle. kalmte regelmatig was voortgezet en dat het niet alleen voorzien was van de meest moderne en volmaaktste verdedigingswerken, maar ook met ce mooiste en laatste kanonnen.

13310

13315

13320

13325

13330

De neutraliteit van Nederland. De "Münsterischer Anzeiger" schrijft: In een vooraanstaand B"rliinsch Wad roert een verdienstelijk generaal in aansluiting met een artikel, dat de annexatie van België door Duitschland eischt, de vraag aan, of het ook niet mogelijk zou zijn, Holland onder aanbieding van groote voordeden tot toetreding tot het Duitsche Rijk te bewegen als zelfstandige bondsstraat, om daardoor aan Engeland’s heerschappij ter zee een einde te maken. De redac (ie z-eif wi;sl dit idee van de hand. Dergelijke gedachten kan men echter niet me. genoeg aandrang tegen gaan. De neutraliteit der Hollandsche regeering is niet alleen een volkomen correcte, maar ook een vriendelijke en het was een onvergetelijke politieke domheid, om vroeger of later, het Nederlandsche volk te willen naderen, met eenigerlei bedoeling, welke geschikt was, om ook maar in het geringste de souvereiniteit van Holland aan te roeren. De Nederlanders hebben een verleden en een geschiedenis vol glorie; met recht zijn zij trotsch daarop en in zekeren zin wantrouwend, dat op hunne zelfstandigheid door een of anderen buur 202



13335

13340

13345

13350

13355

13360

13365

13370

13375

13380

13385

13390

13395

inbreuk zou worden’ gemaakt. Deswege kunnen wij lang niet voorzichtig genoeg zijn in onze persiijtingen, ook, wanneer die niet van toonaangevende kant komen, en alle voorname bladen moesten zoo scherp mogelijk opletten, niet alleen jegens Holland, maar tegenover alle neutrale staten de grootste voorzichtigheid en op. merkzaamheid in aanmerking te nemen en alles (e vermijden en te weren, wat de onzijdigen op eenigerlei wijze wantrouwend zou kunnen maken. Ónze vijanden willen wii zoodanig ten gronde slaan, dat zij het opstaan vergeten; onze bondgenooten en vrienden willen wii bijstaan tot met ons laatste bloed, en voor de neutralen: achf’ng tot in het kleinste. Deze drie regels moeten ons een wet zijn en blijven. rie regels moeten ons een wet zijn en blijven. Bernard Shaw en de oorlog. Bernard Shaw beweert in de Engelsche pers, dat zoowel Grey als Asquith ' het Lagerhuis opzettelijk hebben misleid door te verklaren, dat Engeland aan geen" enkele verplichting, welke niet aan het parlement bekend was, gebonden was, om aan den Europeeschen oorlog deel te nemen. Lord Eversley, die tegen Shaw polemiseert, gaat op deze beschuldiging niet in en verklaart alleen, dat Shaw de geestdriftige stemming onder het volk zoekt te bederven. Intusschen schijnt men in zekere kringen verontwaardigd te zijn over het feit, dat niet de geheele gedachten-wisseling der regeeringen is openbaar gemaakt. Veiligheidsmaatregelen te Parijs. Het "Journal" meldt, dat te Parijs alle mogelijke voorzorgsmaatregelen genomen zijn om de Kunstschatten in de verschillende musea te vrijwaren voor Zeppelinbommen. De "Venus van Milo" bijv. is opgeborgen in een van stalen platen voorzien vertrek. De verschillende zalen van het Louvre zijn zoodanig voorzien van zware blinden, zandzakken op het dak, enz., dat zij tegen elken aanslag beveiligd schijnen. Een verklaring der Belgische regeering. Onder het opschrift "Onze betrekkingen tot Nederland" laat het Belgisch ministerie van buitenlandsche zaken het volgende bekend maken: "Wij achten het onzen plicht, onze medeburgers te waarschuwen tegen zekere geruchten, die van Duische zijde worden verspreid en die ten doel hebben, de goede betrekkingen tusschen België en Nederland te verstoren. Wij stellen er prijs op te verklaren, dat onze buren van het Noorden niet opgehouden hebben tegenover ons de meest nauwgezette neutraliteit in acht te nemen. Ten opzichte van onze uitgeweken landgenooten betoonen zij een edelmoedige gastvrijheid en zij beijveren zich, ons alle mogelijke diensten te verleenen, die met hun positie als neutrale mogendheid vereenigbaar zijn". Een herderlijke brief aan de Roethenen. De metropoliet, graaf Szeptycki, zond aan de geloovigen van alle grensplaatsen der drie grieksch-katholieke diocesen van Galicië een herderlijken brief, waarin er op gewezen wordt, dat de Russische -tsaar de confessioneele en nationale vrijheid, waarin zij zich verheugen onder de monarchie, nooit heeft kunnen dulden. Rusland zou nu door verspreiding van een vlugschrift de Roethenen tot landverraad trachten over te halen. De Roethenen moeten echter tot hun laatsten droppel bloed trouw blijven aan de Habsburger dynastie en monarchie. BINNENLAND. Amsterdam, 31 Augustus DE STEMMING OVER DUITSCHLAND. Het hier te lande verschijnende Duitsche weekblad "Deutsche Wochenzeitung" bevatte in zijn jongste nummer een artikel over de stemming in ons land ten opzichte van Duitschland. De redacteur, de heer A. Pr e 11, een geboren Duitscher, maar sedert jaren in ons land gevestigd, meent te hebben opgemerkt, dat men in de laatste dagen de Duitschers hier te lande weer een weinig vriendelijker begint aan te kijken en schrijft dit toe aan de dagbladen, die wat minder bloederige berichten en beschrijvingen geven, waarvan het publiek dan ook langzamerhand verzadigd begint te raken. Daardoor gaan ook de politieke tinnegieters een weinig minder te keer. Een hunner, zegt de heer Pr e 11, verklaarde mij nog onlangs in roerende openhartigheid: "Van mijn ideëel standpunt zou ik wenschen, dat gij, Duitschers, zooveel klop krijgt als gij maar verdragen kunt; want wanneer gij het in dezen oorlog zoudt winnen, gij zoudt barsten van hoogmoed. Van materieel standpunt echter koester fik den hartgrondigen wensch, dat gij zult zegevieren en liefst zoo spoedig mogelijk; want anders is mijn heele handel met Duitschland naar de maan." De schrijver in de "Wochenzeitung" is het eens met oud-minister Staal, die meent, dat 203



13400

13405

13410

13415

13420

13425

13430

13435

13440

13445

de verhalen vol verschrikking in de bladen een volk angstig en benauwd maken vóór den oorlog en als deze dan komt dan is zulk een volk een slechte steun voor het leger. Intusschen vertelt de heer Prell iets wat getuigt voor zijn opmerkingsgave en voor het resuItaat van zijn bestudeeren van het Nederlandsche volk. In Duitschland n.l. wordt door verschillende dagbladen erop aangedrongen, dat ieder Duitscher, die in Nederland bekenden of vrienden heeft, zorg draagt, hun alle dagen brieven te zenden met courantenuitknipsels, waarin al wat de Duitschers doen in de heerlijkste kleuren wordt afgeschilderd. Dit gebeurt en wij ondervinden dagelijks hoeveel moeite men zich geeft om de Nederlandsche bladen in de liefelijkste stemming te brengen ten opzichte van de oostelijke naburen. Men doet zelfs meer. De heer Prell verzekert rel., dat redacteuren van dagbladen uit de Rijnprovincie met auto’s de Nederlandsche grenzen oversteken, tot onder den rook van Amsterdam komen en, op gevaar af van als spion te worden aangehouden, Duitsche oorlogsbulletins verspreiden. "Zulke overijverige vaderlanders," zegt de heer Pr e 11, "bereiken hier te lande daarmee juist het tegenovergestelde van wat zij meenen te zullen bereiken. Zij maken den doorsnee-Nederlander, die toch reeds niet begrijpen kan, waarom men hem van Duitsclje zijde zoo in het oog loopend beminnelijk tegemoetkomt, kopschuw." Men kent, zoo eindigt de schrijver, blijkbaar in Duitschland den Nederlander slechts zeer oppervlakkig, als men gelooft, op zulk een onbenullige manier naar zijn gunst te moeten hunkeren. 't Lijkt ons een goede les, die de heer Prell zijn vroegere landgenooten toedient. Tot verklaring kan echter dienen, dat politieke tinnegieterij geen speciaal Nederlandsch artikel is en er ook aan gene zijde van den Rijn heel wat vaderlandsliefde met handelsgeest is doortrokken. Zijn Hollandsche zegsman was ten minste nog handig’ genoeg, om beide elementen uit elkaar te houden. LANDSTORM. Naar "Het Vad." verneemt, behoeven de visschers, die tot den landstorm behooren en nog geen oproeping hebben, geen toestemming om naar zee te gaan. Zij kunnen vrij uitvaren. DE VEREENIGDE STATEN EN DE ONZIJDIGHEID. De Amerikaansche gezant bij het Nederlandsche Hof, de heer Van Dyke, verzoekt mede te deelen, dat niet alleen met behulp van de "Tennessee" de Amerikaansche legatie in staat is geweest, om aan alle behoeften aan geld te voldoen, maar dat zij, dank zij de samenwerking van de Nederlandsche regeering met de Amerikaansche, van den aanvang van den oorlog af in staat is geweest in de behoeften der Amerikaansche reizigers te voorzien. De gezant gelooft dat dit gezantschap de eenige Amerikaansche legatie is, die haar taak heeft vervuld zonder hulp noodig te hebben van eenig burgercomité. Bovendien heeft de legatie gezorgd voor de correspondentie en de belangen van burgers van Engeland, Duitschland, Frankrijk, België en Oostenrijk. De legatie heeft duizenden brieven, telegrammen en geldorders verzonden. Deze dienst door de legatie met liefde bewezen geeft duidelijk genoeg aan, wat de houding is die door Amerika in deze crisis is aangenomen. Amerika is niet alleen een neutrale staat, het is een staat, die in de Europeesche politiek niet tusschen beide komt. Maar het gevoel van dat land komt in opstand tegen schending van het volkenrecht in oorlogs- zoowel als in vredestijd. Met afkeer ziet Amerika schending van neutraliteit. De Vereenigde Slaten zijn steeds bereid hun goede diensten te bewijzen voor het herstellen van den wereldvrede na dezen vreeselijken oorlog. Inmiddels zal Amerika de rechten en belangen van zijn eigen burgers weten te behartigen en vriendschappelijke diensten weten te bewijzen aan burgers van andere landen.

13450

TECHNISCH PERSONEEL. In de behoefte aan technische opzichters bij de automobieltreinen is reeds voorzien. Er bestaat voorshands geen vooruitzicht, dat nog; meerder technisch personeel zal worden aangenomen.

13455

KON. NATIONAAL STEUNCOMITE. Vrijdagavond vergaderden, op uitnoodiging van den directeur |hi". v. Lidth de Jeude, ineen, der dienstlokalen van het postkantoor te’ 's Gravenhage, een zes en twintigtal ambtenaren bij den posten telegraafdienst, onder leiding van den heer H. Coopmans. Óp die bijeenkomst, waren mede tegenwoordig de inspecteur der posterijen en telegrafie en de directeur van het rijkstelegraafkantoor, beiden te 's Gravenhage. Uit de gehouden besprekingen en mededeelingen der aanwezigen, meest bestuurders van vereenigingen, bleek, dat door eenige organisaties, o.a. den_Ned. R. K. bond St. Petrus, den j. rost- en leiegraatoond en de Ver. van steuren en Commiezen der

13460

204



13470

13475

posterijen: eeds maatregelen waren genomen voor het inzamelen van gelden voor bovengenoemd doel. Het voorloopig comité heeft dus gemeend, aan haar voornemen, de vorming van eene gemengde neutrale commissie, geen verder gevolg te moeten geven, waar de werkzaamheden dier organisaties reeds te ver waren gevorderd. Toch heeft het voorloopig comité zijn hoofddoel bereikt n.1.: de samenwerking van alle ambtenaren en beambten van beide dienstvakken over het geheele land. Dinsdag a. s. reeds zal er eene gecombineerde vergadering plaats hebben van de besturen van alle vakvereenigingen, van welke bijeenkomst goede resuItaten voor het steuncomité kunnen worden verwacht. Voor den dienst in Ned.-Indië zijn bestemd: mr. H. Idema te Laren en mr. A. W. Scholtens te Groningen, beiden voor rechterlijk ambtenaar. HAARLEM, 29 Aug. Het Steuncomité vraagt aan den Raad een voorschot van /’ 50.0’ A" voor aankoop van levensmiddelen. B. en W. stellen voor dit te verleenen.

13480

13485

13490

13495

13500

13505

13510

13515

13520

13525

205

ENSCHEDE, 29 Aug. Verschillende textielfabrikanten hier ter stede hebben beslct;nt om bij algeheele stcp-zetting der fabrieken steun te verleenen aan de arbeiders, die. onder hen werken. VISSCHERIJ. Haringvisscherij op de Noordzee. Men meldt aan "De Stand.- uit Maassluis. Volgens bericht aan de zeevisscherij alhier, heeft de Engelsche Admiraliteit medegedeeld, dat onze haringvisschers op de Noordzee niet zullen gehinderd worden. Enkele schepen vertrokken reeds. Men meldt ons: Nadat de laatste drie a vier weken van Scheveningen in verband met het oorlogsgevaar ter zee geen enkel schip had zee gekozen zijn Zaterdagmorgen drie loggers van den reeder Jaap den Duik weder vertrokken. Spoedig zullen, naar we vernemen, weder andere schepen zee kiezen, nu van de thuis komende, vóór den oorlog uitgezeilde schepen, vernomen wordt, dat ze een voorspoedige reis en goede vangst hadden. Het doel is de haringvangst aan de Nederlandsche kust en bij Doggersbank. De beste tijd voor de vischvangst is nog te wachten, zoodat nog veel kan worden goed gemaakt. Voor de bemanning der schepen komen velen zich bij de reeders aanmelden, terwijl enkelen uit vrees voor het gevaar weigeren te varen. Echter zullen vele schepen wegens gebrek aan bemanning ten gevolge van de mobilisatie niet kunnen uitvaren. Oesters. Men schrijft uit Ierseke aan "De Tel.": Bij het begin van den oorlog ging de vrees onder de oesterkweekers zoo ver, dat sommigen een totale stilstand van den handel verwachtten. Gelukkig is die vrees nu reeds overdreven gebleken, want naar Engeland is al eenige verzending (niet veel, maar het is ook nog vroeg) en Duitschland heeft blijken gegeven, ook te willen koopen. Toch is de vrees gewettigd, dat de winter slecht zal zijn. Van België vooral, dat anders bijna de beste afnemer is, kan, al loopt de oorlog vlug af, weinig of geen vraag verwacht worden. BEURSWET. Blijkens het afdeelingsonderzoek nopens het wetsontwerp houdende bepalingen betreffende den gelden fondsenhandel in de tegenwoordige buitengewone omstandigheden, waardeerde men algemeen, dat de Regeering voorstellen heeft ingediend ter voorziening in de moeilijkheden, welke in den gelden fondsenhandel zijn ontstaan. Tegen onmiddellijke vaststelling van bepalingen, waarbij den Minister van Landbouw de bevoegdheid gegeven wordt, voorschriften te geven omtrent de opening en sluiting der beurzen, werden geene bezwaren geopperd. Vele leden wilden, omtrent de verdere bepalingen, voetstoots geen beslissing nemen en gaven daarom in overweging art. 1 onverwijld vast te stellen, zoomede het te lid van art. 2 en de in het tweede lid van art. 2 voorkomende bepaling, dat de regeering bevoegd is, voorschriften te geven omtrent de opening en sluiting der beurzen. Voorts zou, men meende, in een derde lid van art. 2 zijn op te nemen, dat bepalingen betreffende de noteeringen en de wijze, waarop ter beurze zaken worden gedaan, alsmede betreffende de afwikkeling der prolongaties, voorschotten in rekening-courant of andere leeningen, welke van vóór 29 Juli 1914 loopen en waarvoor fondsen tot onderpand werden gegeven, nader bij de wet zullen worden vastgesteld. De Minister had tegen deze wijze van handelen overwegend bezwaar. Het wetsontwerp was het gevolg van een onderhoud met verschillende groepen van belanghebbenden, waarbij zoowel de belangen der geldgevers als die der geldnemers uitvoerig zijn besproken. De gedane voorstellen zijn te beschouwen als een compromis tusschen de verschillende belangen en daarom meende de Minister, dat de verlangde scheiding van behandeling niet oorbaar is. Mocht de Kamer het ontwerp in dezen zin amendeeren, dan zou de Regeering zich verplicht achten, de 205



13535

13540

13545

13550

13555

13560

13565

13570

13575

13580

13585

13590

13595

intrekking van het wetsontwerp te bevorderen. Na deze verklaring is de Commissie van Rapporteurs opnieuw met den Minister in overleg getreden. In antwoord op desbetreffende opmerkingen van enkele leden, verklaarde de Minister, dat van eenigen aandrang van groote geldgevers te Amsterdam tot heropening van de beurs niets is gebleken. Evenals vele leden achtte de Minister de vrees, dat banken zouden trachten fondsen tegen lagen prijs aan te koopen, ongegrond. Aandrang tot heropening was z.i. eerst te verwachten, wanneer eenige der voornaamste buitenlandsche beurzen heropend zouden zijn en tevens de wisselkoersen weder normaal geworden zouden zijn. Dan zou de heropening der beurzen ook naar 's Ministers meening gewenscht zijn. Naar aanleiding van de vraag, om bepalingen op te nemen om verhooging’ van renten tegen te gaan bij verlenging van de in art. 4 bedoelde prolongaties, zeide de Minister, dat desnoodig art. 2 ook ten aanzien van de renten voorschriften kunnen worden gegeven. Dat de Vereeniging voor den Geldhandel fondsen zou aankoopen tot steun van de markt achtte de Minister geenszins wenschelijk. Wel zou het op den weg der vereeniging liggen, steun te verleenen door herbeleening van pandjen bij de Ned. Bank te bevorderen. Voorts verklaarde de Minister, dat naar zijn indruk de Nederlandsche Bank zich in hare verhouding tot het consortium te uitsluitend heeft laten leiden door de voorzichtigheid, welke die instelling heeft te betrachten en dat dientengevolge de Vereeniging voor den Geldhandel aanvankelijk minder tot steun van handel en industrie heeft kunnen doen, dan verwacht werd. Naar de gewijzigde redactie van art. 2 kunnen ook voorschriften gegeven worden omtrent de afwikkeling van vóór 29 juli gesloten prolongaties. In verband hiermede werd de aandacht gevestigd op een artikel van den heer R. D. Ferrares in het "Handelsblad" van 25 Augustus j.l., waarin het denkbeeld wordt geopperd, de prolongaties, vóór 1 Augustus loopende, voorzoover deze naar de laatste noteering met 10 procent waren gedekt, zonder aanzuivering van verder surplus, te doen doorloopen tot een nader te bepalen tijd en liefst naar een rente van ten hoogste 6 pCt. en verder door geldnemer te verplichten maandelijks 5 of 10 pCt. in geld af te lossen tegen teruggave van een evenredig deel van de waarde van zijn onderpand, berekend naar de laatste noteeringen. De Minister verklaarde, dat hij zich over dit denkbeeld niet kon uitlaten, omdat hij omtrent de voorschriften, welke betreffende de afwikkeling der bedoelde prolongaties zullen zijn te geven, het gevoplen der commissie van deskundigen zou hebben in te winnen. Hij verklaarde zich echter bereid. De aandacht dier commissie op de zaak te vestigen. Dat de Minister volgens art. 2 bevoegd zal zijn, voorschriften te geven in den geest, als door den heer Ferrares bedoeld, achtte de Minister niet twijfelachtig. Voorts werd gevraagd of in de voorschriften betreffende de afwikkeling bepaald kan worden, dat de aanzegging der prolongatie voor de eerste maal slechts een gedeelte der leening mag betreffen of dat de prolongatie alleen mag worden aangezegd als de pandgover elders geld kan krijgen. De minister antwoordde, dat dergelijke bepalingen zouden vallen binnen den kring der bevoegdheid, bij dit artikel aan de regeering toegekend. Hij voegt er echter bij, dat laatst vermelde bepaling z. i. een niet aannemelijke inbreuk zou zijn op het recht van den pandhouder. In de laatste dagen vóór de sluiting van de Amsterdamsche beurs, zijn aldaar fondsen verkocht, waarvan de levering door de Vereeniging voor den Effectenhandel is opgeschort. Gevraagd werd of de minister voornemens is, ingevolge art. 2, omtrent deze levering voorschriften te geven. De Minister kon zich hierover thans niet uitlaten, maar zou hierover te zijner tijd advies van de commissie van deskundigen inwinnen. Voorts verklaarde de Minister bij het mondeling overleg, dat het voor een goede uitvoering der wet zeer nadeelig zou zijn, indien hijzelf verplicht zou zijn alle ingevolge de wet genomen beslissingen te onderteekenen. Zijn bedoeling was een Rijkscommissaris, die natuurlijk met beurszaken goed bekend zal zijn, aan te stellen, aan wien zou worden opgedragen, van zijnentwege verschillende beslissingen te nemen of voorschriften te geven. Voorts zal bij de regeling van de bevoegdheid van dien Rijkscommissaris grooten invloed worden toegekend aan de in art. 8 bedoelde commissie, zoodat de Minister zelf slechts in uitzonderingsgevallen zal behooren op te treden. Het sprak naar 's Ministers meening vanzelf, dat de Minister ook voor de van zijnentwege vastgestelde besluiten verantwoordelijk zal zijn. Men gaf den Minister voorts in overweging, uit het eerste lid van art. 2 de woorden te schrappen: "totdat door Ons is verklaard, dat de tegenwoordige buitengewone omstandigheden in den gelden fondsenhandel zich niet meer voordoen." De Minister bracht deze wijziging aan. Bij art. 3 gaf men in overweging te lezen: "In de prijscouranten der fondsen worden slechts die fondsen opgenomen, welke door of van wege Onzen genoemden Minister worden aangewezen. Van deze aanwijzing wordt telkens in de "Staatscourant" mededeeling gedaan. De Minister wijzigde het artikel in dezen zin. Sommige leden hebben bedenking tegen de ( acht tot bepaling van koersen aan den l " 206



13600

13605

13610

13615

13620

13625

13630

13635

13640

13645

13650

13655

13660

jter. Voorts werden omtrent de strekking van Art. 4 verschillende inlichtingen gevraagd. Naar aanleiding daarvan verklaarde de Minister bij het mondeling overleg in de eerste plaats, dat het onmogelijk maken van executies ter beurze geen aanbeveling verdient. De geldgevers kunnen toch kwalijk verplicht worden, de prolongaties ook thans te laten voortduren, wanneer het vaststaat, dat de debiteur het geleende geld niet kan teruggeven of wanneer hij in staat van faillissement verklaard is. De wet maakt het dus mogelijk, dat art. 5 reeds toepassing zal kunnen vinden gedurende den tijd, dat de beursnoteeringen nog niet zijn hervat; m. a. w. de mogelijkheid is niet uitgesloten, dat na de totstandkoming der wet en wanneer de algemeene voorschriften, bedoeld in de artikelen 2, 4 en 5, zijn vastgesteld, de beurzen heropend worden niet voor de beursnoteeringen maar enkel voor de executies, met dien verstande, dat voorschriften omtrent de afwikkeling der in art. 4 bedoelde prolongaties zullen worden gegeven met terzijdestelling van de bepalingen, gemaakt door de Vereeniging van den Effectenhandel. De bedoeling is, den door den Minister voor den dag van verkoop vastgestelden koers aanvankelijk betrekkelijk hoog te stellen, teneinde de opeenhooping van executiën en den aankoop terwille van winstverkrijging te voorkomen. Tot uitvoering van het eerste lid van art. 4 zal zoo spoedig mogelijk na de totstandkoming der wet en vóór de hervatting der beursnoteering een algemeene koersbepaling van de hier in aanmerking komende fondsen plaats vinden, welke met terzijdestelling van daarmede niet overeenkomende bepalingen van reglementen en overeenkomsten zal gelden. Vaststelling van koersen van incourante fondsen is in het algemeen onnoodig, aangezien deze volgens de bestaande regelen ter beurze niet in prolongatie mogen worden aangenomen, terwijl bij voorschotten in rekening-courant dergelijke fondsen slechts bij uitzondering in onderpand worden gegeven. Voor die uitzonderingsgevallen kunnen krachtens art. 5 bijzondere regelen worden gesteld. De vaststelling der koersen zal aanvankelijk geschieden in verband met de laatste noteeringen, doch de koersbepalingen zullen veranderlijk zijn en de bedoeling is de koersen geleidelijk te verlagen, naarmate de verbetering der toestanden den geldnemers gelegenheid zal geven in meerdere mate aan hunne verplichtingen tot storting van surplus te voldoen. In het tweede lid van art. 4, dat natuurlijk eerst/na de hervatting der beursnoteeringen toepassing kan vinden, wordt aan den Minister opgedragen voor de aanvulling van het overeengekomen surplus termijnen te stellen. Indien de door den minister vastgestelde koers overeenstemt met de laatste beursnoteeringen, zal aanvulling van het surplus niet gevergd kunnen worden, waar de prolongatieposten reeds volgens die noteering met een surplus van 10 pCt. gedekt zijn. De trapsgewijze daling der door den minister vastgestelde koersen en de bepaling van het tweede lid zullen den geldnemer gelegenheid geven tot geleidelijke aanvulling van het surplus. Bij de bespreking van art. 5 werd o.a. gevraagd, of de Minister de opvatting deelde, dat, indien de fondsen verkocht zijn, voor het restant der leening, dat uit de opbrengst van den verkoop niet kan worden gekweten, van toepassing zijn de bepalingen van het wetsontwerp tot voorkoming van dadelijke uitwinning. De Minister antwoordde bevestigend. Verder werd gevraagd, of de regelen, welke door den Minister voor den verkoop zullen worden vastgesteld, zullen zijn algemeene regelen en of daarbij ook respijttijd zal worden gegeven. De Minister antwoordde, dat het de bedoeling is, algemeene regelen te stellen, maar met dien verstande, dat voor bijzondere gevallen aanvullende bepalingen zullen worden gemaakt. De Minister zal verder bevoegd zijn voor den verkoop ook een respijttijd toe te staan, maar in hoever dit gewenscht kan wezen, kon de Minister niet verklaren, zoolang hij daaromtrent niet overleg had gepleegd met de in art. 8 bedoelde commissie van deskundigen. Gevraagd werd of het wel aangaat de pandhouders te verplichten de regelen in acht te nemen door den Minister "vast te stellen". In overweging werd gegeven, dit door "vastgesteld" te vervangen. De Minister bracht deze wijziging aan. Ook wijzigde hij de woorden: "zich verplicht in acht te nemen" in: "inachtneemt" en "een bod te doen" in: "een bod doet". Op de vraag, welke sanctie voor de inachtneming van art. 5 zal bestaan, antwoordde de Minister, dat deze gelegen is in art. 7, volgens welke alle overeenkomsten, strijdig met hetgeen bij of ingevolge deze wet is bepaald, ongeldig zijn. Naar aanleiding van opmerkingen betreffende artikel 6, voegde de Minister daaraan een nieuw derde lid toe, luidende: "De bevoegdheid, bij dit artikel aan den pandhouder gegeven, kan in overeenkomsten, gesloten na het in werking treden dezer wet, worden uitgesloten". Op een vraag of in het eerste lid alleen bedoeld zijn de fondsen voor leeningen, welke vóór 29 Juli 1914 loopen en of de bepaling zal gelden voor alle pandhouders, antwoordde de Minister, dat er geen aanleiding is om tusschen de verschillende categorieën van pandhouders onderscheid te maken. Het tweede lid werd door den Minister als volgt gewijzigd: "Fondsen, welke op den dag van het in werking treden van dit artikel reeds in onderpand waren gegeven en door den 207



13665

13670

13675

pandhouder op genoemden dag reeds waren herbeleend, zullen geacht worden aldus te zijn herbeleend met goedvinden van den pandgever, onverminderd de verantwoordelijkheid van hem, die herbeleende." Nog deelde de Minister mede, dat hij zich voorstelde voor de keuze van leden der in art. 8 bedoelde commissie invloed toe te kennnen aan de verschillende vereenigingen, die zich in en buiten Amsterdam, op financieel gebied bewegen en bij een goede uitvoeringderwet belang hebben.Hij behield zich voor, te be vorderen, dat ook aan anderen dan vertegenwoordigers van zoodanige vereenigingen zitting in de commissie worde gegeven. Met zorg zou tegen eenzijdige samenstelling worden gewaakt. Nog wijzigde de Minister het eerste lid van art. 10, zoodat het thans luidt: "De artikelen 4 en 5 dezer wet treden in werking, op den door Ons te bepalen dag; de overige artikelen dezer wet treden in werking, op den dag harer afkondiging". De Commissie van Rapporteurs acht de openbare behandeling van het wetsontwerp thans voldoende voorbereid.

208


DE OORLOG, 23 augustus 1914 [OORLOGS-BULLETIN VAN DE NIEUWE TILBURGSCHE COURANT] [Zondag 23 Augustus 1914]

Recommend Documents